W Cieniu Wielkiej Piłki W Cieniu Wielkiej Piłki

LUDZIE - INNOWACJE - TECHNOLOGIE

Nr 6(7)/2007 listopad/grudzień 2007 Cena 9,90 zł (VAT 0%) www.inframedia.pl Autostrady w cieniu wielkiej piłki %QTC\£DNKÓGL£¼YKGEM# YYYCWVQUVTCFCCRN Autostrady w cieniu wielkiej piłki

Światło w tunelu Nr 6(7)/2007 listopad/grudzień 2007

Więcej odwagi

OD REDAKCJI

Anna Krawczyk, wydawca

Z wypowiedzi ponad 6000 osób, poprawi się do 2009 r. Nie brzmi to uczestniczących w zamieszczonym zachęcająco, szczególnie dla firm w portalu Interia quizie, wynika, że wykonawczych, które spodziewając tym, co najbardziej przeszkadza pol- się boomu, już od początku roku gro- skim kierowcom, są dziury w jezdni madziły materiały budowlane. (62% ankietowanych); 58% uważa, Optymizmem napawa jednak fakt, że katastrofalny stan dróg nie jest że właśnie konstytuujący się rząd za uzależniony od regionów i dotyczy jedno z zadań priorytetowych uważa całej Polski. rozwój infrastruktury transportowej. Drogi to temat, który ostatnio nie Należy zwrócić przy okazji uwagę, że znika z nagłówków gazet i to nie tyl- realizacja tego zadania nie powiedzie ko z powodu organizacji Euro 2012. się bez zwiększenia dofinansowa- Włodarze miast zapewniają, że z re- nia z budżetu państwa. Same środki alizacją inwestycji zdążymy, eksperci unijne to za mało. zaś twierdzą coś wręcz przeciwnego. Otrzymujemy zwrot tylko 10% Postanowiliśmy sami stwierdzić, jak kosztów poniesionych na przygoto- wygląda sytuacja. Poprosiliśmy o dane wanie inwestycji, tymczasem jest to odpowiedzialne za drogi wojewódzkie kluczowy etap, wymagający mnóstwa i niektóre powiatowe Zarządy Dróg wysiłku i żmudnej pracy. Wystarczy Wojewódzkich oraz Generalną Dy- wspomnieć o konieczności uzyskania rekcję Dróg Krajowych i Autostrad, decyzji środowiskowych. Dobrowol- administrującą drogami krajowymi. nie złożone w 2004 r. zobowiązanie O ile Zarządy Dróg Wojewódzkich przestrzegania zasad programu Na- radzą sobie nieźle, np. w wojewódz- tura 2000 odbija nam się czkawką twie wielkopolskim ilość ogłaszanych już nie tylko przy okazji rozsławionej przetargów wzrosła ponad 4-krotnie, w Europie Doliny Rospudy. o tyle w GDDKiA sytuacja wygląda, Tematów wartych poruszenia na eufemistycznie mówiąc, nieciekawie. łamach Infrastruktury jest, jak wi- W porównaniu z 2006 r. nakłady na dać, bardzo wiele. Z tego powodu, ale remonty dróg zmniejszyły się w bie- także dlatego, że zostaliśmy przyjęci żącym roku o 113 mln zł, rozpisano na rynku wydawniczym bardzo miło, też o 47% (!) mniej przetargów. w przyszłym roku Infrastruktura bę- Z przeprowadzonych z polityka- dzie ukazywać się jako miesięcznik. mi rozmów wynika, że sytuacja nie Już teraz zachęcam do lektury. ■

Infrastruktura – 6/2007 Nr 6(7)/2007 (listopad/grudzień 2007)

Światło w tunelu – perspektywy 6 prywatnych przewoźników kolejowych Przełomowym momentem w funkcjonowaniu wielu firm była 19 Autostrady w cieniu wielkiej piłki liberalizacja rynku przewozów kolejowych, wprowadzona w 1997 r. ustawą Dotychczasowe plany budowy o transporcie kolejowym autostrad to ciężka, dotkliwa porażka – mówi Krzysztof Niemiec, i kompromitacja kolejnych rządów. członek zarządu CTL Logistics S.A.

Tradycja i nowoczesność

Więcej odwagi 16 Twórcy kosztorysów inwestorskich powinni wreszcie sobie przyswoić, że realizacja projektów musi być zwyczajnie opłacalna – informuje Tadeusz Jarmuziewicz, poseł Platformy Obywatelskiej.

34 Uwolnić pieniądze Temat miesiąca Miasta Adam Pawlak

16 Więcej odwagi 12 Zdyskontować EURO 2012 36 Jaśniejący punkt na mapie Śląska Rozmowa z Tadeuszem Jarmuziewiczem, Rozmowa z Ryszardem Grobelnym, Rozmowa z Tomaszem Raczyńskim, posłem Platformy Obywatelskiej prezydentem Poznania prezesem zarządu Kolporter Expo 19 Autostrady w cieniu wielkiej piłki 14 Telematyka w Poznaniu Henryk Jezierski Rozmowa z Jerzym Nawrockim, Energetyka zastępcą dyrektora ds. zarządzania ruchem, miejskim inżynierem ruchu 38 Kilka uwag o konsultacjach Rozmowa miesiąca w Zarządzie Dróg Miejskich w Poznaniu społecznych związanych z budową elektrowni jądrowej w Polsce 6 Światło w tunelu Marcin Słyk – perspektywy prywatnych Inwestycje infrastrukturalne Paweł Ulatowski przewoźników kolejowych Rozmowa z Krzysztofem Niemcem, 28 Ekspresowe tempo – czyli 42 Lokalna polityka energetyczna członkiem zarządu CTL Logistics S.A. budowa nowej przeprawy i możliwości jej realizacji przez Wartę w Koninie Część II Andrzej Berger Halina Bownik-Trymucha Urbanistyka i człowiek Krzysztof Kowalczyk 10 Inwestycje a środowisko 30 Jak uzdrowić polską kolej? Ochrona środowiska Rozmowa z dr. inż. Grzegorzem Tadeusz Syryjczyk Ratajczakiem, dyrektorem 46 Metody walki z hałasem ds. planowania i projektowania 32 GSM-R jako forpoczta komunikacji drogowej dróg i mostów w Scott Wilson inteligentnych systemów Część II: Asfaltowe nawierzchnie porowate transportu (ITS) w Polsce Jacek Olszacki Robert Sarfati

Infrastruktura – 6/2007 Wydawca Inframedia Anna Krawczyk ul. Nieszawska 4 paw. 4 03-382 Warszawa tel./fax (022) 675 10 90, (022) 675 10 97 e-mail: [email protected] Adres redakcji ul. Nieszawska 4 paw. 4 30 Jak uzdrowić polską kolej? 03-382 Warszawa tel./fax (022) 675 10 90, (022) 675 10 97 Proces wyrównywania różnic Adres internetowy: www.inframedia.pl cywilizacyjnych w obszarze kolejnictwa e-mail: [email protected] przebiega wolniej niż w innych dziedzinach polskiego życia gospodarczego. Redaktor naczelna Anna Krawczyk Redaktor prowadzący Leszek Mikołajków Adiustacja tekstów Tradycja i nowoczesność 48 Joanna Reszko-Wróblewska Dziennikarze współpracujący W ciągu najbliższych 2 lat wydatki Alicja Dzierzbicka inwestycyjne w naszej firmie Henryk Jezierski sięgną prawie 20 mln zł – mówi Ryszard Gądek, prezes zarządu Współpracownicy Kieleckich Kopalni Surowców Mineralnych. Aleksander Kabziński Radosław Kucharski Kamilla Olejniczak Piotr Sobczyński Zbigniew Szymański Korekta Ewa Popławska Kruszywa 67 Zapowiedzi Dyrektor ds. marketingu 48 Tradycja i nowoczesność Joanna Nikolska Rozmowa z Ryszardem Gądkiem, Pomniki techniki tel./fax (022) 675 10 90, (022) 675 10 97 prezesem zarządu i Henrykiem e-mail: [email protected] Ciosmakiem, członkiem zarządu 65 Wodociągowa wieża ciśnień Kieleckich Kopalni Surowców Otmuchowa Prenumerata Mineralnych Stanisław Januszewski Kolporter SA, KIOSK24.PL oraz redakcja 50 Popioły lotne – lekceważone tel./fax (022) 675 10 90, (022) 675 10 97 kruszywo Felieton Prenumerata w internecie: Piotr Sobczyński www.inframedia.pl 66 Wszystko w rękach konia 52 Bezwybuchowe wyburzanie Henryk Jezierski Cena prenumeraty Henryk Sokół rocznej w 2008 r.: 85 zł 54 Uwarunkowania przyrodnicze W następnym numerze Kolportaż wybranych terenów Sieć EMPIK poprzemysłowych Krakowa i ich implikacje dla gospodarki ■ Przedstawiamy Opole DTP przestrzennej Q STUDIO Budownictwo komunikacyjne Barbara Radwanek-Bąk ■ grafika na okładce – Q STUDIO Izabela Krzak ■ Drewno jako źródło ciepła – mity i rzeczywistość Druk Zakłady graficzne TAURUS Stałe rubryki Nakład: 5000 egzemplarzy 58 Wydarzenia Redakcja nie odpowiada za treść reklam i nie zwraca materiałów niezamówionych. Zastrzegamy sobie prawo do zmian i skracania przesłanych materiałów. Infrastruktura – 6/2007 ROZMOWA MIESIĄCA

Światło w tunelu perspektywy prywatnych przewoźników kolejowych Z Krzysztofem Niemcem, członkiem zarządu CTL Logistics S.A., dyrektorem Pionu Rozwoju, rozmawia Anna Krawczyk

Infrastruktura: Początki funkcjo- no o obsługę bocznic dużych zakładów akwizycyjna (zniżki frachtowe) jedy- nowania CTL Logistisc sięgają połowy chemicznych i portu, czym od począt- nego w tamtym czasie przewoźnika. lat 90. Wtedy powołano spółkę Chem ku zajmują się utworzone przez te Poza tym zdawano sobie sprawę, że Trans Logistic, która zajmowała się zakłady i CTL spółki. Zakup udziałów w nowej sytuacji sama spedycja to głównie przewozem materiałów che- i utworzenie CTL Maczki Bór, która zbyt mało. Rynek oczekiwał szerszej micznych. W tej chwili do Grupy CTL właściwie jest grupą spółek, sprawiło, oferty. Czas pokazał, że nasze przewi- Logistisc należy największa kolej to- że działalność CTL nabrała rozmachu. dywania się sprawdziły. Konkurencja warowa w Polsce i jedna z większych W latach 90. nikt się raczej nie spo- na rynku przewoźników kolejowych w Europie. Proszę powiedzieć, jak do dziewał, że liberalizacja rynku kolejo- rośnie, zwiększa się też wolumen to- tego doszło? wych przewozów towarów nastąpi tak warów transportowanych koleją. Krzysztof Niemiec: Rzeczywiście szybko i przyjmie taką formę. W chwili – Co w funkcjonowaniu firmy było naszych korzeni należy szukać w Chem kiedy na rynku mogli pojawić się nowi przełomowym momentem? Jak od Trans Logistics, która powstała jako przewoźnicy, kierownictwo CTL zdecy- połowy lat 90. zmieniła się dla pry- spółka spedycyjna. Dzięki znalezieniu dowało, że dalszy rozwój firmy będzie watnych przewoźników polska rze- niszy rynkowej oraz dobrej koniunk- postępował w tym kierunku. Spółka czywistość? turze w przewozach i przeładunkach posiadała odpowiednie zasoby (tabor, – W latach 90. nie było w Polsce materiałów chemicznych (m.in. na bocznice) oraz wykwalifikowany per- prywatnych przewoźników kolejo- granicach z Rosją, Ukrainą i Białoru- sonel. Należało tylko dokonać pewnych wych. Wprawdzie istniały na Śląsku sią) spółce szybko udało się rozwinąć zmian organizacyjnych, pozyskać loko- kolejowe przedsiębiorstwa transporto- działalność. Sukces zapewniła wysoko motywy liniowe, wagony oraz uzyskać we związane z kopalniami piasku, re- wykwalifikowana załoga, ale też wy- koncesję (obecnie licencję). alizujące przewozy własnym taborem czucie rynkowe kadry zarządzającej. O uruchomieniu własnych przewo- po własnej sieci (niektóre przemysło- Wraz ze zwiększaniem obsługi zów zdecydowały, poza posiadanym we lokomotywy mogły wyjeżdżać na przewozów i pracy przeładunkowej już przez CTL doświadczeniem także stacje czy linie PKP), ale nie byli to następował rozwój przedsiębiorstwa. braki wagonów, opóźnienia pocią- prywatni przewoźnicy w dzisiejszym Zakres świadczonych usług poszerzo- gów i dostaw oraz niepewna polityka rozumieniu tego słowa. Przełomowym momentem w funkcjonowaniu wielu firm była liberalizacja rynku przewozów kolejowych, wprowadzona w 1997 r. ustawą o transporcie kolejowym, która nakazywała wyodrębnienie zarządcy infrastruktury (PKP PLK S.A.) i udostępnienie jego sieci prywatnym przewoźnikom (po- czątkowo tylko polskim). Na podstawie zawartej z PKP PLK S.A. umowy o udo- stępnianiu sieci kolejowej 8.03.2002 r. prywatny przewoźnik kolejowy zreali- zował pierwszy w Polsce przewóz. Od tego czasu licencje przewozo-

FOT. CTL LOGISTICS (3) CTL FOT. we otrzymało kilkadziesiąt przedsię- Lokomotywa wielosystemowa biorstw, z których około 20 świadczy Infrastruktura – 6/2007 dzisiaj usługi. Zaczęła się ostra rywa- Przewoźnik kolejowy powinien Światło w tunelu lizacja, w efekcie czego spadły staw- być obciążany opłatą adekwatną do ki przewozowe. Niższe ceny sprawiły, kosztów przeprowadzenia pociągu perspektywy prywatnych że w zakresie pozyskiwania towarów i prac z tym związanych. Sprawiłoby kolej stała się konkurencyjna, a to za- to, że ceny dostępu do sieci kolejowej przewoźników kolejowych owocowało wzrostem przewozów. by spadły i stały się porównywalne Prywatni przewoźnicy rozbudowali z cenami w Niemczech, Holandii czy swe zaplecza i tabor, z powodzeniem innych krajach, gdzie transport kole- startują w przetargach na przewozy or- jowy jest w dobrej kondycji i rozwija ganizowane przez największych w Pol- się w wyniku zwiększania przewozów sce odbiorców węgla, kruszyw i innych zarówno przewoźników państwowych, towarów, prowadzą pociągi międzyna- jak i prywatnych. Maczki Bór załadunek piasku rodowe. Granicę polsko-niemiecką oraz Spadek cen dostępu to w efek- polsko-czeską codziennie przekracza po cie zwiększenie przewozów i większe konkurencja i wolny rynek) i szeroko kilkanaście pociągów CTL. Poza Niem- wpływy do kasy zarządcy infrastruk- rozumianego bezpieczeństwa, powin- cami jesteśmy obecni również na Ukra- tury PKP PLK S.A., a co za tym idzie no być państwo. Jeżeli państwo bę- inie, Węgrzech, w Rumunii i Słowenii, większe możliwości finansowania bie- dzie inwestować, to musi móc zarzą- a ostatnio w Holandii. żącego utrzymania sieci oraz inwesto- dzać przedmiotem, w który inwestuje. – Jako jedno z największych ob- wania. Aby ułatwić państwu to zadanie oraz ciążeń budżetu prywatni operatorzy – Ostatnio mówi się dużo o ko- uprościć szereg procedur, zarządza- wskazują koszty dostępu do infra- nieczności uporządkowania zarządza- niem infrastrukturą de facto powinna struktury. Zdaniem ekspertów to jed- nia infrastrukturą i wyłonieniu za- zajmować się spółka prawa handlo- na z pilniejszych kwestii do uregulo- rządcy niezależnego. Kto powinien wego ze 100-procentowym udziałem wania. Jak Pan widziałby rozwiązanie być takim zarządcą? skarbu państwa, np. PKP PLK S.A. tego problemu? – Obecna sytuacja, w której PKP W przyszłości państwo mogłoby – Jednym z warunków determinu- PLK S.A. funkcjonuje w Grupie PKP, (konieczna ustawa) ogłaszać co kilka jących długookresowy wzrost gospo- nie sprzyja rozwojowi kolejnictwa, lat konkurs na zarządzanie jego in- darczy kraju jest sprawna infrastruk- a w szczególności konkurencji na tym frastrukturą kolejową. Co prawda za- tura transportowa, zarówno drogowa, rynku. Nie do końca jasne i przejrzyste rządzanie infrastrukturą różni się od jak i kolejowa. Żywotnym interesem są zasady finansowania poszczególnych zarządzania kamienicą, ale taki me- państwa powinno zatem być wspiera- spółek w Grupie. PKP PLK S.A. może chanizm mobilizowałby zarządcę do nie jej rozwoju. ulegać presji swojego największego efektywnej pracy, a w razie konieczno- Obniżenie kosztów dostępu do bądź co bądź klienta – PKP Cargo. ści pozwoliłby na jego zmianę. infrastruktury kolejowej byłoby moż- Zarządcą infrastruktury o znacze- – Mając na względzie rozwój liwe, gdyby jej modernizację w znacz- niu strategicznym dla interesów pań- transportu tranzytowego, 1 czerwca nej części sfinansowało państwo. stwa, realizacji jego polityki transpor- br. uruchomiono w Gdańsku terminal Infrastruktura musi zapewniać wy- towej (w której powinna mieścić się kontenerowy. Mimo że drugi podob- starczającą przepustowość i umożli- ny funkcjonuje już w Gdyni, trudno wiać prowadzenie ruchu kolejowego nazwać Polskę krajem tranzytowym. ze znacznie większymi prędkościa- Udział tych przewozów w rynku wymi, bez zwolnień i innych ograniczeń niósł w zeszłym roku niewiele po- technicznych. W pierwszej kolejności nad 4%. Czy odpowiedzialne za to są należy odrobić wieloletnie zaniedba- utrudnienia w dostępie prywatnych nia, które doprowadziły do znacznej przewoźników kolejowych do termi- dekapitalizacji kolejowego majątku nali przeładunkowych? Przecież te państwowego. kwestie reguluje dyrektywa 2001/12/ Mając na uwadze zrównoważony WE Parlamentu Europejskiego! Jak rozwój transportu, również państwo wygląda praktyka? powinno inwestować w strategiczne – Jeżeli chodzi o przewozy tranzy- przedsięwzięcia w zakresie infrastruk- towe, to na ich spadek wpłynęło kil- tury kolejowej – nowe linie kolejowe, ka czynników. Rynek czeski, słowacki drugie czy kolejne tory przy liniach i austriacki tracimy na rzecz portu istniejących, elektryfikację itp. Maczki Bór – wagony z piaskiem w Koprze i to głównie z powodu mar-

Infrastruktura – 6/2007 ROZMOWA MIESIĄCA

Przeładunek Medyka

Przeładunek Małaszewicze nej infrastruktury drogowej i kolejo- prywatnych przewoźników i nie sprzy- Oczywiście nie można wykluczyć wej – przejazd koleją z Pragi do Gdyni jają wzrostowi przewozów w tych kie- przejęć kapitałowych, jak również eli- czy Szczecina zajmuje co najmniej 36 runkach. Ani w Rosji, ani na Białorusi minacji słabszych przewoźników. Jed- godzin, do Kopru – najwyżej 24. Rów- w kolejnictwie nie nastąpiła libera- nak nawet w sytuacji gdy zagraniczny nież w relacjach wschód–zachód zły lizacja i wszelkie kontakty z polski- przewoźnik zdecyduje się na bezpo- stan infrastruktury, niskie prędkości mi prywatnymi przewoźnikami będą średnie wejście na nasz rynek, to i tak handlowe oraz zła jakość usług prze- układane na podstawie umów między- będzie zatrudniał polski personel. Tak wozu koleją doprowadziły do tego, że narodowych i wytycznych rosyjskiego więc dopóki rynek będzie się rozwijał, Rosjanie wolą inwestować we własne ministerstwa kolei. przynajmniej o miejsca pracy możemy porty morskie i decydują się na prze- Aktualizacja umów międzypań- być spokojni. wozy morzem do portów niemieckich. stwowych i odpowiednie działania – Jakie są najbliższe plany inwe- Wniosek: cała infrastruktura rządu polskiego są w tym przypadku stycyjne Grupy CTL? przejść granicznych powinna znajdo- podstawowym warunkiem dopusz- – Aby się dalej rozwijać, spółka wać się pod zarządem państwa (woje- czenia prywatnych przewoźników do musi inwestować w nowoczesne loko- wodów) lub PKP PLK S.A., a ponadto współpracy z kolejami białoruskimi motywy i wagony. Nie jest tajemnicą, powinna zostać gruntownie zmoderni- i rosyjskimi. W krótkim czasie zaowo- że użytkujemy pierwszą w Polsce lo- zowana – w zakresie terminali przeła- cowałoby to wzrostem przewozów komotywę wielosystemową (na razie dunkowych podstawowo przez inwe- tranzytowych. w fazie eksploatacji nadzorowanej). storów prywatnych. – Czy w najbliższym czasie należy W związku z rozwojem naszych prze- Niestety, niewłaściwe rozwiąza- się spodziewać napływu zagranicz- wozów w Europie Zachodniej zamie- nia w zakresie dostępu do kolejowych nych towarowych przewoźników ko- rzamy pozyskać w 2008 r. 12, a w 2009 przejść granicznych oraz stare zapisy lejowych? Czy poradzą sobie z funk- r. 16 takich lokomotyw. Do tego dojdą w umowach z dawnym ZSRR ograni- cjonowaniem na polskim, niełatwym lokomotywy używane i potrzebna pula czają możliwości realizacji usług przez rynku? wagonów. Te ostatnie w coraz więk- – Polski rynek przewozów towaro- szym zakresie produkowane są na na- Maczki Bór kopalnia piasku wych ma swoją specyfikę i przewoź- sze zamówienia. nikom zagranicznym trudno będzie – Czy w związku z tym czeka nas osiągnąć na nim powodzenie. Użytko- giełdowy debiut CTL? wany jest inny tabor trakcyjny, zasadą – Tylko w przyszłym roku planu- jest prowadzenie ciężkich pociągów, jemy zainwestować około 200 mln zł. konieczne są odpowiednie relacje Uzyskiwana z działalności operacyjnej z klientami i rozumienie ich potrzeb. marża nie zapewni nam w krótkim Spółki zagraniczne będą praw- czasie tak znacznych środków, a in- dopodobnie wolały współpracować westycje nie mogą czekać. Konieczne z polskimi przewoźnikami, zamiast jest więc pozyskanie inwestora stra- podejmować z nimi ostrą walkę, będą tegicznego. Czy wybrana zostanie angażować się kapitałowo, pozosta- giełda, czy inny sposób finansowania wiając dużą swobodę w zakresie dzia- – nie jest to jeszcze ostatecznie roz- łań operacyjnych. To byłoby najko- strzygnięte.

FOT. CTL LOGISTICS (3) CTL FOT. rzystniejsze dla naszego rynku. – Dziękuję za rozmowę. ■

Infrastruktura – 6/2007

URBANISTYKA I CZŁOWIEK

Inwestycje a środowisko

O praktycznych aspektach wydawania decyzji dotyczących uwarunkowań środowiskowych oraz lokalizacji dróg z dr. inż. Grzegorzem Ratajczakiem, dyrektorem ds. planowania i projektowania dróg i mostów w Scott Wilson, rozmawia Joanna Nikolska

Infrastruktura: Budowa nowych – Co powinno znaleźć się we wniosku wegetatywnym, tzn. od połowy marca dróg jest dla Polski sprawą kluczową. o wydanie decyzji środowiskowej? Na co do połowy października, gdy większość W jaki sposób można by ten proces należy zwrócić szczególną uwagę? gatunków roślin się rozwija, a następ- przyspieszyć albo usprawnić? Na ile – Aby uzyskać taką decyzję, co nie przechodzi w okres zimowy, gdzie zależy to od projektanta? w przypadku autostrad i dróg krajo- wiele z nich przestaje być widocznych Grzegorz Ratajczak: Planowanie wych jest obligatoryjne, należy przed- i nie ma możliwości ich zinwentary- dróg, a zwłaszcza autostrad i dróg kra- łożyć raport o oddziaływaniu inwe- zowania. W przypadku zwierząt ten jowych, jest procesem długotrwałym stycji na środowisko. Jego zawartość okres może być jeszcze dłuższy. Istnie- i bardzo złożonym. Poza wstępnymi w sposób ramowy określa art. 52 usta- ją bowiem gatunki chronione, które fazami dla opracowań projektowych wy o ochronie środowiska. migrują i pojawiają się na danym tere- najważniejszym elementem procesu Istotny jest opis przedsięwzięcia nie tylko w określonych porach roku. inwestycyjnego jest wyznaczenie lo- i warunki techniczne jego realizacji, Poprawna inwentaryzacja, uwzględ- kalizacji drogi. w tym skomunikowanie projektowanej niająca także gatunki zimujące w Pol- Zgodnie z polskim prawem oraz drogi z drogami istniejącymi oraz opis sce, może trwać nawet rok. przepisami unijnymi, aby uzyskać ak- jej oddziaływania (włącznie z wylicze- Po zakończeniu inwentaryzacji fau- ceptację wskazanej lokalizacji, wcześ- niem skutków) na zabytki. ny i flory sporządzany jest opis przyrod- niej należy dokonać oceny oddziały- Jednak najważniejszą częścią rapor- niczy, który informuje, czy i jakie ga- wania drogi na środowisko. Decyzja tu jest część przyrodnicza, zawierająca tunki występują na danym terenie i czy o uwarunkowaniach środowiskowych m.in. opis przecinanych przez drogę któreś z tych gatunków należą do tzw. w zasadzie rozstrzyga o lokalizacji krain przyrodniczych, inwentaryzację listy priorytetowej, tj. są bezwzględ- drogi. Zawiera także warunki, jakie na roślin i zwierząt oraz wpływ drogi na nie chronione i podlegają ustawowej etapie budowy, a następnie eksploa- wody powierzchniowe i gruntowe. ochronie. W opisie musi też znaleźć tacji muszą być spełnione, by wpływ – Dlaczego ten ostatni element się ocena, w jaki sposób nasza inwe- drogi na środowisko był minimalny. raportu sprawia projektantom tyle stycja może wpłynąć na te gatunki, czy Uzyskanie obu tych decyzji jest jed- trudności? np. nie spowoduje, że jakieś siedlisko nym z najważniejszych obowiązków – Ustawa mówi, że opis części przy- bezpowrotnie zostanie zniszczone. projektanta w stosunku do inwestora. rodniczej powinien opierać się na ma- Te obligatoryjne elementy rapor- teriałach archiwalnych urzędów woje- tu o ochronie środowiska muszą być wódzkich lub jednostek samorządowych. opracowane bardzo szczegółowo, a to Niestety należące do tych instytucji bazy wymaga niestety czasu. danych o aspektach przyrodniczych są – A jeśli okaże się, że inwestycja ne- dopiero na etapie tworzenia. Nawet gatywnie wpływa na gatunki chronione? dokumentacja terenów Natura 2000 – W sytuacji braku rozwiązań al- zawiera tylko dane o granicach oraz ga- ternatywnych musi być wykonana

FOT. SCOTT WILSON (4) SCOTT FOT. tunkach, dla których te obszary zostały kompensacja przyrodnicza. Przykłado- wydzielone. W większości przypadków wo podczas projektowania autostrady brakuje informacji o konkretnej lokali- A2 okazało się, że nie ma możliwości, zacji siedlisk tych gatunków. aby nie przecięła ona doliny Warty – Ile zatem czasu potrzeba na spo- – A2 przecina teren naturowy (dyrekty- rządzenie takiego opisu? wa „ptasia”) w okolicach miejscowości Przejście dla zwierząt na drodze – W warunkach klimatu polskiego Dąbie i Sługocin. W okresie jesienno- krajowej nr 5 w okolicach Poznania opis flory musi się odbywać w okresie -zimowym tereny te są m.in. miejscem

10 Infrastruktura – 6/2007 odpoczynku przelatujących ptaków o 30%. Ponieważ musimy racjonalizo- syberyjskich. Jednorazowo ptaki wę- wać koszty procesu inwestycyjnego, drowne mogą pokonać dystans do 250 także z punktu widzenia gospodarcze- km, potem muszą zregenerować siły go i podatnika, powinniśmy dokładnie i do tego potrzebują miejsc do żero- przyjrzeć się liczbie tych przejść oraz wania. Jeżeli na trasie przelotu któreś uzasadnieniu ich występowania. z takich miejsc zostanie zniszczone, Według opracowania autorstwa ze- wiele z tych ptaków nie zdoła dolecieć społu prof. Jędrzejewskiego (publikacji do następnego żerowiska. „Zwierzęta a drogi”) duże przejścia dla W przypadku A2 w ramach kom- zwierząt powinny znajdować się od sie- pensacji przyrodniczej wydzielony bie w odległości 1,5 do 2 km. Zdaniem został dodatkowy obszar, na którym projektantów i inwestorów posługiwa- Pas A2 po wycince buczyny ptaki będą mogły żerować, a ponad- nie się tymi zasadami skutkuje zbyt tych przepisów, tak by zasada zrówno- to sąsiadujący z drogą teren osłonięto dużą liczbą przejść. Dla przykładu na ważonego rozwoju obowiązywała nie ekranami akustycznymi. odcinku autostrady między Świeckiem tylko na papierze. Brak odpowiedniej Raport o ochronie środowiska to nie a Berlinem, przebiegającej w podob- infrastruktury drogowej lub kolejowej tylko opis, to także niezwykle cenny nych warunkach jak autostrada po stanowi realne zagrożenie dla rozwoju materiał, który powinien stanowić pod- drugiej stronie granicy pomiędzy Świe- gospodarczego naszego kraju, co mu- stawę działań mających na celu zmini- ckiem a Nowym Tomyślem (gdzie na szą zrozumieć również ekolodzy. malizowanie negatywnego wpływu in- 100 km jest około 30 przejść dla zwie- Druga sprawa to kompensacje westycji drogowej na środowisko. Może rząt dużych i około 150 dla zwierząt przyrodnicze, które trudno przygoto- to być np. budowa odpowiedniego od- małych), nie ma ani jednego przejścia wać przed uzyskaniem decyzji lokaliza- wodnienia drogi, zmniejszenie wpływu dla zwierząt dużych, są jedynie przej- cyjnej. Proponowałbym, aby składanie hałasu poprzez budowę ekranów aku- ścia zespolone pod autostradą. projektów kompensacji przesunąć z eta- stycznych, odpowiednia gospodarka Moim zdaniem nie powinno być pu wydawania decyzji środowiskowej wokół terenów autostradowych, a tak- tak, że zasada ostrożności, na którą na etap projektu budowlanego (gdzie że budowa dodatkowych przejść, które powołują się ekolodzy, dominuje nad wydanie decyzji o pozwoleniu na budo- umożliwiłyby zwierzętom pokonywanie zasadą zrównoważonego rozwoju, wę byłoby związane z przedstawieniem przeszkody, jaką jest autostrada. która mówi, że elementy polityczne, projektu kompensacji przyrodniczej). – Kwestia przejść dla zwierząt gospodarcze, społeczne i przyrodnicze Artykuł 34 prawa ochrony przyrody budzi duże kontrowersje. Wiele osób powinny być równoważone. bywa interpretowany różnie nawet uważa, że są niepotrzebne, bo „zain- Tymczasem, sądząc choćby po licz- w obrębie jednego urzędu – niektó- teresowani” z nich nie korzystają. bie przejść dla zwierząt, w Polsce na- rzy wymagają bardziej szczegółowego – Przejścia dla zwierząt nad dro- cisk kładziony jest przede wszystkim na projektu kompensacji, co często wiąże gami lub pod drogami są najbardziej element przyrodniczy. Konsekwencją się z dodatkowymi czasochłonnymi ba- kosztownymi elementami związany- tego stanu rzeczy może być blokowanie daniami przyrodniczymi i w rezultacie mi z ochroną środowiska. Ich budo- inwestycji, gdyż w ekstremalnym przy- opóźnia cały proces inwestycyjny. wa potrafi podrożyć inwestycję nawet padku może się okazać, że nie da się – Dziękuję za rozmowę. ■ poprowadzić drogi, która by uzyskała pozytywną decyzję środowiskową. – Czy ma Pan jakieś propozycje zmian przepisów prawnych, które mogłyby ułatwić lub skrócić proces inwestycyjny na tym etapie? – Nie ma potrzeby zmieniać prze- pisów regulujących proces wydawania decyzji lokalizacyjnych, a więc także decyzji o uwarunkowaniach środowi- skowych (może z wyjątkiem wyznacze- nia w miarę krótkich, obligatoryjnych terminów rozpatrywania wniosków, Przejście dla zwierząt na autostradzie wydawania opinii i decyzji). Powinno Aktywność bobrów – dyrektywa A2 – odcinek Konin-Koło się natomiast opracować interpretację siedliskowa

11 Infrastruktura – 6/2007 miasta

Zdyskontować EURO 2012 Z Ryszardem Grobelnym, prezydentem Poznania, rozmawia Anna Krawczyk

Infrastruktura: W liczbie polskich – Pod względem infrastruktury ko- Zwracam też uwagę, iż dofinanso- miast współorganizatorów Mistrzostw munikacyjnej Poznań jest bodaj najle- wanie ze środków unijnych uzyskaliśmy Europy w Piłce Nożnej znalazł się też piej przygotowanym miastem. Poprzez jedynie w ramach WRPO (Wielkopol- Poznań. Proszę powiedzieć, co dla obwodnice i autostradę A2 jest bardzo ski Regionalny Program Operacyjny), Państwa oznacza udział w tym przed- dobrze skomunikowany z resztą kraju w którym Poznań ma zapewnione sięwzięciu? i Europą Zachodnią. Jakie najważniej- współfinansowanie 3 projektów. Ryszard Grobelny: Poznań jest mia- sze inwestycje komunikacyjne (budo- – Jak przebiega proces realizacji stem sportu, gospodarzem najwięk- wa nowych dróg, połączenia kolejowe, inwestycji? Co nastręcza najwięk- szej liczby międzynarodowych imprez rozbudowa lotniska) pozostały jeszcze szych trudności? sportowych. Dysponując bardzo dobrą, do zrealizowania przed Euro 2012? – Realizacja inwestycji przebiega jak na polskie warunki, infrastrukturą, – To prawda, że nasza sytuacja sprawnie. Najważniejszej z nich, mo- bogatym doświadczeniem i sprawdzo- nie jest zła, niemniej jednak lista pla- dernizacji stadionu, nie grozi w tej nym zespołem świetnych fachowców, nowanych strategicznych inwestycji chwili żadne opóźnienie. nie mogliśmy nie powalczyć o to, by z zakresu transportu oraz dróg bynaj- Poważną przeszkodą jest nato- w tym wydarzeniu uczestniczyć. mniej nie jest krótka. Obejmuje m.in. miast brak jednoznacznej i osta- Poznań został najwyżej sklasyfi- budowę tzw. trzeciej ramy komunika- tecznej decyzji dotyczącej dofinan- kowany już na etapie wyboru miast cyjnej miasta, na odcinku północnym sowania z budżetu państwa. Ciągle w Polsce i wciąż pozostaje liderem i zachodnim, przebudowę wiaduktu nie wiemy, w jakim stopniu musimy w przygotowaniach do mistrzostw. Antoninek w ciągu drogi krajowej angażować środki własne i czy mu- Euro 2012 to nie tylko szansa na nr 92 oraz budowę systemu sterowa- wzbogacenie miejskiej infrastruktu- nia ruchem wraz z systemem informa- Coroczny maraton poznański ry, ale także świetna okazja do eu- cji za pomocą znaków zmiennej treści. ropejskiej promocji miasta. Jeste- Na liście znalazły się również takie śmy też przekonani, że mistrzostwa pozycje, jak odnowa infrastruktury ugruntują naszą renomę perfekcyj- transportu publicznego, ze szczegól- nego organizatora prestiżowych im- nym uwzględnieniem dojazdu do sta- prez sportowych. dionu miejskiego, oraz zakup taboru tramwajowego. Niestety z listy przedsięwzięć do- finansowywanych z budżetu wypadły pewne projekty, które na spotkaniu Grup Roboczych Euro 2012 w Warsza- wie były już przez ministerstwo transportu oraz GDDKiA zaakceptowane. Ta nieoczekiwana zmiana rodzi niemałe problemy. Brak możliwości pozyskania dofinansowania ze środków Unii Eu- ropejskiej tych projektów, kluczowych dla organizacji całego transportu i komunikacji w obrębie aglomeracji po- Malta znańskiej, bardzo utrudni nam dalsze

prace przygotowawcze. KUC Q STUDIO / WIKTOR FOT.

12 Infrastruktura – 6/2007 Wizualizacja Stadionu Miejskiego Ratusz simy poszukiwać dodatkowych źró- kibiców, by jak najlepiej tę ofertę do kowym taborem. Wzrośnie również deł, a na ile wesprze nas państwo. nich dopasować. Pracujemy nad or- liczba kursów na linii lotniskowej, Czasu jest coraz mniej, a zważywszy ganizacją tzw. stref kibiców, miejsc, tj. na trasie dworzec PKP–port lot- na specyfikę postępowań przetargo- gdzie będą mogli obejrzeć mecze na niczy. Dotyczy to także połączeń ze wych, potrafiących ciągnąć się nie- telebimach, coś zjeść i atrakcyjnie strefami dla kibiców. mal w nieskończoność, sytuacja staje spędzić czas. Zakładamy, że bilet na mecz będzie się niepokojąca. Zależy nam nie tylko na przyciąg- jednocześnie upoważniał do korzysta- – Jaki jest zakres rozbudowy Sta- nięciu jak największej liczby turystów nia ze wszystkich środków komunika- dionu Miejskiego przy ul. Bułgarskiej? podczas mistrzostw. Na same mecze cji miejskiej, również tej dodatkowej. W jakim systemie i przez kogo będzie kibice i tak licznie przyjadą. My chce- – Panie Prezydencie, czy nie oba- ta przebudowa realizowana? my zdyskontować Euro i towarzyszą- wia się Pan, że możemy nie zdążyć – Modernizacja stadionu oznacza cy mu rozgłos medialny i doprowadzić z przygotowaniami? m.in. rozbiórkę wałów ziemnych sta- do wzrostu ruchu turystycznego na – Często powtarzam, że Polacy nowiących trybuny i zastąpienie ich rok, dwa lata przed imprezą i długo mają wyjątkową zdolność do mobili- trybunami wykonanymi w konstrukcji po niej. zacji w trudnych i historycznych mo- żelbetowej. Nowa całkowicie zadaszo- – Czy są przewidywane jakieś nad- mentach. Wprawdzie my, poznaniacy, na widownia pomieści około 50 tysię- zwyczajne rozwiązania dla uspraw- preferujemy bardziej systematyczny cy widzów. Podpisaliśmy już umowy nienia komunikacji zbiorowej? i konsekwentny model pracy, ale je- na wykonanie całego projektu. Koniec – Oczywiście wzmożony ruch tu- steśmy zdolni także do takich zrywów. inwestycji planujemy na drugi kwartał rystyczny wymusza wprowadzenie Osobiście jestem jednak przekonany, 2010 r. Inwestorem jest miasto Po- zmian w funkcjonowaniu komunikacji że w Poznaniu to nie będzie konieczne znań przy wsparciu finansowym mini- zbiorowej. Planujemy uruchomienie – wystarczy, że sukcesywnie będzie- sterstwa sportu. dodatkowego taboru tramwajowego my realizować zaplanowane projekty. – W jaki sposób miasto przygoto- na wszystkich liniach ze śródmieś- Zdążymy na pewno. wuje się do przyjęcia tak olbrzymiej cia w kierunku stadionu – 24 pociągi – Dziękuję za rozmowę. ■ liczby turystów? tramwajowe kursujące z częstotliwoś- – Wraz z pozostałymi miastami cią średnio co 2 minuty oraz zmiany gospodarzami Euro 2012 przygotowu- w rozkładzie jazdy ułatwiające dojazd jemy specjalną wspólną ofertę tury- do dworców PKP i PKS – średnio co 4 styczną dla turystów kibiców. Symbo- minuty pociąg tramwajowy. lem, którym oznakowane będą miejsca Zwiększy się także częstotliwość rozgrywania meczy i który będziemy kursowania autobusów na trasach wykorzystywać w kampanii promują- w rejonie stadionu miejskiego – z 12 cej turystycznie nasze miasta, jest po- minut na 4–6 minut. Planujemy wpro- stać Napoleona. wadzenie 20 dodatkowych autobusów Oferta własna miasta zawierać bę- kursujących co 2–3 minuty na trasie KAZIMIERZ FRYŚ(3) FOT. dzie propozycje aktywnego spędzenia lotnisko–stadion oraz uruchomie- wolnego czasu oraz katalog imprez nie specjalnych linii autobusowych kulturalnych. Przede wszystkim jedna trasie z lotniska do hoteli. Każ- nak chcemy przyjrzeć się potrzebom dy przylot obsłużony będzie dodat- Stary Browar

13 Infrastruktura – 6/2007 MIASTA

Telematyka w Poznaniu O inteligentnych systemach transportowych z Jerzym Nawrockim, zastępcą dyrektora ds. zarządzania ruchem, miejskim inżynierem ruchu w Zarządzie Dróg Miejskich w Poznaniu, rozmawia Anna Krawczyk FOT. ZDM POZNAŃ FOT. Infrastruktura: Kiedy i dlaczego sterowania. Wygrała go holenderska sytuacji ruchowej na skrzyżowaniu. powstał centralny system sterowania firma Nederland Haarlem oferująca Zapotrzebowanie na ruch wykrywane ruchem? system otwarty, umożliwiający wy- jest za pomocą układów detekcji (pęt- Jerzy Nawrocki: Rozwój motoryza- korzystanie istniejących sterowników li, kamer i przycisków). O kolejności cji na przełomie lat 80. i 90. sprawił, MSR Traffic. otrzymywania zielonego sygnału za- że możliwości infrastruktury drogowej Kolejnym etapem była moderniza- sadniczo decyduje kolejność zgłoszeń, szybko się wyczerpały, a działający w Po- cja istniejących bądź budowa nowych czyli czas oczekiwania na ten sygnał. znaniu od 1984 r. system sterowania sygnalizacji, spełniających wymagania Istnieje jednak możliwość wprowadze- oparty na komputerze MERA-400 okazał systemu, czyli wyposażonych w odpo- nia priorytetów w przydzielaniu zielo- się niewystarczający i przestarzały. wiednie sterowniki, detektory pojazdów nego sygnału (np. dla pojazdów komu- Groźba paraliżu komunikacyjne- i pieszych. Naturalną konsekwencją była nikacji zbiorowej) lub programowego go zmobilizowała włodarzy miasta do budowa kablowych linii transmisyjnych zagwarantowania jego otrzymania. działania. łączących Centrum Sterowania Ruchem Zasadniczą metodą sterowania dla Opierając się na opracowanej ze sterownikami sygnalizacji na po- ciągów komunikacyjnych jest metoda w 1994 r. przez specjalistów z Biura szczególnych skrzyżowaniach. sterowania skoordynowanego z zastoso- Inżynierii Transportu i firmy Poltraffic W roku ubiegłym uruchomiony zo- waniem tzw. okien czasowych. Polega to „Koncepcji systemu sterowania ruchem stał drugi – oparty na tej samej filozofi na przydzielaniu gwarantowanego czasu dla miasta Poznania”, w 1995 r. wła- – system sterowania firmy MSR Traffic. światła zielonego pojazdom podążającym dze miejskie podjęły decyzję o bu- – Czy mógłby Pan przybliżyć istotę w głównym kierunku w celu uzyskania dowie nowego systemu sterowania. działania tych systemów? płynności przejazdu między poszczegól- W 1996 r. Instytut Informatyki Poli- – Dla funkcjonującego w Pozna- nymi skrzyżowaniami. „Okno” ma moż- techniki Poznańskiej opracował „Stu- niu systemu sterowania najważniej- liwość wcześniejszego rozpoczynania się dium projektowe systemu sterowania sze kryterium stanowi natężenie ru- (o ile na kierunkach kolizyjnych nie ma ruchem w Poznaniu”, w którym okre- chu. Przydzielanie zielonego światła już ruchu) i późniejszego kończenia (jeśli ślono metody sterowania oraz wyma- poszczególnym grupom uczestników na otwartym kierunku nadjeżdżają kolej- gania techniczne. W tym samym roku ruchu (tj. pojazdom, tramwajom, pie- ne pojazdy). W tym samym czasie zielone Zarząd Dróg Miejskich ogłosił przetarg szym i rowerzystom) następuje w za- światło mogą otrzymać inni uczestnicy na dostawę i uruchomienie systemu leżności od bieżących potrzeb i ogólnej ruchu, którzy nie kolidują z tymi pojaz-

CSR. Monitor z monitoringiem wizyjnym CSR. Monitor z zasięgiem systemu Centrum Sterowania Ruchem. skrzyżowania MSR Traffic Stanowiska operatorskie

14 Infrastruktura – 6/2007 dami. Reszta czasu, która pozostała do nio 17 sygnalizacji na rok. Większość ponownego wystąpienia „okna”, zosta- skrzyżowań połączona jest z centrum je rozdysponowana między pozostałych za pośrednictwem własnej sieci kablo- uczestników ruchu. Również i tu zielone wej długości ponad 100 km. światło jest wydłużane, jeśli detektory – Czy inteligentne systemy stero- wykryją kolejne pojazdy. wania ruchem jakkolwiek zmieniły Kamery wideodetekcji na słupie – Jakie są realne korzyści wdroże- mentalność kierowców? wysięgnikowym z sygnalizatorami nia sytemu sterowania ruchem? – Odpowiem, posługując się przy- sobie następujące zasady: – Beneficjentami zastosowanych kładem ul. Niestachowskiej, gdzie - przed sygnalizatorem podjeżdżać rozwiązań są zarówno bezpośredni długa kolejka przed skrzyżowaniem do linii zatrzymania uczestnicy ruchu oraz osoby i rzeczy z ul. Św. Wawrzyńca, to widok bardzo - ciągle obserwować sygnalizator, z „otoczenia” tego ruchu, jak i obsłu- częsty. Dla osób nieznających Pozna- nawet jeśli dopiero co zapaliło się gujące sygnalizacje świetlne służby nia wyjaśnienie: ul. Niestachowska światło czerwone, gdyż zaraz może serwisowe. Spośród usprawnień wy- to arteria będąca fragmentem drogi powrócić zielone starczy wymienić tu: krajowej nr 11, a jednocześnie droga - zdecydowanie ruszać po zapaleniu - poprawę warunków ruchu poprzez łącząca zespół osiedli mieszkaniowych się światła zielonego zapewnienie większej płynności z szerzej pojętym centrum miasta. - zachowywać nieduże, ale bezpieczne przejazdu, skrócenie czasu przejaz- Wprowadzone na tym skrzyżowa- odstępy między samochodami, za- du, zmniejszenie kolejek, zmniej- niu sterowanie polega na przepusz- równo przy ruszaniu, jak i dojeżdża- szenie ilości zatrzymań czaniu tylko tylu pojazdów, ile w miarę niu do następnego skrzyżowania. - możliwość przydzielania pojazdom sprawnie może być przeprowadzonych Z kolei piesi powinni zdawać sobie komunikacji zbiorowej priorytetu przez następne skrzyżowania. Na po- sprawę, że wielokrotne lub długie na- w ruchu czątku wywoływało to protesty nieza- ciskanie przycisku zgłoszeniowego nie - wzrost bezpieczeństwa ruchu dzię- dowolonych kierowców. Zarząd Dróg wpływa na przyspieszenie otrzymania ki zwiększeniu niezawodności urzą- Miejskich wielokrotnie musiał wy- światła zielonego. dzeń sygnalizacyjnych, a także na- jaśniać cele i powody zastosowania – Czy od momentu wdrożenia cen- tychmiastowemu powiadamianiu takiego rozwiązania. W końcu jednak tralnego systemu sterowania ruchem o ich awariach kierowcy zrozumieli jego sensowność zostały wprowadzone jakieś innowacje? - monitorowanie pracy sygnalizacji i obecnie nie ma już skarg, mimo iż ko- – System sterowania obejmuje co- - zarządzanie pracą sygnalizacji. lejki są jeszcze dłuższe ze względu na raz większe terytorium, w konsekwen- Nie należy też zapominać o tym, wzrost liczby pojazdów. cji czego stale się rozwija. Wprowadza- że sprawniejszy ruch oznacza bardziej – Jakich zatem rad udzieliłby Pan jeż- ne są też nowe rozwiązania sprzętowe przyjazne środowisko (mniejszy hałas, dżącym po ulicach Poznania kierowcom? i programowe. Powszechnie stosowane mniejsza ilość spalin). – Aby efektywnie korzystać z sy- są sygnalizatory akustyczne pomagają- – W jaki sposób system był wpro- stemu, kierowcy powinni przyswoić ce poruszać się na skrzyżowaniach oso- wadzany? Na jakim etapie zaawanso- bom z dysfunkcją wzroku. wania znajduje się on dziś? Przycisk zgłoszeniowy z optycznym Przykładowo do detekcji pojazdów za- – Pierwszy sterownik na skrzy- potwierdzeniem zgłoszenia oraz aku- miast lub oprócz pętli indukcyjnych wy- żowaniu został podłączony do Cen- stycznym sygnałem naprowadzajacym korzystywane są wideokamery. Łączność dla osób z dysfunkcją wzroku trum Sterowania Ruchem w kwietniu centrum ze sterownikami na skrzyżowa- 1997 r. po przeprowadzeniu moderni- niach realizowana jest za pomocą Inter- zacji sygnalizacji. Wymienione skrzy- netu lub telefonii komórkowej, a zamiast żowanie wraz z sześcioma kolejnymi kabli miedzianych stosowane są kable występującymi na zachodnim odcinku światłowodowe. Dla potrzeb służb serwi- drugiej ramy komunikacyjnej miasta sowych, jak i informacji ogólnospołecz- stanowiło pierwszy etap wprowadza- nej wdrażamy monitoring wizyjny udo- nia systemu sterowania. Liczba pod- stępniany poprzez Internet. Sterowanie łączanych skrzyżowań w kolejnych sygnalizacją świetlną sprzężone jest latach zmieniała się w zależności od z automatycznymi zwrotnicami tram- możliwości finansowych miasta. wajowymi, dzięki czemu dla przepusz- Obecnie do Centrum Sterowania czenia tramwaju zamykana jest mniej- Ruchem podłączonych jest 181 z 256 sza liczba kolizyjnych relacji ruchu.

skrzyżowań w Poznaniu, co daje śred- (5) LECH GAWEŁEK FOT. – Dziękuję za rozmowę. ■

15 Infrastruktura – 6/2007 TEMAT MIESIĄCA

Więcej odwagi

Z Tadeuszem Jarmuziewiczem, posłem Platformy Obywatelskiej, w ostatniej kadencji wiceprzewodniczącym Sejmowej Komisji Infrastruktury, o sytuacji na drogach i nie tylko rozmawiają Anna Krawczyk i Joanna Nikolska

Infrastruktura: Jak Pan ocenia go – i tu jest właśnie miejsce na podej- wiek inwestycje, musi na nich zyskać. obecną sytuację związaną z budowa- mowanie śmiałych decyzji. Przy tym Wykonawcy to po prostu fachowcy, któ- niem dróg w Polsce? Dlaczego buduje trzeba mieć też wyobraźnię – przecież rzy chcą zarobić. Twórcy kosztorysów się ich tak mało? ceny idą w górę. Jeśli unieważnimy inwestorskich powinni wreszcie sobie Tadeusz Jarmuziewicz: Jedną przetarg i rozpiszemy go od nowa za 6 przyswoić, że realizacja projektów musi z największych wad odchodzącej ekipy czy 8 miesięcy, to do tego czasu koszty być zwyczajnie opłacalna. był lęk przed podejmowaniem decyzji. i tak na pewno wzrosną! – Jakie zmiany przewiduje Pan w ad- Konsekwencje tego, nawet przy bar- – Skąd się biorą takie różnice mię- ministracji? W Generalnej Dyrekcji? dzo sprawnym zarządzaniu, będzie- dzy cenami wymaganymi a cenami – Myślę, że zmiany powinny doty- my ponosili co najmniej do 2009 r. proponowanymi przez wykonawców? czyć samego systemu. Nie wierzę w to, W ostatnich 2 latach najczęściej albo – Odpowiedzialność za to ponoszą że wszędzie pracowali sami źli dyrekto- w ogóle nie rozpisywano przetargów autorzy kosztorysów inwestorskich. rzy. Przecież ci ludzie też chcieli odnieść na projekty czy wykonawstwo albo je Ich prognozy są zbyt odległe od rea- sukces, chcieli coś osiągnąć. Najwyraź- unieważniano. liów rynkowych, bazują na nieaktu- niej to z systemem coś jest nie tak. Podam przykład. Na budowę trasy alnych cenach. Potwierdza to choćby – Czy może Pan wskazać jakieś S8 odcinek Powązkowska–Konotopa przytoczony przykład – inaczej nie by- konkretne wady obecnego systemu? rozpisano przetarg wartości 1,7 mld łoby tych 20% różnicy. Kosztorysy po- – Pierwszym problemem jest ogra- zł. Najtańsza zgłoszona oferta opiewa- winny zawierać realną wycenę, a nie niczająca zarobki ustawa kominowa. ła na 2,1 mld. Efekt – parę dni temu wynikać z chciejstwa. To oczywiste, Na rynku ludzie zarabiają w biznesie przetarg unieważniono. A przecież że ministrowi czy GDDKiA zależy na po kilkadziesiąt tysięcy złotych. Tutaj to raptem 20% różnicy! Niestety nie tym, by koszty były jak najmniejsze, jest inaczej, więc to jest inny gatunek znalazł się nikt na tyle odważny, by tę ale wycena nie może schodzić poniżej menedżerów. ofertę zaakceptować. cen rynkowych. Z całą pewnością bardzo istotna W Ustawie o zamówieniach pub- Czasy, kiedy zamawiano inwesty- jest komercjalizacja zarządzania. Zno- licznych nie ma słowa o tym, o ile cje na poziomie nawet 40% wartości wu wracam do pieniędzy, ale nie ma może się różnić kosztorys zwycięzcy kosztorysów inwestorskich, to już skuteczniejszego stymulatora ludzkich przetargu od kosztorysu inwestorskie- przeszłość. W Polsce sprzed 7–8 lat zachowań. Oczywiście istnieją takie panowała taka bieda, że znajdowa- wartości jak patriotyzm, ambicja itd., li się wykonawcy gotowi realizować ale jeżeli mówimy o biznesie, to naj- tego typu zamówienia. Dzisiaj polski ważniejsze są pieniądze. potencjał wykonawczy wynosi mniej Istniejący system można by omi- więcej 60%, tzn. obecne na rynku fir- nąć, zatrudniając do rozmawiania my są w stanie zrealizować ok. 60% z potencjalnymi wykonawcami ludzi zleceń. Nie stałoby się więc chyba z zewnątrz. Takie rozmowy nie mogą nic złego, gdyby te firmy wzięły tro- bowiem wyglądać jak pertraktacje chę więcej pieniędzy, bo w ten sposób z Autostradą Wielkopolską przy A2. zwiększyłyby swój potencjał. Mogłyby To był wielki błąd – czekać 2 lata, kupić nowe maszyny i wzbogacić swo- a potem chcieć się dogadać w ciągu ją ofertę. 3 tygodni. Konsorcjum doskonale się Odpowiadając najprościej: jeżeli orientowało, że jego partner w nego-

FOT. ARCHIWUM FOT. ktoś ma pieniądze i może je zdepono- cjacjach jest pod presją. On sam znaj- Wykonawcy to po prostu fachowcy, wać w banku na 4–5%, to zostawi je dował się w komfortowej sytuacji – to którzy chcą zarobić w banku. Żeby opłacały mu się jakiekol- rząd rozpaczliwie chciał z nim podpi- ►

16 Infrastruktura – 6/2007 17 Infrastruktura – 6/2007 TEMAT MIESIĄCA

sać umowę, a nie on z rządem. Ale też nim będzie. Będę przekonywać premie- to konsorcjum ma prawników opłaca- ra do tego typu rozwiązań. Chodzi o to, nych po 400 dolarów za godzinę, a nie żeby państwo nie miało na głowie tych państwo. obowiązków, które wypełnia źle. Ten przykład pokazuje, jak ważna – A dlaczego Pana zdaniem pań- jest zmiana ustawy kominowej. I tu je- stwo nie nadaje się do wykonywania dynym wyjściem jest właśnie komer- tego typu rzeczy? cjalizacja zarządzania. Trzeba wyrów- – To problem odpowiedzialności. nać szanse przy stole! GDDKiA jest jednostką państwową, FOT. ARCHIWUM FOT. – Czy jeszcze jakieś inne elementy w związku z czym nie wiadomo, kto Celem jest, żeby państwo stało się systemu wymagają komercjalizacji? jest odpowiedzialny za wykonywane tylko nadzorcą-audytorem, ma tylko – Ja najchętniej skomercjalizo- prace. No bo jak wyciągać konsekwen- sprawdzać, czy jego zlecenie zostało wałbym wszystko, poczynając od re- cje wobec siebie samego? Natomiast dobrze wykonane montów dróg. Materiały GDDKiA kiedy ma się umowę z wykonawcą zawierające informacje o kosztach prywatnym, który ma pieniądze bądź – Jak według Pana będzie się te- utrzymania poszczególnych odcinków ma otwartą linię kredytową, to można raz układała współpraca ministerstwa dróg są przecież dostępne. Wiedząc, że mu pieniądze zabrać. Innymi słowy, transportu i GDDKiA? droga z Opola do Nysy kosztuje pań- to pieniądze muszą przesądzać o tym, – Moim celem jest, żeby państwo stwo określoną kwotę rocznie, można czy coś jest dobrze, czy źle zrobione. stało się tylko nadzorcą-audytorem. ogłosić przetarg i wybrać firmę, któ- Według mnie ponoszenie odpowie- Państwo ma tylko sprawdzać, czy ra za tę kwotę będzie zajmować się dzialności powinno się sprowadzać do jego zlecenie zostało dobrze wykona- bieżącym utrzymaniem tego odcinka, kwestii, czy wykonawca otrzyma zane. Załóżmy, że planuje Pani w domu mam tu na myśli koszenie trawy, ła- płatę, czy nie. remont. Najchętniej zajęłaby się Pani tanie dziur, mycie znaków itp. Firmy – Jaki okres obejmowałoby tego nim sama, bo byłoby taniej, ale pew- prywatne zrobią to lepiej. Trzeba tyl- typu zlecenie? nie nie zrobiłaby go Pani jak należy, ko, żeby tych odcinków i przetargów – Myślę, że powinno to być 5–7 lat, prawda? Co więc Pani robi? Płaci fa- było jak najwięcej. W przeciwnym ra- może nawet dłużej. Ale nie wiem, czy chowcowi i tylko sprawdza, czy dobrze zie firmy prywatne nie będą chciały przy obecnym systemie budżetowym wykonał pracę. brać w tym udziału. Nikt przecież nie jest to możliwe. Obowiązująca Usta- – Czy ma Pan jakieś polityczne credo? będzie kupował maszyny do układania wa o finansach publicznych wymaga, – Wierzę w to, że ministerstwo in- asfaltu czy innego sprzętu dla jednego żebyśmy planowali wydatki z roku frastruktury może nie być polityczne. odcinka drogi. na rok. Jestem przekonany, że teraz Przecież tak naprawdę jest ono tylko To kolejna sprawa, do załatwienia ta ustawa zostanie zmieniona. Nie miejscem zawierania umów bizneso- której potrzeba odwagi. Zamierzam na- może być tak, że plany funkcjonowa- wych. W ministerstwie powinien być kłaniać do takich śmiałych decyzji no- nia takich wielkich przedsiębiorstw, ktoś, kto będzie pilnował, by państwo- wego ministra, niezależnie od tego, kto jak np. kolej, obejmują jedynie rok! To we pieniądze (a także unijne przecho- niedorzeczne! dzące przez państwowe ręce) właś- Z drugiej strony ta sytuacja ujaw- ciwie zużytkowano. Chodzi o to, żeby nia przewagę firm prywatnych. Na ich zawrzeć z wykonawcą dobrą umowę FOT. ISTOCK FOT. plany nikt nie nakłada żadnych ogra- na uczciwych warunkach. To jednak niczeń, do niczego nie muszą ich do- wymaga, by minister po pierwsze, znał pasowywać. Swobodnie więc planują, się na tym, co robi – miał jakieś pojęcie co zrobią za 2 lata, za 5 lat, buforu- o sprawach ekonomicznych czy inży- ją pieniądze, lokują je w obligacjach, nierskich. A po drugie, by miał kwalifi- robią różne rzeczy, bo wiedzą, że gdy kacje etyczne: żeby nie sprzedał Polski. np. skumulują pieniądze, to za 3 lata Ministerstwo infrastruktury nie wezmą potężny kredyt i zrealizują powinno być ani lewicowe, ani pra- wielką inwestycję. wicowe. To nie jest polityka socjalna, Firmy budżetowe nie mają takiego to nie jest oświata, to nie jest mani- Twórcy kosztorysów inwestorskich pola manewru. Można kreślić rozmaite pulowanie umysłami ludzkimi. Może powinni wreszcie sobie przyswoić, plany strategiczne, pokazywać mapki. upraszczam, ale po 10 latach w sejmie że realizacja projektów musi być Ale przy takim systemie finansowym tak na to patrzę. zwyczajnie opłacalna jest to piekielnie trudne! – Dziękujemy za rozmowę. ■

18 Infrastruktura – 6/2007 FOT. PRZEMYSŁAW NOWAK PRZEMYSŁAW FOT.

Henryk Jezierski Autostrady w cieniu wielkiej piłki Można było przypuszczać, że przyznanie Polsce organizacji piłkarskich mistrzostw Euro 2012 doda branży drogowej skrzydeł, zmobilizuje ją, a w konsekwencji przyspieszy rozwój poważnie zaniedbanej infrastruktury drogowej. Emocje zdążyły tymczasem już opaść, a boomu autostradowego nadal nie widać. Mało tego, okazało się, że branża nie jest dostatecznie przygotowana do podjęcia wyzwania ani pod względem prawnym, ani organizacyjnym, ani finansowym.

Drogowcy tłumaczą, że jedną z naj- Od lat na początku swego urzę- w koncesji jest o przeszło 30% wyższy ważniejszych przyczyn tego, że rozwój dowania decydenci składali solen- niż w systemie finansowania z budże- sieci drogowej nie następował tak sy- ne obietnice szybkiej budowy au- tu państwa. stematycznie i szybko, jak można się tostrad. Rzeczywistość pokazała, Podczas gdy w Polsce rozdawano było tego spodziewać, były ustawicz- że były to zawsze deklaracje bez jeszcze koncesje, gdy głoszono, że ne zmiany przepisów i koncepcji, do- pokrycia. Dotychczasowe plany bu- za państwowe pieniądze zbuduje się tyczących zarówno finansowania, jak dowy autostrad to ciężka, dotkliwa jedynie 360-kilometrowy odcinek au- i zarządzania. Lansowano autostrady porażka i kompromitacja kolejnych tostrady, a resztę załatwią koncesje, płatne lub niepłatne, koncesyjne lub rządów. napływające z zagranicy doniesienia tradycyjne. Debatowano nad tym, czy Program autostradowy w Polsce ostrzegały, że system koncesyjny się finansowanie dróg ma pochodzić z bu- przewidywał, zgodnie z ustawą o au- nie sprawdza. Absurdalne było zało- dżetu, z pożyczek, z funduszy unijnych tostradach z 1994 r., że przejazd auto- żenie, że posiadacz koncesji wybu- czy może z winiet. Rozpoczęto proces stradami będzie płatny, a ich budowa duje autostradę za własne pieniądze prywatyzacji administracji drogowej, i eksploatacja oparte będą na zasa- tam, gdzie ruch drogowy nie gwaran- po czym powrócono do stanu poprzed- dach koncesji, z niewielkim udzia- tuje opłacalności tej inwestycji. niego. W rezultacie wielkie plany re- łem Skarbu Państwa. Okazało się, że O tym, że budowa autostrad alizowane były w żenująco szczupłym wybrano najtrudniejszy i najdroższy w systemie koncesyjnym może być zakresie. wariant finansowania. Koszt budowy łakomym kąskiem, świadczyła za-

19 Infrastruktura – 6/2007 TEMAT MIESIĄCA 60 2006 50 2007 40

30 żarta batalia o koncesje toczona 20 w 1997 r. Eksperci z banków inwe- 10 Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów dostarczonych przez GDDKiA stycyjnych uważają, że na budowie 0 y autostrad najwięcej zarabia się para- e e ie ie ie ie ie ie ie e ie ie e e e i ie ki k k k k ln k k k i k k i i i k k s s z s c a s c s k s s k k k s s l u d l ie tr l a a rs ą y rs ls rs lą r e b ó o n o p l o l rz u o o doksalnie wtedy, gdy ich się nie bu- ś o b u Ł p w e p r d Ś k z p o m u L ło o O a o m a o m n o L a z C k P o to lk o l p a ł d P ię -m e p duje. Dla tego, kto otrzymał koncesję o - M M ia o o i io D o z P w k W n k d Ś s d s d iń o w O h na budowę, najbardziej intratny jest ja rm c u a a okres między jej przyznaniem a pod- K W Z jęciem budowy (korzyści z dywidendy Tab. 1. Porównanie liczby przetargów na roboty budowlane w GDDKiA w latach 2006 i 2007 są odsunięte o kilkanaście lat). Zara- 250 bia się wówczas, m.in. odsprzedając 2006 200 część udziałów podwykonawcom, 2007 podnosząc kapitał własny, obracając 150 akcjami podmiotów tworzących ka- 100 pitał koncesjonariusza czy posiłkując się koncesją jako gwarancją kredyto- 50 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych nadesłanych Wojewódzkich Dróg Zarządy przez wą i dowodem wiarygodności w bi- 0 e ie ie ie ie e ie ie e ie ie e e e ie i k k k k ki k k i k k i i i znesie. k sk s z s c s c s k s s k k k s l u d l ie l a a rs ą y rs ls rs r e b ó o o p l o l rz u o o o b u Ł p w p r d Ś k z p m u L ło o O a o m a o m Największe nakłady na drogi były o L a z k P o to lk o p a d P ię -m e p - M M o o i io o P w k W n ponoszone w latach 70., w efekcie cze- k Ś s d s iń o w h ja rm c go nastąpiła skokowa poprawa stanu u a a K W Z sieci drogowej. Wydatkowano wów- Tab. 2. Porównanie liczby ogłaszanych przetargów na roboty budowlane w Zarządach Dróg czas ponad 2 mld dolarów rocznie, Wojewódzkich w latach 2006 i 2007, Dolnośląski Zarząd Dróg Wojewódzkich – brak danych ale zbudowane wtedy drogi szybkiego ruchu są intensywnie eksploatowane 200 Przetargi zrealizowane do dziś. Z kolei najgorsze, dziesięcio- 180 160 Przetargi niezrealizowane krotnie niższe finansowanie budowy 140 dróg miało miejsce w latach 90., za 120 pierwszej kadencji ministra Balcero- 100 80 wicza, przy jednoczesnym znacznym 60 zwiększeniu natężenia ruchu. 40 20 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych nadesłanych Wojewódzkich Dróg Zarządy przez Wszystko miało się zmienić po ak- 0 cesji Polski do UE. Cieszono się i chwa- e ie ie ie ie e ie ie e ie ie e e e ie i k k k k ki k k i k k i i i k sk s z s c s c s k s s k k k s l u d l ie l a a rs ą y rs ls rs lono spodziewanymi olbrzymimi dota- r e b ó o o p l o l z u o o o b u Ł p w p r d Ś kr z p m u L ło o O a o m a o m o L a z k P o to lk o cjami finansowymi. Mówiono o rzece p a d P ię -m e p - M M o o i io o P w k W n k Ś s d s iń o pieniędzy, o euroszansie. Żałośnie na- w h ja rm c u a a iwne okazało się myślenie, że Unia Eu- K W Z ropejska zdoła sfinansować wszystkie Tab.3. ZDW – porównanie liczby przetargów na roboty budowlane zrealizowane przedsięwzięcia autostradowe. Podob- do niezrealizowanych w 2006 roku, woj. lubuskie i dolnośląskie – brak danych nie zresztą jak zakładanie, że wszystko 200 załatwią koncesjonariusze. 180 Przetargi zrealizowane 160 Przetargi niezrealizowane Skorygowane pod kątem Euro za- 140 łożenia na lata 2007–2012 przewi- 120 dują wybudowanie blisko 1000 km 100 80 autostrad, ponad 2500 km dróg eks- 60 presowych i modernizację oraz re- 40 20 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych nadesłanych Wojewódzkich Dróg Zarządy przez mont 4000 km dróg krajowych. Pre- 0 zes Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej e ie ie ie ie e ie ie e ie ie e e e ie i k k k k ki k k i k k i i i k sk s z s c s c s k s s k k k s l u d l ie l a a rs ą y rs ls rs Drogownictwa Wojciech Malusi uważa r e b ó o o p l o l z u o o o b u Ł p w p r d Ś kr z p m u L ło o O a o m a o m o L a z k P o to lk o p a d P ię -m e p ten program za dobry, ale nierealny - M M o o i io o P w k W n k Ś s d s iń o i to z kilku powodów. Przede wszyst- w h ja rm c u a a kim brakuje uczciwego, jasnego i re- K W Z alnego planu finansowego. Minister- Tab. 4. ZDW – porównanie liczby przetargów na roboty budowlane zrealizowane do niezrealizowanych w 2007 roku, woj. dolnośląskie – brak danych 20 Infrastruktura – 6/2007 Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów dostarczonych przez GDDKiA

Zarządy Dróg Wojewódzkich na roboty budowlane w 2007 roku rozpisały o 7% mniej przetargów niż w 2006 roku, przy czym w 5 województwach tendencja jest odwrotna, a w Wielkopolsce w 2007 roku rozpisano prawie o 4,5 razy więcej przetargów niż w 2006 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych nadesłanych Wojewódzkich Dróg Zarządy przez FOT. PRZEMYSŁAW NOWAK PRZEMYSŁAW FOT. stwo transportu ogłosiło, że ma plan stanie 12 mld zł, można domniemy- cesjonariuszy 9 mld zł. Łącznie daje zamknięcia do r. 2012. Kiedy się jed- wać, że do 2012 r. z zapowiedzianą to kwotę 75 mld zł. Brakuje co naj- nak przyjrzy źródłom, z których mają realizacją inwestycyjnego planu bu- mniej 35 mld zł do pokrycia wszyst- napływać fundusze na drogi, to się dowy dróg i autostrad po prostu nie kich wydatków. okazuje, że pieniędzy jest za mało. zdążymy. Z szacunków bowiem wyni- Prezes Malusi nie dostrzega za- Dość rzucić okiem na nadchodzą- ka, że do wybudowania planowanych mknięcia finansowego i weń nie uwie- cy rok. W planie przewidziano wy- odcinków autostrad i dróg ekspre- rzy, dopóki nie zobaczy podpisanej datkowanie na drogi ponad 20 mld sowych potrzeba ok. 110 mld zł. Do przez ministra finansów promesy. Je- zł, jednak z wyliczeń wynika, że mi- tego dochodzi 20 mld zł potrzebnych żeli ktoś myśli, że drogi wybuduje się nister transportu może otrzymać nie na drogi i ulice samorządowe. Razem za fundusze unijne, to jest w dużym więcej niż 12–13 mld zł. Mamy tu do daje to niebagatelną sumę 130 mld zł. błędzie. Aby móc wykorzystać środki czynienia ze swoistym paradoksem. Unia przeznaczyła dla Polski zaledwie z UE, trzeba rocznie wnieść własny Jest w miarę dobrze, bo nawet je- 44 mld zł i nie da ani centa więcej, wkład w wysokości 10 mld zł. żeli będzie tylko 12 mld zł, to i tak bo budżet jest zamknięty. Dodatkowe Ograniczając wydatki na drogi,

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych nadesłanych Wojewódzkich Dróg Zarządy przez jest to dwukrotnie więcej niż w 2007 środki to akcyza od paliw 15 mld zł, pani minister finansów chwaliła się, r. Ale równocześnie jest źle, bo jeżeli opłata paliwowa 7 mld zł oraz wpływy że oszczędziła 3 mld zł, a jednocześ- w przyszłym roku zużytkowanych zo- z pożyczek, emisji obligacji i od kon- nie budżet państwa jest winien fir-

W zgodzie z naturą EKRANY AKUSTYCZNE Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych nadesłanych Wojewódzkich Dróg Zarządy przez

VIA POLONIA sp. z o.o. 61-168 Poznań, ul. Rataje 164 tel: +48 61 876270021 Infrastruktura – 6/2007 fax: +48 61 8762701 [email protected] TEMAT MIESIĄCA

Autostrady – stan prac

GDAŃSK mom wykonawczym kwotę 1 mld zł. Polska jest jedynym krajem, w którym A1 na drogi przeznacza się z budżetu tak SZCZECIN mało pieniędzy, zaledwie 0,3% PKB. GRUDZIĄDZ W większości krajów europejskich wydaje się 1% PKB. TORUŃ A1 Karygodnym błędem jest nieogła- szanie przetargów na początku roku, POZNAŃ Świecko przez co marnuje się pół sezonu ro- WARSZAWA bót drogowych (można by je rozpo- A2 A2 cząć w maju). Jest to trwająca od lat A2 paranoja zasługująca na napiętnowa- Olszyna ŁÓDŹ A1B nie, hamuje bowiem rozwój firm dro- A4 gowych i działa przeciw gospodarce – podkreśla z naciskiem prezes Malu- Jędrzychowice WROCŁAW A1 si. Nie osiągając zysku, firmy nie mają pieniędzy na rozwój. A4 KATOWICE Dr Tadeusz Suwara, prezes fir- w budowie RZESZÓW my Transprojekt-Warszawa, zwraca projekt Gorzyczki uwagę na skomplikowane procedury. A1 odcinek istniejący A4 Korczowa KRAKÓW Przyjrzawszy się ustawom, które doty- przetarg czą inwestycji drogowych, tj. ustawie negocjacje PPP Prawo ochrony środowiska i Ustawie dokumentacja środowiska o zamówieniach publicznych, łatwo

wykup gruntów ŹRÓDŁO: GDDKiA zauważyć, że zmiany dokonywane są w nich niemal regularnie dwa razy Drogi ekspresowe – stan prac do roku. Co ciekawe, ich intencją jest niby polepszenie, a zwykle następuje pogorszenie. GDAŃSK Sławetna ustawa Prawo ochrony

Suwałki środowiska zakłada, że dla każdej in- S-3 A1 Elbląg westycji muszą być wydane decyzje OLSZTYN S-8 SZCZECIN dotyczące uwarunkowań środowisko- GRUDZIĄDZ wych. Takie decyzje są podejmowa- BIAŁYSTOK BYDGOSZCZ ne przez wojewodów po uzgodnieniu S-7 S-3 TORUŃ z ministrem środowiska. Minister GORZÓW A1 S-8 WLKP. S-5 musi każdą indywidualną sprawę roz- POZNAŃ Świecko patrzeć, a nie ma ku temu dostatecz- WARSZAWA nej liczby pracowników. Sprawy zatem ZIELONA A2 A2 wloką się miesiącami. GÓRA Kukuruki A2 Przepisy UE o ochronie środowiska Olszyna S-3 Leszno S-17 ŁÓDŹ S-7 S-19 A1B S-5 S-8 obejmują autostrady, drogi ekspre- LUBLIN A4 S-8 Piotrków Chełm sowe i drogi dwujezdniowe powyżej Legnica Trybunalski Radom 10 km. W Polsce ustawodawstwo wy- WROCŁAW Jędrzychowice A1 szło przed orkiestrę, zaostrzając prze- KIELCE Zamość OPOLE pisy, które dotyczą wszystkich dróg S-17 A4 S-7 krajowych. Nie ma takich zaleceń unij- KATOWICE RZESZÓW nych, które by nakazywały ministrowi KRAKÓW Gorzyczki uzgadniać każdą inwestycję, zwłaszcza A1 Tarnów Bielsko- A4 Korczowa że mogą to czynić odpowiednie orga- -Biała dokumentacja środowiska S-7 S-19 ny. W Polsce społeczność ekologiczna dokumentacja lokalizacyjna oraz minister środowiska zawłaszczyli projekt budowlany sobie sporo władzy i ingerują w każdą

przetarg ŹRÓDŁO: GDDKiA w budowie Infrastruktura – 6/2007 odcinek istniejący inwestycję, choć nie oni są odpowie- W 2006 roku dzialni za wydawanie pieniędzy unij- GDDKiA wyre- nych w określonym czasie. montowała 2093 Zgody wymaga nawet odnowa km dróg (100% nawierzchni. Żeby położyć 10-kilo- założonego planu): remonty metrowy „dywanik”, także niezbęd- dróg pochłonęły ne są środowiskowe decyzje. Trzeba 126 mln zł, przy tym zmierzyć poziom hałasu. a rehabilitacja Gdy występują przekroczenia norm, nawierzchni 2,1 mld zł

wymagane są ekrany. Ekrany stano- NOWAK PRZEMYSŁAW FOT. wią inwestycję, co z kolei wiąże się z uzyskaniem pozwolenia na budowę. alizację inwestycji, odwołując się do o zwiększanie zadań, jakie stoją przed Tymczasem miał to być tylko remont sądu, przy czym dochodzi do spiętrze- drogownictwem – tłumaczy prezes nawierzchni! nia płatności i zatorów płatniczych. Na przedsiębiorstwa Korbud, inż. Jerzy Nie ma przyjaznej atmosfery mię- dobitkę wykonawcy zagraniczni stosu- Kortyka, który swego czasu osobiście dzy wykonawcami a zamawiającymi. ją ceny dumpingowe, po czym składa- kierował budową autostrady w Ira- Ci ostatni stawiają duże wymagania ją odwołania o zmianę warunków konku. Nikt się nie zastanawia nad tym, i wyznaczają krótkie terminy reali- traktu. Na skutek zaniżenia cen firmy co to znaczy potroić inwestycje dro- zacji. Obarczają zamówienia wysoką zachodnie wygrały ostatnio przetarg gowe w ciągu roku lub dwóch lat. stawką gwarancji, stosują opłatę ry- na budowę dwóch mostów w Warsza- Skąd wziąć tylu fachowców, jeżeli czałtową, nie udzielają natomiast zali- wie – mówi dr Suwara. przez 20 lat robiono wszystko, by się czek, a należność uiszczają dopiero po Wszyscy liczą, ile pieniędzy jest ich pozbyć z branży lub zmusić do zakończeniu robót. do pozyskania, nie bacząc na inne opuszczenia kraju. Nie było pracy, Wykonawcy z kolei odwlekają re- zagrożenia. Chodzi mianowicie została zlikwidowana potężna baza

HK EKO-GRYS Sp z.o.o. 42-523 Dąbrowa Górnicza ul. Koksowicza 8

Informacja handlowa: ch tel./fax 032 795 54 81 e-mail: [email protected]

23 Infrastruktura – 6/2007 TEMAT MIESIĄCA FOT. PRZEMYSŁAW NOWAK PRZEMYSŁAW FOT.

W 2007 roku GDDKiA planuje wyremontowanie 1700 km dróg krajowych, na ich remonty zamierza przeznaczyć 83 mln zł, a na rehabilitację 2,03 mld zł drogowa w Polsce. Teraz nie wykonu- Tu warto odwołać się do świeżego Autostrady nie mogą funkcjonować je się nawet połowy tego, co robiono przykładu. Pół kilometra autostrady w oderwaniu od pozostałej sieci drogo- w 1978 r., czyli 30 lat temu, kiedy budowano 10 lat. Tak wyglądała reali- wej. Tymczasem wstydliwie pomija się byli ludzie, był sprzęt i był nadzór. zacja pierwszego, dopiero co oddane- temat dróg dojazdowych. W planach Mówi się o możliwości wejścia na go odcinka autostrady A1 na Pomorzu. nie ma połączeń między głównymi wę- polski rynek nowych graczy, m.in. Statystycznie rzecz ujmując, budowa- złami komunikacyjnymi a istniejącą sie- firm chińskich czy koreańskich, ale no 50 m rocznie. W ostatnim okresie, cią dróg. Nie zarezerwowano pieniędzy do tego potrzebna jest zmiana prawa. jeżeli wierzyć wykonawcy, na placu na odszkodowania za drogi zniszczone Otwarcie się Polski na inżynierów ze budowy uwijało się ok. 3 tys. ludzi przy dowozie ciężkiego sprzętu i ma- Wschodu zajmujących się projektowa- i pracowało 350 maszyn. Padło pyta- teriałów potrzebnych do budowy au- niem i nadzorem wymagałoby zmian nie retoryczne, jak zdołali się pomieś- tostrad. Tylko przy modernizacji niedu w procedurach uznawania dyplomów cić i nie zadeptać? żego odcinka Zakopianki degradacji i zdobywania uprawnień. Przedstawicielka koncesjonariusza uległo 150 km dróg lokalnych. Ci, którzy twierdzą, że wybudo- Gdańsk Transport Company zapew- Zdaniem specjalistów najistot- wanie 250 km autostrady rocznie jest nia obecnie, że A1 będzie budowana niejszym obecnie zadaniem o strate- łatwe, są oderwani od realiów. Oni ni- z prędkością 1 km w ciągu 15 dni. To gicznym znaczeniu jest opracowanie gdy z bliska nie widzieli takiej budowy, daje rocznie 24 km autostrady, tym- pogłębionego studium wykonalności nie potrafią sobie uświadomić ogromu czasem, by zdążyć na Euro 2012, trze- i opłacalności autostrad. Należało wy- i zasięgu takiego zadania. Wykonanie ba budować zdecydowanie więcej. dać znacznie więcej środków na pra- tylko 100 km autostrady w ciągu jed- Nowe budowy istnieją na papierze ce przygotowawcze, na analizy, żeby nego roku wymaga bezpośredniego albo dopiero startują. Z tymi ostatnimi mieć jasny obraz tego, co i jak ma być zatrudnienia na placu budowy kilku jest poważny kłopot, bo nie udaje się na wykonywane. tysięcy ludzi, a na zapleczu przy pro- czas wyłonić wykonawców. Na ponad Nie jest tajemnicą, że realizacja dukcji materiałów, w usługach nawet 520 rozpisanych w 2007 r. przetargów dużych inwestycji zajmuje średnio dziesiątków tysięcy. tylko 60% zakończyło się sukcesem. 10 lat. Pięć lat trwa podejmowanie Potrzebna jest mobilizacja i orga- Niepokojące jest odkładanie nie- decyzji, studia wstępne, organizowa- nizacja z prawdziwego zdarzenia. Na- zbędnych inwestycji w czasie. Przykła- nie środków finansowych. Kolejne trzy leży ustalić, jakie obiekty i kiedy mają dem może być odcinek A2 od Nowego lata zajmuje projektowanie i wywłasz- być wykonane. Program musi być roz- Tomyśla do Świecka, gdzie roboty mo- czanie gruntów. Dwa lat trwa budowa. łożony na czynniki pierwsze, na fazy głyby się już dawno rozpocząć. Istnieje Wniosek jest jeden: do 2012 r. mają przygotowania dokumentacji, prze- także groźba presji czasu, gdy w krót- szanse zakończyć się tylko te inwe- targów i realizacji. To jest olbrzymie, kim okresie skumuluje się dużo inwestycje, które zaczęto przygotowywać skomplikowane i kosztowne przed- stycji, które trzeba będzie prowadzić przynajmniej przed pięcioma laty. ■ sięwzięcie. A jako że zależy od niego równolegle. Zwiększa to ryzyko poraż- międzynarodowy prestiż Polski, musi ki i stwarza zagrożenie dla realizacji Redakcja dziękuje Zarządom Dróg się weń zaangażować, przy społecznej kontraktów drogowych. Nie będzie to Wojewódzkich i Generalnej Dyrekcji aprobacie, rząd i premier – konkluduje sprzyjać racjonalnemu zarządzaniu Dróg Krajowych i Autostrad za udo- stępnienie danych. inż. Kortyka. środkami produkcji i finansami.

24 Infrastruktura – 6/2007 Zdzisław Piechota, przewodniczący Krajowej Rady Zarządu Dróg Powiatowych:

Stan dróg powiatowych jest kata- gdyż to zapewniłoby nam stały przy- gami samorządowymi, co bez wątpie- strofalny – 50–70% z nich wymaga pływ środków. Alternatywą mogłoby nia przyspieszy ich degradację. kapitalnego remontu, wzmocnienia być zwiększenie budżetu powiatowe- Wskazane byłoby też, aby decy- lub przebudowy. Od czasu gdy zna- go poprzez podwyższenie wpływów denci byli bardziej przewidujący: zbu- lazły się pod zarządem samorządów, z PIT-ów i CIT-ów. dowanie drogi ekspresowej jednojez- wyremontowano ich więcej niż kie- Media rozpowszechniają informa- dniowej spowoduje, że w przypadku dykolwiek, ale wciąż zdecydowanie za cję, że powiatowcy mogą korzystać ze awarii objazdy będą organizowane mało. Zmiany nadal zachodzą tu bar- środków unijnych, a tego nie robią. To po o wiele słabszych drogach samo- dzo powoli, czego konsekwencją jest nieprawda – środków unijnych na prze- rządowych, przez co te ostatnie będą postępująca dekapitalizacja. budowę dróg powiatowych jest bardzo dodatkowo niszczone. A przecież one Niestety środki, jakimi dysponuje- mało, np. w województwie śląskim także należą do majątku narodowego, my, nie wystarczają nawet na bieżącą można będzie zrealizować tylko połowę za który państwo jest odpowiedzialne konserwację dróg. Z przeprowadzonej przyjętych projektów. W innych woje- i o który powinno dbać. w zeszłym roku ankiety wynika, że na wództwach jest znacznie gorzej. Aby uzdrowić obecną sytuację, ko- utrzymanie 1 km drogi powiatowej Pilnego rozwiązania wymaga kwe- nieczne jest załatwienie dwóch pod- rocznie wydaje się około 2,2–4,7 tys. stia poruszania się po drogach po- stawowych spraw. Po pierwsze należy zł. Tymczasem kwota ta powinna być wiatowych o niskiej nośności coraz zapewnić możliwości zdobycia środ- kilkakrotnie wyższa. cięższych jednostek transportowych. ków własnych i unijnych. Po drugie W latach ubiegłych wiele powia- Rodzi się pytanie, czy takie samochody trzeba zabezpieczyć drogi powiatowe tów zaciągnęło kredyty na realizację w ogóle powinno się na te drogi wpusz- przed skutkami ubocznymi budowy projektów przebudowy dróg na swoim czać. Każda decyzja wiąże się z poważ- i remontów dróg krajowych. Nie moż- terenie. Teraz muszą te kredyty spła- nymi konsekwencjami gospodarczymi: na zezwalać na to, by nowe drogi po- cać, wskutek czego brakuje im środ- odmowna może doprowadzić pewne wstawały kosztem starych. ■ ków własnych na realizację nowych firmy do bankructwa czy sparaliżować zadań. Obsługa zadłużenia odbija rolnictwo, ponieważ małych samocho- się negatywnie również na bieżącym dów po prostu nie ma. Pozytywna zaś utrzymaniu dróg. grozi szybką dewastacją dróg. Budżet powiatu to pewien procent Dodatkowy problem to występują- z PIT-ów i CIT-ów uzupełniony o sub- ce w ciągu tych dróg mosty – ich noś- wencję wyrównawczą. Kwoty te są ność zazwyczaj nie przekracza 15 ton. zbyt małe, aby starczyły na pokrycie Wprawdzie współczynnik bezpieczeń- wszystkich potrzeb, zwłaszcza drogo- stwa pozwala na przenoszenie przez wych. Szczególnie odczuwalne jest to nie większych ciężarów, ale na dłuższą w tych powiatach, gdzie znajduje się metę skutki mogą być fatalne. wiele szkół, szpitali i innych jednostek Obligatoryjnym elementem pro- budżetowych, ponieważ tam środki fi- gramów budowy czy przebudowy dróg FOT. ARCHIWUM FOT. nansowe przyznawane są na drogi do- krajowych powinny być zapisy doty- piero w drugiej kolejności. czące dróg powiatowych. Przecież za- Postulujemy, żeby finansowanie dróg powiatowych powiązać z akcyzą na pali- Postulujemy, żeby finansowanie równo sprzęt, jak i wszelkie materiały wa, gdyż to zapewniłoby stały przypływ dróg powiązać z akcyzą na paliwa, budowlane transportowane będą dro- środków

25 Infrastruktura – 6/2007 TEMAT MIESIĄCA

Janusz Olejnik, doradca zarządu Lafarge Kruszywa i Beton:

Istnieje kilka podstawowych prze- to do swoich kosztów. Jest to fatalne remontu i stanowi poważne zagroże- szkód, które uniemożliwiają sprawną rozwiązanie. nie dla realizacji przewozów w latach budowę dróg i autostrad w Polsce. Szybkie wykonawstwo blokuje następnych. A w sytuacji gdy kolej Przede wszystkim zbyt późne ogła- przygotowywanie dokumentacji tech- jest niewydolna, nietrudno przewi- szanie przetargów. W bieżącym roku, nicznej. GDDKiA ciągle daje projek- dzieć, że zwiększy się obciążenie dróg w niektórych regionach zaczęły się tantom wytyczne według starych przez znaczny ruch samochodów. To one właściwie dopiero w czerwcu, norm, a przecież te projekty reali- zaś przyspieszy degradację dróg, któ- wcześniej nie było robót, maszyny sta- zowane będą za 2–3 lata. Dokument rymi już transportuje się olbrzymie ły. Przygotowaliśmy się na boom, a ten aplikacyjny na stosowanie Normy PN- masy kruszywa. W zeszłym roku kolej nie nastąpił. Sytuacja taka uniemożli- -EN, wciąż nie został wdrożony, choć przewiozła 20 mln ton (w tym roku wia wykorzystanie potencjału wszyst- powinien od 2006 r. W związku z tym planuje 25 mln), a samochody ponad kich producentów – zbyt mało jest po nie ma też rozporządzenia nakazują- 120 mln. prostu projektów do realizacji. Konse- cego wykonywanie projektów zgod- Plany zakładają powstanie w Polsce kwencją tego stanu rzeczy są ogromne nie z tym dokumentem. Konsekwen- w ciągu najbliższych 5 lat ok. 2000 km wahania cen. W styczniu i lutym ceny cje lekceważenia przez Polskę prawa autostrad. Obecnie duża firma posia- poszły w górę, jednak później zaczęły mogą być bardzo poważne. Może się dająca nowoczesny sprzęt jest w sta- spadać – nie było przetargów, nie było zdarzyć, że UE zażąda od nas zwrotu nie wybudować 100 km w ciągu 2 lat. robót, nie było komu sprzedawać ma- pieniędzy, uzasadniając to tym, że bu- Jednak samo wykonawstwo to najwy- teriałów. Jak w takich warunkach pla- dujemy niezgodnie z obowiązującymi żej 30–40% pracy. Część decydująca nować organizację dostaw! od 2004 r. normami. to wcześniejsze przygotowania, a te Osobny problem to przetargi, które Następny problem to kwestia odpo- idą bardzo powoli. Wprawdzie mamy nie zakończyły się rozpoczęciem rea- wiedzialności za jakość wybudowanej partnerstwo prywatno-publiczne i in- lizacji projektu. Według nieoficjalnych drogi. Teraz inwestor bierze ją na sie- westorzy prywatni realizują wszystko danych 40% tegorocznych przetargów bie i z tego tytułu kontroluje wykorzy- od początku do końca, łącznie z pro- zostało zareklamowanych przez ofe- stywane przez drogowców materiały. jektem – ale to trwa. W przypadku rentów. Każda duża firma chce zdobyć Moim zdaniem, wszelkie wymagania A1 odcinek do Nowych Marzów brak jak najwięcej zleceń i jest to zrozu- dotyczące kruszyw powinny być zawar- zgody ze strony rządu na realizację miałe. Jednak błahe, nieistotne szcze- te w specyfikacjach. Inwestor powinien projektu w systemie partnerstwa pub- góły nie mogą, a tak się dziś dzieje, dać wykonawcy wolną rękę w wyborze liczno-prywatnego przez GTC spowo- powodować odwoływania przetargów. materiałów, a wykonawca powinien dował, że będzie on kosztował nas po- Należy zdecydowanie ograniczyć moż- udzielić mu gwarancji np. na 3 lata lub datników co najmniej 80% więcej. liwości składania reklamacji. Jedna więcej. Podobnie producenci materia- Potrzeba spójnej wizji budowania z największych przeszkód to wykup łów powinni dawać gwarancję. dróg w Polsce i corocznego stabilne- gruntów. Właściwie nikt poza GDDKiA Spośród wielu utrudnień nie wiem go wzrostu. Tymczasem do tej pory po nie wie, co się w tej kwestii dzieje. czy nie największym jest logistyka dobrym roku, w którym realizowano Plan dróg istnieje już od dawna, wia- dostaw materiałów budowlanych. dużo inwestycji, następował spadek. domo zatem, gdzie i co trzeba wyku- Aktualnie mamy tragiczną sytuację Tak się nie uda zbudować tej ilości pywać. Według mojej oceny jednak z wywozem kruszyw z Dolnego Śląska. dróg zarówno z punktu widzenia przy- zbyt mały jest w tym zakresie postęp. Newralgiczny jest rejon Wałbrzycha, gotowania inwestycji, logistyki, moż- Kłopotliwe pozyskiwanie terenów od- gdzie znajduje się kilkanaście kopal- liwości wykonawczych, jak i zasobów kłada się na sam koniec, a wreszcie ni. Kolej wywozi stamtąd około15 mln ludzkich. W tym również tkwi przy- przerzuca się częściowo na barki firm ton rocznie. Stan tras jest jednak fa- czyna niestabilności cen i znacznego wykonawczych, pozwalając im włączyć talny, większość z nich nadaje się do wzrostu kosztów materiałów!!!! ■

26 Infrastruktura – 6/2007 27 Infrastruktura – 6/2007 INWESTYCJE INFRASTRUKTURALNE

Andrzej Berger, Krzysztof Kowalczyk Ekspresowe tempo czyli budowa nowej przeprawy przez wartę w Koninie

Wybór odpowiedniej technologii Bazując na swych zagranicznych i pol- projektu do wybranej technologii po- Przeprawa przez Wartę składa się skich doświadczeniach (nasuwanie wierzone zostało firmie Freyssinet. 4 obiektów inżynierskich o łącznej najcięższych, ważących blisko 13 000 W rezultacie rozpoczętych w kwietniu długości ponad 1,5 km. Most stanowi ton, estakad we Wrocławiu nad ul. 2006 r. w ścisłej współpracy z konsor- część nowego odcinka drogi krajowej Strzegomską w 2002 r. oraz najdłuż- cjum wykonawczym uzgodnień i analiz nr 25. Opracowany przez Transprojekt szych, blisko 600-metrowej długości, po 3 miesiącach powstał szczegółowy Gdański Sp. z o.o. projekt zakładał wy- estakad w Warszawie na węźle Trasy projekt technologiczny. konanie wieloprzęsłowych, skrzynko- Siekierkowskiej w 2003 r.), przedsta- Aby zapewnić nośność estakad wych, dwujezdniowych estakad z be- wiciele spółki zaproponowali wyko- podczas nasuwania, projekt wpro- tonu sprężonego, o rozpiętości przęseł nanie nowej przeprawy przez Wartę wadzał do ich konstrukcji ustrojów 60 m, oraz mostu belkowego typu ex- w technologii nasuwania podłużnego. nośnych nowy, dodatkowy układ tradosed z betonu sprężonego. Dzięki zastosowaniu tej technolo- sprężenia. Ponadto zawierał szcze- Zwycięzcą ogłoszonego na początku gii budowa długich ustrojów nośnych, gółowe rozwiązania odnoszące się do 2006 r. przetargu na wykonanie robót jakimi są estakady, mogła odbywać się wszystkich niezbędnych do realizacji zostało konsorcjum firm: Hydrobudowa- praktycznie w jednym miejscu – na inwestycji urządzeń pomocniczych, 6 S.A. – PPRM S.A. – WPRD S.A. Pierw- stanowisku prefabrykacji, gdzie wy- takich jak: stanowisko prefabrykacji, szym trudnym zadaniem, przed jakim twarza się kolejne segmenty estakady, stanowisko trakcyjne, stalowe podpo- stanęło konsorcjum, był wybór technolo- a następnie wysuwa je z formy, two- ry tymczasowe, nos montażowy (tzw. gii wykonania obiektów inżynierskich. To rząc w ten sposób długą konstrukcję. awanbek), prowadzenia boczne, łoży- najważniejsza decyzja, bowiem od niej ska ślizgowe, orczyki itp. zależą koszty i czas realizacji inwestycji. Dostosowanie projektu do technologii Jednym z najważniejszych atutów Do udziału w opracowaniu odpo- Zadanie dokonania wszystkich zaproponowanego przez spółkę Frey- wiedniej technologii oraz współpracy niezbędnych obliczeń oraz wszelkich ssinet rozwiązania był harmonogram, w trakcie realizacji konsorcjum zapro- dodatkowych opracowań umożliwia- który zakładał wykonanie każdego siło firmę Freyssinet Polska Sp. z o.o. jących przystosowanie pierwotnego z segmentów estakad w ciągu 7 dni.

Organizacja budowy nowej przeprawy przez Wartę z podziałem na poszczególne obiekty

28 Infrastruktura – 6/2007 130 metrów tygodniowo hydrauliczną Freyssinet K22. Zestaw jej odchylenia natychmiast korygowane Zarówno specjalnie opracowany taki umożliwia przesuwanie konstruk- za pomocą zamontowanych na podpo- projekt, jak i harmonogram nasuwania cji z prędkością ok. 10 m na godzinę. rach specjalnych prowadzeń bocznych. konstrukcji estakad zoptymalizowały Siła trakcyjna z siłowników była Dzięki temu każda operacja nasuwania cykl technologiczny, przez co ułożenie przenoszona na konstrukcję poprzez kończyła się ostatecznym usytuowaniem zbrojenia, zabetonowanie, dojrzewanie liny trakcyjne, które za pomocą tzw. konstrukcji z dokładnością mierzoną betonu, a następnie sprężenie kabli cen- orczyków zakotwione były z jednej w milimetrach! trycznych i nasunięcie trzech 30-metro- strony w siłownikach, a z drugiej wych segmentów estakady E5, E7, E8 w konstrukcji. Kilka słów podsumowania oraz 40-metrowych segmentów belek Każdy z prefabrykowanych seg- Nasunięcie budowanych w Koninie mostu M6 zajmowało tylko tydzień. mentów ważył ok. 600 t. Jeżeli przyjąć, estakad na właściwe miejsce pozwoli- Nasunięcie pierwszego segmentu że długość nasuwanego odcinka esta- ło rozpocząć prace związane z całko- estakady E7 zostało wykonane na po- kady E7 podczas ostatniej operacji na- witym przygotowaniem konstrukcji czątku października 2006 r. W czerwcu suwania wynosiła 495 m (16 segmen- do przenoszenia dalszych obciążeń ze 2007 r. zakończono nasuwanie estaka- tów po 30 m i ostatni długości 15 m), strony warstw nawierzchni i wyposa- dy E8. Nasuwanie pozostałych obiek- to łatwo oszacować, jak ogromny cię- żenia oraz obciążeń eksploatacyjnych. tów – estakady E5 oraz belek mostu M6 żar przemieszczał się po podporach Do obowiązków spółki Freyssinet na- – zakończone zostało w połowie maja – blisko 10 000 t sprężonej betonowej leżała m.in. wymiana na estakadach 2007 r. Obecnie trwają prace nad kon- konstrukcji! Aby wprawić jedną jezd- łożysk tymczasowych na docelowe strukcją ostatnich 2 przęseł estakady E7, nię estakady o takim ciężarze w ruch oraz wykonanie docelowego sprężenia na styku z mostem M6, które zaplanowa- i pokonać tarcie statyczne na styku konstrukcji, co umożliwiło demontaż no do wykonania w technologii tradycyj- konstrukcja–podpory, niezbędne było podpór tymczasowych. nej na rusztowaniach stacjonarnych. przyłożenie siły na poziomie 7500 kN. Dzięki owocnej współpracy wszyst- W każdym z 36 tygodni, jakie upły- Przesuwanie konstrukcji po pod- kich zaangażowanych w budowę: nęły od pierwszego nasunięcia, po- porach umożliwiały zainstalowane władz miejskich Konina jako inwestora, wstawały kolejne segmenty przeprawy: specjalne łożyska ślizgowe. W celu konsorcjum wykonawczego, nadzoru trzy 30-metrowe segmenty estakad (2 zminimalizowania tarcia podczas prze- inwestorskiego i firmy Freyssinet, ta segmenty estakady E7, a później E8 suwania konstrukcji pomiędzy górne imponująca inwestycja mostowa zosta- oraz 1 segment estakady E5) oraz 40- powierzchnie łożysk a spód konstruk- ła w tak krótkim czasie zrealizowana. ■ -metrowy segment nasuwanych belek cji wprowadzane były specjalne neo- mostu M6. Co 7 dni przybywało 130 m prenowo-teflonowe podkładki. nowej konstrukcji, po upływie 9 mie- Nasuwanie było operacją skompli- sięcy całkowita długość wybudowanej kowaną nie tylko ze względu na coraz w technologii nasuwania podłużnego większą wartość siły potrzebnej do po- konstrukcji wyniosła 3 km. ruszenia konstrukcji, ale także z powodu konieczności zachowania wielkiej precyzji 10 tysięcy ton w ruchu w ustawieniu konstrukcji na podporach. Nasuwanie konstrukcji estakad wy- Szczególnie istotne było to w przypadku konywane było w pierwszych dniach estakady E7, która na całej swojej dłu- każdego tygodnia. Odpowiedzialność gości ukształtowana jest w łuku kołowym za przeprowadzenie całej operacji, o promieniu 1000 m. Każde odchylenie

tj. za obsługę sprzętu oraz kierowanie od osi podłużnej pierwszego i kolejnych FREYSSINET FOT. samym nasuwaniem, spoczywała na wysuwanych z formy segmentów powo- Stanowisko do prefabrykacji firmie Freyssinet. dowało sumowanie i przenoszenie się segmentów estakad E7 oraz E8 Do nasuwania segmentów za- błędów na następne segmenty. Aby tego stosowano zestawy siłowników typu uniknąć, podczas nasuwania prowadzona Freyssinet SL-230 – po dwa siłowniki była stała kontrola geodezyjna ułożenia Andrzej Berger, Krzysztof Kowalczyk – Freyssinet Polska Sp. z o.o. na każdą z jezdni, zasilanych pompą całej przesuwanej konstrukcji, a wszelkie

29 Infrastruktura – 6/2007 INWESTYCJE INFRASTRUKTURALNE

Tadeusz Syryjczyk Jak uzdrowić polską kolej? Postawione przez redakcję tytułowe pytanie brzmi cokolwiek dramatycznie. Tymczasem pod pewnymi względami sytuacja wcale nie należy do najgorszych – udaje się np. zachować rozsądny poziom udziału kolei w przewozach towarowych, a ich wolumen wzrasta, potwierdzając prawidłowość: więcej liberalizacji przewozów – większy w nich udział kolei.

Jest pewnym paradoksem współ- awansowana w naszym kraju liberalizacja nie konkurencji jest widoczne, klient ma czesnego kolejnictwa europejskiego, rynku przewozów towarowych pokazała, wybór. Można przypuszczać, że przy- że scentralizowana, wysoce dotowa- że możliwe jest pozyskanie ładunków, padki, w których np. elektrownia decy- na i niemal nietknięta reformą kolej jak też zwiększenie przewozów zarów- dowała się wozić węgiel samochodami francuska uzyskuje spektakularne no przez przewoźników prywatnych, jak na skutek niemożności porozumienia się efekty technologiczne, jej pociągi biją i PKP Cargo. Niestety towarzyszy temu z PKP, odeszły w niepamięć. rekordy prędkości, a jednocześnie ma szereg konfliktów natury regulacyj- Państwo, będące pośrednio właś- ona jeden z najniższych wskaźników nej, dotyczących dostępu do niektórych cicielem największego przewoźnika udziału w przewozach towarowych. składników infrastruktury oraz prze- – PKP Cargo, powinno zadecydować Oczywiście nie da się ukryć, że wozów międzynarodowych poza obszar o rozsądnym wprowadzeniu zewnętrz- proces wyrównywania różnic cywiliza- UE. Eliminacja tych przeszkód na drodze nego kapitału. Bez dokapitalizowania cyjnych w obszarze kolejnictwa prze- legislacyjnej lub poprzez właściwą inter- firma ta nie stanie się konkurencyjna. biega wolniej niż w innych dziedzi- pretację i praktykę władzy regulacyjnej Wymiana taboru oraz wprowadzenie nach polskiego życia gospodarczego. pozwoliłaby na zwiększenie swobody do zarządu przedstawiciela niezwią- Nawet w obrębie sektora transportu. gospodarczej w tym zakresie, a co za zanego ze środowiskiem kolejowym Wprawdzie w drogownictwie wciąż tym idzie na wykorzystanie wszystkich przyniosłoby wymierne korzyści. jest widoczne zacofanie infrastruktu- możliwości kolei. Tymczasem mimo że Jednocześnie nie ma racjonalnych ry, ale jakość taboru (autobusów i cię- wolumen przewozów jest mniejszy niż przesłanek ku temu, by firmę sprywa- żarówek) i stan komunikacji publicznej kilkanaście lat temu, przewoźnicy wciąż tyzować poprzez sprzedaż inwestorowi (autobusowej i tramwajowej) w wielu natykają się na zatory w systemie zama- branżowemu. Jest wątpliwe, aby któ- miastach zasadniczo się poprawiły. wiania i planowania tras. ryś z wielkich przewoźników europej- Niezmiennie deklarowanym celem Brak elastyczności w dostępie do in- skich wniósł to, co najbardziej potrzeb- polityki transportowej UE i Polski jest frastruktury jest barierą rozwoju, utrud- ne – bardziej operatywne, biznesowe spowodowanie przeniesienia strumienia nia reagowanie na potrzeby klientów. i zorientowane na klienta zarządzanie. towarów z dróg na tory. Stosunkowo za- Jednak pomimo tych ograniczeń istnie- Pomimo starego taboru i wydłuża- jącego się ostatnio czasu jazdy Interci- W Polsce ty pozostaje jasnym punktem na mapie jest prawie 20 000 km linii kolejowej Polski. Pora jednak przystą- kolejowych, pić do kompleksowej wymiany taboru, z czego mniej około 20 wagonów rocznie to stanow- więcej połowa czo zbyt mało. Dalekobieżne połączenia obsługuje ponad kolejowe kierują swą ofertę do osób, 90% przewozów które gotowe są zapłacić więcej, aby oszczędzić czas, dojechać szybciej niż samochodem, w lepszych warunkach niż w autobusie i móc w czasie podróży

FOT. LESZEK MIKOŁAJKÓW (4) FOT. np. pracować, korzystając z Internetu,

30 Infrastruktura – 6/2007 w pewnym komforcie. Jakość usług podobnego dylematu jak rząd – chro- zdecyduje o ich powodzeniu, a finanso- nić interesy swojej firmy czy myśleć wanie zmian powinno być komercyjne. o optymalnym wykorzystaniu środków Polityka regionalna pokazała swo- publicznych w interesie pasażera i re- Jak uzdrowić je możliwości i ograniczenia. Okazało gionu. Błędem jest jednak skupianie się się, że czynnikami wzrostu są wielkie wyłącznie na konieczności oddłużenia miasta. To one kumulują produkt krajo- – powinno ono stać się jedynie okazją do Pora przystąpić do kompleksowej polską kolej? wy, są ośrodkami nowych miejsc pracy korekty strukturalnej, bez której rozwi- wymiany taboru, około 20 wagonów rocznie to stanowczo zbyt mało i stwarzają wyzwanie dla transportu nie się konkurencja zewnętrzna. publicznego. W zasadzie tylko w ich oto- W ramach promocji regionu sa- częściowo zmusza to do ukierunkowa- czeniu występują strumienie pasażerów, morządy powinny zdefiniować ocze- nia inwestycji zgodnie z potrzebami stanowiące ekonomiczne uzasadnienie kiwania co do linii turystycznych czy przewoźników i ich klientów, a ponadto dla regularnych i częstych połączeń ko- zabytkowych. Powinny też zabiegać osłabia też naturalną tendencję do lo- lejowych, niemożliwych do zastąpienia o zachowanie połączeń na terenach kowania środków inwestycyjnych wy- innymi rodzajami transportu publicz- o ograniczonej infrastrukturze drogo- łącznie w wielkich budowach liniowych, nego. Właśnie w takich miastach kolej wej, gdzie uzasadnienie ekonomiczne czasami zresztą z pozostawieniem dziur mogłaby okazać się środkiem optymal- jest wprawdzie wątpliwe, ale tylko to w trudniejszych miejscach. nym, tyle że przedtem musiałaby prze- rozwiązanie gwarantuje odpowiednią Obecna polityka w połączeniu z odzie zwyciężyć niechęć do dostosowania się jakość życia. Oczywiście takie kryteria dziczonymi zaniedbaniami w zakresie do realnej struktury zamieszkania oraz nie mogą służyć nadużyciom i blokowa- utrzymania kolejowej infrastruktury integracji z systemem transportu pub- niu zasobów, które gdzie indziej mogły- skutkuje wydłużeniem czasu jazdy na licznego w mieście – chodzi zarówno by być lepiej wykorzystane. Już mamy wielu szlakach. Nie ma szans na przy- o wspólne taryfy, bilety, jak i rozkłady niedobór pociągów w jednym miejscu spieszenie nawet na prestiżowych tra- jazdy oraz możliwości przesiadek. i zbędne pociągi gdzie indziej. sach Intercity, nie mówiąc już o wprowa- Aby tak się stało, samorządy woje- W Polsce jest prawie 20 000 km dzeniu rozsądnych prędkości pociągów wódzkie w porozumieniu z miastami po- linii kolejowych, z czego mniej więcej towarowych i to pomimo wydatkowania winny formułować względem przewoź- połowa obsługuje ponad 90% przewo- sporych kwot na modernizację. ■ ników wymagania uwzględniające te zów. Samo PKP szacowało potrzebną czynniki integracyjne. Pozytywne skutki sieć na 17 000 km, niechętnie ujawnia- Liberalizacja rynku przewozów przesunięć finansów do samorządów ne ekspertyzy zewnętrzne mówią o ce- towarowych pokazała, że możliwe jest pozyskanie ładunków, jak też zwiększenie byłyby znacznie większe, gdyby samo- lowości utrzymania 12 000 km. Wiara przewozów zarówno przez przewoźników rząd wyrażał swe oczekiwania w opar- w to, że infrastruktura jest wartością prywatnych, jak i PKP Cargo ciu o solidne studium potrzeb z punk- samą w sobie, zahamowała jakiekol- tu widzenia pasażerów. Tylko wówczas wiek myślenie o optymalizacji zasobów. wieloletnie umowy umożliwiające inwe- W rezultacie ratujemy linie, po których stowanie przez przewoźnika w wymianę lokomotywa ciągnie kilka razy dziennie taboru, a przez PLK w korektę linii pod- jeden wagon z kilkoma pasażerami, gdy miejskich, zmianę lokalizacji przystan- pobieżna kalkulacja pokazuje oszczęd- ków itp. miałyby sens. ności, jakie można by uzyskać, nawet Jednocześnie konieczne jest wyraź- gdyby trzeba było zapewnić pasażerom ne utrwalenie przewagi klienta pasaże- klimatyzowane taksówki. ra oraz reprezentującego interesy spo- Ewentualna racjonalizacja nie zastąpi łeczności samorządu nad wykonawcą oczywiście zdecydowanego zwiększenia usługi. Można to było osiągnąć, tworząc nakładów na infrastrukturę kolejową. Tadeusz Syryjczyk kilka podmiotów w miejsce jednej spół- Tego problemu komercyjnie rozwiązać W latach 1989–1990 minister prze- ki przewozów regionalnych. Koncepcja się nie da, zwłaszcza że nie zanosi się mysłu, 1998–2000 minister transpor- tworzenia małych spółek wojewódzkich na wprowadzenie komercyjnego finan- tu i gospodarki morskiej, 2003–2007 ma tę wadę, że w niektórych wojewódz- sowania drogownictwa i wyrównanie tą dyrektor w Europejskim Banku Odbu- twach nawet w bardzo optymistycznym drogą warunków konkurencji z trans- dowy i Rozwoju w Londynie (przed- wariancie jest zbyt mało pracy przewo- portem drogowym. Jednak współfinan- stawiciel Polski w Radzie Dyrekto- zowej, aby przychody pokryły koszty sowanie eksploatacji i utrzymania przez rów). Od X 2007 – ekspert Zespołu stałe odrębnego podmiotu. Poza tym przewoźników powinno zostać zachowa- Doradców Gospodarczych TOR. grozi to tym, że samorząd stanie wobec ne, chociażby dlatego że przynajmniej www.syryjczyk.krakow.pl

31 Infrastruktura – 6/2007 INWESTYCJE INFRASTRUKTURALNE

Robert Sarfati, Systra GSM-R jako forpoczta inteligentnych systemów transportu (ITS) w Polsce Pierwsze decyzje inicjujące marsz Eu- Zaawansowanie prac Cechy GSM-R ropy w kierunku jednego interoperacyjne- Wdrażanie systemu radiołącz- Oparty na znanej na całym świe- go systemu radiołączności w kolejnictwie ności GSM-R we wszystkich euro- cie europejskiej normie GSM system zapadły około 10 lat temu. Od momentu pejskich sieciach kolejowych jest GSM-R wykorzystuje ten sam zakres przyjęcia dyrektywy Rady 96/48/CE z 23 w toku, aczkolwiek tempo prac częstotliwości w całej Europie, by lipca 1996 r., dotyczącej interoperacyjno- w poszczególnych krajach pozo- umożliwić interoperacyjność poszcze- ści transeuropejskiego systemu kolejowe- staje zróżnicowane. Niewątpliwie gólnych sieci. Z uwagi na wybrany zago dużej prędkości, pokonano już wiele jednak dążenie do integracji i inter kres częstotliwości istnieje możliwość etapów, co pozwala z optymizmem pa- operacyjności kolejowej, w szcze- połączenia systemu z sieciami publicz- trzeć na integrację łączności tory–pociąg gólności poprzez wdrażanie GSM-R nymi, gdyż terminale GSM-R operują w europejskich pociągach. na wszystkich liniach w Europie, w całym zakresie 900 MHz. Ograniczenie związane z duży- otwiera przed europejskim prze- Poza podstawowymi funkcjami mi prędkościami zostało zniesione mysłem kolejowym szerokie per- GSM sieci publicznej GSM-R pełni w marcu 2001 r. Wprawdzie dyrektywa spektywy. szereg funkcji dostosowanych do po- 2001/16/CE Parlamentu Europejskiego Zalety otwartego i interoperacyjne- trzeb firmy, służących do śledzenia oraz Rady z 19 marca 2001 r. dotycząca go systemu dostrzegły również takie flot pojazdów, takich jak adresowanie interoperacyjności transeuropejskiego kraje, jak Chiny i Indie, które przyjęły funkcyjne czy adresowanie zależne od tradycyjnego systemu kolejowego zo- normę GSM-R. lokalizacji. stała parafowana, ale dopiero 17 grud- Obecny stan wdrożenia syste- Funkcje typu PMR (Professio- nia 2001 r. kraje członkowskie przyjęły mu w Europie pokazuje wolę państw nal Mobile Radio) stanowią obecnie Specyfikacje Techniczne Interoperacyj- członkowskich, by dysponować intero- część normy ETSI dla GSM. Chodzi ności (STI), uzupełniając w ten sposób peracyjną siecią (liczby UIC). w szczególności o funkcje zebrane europejskie przepisy prawne niezbęd- ● Długość sieci zaplanowanej pod akronimem Advanced Speech Call ne dla jej wdrożenia. w GSM-R – 143 669 km Items (ASCI), umożliwiające wywoła- Na dzień dzisiejszy protokół porozu- ● Długość zbudowanej sieci – 58 612 km nia ogólne, grupowe lub zarządzanie mienia (MoU) podpisało 37 sieci kolejo- ● Długość technicznie gotowej sieci priorytetami połączeń. Na potrzeby wych, potwierdzając w szczególności: – 38 812 km alarmu kolejowego dodano wywołania ● wybór GSM-R jako wspólnej nor- ● Długość użytkowanej sieci – 36 811 km bezzwłoczne (Fast Call set Up). my systemów radiołączności w ko- Rok 2007 stanowi ważny etap na Ponieważ system GSM-R korzysta lejnictwie poziomie technicznym. Wyposażony z rozwoju publicznej sieci GSM, jego ● wdrożenie w swych sieciach naj- w GSM-R pociąg umożliwia testowa- sieci będą musiały umożliwiać pakie- ważniejszych funkcji niezbędnych nie systemu przy prędkości przekra- tową transmisję danych (GPRS), okre- dla interoperacyjności, określo- czającej 500 km/h, zgodnie ze zobo- śloną w ewolucji GSM fazy 2.5 i kolejnych w specyfikacji EIRENE. wiązaniami podjętymi w 1999 r. nych, dzięki czemu znacząco poprawią

Rozwiązania prawne Zakres częstotliwości GSM-R w Europie

Dyrektywy 96/48 EC & 2001/16 EC UIC E-GSM P-GSM UIC E-GSM P-GSM

STI 876 880 890 915 921 925 935 960 MHz Techniczne Specyfikacje Interoperacyjności uplink downlink Terminale GSM-R funkcjonują w całym zakresie częstotliwości Specyfikacje Europejskie UIC: Railway allocated frequency band in Europe Systemy muszą przestrzegać norm i spe- E-GSM: Public GSM extended band P-GSM: Public GSM band cyfikacji STI odpowiadających konkretnym zastosowaniom (sterowanie, tunele)

32 Infrastruktura – 6/2007 nych (w związku ze zmniejszeniem GSM-R to sieć wielousługowa, potencjalnie wspierająca następujące zastosowania : zapasu części zamiennych oraz GSM-R jako forpoczta inteligentnych liczby szkoleń) • Radio tory-pociąg • Radiowe systemy bezpieczeństwa • Telefonia kolejowa • Nadzór za pomocą kamer ● szybką transmisję danych dzięki GSM-R systemów transportu (ITS) w Polsce • Sygnalizacja • Scentralizowane zarządzanie techniczne ● zmniejszenie kosztu inwestycji • Połączenia telefoniczne • Informacja dla podróżnych (standaryzowane wyposażenie) • Radio Manewrowe • Zarządzanie biletami i rezerwacjami ● dynamiczne zarządzanie abonen- • Konserwacja Wypadek Roboty • Telefonia administracyjna • Instalacje trakcji elektrycznej • Systemy informatyczne tami dzięki zastosowaniu kart SIM ● znaczącą poprawę skuteczności się warunki skuteczności spektralnej GSM-R stanowi szczególnie atrak- spektralnej. dostępu do baz danych lub stron in- cyjną alternatywę nie tylko dla wpro- GSM-R to wybrany w Europie inter ternetowych. Dzięki bardzo licznym wadzanych w przeszłości przez ko- operacyjny system radiowy tory–pociąg zastosowaniom, które staną się wte- lejnictwo sieci analogowych, które i zarazem podstawa ERTMS, gdyż ma on dy dostępne, można będzie mówić w większości są już przestarzałe, ale stanowić jedyny i interoperacyjny śro- o prawdziwym Inteligentnym Systemie także dla przeznaczonych dla podmio- dek łączności pomiędzy wyposażeniem Transportu (ITS) wdrożonym na po- tów instytucjonalnych cyfrowych sy- pokładowym (European Vital Computer) trzeby kolejnictwa. Ponieważ ewolucja stemów radiowych. i torami (Radio Block Center). ta zapewni pracownikom kolei dostęp Powodem, dla którego część sieci do wszelkich informacji naziemnych, szybko zaangażowała się we wdraża- Podsumowanie wzrośnie skuteczność przedsiębior- nie nowej technologii, była związana UIC i ETSI nadal opiekują się spe- stwa kolejowego, co uczyni je bar- z zastosowaniem najbardziej nowo- cyfikacjami, rozwiązują ewentualne dziej konkurencyjnym w stosunku do czesnych technik transmisji danych trudności napotkane podczas wdrożeń innych systemów transportu i ułatwi poprawa wydajności. Od tego czynni- w terenie oraz zajmują się harmoni- zdobywanie udziałów w rynku. ka zaś zależy rozwój inteligentnego, zacją rozwiązań. Umożliwia to ograni- nowoczesnego i skutecznego systemu czanie kosztów rozwoju w przemyśle Korzyści ekonomiczne transportu kolejowego w Europie. i udostępnianie interoperacyjnych, zastosowania GSM-R Wynikające z rozwoju GSM w dzie- oszczędnych i szybko dostępnych roz- W dziedzinie transportu kolejowego dzinie szybkiej transmisji danych nowe wiązań GSM-R. ■ GSM-R oferuje kompletne rozwiązanie funkcje otwierają szerokie możliwości na potrzeby systemów radiołączności. opracowania nowych zastosowań, ta- • EIRENE (European Integrated Railway Umożliwia cyfrowe przekazywanie gło- kich jak systemy informacji dla pa- Radio Enhanced Network) – specyfikacja su i danych bez jakichkolwiek ograni- sażerów, wystawianie biletów na po- techniczna na potrzeby rozwoju GSM-R czeń. Zastosowania kolejowe stają się kładzie pociągu, systemy zdalnego określona przez UIC. • ERTMS (European Rail Traffic Manage- w pełni możliwe dzięki wykorzystaniu przygotowywania wagonów, zdalnego ment System) – jeden wspólny system jednego standardu systemu wspierają- diagnozowania pociągów itp. bezpieczeństwa, sygnalizacji i nadzoru cego. Jest to system zdolny odpowie- Wprowadzenie GSM-R powinno po- transportu kolejowego w sieci europej- dzieć na bieżące potrzeby, ale także zwolić większości kolei europejskich na: skiej. ERTMS składa się z ETCS oraz GSM-R. mogący ewoluować tak, by uwzględnić ● ograniczenie kosztów operacyjnych • ETCS (European Train Control System) przyszłe potrzeby użytkowników. ● ograniczenie kosztów amortyzacyj- – ujednolicony system sterowania pociągami. • ETSI (European Telecommunications Ewolucja GSM-R Standard Institute) • GSM-R (Global System Mobile for Rail- Radio konserwacja Usługi dla pasażerów way) – kolejowy system radiołączności. Radio ogólnego użytku Lokalizacja • ITS (Intelligent Transport System) Zastosowania • MORANE (MObile radio for RAilway kolejowe Radio manewrowe Usługi operacyjne Networks in Europe) – europejski projekt Radio tory-pociąg Kontrola za pomocą kamer rozwoju specyfikacji oraz testów zatwier- dzających GSM-R. Fonia IP & EDGE & Lokalizacja • UIC (Międzynarodowa Unia Kolejnictwa) Funkcje Adresy Przestawienie Matryca Adres Dedykowany GSM-Railway funkcjonalne numerów dostępu zależny od zakres częstotli- funkcjonalnych położenia wości (4MHz) Robert Sarfati, Systra, przewodniczący Funkcje PMR eMLPP VBS VGCS Grupy Operatorów UIC ERTMS/GSM-R, przewodniczący Komitetu Technicz- Publiczna sieć GSM nego Telekomunikacji w Kolejnictwie TC-RT przy ETSI

33 Infrastruktura – 6/2007 INWESTYCJE INFRASTRUKTURALNE

Adam Pawlak

Uwolnić pieniądze

Jeszcze pod koniec lat 90. drogowe terminowanych wierzytelności przedsię- przedsiębiorstwa wykonawcze należały biorstw, należnych im z tytułu dostaw do grupy niechętnie przyjmowanych towarów lub usług, połączony z finanso- ARCHIWUM (3) FOT. klientów bankowych. Uzyskanie kredy- waniem klientów oraz świadczeniem na Skala finansowania, w przypadku tu na finansowanie inwestycji czy gwa- ich rzecz dodatkowych usług (prowadze- factoringu, wzrasta wraz ze wzrostem rancji bankowych było bardzo trudne, nie sprawozdawczości i kont dłużników, skali działalności przedsiębiorstwa gdyż praktycznie nie budowało się egzekwowanie należności, przejęcie ry- dróg. Podobnie traktowane były firmy zyka wypłacalności odbiorcy). Pewien kapitał jest niezbędny już zaopatrujące branżę drogową w mate- Faktorzy dostarczają przedsiębior- na etapie przygotowania inwestycji riały budowlane. Obecnie sytuacja wy- stwom środków finansowych a konto – przedsiębiorca musi zgromadzić od- gląda korzystniej. Wachlarz zamówień nieuregulowanych faktur, dotyczących powiednią ilość materiałów budow- jest większy. Mimo to zapewnienie zarówno sprzedaży krajowej, jak i eks- lanych, opłacić pracowników. W tym płynności finansowej nadal nastręcza portowej. Przedsiębiorstwa mogą uzy- okresie firma wykonawcza musi sama firmom drogowym problemów. skać do 90% wartości wystawionych finansować inwestycję. A należy pa- Na szczęście zaciągnięcie kredytu faktur w momencie wysłania towarów miętać, że takich kontraktów realizuje bankowego nie jest jedynym sposobem (lub świadczenia usług), pozostałą się kilka jednocześnie. pozyskania środków. Coraz większą po- część otrzymują po wpłynięciu zapłaty Aby przyspieszyć spływ środków pularność zdobywa faktoring, czyli fi- od odbiorcy na konto faktora. od odbiorców, można zawrzeć umowę nansowanie wszelkich zapotrzebowań Korzystająca z faktoringu firma faktoringową. Po dokonaniu sprzeda- obrotowych, np. zakupów surowców, ma- uzyskuje natychmiastowe finansowa- ży z odroczonym terminem płatności teriałów do produkcji i wykonawstwa. nie, dzięki czemu może spłacać swoje firma faktoringowa nabywa wierzytel- zobowiązania, planować zarządzanie fi- ność odzwierciedloną wystawioną fak- Na czym polega faktoring nansami, w znaczący sposób minimali- turą i zaliczkowo wypłaca środki. Ure- Jak podaje Polski Związek Faktorów, zować ryzyko nieściągnięcia należności gulowanie w terminie rachunku przez faktoring to rodzaj działalności finanso- oraz przeciwdziałać negatywnym skut- odbiorcę wygasza wszystkie umowy. wej polegającej na wykupieniu nieprze- kom różnic kursowych w eksporcie. Możliwe jest także prefinansowanie kontraktów. W wyniku nabycia przy-

2 500,0 szłych wierzytelności klient dysponuje gotówką na dokonywanie bieżących płat- 2 014,0 IH 2006 2 000,0 1 780,0 ności, a nawet przedpłat u dostawców. 1 702,9 1 700,0 IH 2007 1 512,0 1 500,0 1 350,0 1 225,0 Faktoring a kredyt bankowy Faktoring jest bardzo elastycznym 1 000,0 816,6 instrumentem finansowania działalno- 475,4 314,3 ści bieżącej. Skala finansowania wzra- 500,0 347,2 294,8 260,0 158,5 102,6 sta wraz ze wzrostem skali działalności 64,7 11,1 4,8 40,8 5,8 0,0 przedsiębiorstwa, przy czym w przeci- ING Pekao Polfactor GMAC BZ WBK Arvato Bibby Fortis Eurofaktor Grupa wieństwie do kredytów bankowych nie Commercial Faktoring Commercial Faktor Services Factors Commercial Solution Finansowa Finance Finance Polska Polska Finance Premium wiąże się to bezpośrednio z koniecz- nością ustanowienia zabezpieczeń. Wartość obrotów członków PZF w I półroczu 2006 roku i I półroczu 2007 roku w mln PLN W sytuacji wymagającej ustanowienia znacznych zabezpieczeń na Wyniki rynku usług faktoringowych za I półrocze 2007 r. Zrzeszający największe działające w Polsce instytucje faktoringowe Polski Związek Faktorów rzecz banku wielu przedsiębiorców (PZF) poinformował, że wartość wykupionych wierzytelności firm zrzeszonych w związku decyduje się na spieniężenie posia- w pierwszym półroczu 2007 r. wyniosła 7808 mln zł, co w stosunku do tego samego okresu roku danych należności. Niejednokrotnie poprzedniego daje wzrost obrotów o 23%. proces uruchomienia faktoringu trwa

34 Infrastruktura – 6/2007 znacznie krócej niż zaciągnięcia kre- sując protokół, zapewnia bowiem także, dytu i ustanowienia zabezpieczeń. że zaakceptowana kwota płatności bę- Dzięki zastosowaniu stóp procen- dzie przelewana na wskazany rachunek towych opartych na Wibor/Libor/Euri- – w tym przypadku rachunek firmy fak- bor i korzystnym marżom koszt opłat toringowej. faktoringowych kształtuje się na po- Możliwe jest także alternatywne ziomie rynkowym. Najważniejsza jest finansowanie, np. poprzez zapewnie- jednak elastyczność w zakresie wyso- nie odpowiednio dużych środków z in- kości przyznawanych kwot, która po- nych wierzytelności, aby klient mógł zwala na znaczne zwiększenie obrotów swobodnie realizować kontrakt i regu- i rentowności działalności z wykorzy- lować swoje płatności. staniem środków firmy faktoringowej Firmom realizującym ciągłą sprze- jako dodatkowego kapitału obrotowe- daż towarów masowych, np. kruszyw, Z usług firm faktoringowych mogą go na działalność bieżącą. proponuje się finansowanie w formie skorzystać przedsiębiorcy, którzy elastycznej umowy faktoringowej. realizują zamówienia zarówno dla Dla kogo faktoring W przypadku posiadania dużej licz- sektora prywatnego, jak i publicznego Z usług firm faktoringowych mogą by odbiorców uruchomienie środków skorzystać przedsiębiorcy, którzy rea- odbywa się bezpośrednio po zrealizo- najkrótszych terminach, aby z tego tytu- lizują zamówienia zarówno dla sektora wanej sprzedaży na podstawie uprosz- łu wynegocjować upust. Zazwyczaj war- prywatnego, jak i publicznego. czonego udokumentowania. tość potencjalnego upustu jest większa O ile w zamówieniach na wyko- Przygotowanie organizacyjne i do- od poniesionego kosztu finansowania. nawstwo robót przyjmowanych od firm pasowanie do zasad współpracy z od- A zatem zastosowanie faktoringu lub prywatnych swobodnie można kształto- biorcami pozwalają na przyznanie fi- dyskonta wierzytelności nie tylko po- wać warunki płatności, co ma wpływ na nansowania, które odzwierciedli całą, prawia płynność finansową, lecz często utrzymanie odpowiedniej polityki zaku- nawet najbardziej rozdrobnioną sprze- także umożliwia podwyższenie rentow- pów własnych oraz płynności finanso- daż, obejmując niejednokrotnie po kil- ności prowadzonej działalności. wej, o tyle w uzgodnieniach z GDDKiA kuset odbiorców klienta. Możliwość przerzucenia na odbior- lub samorządami warunki uzgodnień są ców części oszczędności powstałych ograniczone. Nawet wtedy jednak moż- Zalety w wyniku uzyskania upustów jest na zastosować faktoring. Wykorzystanie Skorzystanie z usługi faktoringu istotnym elementem przewagi kon- finansowania opartego na wierzytelnoś- wpływa przede wszystkim na popra- kurencyjnej i budowania lojalności ciach powstałych w wyniku zawartych wę płynności finansowej przedsiębior- klientów. Dzięki możliwości oferowa- kontraktów, wierzytelnościach istnieją- stwa, umożliwia mu sprawniejsze re- nia wydłużonych terminów płatności, cych lub przyszłych, jest możliwe, o ile gulowanie zobowiązań. opartych na faktoringu, zdobywa się tylko w kontraktach nie umieszczono W warunkach zwiększającej się kon- też tę część odbiorców, którzy jako for- zakazu dokonywania cesji. Najpopu- kurencji cenowej poszukujące możliwo- mę finansowania bieżącej działalności larniejszą praktyką jest dyskontowanie ści obniżenia kosztów przedsiębiorstwa wybierają kredyt kupiecki zamiast należności przysługujących od zamawia- coraz częściej prowadzą agresywną po- zwiększania zaangażowania kredyto- jącego, który przyjął wykonane roboty, litykę zakupów surowców, materiałów wego w banku. potwierdzając protokół odbioru. Podpi- lub usług. Oferują płatności w możliwie Istotna jest także kwestia stabil- ności i pewności dostaw. Potencjalne Korzystająca postoje lub opóźnienia robót wyni- z faktoringu firma uzyskuje kające z ograniczonych możliwości natychmiastowe zakupowych (niedostateczna ilość finansowanie, środków) implikują spore koszty, tym- dzięki czemu może czasem koszty pozyskania dodatkowe- spłacać swoje go finansowania w postaci faktorin- zobowiązania, planować zarządza- gu w porównaniu z tymi pierwszymi nie finansami oraz mogą mieć znikome znaczenie. ■ przeciwdziałać negatywnym skutkom Adam Pawlak różnic kursowych Dyrektor Makroregionu Południe w eksporcie GMAC Commercial Finance Sp. z o.o.

35 Infrastruktura – 6/2007 INWESTYCJE INFRASTRUKTURALNE

Jaśniejący punkt na mapie Śląska

Z Tomaszem Raczyńskim, prezesem zarządu Kolporter Expo, rozmawiają Anna Krawczyk i Joanna Nikolska

Infrastruktura: W styczniu przy- Region śląski – najbardziej uprzemy- WELDING, targi metali i stali STEEL- szłego roku zorganizowana zostanie słowiona i jedna z najatrakcyjniejszych MET oraz targi budowlane SIBEX. To pierwsza impreza wystawiennicza inwestycyjnie części Polski – potrzebu- aktualnie publikowane pozycje nasze- w Państwa nowo budowanym Expo je swojego centrum targowego. Expo go kalendarza. Zapewniam jednak, że Silesia. Czy nie obawia się Pan, że ko- Silesia doskonale wpisuje się w plany w 2008 r. odbędzie się jeszcze kilka lejne centrum targowe nie wzbudzi rozwoju regionu. Nie zawaham się po- targowych imprez niespodzianek. zainteresowania? wtórzyć tezy, że brak dobrze przygoto- Wszystkie przygotowywane imprezy Tomasz Raczyński: Wręcz przeciwnie. wanych ośrodków wystawienniczych wystawiennicze mają dla nas ogromne W Polsce brakuje obiektów targowych szkodzi szybko rozwijającej się polskiej znaczenie, bez względu na charakter o odpowiednio wysokim standardzie, gospodarce. Expo Silesia w dużej części czy zakres branżowy. Ośrodek zaczyna mogących działać na skalę makroregio- wypełni tę lukę i w niedługim czasie za- działalność, a każda z tych imprez może nalną – europejską. Tymczasem na profe- cznie oddziaływać na kraje ościenne. w przyszłości stać się liderem w swojej sjonalnych imprezach wystawienniczych – Czy plan ekspozycji na przyszły branży. Jeśli jednak miałbym wskazać od kilku lat obserwuje się ciągły wzrost rok jest już znany? Która z imprez bę- najbardziej prestiżowe przedsięwzięcie, liczby uczestników. Przedsiębiorcy prze- dzie najważniejsza? to bez wątpienia będzie nim towarzy- konali się, że targi to idealne narzędzie – Przyszły rok zapowiada się bardzo sząca Światowemu Kongresowi Gór- marketingowe, umożliwiające zarówno pracowicie. Przygotowujemy szereg niczemu Światowa Wystawa Górnicza monitoring konkurencji, jak i doskonałą wystaw i targów o mocno zróżnico- MINING EXPO 2008. W organizowanej prezentację własnych osiągnięć czy na- wanej tematyce i stopniu umiędzyna- w dniach 9–12 IX wystawie wezmą wiązanie współpracy z partnerami z za- rodowienia, m.in. targi gołębi poczto- udział czołowi światowi producenci ma- granicy. Targi rozwijają się i będą rozwi- wych EXPOGołębie, targi turystyczne szyn, sprzętu i wyposażenia dla górni- jały – to tendencja światowa. A Centrum INTOUREX, targi fitness i zdrowego ctwa. Zorganizowane zostaną specjalne Expo Silesia już na długo przed urucho- stylu życia KeepFIT, targi antykorozyj- pawilony narodowe Chin, Indii, Turcji mieniem wzbudziło ogromne zaintere- ne SURFPROTECT, targi logistyczno- oraz Pawilon Afrykański grupujący fir- sowanie reprezentujących bardzo różne -transportowe LOGISTEX, targi farma- my z tego kontynentu. MINING EXPO branże przedsiębiorców. ceutyczne SILESIA FARMACJA, targi to pierwsza światowa wystawa, jaka bę- Znamy potrzeby rynku, mamy zespół przemysłu samochodowego MOTO- dzie miała miejsce w Polsce. doświadczonych menedżerów, którzy od SERVICE EXPO. W programie znajdą – Czy imprezom wystawienniczym lat z sukcesami organizowali imprezy się również targi spawalnicze Expo- będą towarzyszyć konferencje naukowe? targowe w Polsce i za granicą. Mimo iż oficjalne otwarcie dopiero nastąpi, już od kilku miesięcy przyjmujemy przez zewnętrznych organizatorów rezerwa- cje terminów. Sam proces organizacyjny targów i wystaw jest również bardzo za- awansowany. To wyraźnie pokazuje, jak trafiona była to inwestycja. Pawilony

36 Infrastruktura – 6/2007 – Zdecydowanie tak. Wystawa po- pawilonie, wyposażonym we wszyst- obiektu został specjalnie zaprojektowa- łączona z blokiem seminariów czy kon- kie potrzebne wystawcom media. ny tak, aby spełnić potrzeby bardzo wy- ferencji to doskonale sprawdzona tar- Oddany do użytku zewnętrzny teren magającej grupy odbiorców. Obiekt jest gowa formuła, wysoko oceniana przez wystawienniczy to ponad 20 000 m2. doskonale skomunikowany – był to je- wystawców. Tego typu dodatkowe im- Oprócz tego dostępny będzie także den z czynników decydujących o lokali- prezy pozwalają bowiem na zapozna- parking na 1000 samochodów oraz zacji inwestycji właśnie w tym miejscu. nie się z najnowszymi osiągnięciami sale konferencyjne o pojemności 400 Bezpośrednia bliskość dwóch między- naukowymi danej branży, dają unikal- osób, z możliwością dowolnej aranża- narodowych portów lotniczych – kra- ną możliwość wymiany doświadczeń. cji i podziału na mniejsze sale. kowskiego w Balicach i katowickiego w Świat targów i nauki naturalnie się W kolejnych etapach będziemy Pyrzowicach – autostrady i dróg szyb- przenika. Wiemy o tym dobrze i dlate- rozbudowywać zarówno pawilony, kiego ruchu zapewnia świetną komu- go od początku działalności stawiamy jak i zewnętrzną powierzchnię wysta- nikację tak wystawcom krajowym, jak na współpracę z wiodącymi w swoich wienniczą. Docelowo Centrum Expo i zagranicznym. Expo Silesia leży przy branżach instytutami naukowymi i in- Silesia będzie dysponować halami drodze dwupasmowej nr 94 Kraków– stytucjami branżowymi. o powierzchni 35 000 m2. Na terenie Katowice w odległości zaledwie 2 km – Jaką powierzchnię wystawien- obiektu znajdzie się także kompleks od jej węzła z ekspresową S1 Warsza- niczą będzie miało Expo Silesia? restauracyjno-handlowy i hotel. wa–Cieszyn. A w odległości zaledwie – Centrum Targowo-Wystawien- – Jak wygląda kwestia infrastruk- 10 minut jazdy samochodem znajduje nicze Expo Silesia będzie tworzone tury, w tym tak ważne skomunikowa- się autostrada A4. Taki sam czas wy- etapami. W pierwszym, który właśnie nie centrum z resztą kraju i Europą? starczy, aby dostać się do centrum Ka- dobiega końca, przygotowane zostanie – Konstrukcja architektoniczna Expo towic – serca aglomeracji śląskiej. To 13 500 m2 powierzchni wystawienni- Silesia umożliwia aranżację kilku wy- niezaprzeczalne atuty. czej w nowoczesnym klimatyzowanym staw jednocześnie. Funkcjonalny układ – Dziękujemy za rozmowę. ■

Wejście – widok z zewnątrz

Expo Silesia

Wejście – widok od wewnątrz

37 Infrastruktura – 6/2007 ENERGETYKA

Marcin Słyk, Paweł Ulatowski Kilka uwag o konsultacjach społecznych związanych z budową elektrowni jądrowej w Polsce

Zapotrzebowanie na energię Rosja 7 Koncepcja budowy elektrowni ją- Indie 6 drowej narodziła się w związku z ko- Chiny 5 ŹRÓDŁO: IAEA niecznością ograniczenia emisji CO2 Bułgaria 2 oraz rosnącym zapotrzebowaniem Korea 2 energetycznym kraju. Produkcja ener- Ukraina 2 Taiwan gii elektrycznej w Polsce bazuje w 94% 2 Argentyna na węglu, podczas gdy dla całej Unii 1 Finlandia 1 Razem na świecie: 31 Europejskiej odsetek ten wynosi 29%. Iran 1 Rozwój krajowego sektora energe- Japonia 1 tycznego bez zmiany struktury paliw Pakistan 1 oznacza olbrzymie nakłady finansowe 0 2 4 6 8 na inwestycje, dzięki którym możli- Rys. 1. Liczba reaktorów w budowie na świecie stan na 19 października 2007 r. we będzie ograniczenie emisji gazów szklarniowych lub zakup pozwoleń na nowisko wprowadzenia energetyki ją- getyki jądrowej, przygotowując na ten taką emisję. Tymczasem trzeba jeszcze drowej do polskiego systemu elektro- cel specjalny pakiet ulg podatkowych uwzględnić tzw. derogacje, czyli limi- energetycznego zostało podtrzymane oraz gwarancje państwa na udzielane ty wytwarzania dla starych elektrowni w projektowanej „Polityce energetycz- kredyty. Swój potencjał energetyczny nieposiadających instalacji odsiarcza- nej Polski do 2030 roku”. Dokument przy użyciu energii jądrowej zamie- nia, odazotowania i ograniczenia emi- ten zawiera szereg informacji na te- rza odbudować także Wielka Bryta- sji CO2. Montaż takich instalacji jest mat działań mających zapoczątkować nia. Źródłami problemów związanymi nieopłacalny, a po 2004 r. elektrownie program jądrowy w Polsce, w tym z budową elektrowni jądrowej są nie te mogą przepracować nie więcej niż podkreśla konieczność przeprowadze- tyle techniczne aspekty budowy sa- 20 000 h do momentu ich zamknięcia. nia konsultacji społecznych. mej elektrowni jądrowej, ile raczej Wiąże się to z potrzebą odbudowania Obecnie w wielu krajach świata możliwości ekonomiczne, a przede potencjału wytwórczego mocy. Obec- obserwuje się renesans energety- wszystkim akceptacja społeczna oraz nie 40% działających bloków energe- ki jądrowej. W Olkiluoto, w Finlandii polityczna. Pojawia się również prob- tycznych w Polsce ma ponad 30 lat. budowany jest reaktor EPR (Europe- lem bilansowania rosnącego popytu Bloki te w najbliższych latach należy an Pressurized Reactor). Trwają też na energię odpowiednią podażą z ni- sukcesywnie zastępować nowymi jed- przygotowania pod budowę kolejnego skoemisyjnych źródeł – w tym energe- nostkami wytwórczymi opartymi na reaktora tego typu w okolicach Fla- tyki jądrowej, który trzeba rozwiązać, wybierając opcję najlepszą pod wzglę- Okres 2005 2010 2015 2020 2025 2030 dem ekonomicznym, środowiskowym, Zapotrzebowanie 146,1 163,3 181,6 204 243 279,8 technologicznym i społecznym. ŹRÓDŁO: ARE ŹRÓDŁO: Należy zatem przygotować plan Tabela 1. Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną (TWh brutto rocznie) w okresie do 2030 r. wg projektu „Polityki energetycznej Polski do 2030 roku” rozwoju energetyki w postaci studium strategicznego, w którym energety- technologiach bardziej przyjaznych manville we Francji. W Argentynie, ka jądrowa wraz z dostępnymi alter- dla środowiska. Bułgarii i na Ukrainie trwają prace natywami zostanie oceniona według W strategicznym dla omawia- nad ukończeniem konstrukcji reakto- wcześniej przytoczonych kryteriów. nego sektora dokumencie „Polityka rów, które zostały wstrzymane na po- Debata społeczna i polityczna nad energetyczna państwa do 2025 r.” czątku lat dziewięćdziesiątych. Moż- wynikami takiego studium stanowić przedstawiono 4 scenariusze rozwoju liwość kontynuacji budowy bloków będzie pierwszy poziom konsultacji energetyki. Każdy z nich zakłada wy- jądrowych w Mochovcach rozważa też społecznych. Rezultatem tej debaty budowanie elektrowni jądrowej pod Słowacja. W USA administracja Busha, powinno być podjęcie decyzji co do koniec rozpatrywanego okresu. Sta- dała zielone światło dla rozwoju ener- kierunku rozwoju elektroenergetyki.

38 Infrastruktura – 6/2007 Na tym etapie należy uwzględnić głos dzy i poparty argumentami naukowy- cjami ekologicznymi czy powoływanie całego społeczeństwa. mi, a gdzie to niemożliwe, powinien się na niezależne źródła jest bardzo opierać się na ocenie eksperckiej. wskazany. Stosunek społeczeństwa Rzetelna informacja W związku z tym należy doprowadzić do mediów, a także do rządu jest bar- Konsultacje społeczne w przypadku do powstania publicznego forum wy- dzo zmienny jednak to właśnie rząd dużych i kontrowersyjnych inwestycji miany poglądów pomiędzy specjalista- jest zobowiązany do przeprowadzenia powinny być poprzedzone rzetelnym mi z różnych dziedzin nauki, tak aby konsultacji. Media z pewnością rów- programem informacyjnym. Celem uzyskać konsensus i ograniczyć dema- nież zostaną wykorzystane, nie może kampanii informacyjnej powinno być gogiczne twierdzenia oraz nieuzasad- to jednak przybrać formy reklamy czy zapoznanie społeczeństwa z proble- nione emocje. rutynowej agitacji. Powinny one pełnić mami polskiej energetyki i sposoba- To, jak ważna i konieczna jest rze- funkcję edukacyjno-informacyjną i jak mi ich rozwiązania. Powinno się też telna kampania informacyjna, dobit- najczęściej sięgać do niezależnych zaprezentować wpływ poszczegól- nie potwierdził Eurobarometr 2005, źródeł. nych wariantów na środowisko przy- a konkretnie przeprowadzona wśród rodnicze, jak również poinformować mieszkańców UE ankieta dotycząca Sondaże Miarą skuteczności programu konsultacji społecznych powinny być 39% wyniki badań opinii publicznej podej- 31% mowane przez profesjonalne, renomo- 38% wane ośrodki badań socjologicznych. 32% Sondaże powinny mieć na celu zebra- 30% 22% nie opinii od społeczeństwa na tematy 26% związane z energetyką jądrową. Po- odpadów radioaktywnych 27% winny też określać ilość i rodzaj wy- 19% maganych informacji w stosunku do 29% określonych grup docelowych itp. Nie 14% powinny natomiast sugerować odpo- Unia Europejska 11% wiedzi ani zawierać w sobie modnego 13% Media obecnie w oddziaływaniu na postawy 23% społeczne elementu marketingowego. 11% Z analiz obecnie dostępnych sonda- Eurobarometr 2005 10% ży wykonanych przez różne ośrodki Eurobarometr 2001 7% badania opinii publicznej wynika, że 9% znacznie się one różnią w ocenie ener- 4% Nie wiem 12% getyki jądrowej. Według badań PENTOR-a, przeprowadzonych na zlecenie Państwo- Rys. 2. Procent zaufania do określonych źródeł informacji w UE odnośnie do odpadów jądrowych i ich zagospodarowania wej Agencji Atomistyki, zwolenników energetyki jądrowej w Polsce jest co- obywateli o kosztach, możliwościach odpadów radioaktywnych. Na pyta- raz więcej (61% w grudniu 2006 r.). zatrudnienia i rozwoju kraju, regionu nie: Czy jesteś dobrze poinformowany – rys. 3. Natomiast według badań czy gminy. W przypadku energety- w sprawach związanych z odpadami europejskich z 2005 r. wykonanych ki jądrowej istotne znaczenie będzie radioaktywnym? tylko co czwarty Eu- przez Eurobarometr jesteśmy raczej miała edukacja społeczeństwa w kwe- ropejczyk (25%) i co piąty Polak (18%) w opozycji do tego rodzaju energii stiach związanych z funkcjonowaniem udzielił twierdzącej odpowiedzi. (26%) – rys. 4. Niski stopień akcepta- siłowni jądrowej, radiologii i ochrony Symptomatyczne jest malejące cji potwierdzają także badania CBOS- radiologicznej. Sposób przekazywa- zaufanie społeczne do gremiów po- u z czerwca 2006 r. – rys. 5 i 6. nia informacji powinien mieć na celu litycznych. Największym zaufaniem zwiększenie wiedzy społeczeństwa społeczeństwa UE cieszą się pozarzą- Prezentowane wykresy obrazują oraz zachęcenie go do zainteresowa- dowe organizacje ekologiczne oraz poparcie dla wprowadzenia energety- nia się problemem energetyki. niezależni eksperci. Z przeglądu son- ki jądrowej. Oczekiwany rozkład od- Dialog powinien być prowadzony daży widać wyraźnie, że podczas kon- powiedzi w każdym z badań, mimo że z wykorzystaniem najnowszej wie- sultacji społecznych dialog z organiza- przeprowadzonych przez różne ośrod-

39 Infrastruktura – 6/2007 ENERGETYKA

ki, powinien być podobny. Tak jednak nie jest. W pewnym stopniu odpowie- Rys. 3. Stopień akceptacji dla wykorzystania energii jądrowej do zaspokojenia dzialny za to jest dobór próby losowej, potrzeb energetycznych kraju kolejność ułożenia i sposób sformu- łowania pytań, jak również sposób przedstawienia problemu. 2006 61 10 29 Jeśli zadając respondentowi pytanie, 2004 42 20 38 zasugerujemy chęć budowy elektrowni jądrowej, wyniki będą wskazywały na 2002 30 22 48 mniejszą akceptację społeczną. Więk- 2000 33 12 55 sze poparcie zaznaczy się w momencie, kiedy pytając, podkreślimy pozytywne 1998 34 18 48 aspekty przedsięwzięcia, np. zaspoko- 1996 34 16 50 jenie potrzeb energetycznych, a jedno- cześnie nie użyjemy wyrażenia „elek- 1994 36 25 39 trownia jądrowa”. 1991 43 13 44 Taka reakcja może sugerować, że 1989 32 12 56 społeczeństwo nie widzi konieczno- 2006 r. na zlecenie PAA ŹRÓDŁO: Badanie PENTOR-a ści wprowadzania jądrowego źródła 0% 20% 40% 60% 80% 100% energii, nie zdaje sobie sprawy z ros- nącego zapotrzebowania na energię tak brak zdania nie elektryczną, nie dostrzega korela- cji inwestycji z ochroną środowiska oraz nie uświadamia sobie czaso- chłonności procesów inwestycyjnych

Rys. 4. Procentowy udział odpowiedzi pozytywnych na pytanie: Czy jest Pan/Pani za pozyskiwaniem energii z elektrowni jądrowych? (w poszczególnych krajach UE) ŹRÓDŁO: EUROBAROMETR 2005 r.

40 Infrastruktura – 6/2007 Rys. 5. Poparcie dla budowy elektrowni jądrowej, aby ograniczyć uzależnienie gospodarki od ropy naftowej i węgla

56% Był(a)bym przeciw budowie Opowiadał(a)bym się 25% za budową 58%

Popieram 17% Nie potrafię zająć 30% stanowiska w tej sprawie Trudno powiedzieć Trudno

14% Rys. 6. Budowa elektrowni jądrowych ma swoich zwolenników i przeciwników. Gdyby poproszono Pana(ią) o zajęcie jednoznacznego stanowiska w sprawie budowy takich elektrowni w naszym kraju, to czy był(a)by Pan(i) za, czy też przeciw? Jestem przeciwny(a) ŹRÓDŁO: CBOS 2006 r. (2) ŹRÓDŁO: CBOS 2006 r.

w energetyce. Rozbieżności w odpo- referendum sprzed ponad ćwierćwie- lenników i przeciwników energetyki wiedziach respondentów mogą też cza. Przykładem są też Włochy, które jądrowej oraz która uświadomi mu wynikać z obaw przed skutkami zdecydowały o zamknięciu wszyst- konsekwencje każdego wyboru. Taki eksploatacji elektrowni jądrowej, kich swoich reaktorów w referendum udział społeczeństwa w procesach nieznajomości natury promieniowa- z 1987 roku. W 1994 r. ostatnie czte- inwestycyjnych uwzględnia prawa nia jonizującego, jak również mogą ry czynne reaktory zostały zamknięte, i wolności obywateli demokratyczne- odzwierciedlać chwilowe emocje an- a budowa pięciu nowych przerwana. go państwa. kietowanego. Przykłady te pokazują, że w rozwinię- Poprawnie zrealizowany program tych demokracjach taki udział spo- konsultacji społecznych może uzmy- Referendum łeczeństwa w podejmowaniu decyzji słowić inwestorom, mającym w pla- Wiele państw Europy Zachodniej jest dosyć częsty. nach realizację innych przedsięwzięć przeprowadzało referenda w spra- Strategiczną decyzję o wyborze obarczonych dużym ryzykiem konflik- wie rozwoju technologii jądrowych. kierunku rozwoju energetyki w Pol- tu, znaczenie konsultacji społecznych W Szwajcarii główne decyzje go- sce podejmie rząd. Warto zauważyć, w procesie inwestycyjnym. Do takich spodarcze o istotnych skutkach spo- że uwzględnienie głosu społeczeń- przedsięwzięć należą np. rurociągi łecznych ustawowo rozstrzygane są stwa wyrażonego poprzez referen- o dużej średnicy, linie energetyczne, w drodze referendum. W ostatnim dum utwierdzi decyzję rządu. Dzięki elektrownie dużej mocy, oczyszczal- głosowaniu dotyczącym energety- temu ryzyko wystąpienia konfliktu nie ścieków, instalacje zagospodaro- ki jądrowej w 2003 r. w większości będzie mniejsze i łatwiej będzie moż- wywania odpadów, inwestycje drogo- kantonów opowiedziano się za kon- na przeprowadzić drugi etap konsul- we itp. ■ tynuowaniem programu nuklearne- tacji społecznych – dotyczący już sa- Paweł Ulatowski i Marcin Słyk są ab- go. Z kolei Szwecja po referendum mej inwestycji. solwentami Politechniki Warszaw- w 1980 r. wycofała się z rozbudowy Referendum ma sens tylko w przy- skiej Wydziału Inżynierii Środowiska. swojego potencjału jądrowego. Jed- padku rzetelnie przeprowadzonej Obronili pracę magisterską dotyczącą nak w obliczu nowej legislacji UE kampanii promocyjno-informacyj- konsultacji społecznych związanych w zakresie energetyki i ochrony śro- nej, w której społeczeństwo uzyska z budową i eksploatacją elektrowni dowiska rozważa się tam powtórzenie odpowiedź na większość pytań zwo- jądrowej w Polsce.

41 Infrastruktura – 6/2007 ENERGETYKA

Halina Bownik-Trymucha

Lokalna polityka energetyczna i możliwości jej realizacji część II Gmina jako podmiot gospodarki energetycznej Do podstawowych zadań gminy • przedsięwzięcia racjonalizujące Planowanie energetyczne w gmi- jako podmiotu gospodarki energetycz- użytkowanie ciepła, energii elek- nach skupia się głównie na zaopa- nej należy: trycznej i paliw gazowych trzeniu w ciepło oraz emisji zanie- • regulacja lokalnego rynku energii • możliwości wykorzystania istnieją- czyszczeń. Założenia powinny zatem • produkcja i dystrybucja energii cych nadwyżek i lokalnych zasobów zawierać programy modernizacji źró- • ustalanie kierunków rozwoju lokal- paliw i energii deł wytwarzania ciepła dla poprawy nej gospodarki energetycznej i ich • zakres współpracy z innymi gminami. ich efektywności oraz ograniczania realizacja w układzie krótkotermi- Opracowany w sposób komplekso- emisji zanieczyszczeń, zwiększenie nowym oraz równolegle w układzie wy projekt założeń powinien dotyczyć udziału skojarzonej produkcji ciepła wieloletnim. wszystkich interesujących gminę me- i energii elektrycznej. W dokumen- Jako regulator lokalnego rynku diów energetycznych. Od jakości tego cie należy uwzględnić lokalne zasoby energii gmina reprezentuje intere- opracowania w dużym stopniu zależą surowców energetycznych (drewno, sy publiczne przy tworzeniu planów możliwości pozyskania inwestorów słoma, torf i inne), a także możliwości lokalnego zaopatrzenia w ciepło, i środków z funduszy unijnych. wykorzystania i budowy odnawialnych energię elektryczną i paliwa gazowe. Gotowy projekt przedkłada się na źródeł energii, takich jak energia wia- Ustawa przewiduje dwa rodzaje doku- okres 21 dni do publicznej wiadomości tru i cieków wodnych, a także biomasy mentów planistycznych uchwalanych i jednocześnie przedstawia do zaopinio- i geotermii. na szczeblu gminy: założenia do planu wania samorządowi województwa. Na- W przypadku gdy plany przedsię- zaopatrzenia w ciepło, energię elek- stępnie rada gminy uchwala założenia biorstw energetycznych nie zapew- tryczną i paliwa gazowe (art. 19) oraz do planu, rozpatrując przy tym zgłoszo- niają realizacji uchwalonych założeń plan zaopatrzenia w ciepło, energię ne wnioski, uwagi i zastrzeżenia. do planu zaopatrzenia w poszczególne elektryczną i paliwa gazowe (art. 20). Założenia do planu zaopatrzenia media energetyczne, wójt (burmistrz, Projekt założeń sporządza wójt (bur- w ciepło, energię elektryczną i paliwa prezydent miasta) opracowuje projekt mistrz, prezydent miasta) dla obszaru gazowe to dokument niezwykle ważny takiego planu dla gminy lub jej części. gminy lub jej części. Przedsiębiorstwa nie- dla gminy. Zawiera on jej pełną cha- Opracowany na podstawie uchwa- odpłatnie udostępniają zarządowi gminy rakterystykę energetyczną w zakresie lonych przez radę gminy założeń pro- swoje plany rozwoju w części dotyczącej źródeł zasilania, sieci przesyłowych i in- jekt planu powinien zawierać: terenu tej gminy oraz propozycje niezbęd- stalacji odbiorczych wraz z bilansem zu- • propozycje rozwoju i modernizacji ne do opracowania projektu założeń. życia energii i paliw. Powinien określać poszczególnych systemów zaopa- Projekt założeń powinien obejmować: również potrzeby energetyczne gminy trzenia w ciepło, energię elektrycz- • ocenę stanu aktualnego i przewi- w rozpatrywanym okresie oraz możli- ną i paliwa gazowe wraz z uzasad- dywanych zmian zapotrzebowania wości i sposoby ich pokrycia. W bilan- nieniem ekonomicznym na ciepło, energię elektryczną i pa- sach potrzeb ważnym elementem jest • propozycje wykorzystania odna- liwa gazowe racjonalizacja zużycia nośników energii. wialnych źródeł energii • harmonogram realizacji zadań • przewidywane koszty realizacji przedsięwzięć oraz źródło ich finansowania. Właściwy rozwój infrastruktury energetycznej gminy zapewnia ścisła współpraca władz samorządowych z przedsiębiorstwami energetyczny- mi. Plany są narzędziami, za pomocą których gmina może zaprowadzić na swym terenie ład energetyczny. Zy- skuje ponadto możliwość realizacji

FOT. HANS BLOMBERG (2) FOT. własnej polityki energetycznej i eko- Biopaliwo, wióry Biopaliwo, bela słomy logicznej, w tym zapewnienie bezpie-

42 Infrastruktura – 6/2007 tycznej oraz efektów i obniżenia kosz- ślonych zachowań – edukacja i uświa- tów proponowanych zmian. damianie korzyści. Jednak mamy też Podstawowe czynności, takie jak pozytywne doświadczenia. kontrolowanie rachunków za paliwa Przeprowadzona przez Krajową i energię oraz sprawdzanie ich cen, Agencję Poszanowania Energii SA ak- przegląd i zmiana warunków umów cja „energetyczny autobus” cieszyła pod kątem właściwego doboru wiel- się dużą popularnością – „autobus” kości zamówionej mocy, elastyczno- dotarł do ponad 200 gmin, odwiedziło ści stosowanej taryfy i jej wielkości, go ponad 50 000 osób, zorganizowa- to bezinwestycyjne działania, które no ponad 35 seminariów i warsztatów. mogą przynieść 10–15% zmniejszenia Inna inicjatywa KAPE – konkurs na kosztów i zużycia energii w codziennej najbardziej efektywną energetycznie Oświetlenie drogi krajowej przed i za wia- eksploatacji. gminę – również spotkała się z dużym duktem kolejowym w Przyszowicach przy ul. Gliwickiej, za które gmina Gierałtowice Możliwości zmniejszania kosztów zainteresowaniem. Obecnie zorgani- została uhonorowana tytułem „Najlepiej i zużycia paliw i energii wymagające zowano drugą edycję tego konkursu. oświetlonej gminy i miasta 2007 roku” nakładów inwestycyjnych powinny być W Polsce nastąpił istotny wzrost wynikiem świadomej strategii opartej efektywności gospodarki energetycz- czeństwa energetycznego i minimali- na przeprowadzonym audycie energe- nej, jednak prognozy zapotrzebowa- zację kosztów usług energetycznych. tycznym i rachunku ekonomicznym. nia na energię wskazują, iż konieczny Jako użytkownik energii gmina Przedsięwzięcia energetyczne powin- i możliwy jest dalszy spadek energo- jest zainteresowana tym, aby w obiek- ny być samofinansujące, a spłata in- chłonności PKB do ok. 50% obecnego tach użyteczności publicznej zużywać westycji powinna następować z uzy- poziomu. Znacząco przybliżyłoby to jak najmniej i jak najtańszej energii. skanych przychodów. Polskę do standardów energochłonno- Jest także zainteresowana właściwym Ważnym elementem tego progra- ści, jakie charakteryzują kraje wysoko poziomem usług energetycznych, tj. mu inwestycyjnego jest możliwość rozwinięte. Efektywność energetyczna zadowalającymi warunkami, w któ- sfinansowania jego realizacji nie tylko polskiej gospodarki, mierzona jako sto- rych zaspokajane są potrzeby miesz- z budżetu gminy, ale także z funduszy sunek zużycia energii finalnej do PKB, kańców w sferze edukacji, kultury, ekologicznych (NFOŚiGW, WFOŚiGW, jest ok. 3 razy niższa niż efektywność sportu, administracji, profilaktyki i le- Ekofunduszu), Funduszy Struktural- energetyczna w krajach najbardziej czenia. Optymalizacja zużycia energii nych UE oraz przez banki komercyjne rozwiniętych i ok. 2 razy niższa niż i zmniejszenie związanych z tym kosz- lub stronę trzecią, tzw. ESCO (Energy średnia krajów członkowskich UE. tów nie są możliwe bez rzetelnej ana- Services Company). Jednocześnie zużycie energii pierwot- lizy zasadności zużywanych jej ilości Pewne zachowania społeczeństw nej w Polsce odniesione do liczebności i ponoszonych kosztów. rządy wymuszają, np. poprzez polity- populacji jest niemal 40% mniejsze Niezależnie od schematu działania, kę cenową i podatkową. W przypad- niż w krajach starej Unii. jaki gmina jako użytkownik energii bę- ku oszczędzania energii i promowa- W dyrektywie Parlamentu Europej- dzie preferować, wydaje się, że powin- nia efektywności energetycznej nie skiego i Rady 2006/32/WE z 5 kwiet- na zatrudnić własnego eksperta/au- zawsze doceniana jest najbardziej nia 2006 r. w sprawie efektywności dytora energetycznego, który będzie opłacalna metoda kształtowania okre- końcowego wykorzystania energii oraz kontrolował/monitorował efekty pracy własnych służb energetycznych, jak również firm zewnętrznych. Rozpo- znanie wielkości zużycia poszczegól- nych mediów i ich kosztów, ocena od- Oświetlenie Boiska działywania na środowisko umożliwia Sportowego w Przy- szowicach, za które wyznaczenie wskaźników charaktery- gmina Gierałto- stycznych dla poszczególnych obiek- wice otrzymała w tów użyteczności publicznej i przepro- tym roku nagrodę wadzenie analizy porównawczej. Ta specjalną, którą z kolei umożliwi ocenę efektywności przyznano pierwszy raz w historii kon- wykorzystania nośników w poszcze- kursu „Na najlepiej gólnych obiektach, a także określenie oświetloną gminę możliwości poprawy sytuacji energe- i miasto 2007 roku” (2) GIERAŁTOWICE URZĄD GMINY FOT.

43 Infrastruktura – 6/2007 ENERGETYKA

usług energetycznych przewiduje się kogeneracyjnych o małej mocy do działania administracyjne w celu do- 10 MWel. starczenia mechanizmów finansowych Zalet energetyki rozproszonej nie i prawnych pozwalających usunąć trzeba już nikomu specjalnie wyliczać. istniejące bariery efektywnego użyt- Wątpiących powinno przekonać upalne kowania energii. Państwom człon- lato 2006 r. jako sygnał nadchodzących kowskim nakazuje się uzyskanie in- zmian klimatycznych. Ujawniło ono za- dykatywnego wskaźnika oszczędności grożenie bezpieczeństwa energetycz- KLESZCZEWO (2) URZĄD GMINY FOT. energii na poziomie 9% do 2016 r. nego przez awarie sieci przesyłowych Wzorcowym przykładem w zakre- i wzrost kosztów zaopatrzenia w energię Oświetlenie uliczne w miejscowości Tulce, gmina Kleszczewo, uhonorowane sie zmniejszenia energochłonności z silnie scentralizowanych systemów, wyróżnieniem w konkursie „Na najlepiej powinien stać się sektor publiczny. opartych na surowcach kopalnych. oświetloną gminę i miasto 2007 roku” Według szacunkowych ocen przepro- W ramach lokalnej polityki energe- wadzonych przez KAPE Polska ma bar- tycznej wykorzystanie odnawialnych stujące odnawialne surowce ener- dzo duże (min 18 TWh rocznie) moż- źródeł energii może obejmować: getyczne i wspomagane gazem liwości inwestycji energooszczędnych • źródła ciepła opalane biomasą sta- ziemnym w tym sektorze. Możliwości wykorzy- łą (zrębki drzewne, rośliny energe- • kompleksy agroenergetyczne – ze- stania tego potencjału w obecnej sy- tyczne, słoma, pelety, granulat, bry- społy urządzeń produkujące estry tuacji, uzasadnione głównie efektyw- kiety); należą tu kotłownie lokalne etylowe, estry metylowe (etanol, nością ekonomiczną, wynoszą 9 TWh o mocy cieplnej w granicach od kil- ekopaliwa itp.), biopaliwa i pro- rocznie, co umożliwia redukcję emi- kuset kW do kilku MW oraz indywi- dukty oleochemiczne (smary ekolo- sji CO2 na poziomie ok. 1,33 mln ton dualne kotłownie mniejszej mocy giczne, glicerynę itp.) oraz biogaz w skali rocznej. • źródła ciepła opalane biogazem w blokach biogazowni i brykie- Jako producent lub dystrybutor (biogaz pochodzący z ferm ho- ty, granulat lub pelety w blokach energii gmina dąży do tego, aby pro- dowlanych, zakładów przetwór- – produkujących paliwa stałe dukować z własnych surowców ener- czych, zakładów utylizacji odpa- • instalacje solarne – zespoły kolekto- getycznych po jak najmniejszych kosz- dów, oczyszczalni ścieków, biomasy rów słonecznych pracujących głów- tach, zaś sprzedawać jak najwięcej i po i innych odpadów organicznych); nie w układach ciepłej wody użyt- rozsądnej cenie. Wizja rozwoju energe- należą tu kotłownie lokalne i indy- kowej oraz ogniwa fotowoltaiczne tyki do 2025 r. jednoznacznie formułu- widualne o mocy cieplnej takiej jak produkujące energię elektryczną je cel gospodarki energetycznej w ukła- w przypadku biomasy stałej • małe elektrownie wodne – elek- dzie regionalnym i lokalnym – jest nim • agregaty kogeneracyjne produku- trownie wodne wykorzystujące po- równoważenie interesów przedsię- jące energię elektryczną i cieplną tencjał istniejących rzek i cieków biorstw energetycznych, samorządów w układzie skojarzonym o mocy wodnych lokalnych różnych szczebli i odbiorców elektrycznej i cieplnej od kilkudzie- • pompy ciepła – instalacje do obiek- energii, ze szczególnym uwzględnie- sięciu kW do kilku MW, wykorzy- tów indywidualnych o mocy ciep- niem gospodarstw domowych. lnej do kilkudziesięciu kW, jak Z perspektywy lokalnej najbardziej Oświetlenie uliczne w miejscowości również instalacje specjalne dużej Śródka, Gmina Kleszczewo, uhonorowane istotne znaczenie ma polityka zaopa- wyróżnieniem w konkursie „Na najlepiej mocy w granicach nawet do kilku- trzenia w ciepło z wykorzystaniem oświetloną gminę i miasto 2007 roku” dziesięciu MW miejscowych (OZE). Ocena realności • elektrownie wiatrowe – realizowa- i celowości inwestycji w źródła energii ne w ramach tzw. parków (farm) odnawialnej związana jest z oceną po- wiatrowych, tj. zespołu kilkunastu tencjału zasobów oraz uwarunkowań lub kilkudziesięciu elektrowni wia- realizacji inwestycji energetycznych trowych na terenach specjalnie do w danej gminie. tego celu przeznaczonych i przy Lokalne ciepłownie i kotłownie spełnieniu wymagań ochrony śro- najczęściej wykorzystują biomasę ze dowiska i prawa budowlanego słomy, zrębki z upraw energetycznych • zwiększenie upraw roślin energe- a także odpady z przemysłu drzewne- tycznych, energetyczne wykorzy- go. Najwłaściwszym wykorzystaniem stywanie nadwyżek płodów rol- biomasy jest rozproszone wykorzy- nych, produkcja i wykorzystanie stanie w źródłach ciepłowniczych lub biogazu.

44 Infrastruktura – 6/2007 przedsięwzięcia poprawiające efek- zaspokajania potrzeb według za- tywność energetyczną i zmniejsze- sady najmniejszych kosztów i strat nie zużycia energii pierwotnej. społecznych Polska zobowiązana jest też do • zmniejszenie obciążenia środo- wdrożenia dyrektywy 2003/30/WE wiska naturalnego związanego Parlamentu Europejskiego i Rady z 8 z produkcją i użytkowaniem ener- maja 2003 r. w sprawie promowania gii – restrukturyzacja zakładów

FOT. URZĄD MIASTA LEGIONOWO (2) URZĄD MIASTA FOT. użycia w transporcie biopaliw lub in- przemysłowych znajdujących się nych paliw odnawialnych i osiągnię- na terenie gminy pod kątem zwięk- Przebudowana ul. Królowej Jadwigi, cia 5,75% udziału biokomponentów szenia zatrudnienia i ekologicznej w Legionowie, gdzie po raz pierwszy w Polsce wykorzystano w takiej skali w rynku paliw zużywanych w trans- struktury produkcji oprawy oświetleniowe THYLIA, umiesz- porcie. Fundusze europejskie posłu- • uzyskanie społecznego przyzwolenia czone na wygiętych słupach. Projekt żą do wsparcia rozwoju tego rynku i poparcia dla realizacji zintegrowa- zajął I miejsce w konkursie „Na najlepiej poprzez nowe inwestycje dotyczące nych programów ekonomicznych, oświetloną gminę i miasto 2007 roku” wytwarzania biokomponentów, bioe- energetycznych i ekologicznych w kategorii „Kompleksowe inwestycje i modernizacje oświetlenia dróg i ulic” tanolu i estrów, jak również urucho- poprzez rozwiązania zintegrowanej mienia produkcji biopaliw drugiej gospodarki energetycznej tworzą- generacji. cej nowe miejsca pracy zwłaszcza Możliwości realizacji lokalnej polityki W ramach programów regio- w odniesieniu do systemów ogrze- energetycznej nalnych wspierane będą projekty wania pomieszczeń i ciepłej wody Ustalenie kierunków rozwoju lo- o łącznym koszcie inwestycyjnym nie użytkowej, rozwijanie świadomości kalnej gospodarki energetycznej jest przekraczającym kwoty 5 mln euro, efektywności energetycznej i edu- procesem złożonym. Zaopatrzenie natomiast w programie sektorowym kacji ekologicznej. gminy w ciepło, energię elektryczną POIiŚ projekty powyżej 5 mln euro. Pożytki z dobrej lokalnej polityki lub/i gaz ziemny na podstawie omó- W obecnie obowiązującej wersji pro- energetycznej i planów zaopatrzenia wionych uregulowań prawnych musi gramów operacyjnych na priorytet gminy w nośniki energii są oczywiste być wynikiem pewnego kompromisu „Energia” przeznaczonych zostało bli- – gmina będzie mogła realizować swo- między wieloma celami cząstkowy- sko 1467,3 mln euro, z czego w POIiŚ ją politykę jak najefektywniej i najsku- mi ustalanymi przez poszczególnych 1076,5 mln euro. teczniej, przedsiębiorstwa zaś unikną uczestników lokalnego rynku energii. zbędnych inwestycji. ■ Głównym źródłem wsparcia fi- Podsumowanie nansowego inwestycji w infra- Głównym celem lokalnej polityki Oświetlenie ronda przy ul. Jagielloń- strukturę energetyczną w latach energetycznej gminy jest: skiej w Legionowie. Projekt zajął I miej- 2007–2013 będą środki publiczne • zapewnienie niezawodnego i peł- sce w konkursie „Na najlepiej oświetlo- (fundusze unijne i środki budżeto- nego zaspokojenia potrzeb ener- ną gminę i miasto 2007 roku” we) kierowane na rzecz realizacji getycznych odbiorców poprzez w kategorii „Kompleksowe inwestycje Strategii Rozwoju Kraju 2007–2015 zróżnicowanie źródeł zaopatrzenia i modernizacje oświetlenia dróg i ulic” r. i priorytetowych działań określo- w paliwa i energię, utrzymanie zanych w Programie Operacyjnym In- pasów strategicznych i programu frastruktura i Środowisko (POIiŚ) działań awaryjnych, stworzenie oraz 16 Regionalnych Programach producentom warunków do od- Operacyjnych. W ramach realiza- tworzenia i rozwoju infrastruktury cji tych programów wspierane będą energetycznej, zapewnienie per- inwestycje modernizacji i rozwoju spektywicznych dostaw i dostęp- sieci przesyłowych, dystrybucyjnych ności do zróżnicowanych nośników ciepła, energii elektrycznej i gazu energii ziemnego, inwestycje w odnawialne • minimalizacja kosztów zaspoko- źródła energii (wiatrową, słoneczną, jenia potrzeb energetycznych od- biomasę, hydroelektryczną, geoter- biorców poprzez stworzenie moż- miczną i pozostałe), wysokosprawne liwości konkurencji producentów układy małej energetyki rozproszonej paliw i energii, tworzenie konku- Halina Bownik-Trymucha oparte na skojarzonym wytwarzaniu rencyjnych warunków dostaw pa- Urząd Regulacji Energetyki energii elektrycznej i ciepła, a także liw i energii, realizację strategii Departament Promowania Konkurencji

45 Infrastruktura – 6/2007 OCHRONA ŚRODOWISKA

Jacek Olszacki

Metody walki z hałasem komunikacji drogowej Część 2/3: Asfaltowe nawierzchnie porowate

W części pierwszej opracowania Wśród licznych wymogów stawia- wadzanie wody do wnętrza warstwy pt.: „Metody walki z hałasem komuni- nych nawierzchniom drogowym jest o dużej porowatości, a następnie bez- kacji drogowej” przedstawiono prob- taki, aby warstwa wierzchnia (ście- pośrednio po jej spodniej części poza lem otaczającego nas hałasu, którego ralna) była wytrzymała, odpowied- korpus drogowy [1]. Tak duża ilość przyczyną są m.in. poruszające się po nio szorstka itp., a przede wszystkim wolnych przestrzeni występująca we- drogach pojazdy. Ponieważ skala prob- maksymalnie szczelna. Powinna unie- wnątrz struktury tych nawierzchni lemu niepokojąco wzrasta, w wysoko możliwiać przenikanie wody opadowej umożliwia także znaczącą w porów- zurbanizowanych miejscach na świecie do pozostałych warstw, gdyż mogłoby naniu z nawierzchniami klasycznymi podjęto intensywne działania wymie- to prowadzić do ich przedwczesnego redukcję hałasu komunikacji drogo- rzone przeciwko temu dużemu, choć zniszczenia. Cechą charakterystyczną wej [2]. Dodatkowo poza zmniejsze- niewidocznemu zagrożeniu dla zdro- dla tej grupy nawierzchni, nazwijmy niem hałasu powstającego w wyniku wia i życia człowieka. Jedną z form ją nawierzchniami klasycznymi, jest toczenia się opon po nawierzchni dro- czynnej walki z hałasem komunikacji to, że odprowadzanie wody opadowej gi następuje też częściowe stłumienie drogowej jest zastosowanie tzw. ci- na pobocze drogi następuje w wyniku hałasu emitowanego przez korpus po- chych nawierzchni drogowych, wśród jej spływania bezpośrednio po ich po- ruszającego się pojazdu [3]. których najważniejszą pozycję zajmują wierzchni. asfaltowe nawierzchnie porowate. Zadanie, jakie w kwestii odprowa- Jaka jest efektywność dzania wody ma spełniać nawierzchnia pochłaniania hałasu drogowego Co to jest nawierzchnia porowata? porowata, jest dokładnie odwrotne. Ma przez nawierzchnie porowate? Utwardzona asfaltowa bądź beto- ona maksymalnie szybko, jak gąbka, Ze względu na różnorodność mate- nowa nawierzchnia drogowa składa wchłonąć wodę opadową, a następnie riałów i układów konstrukcyjnych sto- się zwykle z kilku warstw różnej gru- odprowadzić ją na pobocze drogi po sowanych w nawierzchniach porowa- bości. Każda z nich pełni inną funkcję szczelnej powierzchni znajdującej się tych ich zdolność pochłaniania hałasu i dlatego różni się od pozostałych skła- bezpośrednio pod nawierzchnią poro- jest różna. Ulega ona także naturalne- dem, strukturą itp. Najogólniej rzecz watą. mu pogorszeniu w trakcie eksploatacji ujmując, w nawierzchniach drogowych na skutek zamulania połączonych ze można wyodrębnić 3 główne warstwy, Nawierzchnie porowate są to war- sobą wolnych przestrzeni, czyli zjawi- które w kolejności od dołu drogowcy stwy nawierzchni ścieralnych o dużej ska zwanego kolmatacją. W związku zwykli określać jako: warstwę podbu- zawartości wolnych przestrzeni, na- z powyższym źródła podają różne war- dowy, wiążącą i ścieralną. wet do 30%, umożliwiające odpro- tości, zazwyczaj jednak kształtują się

Różnica w sposobie odprowadzania wody z jezdni o nawierzchni z warstwą ścieralną w postaci nawierzchni klasycznej i porowatej

46 Infrastruktura – 6/2007 Porównanie hałaśliwości nawierzchni (na podstawie [5])

one na poziomie 3÷6 dB redukcji hałasu pojazdem, a ograniczającej widocz- W ostatniej części opracowania w porównaniu z nawierzchniami kla- ność, mgły wodnej [6]. Najlepszym „Metody walki z hałasem komuni- sycznymi. Należy przy tym podkreślić, potwierdzeniem skuteczności takiego kacji drogowej” zatytułowanej „Eks- że spadek natężenia dźwięku o 10 dB rozwiązania są wykonane w tej tech- ploatacja nawierzchni porowatych” odczuwany jest przez ucho ludzkie nologii odcinki autostrad, dróg poza- przedstawimy informacje dotyczące jako redukcja hałasu o połowę [4]. miejskich i ulic w wielu europejskich ich utrzymania i prawidłowej eksplo- Porównanie emisji hałasu komu- miastach (Niemcy, Holandia, Wlk. atacji. nikacji drogowej na nawierzchniach Brytania). Nie są to tylko odcinki te- klasycznych i nawierzchniach poro- stowe, lecz normalnie eksploatowane Literatura: watych przedstawiono na rysunku. Za nawierzchnie. 1. Olszacki J.: Przegląd doświadczeń poziom porównawczy przyjęto najbar- Zastosowanie nawierzchni poro- projektowania i wykonywania na- dziej popularne rodzaje nawierzchni watych wymaga nowych rozwiązań wierzchni porowatych. Nawierzchnie asfaltowych, jakie można spotkać na technicznych w zakresie utrzymania asfaltowe, 2006 nr 4 polskich drogach. nawierzchni drogowej. Tymczasem 2. Ejsmont J. A.: Ciche nawierzchnie Posiadające korzystne właściwości kwestia utrzymania oraz stopniowej drogowe. IV Koszalińska Konferen- akustyczne nawierzchnie porowate utraty właściwości drenujących i tłu- cja Naukowo-Techniczna Hałas–Pro- wpływają również na wzrost kom- miących nawierzchni porowatych jest filaktyka–Zdrowie 2000. Kołobrzeg, fortu i bezpieczeństwa jazdy podczas podnoszona w Polsce jako główny ar- 15–17 listopada 2000 opadów atmosferycznych. Eliminu- gument przeciw ich zastosowaniu. 3. Sandberg U., Ejsmont J. A.: Tyre/ ją ryzyko poślizgu opon pojazdu na Doświadczenia innych krajów pokazu- Road Noise Reference Book. Informex, klinie wodnym, tzw. aquaplanning, ją jednak, że i z tym problemem tech- SE-59040 Kisa oraz w znacznym stopniu niwelu- nicznym inżynierowie potrafią sobie 4. www.sokolkasa.pl, dostęp na dzień ją pojawianie się za poprzedzającym skutecznie poradzić. 13.08.2007 5. Błażejowski K.: SMA. Teoria i praktyka. Warszawa, Rettenmaier Polska 2007 6. Woźniak M., Dąbrowski W., Olsza- cki J.: Bezpieczniej i ciszej dzięki nawierzchniom porowatym. Cz. 3: Cha- rakterystyka asfaltowych nawierzchni porowatych. Magazyn Autostrady 2007 nr 6 ■

dr inż. Jacek Olszacki, Schematyczne przedstawienie sposobu tłumienia hałasu drogowego ORLEN Asfalt Sp. z o.o. przez nawierzchnię porowatą (na podstawie [3])

47 Infrastruktura – 6/2007 kruszywa

Tradycja i nowoczesność O planach inwestycyjnych w Kieleckich Kopalniach Surowców Mineralnych opowiada Ryszard Gądek, prezes zarządu, oraz Henryk Ciosmak, członek zarządu, dyrektor techniczny spółki, w rozmowie z Anną Krawczyk Ryszard Gądek, prezes zarządu Henryk Ciosmak, członek zarządu, dyrektor techniczny

Infrastruktura: Jaką strategię roz- – Czy należy się spodziewać ja- Ryszard Gądek: Cały czas myślimy woju Kieleckich Kopalni Surowców kichś innowacji? o zagospodarowaniu odpadów, bo jest to Mineralnych obrał Pan po objęciu sta- Ryszard Gądek: Przede wszystkim potencjalne źródło dodatkowych zysków. nowiska prezesa firmy? wprowadzamy pełne mobilne ciągi Henryk Ciosmak: Na terenie kilku Ryszard Gądek: Jestem zwolenni- technologiczne. Przymierzamy się także naszych kopalni zalegają setki tysięcy me- kiem kontynuowania głównych kierun- do uszlachetnienia powstającego w ko- trów sześciennych nagromadzonych przez ków polityki firmy. Stosujemy strategię, palni wyrobu końcowego, co ewentual- lata drobnych (0÷10 mm) frakcji trakto- która ma zapewnić jak najkorzystniej- nie mogłoby się wiązać z przejściem do wanych jako odpady nie nadające się do szą sprzedaż kruszyw pochodzących sprzedaży hurtowo-detalicznej ciekaw- sprzedaży. Pierwotnie chcieliśmy się ich ze złóż naszych kopalni. Zależy nam szych asortymentów. pozbyć za przysłowiową złotówkę, ale na na wszechstronnym rozwoju firmy: Henryk Ciosmak: Chcielibyśmy razie się wstrzymaliśmy. Lada dzień takie począwszy od wzrostu wartości inwe- uruchomić paczkowalnię i sprzedawać materiały staną się drogocenne i poszuki- stycji, poprzez wzrost wydobycia kru- kruszywa i nawozy w małych opako- wane, przede wszystkim w budownictwie szyw i poprawę wyników finansowych, waniach. Oferta adresowana byłaby do drogowym. W krajach Unii z odpadów a skończywszy na budowaniu kompe- tych odbiorców, którzy nie są zaintere- produkuje się podsypki pod wiadukty tentnej, związanej z firmą kadry. sowani masowymi dostawami, np. do i mosty. Są na to normy, są technologie. – Czy mógłby Pan powiedzieć trochę ludzi, którzy chcieliby taki materiał wy- – Zachód ma w swej ofercie także więcej o inwestycjach, które są plano- korzystać na prywatnych posesjach. maszyny do rekultywacji gruntu. Czy wane lub już znajdują się w realizacji? – To ważne, że odbiorcami kru- nimi także się interesujecie? Ryszard Gądek: Plan inwestycyjny szyw KKSM mogą być również klienci Ryszard Gądek: Tak, jednym został opracowany jeszcze za kadencji indywidualni. z celów naszej dzisiejszej wyprawy do moich poprzedników. Jest bardzo am- Henryk Ciosmak: Każdy klient do- Belgii jest zapoznanie się w praktyce bitny, przewiduje w ciągu najbliższych stanie u nas kruszywo. Aktualnie mamy z funkcjonowaniem tego typu urzą- 2 lat wydatki inwestycyjne sięgające już kilkuset odbiorców indywidualnych. dzeń oraz zorientowanie się, na ile prawie 20 mln zł. Tegoroczne zakupy Ryszard Gądek: Wiemy, że nie mogą być one dla nas przydatne. inwestycyjne już opiewają na kwotę 10 wszystkie kopalnie cechuje tak ela- Henryk Ciosmak: Może coś przy- mln, a ostatecznie po IV kwartale po- styczne podejście. Koncentrują się na wieziemy i zastosujemy w naszej firmie winny wynieść 13–14 mln. dużych odbiorcach, z którymi często po- – jako jedni z pierwszych w Polsce. wiązane są kapitałowo. KKSM nie ogra- – Skąd firma bierze środki na in- niczają kręgu nabywców, chcemy mieć westycje? Czy są to środki własne? klientów zdywersyfikowanych, dzięki Ryszard Gądek: Mamy dużą swo- czemu ewentualny poślizg w płatnoś- bodę wyboru źródeł finansowania. Na- ciach czy gorsza sytuacja pojedynczego sza spółka generuje znaczące środki inwestora nie zaważy na ostatecznych własne. Przyznano nam spore kredyty wynikach naszej firmy. W zeszłym roku inwestycyjne, których wciąż w pełni obsłużyliśmy włącznie z indywidualny- nie wykorzystaliśmy. Mamy pieniądze mi około 4 tys. odbiorców. na inwestycje, zakup maszyn. Para- – Ostatnio sporo się mówi o wyko- doksalnie większych problemów przy- rzystywaniu odpadów powstających sparza nam długi czas oczekiwania na FOT. KKSM (2) FOT. podczas produkcji kruszyw. A jak to zamówione urządzenia oraz potencjal- Kopalnia piasku Nieświn I wygląda w Państwa firmie? ny brak kadry do ich obsługi.

48 Infrastruktura – 6/2007 – Jak zamierzacie Państwo temu nia w pracy. Uznaniowość, która często mamy już zapasów, choć właściwie nie zaradzić? wskazywana jest jako czynnik nega- ruszył jeszcze program przygotowań Ryszard Gądek: Organizujemy tywny, będzie mieć wyłącznie charak- do Mistrzostw Europy. Naszym zmar- szkolenia finansowane przez firmę. ter jakościowej oceny. twieniem nie jest więc to, czy sprze- Zabiegamy o pozyskanie nowych osób, – Jak przedstawia się tegoroczna damy, tylko komu i za ile. a już zatrudnionych pracowników sta- produkcja w porównaniu z rokiem Pewnym problemem mogą być ramy się przywiązać do firmy. Służą 2006 i 2005? ograniczone możliwości technologicz- temu podwyżki i klarowne zasady roz- Henryk Ciosmak: Produkcja wyraź- ne. Musimy wymienić stary sprzęt na woju kariery zawodowej. nie rośnie, średnio 100 tys. ton rocznie. nowszy, żeby zminimalizować liczbę Henryk Ciosmak, członek zarządu, – Ilu pracowników zatrudniacie Jednak od ubiegłego roku można mówić remontów oraz ryzyko wystąpienia dyrektor techniczny w tej chwili? o boomie. W 2005 r. wyprodukowaliśmy awarii. Henryk Ciosmak: 353 osoby. 1,3 mln ton, w 2006 r. – 1,4 mln ton. Henryk Ciosmak: Ten rok był ro- – Masowa emigracja fachowców Na ten rok założyliśmy ogromny, pra- kiem likwidacji wąskich gardeł pro- na Zachód to niestety fakt. Czy i w wa- wie dwukrotny wzrost – 2,4 mln ton. dukcji – do stycznia uporamy się już szej firmie nastąpił odpływ kadr? Nie byliśmy pewni, czy się uda, ale ze wszystkim. Ryszard Gądek: Trudno powie- dziś, po 9 miesiącach, wiemy już, że – Wasze możliwości technologicz- dzieć, czy pracownicy wybrali Zachód, tak, a nawet, że przekroczymy plan ne mają szanse znacząco wzrosnąć, ale inne firmy – tak. Niestety jako fir- o jakieś 10%. Jeśli jeszcze zainwestuje- a co z zasobami surowcowymi? ma Skarbu Państwa, spółka jednooso- my (część inwestycji czeka na sfinanso- Ryszard Gądek: Oczywiście po- bowa, jesteśmy ograniczeni wskaźni- wanie), wprowadzimy nowe maszyny, jemność złóż nie jest nieograniczo- kami wzrostu wynagrodzeń w skali to w przyszłym roku można spodziewać na. Na szczęście te, które posiadamy, rocznej. Fundusz wynagrodzeń nie po- się wzrostu o kolejne 10–20%. Chodzi powinny wystarczyć jeszcze na wiele zwala nam wystarczająco elastycznie oczywiście o wielkość produkcji, a nie lat, choć przy intensywnej eksploatacji reagować na zagrożenie ze strony jej przyszłą wartość, którą trudno było- okres ten będzie krótszy niż wcześniej konkurencji. Staramy się jednak mak- by w tej chwili oszacować. przewidywano. Konieczne będzie za- symalnie wykorzystywać te możliwo- – Wynika z tego, że rokowania na tem podjęcie działań mających na celu ści, którymi dysponujemy. Swoim pra- przyszłość są dobre. zwiększenie zasobów. cownikom możemy zagwarantować co Ryszard Gądek: Potencjalnie mamy Henryk Ciosmak: Staramy się po- najmniej kilkuletnie kontrakty. Przy przed sobą bardzo dochodowe lata. zyskać nowe złoża, jednak ze względu obecnym zapotrzebowaniu na kruszy- Wiąże się to ze wzrostem wartości na konkurencję nie będziemy mówić wa należy przypuszczać, że wyniki fi- firmy oraz jej celami strategicznymi. o szczegółach. Interesują nas zarówno nansowe nie ulegną pogorszeniu. Wartość firmy będzie tym większa, im złoża dolomitów, wapieni, jak i piasków, Henryk Ciosmak: Na podkreślenie drożej będziemy sprzedawać posiada- a także piaskowców – to popularne ka- zasługuje fakt, że właśnie obecny zarząd ne złoża. W tej chwili praktycznie nie mienie w naszym regionie. Wielkość po 23 latach podpisał porozumienie z 3 złóż i ich lokalizacja są już tajemnicą. związkami zawodowymi dotyczące zu- Kopalnia Jaźwica – Ostanie pytanie. Minister trans- pełnie nowych zasad wynagradzania. To portu Jerzy Polaczek podpisał z chiń- duży sukces, bo negocjacje trwały pra- skim ministerstwem komunikacji me- wie od lutego br. W oparciu o podpisane morandum o współpracy. Ułatwi ono porozumienie aneksowany zostanie za- chińskim firmom dostęp do przetargów kładowy układ zbiorowy pracy. Jego pro- na budowę polskich dróg i autostrad. jekt opracował zespół prof. Jana Czekaja Co Panowie sądzą na ten temat? z Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Ryszard Gądek: Z pewnego punk- – Co się zmieni? tu widzenia jest to racjonalne rozwią- Ryszard Gądek: Uregulowane zosta- zanie, skoro pan minister twierdzi, ną relacje płacowe na poszczególnych że krajowy potencjał wykonawczy stanowiskach. Zmniejszy się np. zna- jest słaby. Warto jednak równolegle czenie karty górnika, część dotychcza- stworzyć możliwości administracyjno- sowych dodatków stażowych wejdzie prawne dla jego rozwoju, np. poprzez do płacy zasadniczej, co pozwoli zniwe- wymaganie od uczestników przetar- lować nadmierne dysproporcje. Stoso- gów tworzenia konsorcjów z firmami wane będą obiektywne kryteria oceny polskimi. kompetencji, kwalifikacji, zaangażowa- – Dziękuję za rozmowę. ■

49 Infrastruktura – 6/2007 KRUSZYWA

Piotr Sobczyński

Popioły lotne – lekceważone kruszywo

Drogownictwo stoi przed ogrom- Gdy w latach 90. formułowano go (z uwagi na własności wiążące nym wyzwaniem, jakim jest koniecz- program budowy dróg ekspresowych znajdują inne zastosowanie i powin- ność bezprecedensowego przyspiesze- i autostrad, przewidywano trudności ny zostać omówione oddzielnie). nia budowy infrastruktury drogowej z podażą kruszyw. Oszacowano więc do 2012 r. – rocznie powinno przyby- odpady z przemysłu wydobywczego Powstawanie popiołów i żużli wać ok. 400 km dróg ekspresowych oraz energetyki i okazało się, że zasoby Tradycyjne spalanie węgla odby- i autostrad. Oprócz uchwalenia szere- popiołów i popioło-żużli przekraczają wa się w paleniskach rusztowych lub gu aktów prawnych, pieniędzy, zwięk- 300 mln t, z czego połowa to produkty nowoczesnych paleniskach pyłowych. szenia możliwości wykonawczych biur spalania węgla kamiennego. W piecach rusztowych temperatura projektowych i firm budowlanych Co istotne, największe elektro- spalania osiąga od 900 do 1400°C. Do do realizacji tych planów fizycznie wnie zawodowe, przemysłowe oraz pieców pyłowych zmielony węgiel jest potrzebne są ogromne ilości różno- elektrociepłownie opalane węglem wdmuchiwany, a spalanie odbywa się rodnych materiałów budowlanych kamiennym (bez odsiarczania lub w temperaturach 1200–1750°C. i konstrukcyjnych, z czego ok. 90% to z odsiarczaniem poza elektrofiltrami) W palenisku spalany jest węgiel kruszywa oraz masy mineralne do ro- znajdują się w rejonach pozbawionych kamienny o ustalonej dla danego bót ziemnych. złóż kruszyw. Logika nakazywałaby pieca kaloryczności, zawartości po- Geograficzne rozmieszczenie kra- wykorzystanie tych zasobów kruszywa piołu i innych parametrach. Węgiel jowych zasobów złóż do produkcji popiołowego, zwłaszcza że znacząco jest przywożony do elektrowni z róż- kruszyw jest nierównomierne i wy- obniżyłoby to koszty lokalnych inwe- nych kopalń. Tu jest uśredniany po- maga długich, a więc kosztownych stycji komunikacyjnych. przez mieszanie i mielenie, tak aby przewozów. Już dziś obserwuje się Niestety stosowanie popiołów zapewnić optymalny skład nadawy wzrost cen oraz braki w podaży kru- lotnych i żużli paleniskowych w dro- dla pieca (w kotłach energetycznych szyw. Jednym ze sposobów na wyj- gownictwie ciągle napotyka na opory spalanie odbywa się w sposób ciągły, ście z impasu byłoby przyzwolenie zwłaszcza ze strony czynników urzę- nadawa może występować jako wsad na powszechne korzystanie z mate- dowych. Jest to o tyle dziwne, że do pieca koksowniczego). Głównym riałów alternatywnych. Nieracjonalne pierwsze nasypy wykonano już w la- czynnikiem popiołotwórczym w wę- uprzedzenia powinny zostać odrzuco- tach 70. na Trasie Toruńskiej. Ignoro- glu kamiennym są minerały ilaste, ne przez wszystkich uczestników pro- wany jest argument, że 1m3 popiołu takie jak illit, kaolinit, rzadziej pa- cesu inwestycyjnego. Pomocne było- lotnego waży w stanie utrzęsionym kiety illitowo-montmorylonitowe by również przychylne nastawienie ok. 1200 kg, podczas gdy ciężar 1m3 oraz kwarc i podrzędnie chloryt. instytucji ochrony środowiska. pospółki przekracza 2 t. W trakcie spalania części organicz- Według różnych źródeł na skła- ne węgla oraz inne palne składniki, dowiskach znajduje się obecnie ok. jak siarka, łączą się z tlenem, dając 200 mln t popioło-żużli i co ważne, za- ciepło, powstają też gazy odlotowe soby te występują na terenach pozba- odprowadzane do komina. wionych złóż do produkcji kruszyw. W piecach rusztowych większość Wysiłek drogowców powinien sku- zawartej w węglu substancji mine- pić się na wykorzystaniu 2 podstawo- ralnej w trakcie spalania mięknie wych odmian odpadów z energetyki: lub stapia się, tworząc między sobą • produkty spalania (popioły i żużle) i niedopalonym węglem agregaty. węgla kamiennego w instalacjach Te opadają pod piec, jako porowa- bez odsiarczania lub z odsiarcza- te, nieregularne agregaty żużla pa- niem wykonywanym poza filtrami. leniskowego. W gazach odlotowych Popiół nie jest wówczas zmieniony znajdują się zawieszone, upłynnione przez produkty odsiarczania, takie drobiny mineralne, które po zesta- Składowisko suche popioło-żużli jak gips i wapno, leniu w popiół lotny są wyłapywane „Niwa” w Krakowie • produkty spalania węgla brunatne- przez filtry.

50 Infrastruktura – 6/2007 Popiół lotny minerałem trwałym, niewchodzącym z suchego w reakcje chemiczne, odpornym na składowania kwasy. Jego gęstość wynosi 2,8g/cm3, z EC Kraków. wytrzymałość na ściskanie 1310 MPa, Widoczne 2 zbrylenia są a twardość 1070 Kg/mm (ok. 5 w ska- efektem lekkiej li Mohsa). cementacji, Własności fizyko-chemiczne i me- która wystąpiła chaniczne materiału glinokrzemiano- w trakcie wego gwarantują trwałość materiału składowania. FOT. PAWEŁ GRABOWSKI, MM EKOLOGISTIC (2) PAWEŁ FOT. po wbudowaniu. Przy zachowaniu W instalacjach pyłowych wdmu- Jako fazy mineralne w popiołach ze optymalnej wilgotności popioły lotne chany pył węglowy spala się w trak- spalania węgla kamiennego wydzie- i mieszanki popiołowo-żużlowe wbu- cie przechodzenia przez instalację. lono: mullit (3Al2O3.2SiO2), szkli- dowują się bardzo efektywnie i łatwo W technologii pyłowej ponad 80% wo i kwarc. Drobiny popiołu budują pozwalają osiągnąć zadowalające za- mineralnych zanieczyszczeń węgla zatem kryptokrystaliczne agregaty gęszczenia i wymagane nośności. Wa- tworzy popiół lotny. W rejonie pale- mullitu przerośnięte bezpostaciową runki stosowania, jak i metody wbu- niska zawarte w węglu zanieczysz- szklistą masą glinokrzemianową dowywania zawarte są w normach, czenia mineralne (głównie ilaste) z podrzędną obecnością ziaren kwar- wytycznych i licznych publikacjach. w trakcie spalania stapiają się i two- cu. Niekiedy występują też wrostki rzą płynną mieszaninę glinokrzemia- magnetytu, hematytu, spineli Al-Mg Wnioski: nową. Po opuszczeniu paleniska tem- oraz substancja węglowa, okazjonal- 1. Zastosowanie popiołów w robotach peratura gazów odlotowych opada nie drobne kryształki anhydrytu, rza- ziemnych wymaga zwiększonej po- na tyle, że zgodnie ze składem che- dziej gipsu. W niektórych popiołach pularyzacji. micznym stopu mineralnego zaczyna spektroskopowo rozpoznano śladową 2. Bardziej korzystne jest stosowanie krystalizować mineralna substancja obecność kalcytu. popiołu krzemianowego pochodzą- popiołu lotnego. W związku z tym, Mikromorfologicznie wyróżniono cego ze spalania węgla kamienne- że odpływ gazów odbywa się z dużą szereg typów ziaren. W większości są go bez produktów odsiarczania. prędkością, jedynie część zawieszo- one porowate, szkieletowe lub gąb- 3. Zużycie zasobów popiołów lotnych kropelek substancji mineral- czaste o pokroju kulistym, nieregu- nych ze składowisk zakładów nej zdąży wykrystalizować, reszta larnie zaokrąglonym, ale są również energetycznych przyniesie istotne krzepnie jako bezpostaciowa szkli- ziarna masywne, krystaliczne od nie- oszczędności w inwestycjach. sta masa. Ponieważ formowanie się regularnych do kulistych. Rozmiary 4. Znajomość składu mineralnego ziaren popiołu lotnego odbywa się tych agregatów dochodzą do 0,6 mm, popiołu lotnego ułatwia rozumie- dynamicznie, w strumieniu gazów wyjątkowo do 5 mm. Niespalona sub- nie natury tego materiału oraz odlotowych, pokrój ziarenek popiołu stancja węglowa tworzy ziarna od nie- bardziej świadome i odważne jego jest obły, sferyczny, czasem tworzy regularnych do zaokrąglonych, poro- stosowanie. ■ nieregularne agregaty. wate lub banieczkowate o rozmiarach dochodzących do 0,7 mm. Sporadycz- nie tworzą się cenosfery, zamknię- te bańkowate ziarna popiołu, puste w środku, wypełnione gazem o gęsto- ści 0,3g/cm3 do 0,8g/cm3. Z uwagi na porowate i kuliste kształty średni ciężar objętościowy jest niewiele większy od 1g/cm3. Rozkład uziarnienia popiołów lotnych, wielko- ści i kształty ziaren zależą od pocho- dzenia węgla i technologii spalania. Ponieważ skrytokrystaliczny mullit, jak i jego amorficzna, szklista forma W Wielkiej Brytanii uważa się, że FOT. BROSZURA UK QAA - UNITED KINGDOM ASH ASSOCIATION (2) ASSOCIATION ASH KINGDOM UNITED - QAA UK BROSZURA FOT. jest głównym składnikiem popiołu lot- najlepsze zagęszczenia popiołu lotnego ze spalania węgla kamiennego uzyskuje Rozkładanie popiołu ze spalania węgla nego, własności mullitu determinują kamiennego na budowie nasypu na się przy pomocy wibrującego walca drodze A52 w Derby Anglia własności popiołu lotnego. Mullit jest ciągnionego przez buldożer

51 Infrastruktura – 6/2007 KRUSZYWA

Henryk Sokół Bezwybuchowe wyburzanie

Jednym z czynników wpływających na wzrost gospodarczy w Polsce w ostatnich latach jest dynamiczny rozwój branży budowlanej i infrastruktury komunikacyjnej. Wiąże się to z licznymi inwestycjami w drogownictwie. Ale też nie sposób wyobrazić sobie prężnie rozwijającego się państwa bez nowoczesnych ciągów komunikacyjnych.

Wymagania inwestorów, aby pod- zabrania wyburzania metodami strza- czas modernizacji dróg, remontów łowymi (materiałem wybuchowym). mostów, kładek dla pieszych, wiaduk- A jeśli nawet nie, to uzyskanie wszel- tów itp. ruch komunikacyjny nie był kich zezwoleń niezbędnych do wyko- przerywany i zakłócany, są jak najbar- nywania robót strzałowych jest dość dziej zrozumiałe. Z powyższych wzglę- czasochłonne. Dyrekcja Gospodarki dów nowe obiekty często projektuje Wodnej i Polski Związek Wędkarstwa się równolegle do istniejących i czyn- niechętnie wyrażają na nie zgodę, co nych, znajdujących się w niewielkiej nie dziwi, gdyż przenoszenie drgań odległości. Dzięki temu wpływ prac sejsmicznych – choćby tych minimal- ŹRÓDŁO: CEVAMIT budowlanych na funkcjonowanie ist- nych – podczas robót strzałowych, niejącego ciągu komunikacyjnego jest a także rozrzut odłamków betonowych zminimalizowany. zagraża najbliższemu otoczeniu. Poza Na czas działania cevamitu mają tym w wyniku używania materiałów wpływ takie czynniki, jak: temperatu- Budowa dróg wymaga nowych rozwiązań wybuchowych dochodzi do powstania ra, odległość między otworami, śred- tzw. chmury gazowej o toksycznym nica otworów. Z uwagi na temperaturę dla człowieka składzie. otoczenia możliwe jest zastosowanie środka w wersji letniej lub zimowej. Rozwiązania alternatywne Zależność ciśnienia od czasu działania Dużym udogodnieniem i ułatwie- przedstawiono na poniższym wykresie. niem w usuwaniu zbędnych konstrukcji jest zastosowanie materiału pęcz- niejącego. Jest to metoda skuteczna, prosta i bezpieczna. Co to jest materiał pęczniejący? Jest to niewybuchowa, proszkowa mieszani-

FOT. STOCK.XCHANG (3) STOCK.XCHANG FOT. na przeznaczona do dzielenia suchych, zwięzłych substancji, jak np. skały, be- Rozwiązania tradycyjne tony, żelbetony, mury (nie nadaje się Po zakończeniu budowy i oddaniu jedynie do rozdrabniania materiałów do użytku nowego obiektu przychodzi plastycznych). Jednym z takich mate- ŹRÓDŁO: CEVAMIT czas na usunięcie starego, już niepo- riałów jest cevamit, który po dokład- trzebnego. Jednak wyburzanie podpór nym wymieszaniu z wodą umieszcza Materiały pęczniejące mogą być betonowych i żelbetonowych przyczół- się w otworach wywierconych w roz- wykorzystywane podczas prowadzenia ków mostowych rodzi duże problemy. sadzanym elemencie. W zamkniętej robót drogowych (do usuwania prze- Ze względu na niewielką odległość od przestrzeni hydratyzowana substancja szkód skalnych), przy wykonywaniu nowego obiektu, a często też od budyn- pęcznieje, wywołując naprężenie roz- wykopów, kolektorów itp. Powodując ków mieszkalnych, zabudowań gospo- warstwiające o ciśnieniu 30–40 MPa. powstawanie licznych spękań, uła- darczych, linii wysokiego napięcia czy Zależność ciśnienia od średnicy otworu twiają i przyspieszają rozbijanie skał ciągów wodnych inwestor nierzadko przedstawia wykres. za pomocą młotów hydraulicznych.

52 Infrastruktura – 6/2007 Naturalna alternatywa materiałów wybuchowych

Przykładowe zastosowanie materiału pęczniejącego

Często znajdują też zastosowanie nego fragmentu konstrukcji (nie tak pylenia i rozrzutu odprysków z wybu- w urabianiu skał na bloki. Nie powo- jak przy strzelaniu). Można dokładnie rzanego elementu. dują bowiem żadnych destrukcyjnych zaplanować (długość, szerokość, wy- Od wielu lat materiały pęczniejące zmian w postaci mikrospękań lub sokość) i przeprowadzić odcięcie i roz- z powodzeniem są stosowane w kra- całkowitych pęknięć, jakie powstają kruszenie w dowolnym miejscu, nie jach Europy i świata. Przekonanie się w wyniku drgań sejsmicznych przy uszkadzając przy tym pozostałej części do ich używania wymaga nowego po- stosowaniu robót strzałowych. Jest to budowli. dejścia do wyburzania. Rozsadzanie nie niezwykle istotne dla dalszej obróbki Warto zwrócić uwagę na korzyści musi kojarzyć się z wybuchem, rozrzu- kamienia. W porównaniu do tradycyj- wynikające z zastosowania alterna- tem, niebezpieczeństwem, drganiami nych metod dzielenie bloków za po- tywnych metod wyburzania. Materiał sejsmicznymi, gdyż te elementy nie mocą materiału pęczniejącego prawie pęczniejący jest w pełni ekologiczny (w muszą wystąpić. całkowicie eliminuje straty eksploata- jego skład wchodzą wyłącznie natural- Człowiek i jego środowisko odgry- cyjne. ne komponenty) i bezpieczny w użyciu. wa istotną rolę w każdej dziedzinie go- Środki takie jak cevamit stosuje się Nie podlega przepisom o stosowaniu spodarki. Mając na uwadze ich dobro, przy renowacji zabytków oraz wszę- materiałów wybuchowych, dotyczą- przemysł coraz częściej korzysta z al- dzie tam, gdzie roboty strzałowe są cym nabywania, transportu i składo- ternatywnych rozwiązań. Może zatem wykluczone (np. w halach produkcyj- wania, a także o strefach ochronnych. warto sięgnąć po materiały, które pod- nych, w pobliżu obiektów kolejowych, Jego stosowanie zapewnia wysoką suwa sama natura – zwłaszcza że eko- linii wysokiego napięcia, zwartej zabu- efektywność burzenia, a jednocześnie logiczność jest tylko jedną z zalet. ■ dowy), a także przy rozbieraniu i bu- eliminuje drgania sejsmiczne spowo- rzeniu fundamentów, ław betonowych dowane wybuchem. Innymi słowy, nie mgr inż. Henryk Sokół i konstrukcji żelbetonowych. Umoż- jest uciążliwe dla otoczenia i miesz- Kopalnie Odkrywkowe Surowców liwiają one bowiem rozbicie wybra- kańców, gdyż nie powoduje hałasu, Drogowych w Rudawie k. Krakowa

53 Infrastruktura – 6/2007 KRUSZYWA

Ryc. 1. Lokalizacja terenów pogórniczych i poprzemysłowych w rejonie Krzemionek Podgórskich w Krakowie Kamieniołomy: 1 – Liban; 2 – Miejski; 3 – Pod Św. Benedyktem; 4 – Nad Redemptorystami; 5 – Nad Matecznym; 6 – Szkoła Twardowskiego; 7 – Bonarka

Barbara Radwanek-Bąk, Izabela Krzak

Uwarunkowania przyrodnicze wybranych terenów poprzemysłowych Krakowa i ich implikacje dla gospodarki przestrzennej

Ekstensywny rozwój Krakowa po- rowania. Punktem wyjścia jest dobre oraz mączkę wapienną, a następnie woduje, że wiele obiektów poprzemy- rozpoznanie uwarunkowań natural- fosforan paszowy na bazie apatytów, słowych lokowanych kiedyś na jego nych: budowy geologicznej, warunków sody i kwasu fosforowego. Skutkiem obrzeżach dziś znajduje się w jego wodnych, geologiczno-inżynierskich, ubocznym procesu produkcyjnego były administracyjnych granicach, niekiedy a także zakresu i rodzaju oddziaływań znaczne ilości odpadów, w tym szcze- w bezpośrednim sąsiedztwie osiedli antropogenicznych. gólnie agresywne związki fluoru. Aby mieszkaniowych. W tej sytuacji ko- Dobrym przykładem jest tzw. Pod- ograniczyć ich emisję, gazy odlotowe nieczne wydaje się określenie moż- górze, południowa dzielnica o dużych zobojętniano mleczkiem wapiennym, liwości ich ponownego zagospoda- tradycjach przemysłowych, w której co powodowało powstawanie dużych mieściło się kilkanaście obiektów gór- ilości syntetycznego szlamu fluorku niczych: kamieniołomów i cegielni. wapnia, który gromadzono w osadni- Niektóre były eksploatowane już od kach. Z początkiem lat 90. wprowa- średniowiecza. Obecnie wokół starej dzono nową technologię wytwarzania części Podgórza powstały duże osiedla fosforanu wapniowego, która nie wy- mieszkaniowe. Poniżej opisano uwa- magała odprowadzania odpadów na runkowania związane z zagospodaro- osadniki. W 2003 r. ze względów śro- waniem kilku wybranych obiektów. dowiskowych zaprzestano produkcji.

Zakłady Chemiczne Bonarka Obecny stan i możliwości Od końca lat 60. zakłady te należa- zagospodarowania ły do najbardziej uciążliwych dla śro- Całkowita powierzchnia terenu za- FOT. IZABELA KRZAK (3) IZABELA FOT. Fot. 1. Nieistniejąca już infrastruktura dowiska fabryk na terenie Krakowa. kładu wynosi ok. 18 ha. Do niedawna Zakładu Chemicznego Bonarka, 2006 Produkowano w nich supertomasynę znajdowały się tu zdewastowane budyn-

54 Infrastruktura – 6/2007 Fot. 2. Kamieniołom Liban, 2006 we można zlokalizować w południowej części dawnej fabryki, sąsiadującej ze stawami po eksploatacji iłów z pobli- Ryc. 2. Szkic geologiczno-inżynierski Zakładów Chemicznych Bonarka skiego złoża Bonarka. (wg. Lenduszko, Rybicki, 1993) ki i instalacje dawnej fabryki oraz skła- usługową (handel, gastronomia, hote- Krzemionki Podgórskie dowiska odpadów i osadniki szlamów larstwo, kultura, sport i rekreacja, usłu- Krzemionki Podgórskie to urozma- poprodukcyjnych (fot. 1). Rozpoczęte gi biurowe, projektowe i badawczo- icony morfologicznie obszar wystę- u schyłku 2006 r. prace wyburzeniowe -rozwojowe, usługi komunikacji, w tym powania wychodni wapieni i margli. zakończono w połowie bieżącego roku. stacje paliw). Plan dopuszcza zorgani- Naturalną rzeźbę terenu wzbogacają Pamiątką po dawnym zakładzie jest żel- zowanie terenów zieleni urządzonej, liczne, różnej wielkości wyrobiska po betowy komin (105 m), na którym znaj- urządzeń infrastruktury technicznej prowadzonej tu od dziesięcioleci eks- dzie się informacja o przeszłości tego oraz lokalizację wielorodzinnych obiek- ploatacji kopalin. Część z nich została miejsca oraz nazwiska wszystkich pra- tów mieszkalnych, przy czym wielkość już zagospodarowana. Niektóre jednak cowników ZCh Bonarka. zainwestowania nie może przekraczać wciąż pozostawione są bez odpowied- Po dawnej fabryce pozostały też 2 45% powierzchni terenu. niej rekultywacji, a ich strome, nieza- osadniki szlamów o łącznej powierzch- Prawie połowa z ponad 150 000 m2 bezpieczone ściany zagrażają bezpie- ni ok. 3 ha. Nagromadzono w nich ok. powierzchni użytkowej przyszłego czeństwu odwiedzających. 100 tys. t osadów szlamu fluorkowego wielofunkcyjnego centrum zostanie Największy jest kamieniołom Li- o bardzo silnych właściwościach żrą- przeznaczona na handel i działalność ban (fot. 2, 3) o powierzchni ok. 18 ha. cych. Pochodzący z 1884 r. dawny bu- usługowo–rozrywkową, pozostała na Wysokość ścian wyrobiska wynosi od 6 dynek dyrekcji zakładu stanowi obecnie zabudowę mieszkaniową. Plan dopusz- – w części północnej – do prawie 30 m zabytek architektoniczny. cza lokalizację samodzielnych obiek- w kierunku południowym. Do 1986 r. W lutym 2006 r. Rada Miasta Kra- tów handlowych wielkopowierzchnio- eksploatowano tu gruboławicowy wa- kowa uchwaliła miejscowy plan zago- wych o powierzchni sprzedaży powyżej pień skalisty. Dno kamieniołomu jest spodarowania przestrzennego obszaru 2000 m2. Zapis ten budzi jednak prote- Bonarka. Liczący 67,3 ha obszar obej- sty, gdyż w okolicy znajdują się już 4 ta- muje tereny zdegradowanej zabudowy kie obiekty. Proponowaną alternatywą dawnej fabryki oraz tereny niezabu- jest adaptacja terenu na drobny handel dowane, w tym znaczną część „terenu oraz cele usługowe i rekreacyjne. górniczego Bonarka”. Pierwszym zada- Konieczne jest zaplanowanie te- niem jest likwidacja powstałych w wy- renów zieleni urządzonej, której niku działalności zakładów zanieczysz- powierzchnie w mieście topnieją, czeń i skażeń gleby. wypierane przez kolejne inwestycje bu- W przeważającej części omawiany dowlane. Na te cele można przeznaczyć obszar został sklasyfikowany jako tzw. m.in. zarastające już osadniki szlamów teren zabudowy usług wielofunkcyj- poprodukcyjnych, które po neutralizacji nych, czyli przeznaczony na inwestycje i odpowiedniej adaptacji mogą pełnić Fot. 3. Fragment nieczynnego związane z komercyjną działalnością funkcje rekreacyjne. Obiekty sporto- wapiennika w kamieniołomie Liban, 2006

55 Infrastruktura – 6/2007 KRUSZYWA

dwupoziomowe. Północna, starsza n.p.m., a powierzchnia wyrobiska wy- św. Benedyktem mieści się szkoła pod- część znajduje się na wysokości ok. nosi ok. 3,5 ha. Do dziś zachował się stawowa i gimnazjum oraz boisko i plac 223 m n.p.m., południowa jest głęb- murowany piec do wypalania wapna. zabaw. W kamieniołomie Nad Matecz- sza o ok. 10 m, wysokość ścian sięga Podczas II wojny światowej pra- nym znajduje się Ośrodek Szkolno-Wy- 36 m. Na dnie, w miejscach, gdzie stale cowali tu więźniowie obozu koncen- chowawczy (internat i szkoła). W ka- utrzymuje się woda, fragmentarycznie tracyjnego Płaszów. Aktualnie kamie- mieniołomie Szkoła Twardowskiego W. rozwinęły się zbiorowiska z roślinnoś- niołom stanowi własność prywatną Bednarski założył w 1896 r. park. Jest cią wodną. Spełniają one ważną rolę i użytkowany jest przez różne przed- to przykład jednego z pierwszych zre- biocenotyczną. Są miejscem gniazdo- siębiorstwa usługowe. alizowanych i w pełni udanych projek- wania kilku gatunków ptaków. Można W latach 1885–1929 z kamienio- tów rekultywacji, z okresu kiedy nie spotkać tu liczne gady i płazy. łomu Bonarka wydobywano margle funkcjonowały jeszcze akty prawne Do dziś w pobliżu wyrobiska zacho- stosowane do wyrobu cementu. Wy- dotyczące rekultywacji i zagospodaro- wało się kilka budynków z przełomu XIX/ robisko tego kamieniołomu podzielone wania terenów pogórniczych, a podsta- XX w., m.in. sztygarówka od lat przewi- jest ulicą Kamieńskiego. W części pół- wy naukowe rekultywacji były w powi- dziana do rozbiórki. W dnie wyrobiska nocnej zlokalizowano rezerwat przyro- jakach. Park ten pełni obecnie funkcje zachowały się też resztki stalowych pie- dy nieożywionej (fot. 6). W wysuniętym ekologiczne i rekreacyjne, głównie dla ców wapienniczych i transporterów. na południe fragmencie kamieniołomu okolicznych mieszkańców. Jest on jed- Eksploatację wapieni w kamienio- zbudowano bazy magazynowe, a w po- nak nieco zaniedbany. łomie miejskim zakończono w latach łudniowo-wschodniej części – super- 50. (fot. 4, 5). Dno kamieniołomu market budowlany „Castorama”. Pozo- Uwarunkowania geologiczne znajduje się na wysokości ok. 213 m stała część kamieniołomu to nieużytek Najstarszymi skałami, które odsła- i nielegalne wysypisko śmieci (fot. 7). niają się na powierzchni w rejonie ZCh Wapień z kamieniołomu Nad Re- Bonarka i Krzemionek Podgórskich, są demptorystami eksploatowano już wapienie ławicowe z konkrecjami krze- w średniowieczu. Sam kamieniołom miennymi oraz wapienie skaliste wie- zagospodarowano już przed laty. Znaj- ku górnojurajskiego. Są one widoczne dowało się tu asfaltowe boisko z bież- w wykopach budowlanych i skarpach nią i szatniami, korty tenisowe i ściana dróg, budują też podłoże terenu. Głę- treningowa. Opracowano też założenia bokość rozpoznania podłoża skalnego techniczne do budowy basenu, inwe- wynosi od 2,5 m do 87 m. Lokalnie stycji tej jednak nie zrealizowano. leżą na nich młodsze wapienie i mar- Obecnie teren poeksploatacyjny jest gle miocenu. Wschodnią część terenu zaniedbany i niebezpieczny. Wyrobisko pokrywają iły mioceńskie. Ta stosun- można podzielić na 2 części: północną kowo cienka pokrywa rośnie ku połu- o powierzchni ok. 0,75 ha i południo- dniowi, miejscami dochodząc do 130

FOT. IZABELA KRZAK (4) IZABELA FOT. wą o powierzchni 0,5 ha. W pierwszej m. Młodsze (czwartorzędowe) osady Fot. 4. Wnętrze kamieniołomu Miejskiego, 2006 znajduje się zdewastowany i zaśmieco- występują na zboczach zrębu Bonarki ny asfaltowy plac sportowy, a od stro- i ciągną się ku południowi. Są to piaski ny ulicy – ruiny budynku, w którym i żwiry rzeczno-lodowcowe o grubości znajdowała się waga. Dno części połu- 1–2 m. W obniżeniach terenu występu- dniowej położone jest wyżej o ok. 4–5 ją najmłodsze wiekowo namuły, piaski m i porośnięte trawą. W spękanej połu- i żwiry. W obrębie ZCh Bonarka przed dniowej ścianie znajduje się nisza z ka- ich budową cały obszar wyrównano, mienną figurą Matki Bożej Różańcowej nanosząc w obniżenia materiał lokal- i tablicą z połowy XX w. upamiętniającą ny i gruz. Warstwy nasypów antropo- śluby jasnogórskie. Tereny między ka- genicznych mogą dochodzić nawet do mieniołomami Nad Redemptorystami kilku metrów miąższości. i Nad Matecznym stanowią wapienne zwałowiska poeksploatacyjne, obecnie Uwarunkowania hydrogeologiczne porośnięte trawą i drzewami. Skomplikowana budowa geolo- Pozostałe kamieniołomy Krzemio- giczna tego rejonu przyczyniła się do Fot. 5. Wschodnia ściana kamieniołomu nek Podgórskich zostały w pełni zago- zróżnicowania warunków hydrogeolo- Miejskiego, 2006 spodarowane. W kamieniołomie Pod gicznych. Główną warstwę wodonośną

56 Infrastruktura – 6/2007 tworzą spękane i skrasowiałe wapienie Śląskich i nie obejmuje zagospodaro- górnojurajskie. W miejscach występo- wanych już kamieniołomów. Objęty wania pokrywy nieprzepuszczalnych projektem teren w większości stanowi iłów zwierciadło wód podziemnych jest własność gminną i Skarbu Państwa, napięte i stabilizuje się na głębokości a jego zagospodarowanie nie powin- 1,7–3,0 m p.p.t. Warstwa wodonośna no napotykać większych problemów praktycznie nie ma znaczenia użytko- własnościowych. W przeważającej wego ze względu na niską wodono- części przeznaczony jest on na tereny śność. Jej wody w rejonie dawnych zieleni urządzonej. Wyjątek stanowi zakładów chemicznych mają minera- kamieniołom Miejski będący włas- lizację ogólną do 620 mg/dm3. W ich nością prywatną, gdzie przed kilkoma składzie stwierdzono jony wapniowe miesiącami rozpoczęto budowę osied- siarczanowe, chlorkowe oraz jon fluor- la mieszkaniowego. kowy, ale jego stężenia nie przekraczają Obszar Krzemionek Podgórskich Fot. 6. Rezerwat geologiczny tła wyznaczonego dla Polski. jest zróżnicowany pod względem przy- w kamieniołomie Bonarka, 2006 Kamieniołomy Krzemionek Podgór- rodniczym, geologiczno-inżynierskim, skich są wyrobiskami suchymi, a gro- przestrzennym oraz kulturowym. Jego madząca się niekiedy na ich dnie woda zagospodarowanie powinno nawiązy- ma charakter opadowy. Poziomy wodo- wać do wszystkich tych elementów. nośne zalegają zazwyczaj od kilku do Dawne wyrobiska wraz z sąsiadującym kilkunastu metrów pod powierzchnią. obszarem byłego obozu koncentracyj- nego Płaszów, na które wkroczyła natu- Uwarunkowania ralna sukcesja, stanowią swoistego ro- geologiczno-inżynierskie dzaju wyspę zieleni w środku miasta. Na większości omawianego terenu Bogactwo zjawisk geologicznych występują korzystne warunki geolo- stanowi o unikatowej wartości tego re- giczno-inżynierskie (ryc. 2). Wyjątki jonu dla kształcenia geologów. Projekt stanowią rejony płytkiego występowa- przyszłego zagospodarowania terenu nia wód gruntowych w iłach mioceń- powinien więc uwzględnić opracowa- skich. Jako niekorzystne, utrudniające nie tu ścieżki dydaktycznej. Fot. 7. Południowa część kamieniołomu Bonarka, 2006 budownictwo uznano stoki o nachyle- Konieczna jest też lepsza ochrona niu przekraczającym 12%, a ze wzglę- miejsc męczeństwa oraz zamieszczenie pod nowe inwestycje i wzbogacić ich dów bezpieczeństwa – bezpośrednie tablic informacyjnych. Część terenu bio- i georóżnorodność. otoczenie ścian kamieniołomów. można byłoby wykorzystać na cele bu- Równocześnie w obliczu drastycz- Szczególnej uwagi wymagają par- dowlane w postaci pojedynczych obiek- nego braku terenów pod budownictwo tie skrasowiałych wapieni oraz nagro- tów, tak jak to miało miejsce w zago- mieszkaniowe i stałej ekspansji miast madzenia luźnych osadów naturalnych spodarowanych już wyrobiskach, lub na zewnątrz istotne jest odzyskiwanie (osypiska) lub sztucznych (zwałowi- mini–osiedli mieszkaniowych. i odnawianie opuszczonych terenów ska), które również stanowią podłoże poprzemysłowych. niekorzystne, utrudniające zabudowę. Podsumowanie Znalezienie kompromisu między Na takich terenach przed rozpoczę- Tereny poprzemysłowe i poeksplo- tymi celami wymaga wielu analiz stu- ciem inwestycji konieczne jest prze- atacyjne południowej części Krakowa dialnych. Z jednej strony dotyczyć one prowadzenie specjalistycznych badań są swoistymi pomnikami niedawnej powinny uwarunkowań technicznych geologiczno-inżynierskich. przemysłowej historii miasta. Ich i geośrodowiskowych, rzutujących na trwałe usunięcie z jego panoramy jest możliwe kierunki zagospodarowania, Możliwości dalszego trudne, dlatego konieczne staje się z drugiej – przyjęcia etycznych kry- zagospodarowania harmonijne wkomponowanie niektó- teriów projektowania infrastruktury Krzemionek Podgórskich rych ich elementów w nową strukturę miejskiej, co jeszcze często pozostaje Projekt miejscowego planu zago- funkcjonalno-przestrzenną. Umiejęt- w sferze marzeń. ■ spodarowania przestrzennego obszaru nie zaaranżowane mogą np. stanowić „Krzemionki” obejmuje powierzchnię dodatkowy walor miasta, pełnić nowe Barbara Radwanek-Bąk, Izabela Krzak ok. 123 ha. Rozciąga się ona na po- funkcje użytkowe, ograniczyć koniecz- Państwowy Instytut Geologiczny, łudniowy wschód od al. Powstańców ność uszczuplania terenów zielonych Oddział Karpacki

57 Infrastruktura – 6/2007 WYDARZENIA

Anna Ostręga, Krzysztof Polak

Polskie górnictwo – wizje i rewizje Nowe szanse i wyzwania stoją- Szansą na utrzymanie niezależności jest 9. Nowe szanse węgla ce przed przemysłem wydobywczym, zagospodarowanie istniejących prze- 10. Geomechanika w służbie przemysłu a także przed branżami produkującymi mysłowych złóż węgla brunatnego i ka- 11. Ekonomika i zarządzanie dla potrzeb górnictwa stały się przy- miennego, a także doskonalenie proce- 12. Działalność górnicza a środowisko czynkiem do zorganizowania w Kra- sów przetwórstwa i spalania węgla dla przyrodnicze kowie pierwszego Polskiego Kongresu spełnienia wymagań środowiskowych 13. Budownictwo podziemne Górniczego. W dniach 19–21 IX br. w zakresie norm emisji, m.in. CO2. Po- 14. Górnictwo w czasie, przestrzeni, Akademia Górniczo-Hutnicza, naj- zyskiwanie surowców musi być jednak kulturze. większa polska uczelnia kształcąca spe- oparte na zasadach zrównoważonego Najliczniejsze audytorium (ok. 200 cjalistów m.in. dla sektorów wydobycia rozwoju i uwzględniać zarówno potrze- osób) zgromadziła sesja „Eksploatacja i przetwórstwa surowców mineralnych, by w zakresie ochrony środowiska, jak odkrywkowa”, na której wysłuchano 10 gościła ok. 1000 osób z całej Polski. i społeczne. spośród 36 zgłoszonych referatów. Se- W pierwszym dniu przedstawiciele Ponieważ rozwój cywilizacyjny od- sja zorganizowana została przez zespół górnictwa podziemnego, otworowego bywa się niestety najczęściej kosztem pracowników Katedry Górnictwa Od- i odkrywkowego, surowców skalnych, środowiska, konieczne jest współ- krywkowego Wydziału Górnictwa i Geo- energetycznych, chemicznych, meta- działanie różnych grup w zakresie inżynierii oraz partnerów z branży gór- licznych, przetwórstwa surowców, za- racjonalnego wykorzystania bogactw niczej pod kierownictwem dr hab. inż. opatrzenia w maszyny i sprzęt górniczy, naturalnych oraz określania granic in- Zbigniewa Kasztelewicza, prof. AGH producentów nowoczesnych rozwiązań gerencji człowieka w środowisko. – przewodniczącego komitetu organiza- technicznych i technologii informatycz- W drugim dniu uczestnicy kongre- cyjnego. Podczas odbywających się pod nych dla górnictwa spotkali się na se- su przenieśli się z Audytorium Maxi- hasłem „Górnictwo odkrywkowe w XXI sji plenarnej poświęconej problemom mum UJ do siedziby Akademii Górni- w.” obrad poruszono wiele aktualnych energetycznym naszego kraju. W dys- czo-Hutniczej, gdzie zorganizowano14 dla polskiego górnictwa zagadnień. Do- kusji wielokrotnie podkreślano fakt naj- sesji tematycznych: tyczyły one w szczególności: mniejszego spośród wszystkich państw 1. Technika strzelnicza • perspektyw rozwoju górnictwa wę- członkowskich UE uzależnienia naszego 2. Inżynieria naftowa i gazownicza gla brunatnego w kontekście bez- kraju od dostaw surowców energetycz- – fakty i dylematy pieczeństwa energetycznego Polski nych pochodzących spoza Unii. Zwraca- 3. Eksploatacja odkrywkowa • bazy surowcowej dla budowni- no jednak uwagę, że wobec braku decy- 4. Eksploatacja podziemna ctwa i drogownictwa w kontekście zji politycznych dotyczących przyszłości 5. Innowacyjne górnictwo zwiększonego zapotrzebowania na energetyki konwencjonalnej w ciągu 6. Wentylacja i klimatyzacja kopalń surowce dla rozwoju infrastruktury najbliższych lat może dojść do dalszego 7. Bezpieczeństwo pracy w górnictwie drogowej i budownictwa wzrostu cen surowców oraz uzależnie- 8. Informatyka w górnictwie – stan • zagadnień ekonomiczno-finansowych nia naszej gospodarki od ich importu. aktualny, szanse i wyzwania związanych z funkcjonowaniem ko- palń, ich likwidacją i rekultywacją • nowoczesnych rozwiązań technicznych i technologicznych związa- nych z prowadzeniem eksploatacji górniczej • ochrony środowiska w związku z zagospodarowaniem, eksploatacją kopalin i spalaniem węgla, a także konfliktami w zakresie ochrony złóż kopalin oraz ochrony przyrody. W trakcie sesji powrócił temat bez- pieczeństwa energetycznego i roli wę- gla brunatnego jako źródła bezpiecz- FOT. STANISŁAW MALIK, PKG STANISŁAW FOT. nego, trwałego i taniego zaopatrzenia Uczestnicy Polskiego Kongresu Górniczego w energię. Omawiano również zagad-

58 Infrastruktura – 6/2007 lu reprezentantów firm związanych z branżą oraz przedstawicieli mediów, jak również imponujący rozmach imprez towarzyszących. Poza prezen- tacjami kilkunastu firm szczególne wrażenie wywołała wystawa sprzętu

FOT. STANISŁAW MALIK, PKG STANISŁAW FOT. górniczego oraz zorganizowany w po- bliskiej Kopalni Wapienia Czatkowice MACIEJ ZAJĄCZKOWSKI, PKG FOT. Otwarcie Polskiego Kongresu Górniczego Konkurs dla dzieci pokaz pracy sprzętu. nienia ekonomiczno-finansowe związane Na zorganizowanej na dziedzińcu rady i dyskusje, przyjmując deklarację Pro- z funkcjonowaniem kopalń oraz układu AGH wystawie swe wyroby zaprezen- gramową Polskiego Kongresu Górniczego. kopalnia–elektrownia. Ważnym wątkiem towali liczący się dostawcy maszyn dla (http://www.pkg.com.pl/pl/node/429). w dyskusji były zagadnienia projekto- górnictwa odkrywkowego, m.in.: wania, zagospodarowania, rekultywacji Volvo, która zaprezentowała samo- Światowy Kongres Górniczy i likwidacji kopalń, a także wykorzystania chód A30D oraz ładowarkę kołową L180F Pierwszy Polski Kongres Górniczy nowoczesnych technologii informatycz- APIS – dealer maszyn XCMG, który za- poprzedził planowany na przyszły rok nych w procesach decyzyjnych. prezentował ładowarkę kołową LW640G XXI Światowy Kongres Górniczy, który Obszerną grupę tematyczną stano- Huta Stalowa Wola prezentująca odbędzie się w Krakowie, a towarzysząca wiły referaty dotyczące ochrony środo- spycharkę TD-15M oraz koparko-łado- mu wystawa maszyn i sprzętu górnicze- wiska zarówno w trakcie trwania eksplo- warkę 9.50 go MINING EXPO SILESIA w Sosnowcu. atacji kopalin, jak również ich przeróbki MPS – przedstawiciel na Polskę firm Ten najważniejszy zjazd w branży górni- i przetwórstwa, ale przede wszystkim po Terex-Pegson i Powerscreen, który za- czej organizowany co kilka lat z udziałem zakończeniu działalności wydobywczej prezentował samojezdny przesiewacz kilku tysięcy specjalistów z całego świata – czyli rekultywacji i rewitalizacji obsza- Powerscreen Turbo Chieftaine 1400 odbędzie się w 50. rocznicę pierwsze- rów poeksploatacyjnych. Odniesiono się DolTech – dealer firmy Keestrack, go spotkania górniczej kadry naukowej także do budzącej wciąż wiele kontro- który zaprezentował przesiewacz sa- i praktyków z różnych krajów, które mia- wersji kwestii ochrony przyrody w ra- mojezdny Frontier Keestrack oraz gór- ło miejsce w Warszawie w 1958 r. Orga- mach programu Natura 2000. Wskazy- nicze młoty hydrauliczne. nizatorem tamtego kongresu, na którym wano, że program realizowany jest bez Okazją do spotkania towarzyskiego powołano World Mining Congress, był zabezpieczenia dla przyszłych pokoleń w trakcie trwania kongresu była 70. prof. Bolesław Krupiński, wspaniała po- złóż kopalin, stanowiących niejedno- rocznica urodzin zasłużonych dla pol- stać polskiej nauki. krotnie unikatowe bogactwa naturalne skiego górnictwa odkrywkowego pro- Tematem przewodnim przyszłe- i warunkujących rozwój społeczeństw fesorów: Ryszarda Ubermana i Stefana go Kongresu Światowego będą nowe lokalnych, jak i całych państw. Kukiałki. 100 lat dla dostojnych Jubi- techniki i technologie górnicze, a jego O znaczeniu kondycji górnictwa latów odśpiewał profesor UJ, znany hasłem „Nowe wyzwania i wizje dla odkrywkowego świadczą nie tylko krakowski artysta, Alosza Awdiejew. górnictwa”. Referaty prezentowa- przedstawiane na kongresie prognozy W ostatnim dniu kongresu podczas ne będą w 5 równoległych sesjach gospodarcze, ale także obecność wie- spotkania plenarnego podsumowano ob- poświęconych wszystkim aspektom techniki górniczej. Międzynarodowy Komitet World Mi- ning Congress zrzesza 37 krajów, w któ- rych górnictwo jest znaczącym sekto- rem gospodarki. Celem nadrzędnym spotkania jest wymiana doświadczeń oraz promowanie techniki i nauki gór- niczej. XXI Światowy Kongres Górniczy oraz towarzysząca mu wystawa EXPO odbędą się pod honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. ■

dr. inż. Anna Ostręga, FOT. PKG FOT. dr. inż. Krzysztof Polak Pokaz maszyn w Kopalni Wapienia Czatkowice Akademia Górniczo-Hutnicza

59 Infrastruktura – 6/2007 WYDARZENIA

Perspektywy transportu szynowego

Międzynarodowe Targi Kolejowe ły międzynarodowe seminarium „Styk wagonami doczepnymi, każdy o podob- TRAKO w Gdańsku odbywają się w cy- systemów kolejowych 1435/1520 mm nej liczbie pasażerów. Firma ma w ofer- klu dwuletnim od 12 lat. Trwająca od – bezpieczeństwo i technologie”. cie także zespoły dwuczłonowe typu 10 do 12 X br. siódma edycja zgroma- Atrakcją dla najmłodszych odwie- 813-913, zabierające ponad 190 pasa- dziła blisko 350 firm z 18 krajów oraz dzających (i nie tylko dla nich) była to- żerów. ponad 9000 odwiedzających. Wśród za- warzysząca targom wystawa modelar- W zakresie pojazdów drogowo- granicznych wystawców najliczniejszą stwa kolejowego „Świat małej kolei”. szynowych bardzo interesującą ofertę grupę stanowiły firmy z Wielkiej Bry- W TRAKO 2007 uczestniczyli wszy- przedstawiła istniejąca od 1872 r. sło- tanii, Niemiec i Czech. Efektywna po- scy liczący się producenci i dostawcy wacka firma SaZ z Hodonina. Jej lista wierzchnia ekspozycji wyniosła blisko taboru kolejowego w Polsce, w tym produktów obejmuje kilkadziesiąt ty- 7000 m2 – na torach ekspozycyjnych Alstom-Konstal z Chorzowa, Bombar- pów i odmian tych pojazdów (opartych o łącznej długości 700 m przedstawio- dier Transportation z Wrocławia, NE- konstrukcyjnie m.in. na samochodach no ponad 30 pojazdów kolejowych. WAG SA z Nowego Sącza, H. Cegielski ciężarowych różnej wielkości): od po- Zakres tematyczny ekspozycji tar- – Fabryka Pojazdów Szynowych z Po- jazdów obsługi sieci trakcyjnej i toro- gowej, obejmujący szeroko rozumia- znania, PESA SA z Bydgoszczy, Fabry- wych pojazdów sprzątających, poprzez ną problematykę transportu kolejo- ka Wagonów Gniewczyna SA, a także pojazdy awaryjne, np. do usuwania wego – od systemów transportowych firmy zagraniczne, w tym Stadler Rail skutków wykolejeń, do ciężkich ciąg- poprzez infrastrukturę, automatykę z oddziałem w Polsce i brytyjska Angel ników drogowoszynowych, stosowa- i sterowanie ruchem pociągów, teleko- Trains Intl. nych jako lokomotywy manewrowe, munikację i informatykę do urządzeń Własną ofertę przedstawiły także a niekiedy nawet szlakowe. eksploatacyjno-naprawczych i taboru kolejowe zakłady zaplecza i napraw: Podobne pojazdy przedstawiła fir- kolejowego, został w bieżącym roku BUMAR – FABLOK Chrzanów, zakłady ma Zweiweg Schneider GmbH z Lei- poszerzony o spedycję kolejową i logi- Tabor Szynowy Opole, ZNTK z Mińska chlingen (Niemcy). Wykorzystywane są stykę oraz komunikację tramwajową. Mazowieckiego, Poznania i Gliwic oraz w nich pojazdy drogowe, w tym mar- Imprezie towarzyszyły liczne kon- zakłady Paterek z Nakła n. Notecią. ki Mercedes Benz, zwłaszcza Unimog, ferencje, sympozja i debaty fachowe. Swoje stoiska miały poszczegól- a także pojazdy innych marek np. MAN Zainteresowanie wzbudziły zwłaszcza: ne spółki PKP oraz przedsiębiorstwa i Renault. Zabudowywane mogą być debata „Kolej w Polsce w 2020 r.”, skie- transportowe i spedycyjne – w tym w nich różne pod względem konstruk- rowana do samorządów oraz zarządów Trade Trans i CTL Logistic, a także cyjnym wózki lub prowadnice szynowe i operatorów komunikacji zbiorowej biura projektów i nadzoru autorskie- – z tym że moment napędowy z zasady w miastach, seminarium „Kolej w aglo- go, m.in. Kolprojekt i SYSTRA. Intere- jest przenoszony poprzez standardowe meracjach” oraz seminarium „Dosto- sująco prezentowało się stoisko Izby koła ogumione (jedna lub dwie osie) sowanie komunikacji tramwajowej do Gospodarczej Transportu Lądowego. opierające się o szyny. Pojazd tego ro- współczesnych oczekiwań pasażerów”. Duże zaciekawienie zwiedzających dzaju – MB Unimog/Zweiweg Rosen- Stowarzyszenia na rzecz Interope- budziła wystawa lekkich pojazdów szy- heim, typ ZW82S – nieprzerwanie od racyjności i Rozwoju Transportu Szy- nowych, tzw. szynobusów, ostatnio co- 1980 r. służy w PKP jako pojazd ratun- nowego już po raz drugi zorganizowa- raz szerzej w Polsce stosowanych przez kowy i wciąż jest wysoko oceniany. PKP oraz przez samorządy terytorialne W zakresie urządzeń pomocniczych na liniach, na których PKP zamknęła infrastruktury kolejowej powszechną ruch osobowy. Poza propozycją polskich uwagę przyciągało samoczynnie dzia- producentów, m.in. PESA z Bydgoszczy łające urządzenie do odstraszania zwie- i ZNTK z Poznania, wyróżniała się oferta rząt. Ustawione obok torów kolejowych słowackiej firmy ZOS Zvolen, o wielolet- w razie zbliżania się pociągu emituje niej tradycji w produkcji tych pojazdów. ono sygnał dźwiękowy, rozpoczynający Nasi południowi sąsiedzi wystawili zmo- się uniwersalnym dla zwierząt sygnałem dernizowane autobusy szynowe rodziny ostrzegawczym, tj. krzykiem sójki, po 811 (silniki LIAZ) oraz 813 i 812 (silniki którym następuje szczekanie tropiących MAN), zabierające 91 pasażerów, w tym psów, a na koniec słychać zwierzęce od-

FOT. L. MIKOŁAJKÓW (4) FOT. 50 na miejscach siedzących. Mogą one głosy przerażenia. Produkowane przez Stoisko targowe firmy SYSTRA być eksploatowane z jednym lub dwoma firmę NEEL z Warszawy urządzenia są

60 Infrastruktura – 6/2007 już wykorzystywane przez polską sieć roku rozstrzygnięto Konkurs im. inż. kolejową i wykazują dużą skuteczność. Ernesta Malinowskiego na najciekaw- Szczególnym zainteresowaniem szy wyrób i innowację techniczną stoso- oglądających cieszyła się ekspozycja waną w kolejnictwie, zaprezentowaną Drogowo-szynowy zespół obsługowo– taboru kolejowego na bocznicy targów na targach. Nagrodę otrzymały Zakład –naprawczy – spawarka do szyn oraz na torach rozładowczych stacji Automatyki KOMBUD SA z Radomia SaZ/K 922-1 (Czechy) kolejowej Gdańsk-Wrzeszcz. Uwagę za system kontroli niezajętości torów, zwracała zwłaszcza wielosystemowa MODERTRANS Poznań za wózek na- lokomotywa elektryczna Siemens ES 64 pędowy MT-01H oraz PKP Informatyka F4 w barwach CTL Logistics i podobna z Warszawy za system śledzenia taboru lokomotywa TRAXX brytyjskiej firmy i pociągów AWIATOR. Angel. Pojazdy te umożliwiają prowa- Wyróżnienia za wieloletni wkład dzenie pociągów na liniach o różnych w rozwój techniki transportu szyno- częstotliwościach i różnych napięciach wego otrzymały m.in. Pojazdy Szyno- zasilania, np. przejazd na trasie War- we PESA z Bydgoszczy i Siemens AG szawa–Berlin bez zmiany lokomotywy Transportation Systems z Monachium. na granicy polskiej sieci kolejowej. Niezależnie wyróżnienia za prezento- Nie mniejsze emocje budziła wie- wane wyroby otrzymały m.in.: H. Ce- losystemowa lokomotywa elektryczna gielski – Fabryka Pojazdów Szynowych Siemens ES 64 U4 „Eurosprinter”, któ- z Poznania za tramwaj niskopodłogo- Pojazd drogowo-szynowy Zweiweg/ ra osiągnęła prędkość 357 km/h. Kon- wy typu 118 N, NEWAG SA z Nowego Unimog FME 500 DB kurowała z nią m.in. ostatnia nowość Sącza za spalinową lokomotywę ma- otrzymały zakłady PESA z Bydgosz- zakładów PESA z Bydgoszczy – elek- newrową typu 6Dg i poznańskie ZNTK czy za elektryczny zespół trakcyjny tryczny zespół trakcyjny ED-74, prze- za wózek typu 6RS/N o zmiennym roz- ED-74 (16WEk). widziany m.in. do obsługi modernizo- stawie kół 1435/1520 dla wagonów Następne Międzynarodowe Targi wanej linii kolejowej Warszawa–Łódź. towarowych. Kolejowe TRAKO odbędą się w dniach Podobnie jak to miało miejsce pod- Medal Prezesa Zarządu Głównego 14–16 X 2009 r. ■ czas poprzednich edycji także w tym Stowarzyszenia Elektryków Polskich L. Mik.

Autobusy przyszłości Podobnie jak w latach poprzednich organizatorem była Izba Gospodarcza Dynamicznie rozwijająca się polska V Międzynarodowe Targi Lokalnego Komunikacji Miejskiej w Warszawie. firma Solaris Bus & Coach z Bolecho- Transportu Zbiorowego TRANSEXPO, Na targach prezentowane były wa pod Poznaniem wystawiła autobusy które w dniach 19–21 września br. od- autobusy transportu miejskiego, pod- miejskie: niskopodłogowy 12-metrowy były się w Centrum Targowym w Kiel- miejskiego i międzymiastowego, au- Solaris Urbino 12, z silnikiem Euro 4, cach, były znaczącym wydarzeniem tobusy turystyczne, pojazdy specjali- o 39 miejscach siedzących i klimatyzo- w branży transportu i komunikacji styczne, a także części i wyposażenie wanym wnętrzu, 12-metrowy Urbino – i to nie tylko w Polsce. Swoje pro- autobusów, m.in. fotele i urządzenia pozycje przedstawiło 153 wystawców do pobierania opłat. Przedstawiono z 11 krajów, w tym z Białorusi, Belgii, również urządzenia i wyposażenie dla Finlandii, Francji, Holandii, Niemiec, zaplecza technicznego komunikacji Szwecji, Ukrainy, Wielkiej Brytanii, autobusowej oraz sprzęt i oprogramo- Włoch i oczywiście z Polski. Stoiska wanie dla systemów informatycznych. targowe wraz z towarzyszącą im wy- Swoją ofertę przedstawili produ- stawą pojazdów zajęły powierzchnię cenci silników i podzespołów dla po- 9300 m2 . jazdów komunikacji miejskiej, m.in. Oprócz licznych konferencji pra- Iveco (silniki) i Voith (zespoły podwo- sowych i prezentacji firm w trakcie zia i skrzynie przekładniowe). Obecne imprezy odbyła się także konferencja były również działające w Polsce firmy techniczna „Techniki innowacyjne w za- dostarczające części zamienne oraz Niskopodłogowy autobus miejski rządzaniu komunikacją miejską”, której paliwa i oleje samochodowe. Solaris Urbino 12

61 Infrastruktura – 6/2007 WYDARZENIA

12 CNG LE oraz nowy autobus mię- (w tym 16 na miejscach siedzących), dzymiastowy, 11-metrową Valettę 11, i także niskopodłogowy autobus klasy o 44 miejscach siedzących, ze szkie- maxi, Jelcz Mastero CNG , z silnikiem letem i poszyciem nadwozia ze stali zasilanym sprężonym gazem ziemnym nierdzewnej, opracowany dla polskich (CNG), zabierający 86 pasażerów (w przedsiębiorstw autobusowych – do tym 27–30 na miejscach siedzących). obsługi linii o średnim obciążeniu ko- Autosan zaprezentował ponadto auto- munikacyjnym. Uwagę zwracał nisko- bus międzymiastowy Gemini (29 miejsc pokładowy autobus Solaris Urbino 12 siedzących) oraz autobusy międzymia- FOT. L. MIKOŁAJKÓW (2) FOT. CNG LE, z silnikiem zasilanym bioga- stowe i turystyczne: Ramzes (45 miejsc Autobus turystyczny Setra S431 DT zem, wykonany dla miejscowości Skel- siedzących) i tegoroczną interesującą leftea w Szwecji, oraz Solaris Vacanza nowość: 8-metrowy, 26- lub 28-miej- ich umiarkowana cena. Na targach były 13 – mobilna stacja krwiodawstwa. scowy autobus klasy mini na podwoziu również obecne zakłady autobusowe EvoBus Polska, przedsiębiorstwo MB Vario 818D – Autosan Wetlina. LAZ ze Lwowa. należące do koncernu Daimler AG Na stoisku firmy MAN bardzo duże Wzorem lat ubiegłych najlepsze i oferujące autobusy Mercedes Benz zainteresowanie wzbudzał czteroosio- prezentowane wyroby zostały nagro- i Setra, przedstawiło sześć autobusów, wy autobus przegubowy Lion’s City dzone medalami i wyróżnieniami Tar- z których cztery miały swoją premierę GXL o długości 20,45 metra i pojem- gów Kielce. w Polsce. Były to: 10-metrowy auto- ności ponad 200 pasażerów (w tym W kategorii Autobusy medal otrzy- bus miejski Citaro K, zabierający do 91 ponad 50 na miejscach siedzących), mał m.in. 20-metrowy autobus miej- osób, 2-osiowy, międzymiastowy MB stanowiący istotną nowość technicz- ski MAN Lion’s City CXL. Wyróżniono Intouro, również międzymiastowy, lecz ną. Była to pierwsza prezentacja tego autobusy Autosan Wetlina i Mercedes 3-osiowy MB Tourismo L w nowej wer- autobusu w Polsce. Benz Citaro. sji (57 pasażerów) oraz międzymiasto- Scania przedstawiła m.in. autobus W kategorii Wyposażenie medal wy i turystyczny Setra S4 16 GT-HD 2 miejski z silnikiem zasilanym etano- przyznano zblokowanemu niezależne- o długości 13 m. Wystawiono ponadto lem; w Polsce autobusy takie są już mu zawieszeniu kół przednich Voith autobus miejski MB Connecto LF, który użytkowane w Słupsku. Volvo z kolei Turbo. Wyróżnienie specjalne otrzy- swoją premierę miał w ubiegłym roku przedstawiło niskopodłogowy autobus mała zbudowana przez Solaris Bus & w Kielcach, oraz dwupokładowy mię- miejski 7700 i turystyczny Volvo 9700. Coach S.A. stacja poboru krwi, stano- dzymiastowy i turystyczny 89-miejsco- Oba autobusy miały swoją polską pre- wiąca rozwinięcie konstrukcyjne au- wy autobus Setra S431 DT. mierę na targach w ubiegłym roku, zaś tobusu Solaris Vacanza 13. Autobusy powstające w zakładach po raz pierwszy zostały zaprezentowa- Mimo że targi odbywały się dopie- w Jelczu i Sanoku wystawiane były pod ne na IAA w Hanowerze w 2006 r. ro po raz piąty, już osiągnęły rangę szyldem firmy Polskie Autobusy z sie- Swoje autobusy przedstawiły Fa- największej imprezy wystawienni- dzibą w Warszawie, która jest ich wy- bryka Autobusów Solbus z Solca Ku- czej transportu publicznego w kraju łącznym przedstawicielem handlowym. jawskiego oraz firmy AMZ-Kutno i z uznaniem są odbierane przez eu- Na wspólnej ekspozycji przedstawiono i CMS Auto z Warszawy. Ta ostatnia ropejski rynek targowy. Każdego roku niskopodłogowy autobus miejski i pod- zaprezentowała również interesującą wzrasta zainteresowanie imprezą za- miejski klasy mini, Jelcz Libero, będą- rodzinę tureckich autobusów TELMA. równo wystawców, zwiedzających, jak cy pierwszą wspólną konstrukcją obu Wystawiane były także autobusy cze- i mediów. Wiąże się to także ze wzra- zakładów, zabierający 60 pasażerów skiej firmy TEDOM, specjalizującej stającą sprzedażą autobusów. się w autobusach na gaz ziemny, oraz O znaczeniu tej wystawy świadczy SOR Libchava. uhonorowanie jej w ubiegłym roku Dużym zainteresowaniem cieszyła Medalem Europejskim dla Usług przy- się ekspozycja białoruskich zakładów sa- znawanym przez Urząd Komitetu In- mochodowych MAZ z Mińska, znanych tegracji Europejskiej i Business Centre dotychczas w Polsce głównie za sprawą Club za wysoki poziom świadczonych samochodów ciężarowych. Przedstawi- usług, których jakość nie odbiega od ły one udane autobusy – w tym miejski poziomu europejskiego. MAZ 203 z silnikiem Euro 4. Niewąt- Kolejne TRANSEXPO odbędą się pliwą zaletą tych pojazdów, w których w dniach 8–10 października 2008 r. ■ Niskopodłogowy autobus miejski stosuje się m.in. zachodnie podzespo- Mercedes Benz Citaro K ły, w tym silniki i skrzynie biegów, jest L. Mik.

62 Infrastruktura – 6/2007 Technologie na miarę XXI w. LESZEK MIKOŁAJKÓW (2) FOT. Stoisko firm Strabag i Polski Asfalt Ekspozycja na zewnątrz

W dniach 17–19 października w Pa- nia prawne i ekologiczne. Kolejny raz ściskacze. Takie pojemniki już stoją łacu Kultury i Nauki odbywały się V zwrócono uwagę, że bez szybkiej zmia- w kilku miastach Polski. Międzynarodowe Targi INFRASTRUK- ny ustawodawstwa realizacja inwesty- Inną, równie ciekawą propozycją TURA. Ponad 6500 gości miało okazję cji będzie po prostu niemożliwa, i to nie tejże firmy były przenośne parkingi. Po- zapoznać się z ofertą 116 wystawców. tylko przed Euro 2012, ale w ogóle. mysł jak najbardziej na czasie, a szcze- Organizatorzy zaprosili do współpracy Tadeusz Suwara, prezes Transpro- gólnie w kontekście Euro 2012. firmę Ernst & Young, której eksperci jektu Warszawa, wskazywał, jak ważne Zaprezentowane innowacje wy- przez 2 dni odpowiadali na pytania od- dla drogownictwa są przepisy dotyczą- warły wrażenie nie tylko na odwiedza- wiedzających. ce przygotowania inwestycji. Z kolei jących, ale także na jury rozstrzygane- Tegorocznym targom towarzyszyło Zbigniew Kotlarek, prezes Polskiego go na targach konkursu. wiele imprez branżowych. W specjalnie Kongresu Drogowego, wysunął tezę, że W kategorii drogi wyróżnienie otrzy- w tym celu zorganizowanym Salonie bez powołania zespołu ds. wspólnych mała m.in. firma POLBUD–POMORZE Inwestycji Miejskich i Mistrzostw Euro- inicjatyw nie uda się efektywnie wyko- za technologię mikrowybuchów oraz py 2012 odbyły się prezentacje planów rzystać krajowych i unijnych środków pipe-roofing. Firma PHU AGATA Jacek inwestycyjnych polskich i ukraińskich przeznaczonych na drogownictwo. Jagiełło zdobyła nagrodę w kategorii miast gospodarzy mistrzostw. Wśród oferty wystawienniczej zwra- materiały dla budownictwa drogowego Pod hasłem „Narodowy program cały uwagę rozwiązania proekologiczne za produkt Agacell HS jako ekologiczny budowy dróg 2007–2013 – szanse i za- oraz innowacje w budownictwie hydrohumus stabilizujący skarpy, na- grożenia” obradowało Forum Polskiego Firma EISMAS zaprezentowała sypy i przekopy drogowe, wykorzysty- Kongresu Drogowego. Jego uczestnicy ekologiczne śmietniki, w których wany w hydrosiewie. W konkursie na wzięli udział w 3 spotkaniach panelo- można pomieścić do sześciu razy najbardziej oryginalne stoisko targowe wych poświęconych rozwojowi sieci więcej odpadów niż w standardo- zwyciężył Mostostal Warszawa SA i Ac- dróg krajowych i samorządowych, wa- wych pojemnikach. Na wysoko- ciona Infrastruktura SA. runkom rozwoju infrastruktury drogo- ści około 3/4 wewnątrz śmietnika Na kolejną, VI edycję Międzyna- wej oraz materiałom i technologiom. umieszczony jest czujnik. Gdy po- rodowych Targów INFRASTRUKTURA Jednym z najważniejszych dyskuto- jemnik się zapełnia, uruchamiane organizatorzy zapraszają 15–17 paź- wanych zagadnień były uwarunkowa- są działające na baterie słoneczne dziernika 2008 r. ■ Mostostal Kielecki – nagrody i inwestycje

Plasujący się na czystej gali 25 września br. Marek Gut- wielkogabarytowe konstrukcje stalo- pierwszym miejscu kowski, dyrektor zarządzający. we dla branży mostowej, energetycznej w województwie świę- – Uzyskana nagroda stanowi zwień- i petrochemicznej – poinformował Marek tokrzyskim Mostostal czenie wysiłków, jakie od kilku lat wkła- Gutkowski po odebraniu nagrody. Kielce został zwycięz- damy w budowę wizerunku Mostostalu Decyzja o rozpoczęciu inwestycji za- cą rankingu „Gazety Kielce SA jako jednego z przodujących padła pod koniec 2006 r. Wmurowanie Prawnej” zatytułowa- producentów konstrukcji stalowych kamienia węgielnego i aktu erekcyjne- nego „Wehikuły Czasu”. w Polsce. W 2007 r. odnotowaliśmy ponad go pod budowę nowej hali produkcyj- Kryterium oceny stano- 50-procentowy wzrost wartości sprze- nej nastąpiło 10 października br. Akt wiły wyniki finansowe daży i zysku, co wskazuje jednoznacz- erekcyjny podpisali w obecności załogi spółki oraz dynamika nie na rosnący popyt na nasze wyroby. przewodniczący Rady Nadzorczej Mo- wzrostu sprzedaży. Aby sprostać zainteresowaniu klientów, stostal Kielce SA Andrzej Sitkiewicz, Statuetkę Nagrody część zysku przeznaczyliśmy na rozwój prezes Zarządu Mostostal Kielce SA Gospodarczej ode- zakładu. Planujemy budowę nowej hali Tadeusz Szymański i dyrektor Spółki brał podczas uro- produkcyjnej, w której wytwarzane będą Marek Gutkowski. ■

63 Infrastruktura – 6/2007 WYDARZENIA

Anna Krawczyk Opolskie sprzyja inwestorom W dniach 31 sierpnia i 2 wrześ- że o polepszenie jakości życia miesz- nia br. Urząd Marszałkowski Woje- kańców, dowodem budowa kompleksu wództwa Opolskiego zorganizował dla rekreacyjno-sportowego w Namysło- dziennikarzy wyjazd studyjny do wy- wie, finansowana częściowo ze środ- branych gmin swego regionu. W trak- ków unijnych.

cie spotkań z przedstawicielami władz W Kamieniu Śląskim w gminie Gogo- MILAN HOLAKOVSKÝ FOT. lokalnych dziennikarze mogli się do- lin powstał piękny Kompleks Pałacowo- wiedzieć, dlaczego warto inwestować Parkowy. Znajdujący się w niemal całko- Uczestnicy wyjazdu na tle Zamku w Kamieniu Śląskim akurat na tych terenach. witej ruinie zamek w Kamieniu Śląskim Większość oferowanych obecnie został w 1989 r. przejęty przez Diecezję województwa zabiegają o to, by zyska- gruntów jest już uzbrojona. Wynika Opolską i wyremontowany. Odtąd stano- ło ono status lotniska lokalnego. z tego, że zanim gmina pozyska inwesto- wi on miejsce kultu narodzin św. Jacka Dostępność komunikacyjna regionu ra, najpierw musi sama przeprowadzić Odrowąża, a ponadto pełni funkcję Cen- to bardzo ważne zagadnienie. Opolskie niezbędne inwestycje. Niejednokrotnie trum Kulturalno-Naukowego Wydziału posiada dobrze rozwiniętą sieć dróg, jest to warunek rozpoczęcia rozmów Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego. a co najważniejsze dostęp (poprzez 6 o współpracy z przedsiębiorcami. Z zamkiem sąsiaduje Sebastianeum węzłów) do autostrady A4. Korzysta na W gminie Namysłów swoje zakłady Silesiacum, zespół turystyczno-wypo- tym m.in. położona w pobliżu węzła „Ol- usytuował przemysł spożywczy, m.in. czynkowo-rehabilitacyjny. Zaadapto- szowa” gmina Ujazd, która obrała sobie Nestle Ice Cream, Browar Namysłów, wane na sanatorium budynki jeszcze za cel rozwój małej i średniej przedsię- zakład wędliniarski Maryniak, mieści na początku XXI w. były całkowicie biorczości. Aktualnie obszar pomiędzy się tu także fabryka okien Velux. zdewastowane. Dziś placówka słynie węzłami „Olszowa” i „Nogowczyce” Aby odpowiednio przygotować przede wszystkim z wodolecznictwa, o powierzchni 325 ha uzbrajany jest urzędników gminnych do kontaktów ale w swej ofercie ma także inne za- pod kątem przyszłych inwestorów: firm z potencjalnymi inwestorami, Urząd biegi odnowy biologicznej i duchowej. przemysłowych, usługowo-produkcyj- Marszałkowki przeprowadził szkolenia Na razie zabiegi mogą przebiegać nych, magazynowych oraz obsługują- w ramach programu „Gmina atrakcyj- bez zakłóceń. Ciekawe jednak, czy cych komunikację samochodową. na dla inwestora”. W tej chwili rusza kuracjusze się nie zniechęcą, kiedy O inwestycjach Opolszczyzny i pro- kolejny cykl szkoleń. nieomalże za płotem uruchomione zo- wadzonych przez Urząd Marszałkowski Jednak władze troszczą się nie tylko stanie lotnisko? Na razie funkcjonuje programach poinformujemy dokładniej o zapewnienie zatrudnienia, dbają tak- ono jako port prywatny, jednak władze w następnym wydaniu Infrastruktury. ■

Izabela Kakała Nowe standardy w branży kolejowej Polska Izba Producentów Urządzeń Tematem przewodnim spotkania na przeprowadzenie audytu certyfikują- i Usług na Rzecz Kolei, H. Cegielski - była interoperacyjność transeuropej- cego według standardu IRIS – Aviotech Fabryka Pojazdów Szynowych Sp. z o.o. skiego systemu kolei konwencjonal- Systemy Okablowania Sp. z o.o. ■ oraz Grupa Bureau Veritas w Polsce to nych (Dyrektywa „Nowego Podejścia” organizatorzy konferencji „Bezpieczeń- – 2001/16/EC) oraz IRIS – Międzyna- stwo w kolejnictwie – Nowe wymaga- rodowy Standard dla Przemysłu Kole- nia Europejskiego Rynku Kolejowego”, jowego. która odbyła się 25 X br. na terenie za- Poza wykładami uczestnicy wzięli kładu H. Cegielski w Poznaniu. udział w otwartej dyskusji ze specjalista- Konferencja skierowana była do kami ds. jakości na rynku kolejowym z Gru- dry kierowniczej oraz kadr nadzorują- py Bureau Veritas oraz przedstawicielami cych jakość i bezpieczeństwo w cyklu firmy, która jako integrator taboru kole- produkcji taboru kolejowego, jak również jowego, popiera wprowadzenie systemu do wszystkich organizacji zainteresowa- IRIS – Bombardier Transportation Polska. nych tematyką certyfikacji wyrobów i sy- Gościem specjalnym była firma, która BUREAU VERITAS FOT. stemów jakości w branży kolejowej. jako pierwsza w Polsce zdecydowała się Obrady konferencji

64 Infrastruktura – 6/2007 Stanisław Januszewski Wodociągowa wieża ciśnień Otmuchowa Wodociąg miejski Otmuchowa powstał z inicjatywy władz miasta w latach 1895–1896. Autorem projektu był inż. Nestel, a koszt budowy wyniósł 70 000 marek. Eliminujący potrzebę czerpania Wieża ciśnień posadowiona jest na pionową do kondygnacji podzbiorniko- wody ze studni prywatnych i publicz- pierścieniowej, betonowej ławie fun- wej poprowadzono drewnianymi scho- nych zakład wybudowano 2 km od mia- damentowej. Ustrój nośny stanowi 8 dami policzkowymi, zabudowanymi sta, w lesie, bezpośrednio na obszarze słupów żelbetowych rozłożonych sy- spiralnie przy wewnętrznych ścianach wodonośnym. Wodę czerpano z 3 stu- metrycznie na planie koła o średnicy trzonu. Z kondygnacji podzbiornikowej dzien wierconych. Były one połączone 6,4 m. Na wysokości kondygnacji pod- do górnej krawędzi zbiornika i wyżej do ze sobą przewodami długości 120 m, zbiornikowej powiązano je poprzecz- wyjścia na dach wiodą stalowe, spiral- którymi woda grawitacyjnie spływała nie belkami żelbetowymi, na których ne schody, prowadzone nadwieszonym do zbiornika wody czystej o pojemności położono podciągi żelbetowe. Na nich wykuszem o konstrukcji szkieletowej, 370 m3, zbudowanego z cegły i betonu. ułożono strop betonowy – podzbiorni- żelbetowej, wypełnionej cegłą. Przykryty ziemią zbiornik usytuowa- kowy. Na koronie trzonu, na stalowych Budowla otmuchowska prezentu- no 7 m wyżej od poziomu miasta – na dwuteowych wspornikach (typu ramy) je model wieży ciśnień typu kolumna, wzgórzu. Na liczącej 3140 m miejskiej wsparto stalowy zbiornik wody o para- charakteryzujący się stałą średnicą sieci wodociągowej zainstalowano 60 bolicznym dnie, który na różnych wy- na wysokości, opatrzony przyporami hydrantów ulicznych, podłączono do sokościach obiegają pomosty robocze (słupami ustroju nośnego). Na koronie niej 100 domów i 1 cysternę publiczną. wiążące zbiornik ze ścianami osłono- trzonu znajduje się cylindryczna gło- W 1901 r. na ujęciu zbudowano ko- wymi głowicy wieży ciśnień. Wypeł- wica o płaskiej podstawie, mocno nad- lejne studnie, przepompownię i stację nienie szkieletu konstrukcyjnego trzo- wieszona nad trzonem. Nadwieszenie uzdatniania wody opartą na odżelazia- nu i głowicy stanowi mur wykonany głowicy sięga zewnętrznej krawędzi czu otwartym systemu Pieffke, w któ- z cegły, tynkowanej z zewnątrz, a spo- przypór, których ekspozycja redukuje rym wodę oczyszczano ze związków inowanej i bielonej od wewnątrz. nadwieszenie partii zbiornikowej nad metali na ociekaczu koksowym. Bezpośrednio na ścianie osłono- trzonem. Inną cechą wyróżniającą ot- Po wybudowaniu wodociągowej wej zbiornika (głowicy) oparto dach muchowską wieżę jest nadwieszenie wieży ciśnień o nowoczesnej, żelbe- w postaci niemalże płaskiej płyty żel- nad trzonem wysuniętego z bryły gło- towej konstrukcji ok. 1920 r. system betowej, otoczonej na krawędziach wicy wykuszu komunikacyjnego. zmodernizowano, instalując w głowi- murowaną barierą, która stanowi prze- W przyziemiu wieży usytuowano cy zbiornik wodny typu Barkhausena dłużenie ściany osłonowej zbiornika (do tylko zawory rurociągów. Przestrzeń o pojemności 200 m3. wys. 1,25 m). Na dachu, mimośrodo- trzonu przeznaczono wyłącznie dla ko- W związku z pogarszającą się jakoś- wo, usytuowano świetlik/wywietrznik munikacji pionowej oraz rurociągów cią wody w końcu lat 50. XX w. zde- o żelbetowej konstrukcji, służący rów- prowadzących do zbiornika wody w gło- cydowano się na budowę nowych ujęć. nież jako wejście na dach. Komunikację wicy (o średnicy zewnętrznej 8,4 m). W latach 60. powstała nowa przepom- Posiadający znaczące walory ar- Trzon i głowica pownia i nowoczesna stacja uzdatniania chitektoniczne i krajobrazowe obiekt wody wyposażona już w filtry ciśnie- w pełni zasługuje na miano dobra kul- niowe, pospieszne. Starą przepompow- tury i zabytku techniki. Uwagę zwra- nię i odżelaziacz zlikwidowano. ca zwłaszcza żelbetowy ustrój nośny Eksploatowana do dziś wieża ciś- i rozwiązanie bryły czerpiące z możli- nień usytuowana jest na wzgórzu, w le- wości, jakie z początkiem XX w. przy- sie komunalnym, w odległości ok. 600 niosły ze sobą technologie żelbetowe. m od nowych ujęć wody i stacji uzdat- Materiał i technologia determinowały niania. Na starym ujęciu wciąż funk- tutaj architekturę, która eksponowała cjonuje studnia artezyjska z początku wątki konstrukcyjne. W tym kontek- XX w. – zasila w wodę basen kąpielowy ście budowla ta stanowi dobry przy- oraz ogrody działkowe. W bezpośred- kład konstruktywizmu architektury lat nim sąsiedztwie wieży znajdują się ru- 20. XX w. ■ iny przepompowni oraz stary terenowy zbiornik wody – do dzisiaj pracujący dr hab. prof. nadzw. Stanisław Januszewski Fundacja Otwartego Muzeum Techniki

jako zbiornik wyrównawczy. TECHNIKI MUZEUM OTWARTEGO FUNDACJA FOT.

65 Infrastruktura – 6/2007 felieton

Henryk Jezierski Wszystko w rękach konia

Można by uznać, że były to wie- dżentelmenem ze Szkocji Furguso- koszty. Zapewniano, że tempo wyko- rutne banialuki i zmyślenia, gdyby nie nem, który kilka lat wcześniej sprze- nawstwa autostradowego, wynoszące świadectwo Antoniego Słonimskiego, dał kolumnę Nelsona w Londynie, ze- początkowo ok. 50 km rocznie, bę- który całą rzecz opisał szczegółowo gar Big Ben oraz pałac Buckingham, dzie systematycznie rosnąć do pozio- w 1931 r. w swej „Kronice tygodnio- biorąc po kilka tysięcy funtów. Biały mu 150–160 km. Już w 1994 r. miał wej” w „Wiadomościach Literackich”. Dom wynajął na rok za 100 tysięcy być otwarty pierwszy odcinek polskiej Otóż niejaki elegancki pan Cynjan dolarów i za taką samą kwotę sprze- płatnej autostrady A4 Katowice–Kra- znalazł chętnych do kupna kolumny dał Statuę Wolności. Ale ta ostania ków… itp., itd. Zygmunta za 45 zł, tramwaju nr 18 za transakcja przyniosła mu pecha – zo- Minister infrastruktury w 2002 r. parę tysięcy zł, zainteresowanych na- stał zdemaskowany i skazany na 5 lat obiecywał, że polska maszyna budow- byciem prawa do pobierania myta na więzienia. nictwa drogowego będzie wydawała moście Kierbedzia, trafił też na Fran- Od 15 lat kolejne rządy sprzedają z siebie rocznie po 250–350 km auto- cuza, który zapłacił za wynajem Dwor- społeczeństwu mityczne autostrady, strad. W 2007 r. oddała do eksploatacji ca Głównego na dancing. drogi szybkiego ruchu i mosty. Spra- 7-kilometrowy odcinek autostrady! Bohater wyłożył się na rozbiór- wujące władzę elity zachowują się tak, Trąbiono wszem wobec i każdemu ce linii kolejki dojazdowej, bo część jakby fikcje rzeczywiście istniały. z osobna, że wejście do UE zapewni podkładów kazał rozdać biednym, co Gdyby zsumować składane obietni- nam nadzwyczajne środki, które bę- wzbudziło podejrzenie, że przedsię- ce i zapewnienia, kraj już dawno byłby dzie można przeznaczyć na rozwój biorca rządowy tak by nie postąpił. opleciony nowoczesną siecią drogową. infrastruktury. Teraz się twierdzi, że Musiał stanąć przed sądem i wysłu- Byłoby mniej wypadków, mniej zabi- w błędzie jest ten, kto sądzi, że Unia chać wyroku skazującego go na 3 lata. tych i rannych na drogach, zaoszczę- wybuduje nam autostrady. Na wybu- Był to jednak tylko drobny cwa- dziłoby się wiele czasu i pieniędzy. dowanie wszystkich odcinków auto- niaczek w porównaniu z wytwornym Inaczej by się rozwijała gospodarka, strad i dróg ekspresowych w latach byłoby mniejsze bezrobocie, a napływ 2007–2012 potrzeba 130 mld zł. UE obcego kapitału byłby obfitszy. Zde- przeznacza dla Polski tylko 44 mld zł. cydowanie poprawiłby się wizerunek Resztę trzeba wyciągnąć z własnej Polski w świecie. kieszeni. Co obiecywano społeczeństwu? O ile łatwo rodzą się u nas i roz- „Wyliczano”, że poczynając od 1993 kwitają projekty, o tyle przemiana ich r. same tylko bezpośrednie wpływy do w fakty idzie jak po grudzie. Niemniej budżetu, wynikające ze wzrostu pro- od budowy autostrad i dróg ekspre- dukcji i zatrudnienia w gospodarce, sowych, tak jak i od Euro 2012, nie już w okresie pierwszych 5 lat reali- ma odwrotu. Mówiąc językiem spor- zacji „Programu budowy autostrad towym, bomba poszła w górę i od tej

FOT. ARCHIWUM FOT. w Polsce” znacznie przekroczą jego pory wszystko w rękach konia. ■

66 Infrastruktura – 6/2007

LUDZIE - INNOWACJE - TECHNOLOGIE

Nr 6(7)/2007 listopad/grudzień 2007 Cena 9,90 zł (VAT 0%) www.inframedia.pl Autostrady w cieniu wielkiej piłki %QTC\£DNKÓGL£¼YKGEM# YYYCWVQUVTCFCCRN Autostrady w cieniu wielkiej piłki

Światło w tunelu Nr 6(7)/2007 listopad/grudzień 2007

Więcej odwagi