Osmanlimimarligi Mustafacagh

Do not build a dome and monuments on me: Uncovered Tomb Taste in Ottoman Archi- tecture (1661-1763) Abstract Ottoman tradition of domed tomb architecture disappears dramatically in the mid-seventeenth century. There is no example of a domed tomb built in this period, which lasted nearly a century. The domed tombs are replaced by uncovered tombs or hazires. The first example of the new fashion is the Köprülü Mehmed Pa a Tomb. According to Wheler and Spon who were in Istanbul around 1675-1676, Mehmed Pa a who haunted both Fazl Ahmed Pa a [son of him] and Sultan Meh- med IVs dreams, begs for water to be relieved, saying that in the tomb he is lit in flames. Telling their dreams to each other, the vizier and sultan consulted the müfti who recommends demolishing the dome to allow rain water to fill up the grave to refresh Pa as body. Then, the dome of the tomb was demolished and an uncovered tomb was arranged. In this fantastic narrative, the müfti who suggested the demolition of the dome was probably Vanî Efendi, a follower of the ideas of Kadzâdeliler that was a religious movement against tombs, who influenced both sultan and vizier with his sermons. Even though, Vanî Efendi lost his favour after the defeat in siege of Vienna in 1683, Feyzullah Efendi, a student and son in law of him, gained prestige in the eye of Ottoman dynasty and Köprülü Family. Being eyhülislam, Feyzullah Efendi was very influential during the reign of Mustafa II. Two of his sons became eyhülislam during the reign of Mahmud I, however, the influence of the family came to end with the enthronement of Osman III. The new tomb tradition, the first example of that was the Tomb of Köprülü Mehmed Pa a, started with the arrival of Vanî Efendi in stanbul with Fazl Ahmed Pa as invitation, ended when Feyzullah Efendis son, Murtaza Efendi was dismissed by Osman III in 1755. In 1756, the first domed tomb constructed after about a century. The last example of the uncovered tomb tradition/ * Dr. Ö r. Üyes., stanbul Ünverstes, Mmarlk Fakültes. , LV ( ), - OSMANLI M MARLI INDA AÇIK TÜRBE MODASI 16611763 taste became the Râgb Pa a Tomb built in 1763. The aim of this paper to discuss the religious motivations behind building uncovered tombs with a focus on the religious tendency of Vanî Efendi, Feyzullah Efendi and his family. Keywords: Ottoman Architecture, Tombs, Graves, Köprülü Family, Mehmed IV, Kadzâdeli Movement, Vanî Mehmed Efendi 1675-1676 yllarnda stanbulun ziyaret eden ngiliz George Wheler ve Fransz Jacob Spon, Köprülü Mehmed Pa a Türbesinden bahsederken kubbenin ortadan kaldrlmasna ili kin ilginç bir anlaty aktarrlar. Anlatya göre, o lu vezir Fazl Ahmed Pa a ve Sultan IV. Mehmedin rüyasna giren Mehmed Pa a, kabrinde ate ler içinde yand n söyleyerek su için yalvarm ; bunun üzerine din adamna dan an sultan ve vezir, ya mur suyunun pa ann bedenine ula mas için kubbeyi yktrm tr; Üstü yalnzca açk zgara ile örtülü bir kubbe/türbe [Cuppalo] gördük; bize anlatld- na göre buras ( ) u anki vezirin babas Köprülü Mehmede [Mahomet Cuprinli] aittir. Ölümünden sonra buraya gömülmü ve bedeninin üzerine beyaz mermerden, kur unla kapl bu gösteri li ant in a edilmi . Sultan [Grand Signior] ve vezir, ikisi birden ayn gece u rüyay görmü ler; Köprülü ate ler içinde oldu unu söyleyerek biraz ferahlamak adna bir miktar su için srarla onlara yalvarm . Sultan ve vezir bu rü- yay sabah birbirlerine anlatm ve müftüye gidip ne yapmak gerekti ini konusunda dan maya karar vermi ler. Müftü kaba ve batl inançlarna uygun ekilde türbenin üzerindeki örtünün açlarak ya mur suyunun bedenine ula masn sa lamalarn, böylece ruhuna i kence eden alevleri söndürmelerini tavsiye etmi . Bu durum, onun basklar altnda ac çeken insanlarn onun bu dünyada yapt zulüm ve gaddarl- nn bedelini di er inde ödedi ini dü ünmelerine neden olmu . we observed one with the Cuppalo, covered only with a Grate of Wyer; of which we had account; That it was of Mahomet Cuprinli, Father to the present Vizier, who settled the Government, during the Discontents and factions of the principal Hagaes, and the Mutinies of the Janizaries. Concerning whom, after his decease, being buried here, and having this stately Monument of the White Marble, covered with Lead, Erected over his Body; the Grand Signior, and Grand Vizier, had this Dream both in the same night; to wit, That Cupriuli came to them, and earnestly begd of them a little Water to refresh him, being in a burning heat: Of this the Grand Signior and Vizier told each other, in the Morning, and thereupon thought sit to consult the Mufti, what to do concerning it; who according to their gross Superstition, advised that he should have the Roof of his Sepulcher uncovered, that the Rain might descend on his body, thereby to quench the Flames tormenting his Soul. And this Remedy the people who smarted under his Oppression, think he had great need of, supposing him to be tormented in the other World, for his Tyrannies and Cruelties committed by him in This [George Wheler; (in company of Dr. Spon MUSTAFA ÇA HAN KESK N Jacop Spon ise ayn söylenceyi dile getiririkten, türbenin üzerinin iki yl kadar önce [1673-1674 yllarnda] açld n ekler; Ben Konstantinopolide bulundu um srada halen hayatta olan Köprülü Ahmed Pa ann görevini devrald babas Büyük Vezir Köprülü Mehmed Pa ann Türbesi ( ) sokak tarafndadr. Pa ann gömülü oldu u türbe kubbeli küçük bir camiye benzeyen küçük bir odayd. ki yl kadar önce, bu küçük oda, kabrine ya mur suyunun ula mas için kaldrld. Konstantinopolide duydu umuz ve sizlere ayn eklinde aktaraca m neden budur ki; söylediklerine göre, o lu Büyük Vezir ve Sultan bir gece ayn rüyay görüyorlar. Rüyalarnda, Vezir onlara belirerek, ate ler içinde oldu unu ve biraz su ile ferahlamak için yalvaryor. Sabah birbirlerine durumu anlatarak, ya mur suyunun kabre ula abilmesi için bu odann yklmasn öneren Müftüye dan yorlar. nsanlar, hayatta oldu u süre içinde yapt zorbalklar yüzünden öte dünyada cezalandrld n söylüyorlar. 1656 ylnda IV. Mehmedin sadrazam olan Köprülü Mehmed Pa a, 1661 ylnda Edirnede ölmü ve vasiyeti üzerine daha stanbulda kendi in a ettirdi i külliyede bulunan türbeye defnedilmi tir.3 On sekizinci yüzyl müelliflerinden Ayvansarâyînin verdi i kitabelere göre, türbe, pa ann öldü ü yl in a edilmi tir.4 of Lyons), A Journey into Greece, Book II, (London: ), s. - ]. Bu söylenceye ilk kez dikkat çeken Frederick W. Hasluck, Christianity and Islam under the Sultans, Margaret M. Hasluck (ed.), (Oxford: Clarendon Press, ), I, s. ; Sultanlar Zamannda Hristiyanlk ve slam, Timuçin Binder (çev.), ( stanbul: Ayrnt Yaynlar, ), s. Mausolée du Grand Visir Mahomet Coprogli Bacha, pere dAchmet Coprogli Bacha, qui luy a succede, & qui étoit encore vivant lorsque jétois à Constantionople. Ce Mausolée est comme une petite Mosquée à dome, avec un vestibule du côte de la rue, sous lequel il est enterré. Depuis deux ans ce vestibule est découvert, de soret que la pluie arrose ce tombeau. Voici la raison quon en debite à Constantinople, & que vous recevrez, sil vous plaît de la même maniere qulle ma ét donnée. Ils dicent donc que le Grand Seigneur & le Grand Vizir son fils, eurent une nuit un même songe, dans lequel le desunt Vizir se presentoit à eux, & les conjuroit de lui donner un peu deau & de refraîchissement, parce quil brûloit. Le matin ils se le rapporterent lun à lautre, & consulterent le Moufti, qui trouva à propos de faire découvrir ce Vestibule, asin que la pluye y pût entrer. Le peuple dit quil est puni en lautre monde, por les tyrannies quil a exercées sur les bourses durant saure. Jacop Spon & George Wheler, Voyage DItalie, de Dalmatie, de Grece, et du Levant. Fait aux années 5. & . Tome Premier, (La Haye: ), s. - . Halil nalck, Devlet-i Aliyye, Osmanl mparatorlu u Üzerine Ara trmalar-III, Köprülüler Devri ( stanbul: Türkiye Bankas Kültür Yaynlar, ), s. ; Köprülü Mehmed Pa ann faaliyetleri için: s. - . Ayvansarâyî iki kitabe ve bir tarih msra vermektedir;Didi tahsîn ile gördükde Nisârî tarih / Türbe-i bî-bedel ve cây- Mehmed Pa a 0 (); Devlet-i Hân- Mehmedde Mehmed OSMANLI M MARLI INDA AÇIK TÜRBE MODASI 16611763 1871 ylnda Divanyolunun geni letilmesi srasnda yktrlan türbe, Darül- kurra, medrese odalar, çe me ve hazireden olu an külliyenin Divanyoluna bakan cephesinde ta nm , Mehmed Pa a, Ay e Hanm ve o lu Fazl Ahmed Pa ann naa lar buraya nakledilmi tir.5 Mevcut yap, kesme ta tan in a edilmi , sekizgen planl yap kubbe formunda biçimlendirilmi demir kafesle örtülü açk bir tür- bedir. Mukarnas ba lkl sütunlarn tarafndan ta nan mermer lentolar ile cephe iki yatay bölüme ayrlm tr. Lentolarn üzerine at nal biçiminde kemerler bulun- maktadr. Kemer bo luklar ve sütun aralar demir ebekelidir (Fig. 1). Külliyeye ba l medrese ve kar snda yer alan Çemberlita Hamamnn Divayoluna bakan, tra lanan cepheleri Levanten mimar Giovanni Battista Bar- borini tarafndan Ma ribi kökenli sahte Osmanl üslubunda ekillendirilmi tir.6 Türbenin cephe düzenlemesi de on dokuzuncu yüzyln ikinci yarsnda tercih edilen oryantalist üslubun mimari repertuarn sergilemektedir.7 Pa a / Be sene on gün üç ay old vezir-i azâm / Ahdiyâ old vefatna bu msrâ tarih / Küprülü mülk-i adem köprüsüne basd kadem 0 (); Ykd cisr-i emelin seyl-i fenâ Köprülünün [Ayvansarâyî Hüseyîn Efendi-Alî Sât Efendi-Süleyman Besîm Efendi, Hadîkatül-Cevâmi, ( stanbulun Câmileri ve Di er Dînî-Sivil Mimârî Yaplar), Ahmed Nezih Galitekin (haz.), ( stanbul: aret Yaynlar, ), s. ]. Ahmet Vefa Çobano lu, Köprülü Külliyesi, TDV slâm Ansiklopedisi, ( ), s. - ; Sultan Murat Topçu, Gücün Mimariye Yansmas Köprülüler (Ankara: Türk Tarih Kurumu, ), s. - . Divanyolu geli im süreci hakknda: Maurice Cerasi, Divanyolu ( stanbul: Kitap Yaynevi, ).

Load more