ISSN 1425-8730 KWARTALNIK GMINY TURAWA NR 3/66/2006 ♦ KADŁUB TURAWSKI ♦ KOTÓRZ MAŁY ♦ KOTÓRZ WIELKI LIGOTA ♦ OSOWIEC ♦ RZĘDÓW ♦ TURAWA ♦ WĘGRY ♦ ZAKRZÓW ♦ ZAWADA Cena 2 zł

W numerze: » Dożynki 2006 str. 2 Piękna Zagroda z naszej gminy » Wywiad z Wójtem str. 4

» Korona żniwna w Kotorzu Małym str. 5

» Piękna zagroda str. 6

» Fundusze dla Gminy str. 10

» Puchar Wójta str. 13

» Nowinki Zakrzowskie, Kadłubskie, Ligockie, Turawskie str. 30

» Socjolog o Zawadzie str. 27  f a l a lipiec - wrzesień 2006 Dożynki Gminne Anno Domini 2006 Kotórz Wielki 16-17 września 2006

Kotorza Wielkiego, gdzie stały się przepięk- ną dekoracją dalszego ciągu uroczystości. Wśród nich znalazła się jedenasta - malutka korona przygotowana przez przedszkolaki z Kotorza Małego (tą droga przekazujemy im specjalne podziękowania). Starostowie dożynek Anna Joniec oraz Piotr Kostka przekazali bochen chleba na ręce Wójta – gospodarza całej gminy. Następnie swoje słowa do zebranych skierował poseł naszej ziemi opolskiej Ryszard Galla. Istotną czcią dożynkowej uroczystości było odsłonięcie herbu Kotorza Wielkiego. Dokonała tego Beatrix de Chambenoit z rodziny Garnier, która przybyła z tej okazji do nas wraz z synem Andreasem. Na herbie znalazły się insygnia rodu Garnierów, nie- gdysiejszych właścicieli dóbr turawskich i fundatorów kotorskiego kościoła, którego sylwetkę wraz z postacią św. Leonarda także umieszczono na herbowej tarczy. Prezentacji herbu dokonał sołtys Kotorza Wielkiego No i stało się ! Kolejne Gminne Dożynki Garus, O.W. „BOROWIK” – Jakub Bronka, Bernard Ciasto, a modlitwę za tych, którzy prawie za nami. W myśl starego ludowego O.W. „ZEFIREK” – Józef Wiatr, Restauracja utożsamiają się z tym znakiem, wraz ze porzekadła „ziarnko do ziarnka a zbierze „MARCIN” – Ewa Kozioł) oraz konkursach wszystkimi zgromadzonymi odmówił ksiądz się miarka” tym razem do organizacji – kroszonkarskim (dzieci – Diana Galus, proboszcz Józef Swolany. dożynek przystąpili mieszkańcy Kotorza Martina Nowak, Klaudia Palmer, Sandra Po oficjalnych punktach programu przy- Wielkiego. Nie było łatwo (to przyzna każdy Noras, Katarzyna Morawiec, Justyna Zajusz, szła pora na tzw. część artystyczną. Najpierw kto kiedyś organizował taką imprezę), ale Zuzanna Tomsa, Monika Czernia, Izabela zagrała orkiestra dęta z Ozimka, a potem na udało się. Grzesik, dorośli – Teresa Świętek, Sabina scenie namiotu pojawiły się przedszkolaki Dożynki rozpoczęły się w sobotę prze- Skiba, Kornelia Klimek, Edyta Czernia, Maria z Kotorza Małego i marianki z kotorskiej glądem zespołów artystycznych działających Rudzik, Maria Wojtczyk, Beata Dziuba) i parafii umilając czas przygotowanymi spe- w naszej gminie. Przybyłe zespoły i gości „Ukwiecona ”(Teresa i Józef Geppert, cjalnie na tę żniwną uroczystość piosenkami przywitał sołtys Kotorza Wielkiego Ber- Jolanta Kulesza, Horst Mocigemba, Teresa i skeczami oraz zespół „Sternentaler” z nard Ciasto oraz wójt gminy Waldemar Lipp, Helmut Sojka). Kotorza Małego. Kampa. Następnie na scenie w namiocie Po wręczeniu dyplomów zebranych lau- Przerywnikiem w występach artystycz- zaprezentowały się: Orkiestra dęta OSP reatów i przybyłych gości zabawiał zespół nych było wręczenie dyplomów, nagród i Wegry, zespół śpiewaczy „Jaźwinki” z Bier- „Dialog” z Dylak, w którym swoje wokal- upominków dla sołectw za-jak już pisaliśmy- dzan, grupa „Rodzeństwo Palmer” z Kotorza ne popisy zaprezentował Robert Sikora z przepiękne (wszystkie) korony żniwne. Wielkiego, Chór Mniejszości Niemieckiej z Kotorza Małego. Następnie czas zebranym Nie było konkursu koron żniwnych Kotorza Małego, grupy- dziecięca „Sonen- umilał „Kabaret Janusza Żyłki”. Sobotni (nawiasem mówiąc, chyba dobrze, bo ko- kinder” oraz młodzieżowa „Sternentaler” wieczór zakończyła zabawa taneczna, na misja do następnych dożynek nie byłaby z Kotorza Małego, a na zakończenie grupa której przygrywał zespół „Trapez”. Kon- w stanie dojść do porozumienia, która z „Galusowie” z Węgier i „Wengerner Echo” feransjerkę sobotnią prowadziła Grupa nich ładniejsza), ale był konkurs „Wesołe -chór Mniejszości Niemieckiej z Węgier. Inicjatyw „SBRT” z Zawady. korowody”. Sobotnim punktem programu było Właściwe dożynki to jednak niedzielne Tutaj bezapelacyjnie wygrał korowód także wręczenie przez Wójta gminy na- punkty programu. Uroczysta Msza Św. od- „Bierdzańskie baby zwariowały, edukować gród i wyróżnień za działalność w sporcie była się w kotorskim kościele o godz 9.00. by się chciały”, oczywiście z Bierdzan (ach szkolnym (Łukasz Farys, Grzegorz Wilk, Tym razem koronę żniwną przygotowali te baby!). Drugie miejsce zajął korowód z Anna Jędryca, Michał Kolszycki) i nauce mieszkańcy Kotorza Małego. Kotorza Małego- „Kacza nędza nas napę- szkolnej (Anna Czech, Maciej Duda), sporcie Tradycyjny barwny korowód koron i dza” (do pracy, do pracy- rzecz jasna), a gminnym (Edward Bobowski, Waldemar przebierańców uformował się pod wałem miejsce trzecie „Nalewka Babuni” z Ko- Czech, Andrzej Matyszok, Bernard Klimas, Jeziora Dużego. Stamtąd przejechał przez torza Wielkiego (ale nie dla każdego, nie Paweł Gabryś, Helmut Brandt, Artur Dłu- piękne udekorowany Kotórz Wielki, wśród dla każdego). gosz, Adam Bochenek, Robert Pastuszczak), tłumu wiwatujących mieszkańców i przy- Upominki dożynkowe otrzymali także kulturze (Alfred Kupka, Paweł Orlik, Ja- byłych gości z całej gminy. Po przybyciu goście przybyli z zagranicy - delegacja Sa- dwiga Walerowicz, Orkiestra Dęta OSP na miejsce na scenie znalazło się dziesięć alfelder-Höhe z burmistrzem Wolfgangiem Węgry, Alfred Polednia, Reinhold Golla, żniwnych koron: z Bierdzan, Zakrzowa Peterem na czele, strażacy z Saalfeld-Ru- Rita Gabryś, Jan Gryszczyk, Ernest Grzesik), Turawskiego, Ligoty Turawskiej, Kadłuba dolstadt oraz przewodniczący Rady Gminy przedsiębiorczości (Restauracja „MARTA” Turawskiego, Rzędowa, Turawy- Marsza- Turawa – Artur Gallus. – Henryk Jóźwiak, O.W. „JOWISZ” – Joachim łek, Węgier, Zawady, Kotorza Małego oraz dokończenie na str.  lipiec - wrzesień 2006 f a l a  Dożynki czas zacząć na dożynkach powiatowo- gminnych

3 września br. Sołectwo Ligota Turawska re- prezentowało Gminę Turawa na VI Powia- towo – Gminnych Dożynkach w Polskiej No- wej Wsi. Koronę żniwną przygotowała ulica Główna, a w uroczystości – pod opieką wójta gminy pana Waldemara Kampy- wzięli udział pp. J. Dawid, A. Grzesik, R. Michalczyk, K. Staś, A. Michalczyk, R. Morcinek, H. Panicz i sołtys wsi D. Matysek. Sołtys D. Matysek

Dożynki Gminne Anno Domini 2006 dokończenie ze str.  W tym miejscu trzeba napisać „a zabawa „tylko” dobrym słowem mogli motywować W dalszej części na scenie pojawiły się wciąż trwa” – bawiącym się przygrywa zespół innych do wytężonej pracy. Słowa podzię- dzieci z parafii Kotórz Wielki, taniec towa- „Bravo”. Relacja z tegorocznych dożynek kowania dla sponsorów, których lista jest rzyski zaprezentowała para taneczna Joa- pisana jest bowiem w dożynkową niedzielną bardzo długa. sia Cieśla i Grzegorz Kucharski, a taniec noc -„na gorąco”. „Ziarnko do ziarnka….., a zebrały się nowoczesny dzieci ze szkoły w Zawadzie. Nie wiem, czy udało nam się napisać dożynki gminne w Kotorzu Wielkim Anno Nad całością czuwał prowadzący niedzielną wszystko, co powinniśmy przedstawić czy- domini 2006. Odbyły się na boisku przy imprezę Marcin Wilczek. telnikom „Fali”. klubie „Pod Lipą”, lecz z pewnością nie były Wśród atrakcji niedzielnego popołudnia Trudno to ogarnąć, kiedy zabawa wciąż „do lipy”. Następne dożynki gminne będą znalazł się kabaret Piotra i Agnieszki Schefer. trwa – refleksje jak wiadomo przychodzą organizowali mieszkańcy Turawy-Marszałek, Strażacy przeprowadzili pokaz ratownictwa później. jak zapowiedział tamtejszy sołtys p.Buczek. drogowego. Obrazu całości dopełniało wesołe Niemniej ogromne podziękowania należą Życzymy wytrwałości, dobrej woli wielu ludzi miasteczko z karuzelami i dmuchanymi się wszystkim tym, którzy wedle swoich no i pięknej pogody, która naszej uroczystości zjeżdżalniami (raj dla dzieci mniejszych, możliwości włożyli swój większy czy mniejszy dodała uroku. „Szczęść Boże”! jak i trochę większych) oraz ciesząca się wkład pracy w organizację tegorocznych W imieniu Komitetu Organizacyjnego Dożynek Gminnych w Kotorzu Wielkim wielkim powodzeniem loteria fantowa. dożynek, za słowa wsparcia tym, którzy Zygfryd Mazur

Sponsorami dożynek Gminnych w Kotorzu Wielkim byli:

– Zdzisław Bik - Fasing - Katowice – Sklep „Maria Rachwalik” – Osowiec – Plachta Krystian - Zeikraft – Niemcy – Zakład Optyczny „Klimas” – Ozimek – Długosz Roland - stolarstwo - Kotórz Wielki – Hurtownia „Gaja” - – Proszowice – Dudek H & H – stolarstwo - Kotórz Mały – Centrum Dystrybucji „Liindals” – Opole – Kozioł Józef - Sucha zabudowa wnętrz - Kotórz Wielki – Sokolski Witold - „Hand - Bud” – Zawada – Jerzy i Dorota Wiench - Usługi Transportowe – Zawada – Ogrodnictwo - Miśta - Kotórz Mały – Bank Spółdzielczy – Łubniany – Ogrodnictwo - Kolasa – Turawa – Bank Spółdzielczy – Opole – Kwiaciarnia „Krystyna” – Turawa – Skład opałowy - IMEX – Piechota – Zakład Kamieniarski - „Iskierka” – Piotr i Krystyna Ochman - Przewozy do Holandii – „PROMIĘS” – Turawa – Nadleśnictwo – Turawa – Spółdzielnia S.CH.- Turawa – Euromedyk - Gabinet Rehabilitacji – Opole – Centrum Ogrodnicze „PRACUŚ” - Schodnia Stara – Zygmunt Spyra - Auto - Moto - Yacht - Kotórz Mały – Sklep Odzieżowy „Klaudia” – Turawa – Panicz Rudolf - mechanika pojazdowa - Kotórz Wielki – Husqvarna – Turawa – Feret Mieczysław - mechanika pojazdowa - Kotórz Wielki – PROMEX ” S.C. Prochota – Węgry – Netter Krzysztof - usługi ogólnobudowlane - Kotórz Wielki – Nowak Krystyna - Kotórz Mały – Syboń - stolarstwo – Turawa – Sklep Odzieżowy - Jarosław Przyszlak – Turawa – Foto - Emil – Turawa – Sklep „Cyranka” – Turawa – Grand - Tour - Venus - przewozy do Holandii – Ozimek – Sklep „Bazarek” – Turawa – Piotr Długosz - stolarstwo - Kotórz Mały – Sklep „Warzywniak” – Turawa – Restauracji „Marcin” – Zawada – Hurtownia PPH „Ada” – Opole – Apteka „Aronia” – Turawa – Hurtownia AGD „BO - STA” – Opole – Wrzod Piotr - Masarnia – Zawada – Sklep Spożywczy - Kulawik - Kotórz Mały – Szajca Alojzy - Naprawa Urzadzeń Dystrybucyjnych - Kotórz Mały – Przedsiębiorstwo „Sprzęt - Poż.” S.C. – Opole – Paweł Grabowski - Zakład Eksploatacji Kruszywa – Zawada – Straż Pożarna - Kotórz Wielki – Agencja Ubezpieczeniowa Bienieccy – Ozimek – „Stacja Paliw” - Moczydłowski – Zawada – Behatex - Zakład Przerobu Żużla – Ozimek – FPHU „RAJ” - Aneta Pawłowska – Fabryka Wyrobów Metalowych – Osowiec – Firma Handlowa „IRYS” – Tychy – Loch Hubert - Instalacje elektryczne – Szczedrzyk – „FLORA” – Opole – Kurc Herbert - Serwis Fiata – Turawa – PUR - G „AGRA” – Opole – Krystyna Długosz - Kantor wymiany walut - Kotórz Mały – Olszanowski „Szkółkarstwo” – Zawada – Fiech Jerzy - Instalacje wodne i CO - Kotórz Mały – Polednia Alfred - Kotórz Wielki – MTM Rolnik - Monika i Rajmund Morcinek - Kadłub Turawski – Pikos Herbert – Zawada – KO - MA - Surowce wtórne – Osowiec – Pytel Reinhard - „Usługi Budowlane” – Usługi Remontowo - Budowlane - Alfred Fuhl – Węgry – Wiesiołek Irena - Kotórz Mały – Zakład Usług Kominiarskich - Jerzy Buchta – Osowiec – Sklep mięsny - Kornkowie – Opole – Sklep ABC - Bączkowski – Zawada – Restauracja „Marta” – Bierdzany – Artykuły Ogrodnicze - Miś Marek – Zawada – Piekarnia „Gerlach” Ruda Śląska – Bar „Bulis” – Zawada – Firma ochroniarska „EKOTRADE - Wrocław  f a l a lipiec - wrzesień 2006 Kadencja wójta Wywiad z wójtem gminy Turawa – panem Waldemarem Kampą – przeprowadziła Teresa Żulewska

które niszczały, a obecnie służą jako siedziby kół DFK oraz miejsca spotkań całych społeczności. Do obiektów tych należą budynek po Szkole Podstawowej w Kotorzu Wielkim (dotacja 50 tys. zł), budynek po szkole Podstawowej w Kotorzu Małym (50 tys. zł), Sala nad remizą OSP w Kadłubie Turawskim (50 tys. zł), sala nad remizą OSP w Bierdzanach (50 tys. zł), Klub Wiejski pod budynkiem Urzędu Gminy w Turawie (30 tys. zł). Pozyskiwałem środki od prywatnych sponsorów dla poszczególnych sołectw na ich działalność. Wszystkie prace w remontowanych obiektach były wykonane w czynie społecznym. Składam podzię- kowania wszystkim, którzy pracowali przy tych remontach. Dzięki Wam oraz sponsorom wartość inwestycji wielokrotnie wzrosła. – Co zrealizował Pan na polu – Panie Wójcie, niebawem Największym sukcesem było wywal- oświaty? dobiega końca pana kaden- czenie pieniędzy na kanalizację Zawady – Trudną sprawą była reforma oświa- cja jako wójta. Po wyborach i Kotorza Małego (7.200 tys. zł) – cał- ty, została jednak przeprowadzona, w 2002 roku przedstawił Pan kowity koszt projektu wyniósł ponad szkoły, które obecnie funkcjonują, są czytelnikom „Fali” swój program. 9.800 tys. zł. systematycznie remontowane, a także Czy udało się go Panu zrealizo- Wniosek o tę dotację został złożony doposażone w sprzęt multimedialny. wać? w lipcu 2004 roku i do tej pory trwała W Ligocie Turawskiej i Osowcu szkoły – W większości zamierzonych działań walka o uzyskanie tej kwoty, w tych otrzymały na ten cel po 70 tys. zł, nato- tak, choć początek był bardzo trudny. działaniach mieliśmy duże poparcie miast gimnazjum w Turawie 20 tys. zł. Rozpoczynając jednak urzędowanie posła Ryszarda Galli. Dwie szkoły stowarzyszeniowe powołane jako wójt musiałem od razu wziąć kredyt Obecnie odbywa się kanalizowanie na terenie gminy dobrze funkcjonują, a w wysokości 400 tys. zł na płace dla Kotorza Małego, a w 2007 roku prace szkoła w Węgrach jest niemal w całości nauczycieli, bo tyle brakowało w finan- będą na ukończeniu w Zawadzie, inwe- odnowiona. Ogólna kondycja wszyst- sach gminy. Zadłużenie pod koniec 2002 stycja ma zostać rozliczona w pierwszym kich szkół jest dobra, były na bieżąco roku wynosiło 3 262 tys. zł. Obecnie kwartale 2008 roku. Pozyskaliśmy także remontowane dzięki temu, że Urząd zadłużenie wynosi 1 075 tys. zł. 90 tys. zł na E-Urząd na wyposażenie Gminy mógł pokryć większość kosztów – W maju 2004 roku wprowadził Urzędu Gminy w komputery i elektro- remontów. W przedszkolach w czasie Pan naszą gminę do Unii Europej- niczny obieg dokumentów. wakacji odbywały się kapitalne remonty, skiej. Czy i na co udało się pozyskać Z MENiS pozyskaliśmy gimbus do np. w Zawadzie, Turawie i Wegrach środki z UE? przewozu uczniów wartości 320 tys. zł. oraz mniejsze remonty np. malowanie, – W roku 2004 pozyskano na II etap Dzięki temu wzrosło bezpieczeństwo wymiana okien w Kotorzu Małym. kanalizacji Osowca i części Węgier środki uczniów, jak również zmniejszyły się Pracownikom oświaty, wszystkim z programu SAPARD w kwocie 704 tys. zł. koszty dowozu. rodzicom oraz innym osobom niezwiąza- W sumie w latach 2003 – 2006 udało się Z Wojewódzkiego Urzędu Pracy nym z przedszkolami i szkołami, a jed- z UE pozyskać fundusze w wysokości otrzymaliśmy dotację na utworzenie nak pracującymi na ich rzecz składam 9.800 tys. zł. Dla przykładu uzyskano Gminnego Centrum Informacji, z które- serdeczne podziękowania. dofinansowanie w ramach UE z ZPORR go korzystają bezrobotni i pracodawcy, – Jak przedstawia się plan ka- na budowę ulicy Dobrodzieńskiej w Ligo- w przyszłym roku planuje się utwo- nalizacji gminy? cie Turawskiej (332 tys. zł), na Ośrodek rzenie Punktu Informacji Turystycz- – Po skanalizowaniu Osowca i czę- Zdrowia w Osowcu 192 tys. zł, Gimna- nej (dofinansowanie wyniosło 50 tys. ści Węgier przystąpiono do kanalizacji zjum w Turawie otrzymało 32 tys. zł na zł). otrzymała także Kotorza Małego, która ma zakończyć wymianę okien z Banku Światowego, dofinansowanie z PZU (13 tys. zł) na się jeszcze w 2006 roku, w roku 2007 tj. PAOW. wyposażenie kąpieliska nad Jeziorem przewidziane są roboty kanalizacyjne Na pierwszy etap kanalizacji Osowca Średnim, zatrudniono także tam ra- w Zawadzie. w 2002, w poprzedniej kadencji został towników w miesiącu sierpniu br., by Koszt tej inwestycji (Zawada i Kotórz złożony wniosek do programu SAPARD. poprawić bezpieczeństwo turystów. Za Mały) będzie wynosił około 9.800 tys. Środki w kwocie 760 tys. zł otrzymali- pośrednictwem Mniejszości Niemieckiej zł. – jest to największa inwestycja re- śmy w 2003 roku, inwestycja została poprzez Fundację Rozwoju Śląska po- alizowana przez gminę. zrealizowana i rozliczona. zyskano środki na remont obiektów, dokończenie na str.  lipiec - wrzesień 2006 f a l a  Kadencja wójta dokończenie ze str.  temat ratowania Jeziora Turawskiego kadencji opracowana została także do- W ramach Triasu Opolskiego został odbyło się wiele dyskusji, a ostatnio kumentacja chodnika łączącego Osowiec złożony wniosek o dofinansowanie kana- na moją prośbę odbyło się posiedzenie i Węgry – długość 600 metrów, a jeszcze lizacji obrzeży jezior, Marszałek, Kotorza Zarządu Województwa Opolskiego, na w tym roku ma rozpocząć się budowa. Wielkiego i pozostałej części Węgier. którym uzgodniono dalsze kroki tego Wartość kosztorysowa to 300 tys. zł. Przewidywany koszt tej inwestycji programu. Od 2005 roku trwają rozmowy z in- to 35 000 000 zł. – Jak układała się współpraca westorem w sprawie centrum sportowo – Co udało się Panu uzyskać z Radami Sołeckimi? - rehabilitacyjnego w pobliżu Gimna- w kwestii jezior turawskich? Nowością w mojej kadencji była zjum w Turawie. Została już opracowana – Udało się przeprowadzić bardzo możliwość przekazywania środków koncepcja, rozmowy z inwestorami będą szczegółowe badania dna zbiornika Je- finansowych do dyspozycji Rad Sołe- w dalszym ciągu prowadzone. ziora Dużego. Koszt przeprowadzonych ckich. I tak: Przygotowano także wniosek do UE o badań wyniósł około 1 mln zł, w połowie W 2004 roku Rady Sołeckie otrzymały dotację na budowę drogi do oczyszczalni został poniesiony przez program dla 11 tys. zł, w 2005 już 167 tys. zł, a w 2006 ścieków, hali sportowej przy gimnazjum, ODRY 2006 oraz Wojewódzki Fundusz roku około 203 tys. zł. Rady Sołeckie zagospodarowania terenów wokół Jeziora Ochrony Środowiska w Opolu. Z RZGW dysponując swoimi środkami finansowymi Średniego, o którym już wspominałem, we Wrocławiu uzgodniono piętrzenie miały możliwość większej aktywizacji, a także adaptacji budynku pod potrzeby wody w okresie turystycznym w grani- szerszej swobody działania. Caritas. cach 50-60 mln m3. Ranga wyjątkowych Ze środków Przeciwdziałania Alkoho- Te wnioski są przygotowywane walorów turystycznych jezior turawskich lizmowi powstały świetlice środowiskowe w chwili obecnej i będą składane do znalazła odzwierciedlenie w zapisach w siedmiu miejscowościach. Obecnie Unii Europejskiej w roku 2007, a roz- zaktualizowanej Strategii Rozwoju Wo- świetlice działają w 9 miejscowościach liczone w latach 2007 – 2013. jewództwa Opolskiego. Jeziora Średnie, naszej gminy. – Panie wójcie, co chciałby Pan Srebrne i Małe należą do gminy, nie ma – Jakimi jeszcze ważnymi spra- dodać na zakończenie naszej roz- tu problemów zakwitu glonów, sanepid wami zajmował się Pan w czasie mowy? bada wodę systematycznie i nie wnosi kadencji? – Uważam, że w czasie mojej kadencji zastrzeżeń. Powstaje plan miejscowy – Spraw tych był ogrom, ale najważ- udało się wiele zrobić na różnych fron- dotyczący zagospodarowania terenów niejsze z nich to przede wszystkim zdo- tach, jednak nie na tyle, by nadrobić wokół jezior turawskich. Nad Jezio- bycie inwestora, który będzie budował zaległości z lat minionych, bo w tak rem Średnim przewiduje się założenie galerie handlową o powierzchni ok. 45 tys. krótkim czasie i przy ograniczonych oświetlenia, budowę chodnika oraz to- m2 na granicy terenów Zawada – Opole. środkach finansowych jest to niemoż- alet. Dokumentacja inwestycji również Jeżeli wszystko pójdzie dobrze, to inwe- liwe. jest na ukończeniu. Prace rozpoczną się stycja zostanie rozpoczęta w przyszłym Dziękuję wszystkim za współpracę wówczas, kiedy tereny nad jeziorami roku. Z tzw. renty planistycznej gmina i pomoc w moich poczynaniach. Dziękuję zostaną wyłączone z produkcji leśnej. może uzyskać od 2 do 3 mln zł. Poza tym ludziom, którzy współpracowali ze mną i Natomiast Jezioro Turawskie – Duże tak duża inwestycja będzie przynosić byli życzliwi. Dziękuję Radom Sołeckim, należące do Skarbu Państwa, a zarzą- bardzo duże dochody dla gminy z tytułu mieszkańcom naszych wiosek, którzy dzane przez RZGW we Wrocławiu musi podatków oraz powstaną nowe miejsca społecznie pracowali na rzecz swoich otrzymać pomoc na ratowanie przed pracy. Ważną sprawą jest też podpisanie wsi i dla dobra ogółu. katastrofą ekologiczną z UE. Aby umowy partnerskiej z niemiecką gminą – Serdecznie dziękuję za intere- otrzymać środki z Unii Europejskiej Saalfelder Hohe dnia 18.09.2004 roku. sujące i wyczerpujące informacje. należy zabezpieczyć tzw. wkład włas- Współpraca ta rozpoczęła się jeszcze w Życzę Panu dalszych sukcesów na ny z Narodowego Funduszu Ochrony roku 1997. Wówczas jako sołtys Węgier wszystkich polach Pana działalno- Środowiska, RZGW Wrocław, Progra- brałem udział w podpisywaniu umowy ści. mu Odra 2006, Elektrowni Opole. Na między naszymi szkołami. Podczas mojej T. Żulewska

Jak powstawała korona żniwna w Kotorzu Małym W Kotorzu Małym, co widać na zdjęciach, już na pewno po żni- wach. Mieszkańcy spotykają się wspól- nie by upleść piękną koronę, 17 września zaprezentują ją na do- żynkach gminnych. Za namową sołtys Kotorza Ma- łego, pani Klaudii Świerc, przy ko- ronie pracowało niekiedy nawet 30 osób w ciągu jednego dnia.

Informację przesłała Małgorzata Wiesiołek  f a l a lipiec - wrzesień 2006 Piękna Wieś Opolska 2006 Piękna zagroda z naszej gminy Zagroda Państwa (wyciąg z komunikatu komisji konkursowej) Sochor Do konkursu „Piękna wieś opolska 2006” zł otrzymała zagroda Pana Waldemara Gospodarstwo Jolanty - po raz ósmy organizowanego przez sa- Sochor w Węgrach (gmina Turawa) i Waldemara Sochor. morząd województwa w ramach programu Zagroda leży na uboczu nad Kanałem Razem z nimi zamieszkuje odnowy wsi - dokonano zgłoszeń z 29 Młynówka Małej Panwi. Jest wtopiona gmin (31 w roku ubiegłym). Wizytując w ścianę lasu. Zabudowania tworzy nie- dwójka dzieci i seniorzy zgłoszone wsie, projekty i zagrody ko- czynny młyn wraz z częścią mieszkalną rodu Gertruda i Krystian misja konkursowa odwiedziła łącznie 42 stanowiącą wyodrębniona bryłę oraz bu- miejscowości (47 w roku 2005). Komisja dynek gospodarczy z chlewnią. Miejsce Jest ono położone w Węgrach wszystkim uczestnikom składa podzię- sprawia bardziej wrażenie ustronnego w gminie Turawa. Swój kowanie za udział w konkursie i gościn- pensjonatu niż gospodarstwa użytkują- piękny wygląd zawdzięcza ne przyjęcie na terenie wizytowanych cego 115 ha i prowadzącego intensywną położeniu oraz pracy wie- wsi, projektów i zagród. W szczególności produkcję zwierzęcą i roślinną. W isto- lu pokoleń poprzedników. dziękuje osobom, które podjęły się tru- cie konsekwentne, ale nienaruszające Schludnie zadbane budynki du prezentacji oraz przyczyniły się do charakteru miejsca przebudowy oraz i obejście znajdują się na sprawnego przeprowadzenia wizytacji przesunięcie parku maszynowego na wyspie utworzonej przez terenowych. ubocze, uczyniły posesję atrakcyjnym rzekę Mała Panew i kanał miejscem zamieszkania oraz wypoczynku Młyński. Młyn wodny w Kategoria NAJPIĘKNIEJSZA w ścisłym kontakcie z naturą. Te oko- tym gospodarstwie był od ZAGRODA liczności oraz zasoby w postaci stylowe- dawna a pierwsze prawo go młyna z pełnym wyposażeniem oraz wodne dla młyna wydano Do konkursu zgłoszono 12 zagród (jak zarybionego stawu sprawiają, iż o nowe w roku 1832. Dziś młyn nie w roku ubiegłym). Kryteria konkursu w funkcje związane z hotelarstwem czy pracuje zaprzestał działal- tej kategorii tworzą wysokie wymagania turystyką wiejską nie będzie tu trudno. ność w roku 1965 ale jest wobec uczestników. Posesja musi być Gospodarstwo uchodzi za wzór postępu nadal sprawny. Przy mły- obecną bądź dawną zagrodą wiejską oraz rolniczego, a gospodarze są cenieni za nie jest też mały staw w miejscem zamieszkania i pracy. Wymagane ich społeczne zaangażowanie w życie którym mieszkają karpie i jest utrzymanie wysokiej jakości zabudowy gminy. kilka ogromnych amurów. i estetyki poszczególnych części zagrody: Serdecznie gratulujemy laureatom Sochorowie gospodarują na mieszkalnej, gospodarczej i rekreacyj- tak wysokiego miejsca. 115 ha z tego 55 ha własne no – wypoczynkowej przy jednoczesnym P.S. Dziękujemy także uczestnikom i 60 ha dzierżawy. Produkują poszanowaniu wiejskiego krajobrazu konkursu z lat ubiegłych za wkład w zboża paszowe na własne kulturowego. Funkcje gospodarcze za- proces „Odnowy wsi” i promocję Gminy potrzeby oraz hodują 70 loch grody winny mieć charakter rozwojowy Turawa. w cyklu zamkniętym. Przez lata w gospodarstwie wiele się zmieniało. W latach 60 zakupiono pierwszy ciąg- nik. W roku 1970 senior rodu założył 2 ha plantacje chmielu jako rodziną spółkę z rodziną Komór oraz wybu- dował suszarnie. W latach 80 pobudowano nowoczesne budynki inwentarskie i na- stawiono się na produkcję mleka. W roku 1996 prze- prowadzono ostatni zbiór chmielu i zlikwidowano plantacje. Od roku 1997 i oddziałujący na wieś. Od właścicieli W roku 2003 w kategorii „Najpięk- przestawiło się na produkcję oczekuje się zaangażowania w sprawy wsi niejsza zagroda wiejska” Gminę Turawa trzody chlewnej. Sochorowie i przyjęcia odpowiedzialności za utrzy- reprezentowali Państwo Irena i Roman zawsze aktywnie pracowali i manie przyległych terenów publicznych. Wiesiołek z Kotorza Małego. pracują na rzecz wsi, parafii Łączne spełnienie tak określonych wy- W roku 2004 Ligota Turawska oraz swojego gospodarstwa. magań jest niezwykle trudne, a ważne otrzymała wyróżnienie i nagrodę w Sprowadzają do wsi wszel- jest, aby nagradzane gospodarstwa w jak wysokości 1 000 zł w kategorii „Naj- kie nowiny, ale też starają najszerszym wymiarze, jako przykład lepszy projekt odnowy wsi” za projekt się zachować dobro kultu- dla innych, reprezentowały zakładane pod nazwą „Wiejska Izba Regionalna rowe i tradycję rodzinną i właściwości wzorcowe. – otwarte miejsce spotkań”. wiejską. III miejsce i nagrodę w wys. 1.000 dokończenie na str.  dokończenie na str.  lipiec - wrzesień 2006 f a l a 

Tekst: Walter Świerc

Walne zebranie stowarzyszenia „na ratunek Jeziorom Turawskim” W dniu 11 sierpnia 2006 r. odbyło się walne zebranie, na którym przy- jęto program działania na lata 2006 – 2008 oraz wybrano nowe władze Stowarzyszenia. Szersza informacja merytoryczna o obradach zostanie przedstawiona w kolejnym numerze „Fali” Zarząd Remanent po sezonie wakacyjnym Piękna zagroda z naszej gminy dokończenie ze str.  Jeziora turawskie W kategorii „Najpiękniejsza zagroda wiejska” dyplom uzna- Tegoroczne lato było upalne i sprzy- im bezpieczeństwa na kąpieliskach, nia od Marszałka Województwa jało wszelkim formom odpoczynku. Wójt Gminy zatrudnił nad Jeziorem Opolskiego otrzymali Państwo Ludzie szukali wytchnienia w kuror- Średnim ratowników. Zostało ono po- Krystyna i Bernard Nowak z tach zagranicznych i krajowych. Każdy nadto wyposażone w nowy sprzęt, który Kotorza Małego. zbiornik wodny gromadził tłumy ludzi zakupił w ramach programu prewencji W roku 2005 Gmina Turawa spragnionych kąpieli i ochłody. Powszechny Zakład Ubezpieczeń na także aktywnie uczestniczyła w Niestety Jezioro Duże w Turawie, Życie SA w Warszawie. konkursie. Ligota Turawska otrzy- tak popularne do niedawna wśród Pragnę również poinformować na- mała podpisany przez Marszałka mieszkańców województwa Opolskiego szych czytelników, że stała krytyka Województwa Opolskiego dyplom i Śląskiego, z powodu występowania braku działań na rzecz poprawy sytu- uznania za udział w konkursie w stałego zakwitu sinic nie mogło za- acji, w jakiej znalazło się Jezioro Duże, kategorii „Najlepszy projekt odnowy spokoić tych potrzeb. spowodowała zapowiedź organizacji wsi”. Ligota Turawska wystartowała Narzekali turyści i właściciele ośrod- przez Marszałka Województwa Opol- z projektem pod nazwą: „Obelisk ków wypoczynkowych. skiego sympozjum z udziałem Prezesa upamiętniający powstanie Osiedla Media, nie tylko regionalne, opisując Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej – Siedlungu w Ligocie Turawskiej zaistniałą sytuację skutecznie zniechę- w Warszawie. oraz wiejski plac zabaw dla dzieci ciły turystów do Turawy. A przecież Oby zapoczątkowało ono konkret- Pod bocianim gniazdem”. pozostałe wody jezior turawskich na- ne działania na rzecz ratowania tego Z kolei w tym samym roku w dawały się do kąpieli i były przez ludzi pięknego jeziora. kategorii „Najpiękniejsza zagro- chętnie odwiedzane. W celu zapewnienia Jan Stonoga da wiejska” Gminę reprezentowali Państwo Franciszek, Józefa i Przemysław Miśta z Kotorza nik może pozostać w przekonaniu, że Małego (Dyplom uznania). Bezradność radnego to ówczesny wójt podjął ostateczną Oprac. T.G. – UG Turawa Pod moim adresem słyszałem już różne decyzję o lokalizacji zbiorczej szkoły brednie wywodzące się na ogół z nie- w Ligocie Turawskiej. Kto jak kto, wiedzy, głupoty albo zwykłej ludzkiej ale pan powinien wiedzieć, że tego złośliwości, na którą zwykle narażone typu decyzje zapadają poprzez pod- Zagroda Państwa Sochor są osoby pełniące funkcje publiczne, jęcie stosownej uchwały Rady Gminy, dokończenie ze str.  dlatego kwitowałem je w myśl powie- której pan był członkiem, natomiast Za co dostali wiele wyróżnień w po- dzenia „Wybacz im, bo nie wiedzą, co obarczanie winą za ten stan rzeczy staci dyplomów, medali, pucharów i czynią”. Dowodem takiej postawy z innych, bo byli bardziej przekonywu- podziękowań. mojej strony jest to, iż dotąd nikogo jący, jest daleko idącą bezradnością, są Ich dom i rodzina też się zmieniały nie posadziłem na ławie oskarżonych, to po prostu pretensje do garbatego, przez lata co można zobaczyć na zdję- a także publicznie nie atakowałem że ma proste dzieci. ciach w albumie rodzinnym. na łamach różnych pism. Zdumiewa mnie w ogóle fakt, skąd Gdy rodzina znajdzie trochę wolnego Trudno jednak w taki sam sposób po- tego typu bezpodstawna problematyka czasu odpoczywa przy pięknie poło- traktować wypowiedź pana Respondka powraca po kilku latach. Czyżby i ona żonej altanie w kształcie młyna wia- na temat ostatniego numeru kwartal- miała służyć komuś w zbliżającej się trowego, która jest ustawiona wśród nika „Fala” -osoby o wieloletnim stażu kampanii wyborczej? Jeżeli tak, to starych drzew przy samym wjeździe radnego i doskonałym przygotowaniem ręce muszą opadać do zagrody. merytorycznym. Otóż po zapoznaniu były wójt Walter Świerc Sołtys wsi Węgry Jerzy Dziuba się z treścią owego artykułu, czytel-  f a l a lipiec - wrzesień 2006 O naszych Staubeckach cz. 5

W tym odcinku przybliżymy sobie nanizanych, na problematykę wykonania ścianki taką głębokość, szczelnej uniemożliwiającej prze- że stały pew- siąkanie wody jeziora pod podstawą nie w podłożu. zapory czołowej, tj. wału głównego. Stanowiło to, Jeśli starczy miejsca, powiemy sobie w zależności od też, w jaki sposób budowano wał. długości belki, W tym celu prowadzone były naj- 4-9m, te kilka pierw na linii projektowanej ścianki belek następnie szczelnej u podnóża zapory czo- znowu jedna po Zdjęcie pokazuje prace budowlane. łowej od strony jeziora wiercenia drugiej wbijano badawcze mające pokazać stopień trochę głębiej, a na ostatnią najwy- spiętrzonych wód Małej Panwi. przepuszczalności podłoża. Począt- żej stojącą nanizano kolejno kilka Nachylenie nasypu wału wynosi kowo wiercenia prowadzono co 25m, następnych belek i tę czynność po- od podstawy poczynając po stronie gdy się jednak okazało, że podłoże wtarzano, aż do utworzenia ścianki wodnej 1:5, 1:4, 1:3, a od strony jest bardzo różnorodne, wiercenia o długości ok.100-150m, następnie przeciwnej 1:4, 1:2,5. Nasyp wału zagęszczono do co 12,5, a nawet poczynając od pierwszych pewnie od strony wody służy również jako 6,25m otwór od otworu. Wiercono stojących wbijano już kolejno Lar- oparcie dla wodoszczelnego ekranu do jednego metra w głąb osiąganej seny na wymaganą głębokość- naj- iłowego grubości 1m mierzonej w warstwy iłowej wodoszczelnej. Miej- częściej 0,5-2m w głąb nieprzepusz- linii prostopadłej do jego nachy- scami musiano nawet wiercić do czalnej warstwy iłowej. Przykładowy lenia. Piasek drobnoziarnisty do głębokości 40m. Celem szybszego schemat tych prac pokazuje nam, sypania wału słabo i średnio prze- wykonania tego zadania pracowały niestety słabej jakości, załączone puszczalny uzyskiwano w systemie 4 niezależne od siebie zespoły wiert- zdjęcie z miesięcznika „Bautechnik” pracy ręcznej na dwóch kopalniach nicze. Na podstawie wyniku tych z 1936r. Wyrównane już z pozio- odkrywkowych. Są to dzisiejsze Je- wierceń wykonano mapę geologiczną mem terenu belki stalowe spawano ziora Średnie i Małe. Stąd ich daw- podłoża i opracowano wspomniany elektrycznie z sobą na głębokość niejsza nazwa „Handschachty”, tj. w poprzednim odcinku załącznik 2m od strony wodnej, a 0,5m od kopalnie ręczne. Praca ręczna była nr 6 do umowy. Opisano w nim w strony wału. Co mniej więcej 10m stosowana dlatego, żeby dokładnie sposób szczegółowy technikę wyko- jako dylatację zamiast spawania segregować piasek na drobnoziar- nania wspomnianej ściany szczelnej stosowano uszczelnienie wzajemne nisty słabo przepuszczalny i grub- i głębokość zalegania warstw nie- belek taśmą ołowianą. szy średnio przepuszczalny. Tymi przepuszczalnych. Ściankę szczelną W południowym skrzydle zapory piaskami sypano wał, poczynając wykonano ze stalowych, szpunto- na długości 100m, a w skrzydle od strony wodnej jak najmniej prze- wanych belek o grubości min. 9mm północnym na długości 350m pa- puszczalnym piaskiem i w miarę i długości od 8,5 do max. 24,5 m nowały tak niekorzystne warunki posuwania się w stronę powietrzną znanych u nas pod wspólną nazwą geologiczne -to jest nie osiągano wału sypano piasek bardziej prze- Larseny. Ale użyto też Larsenów nawet na głębokości poniżej 25m puszczalny. Po przekroczeniu osi produkcji Gloekner i Hoesch, a pewnie szczelnego podłoża iłowego, wału sypano piasek coraz grubszy, Larseny długości 18-24,5m wzmoc- że zdecydowano się na dodatko- by w końcówce przejść na sypanie nione o grubości min. 12mm tylko we uszczelnienie chemiczne tzw. piasku żwirowego. Wydobywano go produkcji Krupp. Wbijano je przy metodą dr Joosta. Do wykonania w trybie zmechanizowanym dwiema pomocy trzech kafarów o wysoko- wyżej opisanej ścianki szczelnej o koparkami czerpakowymi z dzisiej- ści użytkowej 9,75m, 16m i 18m, powierzchni całkowitej 59000m² zu- szego Jeziora Srebrnego. Sypano oraz jednego żurawia obrotowego żyto 9000ton stalowych szpuntowa- jednorazową warstwę o grubości o wysokości użytkowej do 35m. Ich nych belek. Chemiczne uszczelnienie 1m. Każdy metr świeżego nasy- uzbrojenie składało się zarówno z zastosowano łącznie na ściance o pu wału zagęszczano ubijając go młotów wolno bijących o ciężarze powierzchni 1200m². przy pomocy kroczącego dźwigu, 2,8t, 4t i 6t, jak i szybko bijących Jednocześnie z montowaniem który podnosił specjalną płytę o 700kg i 130 uderzeń oraz 569kg i podziemnej stalowej ściany szczel- ciężarze 2t i powierzchni 1m² na 200 uderzeń na minutę. Larseny nej prowadzone były prace przy wysokość 2m i swobodnie ją opusz- wbijano na głębokość co najmniej budowie naziemnego nasypu wału czając. Taką czynność powtarzano 0,5, a nawet do 2m w głąb warstwy głównego. Najpierw zdjęto sposobem w dolnych partiach nasypu poni- nieprzepuszczalnej określonej w pracy ręcznej wierzchnią warstwę żej przyszłego poziomu piętrzenia wyniku wierceń i podanych w za- ziemi do czystego podłoża. Pedan- wody, tj.176,20mNN ośmiokrotnie, łączniku nr 6. tycznie musiano nawet usunąć naj- a powyżej tego poziomu sześcio- Umieszczanie tych belek na pro- drobniejsze pozostałości humusu krotnie. Po wybudowaniu nasypu jektowanej linii wodoszczelnej na czy korzeni i korzonków. Na tak wału przystąpiono do układania na odpowiednią głębokość odbywało się przygotowane podłoże sypano wał jego przywodnej skarpie iłowego następująco: wbijano kilka Larse- mający u podstawy 100m szerokości ekranu wodoszczelnego. nów, już wzajemnie jeden na drugi służący jako zapora dla przyszłych dokończenie na str. 14 lipiec - wrzesień 2006 f a l a  Niecodzienna uroczystość 29 lipca w kościele pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej w Kadłubie Turawskim odbyła się niecodzienna uroczystość. Siostra Faustyna - Beata Grala odnowiła swoje śluby wieczy- ste, złożone tydzień wcześniej w Domu Generalnym Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusa w Wiedniu w Austrii. Można by powiedzieć, że odby- ły się jej prymicje w kościele w Kadłubie Tur. Jednak dla sióstr zakonnych jest to msza dziękczynna. W mszy tej brali udział: Matka Generalna Redegundis z Austrii- przełożona całego zakonu, H. Kensy, J. Waloszek, K. Żmuda- ka- płani wywodzący się z parafii Ligota Turawska, ks. H. Okularczyk- proboszcz Uroczystość odnowienia ślubów zakonnych. parafii z Dylak, ks. M. Jeziorański, proboszcz J. Obst, R. Kiełek- księża z położony administracyjnie w Zakrzowie dwóch latach nowicjatu w 2001 roku parafii Ligota Tur. i były jej wikariusz- Turawskim, na pograniczu wsi Zakrzów złożyła siostra Faustyna w Wiedniu J. Obłończyk. Licznie zgromadzonych Tur. i Kadłub Tur. Przed wstąpieniem pierwsze śluby zakonne. Pięć lat później, wiernych, księży i siostry zakonne po- do zakonu Siostra Faustyna - Beata 22.08.2006r. złożyła śluby wieczyste. witał ks. Jerzy Obst. Ksiądz Marek Grala uczęszczała głównie do kościoła Obecnie siostra Faustyna przebywa Jeziorański wygłosił kazanie, w którym w Kadłubie Tur., dlatego też w nim w domu zakonnym w Niemczech w zastanawiał się, kim dla Jezusa Chry- odbyła się uroczystość odnowienia jej miejscowości Kühr koło Koblencji. Jak stusa jest siostra Faustyna. Doszedł ślubów zakonnych. wspominają rodzice siostry Faustyny, do wniosku, że jest siostrą Chrystu- Siostra Faustyna – Beata Grala uro- spełniło się jej największe marzenie, sa. Całą uroczystość uświetnił śpiew dziła się 5.09.1979 r. Gdy osiągnęła pragnęła zawsze być zakonnicą. Jej miejscowego zespołu, w skład którego siedem lat, rozpoczęła naukę w Szkole rodzice twierdzą, że życie zakonne wchodzą państwo Salawa: Jan, Kry- Podstawowej w Kadłubie Turawskim. bardzo jej odpowiada i czuje się w za- styna ich syn Mateusz, jak również Następnie edukację podjęła w Liceum konie szczęśliwa. panie Sylwia Krok i Regina Jaguś. Całą Ogólnokształcącym w Ozimku. Po ukoń- Niestety nie udało mi się przepro- drogę od domu rodzinnego aż do koś- czeniu szkoły średniej w 1998 roku wadzić wywiadu z siostrą Faustyną, cioła w Kadłubie Tur. przyozdobiono wstąpiła do Zakonu Zgromadzenia Słu- gdyż parę dni po odnowieniu ślubów brzózkami i powieszono liczne flagi żebnic Najświętszego Serca Jezusa w zakonnych udała się do nowej placówki watykańskie i maryjne. Dylakach. Po pierwszym roku postulatu zakonnej w Niemczech. Dom rodzinny siostry Faustyny jest odbyły się jej obłuczyny. Po kolejnych Jerzy Farys 10 f a l a lipiec - wrzesień 2006 Dotacje z funduszy przedakcesyjnych Gmina Turawa należy do tych aktyw- z funduszy strukturalnych na Opol- „REMAL” JERZY ŚWIEC, 46-024 nych samorządów, które już od roku szczyźnie. Na jej realizację Gmina Dąbrówka Łubniańska, ul. Oleska 37. 2001 aktywnie włączyły się w starania Turawa otrzymała prawie 300 tysięcy Kwota przedstawiona w ofercie przez o wykorzystanie zewnętrznych źródeł zł z Europejskiego Funduszu Rozwoju ww. firmę wynosi 235 098,59 zł. Z ko- finansowania inwestycji gminnych Regionalnego. Projekt zakończono w lei kwota – całkowita wartość projek- poprzez fundusze europejskie. Czas czerwcu 2005 roku” (cyt. za: Nowa tu określona w Umowie z Wojewodą

PROJEKTY ZREALIZOWANE

przedakcesyjny, czyli fundusze do Trybuna Opolska, 14 sierpnia 2006 Opolskim z dnia 6 lipca 2006 roku roku 2004 mamy już dawno za sobą. roku). Gmina złożyła wniosek o do- nr Z/2.16/III/3.5.2/12/05/U/23/06 Gmina skorzystała z tych pieniędzy finansowanie tego zadania inwesty- - wynosi 230 268,38 zł. Z powodu i zawdzięcza programowi SAPARD cyjnego w lipcu 2004 roku. Projekt wzrostu wartości projektu i w celu (w 50%) skanalizowanie Osowca i został oceniony bardzo wysoko: na podpisania mowy z wykonawcą Rada części wsi Węgry. 3. miejscu w województwie. Gminy Turawa w dniu 7 sierpnia Kolejny okres korzystania z fun- Kolejnym udanym podejściem 2006 roku zabezpieczyła w uchwale duszy: lata 2004 – 2006 zaowocował okazał się wniosek złożony w maju budżetowej środki na całość inwe- złożeniem przez Gminę do różnych 2005 roku na inwestycję pod nazwą stycji. Planowany termin zakończe- instytucji kilku wniosków, z których „Modernizacja budynku Ośrod- nia inwestycji: 30 listopada 2006 większość została rozpatrzona pozy- ka Zdrowia w Osowcu, Gmina roku tywnie. Poniżej szeroko opisujemy Turawa”. Projekt znalazł się na W dniu 7 sierpnia 2006 roku trzy projekty, a w tabeli podajemy ze- 1. miejscu w województwie (na 37 Zarząd Województwa Opolskiego stawienie pozyskanych środków. projektów złożonych przez gminy, Uchwałą nr 3837/2006 przyjął do Warto wspomnieć o (wielokrot- powiaty, ośrodki zdrowia). dofinansowania w ramach działania nie opisywanym na łamach „Fali”) W dniu 26 lipca odbył się czwarty 1.2 „Infrastruktura ochrony środo- projekcie pod nazwą „Przebudowa przetarg na realizację tej inwestycji. wiska” projekt złożony przez Gminę ulicy Dobrodzieńskiej w Ligocie Zostały złożone trzy oferty, z których Turawa pod nazwą „Ochrona wód Turawskiej”. „Była to pierwsza najniższą i zwycięską przedstawił: podziemnych oraz ujęć wody zakończona inwestycja finansowana ZAKŁAD OGÓLNOBUDOWLANY pitnej dla Miasta Opola i Gminy

POZOSTAŁE ZEWNĘTRZNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA lipiec - wrzesień 2006 f a l a 11 i strukturalnych dla Gminy Turawa Turawa (Kotórz Mały, Zawada)”. 9 605 614,02 zł (podłączenie do sieci Decyzja Zarządu pozwoliła na prze- indywidualnych użytkowników nie kazanie przyjętego projektu wraz ze podlega refundacji). Gmina wnio- wszystkimi załącznikami do Woje- skuje o maksymalne dofinansowanie wody Opolskiego w celu podpisania kosztów kwalifikowanych: 75%, tj. umowy finansowej z beneficjentem 7 204 210,52 zł. Wkład własny Gminy z ujęć wody pitnej w Zawadzie (Gminą Turawa). W chwili odda- to 25% wartości kosztów kwalifiko- zaopatrywana jest znaczna część wania „Fali” do korekty i składu wanych, tj. 2 401 403,50 zł. Opola. Ponadto Zawada, Kotórz wszystkie dokumenty wymagające Przedmiotem projektu jest bu- Mały i jeszcze kilka miejscowości uzupełnienia, niezbędne do podpisa- dowa kanalizacji w Kotorzu Małym w Gminie leży nad lub bezpośrednio nia umowy zostały dostarczone do i Zawadzie. Skąd zatem ten tytuł graniczy z obszarem Głównego Zbior- Opolskiego Urzędu Wojewódzkiego projektu: „Ochrona wód podziemnych nika Wód Podziemnych (GZWP nr – Biura Zarządzania Funduszami oraz ujęć wody pitnej dla Miasta 333) stanowiącym rezerwuar wody Europejskimi. Opola i Gminy Turawa (Kotórz Mały, pitnej dla około 400 tysięcy miesz- Warto w tym miejscu poinformo- Zawada)”? Otóż Program (Zintegro- kańców województwa opolskiego i wać, że wniosek o dofinansowanie wany Program Operacyjny Rozwoju śląskiego. tego dużego zadania został złożony Regionalnego), z którego projekt Zbliża się kolejny okres progra- już w pierwszym konkursie o dofi- będzie dofinansowany dzieli się na mowania Unii Europejskiej na lata nansowanie zadań z Europejskiego część regionalną i lokalną. Projekty 2007 – 2013. Jest to zarazem nowa Funduszu Rozwoju Regionalnego, tj. z dziedziny ochrony środowiska o perspektywa budżetowa i kolejny

PROJEKTY ZŁOŻONE, ZATWIERDZONE LUB W TRAKCIE REALIZACJI

w dniu 2 lipca 2004 roku. Wniosek wartości powyżej 1 miliona Euro okres możliwości ubiegania się o został pozytywnie oceniony w roku można było składać do części regio- fundusze unijne. Liczymy, że fun- 2004, jednak Gmina musiała czekać nalnej. Zatem cele projektu musiały dusze te nie ominą Gminy Tura- na uwolnienie środków finansowych służyć nie tylko społeczności lokalnej, wa. Na razie Urząd Marszałkowski powstałych dzięki oszczędnościom ale całemu regionowi – projekt ma Województwa Opolskiego stworzył przetargowych z wyżej ocenionych mieć ponadlokalne oddziaływanie. wstępną bazę projektów – System zadań. Tytuł miał przekonać liczne komisje Ewidencji Projektów (SEP). Gmina Całkowita wartość projektu wynosi oceniające wniosek o konieczności złożyła do tego systemu w dniu 31 9 881 230,43 zł. Wartość kosztów budowy kanalizacji sanitarnej na lipca 2006 roku 5 projektów. kwalifikowanych, tj. podlegających terenie Kotorza Małego i Zawady w Tomasz Golec Kierownik Referatu refundacji z Europejskiego Fundu- celu ochrony wód, a zatem zdrowia Urząd Gminy Turawa szu Rozwoju Regionalnego wynosi większej liczby ludności. W końcu 12 f a l a lipiec - wrzesień 2006

MIEJSCE NA PAŃSTWA REKLAMĘ

Redakcja informuje, że istnieje możliwość zamieszczania w „FALI” płatnych ogłoszeń i reklam

cena 1 strony na papierze zwykłym, nie kredowym, w kolorze czarno – białym, w formacie:

1 strona: 400 zł ½ strony: 200 zł ¼ strony: 100 zł

Humor śląski Jedna dziołcha miała kawalera. Już miało być we- * sele, już szykowali wszystko jak tu Roz dziołcha Roz w takiej niewychowanej rodzinie siedział z płaczym pado do matki, że Antek w piekło nie ojciec z synami przy stole. Jewdyn z tych synów wierzy. zawołał: Nic się nie boj – pado matka – ożeni się z tobą, - ojciec mocie nudel na pysku, ojciec chlastnoł pomieszko tu ze trzy miesiące to uwierzy w piekło go w pysk a że uwierzy. - widzisz – pado ten średni – nigdy nie godej na * tatusiny ryjok pysk! Staro Grzesikowa poszło w Wielki Piątek do spo- Naroz i on jednak dostał w gęba wiedzi. Jak ją już ksiądz wyspowiadali, powiedzieli Tyn najmłodszy jak to uwidził, tak prędko skoczył jej: pod stół. Ojciec widział to i prawi mu: - no to tera już nie grzeszcie więcej. - no wyleź Francik, przecz tobie nic nie zrobia Patrzcie, akurat momy dziś dzień kiedy Pan - dyć wom stary pieronie ani wierzyć nie idzie! Jezus umarł i …. – zawołał syn. - co umarł??? Naprowda? No patrzcie też my tam pod tym lasem nigdy nic nie wiemy Tekst: Walter Świerc lipiec - wrzesień 2006 f a l a 13 Puchar Wójta Gminy Turawa w Piłce Nożnej

Wyniki turnieju:

Stal Osowiec - LZS Zawada 2:0 Bramki: Batog Z., Śmieją S. Sokół Bierdzany - Ligota Turawska 0:0 Stal Osowiec - LZS Turawa 2:0 Batog Z., Długosz T. LZS Zawada - Sokół Bierdzany 0:0 Stal Osowiec - Ligota Turawska l :0 Śmieją S. LZS Turawa - LZS Zawada 3:0 Lip R., Marciniak Z., Piszczałka M. Stal Osowiec - Sokół Bierdzany 1:0 Tarara A. Ligota Turawska - LZS Turawa 0:0 Ligota Turawska - LZS Zawada 6:0 Kołodziej D. - 2, Kołodziej P., Gordzielik M., Michalczyk A., Ebisz D. LZS Turawa - Sokół Bierdzany 3:0 W ramach drugiej części obchodów 60- piłkarze z Osowca pokonując Kotórz Lip R., Marciniak Z., Taski P. lecia „Stali” Osowiec w dniach 12-13 Mały 2:0. sierpnia odbyły się turnieje piłkarskie 1. STAL OSOWIEC 4 12 6:0 na obiektach sportowych w Osowcu. Wyniki turnieju juniorów: 2. LZS Turawa 4 7 62 Turniej trampkarzy i juniorów zor- 3. Ligota Turawska 4 5 6:1 ganizowano ze środków antyalkoho- Stal Osowiec - Silesius Kotórz Mały 2:0 4. Sokół Bierdzany 4 4 0:4 lowych. Organizatorem było Gminne Sokół Bierdzany - LZS Zawada 0:4 5. LZS Zawada 4 1 0:11 Zrzeszenie LZS w Turawie. Stal Osowiec - Sokół Bierdzany 9:1 Turniej rozpoczęli trampkarze Silesius Kotórz Mały - LZS Zawada 2:0 Zwyciężyła drużyna Stali Osowiec, Stali Osowiec i Strażaka Węgry. W Stal Osowiec - LZS Zawada 8:0 która wygrała wszystkie mecze, nie regulaminowym czasie gry było 1:1, Sokół Bierdzany - Silesius Kotórz Mały 0:12 tracąc bramki. a o zwycięstwie zadecydowały karne, Turniej przebiegał w sportowej które lepiej wykonywali zawodnicy 1. Stal Osowiec 3 9 19:1 atmosferze przy pięknej pogodzie i 2. Silesius Kotórz Mały 3 6 14:2 dużej grupie kibiców z naszej Gminy. 3. LZS Zawada 3 3 4:10 Po turnieju Wójt Gminy Waldemar 4. Sokół Bierdzany 3 0 1:25 Kampa wręczył wszystkim zespołom nagrody w postaci piłek, a trzy naj- Po zakończonym turnieju pucha- lepsze zespoły otrzymały puchary i ry, dyplomy i nagrody dla poszcze- dyplomy. Organizacja zawodów przez gólnych drużyn wręczał Wójt Gminy dwa dni była wzorowa - podkreślali Turawa - Waldemar Kampa. Słodycze to sędziowie zawodów, kibice i sami rozdzielała sekretarz Urzędu Gminy sportowcy. Zwycięska drużyna Stali Stanisława Brzozowska. Młodzi pił- Osowiec wystąpiła w składzie: Zwo- karze włożyli wiele serca w sportową liński T., Wajs M., Pazowski M., Batog walkę i cieszyli się z udanej imprezy. Z., Król A., Możdżeń P., Jończyk D., Skład zwycięskiej drużyny juniorów Wieczorek R., Długosz T., Śmieją S., Stali wygrywając 3:1, Zwycięski zespól Stali Osowiec: Winiarski M. - Wajs Tarara A., Możdżeń R., Śmieją D., grał w składzie: Mazur A. - Loch P., M., Jakusz Ł., Pazowski M., Tarara Tarara B., Cap W., Bawej J., trener: Kubuś O., Dworacki P., Pazowski M., B., Kubuś O., Kałuża M., Mazur G., Jagieniak T. Wieszała P., Winiarski P., Możdżeń P., Pazowski P., Możdżeń T., Mazur A., Turnieje piłkarskie zakończyły - Żaguń Adam, Dziuk M., Żaguń Artur, Pisarczyk K., Śmieją D., Żaguń A., oficjalne obchody 60-lecia Stali Oso- Siek T., trener; Długosz T. trener: Długosz T. wiec. Ostatnią imprezą będzie z okazji W turnieju juniorów wystąpiły cztery W niedzielę 13 sierpnia odbył się jubileuszu turniej skata dla byłych i drużyny. Jak się później okazało Już Puchar Wójta Gminy Turawa dru- obecnych piłkarzy i działaczy Stali w pierwszym meczu turnieju spotkały żyn seniorów. Nie wystąpiła jedynie Osowiec. się dwie najlepsze drużyny w gminie. drużyna Silesiusa Kotórz Mały, ze Przewodniczący Gminnego Zrzeszenia LZS Stal Osowiec i Silesius Kotórz Mały. względu na rozgrywki mistrzowskie w Turawie - Artur Długosz Lepsi w tym pojedynku okazali się w lidze okręgowej. 14 f a l a lipiec - wrzesień 2006

1946 – 2006 60 lat w trosce o klienta Spółdzielnia ,,Samopomoc Chłopska” sem Zarządu zostaje Ebisch Joachim, rej zrezygnowano w Turawie powstała we wrześniu V-ce Prezesem d/s Ekonomicznych z magazynowania 1946r. pod nazwą Gminna Spółdziel- Kochman Danuta, a V–ce Prezesem mąki w workach nia ,,Samopomoc Chłopska” w Tu- d/s Handlu Pan Matysek Edward. wprowadzając si- rawie. Pierwszym Prezesem został W 1998r. zachodzi kolejna zmiana losowy system magazynowy z trans- Pan Podolski Stanisław, a Członkami w Zarządzie, na stanowisko Głównego portem pneumatycznym mąki na Zarządu zostali Panowie Jabłończyk Księgowego i jednocześnie Członka stanowisko pracy stosując urządzenia Piotr i Panicz Franciszek. Zarząd Zarządu powołano Panią Wiecha produkcji włoskiej ,,ITALMARCO”, ten był społeczny, a etatowym pra- Urszulę, likwidując stanowisko dozbrojono halę produkcyjną w mie- cownikiem został Pan Maksymok V–ce Prezesa d/s Handlu, a od szałkę spiralną do ciasta oraz piec Józef. Przewodniczącym Komisji kwietnia br. po odejściu na emeryturę obrotowy do wypieku pieczywa oraz Nadzorczej GS ,,SCh” został Pan Pani Urszuli Wiecha Główną Księ- urządzenia chłodnicze na surowce Kubisztel Władysław, a jego zastępcą gową , Członkiem Zarządu zostaje oraz produkty gotowe. Plewa Stanisław. Pani Leja Elżbieta. Doceniając wkład pracy i zaan- Kolejne Zarządy Spółdzielni zmie- Duża zmiana organizacyjna na- gażowanie na wniosek Zarządu i niły się w roku 1950, 1954 i 1958. stąpiła z dniem 01.07.2001 roku. Rady Nadzorczej z okazji 60 – lecia W 1958 roku Prezesem Spółdzielni W tym dniu nastąpiło połączenie istnienia Spółdzielni 15 pracowników zostaje Pan Plewa Stanisław, a jego dwóch Spółdzielń, Gminnej Spół- otrzyma odznaczenia - Zasłużony Zastępcą Adamczyk Zbigniew. W tym dzielni ,,Samopomoc Chłopska” w dla Spółdzielczości ,,Samopomoc czasie Spółdzielnia obejmuje swym Łubnianach ze Spółdzielnią ,,Sa- Chłopska”, a 7 Członków Spółdzielni zasięgiem teren Urzędu Gminy Tu- mopomoc Chłopska” w Turawie, otrzyma odznaczenia rawa w miejscowościach : Turawa, jednocześnie powołano trzeciego ,, Zasłużony Działacz Ruchu Kotórz Mały, Kotórz Wielki, Rzędów, Członka Zarządu, a zostaje nim Spółdzielczego”. Uroczystości z Zakrzów Turawski, Kadłub Turaw- Pan Jaźwiński Bogdan, dotychcza- tym związane odbędą się ski, Ligota Turawska, Bierdzany. sowy Prezes G.S.,,SCh” Łubniany 21 października w Restauracji Handel odbywa się przeważnie w i obejmuje stanowisko Prezesa d/s ,,Złoty Kłos” w Rzędowie. obiektach dzierżawionych od osób Handlu i Gastronomii. Od tego dnia Spółdzielnia nasza uczestniczy prywatnych. W 1970 roku Spół- Spółdzielnia prowadzi działalność również w życiu społecznym i kul- dzielnia zarządza 72 obiektami, na terenie dwóch gmin, tj. Gminy turalnym Gmin Turawa i Łubnia- gdzie prowadzi punkty handlowe Turawa i Gminy Łubniany. ny poprzez wspieracie finansowe i usługowe. Prezesem Spółdzielni Prowadzimy 16 placówek han- i rzeczowe Rad Sołeckich, Szkół i w dalszym ciągu jest Pan Plewa dlu detalicznego, Hurtownię Na- Przedszkoli. Stanisław. poi Bezalkoholowych, a w zakresie W naszej sieci handlowej kupisz Z dniem 29.07.1975 roku na sta- produkcji czynna jest piekarnia z towar wysokiej jakości, w dobrej ce- nowisko Prezesa Zarządu powołano ciastkarnią w Turawie produkująca nie, a w okresie świąteczno – nowo- Pana Wojciecha Skupińskiego, a od pieczywo piekarnicze jak i cukier- rocznym korzystając z konkursowej 01.06.1982 roku Prezesem Zarządu nicze o naturalnym smaku, a nasz sprzedaży możesz wygrać wiele zostaje Pan Jan Stonoga, były V-ce chleb wypiekany jest na prawdziwym cennych nagród. Zapraszamy do Prezes d/s Obrotu Rolnego. zakwasie bez konserwantów. zakupów w naszej sieci sklepów. Następna zmiana w składzie Za- Dostosowując swe obiekty do wy- rządu następuje w 1984 roku. Pre- mogów Unii Europejskiej zmoder- Cudze chwalicie, zesem zostaje Pan Jan Jachimiak, nizowano prawie wszystkie sklepy Swego nie znacie V-ce Prezesem Pani Kupka Rozalia, a branży spożywczej wyposażając je jak wstąpicie Prezesem d/s Obrotu Rolnego zostaje w urządzenia chłodnicze i klimaty- to się przekonacie. Pan Kuboń Ferdynand. W tym czasie zację. W listopadzie br. przekażemy powstają nowe pawilony handlowe do użytku po modernizacji sklep Spółdzielnia ,,SCh” w Turawie w Kotorzu Małym, Turawie, Kadłubie spożywczo – przemysłowy w Brynicy Twój Partner w Handlu Turawskim i Bierdzanach. Kolejne o powierzchni 250,0m2. zmiany w Zarządzie następują w W bieżącym roku zakończymy Prezes Zarządu 1989 roku i w 1990 roku. modernizację piekarni z ciastkarnią Joachim Ebisch Z dniem 01.03.1991 roku Preze- kosztem 300 tys. zł, w ramach któ- O naszych Staubeckach dokończenie ze str.  terenu. Po tym wyrobisku pozostało z niego kość niezgody w naszej wsi! Ił wydobywano na południowym nam urocze jeziorko tzw. Tonloch, Cdn. skraju wsi Turawa też przy pomocy które przez ponad pół wieku służyło Załączone zdjęcie ze zbiorów +G. koparki czerpakowej. Zalegał 1,5-3m mieszkańcom Turawy i obu Kotorzy Nowaka z Turawy pokazuje transport pod wierzchnią warstwą ziemi. Eks- za piękne kąpielisko i miejsce rekre- żwiru z Jeziora Srebrnego poprzez ploatowano złoże o grubości 6-7 m. acji. Szkoda, że później partykularne Marszałki wąskotorową kolejką na Wynika z tego, że głębokość wyrobiska interesy różnych osób przy biernej budowę wału jeziora. sięgała do 10 m w głąb przyległego postawie terenowych władz uczyniły Alfred Kupka lipiec - wrzesień 2006 f a l a 15 Lato w Zawadzie 2006

Pod taką nazwą odbył się w dniach Gryga oraz występ szkolnego pod czujnym okiem pań: Ewy 1 i 2 lipca, już po raz czwarty, chóru pod kierownictwem pani Gryc, Bernadety Rogoż-Ho- festyn w Zawadzie. W przygoto- Marioli Kulawik. Niemało dzickiej i Alfredy Adamiec, wania do imprezy zaangażowa- emocji dostarczyły także liczne pokaz tańca studia „Rodan” oraz nych było wielu niezawodnych konkursy i zabawy dla wszystkich występy „młodych talentów”- mieszkańców naszej wsi, a nad uczestników imprezy, w tym pod- uczniów Szkoły Podstawowej w wszystkim czuwał i wszystkiego noszenie ciężarów „Strong Man Zawadzie i Prywatnego Ogniska doglądał sołtys – pan Andrzej Zawada”, mini playback show oraz Artystycznego „Preludium” pod Skrzipczyk. rodzinne granie w klimacie ślą- kierownictwem pana Henryka Jak co roku festyn rozpoczął się skiego biesiadowania. Przez cały Kobieli. w sobotnie popołudnie na boisku dzień towarzyszyła nam Grupa Wielu wrażeń dostarczył nam szkolnym turniejem piłkarskim Inicjatyw „SBRT” z Zawady, także mecz piłkarski samorządow- juniorów. Brały w nim udział czte- która wspaniale przygotowała i ców pod patronatem Wójta Gminy ry drużyny: LKS Silesius Kotórz prowadziła wszelkie zabawy, zajęła Turawa - Waldemara Kampa i Mały z trenerem Leszkiem Sty- się też konferansjerką i nagłoś- Prezydenta Miasta Opole – Ry- kałą na czele, LZS Sokół Bier- nieniem całej imprezy. Wieczorem szarda Zembaczyńskiego. Puchar dzany z panią Ritą Gabryś, LZS miała miejsce zabawa taneczna, za uczestnictwo w meczu samo- Auto – Czok Kępa z opiekunami podczas której przygrywał nam rządowców ufundował dyrektor panem Zbigniewem Dębskim i zespół „Bravo”. Szkoły Podstawowej w Zawadzie, Mariuszem Łuczyszynem oraz W niedzielę głównymi atrak- pan Henryk Zapiór. Odbył się gospodarze LZS Agra Zawada. cjami festynu były pokazy gołębi także mecz LZS Agra Zawada Turniejowi towarzyszyło hasło pocztowych Związku Hodowców – Silesius Level One Kotórz Mały. „Szukamy młodych talentów”, Gołębi Pocztowych w Zawadzie, Organizacją obu meczy zajęli się obserwatorzy, trenerzy i działa- występ kabaretu „To Nie My”, panowie: Joachim Klotka i Hel- cze znaleźli kilka osób godnych koncert zespołu „ New Angels”, a mut Brandt. Każdy zawodnik tego tytułu. Puchary i nagrody także występ krakowskich arty- otrzymał upominki w postaci ka- ufundował radny gminy Turawa stów z kabaretu „Głodna grupa”. lendarzyków i dyplomów wyko- – Joachim Klotka. Końcowa Puchary dla zwycięzców lotów nanych przez dzieci ze Świetlicy klasyfikacja: 1m LKS Silesius gołębi pocztowych z Bad Hersfeld Środowiskowej w Zawadzie. A Kotórz Mały, 2m LZS Sokół ufundował sołtys. po całym dniu mocnych wrażeń Bierdzany, 3m LZS Agra Zawa- Wszyscy zaprezentowali bar- mogliśmy odpocząć i pobawić się da, 4m LZS Auto – Czok Kępa. dzo ciekawy program, ale chyba przy muzyce zespołu „Logo”. Mogliśmy także oglądać występy najcieplej zostały przyjęte wystę- Dwa festynowe dni zapowiadały wokalistek „Magdy – Sandry” z py artystyczne naszych dzieci i się bardzo ciekawie i też tak było. Luboszyc i Biadacza, występ ze- młodzieży, a mianowicie wystę- Pogoda dopisała i przyciągnęła społu tanecznego „Perlen” pod py „Puchatków i Tygrysków” wielu gości spoza naszej wioski. przewodnictwem pani Joanny – przedszkolaków z Zawady dokończenie na str. 21 16 f a l a lipiec - wrzesień 2006

powodzi z 1903 roku most na Małej Panwi O szkole w miejscu, gdzie rzeka ta zbliża się zakolem do cz. II drogi biegnącej z Tura- wy obok szkoły i boiska W związku z obchodzoną uroczy- do Trzęsiny. Kikuty tego ście w dniach 3 i 4 czerwca tego mostu są jeszcze przy roku 50. rocznicą istnienia nowej niskim stanie wody- co szkoły w Turawie i opracowaną teraz rzadko się zdarza- szczegółowo półwiekową jej historią, dobrze widoczne. Skra- chciałbym wypełnić lukę i przybliżyć cał dzieciom z Trzęsiny czytelnikom też i dzieje poprzed- drogę do szkoły przez niej starej szkoły, a także historię Łycynę do Kotorza Wiel- szkolnictwa na naszym terenie od kiego z pominięciem najdawniejszych uchwytnych czasów Kotorza Małego. W latach 1839- z 5.07.1871 inspektor ksiądz Kahl poczynając. Na wstępie dla przypo- 1841 wybudowano dla dzieci z wyżej krytykuje opieszale i wolno postę- mnienia w telegraficznym skrócie wymienionych miejscowości nową, pujące prace przy budowie nowego najważniejsze momenty z mojego do dziś istniejącą szkołę w Kotorzu budynku szkolnego i żąda, aby w pierwszego opowiadania „O szkole” Wielkim. Po upływie ćwierć wieku następnym roku budowa została publikowanego pół roku temu w okazała się już za ciasna. Wtedy z nareszcie ukończona. Zaznacza też, „Fali” nr 1/64/2006. polecenia rejencji opolskiej otwarto że brak jest książek szkolnych, a Szkoły zwano u nas pierwotnie w dniu 2.11.1867 tymczasową szko- zimą w klasie było tak zimno, że córkami kościoła, ponieważ były łę dla dzieci z Turawy, Marszałek dzieci odmroziły sobie palce u rąk. zakładane i utrzymywane przez i Trzęsiny w budynku starej kar- Widocznie i to nie odniosło pożąda- kościół. Pierwszymi dokumentami o czmy i sklepu w Turawie. Stał w nego efektu, gdyż za półtora roku szkolnictwie na Śląsku są uchwalane miejscu obecnego podwórka policji na polecenie rejencji opolskiej z edykty synodów diecezji wrocław- w stronę urzędu gminy. Został w dnia 8.01.1873 na obrady celem skiej z lat 1257, 1258, 1326 i 1357. 1945 roku spalony przez żołnie- przyspieszenia oddania szkoły do Możliwe, że były i wcześniejsze, ale rzy Armii Czerwonej. Pierwszym użytku w dniu 21.01.1873 stawili się: w wyniku niszczycielskiego najazdu nauczycielem został pomocnik ze z ramienia majoratu turawskiego Mongołów zwanych też u nas Tata- szkoły kotorskiej Emmanuel Ach- hrabia na Turawie, z ramienia wsi rami zakończonego znaną bitwą pod telik. Uposażenie jego wynosiło 165 Turawa sołtys i zarazem przewodni- Legnicą z roku 1241 uległy zniszcze- talarów rocznie plus 13 m³ drewna czący komitetu szkolnego Gottlieb niu. W roku 1562 wrocławski synod opałowego. Koszty te ponosił hrabia Ebisch, wolny zagrodnik Franz Sowa biskupi zarządził, ze nauczycielem na Turawie. Pierwszy protokół po- i sklepikarz Franz Dawid. Z ramienia mógł być tylko człowiek o nieskazi- wizytacyjny z 2.05.1868 wymienia, Trzęsiny młynarz Mathias Adamietz, telnym charakterze, odpowiednim że do jednoklasowej dwuoddziało- ławnik sądowy Franz Pielawa i cha- wieku i wykształceniu. Musieli też wej tymczasowej szkoły w Turawie łupnik Paul Kotulla. Wszyscy oni nauczyciele złożyć uroczyste wyzna- uczęszcza 147 dzieci z Turawy i 33 byli wyposażeni w pełnomocnictwo nie wiary o treści i formie ustalonej z Trzęsiny. Pomieszczenie klasowe do podjęcia odpowiedniej uchwały. przez Sobór Trydencki (1545-1563). ma 588 stóp² (tj. około 60m² przyp. A oto w skrócie jej treść: po za- Jest to to samo Credo i dziś przez mój), jest ciasne, prowizoryczne, wiadomieniu zebranych, że władze nas wyznawane. Historyk naszej ale dostatecznie wyposażone. Pro- rejencji nie wnoszą zastrzeżeń do ziemi, ksiądz Kahl, proboszcz w Ko- tokół podpisali powiatowy inspek- projektu, oświadczają oni, że jeszcze torzu Wielkim, pisze w 1867 roku, że tor szkolny ksiądz Kahl i hrabia na w tym roku budowę szkoły w cało- właścicielka tutejszych włości z lat Turawie. W 1869 roku przystąpiono ści ukończą. W tym celu hrabia na 1555 do 1600 Katarzyna Kokorz do budowy nowej szkoły z prawdzi- Turawie oddał do dyspozycji całość miała czułe serce dla spraw kościoła wego zdarzenia w Turawie. W maju drewna potrzebnego do ukończenia i szkoły. Ksiądz radca Józef Swola- 1869 wymienia się już 191 dzieci budowy szkoły, które już zostało ny, proboszcz w Kotorzu Wielkim, uczęszczających do tej prowizorycz- przez mieszkańców obu wiosek w swoim albumie „Św. Michał w nej szkoły, a nauczycielowi z powodu zwiezione na plac budowy. Ponadto Kotorzu nad Turawą” pisze, że sta- 4 godzin nadliczbowych tygodniowo hrabia daje bezpłatnie 80 tys. pa- re dokumenty z archiwum parafii przyznaje się wynagrodzenie dodat- lonych cegieł z cegielni Rosocha i przypominają, że już w 1687 roku kowe w wysokości 40 talarów rocz- całość potrzebnego wapna, które były prowadzone zajęcia szkolne nie. Ten protokół podpisali hrabia gdy tylko warunki atmosferyczne przy tamtejszym probostwie. Król na Turawie, powiatowy inspektor na to pozwolą, zostanie zwiezione Fryderyk II w dniu 12.08.1763 wydał szkolny ksiądz Kahl oraz sołtys i i dostarczone przez mieszkańców dekret o obowiązku uczęszczania członkowie samorządu wiejskiego na plac budowy. W przyszłym mie- dzieci wiejskich na Śląsku od 6 do 13 z Turawy i młynarz Mathias Ada- siącu stan finansów konta budo- roku życia na zajęcia szkolne. Szkoła, mietz z Trzęsiny. wy powinien osiągnąć 800 talarów do której wtedy uczęszczały dzieci z Od lipca 1870 do maja 1871 na- i wtedy, gdy tylko pogoda pozwoli, Kotorza Małego z Trzęsiną, z Tura- uczyciel Achtelik brał udział jako rzemieślnicy, jak murarze, cieśle wy Marszałek i Kotorza Wielkiego, żołnierz armii pruskiej w wojnie i inni przystąpią natychmiast do mieściła się przypuszczalnie przy francusko-pruskiej w 1870/71. Zastę- pracy, żeby jeszcze przed przyszłą tutejszym probostwie. Z tego też na pował go w tym czasie Józef Schne- zimą szkołę całkowicie oddać do pewno czasu istniał aż do wielkiej ider. W protokole powizytacyjnym użytku. dokończenie na str. 18 lipiec - wrzesień 2006 f a l a 17 Młodzieżowa Rada Gminy Turawa zaprasza do działania W związku z kończącą się już niedługo na radnych Młodzieżowej Rady Gminy wane głosowaniem będą mogły oddać kadencją Młodzieżowej Rady Gminy Turawa. Zgłaszać będzie się można głos na swojego faworyta. Turawa chcemy zaprosić młodzież gmi- w okresie od 10 września do 1 listopada Zapraszamy do współpracy już teraz ny Turawa do współpracy i działania 2006. Po tym okresie lista zgłoszeń na kilka tygodni przed zakończeniem w MRGT. zostanie zamknięta i nastąpi zjazd wy- kadencji obecnej rady. Jest to okres, Działania te na pewno zaowocują branych poprzez zdobycie 15 podpisów, w którym przygotowujemy wybory, zdobyciem praktyki, która jest bardzo a tym samym pełnoprawnych człon- pomagamy w organizacji gminnych ważna szczególnie w perspektywie ków MRGT. Na tym spotkaniu zostaną dożynek i przymierzamy się do pożeg- właśnie wyborów do MRGT. przyjęte kandydatury osób chcących nania lata oraz organizujemy koncert Pod koniec listopada (konkretna się ubiegać o stanowisko przewodni- amatorskiej piosenki, który - mamy data zostanie podana do informacji na czącego i wewnętrzne wybory na inne nadzieję - uda się nam przygotować plakatach i na stronach internetowych funkcje oprócz zastępcy przewodniczą- pod koniec października. gminy Turawa) zostaną przeprowa- cego, skarbnika rady, sekretarza oraz dzone wybory do MRGT na kadencję przewodniczącego komisji rewizyjnej. Twoja gmina, twoja rada, twoja 2006 – 2008. Te funkcje obejmą osoby ubiegające się przyszłość – zapraszamy do wzięcia Warunkiem ubiegania się o bycie o funkcje przewodniczącego nie zosta- spraw w swoje ręce!!! członkiem Młodzieżowej Rady Gmi- jąc wybranym, chyba że nie będzie co ny Turawa jest zdobycie podpisów najmniej pięciu chętnych do walki o JESTEŚ AKTYWNY? CHĘTNY DO 15 mieszkańców swojej miejscowości funkcje przewodniczącego, to wtedy DZIAŁANIA? CHCESZ POPRAWIĆ w wieku od 16 lat uprawniających w wewnętrznym głosowaniu obsadza COŚ W ŚRODOWISKU MŁODZIE- do bycia pełnoprawnym członkiem się te stanowiska. Ordynacja wyborcza ŻOWYM? rady i do startowania w wyborach na do Młodzieżowej Rady Gminy Turawa Młodzieżowa Rada Gminy Turawa to przewodniczącego Młodzieżowej Rady będzie także do pobrania na stronach miejsce, gdzie to właśnie się udaje. Gminy Turawa. internetowych po uruchomieniu zgło- Na początku września obecne prezy- szeń około 20 września dium MRGT spotka się w Publicznym W listopadzie będzie trwała kampania INFORMACJE: Gimnazjum w Turawie z młodzieżą wyborcza osób chętnych na stanowisko [email protected] i zapozna ją z działalnością rady. Wtedy przewodniczącego i na koniec listopada tel: 504 251 946 lub 77 4212 818 ruszy też czas przyjmowania zgłoszeń w Urzędzie Gminy osoby zaintereso- Młodzieżowa Rada Gminy TURAWA

UWAGA MŁODZIEŻ !!! Podziękowania WYBORY do Młodzieżowej Rady Gminy Turawa na II kadencję 2006 – 2008 dla członków

I. PRZYJMOWANIE ZGŁOSZEŃ RADNY Młodzieżowej Rady Gminy od 10.09.06r do 1.11.06r - zgłoszenie kandydatury, - Żeby zostać radnym, wystarczy zdobyć podpisy Turawa i organizatorów imprez, z poparciem 15 osób ze swojej miejscowości 15 osób, które ukończyły 16 lat ze swojej miej- II. ZATWIERDZENIE RADNYCH scowości, na specjalnym blankiecie wydawanym na które zaprasza się młodzież 4.11.2006r, godz. 10.00 w UG Turawa - zjazd przez obecną MRGT w UG Turawa. Należy osób z listami poparcia do UG i zatwierdzenie przyjść na spotkanie radnych z wypełnionym Przewodniczący Młodzieżowej Rady osoby na funkcję radnego, zgłoszenia kandy- podpisami blankietem w dniu 4.11.2006r Gminy Turawa, składa serdeczne po- datów na przewodniczącego dziękowania członkom Młodzieżowej III. KAMPANIA WYBORCZA PREZYDIUM RADY (oprócz niżej wymie- Rady Gminy Turawa: Annie Wiesiołek, od 5.11.06r do 24.11.06r - w okresie: listopad nionych – w następnym punkcie - funkcji Sabinie Nowak, Małgorzacie Wiesiołek 2006 we własnym zakresie każdego z kan- prezydium) oraz Justynie Tieleczek, Asi Żygadło dydatów - Należy być radnym i zgłosić swoją kandyda- i innym osobom, które udzielały się na IV. WYBORY PRZEWODNICZĄCEGO I PRE- turę na dane stanowisko. Jeżeli jest kilka osób rzecz MRGT w okresie letnim oraz za ZYDIUM chętnych, wtedy przeprowadza się wewnętrzne pomoc w organizacji części artystycznej 25.11.2006r, godz. 10.00 w UG Turawa - głosują głosowanie (głosują sami radni) dwóch imprez, w których w ostatnim radni zatwierdzeni na zjeździe oraz osoby, które czasie brała udział Młodzieżowa Rada przyjdą do UG w Turawie w tym dniu PREZYDIUM RADY (PRZEWODNICZĄCY, Gminy Turawa – Festynu „LATO 2006 V. ZATWIERDZENIE WYNIKÓW WYBO- wiceprzewodniczący, sekretarz, skarbnik, w Kotorzu Małym” oraz Festynu „Dni RÓW I ŚLUBOWANIE RADNYCH przewodniczący komisji rewizyjnej) Kolanowic” 2006. - do 14 dni po wyborach (spotkanie w UG - Wybierani poprzez powszechne i tajne gło- Dziękuję także organizatorom za Turawa) sowanie wszystkich uprawnionych osób (radni zaproszenie nas i umożliwienie pomocy i inni), które przybędą do UG Turawa w dniu w organizacji tych wydarzeń. Taka DAJ SIĘ WYBRAĆ !!! 24.11.2006r na wybory. postawa przyczynia się do integracji środowiska dorosłych z młodzieżą WARUNKI STARTOWANIA W WYBORACH Druki list poparcia, na których kandydaci na gminy, przy okazji prowadząc do I WYBORU radnych zbierać będą podpisy, będą dostęp- konkretnych osiągnięć i korzyści. Szczegółowe zasady wyborów będą dostępne po ne w Urzędzie Gminy w Turawie, w Gminnym Przewodniczący Młodzieżowej Rady Gminy TURAWA 20.09.06r na stronie www.turawa.pl w dokumencie Centrum Informacji oraz w pokoju nr 19 lub 20 Sebastian Klotka Ordynacja Wyborcza do MRGT z 2004r od 10.09 do 1.11 - tel. 4 212 109, 012 18 f a l a lipiec - wrzesień 2006

Tekst: Walter Świerc I OTWARTY KONKURS AMATORSKIEJ PIOSENKI W GMINIE TURAWA Legendy „Nas łączy muzyka” - Węgry 20.10.2006 Legendy HONOROWY PATRONAT WOJT GMINY TURAWA, Waldemar Kampa

Młodzieżowa Rada Gminy Tu- mara Kampa, który przez cały czas, o Niwkach rawa ogłasza zapisy do I-go Ot- odkąd działa MRGT, wspiera ją, „Legendy o Niwkach” - tak zaty- wartego Konkursu Amatorskiej pomaga także prywatnie, już kilka tułował swoją książkę Zbigniew Piosenki Gminy Turawa „Nas razy wspomógł nas finansowo ze Stańczak, absolwent Politechniki łączy muzyka”, Węgry 2006 swoich własnych pieniędzy, nigdy Śląskiej, a urodzony w Katowicach. Konkurs odbędzie się w budyn- nie odmówił nam pomocy. Osoba wychowana w środowisku ku Ochotniczej Straży Pożarnej w Od strony technicznej i artystycz- wielkomiejskim, środowisku o Węgrach w dniu 20 października nej konkurs przygotuje i poprowadzi zupełnie innym rytmie i tempie o godzinie 18.00 zaprzyjaźniona z Młodzieżową Radą życia niż w małej miejscowości Zapraszamy zespoły, wokalistów, Gminy Turawa grupa zajmująca się śródleśnej w Niwkach w gminie amatorów, grupy dziecięce, chó- nagłośnieniem, oprawą artystyczną Chrząstowice. Tu mieszka od ry i wszystkich zainteresowanych imprez i ich prowadzeniem – Grupa niedawna, bo zaledwie od sześ- śpiewem i muzyką. Nie ważny jest Inicjatyw „SBRT” z Zawady ciu lat. tutaj wiek, tylko chęć zaśpiewania Przewidujemy co najmniej trzy Na podstawie prowadzonych co najmniej trzech piosenek – co próby wraz z wszystkimi uczestnika- rozmów, a także podczas spotkania jest jedynym warunkiem uczest- mi, aby dopasować do nich muzykę autorskiego w Niwkach doszedłem nictwa w konkursie w sensie linii melodycznej, oswoić do jednoznacznego wniosku, że Konkurs będzie oceniany przez z mikrofonem i ludźmi, dlatego to człowiek, który pragnie rea- publiczność, która zjawi się na nim po 6.10.2006r nie będziemy mogli lizować się w zaciszu drzew, w w budynku OSP Węgry. już nikogo dopisać do listy, kończy otoczeniu pól i łąk, a nie w oto- Konkurs piosenki jest ostat- członek „SBRT”, Rafał Moj czeniu betonowych wieżowców. nią imprezą organizowaną przez Czy tak jest, wystarczy zapoznać Młodzieżową Radę Gminy Turawa SPRÓBUJ SWOICH SIŁ się z jego pierwszą publikacją wy- kadencji 2004 – 2006 W ŚPIEWANIU !!! daną w niewielkim nakładzie, ale Chcemy tym konkursem i -można NAGRODY CZEKAJA !! z myślą, że nabędą ją osoby tak powiedzieć- koncertem wszystkich WIELKIE ŚPIEWANIE wrażliwe na piękno przyrody, jak chcących śpiewać pożegnać się z W GMINIE TURAWA on sam. młodzieżą, dla której przez ostatnie ZAPRASZAMY !!! Ze względu na wielowiekowe dwa lata jako MRGT próbowali- związki Niwek z Turawą, je- śmy organizować różne imprezy stem przekonany, że chętni do i wydarzenia – powiedziała wice- Zgłoszenia do koncertu do 6 nabycia ksiązki znajdą się i na przewodnicząca MRGT, Sabina października 2006 naszym terenie, tym bardziej, że Nowak Kontakt: [email protected], posiada ona przystępną cenę (12 Organizatorem jest Młodzieżowa [email protected], zł) oraz miłą oprawę edytorską, Rada Gminy Turawa. Honorowym 77 4212 818, 500 285 067, która może zadowolić najbardziej Patronatem nasz konkurs objął wójt 504 251 946 wybrednych znawców tego typu gminy Turawa, pan Waldemar wydawnictw. Kampa – powiedział przewodni- Wszystkich zainteresowanych czący Młodzieżowej Rady Gminy ZESPOŁY WESELNE I przedstawioną tematyką a także Turawa, Sebastian Klotka INNE, CHÓRY, KAPELE, nabyciem ksiązki proszę o kontakt Ania Wiesiołek dodaje - Nie mogło INDYWIDUALNE OSOBY, e-mailowy: [email protected] się obejść bez pomocy wójta Walde- WSZYSCY CHĘTNI ▪ O szkole dokończenie ze str. 16 nauczyciel Josef Winkler, przyszedł reszcie dwóch nauczycieli- wspo- Uchwałę podpisały wszystkie na z Rzędowa i ma 27 lat. Uczy jeszcze mniany wyżej Josef Winkler jako wstępie wyszczególnione osoby. Jak sam 191 dzieci-140 z Turawy i 51 I nauczyciel i tak zwany adiurant wynika z dostępnych dokumentów, z Trzęsiny, w tym 90 chłopców i Karl Ginther. to spotkanie odniosło zamierzony 101 dziewcząt. Nawet w potrzebne Na zdjęciu widzimy wybudowaną skutek, w protokole powizytacyj- książki została szkoła wyposażona. w 1873 roku nową szkołę w Tura- nym z dnia 10.04.1874 czytamy Na ogrzanie klas szkolnych hra- wie. Zdjęcie pochodzi z roku 1901 bowiem, że nauczanie odbywa bia daje 7 m³ drewna opałowego i przedstawia tzw. pierwszego na- się już w dwóch klasach o łącznej i 23 m³ na potrzeby mieszkania uczyciela Franza Pytla i drugiego powierzchni 214 m². Istnieje prze- nauczyciela. Protokół podpisał po- nauczyciela Alfreda Scheuermana stronne mieszkanie dla nauczyciela, wiatowy inspektor szkolny ksiądz wraz z rodzinami. jak również chlewik i stodoła i to Karl Kahl. C.d.n. wszystko w dobrym stanie. Jest Dopiero za 8 lat, od miesiąca też już od 22.03 tego roku nowy sierpnia 1882, w szkole uczy na- Alfred Kupka lipiec - wrzesień 2006 f a l a 19 Włodarze naszych wsi Kotórz Wielki

– Proszę czytelnikom ckiej, Zarządu DFK, stra- Fali przybliżyć swoją żaków OSP i małej grupie postać. osób niezrzeszonych, tzw. – Nazywam się Bernard społeczników. Zakończono Ciasto. Mam 51 lat, żonaty, drugi etap telefonizacji wsi, pięcioro dzieci (trzy córki, na którym mi szczególnie dwóch synów). Z wykształ- zależało, gdyż przez osiem cenia jestem inżynierem miesięcy pełniłem funkcję Ważnym zadaniem ze względu na bez- elektrykiem. Jestem ab- sołtysa bez telefonu. Dzięki pieczeństwo mieszkańców, a w sezonie solwentem Wyższej Szko- temu wszyscy mieszkańcy również pieszych turystów, jest budowa ły Inżynierskiej w Opolu. mogą mieć w swoim domu chodnika wzdłuż ulicy Opolskiej. Oprócz Studia ukończyłem w 1980 telefon. Drugim bardzo tych w/w zadań są mniejsze wynikające roku uzyskując tytuł mgr inż. o specjalno- ważnym osiągnięciem było wykonanie z bieżących potrzeb mieszkańców naszej ści elektroenergetyka. Pracę zawodową oświetlenia wzdłuż ulicy Stawowej, o co wioski. rozpocząłem w 1980 w Hucie Małapa- zabiegali mieszkańcy bezskutecznie przez – Jak przebiegają przygotowania new w Ozimku, gdzie pracuję do chwili kilkanaście poprzednich lat. do dożynek gminnych? obecnej. Nie jest to jednak ta sama huta. Dzięki operatywności zarządu OSP – Jak już wspomniałem, jest to na dzień W 1980 roku było to przedsiębiorstwo została rozbudowana remiza strażacka dzisiejszy pierwszoplanowe zadanie. Przy- państwowe zatrudniające około 7,5tys. i zakupione zostały dwa samochody gotowania do dożynek rozpoczęliśmy już pracowników, obecnie jest to spółka z o.o. strażackie. Zarząd DFK natomiast po- w zeszłym roku. Na zebraniu wiejskim należąca do grupy kapitałowej „Gwarant” starał się o 50 tys. złotych na materiały w dniu 25.11.2005 r. został powołany 13 zatrudniająca nieco ponad 1 tys. pracow- do adaptacji budynku szkoły na klub osobowy Komitet Organizacyjny Dożynek ników. W zeszłym roku powrócono do „Pod lipą”, w którym znajduje się sala Gminnych 2006, którego zostałem prze- historycznej nazwy Huta Małapanew taneczna, kuchnia, sanitariaty oraz po- wodniczącym. Od wiosny bieżącego roku sp.z o.o. Obecnie pracuję na stanowisku mieszczenia świetlicowe. Prace wykonano prowadzone są prace przygotowawcze, mistrza w wydziale zabezpieczenia pro- w czynie społecznym. głównie porządkowe wokół obejścia, gdzie dukcji i odpowiadam za zasilanie huty i Również w czynie społecznym dokonano odbywać się będą główne uroczystości innych spółek działających w granicach adaptacji budynku służącego kiedyś dla dożynkowe. Od początku sierpnia wkro- byłej huty w energię elektryczną. rolnictwa na pomieszczenie gospodarcze czyliśmy w kulminacyjny etap przygoto- Kiedy zbliżały się wybory sołtysa, dla Klubu oraz na altanę (otwartą z jednej wań. Pozostało jeszcze wiele do zrobie- mieszkańcy namawiali mnie, żebym strony) na spotkania dla mieszkańców na nia. Staramy się angażować coraz więcej spróbował sił. Po długim namyśle- gdyż świeżym powietrzu. Materiały zakupio- mieszkańców, aby zdążyć na czas. przeczuwałem, że nie jest to łatwe- kiedy no po części z funduszu Urzędu Gminy – Jak wygląda współpraca z miesz- zgłoszono moją kandydaturę, zgodziłem i Rady Sołeckiej. kańcami Kotorza Wielkiego? się kandydować łudząc się jednocześnie, Od września ubiegłego roku ze względu – Współpraca z mieszkańcami układa że mnie nie wybiorą. Stało się jednak na małą liczbę dzieci zamknięto oddział się w miarę dobrze. Jest grupa ludzi, która inaczej i tak zostałem sołtysem Kotorza przedszkolny w Kotorzu Wielkim. Dzięki chętnie angażuje się do pracy na rzecz Wielkiego. staraniom Rady Sołeckiej pomieszczenia swojej wsi. Są to zwykle jedne i te same – Jak długo pełni Pan Funkcję te zostały przekazane przez Urząd Gminy osoby. Są też tacy, którzy przychodzą sołtysa? na świetlicę wiejską dla dzieci i młodzieży. i pomagają przy konkretnych pracach – Funkcję sołtysa pełnię od 1999 roku, W najbliższym czasie zostaną wymienio- na moją prośbę lub innych członków Rady czyli drugą kadencję, która kończy się ne okna w tych pomieszczeniach. Poza Sołeckiej, gdy zachodzi taka potrzeba, w 2007 roku, w styczniu. tym jako jedno z najmniejszych sołectw chociażby obecne przygotowania do do- – Jak ocenia Pan swoją działal- w Gminie co roku bierzemy udział w Do- żynek. Z przykrością muszę stwierdzić, ność? żynkach Gminnych. że jest też -wprawdzie niewielka- grupka – Trudno oceniać samego siebie. O ocenę – Co chciałby Pan jeszcze zrobić stojąca z boku, która, mało tego, że nic należałoby zapytać mieszkańców naszej dla Kotorza Wielkiego? nie robi, to jeszcze wprowadza niezdrową wsi i na pewno opinie byłyby różne. Staram – Pierwszoplanowym zadaniem na atmosferę. się wywiązywać ze swoich obowiązków dzień dzisiejszy jest przygotowanie – Czego należałoby Panu życzyć wobec wsi i jej mieszkańców najlepiej jak i przeprowadzenie (zorganizowanie) na krótko przed dożynkami? potrafię. Ludzie przychodzą z różnymi Dożynek Gminnych 2006. Mimo że jeste- – Na krótko przed dożynkami należy sprawami i problemami i żadna z nich śmy najmniejszym sołectwem w Gminie, nam życzyć przede wszystkim pięknej, nie zostanie bez odzewu. Nie wszystkie podjęliśmy się tego zadania i musimy się słonecznej pogody i tłumów uczestników, zostają załatwione, najczęściej z powodu z niego wywiązać. gdyż dla nich to organizujemy. braku środków w Urzędzie Gminy bądź Strategicznym zadaniem na najbliższe – Dziękuję za rozmowę. w urzędach wyższych szczebli. lata jest budowa kanalizacji sanitarnej. – Co udało się Panu osiągnąć dla Kolejnym zadaniem inwestycyjnym, Wywiad został przeprowadzony w dn. Kotorza Wielkiego? uzależnionym od poprzedniego, na któ- 25.8.2006 w czasie organizacji tegorocznych – To, co się udało się zrobić w Kotorzu re od lat czekamy, jest wyasfaltowanie dożynek w Kotorzu Wielkim Wielkim, od kiedy jestem sołtysem, to nie dróg gminnych, które na dzień dzisiejszy Wywiad przeprowadził tylko moja zasługa, lecz całej Rady Sołe- znajdują się w bardzo złym stanie. Jerzy Farys 20 f a l a lipiec - wrzesień 2006 Kapliczki i krzyże Gminy Turawa Bardzo często budowano Dzwon w kapliczce odzywał nawałnice przechodziły do nich. Póź- kapliczki, żeby podziękować się również, gdy zbliżały się niej kapliczkę rozbudowano, a dzwon Bogu za cudowne ocalenie chmury burzowe. Dźwięk powieszono wyżej, aby było go lepiej lub otrzymane łaski. Przy- dzwonu sprawiał, że burza słychać. Również obraz Matki Boskiej kładem takiej budowli jest przechodziła spokojnie albo Nieustającej Pomocy uległ zniszcze- kapliczka o bardzo ciekawej chmury się rozstępowały niu. Dlatego w kapliczce umieszczono architekturze znajdująca i znów świeciło słońce. Inne nowy obraz Matki Boskiej z Dzieciąt- się w Zakrzowie Turaw- wsie zazdrościły nam naszej kiem, który poświęcił nasz długoletni skim przy ulicy Głównej. Kapliczka Matki Boskiej z kapliczki, bo zawsze proboszcz ksiądz Józef Chriesten. Do ta pełniła również rolę dzwonnicy, omijały nas nieszczęśliwe opady i bu- kapliczki odbywały się kiedyś proce- a dźwięk dzwonu odpędzał złowrogie rze. Nawet się czasem złościli, że całe sje Bożego Ciała. Wielu ludzi do dziś chmury gradowe. Zbudowano ją zbyt stawia świece do kapliczki, aby zyskać blisko drogi, jednak istnieje już ponad opiekę Matki Boskiej. Często w kaplicy 130 lat i przy kolejnych remontach stoją też świeże kwiaty, które ofiarują drogi nigdy jej nie naruszono. ludzie w podziękowaniu za otrzymane Jerzy Farys „małe cuda”. Dzwonu w kapliczce już dzisiaj nie ma, dokładnie nie wiadomo co się z nim stało, prawdopodobnie jego Kapliczka w Zakrzowie rolę przejął dzwon na wieży kościelnej, przy ulicy Głównej który był donośniejszy.

W Zakrzowie Turawskim przy ulicy Kapliczka Głównej w ogrodzie pani Jadwigi Adamiec znajduje się kapliczka Mat- W środku wsi kapliczka stała ki Boskiej. Kapliczkę tę wybudował O przeszłych latach przypominała jej pradziadek w 1874 r., gdyż w tra- Święta panienka na ludzi spoglądała gicznym wypadku przy pracy zginął w ciężkich chwilach im pomagała. jego syn. Chciał również, aby Matka Swoim dzwonem nas ostrzegała Boska strzegła wszystkich mieszkań- Gdy ciężka burza nad wioskę nadciągała. ców Zakrzowa przed wypadkami. W Święta panienka to usłyszała, kaplicy zawieszono wtedy obraz Matki ciężkie chmury od wioski odganiała. Bożej Nieustającej Pomocy i dzwon, Teraz swoje zmartwienia jej powierzamy który każdego dnia dzwonił w połu- i wciąż ufność w niej pokładamy dnie. Mieszkańcy Zakrzowa pracujący w polu, słysząc dzwon, zawsze kończyli Dorota Mosz pracę i szli szybko do domu na obiad. Moja wieś w czasie II wojny światowej i po wojnie cz.II

Wspomnienia Agnieszki Bonk Wtedy zarobiłam na nową sukienkę. Za polski. Straszne trudności sprawiała z Kadłuba Turawskiego spisała tyle pracy wystarczyło na tylko jedną mi nauka „cz”, „rz”, ale kiedy to już Karolina Kraft sukienkę, ale warto było, bo w tych pojęłam, to nie było tak źle. Chodziłam czasach nie było w co się ubrać. do polskiej szkoły tylko półtora roku, Straszne dla nas było to, że ojca za- Ja się urodziłam jako Niemka, w ale i tak nie mam problemów z polską brali do Rosji, internowali Rosjanie niemieckim państwie, więc nie było to pisownią. wszystkich mężczyzn. Ojciec był w dla mnie miłe, kiedy dowiedzieliśmy się, W maju poszłam z moją kuzynką Dniepropietrowsku jako pracownik. że będziemy należeć do Polski. Wpajano pieszo do Turawy i tam przenocowa- Pewnego sierpniowego ranka zauwa- nam -dzieciom, żebyśmy byli przeciwko łyśmy, a na drugi dzień poszłyśmy do żyliśmy, że za oknem idzie jakiś chłop Polakom. Nauczyciele mówili, że oni Opola. Nic w nim nie było. Przywiozłam w koszuli i z grabiami. Patrzymy, a [tj. Polacy –przyp. kor.] nas wymordują, jedną słomiankę (słomkowy koszyk). to tata. Wszyscy byliśmy szczęśliwi, dlatego bardzo się ich bałam. I tu nagle Do dzisiaj go mam i trzymam w nim że tata wrócił, zwłaszcza że nie wie- mieliśmy należeć do Polski, to było owoce. Mówię dzieciom: Szanujcie go, dzieliśmy wcześniej dokładnie, dokąd coś strasznego. Z czasem zapanował bo ma 60 lat i ja po niego byłam w go zabrano. porządek i było dobrze. Opolu. Jako 13 letnia dziewczynka chodziłam My w domu uczyliśmy się mówić po Straszne w czasie wojny były naloty do lasu pracować. Obcinaliśmy trawę Śląsku, więc nie mieliśmy aż takich bombowe. Kiedy radio nadawało komu- kopaczką, potem ją przerzucaliśmy i problemów, kiedy poszliśmy do szkoły, nikat o nalocie, to po kilku sekundach potem na nowo sadziliśmy drzewka. bo już jednak znaliśmy po części język już byli u nas. dokończenie na str. 21 lipiec - wrzesień 2006 f a l a 21 Lato w Zawadzie 2006 dokończenie ze str. 15 Wienchowi, Barbarze Pikos, Brandt, Joannie i Justynie Knopp, Dzieci korzystały z karuzel Teodorowi Michalczykowi, Ge- Marioli Pasonn, Patrycji Wrzód, czeskiego wesołego miasteczka. rardowi Słota, Ewie Kozioł, Łukaszowi Moczko, Patrykowi Fe- Stoiska obfitowały w napoje i wszel- Stacji Paliw „ Petrolux”, Re- liks, Emilowi Wójcik, Krzysztofowi kiego rodzaju przysmaki. Dużym nacie Kulawik, Ferdynandowi Dziakowskiemu, Łukaszowi Bro- zainteresowaniem cieszyła się także Feliks, Halinie i Romanowi chowskiemu, Pawłowi Prokopowi, loteria fantowa, której przygoto- Kozieł, Spółdzielni SCH Tura- Józefowi Mróz, którzy przyczynili waniem zajęła się pani Barbara wa, Pawłowi Grabowskiemu, się do organizacji festynu, za ich Stankowska. Fantów było wiele, Andrzejowi Bączkowskiemu, trud i pracę włożoną w przygo- a nagrody niebanalne! Markowi Misiowi, Tomaszowi towanie oraz przeprowadzenie Przez dwa dni panowała radosna Klimowskiemu, Tadeuszowi tegorocznej imprezy. atmosfera. Namiot, którego deko- Retmańczykowi, Jolancie Pie- Marzena Dymarczyk racją zajęły się dzieci z zawadzkiej truszka, Krzysztofowi Kansy, świetlicy, wypełniony był gośćmi. Andrzejowi Wodnickiemu, Se- Służby porządkowe- strażacy z bastianowi Ryba, Grzegorzowi Z kroniki zespołu „Jaźwinki” Ochotniczej Straży Pożarnej na Klaub, Józefowi Datko, Wal- czele z komendantem- panem demarowi Polok oraz wszyst- Andrzejem Kotulą, działały bez kim anonimowym sponsorom Festiwal Folklorystyczny zastrzeżeń. Każdy wiedział, za co za udzieloną pomoc finansową i jest odpowiedzialny i co należy do materialną. Pragniemy podzięko- „Góry Opawskie – Jeseniki” jego obowiązków. wać także mieszkańcom: Janowi Ile wysiłku i pracy kosztowało Czernia, Józefowi Geppertowi, Pio- W dniach 12.08.2006r – 14.08.2006r przygotowanie tegorocznego fe- trowi Malek, Jolancie Wacławek, w trzech miastach odbyły się Festi- stynu, wiedzą najlepiej ci, którzy Henrykowi Zapiór, Małgorzacie i wal Folklorystyczny „Góry Opaw- go zorganizowali i im należą się Ireneuszowi Starobrzańskim, Rucie skie – Jeseniki”. Festiwal gościł w wielkie słowa uznania. Dlatego w Długosz, Piotrowi Lisowi, Jerzemu Prudniku (Stadnina koni w Choci- tym miejscu Sołtys i Rada Sołecka Knopp, Jerzemu Pikosowi, Andrze- miu), w Głuchołazach i w Opolu. w Zawadzie pragną serdecznie po- jowi Krok, Zbigniewowi Skrzyd- Wśród zaproszonych zespołów z dziękować wszystkim sponsorom: lewskiemu, Jerzemu Adamiec, Czech i Polski znalazł się także Arnoldowi Wocław, Piortowi Tomaszowi Rybak, Krzysztofowi zespół z naszej gminy – „Jaźwin- Wrzód, Henrykowi Kobieli, Świerc, Sebastianowi, Markowi ki” z Bierdzan. Waldemarowi Bednarskiemu, i Krystianowi Malek, Damiano- W ciągu trzech festiwalowych Pawłowi Ochentel, Kołu Mniej- wi i Krystynie Czech, Adamowi dni zespół wystąpił aż osiem razy, szości Niemieckiej z Zawady, Dymarczyk, Waldemarowi Klyk, a najserdeczniej został przyjęty w Marcinowi Suchodolskiemu, Helmutowi Brandt, Joachimowi Głuchołazach. Stanisławowi Bulskiemu, Za- Klotka, Teodorowi Michalczyk, Był i opisał jazdowi „Alibaba”, Jerzemu Andrzejowi Dziuba, Dawidowi Ryszard Mohrhardt

Moja wieś w czasie II wojny światowej i po wojnie dokończenie ze str. 20 chleba nie mieli, bo mieliśmy pole kwotę? Jednak i ta garstka słodyczy Na skrzyżowaniu w Dylakach zrzu- przy szosie. była dla mnie przyjemnością. cił amerykański samolot bomby. Wtedy, kiedy pracowaliśmy w le- Później powoli zapanował porządek. Ja się tak przeraźliwie bałam tych sie, dostawaliśmy przydział na chleb. W 1946 roku poszłam do szkoły. Ja nalotów bombowych, że ze strachu Trzeba było iść po niego piechotą do miałam ukończone siedem lat szkoły nawet tego huku nie słyszałam. Kiedy Turawy, po wojnie nie było rowerów. niemieckiej, a tego nam nie zaliczyli, były naloty bombowe, to był taki dym, Gdy doszliśmy, pierwszy wypiek był więc miałam tylko wpisane półtora który osłaniał Jezioro Turawskie. już zabrany, ale my mieliśmy takie roku na świadectwie. Chciałam zdo- Głód był dopiero po wojnie. W 1945 talony, tyle i tyle nam się należało. być jakiś zawód, ale nigdzie mnie roku Rosjanie wywozili wszystko, Ja dostałam dwa chleby, to znów było nie chcieli przyjąć po półtora roku co się dało z Dolnego Śląska. Byd- coś do jedzenia. Po to pieczywo rano szkoły i tak zostałam bez zawodu, ło gnali w stronę Rosji. Może kilka wychodziłyśmy, a wieczorem wracały- chociaż chciałam go zdobyć. Tak było krów udało im się doprowadzić, bo śmy. W Turawie także dostawałyśmy na wojnie. Ludzie z mojego roczni- im zdychały, bo paśli je żytem. Mnie cukierki, dla każdego było przeznaczo- ka i starszego nie mieli możliwości mama posyłała, żeby odganiać te kro- ne 50 dag cukierków. Często bywało nauki. wy od naszego żyta, żeby nam go nie tak, że w drodze do domu zjadaliśmy W czasie wojny najedliśmy się na- wyjadały. Przyszła następna grupa i wszystkie. Brak cukru był szczegól- prawdę dużo strachu, poznaliśmy co wtedy wszystkie żyto nam wyjadły. nie dla nas dzieci uciążliwy. Kiedyś to głód. Nie było światła, mam nawet Tak, że pozostało nam ziarna tylko przed sklepem znalazłam 5 fenigów. jeszcze taką lampkę, którą świecili- na następny siew. Wtedy przez cały Byłam tak szczęśliwa, że pobiegłam śmy w czasie wojny. Obyście wy nie rok nie mieliśmy chleba- ja wiem do domu pochwalić się wszystkim musieli przeżywać takiego koszmaru, co znaczy nie mieć chleba. Czasem zdobyczą, a dopiero później kupiłam jaki się dział w tamtych czasach, w nam ludzie trochę mąki pożyczali. sobie landrynki, ale ileż to można czasach wojennych. My byliśmy w Kadłubie jedyni, co było tych landrynek kupić za taką Jerzy Farys 22 f a l a lipiec - wrzesień 2006 Historia Gminy Turawa Do II wojny światowej mieszkań- strony Sowietów na miejscowej beczki pełne alkoholu przebijali com naszych wsi żyło się bardzo ludności cywilnej. Gdy Rosjanie szablami, bagnetami, a alkohol spokojnie: mozolnie pracowali na wkroczyli do wsi gminy Turawa, wlewali do metalowych wiader. roli lub trudnili się handlem. Przy- dla mieszkańców nastąpiły naj- Gdy odchodzili, alkohol wylewał kładem takiej wsi są chociażby bardziej tragiczne chwile. Nastał się z beczek na ziemię i spływał Bierdzany. W miejscowości tej już okresu bezprawia: strachu i ter- do pobliskiego potoku. Sytuacja w 1880 r. istniała poczta. We wsi roru. Wchodzące wojska radzie- się powtarzała: gdy przychodzili były dwie karczmy: u Jagielly i ckie zabijały niemieckich jeńców następni żołnierze, dziurawili ko- Lesia, dwie masarnie oraz trzy wojennych. O tych wydarzeniach lejne beczki. W tym szaleństwie sklepy spożywcze, młyn i tartak. napisałem w poprzednich odcin- alkoholowym 23 stycznia pijani W czasie wojny mieszkańcy bar- kach. Żądni krwi Sowieci prze- żołnierze radzieccy postanowili dzo obawiali się nadejścia Rosjan, szukiwali domy, szukając „Ger- spalić całą wieś. Szczególnie złą słyszeli o ich okrucieństwie i bar- mańców” i „panienek”. Zabierali sławą okrył się żołnierz „na bia- barzyństwie. Jednak większość mieszkańcom ich dobytek, a cze- łym koniu”. Rosjanie wrzucali do mieszkańców naszej gminy nie go nie zdołali zabrać -niszczyli. domów woreczki z tajemniczym

Pocztówka z 1909 przedstawiająca pałac rodziny von Garnier w Bierdzanach. Pałac spalili Rosjanie 23.01.1945 roku. zdecydowała się na ucieczkę przed Wkrótce pozabierali mieszkańcom proszkiem i wybuchały pożary o zbliżającymi się Sowietami, bo świnie, by zjeść ich mięso wraz z ogromnej sile. Rosjanie spalili 46 był wtedy styczeń i bardzo ostra pieczonymi na słoninie plasterkami domów, 5 stodół, 2 obory i całko- zima. Dlatego też ludność chciała ziemniaków i popijając herbatą wicie dwa gospodarstwa A. Elia- spokojnie przeczekać przemarsz -„ciajem”. W opustoszałym pała- sa i Kupki. Spalili domy głównie Rosjan. Przezornie mieszkańcy cu w Bierdzanach, bo zarządca wzdłuż obecnej ulicy Opolskiej. zabezpieczyli swoje najcenniejsze Schtrasser zdążył się ewakuować, W niektórych przypadkach płacz rzeczy, schowali swoje niemieckie Rosjanie urządzili sobie siedzibę. dzieci czy błagania ludzi starszych dokumenty, spalili stare zdjęcia. Obok mieściła się gorzelnia, a w uratowały domy i szaleńcy omi- Wiedzieli, że za posiadanie do- niej całe cysterny pełne spirytusu, jali ich domostwa i nie podpalali kumentu z niemieckim napisem gotowego do transportu. Podob- ich zabudowań. Rosjanie spalili grozi im śmierć. Na terenie naszej no część alkoholu mężczyźni z wtedy również folwarczny pałac, gminy nie stoczono żadnej większej Bierdzan wylali do potoku Jaź- leśniczówkę, przedszkole, szko- bitwy, dlatego też nieuzasadnione wińki. Rozpoczęło się wielkie łę. Na szczęście ocalał zabytkowy było późniejsze okrucieństwo ze pijaństwo sołdatów. Metalowe kościół. W czasie pożaru Rosjanie lipiec - wrzesień 2006 f a l a 23 w okresie II wojny światowej cz. IV zamordowali dwóch głuchoniemych a następnie zabili mieszkańców- Franciszka Breuer i niemieckich jeńców Beniamina Kulig. Rosjanie zażądali wojennych w miej- od Błażeja Świętek zegarka, nie scowej leśniczówce posiadał go, jego również zamor- i masarni u Cyrysa. dowali. Kilkunastoletnia Maria W Zakrzowie Tur. Salawa zginęła, raniona radzie- Rosjanie zabili 27 ckim odłamkiem granatu. Dwóch bezbronnych jeń- niemieckich żołnierzy udusiło się, ców niemieckich. bo ukrywali się w płonącej stodole, Mój ojciec przypo- ciała ich zostały pogrzebane na mina sobie, jak w miejscowym cmentarzu. Podobne czasie wojny pijany pożary, lecz na mniejszą skalę, żołnierz radziecki były w Ligocie Turawskiej. 23 ustawił całą jego ro- stycznia 1945 roku pijany żołnierz dzinę twarzami do radziecki, jadący na rowerze, spalił ściany i chciał ich zabytkowy kościół z 1813 roku, rozstrzelać strzała- salę taneczną u Lesia, 2 domy mi z pepeszy. mieszkalne i 5 stodół. Jakie były Rodzinę uratowała przyczyny tego pożaru, już się nie Ukrainka, będąca dowiemy. Jak również, dlaczego na robotach przy- podpalił wybrane zabudowania, musowych w Ligo- dosyć oddalone od siebie. Czyż cie Tur. Przekonała nie jest zbiegiem okoliczności, krewkiego sołdata że oba te wielkie pożary w Bier- do zaniechania dzanach i w Ligocie Turawskiej mordu. Gdy pijany były tego samego dnia? W Ligo- czerwonoarmista cie Turawskiej na obrzeżach wsi wyszedł na drogę, zamordowali Rosjanie, po okrut- zastrzelił prowa- nym przesłuchaniu, miejscowego dzonego właśnie krawca Jantę. Znaleziono u niego niemieckiego jeńca Spalony 23.01.1945 r. przez Rosjan kościół w Ligocie Turrawskiej. flagi niemieckie, gdyż chciał je w wojennego. Wtedy przyszłości wykorzystać jako ma- zadowolony z siebie położył się wojsk radzieckich. Rosjanie wy- teriał krawiecki. Do pożarów wy- spać i mógł spokojnie zasnąć. wieźli w głąb Rosji wszystkich wołanych przez Rosjan w Kadłubie Każdy, kto przeżył wojnę, mógłby mężczyzn zdolnych do pracy. Turawskim, Zakrzowie Turawskim opowiedzieć wiele tak wstrząsa- Niestety większość z nich już nie i Rzędowie nie doszło. W Kadłubie jących historii, świadczących o powróciła, a ci, którzy przeżyli Turawskim Rosjanie torturowali, okrucieństwie i barbarzyństwie radzieckie obozy pracy, opowiadali o nieludzkim ich traktowaniu w kopalniach promieniotwórczego uranu czy trującego ołowiu. Ci, którym udało się zbiec z robót przymusowych, pieszo prze- dzierali się przez niezmierzone obszary ZSRR. W większości wsi radzieckie NKWD znajdowało lu- dzi skłonnych do współpracy z Rosjanami i od nich uzyskiwało listę byłych prominentów niemie- ckich lub należących do NSDAP. Następowały wtedy aresztowania i w pierwszej kolejności tych ludzi wywożono do Rosji. Na koniec również miejscowych donosicieli wywieziono w głąb ZSRR. Bardzo dziwne było nieraz zachowanie Rosjan. Jak opowiedziała mi jedna z mieszkanek Bierdzan, żołnierze sowieccy wraz z domownikami siadali po turecku na podłodze i pili naftę. Na zdjęciu przedstawiony jest sklep z artykułami kolonialnymi w Bierdzanach. Dom został spalony przez Rosjan w czasie II wojny światowej dokończenie na str. 24 24 f a l a lipiec - wrzesień 2006 Jubileusz 50-lecia kapłaństwa W dniu 17 czerwca 2006 roku Opolu, którego rodzinną parafią ks. Jerzy Obst, razem ze swymi jest Ligota Turawska. braćmi kapłanami, dziękował Do życzeń składanych na za- Bogu za dar złotego jubileuszu. kończenie liturgii ustawiła się 50 lat wierności Bogu, służby długa kolejka: Rada Parafialna, ludziom, dzielenia dla ludzi daru służba liturgiczna, kapłani, wła- Chrystusowego kapłaństwa. Ra- dze Gminy Turawa, Straż Po- zem z ks. Jerzym tą radość prze- żarna, parafianie. żywała także najbliższa rodzina, Swoje życzenia przesłał także księża, władze lokalne i wspól- bp Bonifacy Antoni Reimann z nota parafii Ligota Turawska, Boliwii. a także inni goście i wierni. Cała uroczystość, jej oprawa, Na uroczystość 50-lecia ka- liczna obecność wiernych i go- płaństwa przybyli księża po- ści, składane życzenia to wyraz chodzący z parafii i pracujący wdzięczności ludzi kapłanowi, w niej podczas już prawie 40- który poświęca swoje życie, i nade letniej obecności ks. Jerzego w wszystko wdzięczność Bogu Ojcu, Ligocie Turawskiej. który dał Swego Syna jako ofiarę Homilię w czasie uroczystej za człowieka i tę ofiarę włożył mszy jubileuszowej wygłosił ks. przez Eucharystię w jego ręce. Joachim Waloszek, rektor Wyż- Ks. Rafał Kiełek szego Seminarium Duchownego w

„ROZŚWIETLONA GMINA 2006” Historia Gminy Ogłoszenie o konkursie Regulamin konkursu na najładniej oświetloną na najładniej oświetloną Turawa w okresie zagrodę w okresie Świąt Bożego zagrodę w okresie Świąt Bożego Narodzenia w Gminie Turawa Narodzenia we wsiach Gminy II wojny światowej Turawa Urząd Gminy Turawa serdecznie za- prasza do udziału w II edycji konkursu 1. W konkursie mogą wziąć udział dokończenie ze str. 23 na najładniej oświetloną zagrodę w osoby zamieszkujące na terenie Gminy W Bierdzanach w zabudowa- okresie Świąt Bożego Narodzenia pod Turawa. niach folwarcznych, a w Zakrzo- nazwą „ROZŚWIETLONA GMINA”. 2. Zgłoszone zagrody oceniane będą wie Tur. w miejscowej szkole i Konkurs organizowany przez Urząd przez komisję konkursową powołaną „polarni” Rosjanie założyli „go- Gminy Turawa odbywa się po raz przez Wójta Gminy Turawa. spodarstwa”. Rolnikom zabrano drugi. Chętnych prosimy o zgłasza- 3. Komisja konkursowa będzie głównie krowy. Miejscowe kobiety nie udziału sołtysom najpóźniej do wizytować zgłoszone do konkursu musiały je doić, a z mleka na po- dnia 30 listopada 2005 roku. Sołtysi zagrody w dniu 21 grudnia 2006 trzeby wojska wyrabiano masło, przekażą listy chętnych do Urzędu roku (czwartek) od godziny 16.00. sery. Okolicznym mieszkańcom Gminy. Komisja oceniająca dokona 4. Laureaci trzech pierwszych miejsc żołnierze radzieccy zabierali przeglądu zgłoszonych posesji w dniu otrzymają nagrody ufundowane przez paszę, siano, zboże, słomę. Ich 21 grudnia 2006 roku (czwartek) od Urząd Gminy Turawa. pomagierzy, miejscowi miesz- godziny 16.00. 5. Ocenie poddane będą: kańcy, nieraz wykazywali się Przypominam, że w roku ubiegłym, - wygląd ogólny większą gorliwością i chciwością w I edycji konkursu, startowało dzie- - inwencja własna gospodarzy niż Rosjanie. „Gospodarstwo” więć zagród z następujących miejsco- (ciekawe pomysły) w Zakrzowie Tur. było większe wości: Zakrzowa Turawskiego, Ligoty - innowacyjność rozwiązań niż w Bierdzanach. Pracowali Turawskiej, Rzędowa, Osowca, Za- - kolorystyka oświetlenia w nim mieszkańcy Zakrzowa wady, Kotorza Małego. Pierwsze trzy - wykorzystanie jako elemen- Tur., Kadłuba Tur., Ligoty Tur. miejsca zajęli: ty ozdobne werand, tarasów, i Rzędowa. Jesienią Rosjanie I. miejsce: Teodor Mateja - Zawada, balkonów, krzewów i drzew zlikwidowali „gospodarstwa”, ul. Bocianowa ogrodowych, elementów archi- a całe bydło pognano polami II. miejsce: Jadwiga Dawid - Ligota tektury, na wschód. Turawska ul. Główna - nawiązanie do tradycji Świąt Jerzy Farys III. miejsce: Leokadia i Werner Bożego Narodzenia Rozwora - Osowiec ul. Dworcowa 6. W sprawach spornych i nieure- gulowanych niniejszym regulaminem Dziękuję bardzo pani T. Wojtczyk z Serdecznie zapraszam do udziału rozstrzygać będzie komisja konkur- Bierdzan za udzielenie wielu cennych w tegorocznym konkursie. sowa powołana przez Wójta Gminy informacji dotyczących II wojny świa- T.G. Turawa. towej. Urząd Gminy Turawa ▪ lipiec - wrzesień 2006 f a l a 25

Przyroda i jej okolice

Grafika i tekst: Walter Świerc Regres liczebności zająca w rejonie turawskim. Czy tak musi być? Zając był i jest najbardziej znanym dla stanu ilościowego zająca są także gatunkiem drobnej zwierzyny w rejo- wałęsające się na naszych polach i w nie turawskim. Niestety, już od wielu lasach psy i koty. W warunkach turaw- lat notujemy regres liczebności tego skich szczególnym zagrożeniem dla ssaka, a zająca bytującego na łąkach zwierząt jest niewątpliwie istniejący i polach uprawnych praktycznie już stres cywilizacyjny wynikający z cha- nie ma. rakteru naszych terenów, ich funkcji Przyczyny tego stanu są jak zwykle turystyczno-wypoczynkowej. Wszędo- wielorakie. Jedna z nich to daleko posu- bylska obecność człowieka, postępująca nięta mechanizacja prac w rolnictwie, urbanizacja oraz rozbudowująca się która wpływa na wzmożoną śmiertel- ilość szlaków komunikacyjnych jest ność młodych zajęcy, giną głównie w kolejnym czynnikiem śmiertelności trakcie koszenia żyta oraz łąk. zajęcy. Potencjalnym wrogiem zająca są Przyczyn wyniszczających tego także nasze lokalne drapieżniki, do przyjemnego i znanego ssaka moż- których należą chroniony kruk i na by wymienić jeszcze wiele. Usto- jednoznacznie odpowiedzieć w tym myszołów, ale przede wszystkim lis, sunkowałem się tylko do tych, które krótkim felietonie. Niech to będzie którego pogłowie dzięki jego zdol- są charakterystyczne dla środowiska problem do przemyśleń dla tych, któ- nościom adaptacyjnym w ostatnim turawskiego. Jak zapobiegać dalszej rym dobro naszej przyrody posiada okresie znacznie wzrosło. Nieobojętne degradacji zająca, nie jestem w stanie wartość najwyższą. ▪

Informacja Pokonkursowa „Ukwiecona Gmina” 2006 W dniu 18 maja 2006 roku odbył się Serdecznie dziękuję sołtysom wsi: Po starannych oględzinach i wni- objazd 20 (w zeszłym roku 10) posesji Bierdzany, Kadłub Turawski, Ligota kliwej analizie w dniu 21 sierpnia zgłoszonych do udziału w konkursie Turawska, Osowiec, Węgry za wdra- komisja dokonała podsumowania ogłoszonym przez Urząd Gminy na żanie „odnowy wsi” poprzez rozpro- dwóch etapów konkursu „UKWIE- najpiękniejszy przydomowy ogródek pagowanie informacji o konkursie i CONA GMINA 2006”. we wsiach Gminy Turawa pod na- zgłoszenie do Urzędu Gminy aż 20 zwą „Ukwiecona Gmina”. W dniu 17 uczestników. Tak liczne uczestnictwo 1. Teresa i Józef Geppert (Osowiec, sierpnia komisja konkursowa ponownie mieszkańców pozwala wierzyć, że ul. Srebrna 2) – 68 punktów odwiedziła piękne ogrody. W szranki o przyszłych latach powtórzymy edycję 2. ex aequo: Jolanta Kulesza (Wę- miano najpiękniejszego przydomowego „UKWIECONEJ GMINY”. gry, ul. Leśna 5), Horst Moci- ogródka w miesiącu maju i sierpniu Cechą wyróżniającą drugi etap gemba (Bierdzany, ul. Szkolna 2006 roku ubiegali się: konkursu był fakt, że uczestnicy, a 8) – 66 punktów zwłaszcza liderzy z pierwszego – majo- 3. ex aequo: Teresa Lipp (Ligota 1. Danisz Klaudia Bierdzany wego etapu, jeszcze bardziej upiększyli Turawska, ul. Główna 24a), Hel- 2. Mocigemba Horst Bierdzany swoje ogrody. Komisję urzekł wkład mut Sojka (Kadłub Turawski, 3. Rudnik Krystyna Kadłub Turawski pracy i bardzo spektakularny efekt tej ul. Stara 2) – 64 punkty 4. Staś Gerard Kadłub Turawski pracy. Podobnie, jak w maju, niektóre ogrody były przepiękne, jednak miały Wyżej wymieniona piątka zwy- 5. Serwuszok Agata Kadłub Turawski charakter jednostronny, np. widać był cięzców otrzymała zaproszenie do 6. Świtała Felicja Kadłub Turawski niesamowitą dbałość ogrodników o odbioru nagród i dyplomów podczas 7. Sojka Helmut Kadłub Turawski szczegół, precyzję w przycięciu krzewów, uroczystości dożynkowych w Gminie 8. Serwuszok Kornelia Kadłub Turawski trawnika, architekturę usytuowania Turawa, w Kotorzu Wielkim. Nagrody, 9. Waloszek Paweł Kadłub Turawski roślin. Jednak kryteria konkursu są w postaci talonów na artykuły ogrod- bardzo szerokie i największe szanse nicze, wręczył Wójt Gminy Turawa w 10. Grzesik Irena Ligota Turawska zwycięstwa mieli właściciele ogrodów dniu 16 września 2006 roku podczas 11. Lipp Teresa Ligota Turawska wyróżniających się w każdym z niżej dorocznego Przeglądu Amatorskich 12. Plotnik Dorota Ligota Turawska wymienionych kryteriów: Zespołów Artystycznych Gminy Tu- 13. Warzyc Barbara Ligota Turawska - wygląd ogólny rawa. 14. Klapan Genowefa Ligota Turawska - stan trawnika Pozostali uczestnicy otrzymali drogą - ład i porządek pocztową dyplomy i symboliczne na- 15. Strzałka Maria Osowiec - kwiaty jednoroczne grody za zaangażowanie w „odnowę 16. Glados Józef Osowiec - kwiaty wieloletnie wsi” poprzez dbałość o estetykę swo- 17. Geppert Teresa i Józef Osowiec - krzewy ozdobne ich posesji, które są także wizytówką 18. Kulesza Jolanta Węgry - kompozycje balkonowe (tarasy) Gminy. - inwencja własna gospodarzy (ciekawe Tomasz Golec 19. Lotko Jadwiga Węgry pomysły) Urząd Gminy Turawa 26 f a l a lipiec - wrzesień 2006

Tekst: Alfred Kupka HANS NIEKRAWIETZ - zwany piewcą Odry. Wiersze – Hans Niekrawietz Urodził się 8.II.1896 r. w Opolu, jako syn Opole Oppeln nadodrzańskiego chło- pa, zmarł 24.IV.1983 r. Miasto mostów, wieżyc śmigłych, Stadt der Brücken und der Türme, w Wangen w Allgäu. przez które płynie modra rzeka. hingewürfelt um den blauen Fluß, Życie i twórczość tego Zasnęła tarcza, miecz spoczywa już, lange ruhen Schwert und Ritterschild, wrażliwego liryka i poety stron ro- dawne burze też zamilkły, und es schweigen alle Stürme, dzinnych- w najlepszym tego słowa dzieciństwa głos, znak pozdrowienia, wie aus Kinderzeit ein Friedensgruß znaczeniu- poświęcone było zacho- powraca znowu dawny obraz twój. steigt herauf dein heimatliches Bild waniu w pamięci dziedzictwa ponad czasowego Śląska i kultury, która Patrzcie, jak oznaki życia Seht das Antlitz seines Lebens przez stulecia rozwijała się na tym i przeszłości miłe ślady und die Zeichen der Vergangenheit, obszarze. rzeźbią oto wspólnie jego twarz, wandelbar mit seinem Zug gepaart, W kilku kolejnych wydaniach fali kiedy młodość siły mu użycza, den im Drange jungen Strebens chcemy na stronie niemiecko- języcznej nowy czas wyłania się z zatraty, und im Anbruch einer neuen Zeit przedstawić szanownym czytelnikom aby mogło dzisiaj szczęśnie trwać. część jego bogatego dorobku poety- ckiego. Początkowo też w polskim tłumaczeniu Andrzeja Lama wydanym Podmiejskie ogrody Vorstadtgärten przez konwersatorium im. Josepha von Eichendorffa w zbiorze pt. Złoty Dzikie wino pnie się na altany, Laub von wildem Wein umrankt die Lauben Kluczyk – Der Goldene Schlüssel. kolorowej siejąc blask jesieni. stiller Vorstadtgärten herbstlich bunt. Czy to księżyc z nieba spadł wieczorem? Fiel der gelbe Mond vom Abendhimmel? Pośród jaśniejących kwietnych grządek In der Blumen leuchtendem Gewimmel HANS NIEKRAWIETZ - der Sän- przeogromne cielsko dyni leży. liegt ein Kurbis riesenrund. ger der Oder. Wurde am 8.II.1986 in Oppeln als Sohn eines Oderbauern Drzewa, które barwy pozmieniały, Bäume, die sich über Nacht verfarben, geboren und starb am 24.IV.1983 w ranek swe konary ślą widmowo. greifen traumhaft in die Morgenluft. in Wangen im Allgäu. Sein Leben Wszystko już zmarniało i powiędło. Alles ist so welk und so vergangen. und Arbeiten stand unter dem Ans- Tylko jabłka jeszcze lśnią czerwienią, Nur die roten Winteräpfel prangen pruch, als Lyriker, als Heimatdichter wabiąc sokiem i upojną wonią. schwer von herbem Saft und Duft. im besten Sinne, das Andenken an Schlesien und an jene Kultur, die sich Ze szpalerów, które liście utraciły, Von den morsch gewordenen Spalieren über Jahrhunderte in diesem Land owoc właśnie jest zrywany już ostatni. wird die letzte reife Frucht gepflückt. entfaltet hatte, als die Zeiten über- Ale stanie ten czy ów pod płotem Mancher aber wird am Zaune stehen dauerndes Erbe zu bewahren. na spotkanie nocy nieskończonej, und der langen Nacht entgegengehen, In den nächsten Ausgaben der Fala której serce ludzkie nie rozjaśni. die kein Menschenherz beglückt. auf der deutschsprachigen Seite wollen wir unseren Lesern einige von seinen A to było wczoraj, kiedy miłość Und es war doch gestern, als die Liebe vielen heimatverbundenen Gedichten na najsłodsze mnie wzywała święto. zu dem süßesten der Feste rief. präsentieren. Herausgegeben vom Czy się w nocy stała lichą mgłą? Ist sie nachts im Nebeldunst zerflossen? Joseph von Eichendorff konversa- Zobacz, słoneczników wielkich rząd Sieh, die Sonnenrosen, groß erschlossen, tiorium unter dem Titel „Złoty Klu- już głęboko kłoni się nad ziemią. neigen sich zur Erde tief. czyk“- „Der Goldene Schlüssel“.

„KULISY…” moje przypuszczenia. Cytuję: „bo radny zwyklejszą wiarą w czary! Żywię, zatem Grzesik wiedział, że jego szkoła będzie nadzieję, że jako potencjalny kandydat Epilog istniała jako zbiorcza za lasami” i.t.d. do fotela wójta będzie bardziej szano- (FALA 2/65/06). wał głos przyszłych radnych i ich wolę Styczniowo – lutowe głosowania tamtej Właśnie WIEDZIAŁ. Bez uchwały, wyrażoną w uchwałach. Rady Gminy w sprawie szkół przypomina- bez głosowania Rady wiedział? Czyli A wracając do tamtych wydarzeń ją niektóre z obecnych. Nieraz powtarza – marionetkowa Rada Gminy? Szkoda odpowiedziałam – zgodnie z obietnicą się je, gdy radnemu zdarzy się chwila natomiast, że p. Respondek nie pamięta, – na pytania tym rodzinom z Kadłu- nieuwagi i rachunek matematyczny nie że pomiędzy planem Zarządu w kwestii ba, które zainteresowane ówczesnym pasuje. Jakoś nikt (a tym bardziej radny z szkół a końcową uchwałą musiało być przebiegiem wydarzeń, poprosiły mnie Kadłuba) nie protestuje przy ponownym jawne i niezawisłe głosowanie radnych, o pokazanie „drugiej strony medalu” głosowaniu i liczeniu. Czyżby podejmo- stała Ich wola! Tylko szkoda, że b. radny i roli osób odpowiedzialnych za przy- wane uchwały były nic nieznaczące dla nie pamięta moich tajemniczych „ar- gotowanie szkoły do reformy. Nie wy- obecnych interesów gminy? gumentów”, chociaż znał je z autopsji korzystałam natomiast ich informacji Kończąc informacje uzupełniające o dostając na piśmie, tylko szkoda, że nawet o sprawach należących do wyjaśnienia wydarzeniach sprzed kilku lat cieszę się dziś nie stać go na zwykły obiektywizm wewnątrz sołectwa, m.in. rozliczeń po z publicznie wyrażonego stanowiska b. dotyczący przygotowania tych dwóch „Kadłubiadach”. radnego, b. członka Komisji Oświaty placówek oświatowych. Wszelkie insy- Przewodnicząca Komisji Oświaty pana R. Respondka, który potwierdził nuacje o tajnych argumentach jest naj- D. Matysek lipiec - wrzesień 2006 f a l a 27 Zawada okiem młodego socjologa Tomasz Rippel – spojrzał na Zawadę z innej Tomasza Rippla strony

W czerwcu 2006 roku Instytut Filozofii naszego regionu tworzonej przez różne przypadek, czy problem, jaki chciałeś i Socjologii (Wydział Historyczno – Pe- grupy narodowościowe, etniczne oraz zbadać od dawna? dagogiczny) Uniwersytetu Opolskiego społeczne. Za miejsce nadające się na - Temat pracy został przeze mnie wzbogacił się o cenną pracę licencjacką przeprowadzenie takich badań uznał wybrany celowo. Z biegiem lat moje z dziedziny socjologii, która traktuje o rodzinną Zawadę. zainteresowania Śląskiem, Opolem wielokulturowości Śląska Opolskiego Tomek swoje badania mające ukazać i moją okolicą nie zanikały, a wręcz na przykładzie miejscowości z naszej stan wzajemnych stosunków między szukałem ciągle nowych informacji. gminy – Zawady. wielokulturową społecznością rozpoczął Jako autochton żyjący w społeczeń- Stało się to za przyczyną Tomasza od wybrania najbardziej reprezenta- stwie z ludźmi innego pochodzenia Rippla, studenta Uniwersytetu Opol- tywnej metody badawczej. niż ja miałem od zawsze styczność skiego, który na temat swojej pracy Metodą badawczą, jaką wybrał z różnorodnością społeczeństwa na licencjackiej wybrał „Stosunki między- Tomek by przeprowadzić swoje ba- tych terenach, co mnie coraz bardziej grupowe w małej społeczności lokal- dania, był wywiad i to wywiad nieska- interesowało. Z drugiej strony chciałem nej z perspektywy wielokulturowości tegoryzowany. Idąc jego śladem też poznać bliżej swoją miejscowość pod Śląska Opolskiego – na przykładzie postanowiłem dowiedzieć się czegoś innym kątem. badań w miejscowości Zawada” na temat jego pracy, zainteresowania - Zawada to dobre miejsce na Nikomu nie trzeba przybliżać historii socjologią i badaniami przeprowadzo- przeprowadzanie takich badań jak naszego regionu oraz stwierdzać, że nymi w Zawadzie. twoje? jest on bardzo szczególny. Śląsk Opol- - Bardzo dobre. Zawadę zamiesz- ski poprzez wielokrotne zmienianie S.K.: - Dlaczego w ogóle studiujesz kuje społeczeństwo, w którego skład swej przynależności państwowej, wojny socjologie? wchodzą różne grupy narodowościowe, oraz przesiedlenia stał się regionem TOMEK: - Od zawsze już w liceum etniczne, ale także społeczne, co widać bardzo zróżnicowanym głównie pod interesowałem się przedmiotami hu- i co powoduje możliwość przeprowa- względem kulturowym i etnicznym. manistycznymi. Dokładając do tego dzenia badań takich jak moje. Od dawna jest dobrym miejscem na zainteresowania historią, dziejami Respondenci przyjmowali mnie ze przeprowadzanie różnego rodzaju ba- Śląska i żyjąc tu w społeczeństwie zrozumieniem i pomagali zrozumieć dań socjologicznych. Takie badania różnorodnym i co najważniejsze in- stan stosunków społecznych. przeprowadził także Tomasz Rippel, teresując się życiem ludzi pod katem - Powiedz, jakie główne problemy który korzystając z bogactwa, jakim wzajemnych stosunków społecznych poruszasz w swojej pracy? w tym przypadku niewątpliwe jest musiało paść na socjologię. - Chciałem przede wszystkim po wielowiekowe mieszanie się kultur - Temat pracy „Stosunki między- przeprowadzeniu badań mieć już i różnych tradycji, postanowił skon- grupowe w małej społeczności lokal- całkowitą jasność, jakie grupy spo- frontować z rzeczywistością niektóre nej z perspektywy wielokulturowości łeczne i narodowościowe zamieszkują teorie socjologiczne, ale także zbadać Śląska Opolskiego (na przykładzie w Zawadzie. stosunki społeczne i życie społeczności badań w miejscowości Zawada)” to dokończenie na str. 28

Wiatraki znów się zakręciły Wielki sukces zespołu „Jaźwinki” Wojewódzki Przegląd Amatorskich Zespołów Ludowych „Wiatraki” stał w tym roku na wysokim po- ziomie. Jury w składzie Teresa Smolińska, Helena Gruszka, Ingrida Salamon oceniło 15 ze- społów. Nasz zespół został oceniony bar- dzo wysoko, gdyż otrzymał puchar za pierwsze miejsce i dyplom. Był to już ósmy wojewódzki przegląd amatorskiej twórczości artystycz- nej – „Wiatraki 2006”.

Ryszard Mohrhardt Jaźwinki z pucharem po ogłoszeniu werdyktu. 28 f a l a lipiec - wrzesień 2006 Zawada okiem młodego socjologa Tomasza Rippla dokończenie ze str. 27 widać oczywiście także w kuchni, polska służyła mi cenną pomocą naukową Starałem się dowiedzieć, jak różne kuchnia to nie kuchnia niemiecka. i radą. grupy żyją ze sobą i razem uczestniczą Dużo mówi wystrój domów i obejść. - Czy na Twojej pracy licencjackiej w życiu społecznym, co je integruje, czy Największą różnicą jest chyba jednak kończy się badanie tematu wielokul- siebie nawzajem tolerują, co im w sobie język (niemiecki, polski z różnym ak- turowości Zawady? przeszkadza. I teraz już wiem. centem i gwara śląska) - Na pewno socjologia będzie mi - Więc mając jasność, jakie narodo- - Różnice kulturowe i zwyczajowe towarzyszyć podczas magisterium. wości, grupy etniczne oraz zawodowe w jakimś stopniu różnicują społeczeń- Pracę magisterską chcę napisać na zamieszkują w Zawadzie? stwo. Twoim zdaniem wpływają one szerszy temat, niemniej jednak dalej Mieszkają tutaj Polacy, Niemcy i na społeczeństwo w Zawadzie pozy- dotyczący Śląska – „Sytuacja Ślązaków Ślązacy, jak wynika z ankiet, które tywnie czy negatywnie? wyjeżdżających za chlebem za granicę służyły mi do badań. - Cytując słowa proboszcza parafii na przykładzie Powiatu Opolskiego”. Dało się zauważyć podział na Ślą- Św. Floriana w Zawadzie ks. dr. Hen- Co do Zawady, co dalej, to na razie zaków pochodzenia polskiego, jak też ryka Cieślika „Różnice są dobre, o ile moja słodka tajemnica, mogę zdradzić niemieckiego. Są także często pracu- mieszkańcy różnią się między sobą tylko tyle, że ostatniego słowa jeszcze jący na Śląsku mieszkańcy Ukrainy szlachetnie”, co oznacza, że wzajemnie nie powiedziałem. i Rosjanie się przez to ubogacają Jeśli chodzi o grupy społeczne, - Jak postrzegają się wzajemnie Badając wielokulturowość miejsco- to coraz mniej jest rzemieślników, różne grupy narodowościowe za- wości Zawada Tomasz Rippel nie miał rolników już zaledwie kilku. Spo- mieszkujące Zawadę? łatwego zadania. Musiał odciąć się od łeczeństwo Zawady to teraz ludzie Z reguły pozytywnie. Ludność napły- myśli, że jest członkiem tej społeczności głównie w średnim wieku z średnim wowa ceni Ślązaków za przywiązanie i obiektywnie na nią spojrzeć. wykształceniem, coraz więcej jednak do tradycji, pracowitość i gospodarność. Po rozmowie powiedział, że dzięki osób posiada wyższe wykształcenie i Krytykuje ich za częste narzekanie przeprowadzonym badaniom stwierdza tendencja ta rośnie. na istniejącą sytuację. jednoznacznie, że Zawada jest miej- - Zawada jako przedmieście Opo- Niemców ceni się jak zwykle za scowością wielokulturową, o czym la kusi mieszkańców miasta swoim porządek oraz zaplanowany styl ży- świadczą różnice kulturowe, obycza- spokojem. Czy zauważyłeś sytuację, cia. jowe i językowe, a także odprawianie gdzie Zawadę zaczynają zamieszki- Ślązacy krytykują Polaków za brak w kościele mszy świętych w języku wać mieszkańcy przenoszący się z zrozumienia dla śląskiej gwary. Cenią polskim i niemieckim. centrum na przedmieścia? Jeżeli natomiast za otwartość, uczynność i Analizując badania potwierdził tak, to jak ci -nazwijmy ich „nowi” upór w dążeniu do celu. też ciekawą rzecz, zawartą zresztą mieszkańcy- i czy w ogóle integrują - W swojej pracy poruszyłeś problem w jednej z socjologicznych teorii, a się z zasiedziałymi mieszkańcami? organizacji, która mogłaby spełniać mianowicie to, że „tożsamość grupy - To prawda, coraz więcej sprowadza czy już spełnia rolę integratora spo- etnicznej czy narodu nie jest czymś raz się do nas ludzi z miasta, budują się łeczeństwa w Zawadzie, bo takowa na zawsze przypisanym do członków także nowe domy, ale takie są realia zawsze przyczynia się do nawiązania grupy, a jest czymś, co poszczególni takiego położenia, jakie ma Zawada. lepszej współpracy. Jakie organiza- członkowie mogą w określonych oko- „Nowi” mieszkańcy, jak ich nazwałeś, cje w Zawadzie właśnie takie role licznościach utracić” Jako przykład integrują się z ludźmi już tutaj miesz- pełnią? podał ukrywanie przynależności do kającymi na różne sposoby. Podam Największym integratorem jest grupy śląskiej przez obawę przed wy- dla przykładu aktywne włączanie parafialny rzymsko-katolicki kościół, śmianiem gwary śląskiej czy Śląskości się w życie parafialne, uczestnicząc którego budowa już dawno temu zin- jako takiej. Stwierdzenie to jest przy- w festynach oraz imprezach, a także tegrowała wszystkie grupy społeczne i kre i co gorsza niestety prawdziwe, a mając styczność z śląską kulturą i oby- narodowościowe. Społeczność Zawady sytuacje takie nie zdarzają się jedynie czajami. (np. wodzenie niedźwiedzia). integruje się także przy okazji różnego w Zawadzie. Stosunki zachodzące między rodowi- rodzaju kościelnych i sołeckich imprez. Praca Tomasza Rippla może być tymi mieszkańcami Zawady a nowymi Ważną rolę spełnia także Ludowy Ze- pomocna w poznaniu społeczności, mieszkańcami oceniam jako dobre. spół Sportowy w Zawadzie w jakich przyszło nam żyć tutaj na - Jak socjolog patrzy na stosunki - Co sprawiło Ci największą trud- Śląsku Opolskim w okolicach stolicy społeczne, jakie zaobserwowałeś w ność podczas pisania pracy? regionu - Opola. Lektura tej pracy może Zawadzie? - Z jednej strony chyba najwięcej pomóc w obronie swojej odrębności - Z badań wynika, że Zawada to problemów miałem z przełożeniem i w nawiązaniu lepszych kontaktów miejscowość tolerancyjna. Nie brakuje wyników badań na obowiązujące z innymi grupami. Bo nie na tym jednak pewnych problemów między normy i terminy socjologiczne, po- polega wielokulturowość, aby jedna niektórymi grupami społecznymi. nieważ badania musiałem oprzeć o grupa próbowała umniejszać drugą, Antagonizmy zdarzają się bardzo teorie socjologiczne. Ważny był także ale aby razem współistniały tworząc rzadko. umiejętny i przeanalizowany kilka- tak dziś w Zjednoczonej Europie cenną - W czym objawiają się główne róż- krotnie wybór metody badawczej, a odrębność kulturową, która wszyst- nice między Ślązakami, Niemcami i potem w moim przypadku układanie kich wzbogaca. Polakami? obiektywnych pytań kwestionariusza - Główne różnice to przede wszyst- wywiadu i dobór reprezentatywnej Dzięki uprzejmości autora pracy Tomasza Rippla pracę będzie można, jak na razie do końca roku, przeczytać i się kim inne zwyczaje, tradycje. Inaczej grupy respondentów. z nią zapoznać w Urzędzie Gminy w Turawie w Referacie święta np. Bożego Narodzenia obchodzą Na szczęście moja pani promotor Turystyki i Sportu w pokoju nr 19 Ślązacy, inaczej rodowici Polacy, różnice dr Teresa Sołdra – Gwiżdż zawsze Sebastian Klotka lipiec - wrzesień 2006 f a l a 29

Festyn sportowo – rekreacyjny Lato 2006, w Kotorzu Małym Impreza odbyła się w dniach 7 – 9 lipca – Krystian Kocot z Opola, a także Grupa okolicy z prowadzenia imprez i ich orga- 2006 roku na stadionie w Kotorzu Ma- Inicjatyw „SBRT” z Zawady. nizacji, która prowadziła konferansjerkę łym. Kiedy ułożono program i zbilansowano imprezy oraz zabawiała gości. We współ- Głównym Organizatorem był LKS koszty, szczególnie artystów z zewnątrz, pracy z tą grupą zagościła w Kotorzu także Silesius. postanowiono włączyć do organizacji im- Młodzieżowa Rada Gminy Turawa, która W obecnych warunkach ekonomicz- prezy także miejscowe organizacje. Do organizowała zabawy dla najmłodszych nych niezbędnym działaniem klubów współpracy zaproszono Radę Sołecką uczestników festynu. sportowych jest pozyskiwanie środków Kotorza Małego z panią sołtys Klaudią Nie zabrakło akcentów sportowych. finansowych. Źródła pozyskiwania środ- Świerc na czele, która jest osobą bardzo Najbardziej emocjonującym był chyba ków wynikają z inwencji działaczy, stąd konkretną i ambitną. Rada Sołecka pod jej pokaz umiejętności dwóch zawodników w LKS LEVEL ONE SILESIUS Kotórz przewodnictwem zajęła się między innymi TŻ Kolejarz Opole – Łukasza Kasperka i Mały na styczniowym spotkaniu działa- wypiekiem ciast na poczęstunek dla gości, Tomasza Schmidta zorganizowany na miej- czy postanowiono stworzyć możliwość ciasta były pyszne i osładzały trzydnio- scowym stadionie. Po próbnych startach dodatkowego pozyskania funduszy głów- wy festyn. Pomagała także Mniejszość w celu poznania nawierzchni toru wokół nie ze względu na potrzeby wynikające z Niemiecka z panem Reinholdem Gola na boiska udowodnili oni swoje umiejętności i utrzymania drużyn (młodzików, juniorów czele, dzięki temu wystąpił w Kotorzu fakt, że żużel może odbywać się w Kotorzu i seniorów) oraz modernizacje obiektu zespół regionalny Mniejszości Niemieckiej, Małym z racji wielkiego zainteresowania sportowego, docelowo z krytą trybuną. który zresztą długo był oklaskiwany przez publiczności ich występem. Po pokazie Na spotkaniu działaczy postanowiono, że publiczność. zawodnicy długo musieli jeszcze opowiadać najlepszym sposobem w okresie letnim jest Artyści z zewnątrz: wokalistka Mag- o sporcie żużlowym i prezentować swoje organizacja festynu. Trzydniowy festyn da Durecka, grupa folkloru góralskiego z motory zainteresowanym. Na stadionie w był szczególnie ambitnym przedsięwzię- Nowego Sącza, kabareciarz Janusz Żyłka Kotorzu nie mogło zabraknąć piłki nożnej, ciem, ponieważ na stadionie w Kotorzu i kabaret Francika bardzo rozgrzali pub- a tym razem piłki w wydaniu międzyna- Małym od wielu lat takie wydarzenia nie liczność. W piątek na rozpoczęcie imprezy rodowym. Zaproszono sponsora klubu z miały miejsca, odbywały się tutaj jedynie zaproszono wszystkich na dyskotekę w Kotorza Małego z Holandii, szefa firmy mecze piłkarskie. wykonaniu ekipy z dyskoteki Mosquito z naboru pracowników do pracy w Holandii Aby ułożyć dobry program imprezy, Chróścic z mieszkańcem Kotorza Małego – LEVEL ONE, pana Ketmana Gerhdudasa, należało skorzystać z doświadczenia in- i szefem dyskoteki Pawłem Kołodziejem który przyjechał wraz z synem Dawidem nych osób. Pomógł głównie artysta kaba- na czele. Przez trzy dni towarzyszyła nam i drużyną piłkarską FC TOLLE BEEK. retowy z wieloletnim stażem scenicznym także Grupa Inicjatyw „SBRT” znana w dokończenie na str. 33

Tekst: Artur Długosz Nasi na Mistrzostwach Świata Rodzeństwo Anna, Piotr i Tomasz Długosz z Kotorza Małego obej- rzeli mecze reprezentacji Polski na Mistrzostwach Świata w Piłce nożnej, które odbyły się w Niem- czech. Kibice z Kotorza byli na stadionie Schalke Arena, gdzie 9 czerwca oglądali mecz Polska – Ekwador. 20 czerwca odwiedzili stadion w Hanowerze i zobaczyli mecz Polska – Kostaryka. Młodzi kibice z gminy Turawa przeżyli niezapomniane chwile, poznali kibiców z innych państw i świetnie się bawili. Podziwiali także wspaniałą organizację mistrzostw, no i wspaniałe obiekty, na których odbywały się mecze, a o których odbył się finał Mistrzostw Świata Borusi z Schalke w Dortmundzie w Polsce niestety możemy jedynie (Francja – Brazylia). w obecności 82 tysięcy kibiców. pomarzyć. Bracia Tomasz i Piotr Bracia zwiedzili także stadion Trójka naszych „reprezentan- gościli już w poprzednich latach na w Dortmundzie owiany mianem tów” na Mistrzostwach Świata w słynnych stadionach Europy – „Nou stadionu o niesamowitej atmosferze. Niemczech na co dzień kibicuje Camp” w Barcelonie, „Nepstadion” Ania (siostra) z kolei jest fanem Górnikowi Zabrze, Odrze Opole w Budapeszcie oraz zwiedzili pary- Borussi Dortmund i w ubiegłym i Stali Osowiec. ski „Park Książąt”, gdzie w 1998r roku wraz z tatą obejrzała mecz Koledzy kibice 30 f a l a lipiec - wrzesień 2006

Nowinki turawskie Co z mostem na Małej Wieści z przedszkola w Turawie Panwi w Turawie? W okresie wakacyjnym w Przedszkolu Marek Peszka, państwo Monika i Rein- Publicznym w Turawie odbył się re- hold Morcinkowie, pani Ewa Kozioł. Most na rzece Mała Panew obok szkoły mont bloku żywieniowego, sanitarnego Dodatkowo otrzymaliśmy dofinan- w Turawie sypie się! Został wybudo- i kotłowni, w większości sfinansowany sowanie ze środków funduszu prewen- wany w 1903 roku po powodzi, która z budżetu Gminy Turawa. cyjnego PZU SA z przeznaczeniem na jak pisze ostatni hrabia na Turawie Dodatkowe środki pozyskaliśmy od budowę ściany przeciwpożarowej oraz w swoich wspomnieniach, zniszczyła sponsorów. na wymianę drzwi metalowych w kot- w jego dobrach 86 (?!) mostów – czy Tą drogą chciałabym podziękować łowni przedszkola. to błąd w odczytaniu rękopisu? Służy wszystkim, którzy zaangażowali się w Panu Alfredowi Plotnikowi dziękuję nam do dziś, mimo że ma już 103 lata. nasze przedsięwzięcie. Szczególnie panu za skonstruowanie szafy przelotowej Jego przęsło południowe wysadziła Joachimowi Eibischowi za opracowa- w zmywalni, która została wykonana cofająca się przed Armią Czerwoną nie projektu budowlanego i uzyskanie z materiałów firmy Import – Eksport niemiecka jednostka specjalna. Zostało wszystkich pozwoleń potrzebnych na Dudek H/H za zgodą pana Huberta po wojnie na wiosnę 1946 r. odbudo- prowadzenie prac modernizacyjnych Dudka. wane przez nowe, już polskie władze w placówce. Radzie Rodziców, która Kolejne podziękowanie składam panu rękami rzemieślników Turawy i oko- przez dwa lata gromadziła fundusze Józefowi Klemensowi za zreperowanie licznych wiosek. Wykonane z żelbetonu z przeznaczeniem na remont. Za fi- drewnianych urządzeń na placu zabaw sprawuje się dotąd bez zarzutu, choć nansowe wsparcie dziękuję Radzie i wykonanie z własnych materiałów widoczne jest nieznaczne obniżenie Sołeckiej wsi Turawa i sołtysowi Ja- pięknej lokomotywy, która z pewnością przęsła w jego środkowej części. Za nuszowi Buczkowi. będzie źródłem radości dla wszystkich to 43 lata starsze przęsło północne Finansowo i materialnie wspierały przedszkolaków. Pan Józef Kensy po- wykonane jeszcze starym sposobem nas także zaprzyjaźnione firmy i oso- magał nam również wykonując inne z murowanych, sklepionych bloków by prywatne: Nadleśnictwo Turawa, prace w przedszkolu. kamiennych coraz bardziej zwisa, a GS SCh w Turawie, Bank Rolników Dziękuję wszystkim pracownikom płyty chodnikowe kruszą się nachy- w Opolu, Vitrobud z Turawy, Hart przedszkola i ich rodzinom za pomoc lając na zewnątrz w stronę rzeki. sp. z o. o. z Opola, państwo Brygida i i wsparcie. Brygida Mach No cóż…gdy most budowano, jego budowniczym nawet nie śniło się, że za 100 lat będą po nim jeździć 30 Uchwała Nr XXXV/270/2006 §2 tonowe kolosy! Gdy po wojnie admi- Wykonanie uchwały powierza się Wój- nistracja polska przejmowała te zie- Rady Gminy Turawa towi Gminy Turawa. mie, niektórzy urzędnicy chcący być z dnia 7 sierpnia 2006 r. w swej gorliwości „bardziej święci od §3 papieża” ustawiali przy mostach tab- w sprawie podziału gminy na okręgi Uchwała wchodzi w życie z dniem lice z nazwami rzek i dopuszczalnym wyborcze, ustalenie ich granic oraz liczby podjęcia. ciężarem przejeżdżających pojazdów. radnych w każdym okręgu w wyborach Takie tablice stały i w Turawie z obu do Rady Gminy Turawa. §4 stron mostu z napisem : „Rzeka Mała Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienni- Panew, most nośność 15 ton”. Ile w tym Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt.15 ustawy ku Urzędowym Województwa Opolskiego było asekuracji – nie wiadomo. Faktem z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie oraz podanie do publicznej wiadomości w jest, że pod wpływem jeżdżących tędy gminnym (tekst jednolity Dz. U. z 2001 sposób zwyczajowo przyjęty. kolosów przęsło mostu coraz bardziej roku Nr 142 póz. 1591, z 2002r. Nr 23 póz. się obniża –zwisa- co może potwierdzić 220, Nr 62 póz. 558, Nr 113 póz. 984, Nr każdy mieszkaniec Turawy od czasu 153 póz. 1271 iNr214poz.!806;z2003r. Nr Załącznik Nr l do Uchwały do czasu tędy przechodzący i co zwykły 80 póz. 717 i Nr 162 póz. 1568; z2004r. Nr XXXV/270/200 człowiek widzi gołym okiem. Dlatego Nr 102 póz. 1055, Nr 116poz.l203 i Nr Rady Gminy Turawa pytam, co dalej…czy czekamy na ka- 167 póz. 1759; z2005r. Nr 172 póz. 1441 z dnia 7 sierpnia 2006 r. tastrofę? Pytanie adresuję do władz i Nr 175 póz. 1457 oraz z 2006 r. Nr gminy, która odpowiedzialna jest za 17 póz. 128) w związku z art.92 ust.2 Liczba Nr Granice okręgu wybieranych bezpieczeństwo swoich mieszkańców. ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja okręgu radnych Kończąc proszę notabli naszej wsi w wyborcza do rad gmin, rad powiatów i 1. Bierdzany 2 osobach: pan sołtys, pan radny, pan sejmików województw (tekst jednolity Dz. 2. Kadłub Turawski Rzędów 1 wójt itp., którzy most ten przekracza- U. z 2003 r. Nr 159, póz. 1547, z 2004 r. ją z reguły siedząc za kierownicami Nr 25, poz.219 i Nr 167, póz. 1760 oraz 3. Kotórz Mały 1 samochodów, aby raz zrobili wyjątek i z 2006 r. Nr 17, poz.128 i Nr 34, póz. 4. Ligota Turawska 1 przeszli się po nim na własnych nogach, 242 ) Rada Gminy w Turawie uchwala, 5. Osowiec 2 żeby mogli się przekonać naocznie, że co następuje : sprawa jest poważna i nagląca. 6. Węgry 2 W następnym numerze napiszę §1 7. Turawa 2 o tym, jak bezmyślnie niszczy się u Podział gminy na okręgi wyborcze, ich 8. Kotórz Wielki 1 nas drogi gruntowe i nikt za to nie granice oraz liczbę radnych wybieranych 9. Zakrzów Turawski 1 odpowiada… w tych okręgach określony został w za- 10. Zawada 2 Aku łączniku Nr l do niniejszej uchwały. lipiec - wrzesień 2006 f a l a 31

Nowinki ligockie Uroczysta rocznica Ku pamięci Sędziwa solenizantka z Ligoty Turawskiej

16 lipca br. swoje 96 urodziny obcho- 70. rocznica konsekracji kościoła pa- dziła pani Marta Bienek, która w oto- rafialnego w Ligocie Turawskiej była czeniu najbliższej rodziny przyjmo- okazją do uroczystego świętowania całej wała życzenia od przyjaciół, sąsiadów, wsi. 23 lipca 2006r po mszy świętej znajomych bliższych i dalszych. dziękczynnej mieszkańcy spotkali się Życzenia doczekania w takiej kondy- na festynie ulicznym obok p. Dawid, cji „magicznej setki” złożyła również którego organizatorem i sponsorem Rada Sołecka i wójt Gminy Turawa (przy niewielkim wsparciu ul. Osiedle pan Waldemar Kampa. i Dobrodzieńskiej) była ulica Głów- sołtys D. Matysek na. Piknik na wolnym powietrzu zgro- madził nie tylko miejscowych, ale i Nowinki kadłubskie licznych gości. Domowe wypieki, kawa, chleb ze 6 sierpnia w kościele parafialnym w smalcem i ogórkiem, grill i piwo po- Ligocie Turawskiej została odsłonię- Podziękowanie zwalały na świętowanie do późnych ta i poświęcona tablica pamiątkowa Prezes OSP Kadłub Turawski składa godzin wieczornych. Beczki z piwem zawierająca nazwiska poległych i podziękowania strażakom z miejscowej ufundowały sklepy p. Morcinek, p. zaginionych podczas II wojny świa- OSP za prace remontowe – malowanie Mika-Nowak i bar B.R. Liege. towej. oraz położenie płytek w garażu remizy Wszystkim, którzy przyczynili się Pomysłodawcą i fundatorem był strażackiej. do organizacji tego spotkania, składam pan Johann Galla mieszkający w Prace w OSP Kadłub Turawski zostały serdeczne podziękowania. Tego rodzaju Niemczech. wykonane w czynie społecznym. pikniki stają się w Ligocie tradycją. Po mszy św. Rodziny tychże osób Szczególne podziękowania kieruję pod Stąd też następny zaplanowany jest spotkały się na obiedzie w Sali p. adresem panów: Salawa Damian, Pacula na podziękowanie za żniwa, a pałecz- Dawidów, a miejscowe Koło DFK Piotr, Bartocha Józef, Siwoń Joachim, Krok ka organizatora powędruje na ulicę z własnych funduszy przygotowało Norbert i wszystkich, którzy pomagali Dworską. poczęstunek kawą i kołaczem. nam, a nie zostali tutaj wymienieni. sołtys D. Matysek Sołtys D. Matysek Ernest Grzesik

Nowinki zakrzowskie • Zgodnie z tradycją lato w Zakrzowie Turawskim rozpoczęło się od zawodów wędkarskich, w których w roku bieżącym brało udział aż 16 zawodników, głównie z Zakrzowa i Ligoty. Po raz pierwszy w zawodach uczestniczyła również dziewczyna Sandra Jaguś, której za odwagę należą się wielkie brawa. Najwięcej ryb złowili tym razem Mateusz Jańczyk, Kamil Koch i Henryk Plotnik. Rada Sołecka zakupiła dla wszystkich lody i napoje, natomiast nagrody zakupiono ze środków przeznaczonych dla • Na ul. Klapacz nareszcie został poło- się za remont dachu, komina i rynien na sołectwa na działalność kulturalną. żony dywanik asfaltowy. Cieszą się nie budynku poszkolnym. • Aby choć trochę umilić wakacje dzieciom tylko osoby mieszkające przy tej ulicy, ale • Prawdopodobnie od jesieni w Zakrzowie i młodzieży, Rada Sołecka zorganizowała również mieszkańcy wsi korzystający z prowadzony będzie kurs prawa jazdy, gdyż 15 lipca na boisku imprezę z pieczeniem ul. Szkolnej, bo właśnie ta droga będzie o wydzierżawienie sali na ten cel stara się kiełbasek przy ognisku. Najmłodszym dzie- asfaltowana jako następna. pan Mirosław Przybyszewski z Ośrodka ciom pomagali rodzice, a starsi z pieczeniem • Zakończono remont dachu na domu na- Szkolenia Kierowców ŚLAD. sami sobie świetnie poradzili. uczyciela, teraz poważnie trzeba zabrać M.Zubeil 32 f a l a lipiec - wrzesień 2006

Podziękowania dla 60 lat Stali Osowiec sponsorów festynu „60 lecie Stali Osowiec” Za wsparcie finansowe i rzeczowe festynu 60-lecia STALI OSOWIEC dziękuję: firmie AND-KOR Andrzeja Gruszki z Węgier, Alfredowi Po- wroźnik - blacharstwo samocho- dowe z Osowca, dyr. Antoniemu Oruba z firmy DYDONA z Osowca, stacji benzynowej „KWARTET” z Zawady, zakładowi kominiarskie- mu - Jerzego Buchty z Osowca, BANKOWI SPÓŁDZIELCZEMU z Łubnian, Grill Barowi z Osowca, firmie M.A.M. Jolanty Misdziol, W dniach 21-23 lipca odbył się festyn dominowała piłka nożna. Zarząd Klu- Joachimowi Miller - blacharstwo sportowy na boisku w Osowcu z okazji bu Stal Osowiec zadbał o tych, którzy samochodowe z Osowca, firmie 60-lecia „STALI” Osowiec. W czasie wspomagają Klub na co dzień i zaprosił transportowej SEGET z Kolano- festynu dominowała piłka nożna. Już drużynę kibiców, drużynę pracowników wic, sklepowi spożywczemu Ewy w piątek 21.07. odbył się mecz piłki Fabryki, drużynę strażaków z Osowca Morcinek z Osowca, Ireneuszowi nożnej pomiędzy FC „Polska” Wiedeń oraz gościnnie wystąpili karatecy. W Rachwalik - „BAR POD WAGĄ” a LZS Mechnice. Mecz stał na dobrym finale „Strażacy” pokonali „Pracow- z Osowca, zakładowi fotogra- poziomie, a wygrała drużyna z Wied- ników Fabryki” 5:0. ficznemu Emila Czyrni z Tura- nia 3:0, którą sprowadził były piłkarz Następnie rozpoczął się 40-minutowy wy-Marszałek - FOTO-VIDEO „Stali” Osowiec Bogdan Wagner. pokaz karate grupy „Goliat” z Katowic. EMIL i Robertowi Sobczykowi W sobotę piłkarskie emocje rozpo- Ostatnią pozycją sportową był mecz piłki - radnemu z Osowca. częli trampkarze – gdzie Stal Osowiec nożnej III-ligowej drużyny „Skalnika” Prezes Stali Osowiec zremisowała ze Strażakiem Węgry 2:2. Gracze z „Swornicą” Czarnowąsy (IV Artur Długosz Następnie juniorzy „Stali” Osowiec liga). Mecz zakończył się zwycięstwem pokonali Śląsk Łubiany 5:1. Przed piłkarzy z Graczy 2:0, a piłkarzami turniejem seniorów Wójt Gminy tego klubu są wychowankowie Stali Turawa wręczył list gratulacyjny z Osowiec Tomasz Jagieniak i Tomasz Zaprezentuj swój komitet okazji 60-lecia od firmy „FASING” Drąg. Mecz ten obejrzało około tysiąca wyborczy w „Fali” z Katowic, która przejęła Fabrykę w widzów z Osowca i okolic. Osowcu. Dodatkiem do gratulacji z Przez trzydniowy festyn dopisywała Redakcja naszego Kwartalnika uprzej- okazji jubileuszu było wsparcie finan- pogoda i całe rodziny brały udział w mie informuje, że istnieje możliwość sowe od dyrektora firmy „FASING”. zabawie, festynie sportowym, dzieci i wydania specjalnego, wyborczego nu- Również dyrektor „Kuźni – Osowiec” dorośli mieli możliwość korzystania z meru „FALI”. Warunkiem wydania mgr Bogusław Dembiński wręczył list karuzeli. Była też loteria fantowa, w „FALI”, zawierającej informacje pocho- gratulacyjny prezesowi klubu STAL której węgiel powędrował do mieszkanki dzące od zarejestrowanych komitetów Osowiec i przekazał sprzęt sporto- Osowca, a rower do mieszkańca Opola, wyborczych, byłoby wpłyniecie odpo- wy. który w dzieciństwie mieszkał w Osow- wiedniej ilości materiału w terminie Turniej seniorów w piłce nożnej cu. Festyn zaszczycili swoją obecnością do miesiąca czasu przed oficjalnym zgromadził wielu widzów z naszej Wójt Gminy Turawa Waldemar Kampa, terminem wyborów samorządowych. Gminy, a spotkania zakończyły się v-ce wójt Sławomir Kubicki, Przewod- Oczywiście Redakcja musiałaby wie- następującymi wynikami: niczący Gminnej Rady – Artur Galus i dzieć o zamiarze wydania, na koszt Stal Osowiec – Silesius Kotórz Mały 0:2 radny Robert Sobczyk. Obecni byli też komitetów wyborczych, specjalnego FC „Polska” Wiedeń – dawni prezesi Stali Osowiec Zygmunt numeru „FALI” na czterdzieści dni Silesius Kotórz Mały 4:2 Gębski oraz Józef Fikus i Jacek Wilczek, przed oficjalnym terminem wyborów FC „Polska” Wiedeń – Stal Osowiec 4:2 którzy przyjechali z zagranicy. Festyn samorządowych. Zainteresowane ko- sportowy przez trzy godziny transmi- mitety prosimy o kontakt z Redakcją Podczas festynu prezes Artur Dłu- towany był na żywo w Radiu Opole. w terminie do czterdziestu dni przed gosz, v-ce prezes Edward Bobowski i Jako prezes klubu pragnę podziękować oficjalnym terminem wyborów. skarbnik klubu Ireneusz Rachwalik członkom Zarządu klubu, piłkarzom i wręczali drużynom pamiątkowe puchary. kibicom za ogromny wkład pracy przy Adres redakcji: Główny Puchar STALI OSOWIEC z organizacji festynu, Ochotniczej Straży 46-045 Turawa, ul. Opolska 39c, okazji 60-lecia zdobyła drużyna z Wied- Pożarnej z Osowca za czuwanie nad Urząd Gminy Turawa, nia. Wieczorem rozpoczęła się zabawa bezpieczeństwem festynu oraz sołtysowi Referat Promocji i Programów taneczna pod namiotem, a zespół Venus Helmutowi Wiench i Radzie Sołeckiej Pomocowych (pokój nr 19 lub 20) bawił uczestników zabawy do świtu. za wsparcie finansowe festynu. Tel. 077 4212 109, 077 4212 012, Trzeci dzień festynu rozpoczął się Prezes STAL Osowiec 077 4212 072 Artur Długosz w niedzielne popołudnie, gdzie znów Redakcja Kwartalnika „FALA” lipiec - wrzesień 2006 f a l a 33 Lato 2006, w Kotorzu Małym dokończenie ze str. 29 Czech. Przy wręczaniu tych czuka, Rafała Długosz, wszystkich, którzy poma- Rozegrano mecz piłkarski odznaczeń oklaskom nie było Stefana Panicz, Bernarda gali zorganizować grę lo- w bardzo sympatycznej at- końca. Baruckiego, Waldemara sową i dla tych, którzy na mosferze. Oczywiście wygrał Nie byłoby takiego Tileczek, Piotra Mandela ten cel przekazali fanty, Kotórz Mały, co świadczy, wielkiego wydarzenia oraz gdyby nie zaangażo- bez których festyn byłby że wkład sponsora nie jest w Kotorzu Małym w tym wanie rodzinne rodziny mniej atrakcyjny. zmarnowany. Poziom meczu roku, gdyby nie inicjatyw- Czech Waldemara, Komor Z dotychczasowej oceny był wysoki, po spotkaniu na- na grupa działaczy klubu Norberta, Panicz Stefa- festynu wynika, że w Ko- stąpiła wymiana koszulek w osobach: na, Baruckiego Bernarda torzu jest zapotrzebowanie – zwyczaj obserwowany na Stanisława Bulkiego, oraz bez pomocy innych społeczne na tego rodzaju stadionach świata. Norberta Komor, Waldema- życzliwych osób, które imprezy. Trzeba zaznaczyć, że wkład ra Czech, Mirosława Skó- pomagały, a nie zostały Organizatorzy mają nadzie- sponsora w klub jest duży. Z ra, Bolesława Mielnika, tutaj wymienione. ję, że uda się zorganizować pieniędzy pana Ketmana za- Norberta Czok, Krystiana Podziękowania kiero- podobną imprezę za rok. kupiono zegar elektroniczny Dziemba, Stanisława Dań- wane są także dla tych Komitet organizacyjny festynu na boisko, komputerowe na- wadnianie płyty boiska. Spon- sor regularne dofinansowuje też klub. Atmosfera spotkania z grupą z Holandii była tak dobra, że pracownica firmy LEVEL ONE w Holandii pani Agnieszka Staniewicz musiała tłumaczyć rozmowy do późnych godzin nocnych. Był także szczególny poczęstu- nek przygotowany dla gości. Wiceprezes klubu Manfred Długosz ufundował pieczo- nego świniaka, na którego na początku goście z Ho- landii patrzyli nieufnie, ale po spróbowaniu bardzo się nim zajadali. Zaplanowano już rewizytę w Holandii, która ma się odbyć w przyszłym roku. Wszystkie te wydarzenia obserwował wójt gminy Tu- rawa, pan Waldemar Kampa, który wyraźnie był zadowolo- ny z poziomu organizacji całej imprezy. Festyn w Kotorzu był dobrą promocją gminy. RESTAURACJA „MARTA” Nie obyło się bez szczegól- nych akcentów związanych z Bierdzany uhonorowaniem zasłużonych przy trasie Opole – Kluczbork dla piłki nożnej. tel.: 501 462 398 Zrzeszenie Wojewódzkie zaprasza codziennie od 10.30 do 22.00 Ludowych Zespołów Spor- towych z panem Czaczką na czele wręczyło srebrną Organizujemy: odznakę panu Ketmanowi ◘ wesela do 50 osób za całokształt współpracy z ◘ obsługę wycieczek klubem w Kotorzu Małym. ◘ przyjęcia ◘ urodziny Pan Jerzy Czech – kierownik ◘ katering drużyny juniorów otrzymał ◘ stypy srebrną odznakę za wielolet- ni wkład pracy z juniorami i za przyczynienie się do ich Dysponujemy także 8 miejscami noclegowymi awansu w tym roku do II ligi w pokojach z TV, SAT, z balkonami. wojewódzkiej. Uhonorowa- ny srebrną odznaką został POLECAMY: NOWA SEZONOWA KARTA Z GRZYBAMI WE WSZYSTKICH także wieloletni, zasłużony KREACJACH KURKI I PRAWDZIWKI działacz klubu pan Waldemar 34 f a l a lipiec - wrzesień 2006 KRZYŻÓWKA NR 56 Znaczenie wyrazów: Poziomo: 1- przynosi wstyd rodzinie, 6- taniec polka z nim, 10- nie dole- waj jej do ognia, 11- pępek miasta, często z rynkiem, 12- tam pracują masarze, 13- rozpycha pyszałka, 14- patronka górników, 16- afront, obraza, 17- rzadkie imię żeńskie (imieniny 24.5 i 7.7), 20- pokrywa dno patelni, 22- walczy na ringu, 25- koniuszek palca, 26- Mazowie- cki, Wielkopolski lub Lubelski, 28- kłamcy, 29- epanafora, powtórzenie tego samego wyrazu lub zwrotu na początku zdań lub strof, 30- do ni- czego już się nie nada, 31- za przy- smakami przepada, 33- część drogi nie dla pieszych, 34- stolica Turcji, 37- bursztyn, 39- dawniej napad, najście, natarcie, 42-= rurkopodobna jako łożysko w maszynie, 43- bywa czcze i próżne, 45- na stacji przy torze, 46- morze między Płw.Bał- kańskim a Azją z portem Stambuł, 47- sprawa do załatwienia, 48- ciąg dźwięków wykonywanych przez głos ludzki lub ptasi, 49- ansa, animozja, brak chęci, 50- wyspa na Bałtyku w Szwecji z Bongholmem. Pionowo: 1- wtykanie swoich trzech groszy, 2- mała blacha w kształcie tarczy noszona przez rycerzy na szyi, 3- inaczej koc, 4- wskazuje strony świata, 5- lekarz wykonuje je za pomocą skalpela a w budżecie też często powstaje, 6- nie od niej trzeba mieć głowę, 7- samo wyrośnie w ogrodzie, 8- sin/cos, 9- na odciski, 15- odnawianie, odrestaurowywanie, Za prawidłowe rozwiązanie 18- kobieta przekładająca teksty na krzyżówki nr 55 w „FALI” nr Informacja inny język, 19- przestał być mężem, 2/65/2006 nagrody otrzymały 1. Informujemy , że druki wniosków 21- składa się z odpowiednio połą- Panie: Irmgarda Bastek z Osow- na paszport polski są również dostęp- czonych dwóch lunet, 22- instru- ca („Słodki świat” Ewy Wacho- ne w Urzędzie Gminy w Turawie w ment, trójkątne pudło z trzema wicz, znanej między innymi z ewidencji ludności pokój nr 43. strunami, 23- sygnał dźwiękowy Podróży kulinarnych Roberta 2. Przypominamy o obowiązku wy- w samochodzie, 24- (fonetycznie z Makłowicza i Domowej Kawia- miany dowodów osobistych wydanych niem.) surogat, namiastka, 27- w renki) oraz Edyta Jończyk z Za- przed dniem 01.01.2001 r. (celem unik- ogrodzie bywa ogórkowy a w pra- krzowa Turawskiego (książka nięcia zbędnych kolejek). cy urlopowy, 32- imię żeńskie lub - album Macieja Kuronia „Go- kwiat ogrodowy w kolorze białym, tuj ze mną”). Hasło krzyżówki różowym lub czerwonym, 34- Sb, brzmiało: „Na żadnym zegarze 35- jadą np. w Tour de France, 36- nie znajdziesz wskazówek do Od Redakcji tumult, rozgardiasz, harmider, życia Lec”. Wszystkich chętnych do współpracy 38- książę normański (zm.1112), W imieniu kolegium redak- z Redakcją i zamieszczenia artykułów w jeden z wodzów I Krucjaty, (kalam- cyjnego naszego kwartalnika kolejnym (4/67/2006), grudniowym nu- burowo: czołg + czerwony po ang.) życzymy ciekawej i „smacznej” merze Kwartalnika „FALA” serdecznie , 39- najazd, zbrojna agresja, 40- lektury. zapraszamy i prosimy o dostarczanie zastawa na stole lub gwarancyjny Kartki z rozwiązaniem hasła materiałów w nieprzekraczalnym ter- w warsztacie, 41- element łańcucha, krzyżówki nr 56 prosimy nad- minie 30 listopada 2006 roku, w wersji 44- w oponie. syłać do dnia 31 października drukowanej i elektronicznej (w miarę 2006 roku na adres: Redakcja możliwości). W przypadku, gdyby nie Rozwiązanie polega na rozszyfro- Kwartalnika „FALA”, ul. Opol- dysponowali Państwo nośnikiem typu waniu hasła, myśli K.Bunscha. ska 39c, 46-045 Turawa (Urząd dyskietka, płyta CD, proszę się zgłosić Gminy Turawa). do Referatu Promocji Urzędu Gminy Opracował: Piotr Jendrzej Redakcja Turawa (pokoje nr 19 i 20). lipiec - wrzesień 2006 f a l a 35 W Zawadzie stawiają na młodzież Drużyna juniorów w Zawadzie! Turniej juniorów „Szukamy młodych talentów” przy festynie „Lato w Zawadzie” 2006

Podczas tegorocznego festynu „Lato w Zawadzie” 2006 odbył się turniej piłkar- ski juniorów, któremu towarzyszyło hasło „Szukamy młodych talentów”. Uczestniczące drużyny z Zawady, Kępy, Kotorza Małego oraz Bierdzan rozegrały mecze na boisku w Zawadzie. Obecność działaczy spowodowała potur- niejowe propozycje kierowane pod adresem niektórych młodych piłkarzy. Takich turniejów jak nasz - wydawałoby się - jest wiele, co festyn, to turniej piłkarski. W Zawadzie chcemy stawiać na młodzież. Turnieje takie powinny iść w stronę rozgrywek sportowych, które nie polegają jedynie na rozegraniu kilku meczów, ale właśnie są okazją do spotkania się trenerów i działaczy kilku klubów, którzy mogą pomóc w sportowym, Stoją od lewej: wiceprezes LZS AGRA Zawada, opiekun drużyny juniorów – Joachim Klotka, Lukas a przez to także społecznym i kulturalnym Andreas, Polednia Michał, Brzezina Piotr, Palt Marek, Mróz Józef, Okos Robert, Moczko Łukasz, Malek rozwoju młodzieży, powiedział prezes LZS Marek, Słota Tomasz, prezes LZS AGRA Zawada – Helmut Brandt, kierownik klubu – Andrzej Krok. Poniżej od lewej: Feliks Patryk, Kornberg Dominik, Słota Adrian, Brandt Adrian, Mróz Piotr. AGRA Zawada - Helmut Brandt. Na zdjęciu brakuje Artura Pikos, Marcina Kowal oraz Krystiana Pikos. Chcemy w Zawadzie stawiać na młodzież nie tylko przez wzgląd, że mając zaplecze Turniej skłonił działaczy LZS Zawada do Niektórzy sceptycznie podchodzą do powo- młodzieżowe w postaci drużyny juniorów zarejestrowania drużyny juniorów. łanej drużyny uważając, że chłopcy ci nic nie możemy być spokojni o kadrę drużyny se- W sierpniu 2006 roku Zarząd LZS „Agra” osiągną przez wzgląd, że nigdy nie trenowali niorów. Zawada utworzył w Zawadzie drużynę piłkar- w zorganizowanej grupie. Przypominam o Dziś sport wydaje się być najlepszą drogą ską juniorów. Nosiliśmy się z tym zamiarem roli Ludowych Zespołów Sportowych, któ- dotarcia do młodego człowieka, a jest to po- od dłuższego czasu i w końcu po długich re nie powinny być nastawione jedynie na trzebne, szczególnie w takiej miejscowości jak namowach nas ze strony młodzieży utwo- grę o wynik za wszelką cenę. Oczywiście w Zawada, która jest już realnym przedmieś- rzyliśmy drużynę, powiedział prezes LZS piłkę gra się po to, by wygrywać, ale ważne ciem dużego miasta, co niesie z sobą niestety AGRA Zawada - Helmut Brandt. jest także stworzenie młodzieży możliwości wiele zagrożeń i już powoli je w Zawadzie Drużyna juniorów od początku sierpnia aktywnego spędzania czasu, co wydaje się widzimy, dlatego w taki sposób próbujemy trenuje trzy razy w tygodniu na boisku w Za- być ważniejsze niż sam wynik - powiedział nie dopuścić do ich rozprzestrzeniania się u wadzie, rozegrała już kilka sparingów, ostatni Joachim Klotka nas – powiedział Joachim Klotka. po sąsiedzku z juniorami LZS Kępa. Sezon A klasy juniorów, w której rozpo- Młodzi zawodnicy spędzili na boisku cały Dłużej nie mogliśmy czekać z powołaniem czną rozgrywki młodzi piłkarze z Zawdy, sobotni dzień, po czym zostali nagrodzeni do życia tej drużyny. Na treningi przycho- wystartował na początku września. Co- pucharami oraz dyplomami ufundowanymi dzi jak na razie regularnie średnio po 20 tygodniowe rozgrywki, treningi na pewno przez sponsora i współorganizatora turnieju chłopaków, którzy chcę grać! pozwolą młodzieży aktywnie i na sporto- – radnego Gminy Turawa Joachima W większości są to osoby, które nie gra- wo spędzić czas, a działalność drużyny na Klotka. Zawodnicy zostali także zaproszeni ły w żadnym klubie oraz ci chłopcy, którzy pewno przyczyni się do urozmaicenia życia do stoisk z kiełbaskami, które podarowała im próbowali swoich sił w innych drużynach, kulturalnego w Zawadzie. Rada Sołecka i Sołtys Zawady przy wsparciu ale nie znaleźli uznania w oczach trenerów Turniej przygotowali oraz kierują sponsorów „Lata w Zawadzie” 2006. i działaczy, mówi Joachim Klotka - wi- LZS-em w Zawadzie panowie: Organizatorzy (Zarząd LZS Zawa- ceprezes LZS AGRA Zawada. - prezes LZS AGRA Zawada, Helmut da) dziękują drużynom i opiekunom Są to pierwsze tygodnie działania druży- Brandt za przybycie i propagowanie sportu ny i dla dużej ilości zawodników pierwsza - wice prezes LZS AGRA Zawada, Joachim wśród młodzieży, sponsorowi pucharów drużyna, w której mogą zagrać. To może Klotka i nagród Joachimowi Klotka, Sołtysowi spowodować, że wyniki spotkań nie będą - kierownik klubu LZS AGRA Zawada, i Radzie Sołeckiej Zawady i wszystkim, korzystne dla naszych nowicjuszy, ale warto Andrzej Krok którzy pomogli przygotować turniej. próbować i organizować czas młodzieży. Kibic z Zawady

Kwartalnik Towarzystwa Miłośników Ziemii Turawskiej „Fala” - Finansowany z budżetu Gminy Turawa Kolegium Redakcyjne: Jerzy Farys – Redaktor naczelny, Teresa Żulewska – Sekretarz, Walter Świerc, Tomasz Golec, Stanisława Brzozowska, Jan Stonoga, Sebastian Klotka. Z redakcją stale współpracują: Waldemar Kampa, Alfred Kupka, Piotr Jendrzej, sołtysi wsi, stowarzyszenia sportowe, nauczyciele szkół i przedszkoli. Korekta – Andrzej Byra. Druk: Drukarnia NOT, 45-061 Opole, ul. Katowicka 50, tel. 077 453 74 91 w. 40. Skład komputerowy: KOMUNIKATOR PR, www.komunikatorpr.pl, tel. 077 455 99 65. Redakcja nie odpowiada za treści umieszczonych reklam i ogłoszeń, nie zwraca materiałów nie zamówionych oraz zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów. Dożynki Gminne 2006 – Kotórz Wielki

Odsłonięcie herbu Kotorza Wielkiego przez Beatrix de Chambenoit. Niecodzienna uroczystość

Ks. J.Obst składa gratulacje siostrze Faustynie. Ojciec udziela błogosławieństwa siostrze Faustynie. Puchar Wójta w piłce nożnej 2006

Tomasz Długosz ze Stali Osowiec (z lewej) otrzymuje puchar za zwycięstwo Jubileusz 50-lecia kapłaństwa ks. Jerzego Obsta. z rąk wójta. Lato w Zawadzie 2006

Organizator turnieju juniorów Joachim Klotka wręcza nagrody Zabawa była przednia. w towarzystwie sołtysa Andrzeja Skrzipczyka.