Dożynki Gminne 2005 - Bierdzany IMHHHNHMMn f7ALA W/R.ZE.ÓIŁŃ 2 0 0 5 Gminne Dożynki 2005 - Bierdznny

Gminne dożynki, czyli standardowy namiot, cztery kamery, duży telebim, we­ opolski żniwniok. Tyle że z udziałem Urzę­ sołe miasteczko, loteria fantowa, grill, masa du Gminy i przejazdem koron żniwnych osób robiących amatorskie zdjęcia, pro­ z różnych miejscowości. Nuda!? Ale nie fesjonalne zdjęcia z imprezy gotowe po wBierdzanach! godzinie, bogaty program artystyczny W dniach 17-18 września 2005 r. od­ w wykonaniu dzieci oraz zespołów i grup były się tutaj Dożynki Gminne Gminy Tu­ folklorystycznych - tak w wielkim, dają­ rawa. Impreza ta zawitała do Bierdzan po cym możliwość wyobrażenia sobie tego 17 łatach nieobecności. wszystkiego, co tam się działo, skrócie - Dwa dni świetnej zabawy, dwie zaba­ przedstawia się dwudniowa impreza do­ wy taneczne, disco - zabawa, ogromny żynkowa w Bierdzanach. Sobota była dniem przeznaczo­ nym na nagrodze­ nie ludzi promują­ cych Gminę Turawa w regionie, a nawet w Polsce. Pomysł publicznego wyróż­ pierwszy. Właśnie w sobotę, jeszcze przed nienia i podzięko­ przeglądem amatorskich zespołów arty­ wania osobom da­ stycznych, Wójt wręczył dyplomy i upo­ jącym pozytywny minki wyróżnionym w kilku kategoriach: rozgłos naszej gmi­ - za wkład w rozwój gospodarczy gminy nie został urzeczy­ i sukcesy w zarządzaniu firmą, wistniony po raz Ciąg dalszy na stronie 3 W/R.ZCÓIŁŃ 2005 w m m m m m m m m F A L A < 8 > Gminne Dożynki 2005 ■ Bierdzanyktóry rozpoczął pierwszą z dwóch zabaw W numerze: Ciąg dalszy ze strony 2 tanecznych podczas Dożynek 2005. - za wkład w rozwój regionalnej kultury Niedziela, główny dzień dożynek - Gminne Dożynki 2005 - i promocję Gminy Turawa, Żniwniok, rozpoczęła się od uroczystej - Bierdzany ...... 2 - za zaangażowanie i wkład w rozwój spor­ mszy świętej w nietypowym miejscu, bo pod namiotem, który zapełnił się ludźmi Finanse Gminy ...... 4 tu lokalnego, po brzegi. Po mszy nastąpiło formowanie - za udział w konkursie na najpiękniejszy się korowodu dożynkowego, który wyru­ Pojechaliśmy, aby oddać przydomowy ogródek w Gminie Turawa szył na wieś spod parkingu obok boiska Mu p o k ło n ! ...... 5 w miesiącu sierpniu, w Bierdzanach. Korowód ten był jednym - za osiągnięcia w dziedzinie nauki i pro­ z barwniejszych od wielu lat. Koronom Piknik na D obrodzieńskiej 6 mocję Gminy Turawa (wyróżnienie i na­ towarzyszyli przebierańcy zagłuszający grodzenie uczniów), Krótka historia Turawy i jej swoimi okrzykami nawet orkiestrę dętą - za osiągnięcia w dziedzinie sportu szkol­ jadącą na jednej z pierwszych przyczep. mieszkańców ...... 7 nego i promocję Gminy Turawa. Po powrocie uroczyście wniesiono żniw­ Ogółem zaproszonych w tym celu zo­ Obelisk z płytą ...... 8 ne korony na podest pod scenę namiotu. stało 51 osób. Część z nich jednak z róż­ Do Bierdzan zawitało osiem koron nych przyczyn nie mogła uczestniczyć w tej Fauna w rejonie Jeziora z gminy, były korony z Bierdzan, Zawady, ceremonii - prosimy więc o zgłoszenie się Dużego ...... 9 Kotorza Wielkiego, Kadłuba Turawskie- po odbiór nagród w Referacie Promocji UG go, Ligoty Turawskiej, Rzędowa, Węgier, T urawą pok. nr 19 lub 20, tel. 4212109. 0 naszych Staubeckach, czyli Turawy-Marszałek. Po prezentacji koron Drugim - nie mniej ważnym punktem historia budowy jeziora uroczystości pod namiotem rozpoczął ofi­ tego dnia festynu dożynkowego był Prze­ turawskiego ...... 10 cjalnie Wójt Gminy Turawa, Waldemar gląd Amatorskich Zespołów Artystycz­ Kampa wraz z Sołtys Bierdzan, Ritą Gaw­ nych Gminy Turawa, na którym wystąpi­ Nowinki Zakrzowskie ...... 11 ryś oraz Przewodniczącym Rady Gminy ło dziewięć zespołów. Na scenie pod na­ Turawa, Arturem Gallusem. Dzień Dziecka ...... 12 miotem zaprezentowali się: Orkiestra Dęta Na dożynkach goszczono wielu zna­ OSP Węgry, Zespół „Diana, Dawid, Do­ komitych gości, m.in. do Bierdzan zawitał Kulisy (cz. III)...... 13 minik Gallus”, „Jaźwinki”, „Heimatglo- Konsul Republiki Czech (konsulat w Ka­ ken”, „Sonnenkinder”, „Grupa Osowiec”, Fakty mówią za siebie ...... 13 towicach) oraz Wicemarszałek Wojewódz­ „Perlen z zespołem tanecznym z SP Zawa­ twa Opolskiego, Ryszard Galla. Pod na­ da”, „Stementaler” oraz „Echo Węgier” Hans Niekrawietz ...... 14 miotem znaleźli się także radni Gminy Tu­ Przegląd prowadziły przedstawicielki rawa, sołtysi i pracownicy Urzędu Gminy Młodzieżowej Rada Gminy Turawa Sabi­ Dwa lata „Naszej Szkoły” 14 Turawa. Zaproszeni również byli, ale nie na Nowak i Żaneta Kupka, które przy mogli przybyć Starosta Opolski, Henryk Dzieci na wakacjach 15 okazji promowały działania Młodzieżowej Lakwa oraz burmistrz zaprzyjaźnionego Rady Gminy i zachęcały młode osoby do Z kroniki zespołów ...... 15 z Turawąmiasta Knurowa. wstąpienia w jej szeregi. Na koniec wy­ Popołudnie wypełniły występy arty­ stępów artystycznych z półgodzinnym Kapliczki i krzyże styczne przedszkolaków z Bierdzan oraz dokiem zaprezentował się także klub kul- Gminy Turawa ...... 16 dzieci ze Szkoły Podstawowej w Bierdza­ uralny Młodzieżowej Rady Gminy Tura­ nach, zespołu „RAMIS”, grupy tanecz­ • wa. Wieczorem o godzinie 19.00 na miesz­ Najpiękniejszy przydomowy nej „ALVARO” a także zespołu folklory­ kańców Bierdzan czekał już zespół „Logo” ogródek ...... 17 stycznego „Doruchowianie” z Dorucho­ wa w powiecie Ostrzeszowskim w woje­ Z żałobnej karty ...... 18 wództwie wielkopolskim. Były upominki dla zaproszonych gości, Wiejski plac zabaw „Pod podziękowania dla każdego sołectwa za bocianim gniazdem” 19 uczestnictwo w korowodzie oraz nagrody za uczestnictwo w wesołym korowodzie dla „SBRT Zawada Cup 2005” .... 20 przebierańców. Swoje „ 5minut’’ mieli tak­ że miejscowi strażacy, którzy dzięki stara­ LKS „Silesius” Kotórz Mały... 20 niom Rady Gminy dostali z rąk Przewodni­ Turniej Młodzieży w Piłce czącego Rady Gminy, Artura Gallusa prze­ kazaną z KRUS-u torbę ratownictwa me­ Nożnej ...... 21 dycznego oraz nowoczesny, wart prawie Nie było taakiej ryby ...... 21 20 tys. zł, sprzęt potrzebny do ratowania życia ludzi podczas wypadków drogowych. Kolejny Dzień Sandacza ...... 22 Na zakończenie popołudniowej części tego dnia sołtys Rita Gabryś rozstrzygnęła Humor Śląski ...... 22 wielką loterię fantową która trwała przez 0 Puchar Wójta ...... 23 Dokończenie na stronie 4 FALA MMMMMI W/E.ZL6ILŃ 2005

Za 8 miesięcy 2005 r. Gminne Dożynki 2005 ■ Bierdzany Dokończenie ze strony 3 dwa dni, a w której główną nagrodą był Finanse gminy dobrej klasy rower górski. Imprezę, zarówno w sobotę jak i w nie­ Zaplanowane na rok bieżący dochody punktów świetlnych, zakupiono i ustawio­ dzielę, prowadziła Grupa Inicjatyw „SBRT” w wysokości 19.855.570,- uwzględniają no nowe wiaty przystankowe w miejsco­ z Zawady (Sebastian Klotka, Mateusz oprócz podatków, subwencji, dotacji i in­ wościach Ligota Turawską Kadłub T uraw- Zapiór) - w sobotę z pomocą Młodzieżo­ nych dochodów własnych również środki ski, Zakrzów Turawski Rzędów, Marszałki wej Rady Gminy. z funduszy strukturalnych, o jakie gmina i Zawada. Zmodernizowano pięć z zaplano­ Wieczorem zaproszono wszystkich na czyni starania w związku z zaplanowanymi wanych ośmiu dróg. Na asfaltowanie dróg disco - zabawę, na której uczestnikom przy­ inwestycjami. Dochody własne zostanązre- wydatkowano w br. kwotę 863.936,- zł, pod­ grywał zespół „TORNADO” a rozgrzewała alizowane bez większego zagrożenią nato­ czas gdy w ubiegłym roku wyasfaltowano ich grupa „SBRT”. Zabawa zakończyła się miast z zaplanowanych do pozyskania z in­ pięćdrógnakwotę577.638,-zł, a w2003r. około 2.00 w nocy. Ludzie wychodzili spod nych źródeł środków na dofinansowanie trzy drogi na kwotę 243.076,-zł. namiotu - mimo, że wtedy było -1 °C - bar­ inwestycji do chwili obecnej gmina otrzy­ Kanalizacja wsi Kotórz Mały planowa- dzo rozgrzani i uśmiechnięci. mała środki z funduszu S APARD na wyko- najest z uwzględnieniem środków z Euro­ Rada Sołecka i wszyscy organizatorzy nanąkanalizację we wsi Osowiec oraz środ­ pejskiego Funduszu Rozwoju Regional­ Gminnych Dożynek 2005 - Bierdzany ki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Re­ nego w ramach ZPORR. Do chwili obec­ dziękują za pomoc i wkład włożony w or­ gionalnego i z budżetu państwa w ramach nej złożony wniosek o dofinansowani^ ganizację imprezy. ZPORR na przebudowę ul. Dobrodzień- czeka na rozpatrzenie, co wstrzymuje roz| -Patronat medialny: Panorama Opolska, skiej w Ligocie Turawskiej. poczęcie inwestycji. Również budowa Radio Opole; Na wydatki maj ątkowe w bieżącym roku drogi do oczyszczalni, której współfinan­ -Partnerzy:KrzysztofLabazii, firma”YAJAS” przeznaczono kwotę 7.301.578,- zł, co sta­ sowanie zaplanowano ze środków Fun­ zNiemiec, Urząd Gminy Turawa; nowi 36% budżetu. Skorygowany budżet duszu Ochrony Gruntów Rolnych, zosta­ - Sponsorzy: Krzysztof i Anna Owsianik, na 2005 r. uwzględnia m.in. wykonanie ka­ ła wstrzymana ze względu na procedurę Andrzej Staś, Henryk Jóźwiak, Korne­ nalizacji we wsi Kotórz Mały, zakończenie składania wniosków do tego Funduszu. liusz Jaguś, Robert Wiecha, Kwiaciarnia kanalizacji wsi Osowiec, wykonanie projek­ W ramach wydatków bieżących na „Krystyna”Kadłub Turawski,Magazyn tów skanalizowania Kotorza Wielkiego, każde sołectwo została w budżecie prze­ p. Morcinek, Zakład Pawła Kansy,Apteka Marszałek oraz obrzeży jezior, asfaltowanie znaczona kwota w granicach od 7.701,-zł „ARONIA”Turawą LKS „Sokół”Bier­ 8 dróg w gminie, budowę nowych punk­ (Rzędów) do 25.346,-zł (Zawada) w zależ­ dzany, OSP Bierdzany, dyskoteka „Bo- tów świetlnych na terenie gminy, zakup ności od wielkości wsi. Te niewielkie środ­ stion” i „Azteka”,Marek Kupka, Biuro- 6 wiat przystankowych, zakup sprzętu kom­ ki, o których przeznaczeniu decyduje spo­ pol Gorzów Wielkopolski, „Fakson” puterowego do Urzędu Gminy oraz specja­ łeczność lokalna, przeznaczone są na re­ Opole, p. Świgoń, BS Łubniany, BS Opole, listycznego sprzętu dla jednostek OSP. monty i odśnieżanie dróg, na meliorację, p. Cieślak, sklep „AVANS” Ozimek, Do chwili obecnej wszystkie projekty na utrzymanie porządku i zieleni na wsi oraz „AutoNaprawa”-Hubert Nowak, OTTO. wykonanie kanalizacj i, na które w budżecie na kulturę. Długa, śnieżna zima pochło­ Podziękowania dla Mieszkańców przeznaczono kwotę 303.000,- zł są w trak­ nęła 40% środków przydzielonych na Bierdzan: cie realizacji, zakończono kanalizację wsi utrzymanie dróg, dlatego też sołectwj| - Gospodarzom za wspaniałe wyroby na Osowiec, w realizacji jest budowa nowych bardzo rozważnie gospodarują fundusz^ poczęstunek - panom Jaguś, Koehler, mi, jakie pozostały do wykorzystania. Wiench, Świerc, Grzesik, Świętek, Leś, Maria Zubeil wspólnego, zorganizowanego i efektywne­ paniom Walerowicz, Kupczak, Łabaza\ Skarbnik Gminy Turawa - Stolarzom: panom Grzesik oraz Mazur go działaniaFirm, takich organizacji jak: LZS, za przygotowane własnoręcznie wspa­ OSP i Rada Sołecka oraz zwykłych Miesz­ niałe upominki; kańców. Na uznanie zasługuje zaangażo­ wanie i pracą jaką włożyli Mieszkańcy Bier­ - Mieszkańcom: panu Paulowi Nowak dzan z panią Sołtys Ritą Gabryś na czele. oraz paniom A urelii Pyrasz i Barbarze Z naszego punktu widzenia tj. Urzędu Gmi­ Wiench i innym za pomoc w organizacji ny i Młodzieżowej Rady Gminy byłoby imprezy, przystrojenie swoich domostw wspaniale, gdyby sposób współpracy, jaki i ogólne wsparcie; zaobserwowaliśmy w Bierdzanach stał się - Pani Rozalii Wiecha za pomoc naszym wzorem do naśladowania dla innych! przedszkolakom; Za rok, jak to już ogłosił Wójt Waldemar - Młodzieży Bierdzan, która zaangażowa­ Kampa, swoich sił próbować będzie Ko­ ła się, jak żadna w okolicy; tórz Wielki. Będzie się musiał mocno napra­ - Wszystkim innym, którzy nie zostali cować, aby przebić imprezę wBierdzanach! z imienia wymienieni a pomogli również Na podst. materiałów dostarczonych składamy podziękowania. z Bierdzan: Takie Dożynki, jak w Bierdzanach pręd­ Młodzieżowa Rada Gminy Turawa ko się nie zdarzą. Staną się przykładem Urząd Gminy Turawa \\/[ 2.Z E - ó lE - Ń 2 0 (9 5 flHBaiiaHMHIHaaaiaBIBHaaailHBIIBII^ ^ f A L A wmmmmmm < 8 > Młodzież z Turawy na spotkaniu z papieżem Benedyktem XVI w Kolonii. Pojechaliśmy, aby oddać Mu pokłon! (Mt 2,2) Na XX Światowe Spotkanie Młodzie­ Osobiście wybrałam ośrodek dla ludzi ży pojechaliśmy zorganizowaną, dwuna­ starszych, wspólnie z grupą spędziliśmy stoosobową grupą. Nikt z nas nie przy­ czas na rozmowie i modlitwie z ludźmi, któ­ puszczał nawet, j akie wrażenie wywrze na rzy uzmysłowili nam, j ak ważna w życiu jest nas spotkanie z papieżem i młodymi chrze­ miłość, wiara i nadzieja. Zamykając w dłoni ścijanami z całego świata. pomarszczonąi drżącą dłoń drugiego czło­ Pierwszym przystankiem w drodze do wieka, siadając obok bez lęku, ale z szacun­ apogeum, jakim było czuwanie z Ojcem kiem, uczyliśmy się kochać go takim, jaki Świętym na Marienfeld było Goslar, niewiel­ jest. Odszukałam wielu wysiedleńców, któ­ ka miejscowość diecezji Hildesheim. To rych bieg historii zmusił do opuszczenia malownicze miasteczko okazało się być azy­ Śląska, dziś są mieszkańcami Hildesheim, lem ludzi wielkiego serca, którzy przyjęli nas ale ich łzy świadczyły o tęsknocie i przy­ pod swój dach i pomogli w przygotowaniu wiązaniu do rodzimych ziem. się do spotkania z Benedyktem XVI. Pod- W diecezji każdy dzień zaczynał i koń­ ^ Ł :/ a s codziennej modlil\\\ i pracy jednoc/\-czył się modlitwą wieczorne adoracje przy­ ^^liśm y się z młodzieżąz czterech kontynen­ gotowywane przez młodzież zNiemiec fina­ tów, lecz mimo barier językowych i różnic lizowały wspólnie spędzony czas. Modli­ kulturowych staliśmy się sobie bardzo bliscy. twa stawała się pięknym i radosnym uwień­ Dzień społecznego zaangażowania dał czeniem dnia, wspólnie dziękowaliśmy świadectwo prawdziwej dojrzałości i otwar­ Bogu za to, że możemy być razem, pozna­ Otwarcia XX ŚwiatowychDni Młodzieży, pod­ tości młodzieży na problemy współczesne­ wać się i wzajemnie ubogacać. Mimo, iż mo­ czas której nie tylko wymieniliśmy się przygo­ go świata. Projekt realizowano w trzech dliliśmy się do Jednego Ojca, każdy z nas towanymi w domu gwiazdami betlejemskimi, aspektach: pobyt w przedszkolu, w domu robił to w inny sposób, niezwykłe było móc ale przede wszystkim akceptacjąi zrozumie­ starców oraz pomoc w zbiórce i selekcji być świadkiem radosnej modlitwy Amery­ niem z młodymi ludźmi całego świata Kilka ubrań przeznaczonych dla ubogich. kanów, czy Afiykańczyka. Cieszyliśmy się, dni później na stadionie sportowym łączyli­ że mogliśmy jedno­ śmy się ponownie na wspólnym przeżywaniu czyć się w modli­ Drogi Krzy żowej. twie z ludźmi innych Podróż z Bonn do Kolonii trwała 40 mi­ kultur, poznać ją nut, monumentalną katedrę widać było już ¡zrozumieć. z daleką a wokół tłumy. Ludzie z pomalo­ Niezwykle barw­ wanymi twarzami, w narodowych strojach, na była również z flagami i transparentami robili niezwykłe Msza św. w Kate­ wrażenie. W powietrzu unosiła się euforia drze Hildesheim, do i radość, słychać było śpiew różnych nacji. której pojechaliśmy Ważki jest fakt, iż Polacy wszędzie przyj­ razem ze swoimi no­ mowani byli niezwykle radośnie i serdecz­ wymi przyjaciółmi. nie. Wielu obcych nam ludzi podchodziło Śpiewając, tańcząc, tylko po to, by się przywitać, ewentualnie modląc się; czuliśmy zrobić sobie z naszągrupązdjęcie. się dziećmi jednego Z oddali przyglądały się tłumowi dwie Boga. Eucharystia postaci: Benedykt XVI oraz Jan Paweł II. stała się kulminacyj­ Ogromne plakaty przytwierdzone do bu­ nym punktem na­ dynku na placu katedry gromadziły na szych spotkań. wieczornej modlitwie młodych wiernych. 15 sierpnia, po Codziennie po 21 Polacy modlili się przed ciepłym pożegna­ wizerunkiem Jana Pawła II, zbudowanego niu naszych go­ ze zdjęć pielgrzymów. Staliśmy tam ze łzami spodarzy, udaliśmy w oczach, dumni i szczęśliwi, śpiewaliśmy się z grupąmłodzie- Barkę, kołysząc biało - czerwone flagi ży niemieckiej do i trzymając się za ręce. Czuliśmy obecność Bonn, gdzie za­ Ojca Świętego - Polaka. To wspólne czu­ mieszkaliśmy u za­ wanie, było wyrazem naszej wdzięczno­ przyjaźnionych ro­ ści i miłości, stało się nieodzownym ele­ dzin. Uczestniczyli­ mentem codziennej modlitwy.

śmy w Ceremonii Dokończenie na stronie 6 FALA m m m m m m m W/R.ZŁ5IŁŃ 2005 <§>■ Piknik na Dobrodzieńskiej

W popołudnio­ 850 mb, przebudowany i wyasfaltowany wych godzinach, przy pomocy środków unijnych, został po­ 171ipca2005r.wLi- święcony przez ks. proboszcza J. Obsta. j gocie Turawskiej W uroczystości, którą finansowo wspar­ odbyła się nieco­ ły rodziny mieszkające przy całej ulicy Do­ dzienna uroczy­ brodzieńskiej, a rzeczowo i organizacyj­ stość: piknik na uli­ nie także mieszkańcy innych ulic sołec­ cy Dobrodzień­ twa, wzięły udział władze gminy: Wójt skiej. Niecodzien­ Gminy Turawa, Waldemar Kampa, Prze­ ną gdyż - po prze­ wodniczący Rady Gminy, Artur Gallus, szło 40 latach mieszkańcy całej wsi oraz liczna grupa oczekiwania - odci­ gości z zagranicy i turystów odpoczywa­ nek ulicy Dobro­ jących nad Jeziorami Turawskimi. dzieńskiej długości Pod namiotami i parasolami piwnymi ustawionymi bezpośrednio na nowym asfalcie zasiadły całe rodziny. A że pogo­ Pojechaliśmy, aby oddać Mu...się na placu tuż przed godziną 18.30. Mi­ da dopisała, bawiono się do późnych go­ Dokończenie ze strony 5 lion wiwatujących rąk witał Papieżą ludzie dzin wieczornych. Równie wzruszające było spotkanie wykrzykiwali jego imię, wpatrywali się Sołtys wsi Ligota Turawska z Papieżem Benedyktem XVI, który stanął w stojący w oddali biały dach i cieszyli, że Danuta Matysek na schodach Katedry, by się z nami przy­ mogą być tak blisko. Kolejną noc spędzili­ witać. Do ostatniego momentu nie byli­ śmy na czuwaniu śmy pewni czy się ukaże. Wielką radość i modlitwie, wyczeki­ sprawiły nam okrzyki ludzi stojących naj­ waniu mającej się od­ bliżej, krzyczących, że, jest”. być Mszy św., której Sobotę i niedzielę spędziliśmy na Ma­ przewodniczył Oj­ rienfeld, wspólnie czuwając i modląc się. ciec Św. Mimo nieprzychylnych prognoz oraz kłę­ Każdy z nas prze­ biących się, ciemnych chmur, nie spadła żył te dni bardzo in­ ani kropla deszczu. Wdzięczni, czekaliśmy dywidualnie, każdy na przyjazd Ojca Świętego, który pojawił na swój sposób. Bez wątpienia jednak, na każdym z nas zrobi­ ły niezwykle ogrom­ ne wrażenie. Do do­ mów wróciliśmy sil­ niejsi, pełniejsi wia­ ry, może lepsi. XX Światowe Dni Młodzieży dobiegły końcą języku, jakim się posługiwaliśmy, wszyscy uzmysłowiły nam, że młode pokolenie, tak byliśmy równi, tacy sami. Pojechaliśmy do często niesłusznie osądzane, pełne jest wia­ Kolonii, by poznawać siebie i Bogą by od­ ry i dobroci, potrafi pięknie się modlić, dzie­ dać Mu pokłon. lić i pomagać. Niezależnie od koloru skóry, Anna Twardawska W/E.ZŁ5 IŁŃ 2 .0 0 3 TALA ■ Krótka histora Turawy i jej mieszkańców cz. I

W tym opracowaniu postaram się ogra­ będącym tutaj wtedy językiem urzędowym, występują w dokumentach z lat 1504, niczyć do minimum informacje o dziejach a po części również obiegowym, byk to tur. 1521,1526 i 1552 przy Kotorzu Wielkim rodów szlacheckich władających Turawą. Ziemie nasze były wówczas od 230 lat w zawsze dwie Kuchary. Dopiero w środę Uczynił to już bowiem wcześniej wyczer­ granicach królestwa Czech, po tym jak, już po niedzieli „Laetare”, tj. czwartej niedzie­ pująco Walter Świerc w swojej monogra­ jako ostatni z piastowskich, górnośląskich li postu, w 1562 roku ówczesny właściciel fii Turawy. Raczej chcę pokazać, na ile to książąt, Bolko II Opolski w dniu 06.04.1327 r. tych dóbr Georg von Koenigsfeld podpi­ możliwe, rzeczywiste dzieje naszej wsi i lu­ złożył hołd lenny królowi Czech, Janowi III sał się jako „pan na Turawie i Chotorzu”. dzi jązamieszkujących. Luksemburczykowi. Po tej dacie już nigdy więcej nie pojawiają Dawno temu znajdował się tu tylko fol­ Folwark nasz nazywał się wtedy Ku- się dwie Kuchary. Stąd wniosek, że w miej­ wark będący własnością szlacheckich pa­ chara. Drugi folwark - też należący do sce jednej z Kuchar weszła nowa nazwa - nów na Kotorzu, oczywiście Wielkim. Poza Kotorza Wielkiego - znajdujący się na Turawa. Prawdopodobnie Georg von tym rozległe lasy i mnogość wszelkiej zwie­ terenie dziś zalanym wodami Jeziora Tu- Koenigsfeld wybudował sobie tutaj dwo­ rzyny. Niewątpliwie dominującym zwierzę­ rawskiego, również nazywał się Kuchara. rek, w nim zamieszkał i dał tej nowej sady­ ciem był tu olbrzymi tur, przodek naszego Tak znajdowały się blisko siebie, niedalej bie nazwę godną aspiracji swojej szla­ bydła domowego. W tutejszym folwarku jak w odległości 2,5 km, dwa folwarki o jed­ checkiej osoby. Nie wiadomo, czy kierował także hodowano bydło. W języku czeskim, nakowo brzmiących nazwach. Jako takie Ciąg dalszy na stronie 8 Turawa w latach 30. XX w.

Turawa, Kr. Oppe/n, O.-Schl. fot. nr 1 - Teraz rondo, fot. nr 4 - Sklep spożywczy Przewłoka, fot. nr 7 - Nadleśniczówka - teraz fot. nr la - Młyn. teraz Opolska 27. ogrodnictwo Opolska 48. fot. nr lb - Turawianka. fot. nr 5 - Stara szkoła - tuż obok na na Budynki z nr. lc, 2, 4, 5, 7 zostały fot. nr lc - Filia kasy oszczędnościowej północ nowa szkoła, w 1945 r. spalone - następnie odbudo­ z Opola. fot. nr 6 - Pomnik poległych żołnie­ wane. fot. nr 2 - Sklep spożywczy Dawid te­ rzy I wojny światowej z Tu­ Pomnik poległych zburzony w 1975 r. raz Opolska 31. rawy, obu Kotorzy i Trzę- stał w miejscu obecnego „Bazarku”. fot. nr 3 - Pałac widok wschodni. siny. FALA m w W/E.ZŁÓILŃ 2 0 0 5

Krótka historia Turawy i jej... Nasza Katarzyna Sedlnitzky, była go" rotmistrza Rzeczpospolitej Obojga Ciąg dalszy ze strony7 wnuczką Katarzyny Kokorz z domu Narodów-Lisowskiego). Wtedy Andrzej Koenigsfeld, która była następną po Kochcicki wybudował tam nowy, masyw­ się wtedy czeską nazwą hodowanego tu­ swym bracie Georgu (który widocznie ny, luksusowo urządzony zamek. Słynna taj bydła, czy żyjących w tutejszych la­ zmarł bezpotomnie) właścicielkąTurawy. była zwłaszcza bogato złocona bibliote­ sach turów... Ciekawy jest zapis w testamencie Ka­ ka. W nim potem zamieszkali, a w czasie T utaj dotarłem do miejsca, gdzie jak obie­ tarzyny Kokorz z 1592 roku, w którym budowy - zapewne w Turawie. Wdniu całem przed rokiem ustosunkuję się do błęd­ przekazuje tutejsze dobra swojej wnucz­ 09.07.1617 r. zakupili rozległy majątek ko­ nych twierdzeń niektórych autorów, jako­ ce Katarzynie. Najważniejsze dla nas zda­ zielski i w tamtejszym zamku mieszkali do by Turawadawniej -kiedy?! -należałado nie mówi o tym, że zapisuje pannie Kata­ śmierci Katarzyny w 1635 roku. Andrzej hrabiny na Zakrzowie, oraz że niegdyś - rzynie Sedlnitzki następujące majątki: natomiast jako aktywny protestant kiedy?! - nazywała się Byczyną! Więc od­ swojąsiedzibę i folwark, zwanymi Turawą i uczestnik wojny trzydziestoletniej po powiadam... Otóż wszyscy, którzy twierdzą, wsie Kotorz Wielki i Mały, folwark i wieś stronie szwedzkiej, zmarł w niewoli cesar­ że Turawa dawniej należała do Hrabiny na Ligotę, wieś Kadłub, folwark Kuchara, skiej w 1633 roku. Jego dobra w Koszęci­ Zakrzowie, bazują na takim zapisie w urba- hutę w Trzęsinie i dom w Opolu. Tym sa­ nie zostały skonfiskowane. Turawa nato­ rzu Księstwa Opolskiego z 1618 roku. mym potwierdza się moje przypuszczenie, miast jako własność żony została nietknię­ Po pierwsze Zakrzów należał od 1600 że w Turawie już wtedy istniał zamek, o któ­ ta i w 1629 r. przez nią sprzedana Johan- do 1628 roku bezsprzecznie do pana Jo­ rym wspomina się w 1731 roku i właści­ nowi Dubrawka na Jasieniu. W tym sa­ hanna Bess von Ludwiksdorf, zaś właści- ciele tutejszych majątków mieszkali tutaj, mym roku tenże szlachcic dokupił do tu- cielkąTurawy od 1600-1629 była na pew­ a nie w Zakrzowie! rawskiego majątku siedzibę rycerską - no Katharina Sedlnitzki von Choltitz, za­ Ciekawe, czy wspomniany dom w Opo­ Zakrzów. I od tego czasu dopiero datuje mężna od 1598 roku z Andrzejem Koch- lu jest tym samym domem, który 200 lat się związek Turawy i Zakrzowa. cickim, panem na Koszęcinie i Lublińcu. później był w posiadaniu Gamierów? Dziś Po drugie nigdy od tego roku do czasu Podaje nam to uprzejmie ksiądz Carl Kahl w tym budynku lub na tym miejscu znaj­ wybudowania nowego zamku w Turawie w swojej pracy „Das Majorat Turawa”. duje się lokal gastronomiczny „Melba”. (w latach 1729-1731), na Zakrzowie nie Uważam, że tej wiadomości należy całko­ Powstaje pytanie, gdzie zamieszkali rezydowała żadna hrabina - właścicielka wicie zaufać, gdyż jakość tego opracowa­ nasi nowożeńcy Katarzyna i Andrzej Turawy. Jest co prawda pewien krótki nia świadczy o jego niezwykłej staranno­ Kochciccy? Mieli do wyboru Turawę bądź epizod, kiedy to będący od roku 1650 wła­ ści i dokładności. Korzystał on bowiem Koszęcin. W 1603 roku wieś i zamek Ko­ ścicielem tutejszych dóbr w tym i Zakrzo­ wtedy, w 1869 roku, z archiwaliów o ja­ szęcin zostały splądrowane i spalone wa, Johann Blankowsky, owdowiał. Oże­ kich my dzisiaj, po przejściu frontu przez Lisowczyków (lekkajazda kozacka nił się powtórnie w dniu 10.01.1670 r. w 1945Hr., możemy tylko pomarzyć! utworzona przez słynnego i „ osławione­ Dokończenie na stronie 9

Aby pamięć o historii powstania w Ligocie Turawskiej ul. Osiedle-Siedlung nie zginęła.

m m I w I m * OSIEDLE * WYBUDOWANE W LATACH 193«- 1938 DLA RODZIN PRZESIEDLONYCH Z ZAMOŚCIA, PUSTKOWA „Obelisk z płytą upamiętniaj ącąpowsta- I SZCZEDRZYKA MIEJSCOWOŚCI ZALANYCH WODAMI 15 XI 2004 r. podjęły uchwałę nr 2/2004 JEZIOR TU RAWSKICH. nie w Ligocie Turawskiej ulicy Osiedle-Sie­ o upamiętnieniu historii powstania ul. Osie­ SIEDLUNG dlung” jest planowąrealizacjąll etapu pro­ dle w Ligocie Turawskiej. ERBAUT IN DEN JAHREN 1936 - 1938 FÜR jektu z 2004 r. pod nazwą,, Wiejska Izba Re­ f FAMILIEN DER UMSIEDLER AUS ZAMOŚĆ. Obelisk został postawiony przy skrzy­ f PUSTKOW UND SZCZEDRZIK - ORTEN, DIE BEI gionalna - otwarte miejsce spotkań ”, Wy­ DEM BAU DES TURAWA - STAUSEES UNTER WASSER żowaniu ulicy Osiedle z drogą wojewódzką GESETZT WURDEN. chodząc naprzeciw oczekiwaniom mieszkań­ LOCH JONIETZ SOWA nr 463 na specjalnie przygotowanym pod­ KOKOTT ROGULLA JONIETZ ców sołectwa Ligota Turawska, a przede wyższeniu. Na blisko 10-tonowej bryle ka­ JOŃCZYK WYCISK KOJ wszystkim zamieszkałych przy ul. Osiedle, » m L A « miennej przymocowanajest tablica pamiąt­ t A.D. 2005 Rada Sołecka i Grupa Odnowy Wsi dnia kową a dwujęzyczny - polski i niemiecki - tekst informuje o hi­ wsparciu finansowemu całej wsi (sprzedaż storii powstania tej okolicznościowych cegiełek, zbiórka i sprze­ ulicy i zawiera wy­ daż szkła), ogromnemu zaangażowaniu kaz nazwisk rodzin, społeczności lokalnej w jego realizację które, przesiedlone i utrzymanie oraz technicznej pomocy Pań­ w 1938 r. z miejsco­ stwowej Straży Pożarnej w Opolu. Ukoro­ wości zalanych wo­ nowaniem zakończonego projektu było ofi­ dami Jezior Turaw- cjalne poświecenie i oddanie mieszkańcom skich, tutaj znalazły obelisku, które miało miejsce 12 czerwca swojądrugą,, Małą 2005 r. na festynie ulicznym pod nazw \„pik- Ojczyzną”. Przed- nik na Siedlungu”. sięwzięcie zostało Sołtys wsi wykonane dzięki Danuta Matysek \VE.ZŁ6IŁŃ 2005mmmm MMN f“ A L A ■ H M !

Krótka historia Turawy i jej... o prawdziwość podawanych informacji, - 1687-1707 syn Johanna - Bogusław Er­ Ciąg dalszy ze strony7 co niestety zdarza się niektórym i dziś, nest - starosta powiatów opolskiego o czym przekonamy się w kolejnej części i oleskiego oraz szambelan cesarski; również z wdową, hrabinąMariąBeatąLu- historii, gdzie rozpatrzymy problem rzeko­ -1707-1712 syn Bogusława-Franz Karl dwiką von Kürben, z domu Pawłowski na mej, dawnej nazwy naszej wsi - Byczyna. Blankowski; zamku Hertwigswalde. Miał wówczas Kończę ten rozdział przypomnieniem, -1712-1731 Martin Scholtz von Loewen- 66 lat. Sęk w tym, że wtedy na pewno nie że od momentu pojawienia się nazwy Tu­ kron; mieszkali w Zakrzowie, gdyż akt jego zgo­ rawy, w 1562 roku, do czasu wybudowa­ -1731-1759 syn Martina-Anton Loewen- nu (16.10.1 687 r.) figuruje w księgach me­ nia nowego zamku (1731), żadna hrabina kron; trykalnych Kotorza Wielkiego. Zapis nie była jej właścicielką. Dla pełnej jasno­ - 1759-1804 wdowa po Antonie - Anna brzmi: „pan na Turawie, Zakrzowie i Zę­ ści podaję chronologicznie kolejnych wła­ Barbara Loewenkron z domu von Gar­ bowicach”. Gdyby mieszkał w Zakrzowie ścicieli Turawy: nier, potem von Gasch in (Gaschinowie zapis brzmiałby: „pan na Zakrzowie, Tu­ - od ok. 1545-1565 Georg von Koenigs- byli jedynymi do tej pory hrabiami w Tu­ rawie itd.” Poza tym nie figurowałby w Ko- felg; rawie); torzu, ponieważ Zakrzów należał w tym - 1565-1586 Johann Kokorz von Kame- - Od 1804 bratanek Anny Barbary - Franz czasie, aż do 1813 roku, do parafii w Zę­ netz - Kamieniec w powiecie gliwickim Xawery von Garnier i jego potomkowie bowicach. Po wtóre nie dałby się pocho­ -1586 -1600 żona Johanna - Katharina do 1945 roku. (Ganierowie tytuł hra­ wać w odległym o 15 km Kotorzu. Kokorz z domu Koenigsfeld, siostra biowski otrzymali dopiero w 1841 roku, Po trzecie hrabina była tylko żoną, a nie Georga; a przysługiwał on tylko temu członko­ właścicielką dóbr męża, a następnym wła- -1600-1629 Katharina Kochcitzki, z domu wi rodziny, który aktualnie zarządzał Tu- ■icielem został jego syn z pierwszego Sedlnitzki, wnuczka Kathariny Kokorz rawskim Majoratem). Imałżeństwa Bogusław. - 1629-1638 Johann Dubrawka na Jasie­ (cdn.) Reasumując nasuwa się wniosek, że niu 1638-1650 BaronNikolaus Blankow- Alfred Kupka w urbarzu jest błąd, co zresztą wtedy czę­ ski z Chrzelic; Bibliografia: sto się zdarzało. Dziś powszechnie wia­ -1650-1687 syn Nikolausa-Johann Blan­ Ks. Carl Kahl, Dos Majorat Turawa, 1869 domo, że ówcześni pisarze, gdzieś do ok. ko wski von Dembschütz na Turawie, Kazimierz Popiołek, Śląskie dzieje, 1981 połowy XIX w. nie bardzo troszczyli się już Zakrzowie i Zębowicach;

Flora i fauna akwenów tu rawskich - stan i zagrożenia. Tekst i grafika: Walter Świerc. Fauna w rejonie Jeziora Dużego Wysoka lesistość Turawy i usytuowa­ kich w skali regio­ ny w jej granicach duży akwen wodny nu i kraju. Wśród stanowią ostoję licznych gatunków zwie­ zwierząt bezkręgo­ rząt i ptaków. Spośród występujących tu wych na uwagę za­ dzikich zwierząt wymienić należy przede sługuje rzadki ga­ vszystkim: jelenia, łosia, daniela, sarnę, tunek chronionego Jkika, lisa, borsuką kunę, piżmaka, tchó­ pająka - tygrzyk |rza i jeża. Natomiast z ptaków spotkać tu paskowany. Jest to można orła bielika, rybołowa oraz gniaz­ najbarwniejszy kra­ dujące łabędzie, bociany czarne i białe jowy pająk, osiąga­ czaple siwe, błotniaki stawowe, myszoło­ jący dwa cm dłu­ wy, jastrzębie, gołębiarze, kruki, zimorod­ gości. Jego odwłok ki i remizy. Jezioro jest również miejscem posiada na prze­ gniazdowania rybitwy białowąsej, pliszki mian ułożone żółte cytrynowej, krwiodziobą kszyka, bączką i czarne paski. Wy­ płaskonosa i cyranki. stępuje na wilgot­ Zbiornik stanowi także ważne miejsce nych, ale nasło­ odpoczynku i żerwania dla ptaków migru­ necznionych łąkach przy ujściu Libawy ny, często niekorzystne i trwałe. Obserwu­ jących. Z tego względu został zaliczony i Małej Panwi oraz na wałach, choć o wiele jemy bowiem degradację niektórychjej ele­ do ostoi ptactwa o randze europejskiej. rzadziej. mentów, w tym także środowiska zwierzę­ Do najciekawszych stwierdzonych tu pta­ W miejscach otwartych i nasłonecznio­ cego poprzez wprowadzanie nowych obiek­ ków przelotnych należą: brodziec pław- nych, szczególnie w ciepłolubnych zaro­ tów i urządzeń rekreacyjno-wypoczynko­ ny, wydrzyk długostemy i wydrzyk tępo- ślach na wałach, spotkać można pazia kró­ wych. Naszym zadaniem jest zatem, aby stemy, terekia, ostrygojad, płatkonóg szy- lowej, jednego z najpiękniejszych i najefek­ w planach zagospodarowania przestrzen­ dlodzioby, rybitwa białoskrzydła i mewa towniej ubarwionych motyli krajowych. nego wnikliwie i z dużą odpowiedzialno­ trójpalczasta. Rozwijająca się turystyka i wypoczynek ścią wprowadzać konieczne zmiany na rzecz Obok zwierząt pospolitych występuje w rejonie Jeziora Dużego powoduje jednak rozwijającej się turystyki. tu wiele gatunków chronionych oraz rzad­ w środowisku przyrodniczym pewne zmia­ Walter Świerc O naszych Staubeckach, czyli historia budowy jeziora turawskiego cz. II

Po I wojnie światowej Rzesza Niemiec­ z 18.10.1932 r. podnosi palącąkonieczność 1 2 3 ka boiykała się z olbrzymimi problemami rozpoczęcia w jak najkrótszym terminie 1928 lipiec-wrzesień 900 finansowymi. Najpierw reparacje wojen­ budowy jeziora. Podkreśla, że kończy się ne płacone zwycięskim państwom sojusz­ budowa Jeziora Otmuchowskiego i moż­ 1929 wrzesień - październik 850 niczym, potem inflacja, następnie ogólno­ ną, zwalniającymi się maszynami i ciężkim 1930 czerwiec - sierpień 800 światowy kryzys gospodarczy, nie pozwa­ sprzętem, bez konieczności sprowadzania 1931 lipiec-sierpień 200 lały na rozpoczęcie na dużą skalę tego go z odległych miejsc w Rzeszy, niezwłocz­ 1932 wrzesień - grudzień 800 ogromnego przedsięwzięcia. Żaden nie przystąpić w Turawie do prac zakrojo­ rząd ani parlament ówczesnej Republiki nych na dużą skalę. Zwraca też uwagę Zaznacza, że w roku 1932 warunki Weimarskiej nie odważył się na zapla­ na aspekt psychologiczny i ekonomicz­ żeglugi na Odrze były szczególnie nieko­ nowanie w budżecie wielkiej sumy ny, gdyż poprzez te prace znacznie rzystne. Po jesiennej suszy zostało na 28 min DM do wyasygnowania w ciągu zmniejszy się duże bezrobocie w tym re­ mieliznach poniżej Wrocławia 800 barek. pięciu lat. gionie. Następnie nastąpiły wczesne, silne m ro -^^ Tak przez lata od opracowania pierw­ Z kolei Minister Transportu Rzeszy zy i wszystkie barki stojące latem pozo-^J szego projektu trwały starania zaintere­ von Eltz w jednobrzmiących pismach do stały przez zimę na mieliznach, gdyż Odra sowanych o uchwalenie przez Reichstag prezydenta państwa von Hindenburgą jak skuta była lodem. Zawiadamią że z uwagi ustawy o budowie Jeziora Turawskiego. i do Sekretarza Stanu przy Kanclerzu, prosi na palący problem wyasygnował ze swo­ Także Komisja Bezpieczeństwa Reichsta­ 0 zwołanie posiedzenia gabinetu rządo­ jego budżetu resortowego, z puli przezna­ gu w swojej uchwale nr 20/30 z dnia wego w sprawie budowy Jeziora Turaw­ czonej na zwalczanie bezrobocią 1 200 000 5.11.1930 podkreśla konieczność budowy skiego. Powołuje się tu przede wszystkim DM na opłacenie prac przygotowaw­ zbiornika retencyjnego na Małej Panwi na na olbrzymie straty jakie ponoszą prze­ czych. Prosi o przyznanie w roku 1933 wschód od Turawy. mysł górnośląski i żegluga na Odrze, z po­ 2.5 min DM celem rozpoczęcia na dużą Najwięcej jednak starań o wybudowa­ wodu niedoboru wody w tej rzece w mie­ skalę tej inwestycji. Pismo nosi datę nie tegoż obiektu włożyli magnaci prze­ siącach letnich i jesiennych. 3.02.1933, a wtedy Kanclerzem Rzeszy od mysłowi Górnego Śląska, a zwłaszcza ich Podaje liczę załadowanych barek, któ­ trzech dni byłjuż Adolf Hitler. rzecznik, również przemysłowiec, hrabia re utknęły na mieliznach Odry poniżej W gabinetach rządowych Rzeszy po­ dr prawa Nikolaus von Ballestrem z Pław- Wrocławia. Przedstawia to poniższa ta­ wiał złowrogi wiatr. W dniu 16.04.1933 r. niowic w Powiecie Gliwickim. bela, gdzie w poz. 1 podany jest rok, nowy Kanclerz spotkał się z delegacją Istnieje jego obszerna korespondencja w poz. 2 - czas trwania niedoboru wody przedstawicieli wschodnich krain, wśród na ten temat do ówczesnego Kanclerza 1 postoju załadowanych barek, w poz. 3 - których był obecny i nasz hrabia Huber­ Rzeszy von Papena. W piśmie liczba barek zmuszonych do postoju. tus von Garnier Turawa. Wtedy również poruszono sprawę żeglugi na Odrze i b u -^^ dowy Jeziora Turawskiego. Po tym spo-^P tkaniu Szef Rządu wyznaczył posiedzenie gabinetu na dzień 18.05. na godzinę 12.00, którego tematem miała być regulacja Odry i budowa jeziora. Na to posiedzenie do­ datkowo zaproszono Dyrektora General­ nego Zarządu Portów w Szczecinie oraz byłego Ministra Komunikacji w stanie spoczynku dr dr Krohne. Na tym posie­ dzeniu Kanclerz nakazał budowę jeziora, a Ministrowi Skarbu polecił uwzględnić w wydatkach budżetowych na rok 1933 2.5 min DM na ten cel. Pismem z dnia 24.05.1933 kancelaria Rzeszy zawiadamia głównego bojownika budowy jeziora hrabiego von Ballestre­ ma o pozytywnym załatwieniu jego sta­ rań. W piśmie napisano patetycznie, że Kanclerz Rzeszy nakazał budowę jeziora rozpocząć natychmiast i to w sposób Zdjęcie przedstawia prace przy budowie stacji przeładunkowej z kolei normalno- na ofensywny („in Angriff nehmen”).

wąskotorową 90 cm. 11 April 1933. Dokończenie na stronie 11 W/R.ZŁ5 IŁŃ 2005 TALA : < í >

0 Tu rawskich Staubeckach...900 robotników, jakajuż w październiku Uwaga na marginesie: Dokończenie ze strony 10 1933 r. tam pracowała. Pod koniec marca Jak wynika niezbicie z przytoczonych 1934 r. zatrudnionych już było 1500 pra­ w tym artykule pism i dokumentów, któ­ W ciągu dwóch tygodni do Turawy cowników. Firmy te zadania swoje wyko­ rych kopie sprowadził z Archiwum Fede­ zjechała komisja rządowa, by na miejscu nywały widocznie bez zarzutu i ku zado­ ralnego z Berlina pan Józef Matysek z zapoznać się z całokształtem problemu woleniu zleceniodawcy, gdyż w dniu 16.08 Kotorza Wielkiego kreowanie Hrabiego budowy. Powołano specjalne Biuro 1934 r. anulowano poprzednią, częściową turawskiego na głównego orędownika i Budowy Jeziora Turawskiego podległe umowę, a zawarto z nimi nową umowę na sprawcę wybudowania naszego jeziora Nadprezydentowi Prowincji Śląskiej z sie­ wybudowanie już całego wału głównego, jest co najmniej nieporozumieniem. dzibą we Wrocławiu jako przełożonemu (c.d.n.) Hrabia odegrał tutaj rolę najwyżej drugo­ Urzędu Żeglugi Śródlądowej w tym Alfred Kupka planową. Dołączył do grona osobistości mieście. Kierownikiem tego biura z sie­ walczących o wybudowanie jeziora, gdy już Nasze zdjęcie z dnia 11.04.1933 r. do­ dzibą w Opolu nadzorującego i koordy­ od co najmniej 5 lat prowadzone były prace starczone przez panią Gertrudę Wojtasek nującego budowę jeziora przez różne przygotowawcze do tej olbrzymiej inwesty- z Kotorza Wielkiego przedstawia budowę przedsiębiorstwa był rejencyjny radca bu­ cji i kiedy już wiadomym było, że prędzej stacji przeładunkowej w Kotorzu Małym dowlany von Momber. Całościąprac kie­ czy później zostanie rozpoczęta. Jak sam wykonywaną w ramach prac przygoto­ rował inż. Rossmann. Na czas budowy za­ pisze w swoich wspomnieniach powodem, wawczych. mieszkał w dzisiejszym budynku gościn­ który nim kierował była m.in. nadzieja na Na życzenie czytelników postaram się nym Nadleśnictwa przy ul. Opolskiej wyjście z dużych kłopotów finansowych w następnym odcinku, opracować w mia­ . w Turawie. poprzez sprzedaż za dobrą cenę znacznych rę dokładny wykaz rodzin przesiedlonych Teraz roboty ruszyły z olbrzymim roz­ połaci swoich ziem zarówno pod budowę w związku z budowąjeziora z terenów za­ machem. To tak jak przyroda na wiosnę jeziorajak i na nowe gospodarstwa dla prze­ lanych jego wodami, do okolicznych miej­ czeka na słońce i ciepły deszcz by roz­ siedlonych rolników! scowości. kwitnąć, tak ta wielka inwestycja czekała na przyznanie potrzebnych milionowych funduszy, żeby ruszyć z impetem. Już w roku poprzednim i wiosną tegoż roku z funduszy Ministerstwa Transpor­ Nowinki Zakrzowskie tu i Żeglugi Śródlądowych przeznaczo­ nych do walki z bezrobociem intensyw­ - Dobiega końca realizacja projektu „ Ra­ Sikora, Werner Gryska, Leon Pytel, nie przygotowano się do momentu roz­ tujmy to, co najcenniejsze ”. Z uzyska­ Tomasz Golec z Urzędu Gminy, Zyg­ poczęcia tej dużej inwestycji. Wybudo­ nych środków nastąpiła konserwa­ fryd Mazur - nauczyciel Gimnazjum, wano wtedy bocznice kolejową i stację cja drewnianego kościoła, zostały nauczyciele z Przedszkola i Świetlicy przeładunkową z kolei normalnotorowej odnowione dwa stare grobowce, prze­ w Zakrzowie, Szkoły Podstawowej na wąskotorową 90-centymetrowąw Ko- prowadzono konkurs plastyczny i fo­ w Ligocie, Gimnazjum w Turawie torzu Małym, zmodernizowano i utwar­ tograficzny oraz wydano folder o Za­ oraz sponsorzy: Leonard Warzecha, dzono drogę przez Kotórz Wielki oraz sys­ krzowie Turawskim. Wiele osób za­ Marek Plotnik, państwo Morcinko­ temem pracy ręcznej zdjęto wierzchnią angażowało się w realizację tego pro­ wie z Ligoty. Wszystkim osobom .warstwę ziemi z obu odkrywek piasku, jektu, m.in. ksiądz proboszcz Jerzy i tym wymienionym i nie wymienionym ' z którego miano sypać wał. Sąto dzisiej­ Obst, sołtys Jerzy Zubeil, Paweł i Eryk należą się serdeczne słowa podzię­ sze Jeziora: Średnie i Małe. Michalczyk, Jerzy i Hubert Domin, kowania. W czerwcu 1933 rozpoczęto werbowa­ Rudolf Broll, Ewald Zajusz, Leonard - W zakrzowskich lasach oprócz zwierzy­ nie pracowników fizycznych z okolicz­ Warzecha, Hubert Bartyla, Ginter ny lubiącej czynić szkody w uprawach nych wiosek. W dniu 10.07.1933 r. podpi­ Wieszołek, Jerzy Wieczorek, Ryszard polowych można też znaleźć piękne sano pierwszą umowę na wykonanie po­ borowiki - pan Jerzy łudniowego skrzydła wału. Zleceniodawcą Lauer po krótkiej był Rząd Rzeszy reprezentowany przez wycieczce do lasu poprzednio wymienione Biuro Budowy z wrócił z takimi oka­ siedzibą w Opolu, zleceniobiorcą tj. wy­ zami, jak widać na konawcami były firmy: Gruen i Bilfinger zdjęciu. AG Manheim - filia z Wrocławia, Julius - Wjednej zklas w bu­ Schalhom z Głogowa i Baemer i Loesch z dynku poszkol-nym Opola tworzących na czas budowy kon­ otwiera swoje biuro sorcjum zwane w skrócie „Arge”. Firmy pan leśniczy Stani­ zobowiązały się prace rozpocząć nie­ sław Waluś, dzięki zwłocznie i do końca 1936 r. budowę tej temu mieszkańcy części wału łącznie z uprzątnięciem tere­ okolicznych wsi nu ukończyć. będą mogli wiele Koszty tej budowy miały wynieść spraw załatwić na 9,5 min DM. Z jakim rozmachem przystą­ miejscu. piono do budowy może świadczyć liczba M. Zubeil TALA « \VE.ZLólLŃ2 .0 0 3 <§> Festyn rodzinny w Kotorzu Wielkim Dzień Dziecka

W niedzielę, 29 maj a o godzinie 15.00 Odbył się mię­ na zaproszenie Rady Soleckiej i DFK, dzy innymi: bieg w klubie„Pod Lipą”w Kotorzu Wielkim w workach, prze­ zebrali się rodzice ze swoimi pociechami, ciąganie sznurka, by spędzić czas na wspólnej zabawie. rowerowy slalom. Wszystkich zebranych przywitał Sołtys Starsze dzieci i mło- - składając życzenia zarówno dzieciom jak dzież rozegrały i ich matkom z okazji Dnia Dziecka i minio­ mecz piłki nożnej nego Dnia Matki - i zaprosił do wspólnej i siatkowej. Straża­ zabawy. cy zorganizowali Dzieci otrzymały paczki ze słodyczami przejażdżkę samo­ oraz talony na lody i pieczone kiełbaski. chodem strażac­ Siostra Anuncjata wraz z panią Bożeną kim. Maluchy mo­ Kisiel przygotowały różnego rodzaju gry gły pobawić się i konkursy z nagrodami, w których bar­ również wężem dzo chętnie udział brały zarówno dzieci, strażackim, kieru­ jak i całe rodziny. jąc strumień wody w stronę kolegów, co bez wątpienia Gminna reforma oświaty „za lasami” sprawiło najmłod­ szym najwięcej ra­ dości. Nieco starsi Kulisy (cz. III) próbowali swoich umiejętności wjeź- dzie konnej, którą Tymczasem zmienił się skład Rady udostępnili pań­ Gminy Turawa. W wyborach samorządo­ wych przeprowadzonych 19 czerwca 1994 stwo Kala. r. do Rady na kadencję 1994-1998 „zza la­ Zarówno pogo­ da, jak i humor do­ sów ” weszli: Bierdzany - /. Walerowicz i J. Cygan, Kadłub Turawski-M . Kaleja pisały, a dzieci jesz­ i E. Grzesik, Ligota Turawska - R. Liebe cze długo wspomi­ i P. Kansy, Zakrzów Turawski -G. Świta­ nały to niedzielne ła i J. Zubeil. popołudnie. Nie bez kozery wymieniam tutaj Rada Sołecka radnych z czterech wsi, gdyż już wkrótce władze gminne zapomną o bierdzańskiej szkole jako ilościowo bezpiecznej (bez pa­ 1994/95 1995/96 1996/97 1997/98 1998/99 1999/2000 trzenia w przyszłość) i na pierwszym pla­ Kadłub T urawski 5 5 ucz. 59 62 62 63 71 nie do rozgrywki oświatowej staną tylko Wszystki e klasy łącz one,wro cu szkolny m 1999/2001 ) sztucznie trzy szkoły: w Kadłubie, Zakrzowie powięksi tona klasa''vmi odzi eci z Zakrzowa Turaw skiego. i Ligocie. Zakrzów Turawski 82 87 82 74 76 52 Praktycznie gotowa w dodatkowym Łącz. V-VI n-m II-III II-III II-III kl. VIII budynku oświatowym w Kadłubie sala VII-VII vi-vn i w IV-V rv-v w Kadłubie gimnastyczna szybko uzmysłowiła dyrek­ VI-VII VI-V1I Turawski m torom i nauczycielom pozostałych szkół VI-VII „za lasami” o mocnej pozycji kadłubskiej Ligota Turawska 81 84 85 84 70 71 szkoły w planowanej reformie oświaty. Łącz. II-III n-m II-III II-III II-III II-III Że coś zaczęło się dziać w tym temacie iv-yvi-vn IV-V IV-V iv-yvi-vn V-V1 świadczyły niepokojące sygnały docie­ Bierdzany 121 123 120 118 121 124 rające z Kadłuba typu: „my was i tak Ełez klas ł ączonych zamkniemy”. Zastanawiająca była pew­ c.d.n. ność autora tego stwierdzenia, bo póki Redakcja „Fali” prosi, żeby osoby prezen­ Przewodnicząca Gminnej co projekty organizacyjne szkół począw­ tujące inny pogląd w kwestii reformy oświaty Komisji Oświaty szy od roku 1994 świadczyły wręcz coś „za lasami” przedstawiły swoje stanowisko na innego: Danuta Matysek ten temat w następnym numerze „Fali”. W/R.ZŁ6IŁŃ 2£ć>5W^Ê$l&ÊÊÈg&MWÈKIÊÊ0ÈBÊÊÊHÈtÊSËÊÊÊÊÊÊÊÊtÊIÊÈÊÊÊÊÊKÊIKKHÊKSSS£IBÊ8ÊÊ*ÊÊfâfâi8BKÊÊ FALA NHMMHHMHM Fakty mówiq za siebie

Każdy z nas chodził do szkoły. Jedni kierownictwem lubili swoja szkołę bardziej, inni mniej. Pana prof. Romual­ Pewne rzeczy nam się podobały inne da Jeziorowskiego chciałoby się zmienić. Nie ma szkół ideal­ zorganizowaliśmy nych. Najważniejsze to próbować stwo­ Półkolonie Letnie rzyć uczniowi jak najlepsze warunki do dla dzieci z naszej właściwego, dobrego rozwoju. Wychowa­ szkoły, gimnazjali­ nie i wykształcenie jest przecież najważ­ stów; były też dzie­ niejsze dla każdego rodzica i to zadanie ci z innych szkół, w jakimś stopniu spoczywa na szkole, które spędzały wa­ w której dziecko się kształci. kacje w Węgrach. W Społecznej Szkole Podstawowej Dzieci poznawały w Węgrach próbujemy w miarę naszych tajniki rzeźby, malar­ możliwości stworzyć jak najlepsze warunki. stwa, budowały z Co udało nam się zrobić w ostatnim kartonów ogromne czasie? przestrzenne figury, Udało nam się nawiązać współpracę ze były też zawody Szkołą Podstawową w Zębie koło Zako­ sportowe, ognisko • panego. W maju br. 50 uczniów naszej i podchody nocą. szkoły brało udział w zielonej szkole zor­ A jeśli do tego doj­ ganizowanej w Zębie. Poznawali kulturę dzie jeszcze werni­ góralską, zwyczaje, zdobyli Kasprowy saż prac, noce pod Wierch, zwiedzili Wielką Krokiew. Nocle­ namiotami, wieczor­ gi i posiłki mieliśmy w szkole, w najbliż­ na dyskoteka z wo­ szym czasie uczniowie tamtejszej szkoły dzirejem, to robi się przyjadą do naszej placówki. z tego prawdziwa W czerwcu nasza szkoła podejmowała wakacyjna przygo­ wyjątkowych gości „Golec Orkiestra”. da. W wieczornej Spotkanie to zrobiło ogromne wrażenie. scenerii, pod gwiaz­ Było to nie tylko spotkanie z jednym z naj­ dami, dzieci mogły oglądać na całej ścianie - nauczanie dwóch języków obcych - j. bardziej znanych zespołów w Polsce, ale szkoły bajki, a dla mieszkańców wsi licznie angielski i j. niemiecki od klasy I, pokazało również uczniom, co można osią­ zgromadzonych na placu szkolnym wy­ - zajęcia z pedagogiem szkolnym, praca gnąć kiedy połączymy zdolności z pracą świetlaliśmy film o Papieżu Janie Pawle II. z uczniami dyslektycznymi, i konsekwencją. Panowie Łukasz i Paweł Wiemy, że szkoła to przede wszystkim - szeroką gamę zajęć popołudniowych Golec obiecali, że nie było to ostatnie spo- nauka. Wiemy również, że młody człowiek w kółkach zainteresowań rozwijających tkanie. Urzekła ich otwartość i gościnność bez znajomości języków nie jest w stanie pasje plastyczne, muzyczno-wokalne, li­ mieszkańców Węgier, zdolności i umiejęt­ sprostać wymogom współczesnego ryn­ terackie, taneczne, przyrodnicze, mate­ • ności muzyczne uczniów oraz wyjątkowe ku pracy. Z myślą o tym udało nam się matyczne, zdolności kulinarne naszego sołtysa, któ­ przygotować specjalną salę do nauki ję­ - kurs tańca towarzyskiego prowadzony ry specjalnie na tę okazję przygotował pie­ zyków. Co sprawia że jest wyjątkowa? przez Pana Zbigniewa Karpińskiego, czonego prosiaka. Ze środków zaoszczędzonych przez - świetlica szkolna od godz. 7.00 do 16.00, Przy współpracy Uniwersytetu Opol­ Stowarzyszenie Rodziców „Przyjazna - nauka gry na instrumentach w Ognisku skiego, studentów Instytutu Sztuki pod Szkoła” wyremontowaliśmy pracow­ Muzycznym. nię. Dzięki temu, Szkoła tętni życiem od rana do wieczo­ że nasz projekt zo­ ra - przyjdź, przekonaj się sam a nie poża­ stał wsparty przez łujesz. Zapraszamy rodziców przyszłych Fundację Współ­ uczniów. pracy Polsko-Nie­ JESZCZE RAZ ZAZNACZAMY, ŻE mieckiej zakupili­ SZKOŁA JEST BEZPŁATNA!!! śmy sprzęt multi­ Bardzo serdecznie dziękuję za wspaniałą medialny. Co ofe­ współpracę Zarządowi Rodziców „ Przyja­ rujemy? zna Szkoła ”, wszystkim rodzicom z Kola­ - życzliwą i przy­ nowi, Kotorza Małego, Węgier, Ochotni­ jazną każdemu czej Straży Pożarnej, DFK, Księdzu Probosz­ atmosferę, czowi i wszystkim uśmiechającym się do - informatykę od nas codziennie dzieciom, małym i dużym. klasy I, Ewa Pietras FALA W/E.ZL5ILŃ 2005 <8>- Hans Niekrawietz - Dwa lata zwany piewcq Odry „Naszej II ' P J 5 Í 3 U Urodził się 8.II.1896 r. w Opolu, jako syn nadodrzańskiego chłopa, zmarł 24.IV. 1983 r. w Wangen w Allgäu. Życie i twór­ Szkoły" czość tego wrażliwego liryka i poety stron rodzinnych - w naj­ lepszym tego słowa znaczeniu - poświęcone było zachowaniu Minęły dwa lata działalności Społecz­ w pamięci dziedzictwa ponadczasowego Śląska i kultury, która nej Szkoły Podstawowej w Kadłubie Tu- przez stulecia rozwijała się na tym obszarze. rawskim. Mieliśmy wiele obaw, wiele wąt­ W kilku kolejnych wy- pliwości, jednak z dużą nadzieją witaliśmy daniach „Fali” chcemy na Pamięć nowy rok szkolny 2003/2004. stronie niemieckojęzycz­ Pamięci, siostro miłosierdzia dobra, Wiedzieliśmy, że czeka nas dużo pracy, nej przedstawić szanow­ skłaniasz się ku mnie litościwie że jesteśmy zdani tyko na siebie. Zdawa­ nym czytelnikom część i ukazujesz mi prawdziwie liśmy sobie sprawę, że nie możemy zmar­ jego bogatego dorobku most, który łączy dziś i wczoraj. nować danej nam szansy. Pełni obaw, ale poetyckiego. Początkowo z ogromnym zapałem zabraliśmy się do też w polskim tłumaczeniu Od tego brzegu na tamten znajomy, pracy. Ekonomia jest bezlitosna. Nie stać co znika teraz niby pasmo mgły Andrzeja Lama wyda­ nas na wielkie zmiany, remonty, ale własną nym przez Konwersato­ przed okiem tęsknym, pozwól mi pracą możemy zadbać o właściwy stan powrócić znów w ojczyste moje strony. rium im. Josepha von techniczny budynku, a o wystrój sal za­ EichendorfFa w zbiorze pt. I co najcenniejszego kiedyś miałem, dbali nauczyciele, którzy z ogromnym za­ „Złoty Kluczyk" - „Der a co się w nurcie ciemnym zagubiło, angażowaniem podjęli się nowych obo­ Goldene Schlüssel”. ty mi od nowa wyczarujesz rychło wiązków. Wspaniale zachowywali się ro­ i moje będzie odtąd już na zawsze. dzice, miejscowe organizacje. Chętnie włą­ czali się do wszystkich prac społecznych Hans Niekrawietz - der Erinnerung na rzecz szkoły, jak również sami wiele ini­ Sänger der Oder. Wurde Erinnerung, barmherzigste der Schwestern, cjowali. Grono pedagogiczne zadbało am 8.II. 1986 in Oppeln als du neigst dich hilfreich zu mir hin 0 uatrakcyjnienie oferty edukacyjnej - Sohn eines Oderbauem und weisest mir als Mittlerin wprowadziliśmy język angielski od kla­ geboren und starb am die Brücke zwischen heut und gestern. sy I oraz elementy informatyki. 24.IV. 1983 in Wangen im Von diesem Ufer bis zu jenem ändern, Trudno wykazać się widocznymi suk­ Allgäu. Sein Leben und das wie ein nebelhafter Himmelsstrich cesami, pracując z małymi dziećmi, jednak Arbeiten stand unter dem dem äussren Auge schwindet, lässt du mich, tak zaplanowano działania wychowawcze, Anspruch, als Lyriker, als den Heimatlosen, heimwärts wandern. aby umożliwić naszym maluchom udział Heimatdichter im besten we wszystkich konkursach, adresowa-^^ Und was ich je an Köstlichem besessen Sinne, das Andenken an nych do klas młodszych. Schlesien und an jene Und was sich tief im schwarzen Strom verlor: Na przykład, w 2004 r w Gminnym Kon­ Kultur, die sich über Jahr­ Du zauberst es in neuem Glanz hervor kursie z Języka Niemieckiego nasi ucznio­ hunderte in diesem Land Und es bleibt mein und unvergessen. wie zajęli I miejsce oraz zdobyli wyróżnie­ entfaltet hatte, als die Ze­ Modlitwa chłopa nie; w Wojewódzkim Konkursie Ortogra­ iten überdauerndes Erbe ficznym - w 2004 r. - mieliśmy dwóch fi­ zu bewahren. Z „Östliche Melodie” nalistów, jednego laureata; w 2005r. - pię­ „Zachowaj mnie od każdego odwiecznego wroga, In den nächsten Aus­ ciu finalistów, jednego laureata. Chętnie Który wkrada się jak wilk do wspólnoty gaben der Fala auf der uczestniczymy w zawodach sportowych: Na tym padole jest duchem wypełnionym nienawiścią, deutschsprachigen Seite w 2004 r. uczeń kl. III zdobył w tenisie sto­ Wojną i waśnią żywi się miast chlebem i pokojem. wollen wir unseren Le­ łowym mistrzostwo w kategorii klas IV Unicestwij go i jego zatrute nasienie sern einige von seinen 1 klas VI. W bieżącym roku grupa naszych Ipozwól by dla wszystkich rósł chleb - Amen! ” vielen heimatverbunde­ maluchów, z przedszkolakami włącznie nen Gedichten präsen­ Die Schlussworte des Bauerngebets wysoko uplasowała się w biegach przeła­ tieren. Herausgegeben jowych. Mówi się - i słusznie - że szkoła vom Joseph von Eichen­ Aus „Östliche Melodie” jest jedynym centrum kultury we wsi. dorff konversatiorium „Bewahre mich vor jenem ewigen Feinde, Nasza placówka jest otwarta i dla star­ unter dem Titel „Zloty der einbricht wie ein Wolf in die Gemeinde. szych uczniów (boisko, sala tenisowa); Kluczyk" - „Der Golde­ Er ist der hasserfüllte Geist hienieden, odbywają się tutaj ważniejsze imprezy ne Schlüssel”. der Krieg und Zwietracht sat statt Brot und Frieden. szkolne oraz środowiskowe (m.in. spotka­ Vernichte ihn und seinen giftigen Samen nia opłatkowe, Dzień Seniora, które na

Wybrał: Alfred Kupka Und lasse Brott für alle wachsen. - Amen! ” Dokończenie na stronie 15 W/R.ZŁ5IŁŃ 2005 mmmmm TALA Dzieci na wakacjach

Wakacje w tym roku dzieci z naszej Kuratorium Oświaty w Opolu oraz Kasy Takie udane półkolonie prowadzili gminy spędzały w różny sposób: wy­ Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. wykwalifikowani opiekunowie: p. Anna jeżdżały za granicę, niektóre były bardzo W półkolonii uczestniczyło 51 dzieci Kulasza, Roman Respondek, Józef Za­ daleko np. na Teneryfie, we Włoszech, z terenu naszej gminy. Jej program był bar­ jąc, Stanisław Oliwa - kierownik. Urzę­ w Niemczech. Spora grupa młodzieży dzo ciekawy, urozmaicony i bogaty w róż­ dowi Gminy Turawa dzieci i ich rodzice uczestniczyła w spotkaniu młodzieży z Oj­ ne wycieczki. Dzieci pod opieką opieku­ zapewne są bardzo wdzięczni za tak cie­ cem Sw. w Kolonii. nów miały zarówno zajęcia na miejscu - kawie zorganizowaną formę wypoczynku. Duża grupa dzieci spędzała jednak wa­ zajęcia sportowe, w pracowni kompute­ Przeprowadziłam króciutki sondaż kacje w swojej miejscowości. Z myśląo ta­ rowej, rozgrywki tenisa, a także wiele cie­ wśród dzieci, które w różny sposób spę­ kich dzieciach, które nie wyjadą na waka­ kawych wyjazdów. Były kilka razy na kor­ dzały wakacje. Oto ich wypowiedzi: cje, została zorganizowana półkolonia. tach tenisowych w Zawadzie (sponsor: Natalia'. „ Moje wakacje były bardzo Organizatorem tej formy wypoczynku był pan Piotr Siłka), były w Kinopleksie na ciekawe, ponieważ miałam to szczęście i Urząd Gminy Turawa we współpracy filmach, zwiedzały ogród zoologiczny w byłam z grupą młodzieży w Kolonii na z Wojewódzkim Ośrodkiem Doradztwa Opolu, zwiedzały Muzeum Dinozaurów spotkaniu z Ojcem Świętym. Wspomnie­ Rolniczego. Półkolonia odbywała się w Krasiejowie, wyjeżdżały do Akwapar- nie tych chwil pozostanie na całe życie — w budynku Publicznego Gimnazjum w Tu­ ku w Tarnowskich Górach i do ośrodka ten wielki, modlący się tłum młodych lu­ rawie, a sfinansowana została ze środków wypoczynkowego w Kościerzynach koło dzi z całego świata. Byliśmy tam bardzo • własnych gminy - z tzw. „ Funduszu an­ Brzegu. Uczestniczyły tam w „Pikniku na serdecznie przyjmowani i czuliśmy więź tyalkoholowego”, a także ze środków Florydzie ”, na którym policjanci, straża­ ze wszystkimi obecnymi tam ludźmi. ” cy i żołnierze przygotowali moc atrakcji - Tomek: „Ja byłem na półkolonii w Tu­ dzieci pływały amfibiąpo Odrze, strzelały rawie, a stamtądjeździliśmy w różne cie­ Dwa lata „Naszej Szkoły” z wiatrówki, pływały w krytym basenie i j a- kawe miejsca. Najciekawiej było na „ Pik­ Dokończenie ze strony 14 dły wojskową grochówkę. Wszystko to niku na Florydzie Bardzo podobała mi wywarło ogromne wrażenie na dzieciach się jazda amfibią wojskową i wszystkie stałe weszły już do kalendarza imprez i wspominały te chwile z wielkimi inne zabawy. ” szkolnych). emocjami. Patrycja: „Podczas wakacji pomaga­ Mieszkańcy Kadłuba zadowoleni są Podczas pobytu na półkolonii dzieci łam mamie w pracy domowej, a sierpniu z istnienia tej placówki, choć jest to szko­ otrzymywały posiłki - drugie śniadanie i wybrałam się z rodziną na pielgrzymkę ła o strukturze O-III. Dzięki temu nasze ma­ obiad. Otrzymały również nagrody, upo­ do Częstochowy. Było bardzo pięknie, bo luchy nie są skazane na dojazdy, wysta­ minki i wyróżnienia za udział w różnych chociaż nogi mnie bolały to doszłam do

wanie na przystankach. Przez pięć lat mają konkursach i zawodach. Dokończenie na stronie 16 zapewnione bardzo dobre, bezpieczne warunki do nauki i rozwoju, wystarcza­ jącą ilość pomocy naukowych, sprzętu sportowego i stale doposażany w zabaw­ • ki oddział przedszkolny. Z kroniki zespołów Niekorzystna demografia kończy się w roku szkolnym 2005/2006. Od 1999 roku W niedzielę zauważa się znaczny przyrost urodzeń, co 5 czerwca 2005 od­ uzasadnia sens istnienia tej szkoły. była się X Piel­ Likwidacja publicznej szkoły w naszej grzymka Mniejszo­ miejscowości bardzo poruszyła mieszkań­ ści Narodowych ców, ale czas zrobił swoje. Musieliśmy po­ i Etnicznych Diece­ godzić się z jej stratą. Przejście naszych zji Opolskiej na Gó­ dzieci do szkoły w Ligocie nie budzi już rze Sw. Anny. większych emocji ani wśród rodziców, ani Pielgrzymce to­ wśród dzieci, które przyjęły to jako nor­ warzyszyły słowa malną kolej rzeczy. Chrystusa „Przyj­ Nie możemy więc zrozumieć napastli­ dzie do mnie wszy­ wych, złośliwych felietonów radnej z Li­ scy”. Była ona głów­ goty Turawskiej, pani Danuty Matysek nym punktem du- zesp 5( jaźwinki” przed grotą lurdzką. na temat reformy „za lasami”. Nam refor­ chowo-kościelnego mę już Pani zrobiła! Może zajęłaby się Pani życia mniejszości naszej diecezji. Zespół „Jaźwinki dał koncert przed innymi problemami oświaty, których Najubileuszowe uroczystości zostały niszą świętą którą celebrowali: biskup z pewnością gminie nie brakuje albo... za­ zaproszone: Zespół Ludowy „Jaźwinki” Matias König z Paderborn (Niemcy) i ar- częła pisać pamiętniki??? zBierdzan i Orkiestra Straży Pożarnej cybiskup Alfons Nossol. Krystyna Borkowska z Węgier. Ryszard Mohrhardt ■HHHI T A L A MMMMMI W/E.ZŁÓILŃ 2 0 0 5 <§>- Kapliczki i krzyze Gminy Turawa

Czas nieubłaganie przemija. Kuchary, Zamość, Kryszlina. Dlatego też Dla młodego pokolenia Jezioro Turaw- w cyklu pt. „Kapliczki, krzyże i zabytki skie jest niezbędnym elementem naszego naszej Gminy” przedstawiam pracę Karo- krajobrazu. Kojarzy się wszystkim z wy­ liny Kochanek. Opracowała ona historię poczynkiem. przesiedlenia swojej rodziny z terenu Je­ Zapominamy, że jeszcze 70 lat temu na ziora Turawskiego do „Siedlunga” w Za­ terenie dzisiejszego Jeziora Dużego znaj­ krzewie T urawskim. dowały się wsie i przysiółki. Dzisiaj nie Jerzy Farys pamiętamy o takich miejscowościach jak: Historia przesiedlenia

W historii wiele razy zdarzały się prze­ inne wioski zostały całe zalane przez wodę to rozstanie się ze wszystkim, na co tyle siedlenia ludności oraz przeprowadzki, z jeziora m. in. Zamność. W naszej gwarze lat pracowali i poświęcili cały swój wolny spowodowane one były najczęściej wy­ z języka niemieckiego na osiedla takich czas. Chociaż ze sklepu nie było najwięk­ darzeniami historycznymi, czyli bitwami domów mówimy „Sidlung” (wj. niemiec­ szego dochodu, to jednak szkoda było po­ lub wojnami. Również w naszej okolicy kim przesiedlenie to „Siedlung”). zostawić taki interes. Drugim powodem, występujązabudowania, które otrzymali Przesiedleńcy, w tym również moja ro­ który trzymał pradziadka w Antoniowie przesiedleńcy. Jednak u nas nastąpiło to dzina, zostali przeniesieni na tereny innych było to, że chociaż część ziemi została mu z innego powodu - do przesiedlenia do­ wiosek. Nie mogły to być wsie położone zabrana to jeszcze sporo kawałków odda­ szło wtedy, gdy rozpoczęto budowę Je­ blisko Jeziora Turawskiego, gdyż ludzie lonych od budowanego wówczas Jeziora ziora Turawskiego. Wielu gospodarstwom obawiali się zalania, uszkodzenia wału i ko­ zostało nienaruszonych. Na nich można zabrano pola, działki po to, by wybudo­ lejnej przeprowadzki. Najwięcej osób zosta­ było uprawiać zbożą ziemniaki, buraki. Te wać na tej ziemi zbiornik wodny. Wsiami, ło przeniesionych do Dębskiej Kuźni, Li­ pola później zostały rozdzielone pomię­ których mieszkańcom zabrano pola były: goty Turawskiej, Zakrzowa Turawskiego. dzy innych mieszkańców wsi, gdyż po Szczedrzyk, Antoniów i Schodnia. Trzy Dokładniej cały ten problem opiszę na przesiedleniu mojej rodziny mógłby być podstawie mojej rodziny, bo sama miesz­ problem z dojazdem do pól. Dzieci na wakacjach kam w domu, który dostał ojciec mojego I tak: pierwszym miejscem, do którego dziadka, po tym, jak zabrano mu pole chciano przesiedlić mojego pradziadka Dokończenie ze strony 15 w Antoniowie. Dokładnych informacji na z rodziną był Niemodlin - było to tak da­ ten temat udzielili mi mój dziadek, jego leko, że oznaczałoby nie tylko rozstanie Jasnej Góry. Jak dorosnę to będę sama rodzeństwo oraz dalszy sąsiad. się ze znajomymi, ale ogólnie obniżenie mogła chodzić na pielgrzymkę. ” Do czasu przesiedlenia, mój dziadek poziomu dotychczasowego życia. Później Teresa Żulewska z rodzicami i swoim rodzeństwem miesz­ padła propozycja, aby wybudować nowe kał w Antoniowie. Prowadzili sklep, ale po­ domy poszkodowanym i przydzielić pola Do zorganizowania półkolonii swój siadali również gospodarstwo rolne. Mieli w Nysie, ale to również nie było na udział wnieśli sponsorzy oraz współorga­ najwięcej ziemi i to im zabrano większą rękę mojej rodzinie. Następnie zapropo­ nizatorzy, dzięki którym dzieci mogły część połą jakjeszcze kilku rodzinom. Za­ nowano coś bardziej dogodnego - aby uczestniczyć w ciekawych zajęciach oraz bierano im ziemię stopniowo. Gdy stwier­ Dokończenie na stronie 17 zostały obdarowane upominkami i nagro­ dzono, że więk­ dami. szość ich własno­ W imieniu własnym oraz dzieci z pół­ ści zostanie zabra­ kolonii „Lato 2005 w Turawie” składam na pod budowę je­ podziękowanie: ziora, zapropono­ - Panu Piotrowi Siłce - za bezpłatne udo­ wano przesiedle­ stępnienie kortów tenisowych oraz pre­ nie. Obiecano bu­ zenty, dowę nowego - Panu Eugeniuszowi Wasyliszynowi, domu i przydziele­ Pełnomocnikowi Wojewody Opolskie­ nie tej samej ilości go - za upominki, ziemi, którąposia- - Panu Joachimowi Ebiszowi, Prezeso­ dali do tej pory. Po­ wi Gminnej Spółdzielni „Samopomoc czątkowo nie była Chłopska” w Turawie - za dostarczone to zbyt miła infor­ kołaczy ki i napoje. macja dla mojej ro­ Sekretarz Gminy Turawa dziny. Oznaczało Bardzo dobrze Jest widoczna charakterystyczna dachówka, opisane w tek­ Stanisława Brzozowska ście belki oraz duże okna. \VE.ZŁ5IŁŃ 2 . 0 0 3 f ALA

Kapliczki i krzyże Gminy Turawadzie podwieszone­ Dokończenie ze strony 16 go stropu i specjal­ nych otworów. W zamieszkać w Ligocie Turawskiej, tam domach znajdują gdzie obecnie jest magazyn „Lukas”. Było się dosyć duże to w miarę dobre posunięcie. Problem okna. Mój pradzia­ pojawiłby się dopiero zimą, gdy trzeba dek miał od razu byłoby dojeżdżać przez zasypane drogi. głębinową studnię Było to praktycznie na odludziu - było z hydroforem, któ­ tam kilka domów i nic więcej, a Kochan­ ra działa do dziś. Z kowie chcieli dalej zajmować się gospo­ kranu zaraz leciała darstwem, produkować mleko i musieliby woda. W 1939 z nim dojeżdżać aż do głównej ulicy, więc roku, budowa zo- też im to nie odpowiadało. stała zakończona, Ważne jest również to, że dom mieszkalny jest połączony z oborą - był Kolejną propozycją było zamieszkanie oddano je do użyt­ jeden budynek (jak widać na zdjęciu). naprzeciwko obecnej szkoły w Kadłubie ku codziennego. nie. W przypadku mojej rodziny nie było to Turawskim. Znajdowała się tam piekarnia, Byliśmy jedną z ostatnich rodzin, które najważniejsze, ale dla tych, którzy stracili więc był gotowy podkład, by prowadzić się w nasze strony sprowadziły. Łąk dla wszystko i nie mogli nawet zobaczyć swo­ dalej sklep. Jak się z czasem okazało, moja wszystkich nie wystarczyło. W lesie mię­ jego dawnego domu, takie odszkodowanie rodzina zrezygnowała z dalszego prowadze- dzy Kadłubem Turawskim a Rzędowem, było jakimś pocieszeniem. liatego interesu. Jak wcześniej napisałam, gdzie kiedyś znajdował się staw (obecnie Teraz, gdy chcemy przeprowadzić jakiś "każda poszkodowana rodzina mogła sobie wały tego zbiornika wodnego sąjuż zlikwi­ „zewnętrzny” remont domu, coś zmienić wybrać miejsce, w któiym chce mieć swoją dowane) i z terenu, z którego wycięto potrzebujemy zgody gminy, gdyż „Si- siedzibę - w końcu należało się. Zdecydo­ pewną część lasu, zrobiono łąki dla prze­ dlung” z czasem będzie traktowany jako wano, że zamieszkająw Zakrzowie Turaw- siedleńców. W tych okolicach przydzielo­ zabytek - mało jest takich domków zbu­ skim. Rozpoczęto zwożenie materiałów bu­ no również większości przesiedlonych lasy. dowanych w tym samym stylu i posiada­ dowlanych, mierzenie działek, pól. Jak się Dużądogodnościątego całego przeniesie­ jących wspólnąhistorię. Każda zmiana wy­ znowu okazało był to kolejny niewypał, bo nia było to, że dom i wszystkie inne budyn­ glądu budynku na własną rękę jest czymś gospodarstwo miało znajdować się w szcze­ ki oraz pola poszkodowani dostali za dar­ w rodzaju przestępstwa. rym polu, z dala od głównej ulicy, czyli któ­ mo, a za to całe zamieszanie odszkodowa­ Karolina Kochanek ryś raz z kolei pojawia się problem z dojaz­ dem mleczarza po mleko, bo musiałby zbo­ czyć z głównej trasy i do tego na tych dziu­ Konkurs rozstrzygnięty rach mógł porozlewać mleko. W końcu podjęto ostateczną decyzję: dom powstanie przy głównej ulicy mię­ dzy Kadłubem a Zakrzowem po prawej Najpiękniejszy stronie. Było to najkorzystniejsze miejsce, ^z wszystkich do tej pory zaproponowa­ nych. Wkoło znajdowało się wiele pól, przydomowy ogródek "można było od razu zacząć uprawy. Przy­ wieziono materiały na nowe miejsce bu­ dowy, na nowo wymierzono działki. Du­ 19 sierpnia 2005 roku członkowie ko­ najładniejszych przysporzył więc niema­ żym plusem tego wszystkiego było to, że misji odbyli objazd 10 ogródków zgłoszo­ łych trudności. 25 sierpnia - po długich każdy mógł rozplanować jak będą stały nych do konkursu. obradach-jury konkursowe zdecydowało domy, stodoły, chlewnie na przydzielonej W szranki stanęli i o miano posiadacza się przyznać pierwsze trzy miejsca, działce. W 1936 roku rozpoczęto budowę. najpiękniejszego przydomowego ogród- a wszystkich pozostałych uczestników W trakcie budowy nastąpiło kilka mało kawgminie Turawa ubiegali się: wyróżnić. Pierwsze miejsce zajął ogródek istotnych zmian. - Herbert Czaplik - Bierdzany Józefa Gladosa, drugie Joanny Kuleszy Dom, w któiym mieszkam wybudowali - Leokadia Rozwora - Osowiec a trzecie ex equo ogródki Bernadetty Grze­ Niemcy. Charakterystycznym stylem bu­ - Jadwiga Lotko - Węgry sik oraz Doroty Matysek. dowy dla tego czasu był mur pruski. Od­ - Joanna Kulesza - Węgry Wszyscy konkursowicze otrzymali na­ znaczał się tym, iż w szczycie domu znaj­ - Barbara Warzyc - Ligota Turawska grody. dowały się belki pomalowane na czarno, - Genowefa Klapan -Ligota Turawska W przyszłym roku Urząd Gminy planu­ mur był biały, spód domu, dolna część - Jolanta Janiczyk Zakrzów - Turawski je przeprowadzić jeden konkurs w dwóch muru była wyłożona kamieniami. Wyrób - Dorota Matysek Zakrzów - Turawski etapach: w maju i w sierpniu. był solidny. Dom oraz zabudowania go­ - Józef Glados - Osowiec-Trzęsina Tomasz Golec spodarcze są pokryte dobrą dachówką - Bernadetta Grzesik - Turawa Urząd Gminy Turawa ceramiczną (do dziś znajduje się na da­ Konkurs odbył się po raz pierwszy. chu). Znajdują się w nich (budynkach) Komisja była zaskoczona pięknem i sta­ Zdjęcia najpiękniejszych ogródków dobre wentylacje. Polegała ona na zasa­ rannością ocenianych ogródków. Wybór znajdują się na ostatniej stronie gazety. TALA \VE.ZŁ6IŁŃ 2005

Wspomnienie o druhu Jerzym Frencku Ogłoszenie o konkursie w okresie Z żałobnej karty Świąt Bożego Narodzenia

W dniu 28 czerwca 2005 r. pożegnali­ z im ie n ia śmy na cmentarzu w Ligocie Turawskiej czy nazw i­ Najładniej druha Jerzego Frencka. ska. Niech Jerzy Frencek urodził się 22 września o b e c n o ś ć 1940 roku w miejscowości Zębowice. Swo­ ich p rzed ­ je dzieciństwo i lata młodzieńcze spędził w stawicieli na oświetlona Knieji. Do Ligoty Turawskiej przeniósł się cm entarzu po ślubie w listopadzie 1962 r. Z każdym w dniu po- dniem poznawał nowe doświadczenia i sta­ g r z e b u zagroda rał się być jak najlepszym człowiekiem. Ob­ uśw iadom i darowany wielkim talentem, i charyzmąpo- nam ilu ich Urząd Gminy Turawa serdecznie zapra­ trafił zawsze zjednoczyć obok siebie życzli­ było. sza do udziału w konkursie na najładniej wych mu ludzi, ale i sam nigdy od nich nie Wyrazem wielu zasług dla straży jak oświetloną zagrodę w okresie Świąt Bo­ stronił. Jego życie było nieustanną drogą i społeczeństwa lokalnego, któremu słu­ żego Narodzenia. Konkurs organizowany do poznawania coraz to nowszych warto­ żył są wyróżnienia i odznaczenia, jakie przez Urząd Gminy Turawa odbywa s i^ ^ ści oraz zawiązywania nowych przyjaźni. otrzymał, a między innymi najwyższe od­ po raz pierwszy. Chętnych prosimy o zg ła^N Widząc, że może i chce pomagać in­ znaczenie strażackie Złoty Znak Związku szanie udziału sołtysom najpóźniej do nym - za namową ówczesnego Komen­ OSP, Złoty medal „Za Zasługi dla Pożar­ dnia 30 listopada 2005 roku. Sołtysi prze­ danta Rejonowego w roku 1987 wstąpił nictwa", Order Odrodzenia Polski „ Po­ każą listy chętnych do Urzędu Gminy. w szeregi Ochotniczej Straży Pożarnej lonia Restituía’’, Złoty Krzyż Zasługi Komisja oceniająca dokona przeglądu w Ligocie Turawskiej. Tu zaczął realizo­ i wiele innych. zgłoszonych posesji w okresie między- wać swoje plany i zamierzenia, a że był świątecznym (27-30 grudnia). bardzo życzliwy dla ludzi przychodziło mu to z ogromną łatwością. Najpierw działał jako zwykły członek OSP, jednakjuż nie­ długo po tym zaczął piąć się po szczeblach Podziękowanie kariery Strażaka Ochotnika. Zawsze go­ Za odnowienie kapliczki w Kadłubie towy do niesienia pomocy innym i zawsze Turawskim przy ulicy Głównej oraz za po­ gotowy do pomocy każdej organizacji łożenie kostki na parkingu przy cmentarzu społecznej ze swego środowiska. serdeczne podziękowanie Panom: Józefo­ Przy pomocy strażaków i mieszkańców wi Bartocha, Tomaszowi Matyskowi, Jo­ doprowadził do wybudowania pięknego Największym jednak odznaczeniem achimowi Kocowi, Romanowi Niedzieli, obiektu OSP w Ligocie Turawskiej. Roz­ i wyróżnieniem, które można mu przyznać Franciszkowi Fengerowi, Adamowi Dziu­ budował jednostkę z małej przyczepy i mo­ jeszcze dzisiaj niech będzie dla niego na­ bie oraz Ewaldowi Gabrysiowi topompy w pokaźnych rozmiarów jed­ sza pamięć o nim samym oraz wszystkich s k ł a d a j nostkę z dwoma samochodami i dużą ilo­ jego dokonaniach. Niech będzie mi wol­ sołtys Kadłuba Turawskiego ścią sprzętu. no jeszcze raz w jego imieniu złożyć po­ Ernest Grzesik. Jerzy Frencek był Naczelnikiem Ochot­ dziękowania wszystkim obecnym na uro­ niczej Straży Pożarnej w Ligocie Turaw­ czystościach pogrzebowych strażakom skiej, Zastępcą Prezesa Zarządu Gminne­ z jednostek OSP gminy Turawa, z wszyst­ lom Urzędu Gminy w Turawie, przedsta­ go OSP w T urawie, Członkiem Zarządu Po­ kich innych zaprzyjaźnionych jednostek wicielom wszystkich innych organizacji wiatowego OSP, członkiem Rady Sołec­ OSP, przedstawicielom Komendy Miej­ społecznych, wszystkim przyjaciołom, kiej , Radnym Rady Gminy w Turawie trze­ skiej Państwowej Straży Pożarnej w Opo­ mieszkańcom Ligoty Turawskiej oraz ciej kadencji. Miał wielu przyjaciół i zna­ lu, przedstawicielom Zarządu Powiatowe­ Wam droga Rodzino. Trudno będzie nam jomych, których nie sposób wymienić go i Wojewódzkiego OSP, przedstawicie- żyć w świadomości, że nie ma go pośród nas. Pozwolę sobie zakończyć to i tak nie- Rodzinie nagle zmarłego obejmujące wszystkiego pożegnanie i po­ dziękowanie następującymi słowami: Jerzego Frencka Są chwile, które w pamięci zostaną I choć czas leci one nie mijają, wyrazy głębokiego współczucia i żalu Są też osoby raz spotkane, Które bywają niezapomniane. składają Komendant Gminny Zarząd OSP, Rada Sołecka, Zarząd DFK i mieszkańcy Ligoty Turawskiej ZOSP w Turawie mł. asp. mgr Artur Gallus \VE.ZŁólŁŃ 2 0 0 5 F A L A Q9> Wiejski plac zabaw „Pod bocianim gniazdem"

Brak bezpiecznego miejsca zabaw A że pomysł był dla dzieci w wieku szkolnym i młodszych, przysłowiowym brak miejsca chwilowego odpoczynku „strzałem w dzie­ dla matek wracających z malutkimi dzieć­ siątkę" świadczyła mi ze spaceru lub zakupów zobligował rzesza ludzi zaję­ Radę Sołecką Grupę Odnowy Wsi i Koło tych przy porządko­ DFK do zagospodarowania jedynego, waniu placu, wstęp­ małego placu gminnego znajdującego się nych pracach ziem­ w centrum wsi i obok szkoły do takiego nych, grodzeniu, celu. Stosowna uchwała 1/2005 została ustawianiu i malo­ podjęta na wspólnym posiedzeniu Ra­ waniu ławek. Z funduszy Rady Sołeckiej godz. 8.00; obowiązuje na nim regulamin dy Sołeckiej, Grupy Odnowy Wsi i Za­ i Koła DFK zostały zakupione i fachowo porządkowy. rządu DFK. zamontowane urządzenia zabawowe (z cer- Wierzę, że z wysoka spoglądająca na tyfikatem), ogro­ bawiące się dzieci para bocianów w przy­ dzenie placu i za­ szłym roku zaplanuje - zgodnie ze swoim drzewienie ozdob­ powołaniem - znaczny przyrost natural­ nymi drzewkami. ny w naszej wsi! Dziękując rodzinom: Wartość przedsię­ Kansy, Łazik, Zawada, Skiba, Tomsa, wzięcia to blisko Gordzielik, Piotr i Norbert Grzesik, Ser- 9.000 złotych. wusiok, Matysek, Nowak-Mika, Czapla, Plac zabaw „Pod Grus, Janczyk, R. Kurowski a także licz­ bocianim gniaz­ nej grupie dzieci szkolnych bezpośrednio dem”, przekazany zaangażowanych w tworzenie tego placu dzieciom 13 sierp­ mam nadzieję, że będzie wszystkim długo nia jest otwarty i dobrze służył. każdego dnia od Sołtys wsi D. Matysek

Akcja Nowej Trybuny Opolskiej „Zabierz dziecko na wakacje” Gratulacje dla pra, Dziękujemy za pomoc pradziadków | Grupa Inicjatyw „SBRT” z Zawady ser­ do wsparcia akcji, która już od kilku lat or­ Jak nas poinformował sołtys Kadłuba decznie dziękuje za wsparcie akcji Nowej ganizowana jest na terenie Opolszczyzny. Turawskiego Ernest Grzesik, mieszkają­ Trybuny Opolskiej „Zabierz dziecko na Wszystkie datki oraz wpłaty na konto akcji cy w tej miejscowości Państwo Anna i Je­ wakacje ”, w której to pomagaliśmy w lipcu po podliczeniu zostaną opublikowane na rzy Joszko zostali szczęśliwymi prą pra­ na terenie Zawady, Kępy, Luboszyc i Tura­ łamach „NTO” i pozwolą wysłać już w po­ dziadkami. Mieszkańcy Kadłubą fakt ten wy. Szczególnie dziękujemy mieszkańcom łowie sierpnia na wypoczynek nad Jeziora przyjęli jako wielkie lokalne wydarzenie. Luboszyc, którzy w dniach 9-10 lipca wspo­ Turawskie sporą część dzieci z najuboż­ Do napływających życzeń i gratulacji mogli akcję na festynie w Luboszycach, szych rodzin z terenu Opolszczyzny. dołącza się również redakcja „Fali”. mieszkańcom i gościom uczestniczącym w „SBRT” już drugi raz starało się pomóc festynie w Kępie w dniach 16-17lipca, wcza­ wraz z państwem sowiczom i dyrekcji Ośrodka Wypoczyn­ w tej akcji i dzięki kowego „ Małapanew ”z Turawy oraz wam nasza okolica uczestnikom i gościom Młodzieżowego Fe­ (Kępą Zawadą Lu- stynu Sportowego „SBRT Zawada Cup boszyce) także ma 2005”organizowanego przez nas w dniach swój wkład w po­ 22-24 lipca 2005 wZawadzie. moc dzieciom. Obecnie do zakończenia akcji na tere­ Dziękujemy za nie Opola, skarbonka znajduje się w re- otwartość serca stauracj i „Marcin” w Zawadzie. Jeżeli ktoś i zrozumienie po­ jeszcze chce pomóc - zapraszamy! Pań­ trzeb najuboższych. stwa pomoc i każdy „grosz” jaki umieścili­ Grupa Inicjatyw ście w skarbonce „NTO” przyczyniła się „SBRT” fA L A W/R.ZŁ5IŁŃ 2005 SPORT w GMINIE

Kolejny Młodzieżowy Festyn za nami „SBRT Zawada Cup 2005" W dniach 23 - 24 lipca 2005 w Zawa­ Drugi turniej o mi­ dzie odbył się kolejny już trzeci na większą strzostwo Zawady skalę Młodzieżowy Festyn Sportowy pod nazwą „SBRT „SBRT Zawada Cup 2005”. Zawada Cup”roze­ Impreza odbyła się na małym boisku grano w niedzielę. obok Szkoły Podstawowej w Zawadzie, or­ W tych zawodach ganizatorem była Grupa Inicjatyw „SBRT” uczestniczyło 6 dru­ i Młodzieżowa Rada Gminy Turawa. żyn złożonych z mieszkańców Zawady. Gra­ Integracja przejawiała się na tej impre­ Tegoroczny festyn przebiegał pod ha­ no w kategorii wiekowej do 25 lat włącznie. zie wspomaganiem przez Grupę Inicjatyw słem „ Wakacje u siebie, sport - rozryw­ Po zaciętych meczach w małym finale zmie­ „SBRT” i wszystkich uczestników akcji ka - integracja Najważniejszym punk­ rzyły się drużyny gospodarza turnieju Odry „NTO” — „ Zabierz dziecko na wakacje ” tem sportowym były dwa turnieje piłki Zawada oraz Canarinios Zawada, a w fina­ i zaproszeniem do rozgrywek piłkarskich nożnej rozgrywane w dwóch kategoriach le walczył obrońca tytułu sprzed roku Dia­ drużyn złożonych z mieszkańców całego wiekowych. W sobotę grali trampkarze do blo Zawada i Rodło 1 Zawada. Klasyfikacja województwa opolskiego oraz drużyn lat 15 włącznie. W turnieju pod nazwą turnieju - 1m. Rodło I Zawada, II m. Diablo z okolicy Opola. Przez dwa dni można było „JUNIOR Zawada Cup”uczestniczyło Zawada, II m. Odra Zawada. spróbować swoich sił w indywidualnych 7 drużyn z Zawady, Kępy, Biadacza oraz Pod hasłem rozrywka kryły się liczne konkurencjach sprawnościowych (ska- Turawy. Po fazie grupowej i rozegraniu konkursy na scenie, konkurencje plenero­ kanka, biegi w workach, biegi na orienta­ półfinałów w meczu o trzecie miejsce za­ we, które prowadziła Młodzieżowa Rada cję, podbijanie piłki itp.). grały drużyny FC Albatros Zawada i Ko­ Gminy Turawa oraz Otwarty Koncert Ama­ Hitem indywidualnych konkurencji był lonia LZS Opole-Turawa, a w meczu fina­ torów w Śpiewaniu „Śpiewać każdy może, przeprowadzony w niedziele po zakończe­ łowym zmierzyły się drużyny Jowisz Tu­ Zawada 2005”(sobota 23.07, godz. 21.00). niu turnieju piłkarskiego „ Rzut kompute­ rawa i I mielnica Zawada. Klasyfikacja tur­ W konkurencjach sprawnościowych: naj- rem z myszką Zwyciężył i odebrał pu­ nieju -1 m. Jowisz Turawa, 2 m. ¡mielni­ lepsząmłodzieżowąreprezentacjąw okoli­ char ufundowany przez „SBRT”Kry­ ca Zawada, 3 m. FC Albatros Zawada. cy Zawady w 2005 r. zostali „Harnasie” stian Kulawik rzucając ponad 17 m. W drużynach z „Turawy” grali zawod­ Zawada, naj lepszą umowną dzielnicą Za­ Niedzielny wieczór rozpoczęło o godzi­ nicy z całego regionu będący na koloniach wady został jak przed rokiem „UG”.Pierw­ nie 20.00 wspólne ognisko, potem przy- zorganizowanych w Turawie przez Opol­ sze miejsce i statuetkę ufundowaną przez szedł czas na nagradzanie uczestników^^ ski Związek „LZS Opole”. sołtysa Zawady wyśpiewała Aneta Weber. Dokończenie na stronie 21 LKS „Silesius" Kotórz Mały Ludowy Klub Sportowy „Silesius” go miejsca w konkursie „ boisko w każdej a w następnym awansuje do czwartej ligi Kotórz Mały założony został w 1976 r. wsi W 1990 roku Andrzej Piwowarczyk wojewódzkiej. Aktualnie drużyna wystę­ Klub powstał z inicjatywy Jarosława So­ zajmuje miejsce p. Sokolskiego na stano­ puje w lidze okręgowej pod wodzą Wie­ kolskiego, Józefa Komora, Artura Dłu­wisku prezesa. Następnym prezesem zostaje sława Korka. gosza, Jerzego Lempika, Rudolfa Kró­Artur Długosz, a po nim funkcje tę do dzi­ LKS „Silesius” nie mógłby funkcjono­ la, Ryszarda Mudrzyńskiego, Józefa siaj piastuje Norbert Komor. wać bez wsparcia sponsorów. Aktualnie Borka. W czynie społecznym wykonano Aktualnie klub zrzesza cztery drużyny największym sponsorem jest holenderska prace związane z nawiezieniem ziemi i ufor­ piłkarskie: szkółkę, trampkarzy, juniorów firma Level Oneoraz firma konsultingo­ mowaniem płyty boiska, wybudowaniem oraz seniorów. Trenerem trzech pierw­ wa „Silesiusclab”Krzysztofa Płachty. pawilonu sportowego, doprowadzeniem szych jest znany szkoleniowiec Leszek LKS „Silesius” ma wielu oddanych dzia­ prądu, uformowaniem trybuny widowi­ Stykała. Pod wodzą trenera Stykały dru­ łaczy, do najbardziej oddanych należą: skowej oraz drogi dojazdowej. żyny trampkarzy i juniorów odnosiły i od­ Waldemar Czech, Jerzy Czech, Rafał Dokonania te nagrodzono w grudniu noszą duże sukcesy. Długosz, Bernard Borucki, Józef Gep­ 1981 r., kiedy to Prezes Jarosław Sokolski W sezonie rozgrywkowym 1999-2000 pert, Bolesław Mielnik, Stefan Panicz, otrzymał z rąk Prezesa Polskiego Związku sekcja seniorów pod wodzą Norberta Norbert Czok, Helmut Thieleczek, Miro­ Piłki Nożnej puchar za zdobycie pierwsze­ Komora awansuje do ligi okręgowej, sław Skóra. W/E.ZŁ5IŁŃ 2005 fA L A ■»tiUifnr ii'i >V»- - iuiiuiJM»-|ii8Mll^^ < s Turniej Młodzieży w Piłce Nożnej

W dniu 18 czerwca br. odbył się turniej Turniej junio­ pitki nożnej drużyn młodzieżowych Gminy rów był bardzo Turawa na obiektach sportowych w Osow­ wyrównany i trzy­ cu. Turniej rozpoczęli najmłodsi piłkarze mał kibiców w na­ czyli trampkarze z Osowca i Bierdzan. Po pięciu do ostat­ bardzo wyrównanym meczu, spotkanie za­ nich minut. Zwy­ kończyło się remisem 1:1. Rzuty karne roz­ cięstwo przypadło strzygnęły rywalizację na korzyść drużyny w udziale młodym z Bierdzan wynikiem 3:1. W zwycięskim skła­ piłkarzom z Osow­ dzie zagrali: A. Lebioda, A. Sikorski, ca, którzy otrzymali B. Szubert, R. Gierch, D. Schilk, M. Lan­ w nagrodę komplet ger, R. Baster, R. Czaplik, D. Sygulka, strojów ufundo­ F. Lesik, R. Lesik, R Lewicki, A. Świtała, wany ze środków D. Grzesik, L. Leś, C. Wicher, P. Koehler, antyalkoholo­ D. Luptak, D. Wiench, R Paraś, D. Knop, wych. Nagrody D. K upka, opiekunem drużyny był wręczał Wójt Gminy, Waldemar Kampa wśród wszystkich młodych piłkarzy. Tur­ mgr Grzegorz Wicher. oraz Stanisława Brzozowska sekretarz - niej ten mógł dojść do skutku przy ogrom­ Natomiast w turnieju juniorów udział Urzędu Gminy Turawa. Skład zwycięzców nym wsparciu Pani Stanisławy Brzozow­ wzięły drużyny z Ligoty Turawskiej, Bier­ - LZS „Stal” Osowiec:A. Lison, M. skiej - sekretarz Urzędu Gminy. Do organi­ dzan i Osowca. Wyniki spotkań: Ligota Wajs, M. Winiarski, G. Mazur, Ł. Ma­ zacji tego turnieju przyczyniła się również Pani Turawska - Bierdzany - 3:0, Osowiec - dej, P. Pazowski, P. Batóg, D. Śmieja, Beata Świtalska znajdując sponsorów tego Bierdzany - 2:0, Osowiec - Ligota Turaw­ S. Śmieja, K. Pielorz, K. Pisarczyk, turnieju. Wszyscy uczestnicy otrzymali sło­ s k a - 1:0 K. Grudzień, M. Kohlbrenner, trener - dycze, napoje i kołacz. Tomasz Długosz. Wszystkie drużyny Dziękujemy wszystkim sponsorom, któ­ uczestniczące w turnieju otrzymały piłki. rzy wsparli ten turniej. Zapraszamy za rok „SBRT Zawada Cup 2005” Turniej ten odbył się po dziesięciolet­ do Osowca, gdzie w ramach obchodów Dokończenie ze strony 20 niej przerwie (ostatni odbył się w Kotorzu 60 - lecia „Stali” Osowiec odbędzie się tur­ indywidualnych konkurencji, najlepszych Małym w 1995 roku, gdzie w finale Oso­ niej młodych piłkarzy z naszej Gminy. bramkarzy i zawodników i wreszcie zwy­ wiec pokonał Kotórz Mały 2:1). Przewodniczący Gminnego cięskich drużyn. Na zakończenie podzię­ Po turnieju prezesi klubów sportowych Zrzeszenia LZS w Turawie kowano sponsorom, władzom i wszyst­ Rita Gabryś, Bernard Klimas ) Artur Dłu­ Artur Długosz kim wspomagającym imprezę, a wszystko gosz zgodnie podkreślali, że tego typu Składam serdeczne podziękowania uwieńczył krótki pokaz fajerwerków „Za­ impreza powinna być kontynuowana sponsorom, tj.: Prezesowi GS „SCh” wada do nieba 2005 w najbliższych latach, gdyż przyciąga to Turawa, Pani Danucie Śliwa sklep „Kwia­ Grupa Inicjatyw „SBRT” serdecznie dzieci do uprawiania sportu. ty i Galanteria”z Turawy, Pani Sylwii dziękuje za wsparcie sponsorom: hurtow­ W trakcie przerwy w turnieju Krystyna Symbiga sklep „Cytrynka”z Turawy, • ni „AGRA” Opole(p. Roman Kozieł), Kurek - Przewodnicząca Gminnej Komisj i Pani Bogusławie Maniów sklep „Baza- sklepowi spożywczemu „DOROTKA” d.s. Rozwiązywania Problemów Alkoholo­ rek”z Turawy, Panu Bernardowi Świer- Zawada (p. Bernard Świerc), Rzeźnictwu- wych wygłosiła prelekcję na temat szkodli­ cowi - „Hurtownia Napoi”w Zawadzie. Wędliniarstwu P.M.A. WRZÓD (p. Piotr wości alkoholu wśród młodzieży. Rozdano Sekretarz Gminy Wrzód), Usługom Transportowo - Sprzę­ również ulotki o tematyce antyalkoholowej Stanisława Brzozowska towym „WIENCH”(p. Jerzy Wiench). Dziękujemy za wsparcie imprezy panu wójtowi Waldemarowi Kampa, przewod­ niczącemu Rady Gminy Turawa panu Ar­ turowi Gallus, kierownikowi Referatu Tu­ Nie było tcmkiej ryby ry styki i Sportu w Urzędzie Gminy Turawa panu Tomaszowi Golec, Sołtysowi Zawa­ Tradycyjnie, co roku, wędkarze z tere­ Tytuł „Najlepszego WędkarzaGminy dy panu AndrzejowiSkrzipczyk, przewod­ nu naszej gminy spotykają się, aby wspól­ Turawa ” zdobył młody wędkarz z Turawy niczącej Rady Sołeckiej Zawady pani Jo­ nie rywalizować o miano „Najlepszego -M ateusz Duda. Kolejne miejsca zajęli: lancie Wacławek, dyrektorowi Szkoły Pod­ Wędkarza Gminy Turawa”. II miejsce - Walter Ledwoń z Węgier, stawowej panu Henrykowi Zapiór, radne­ Jest to też okazja do wymiany doświad­ III miejsce - Maciej Duda z Turawy, mu Gminy Turawa z Zawady panu Joachi­ czeń i podzielenia się ostatnimi sukcesa­ IV miejsce - Marcin Duda z Turawy, mowi Klotka, Mniejszości Niemieckiej - mi na okolicznych łowiskach. Po raz ko­ V miejsce -Andrzej Kogut z Turawy, koło Zawada (pani Joanna Gryga) i wszyst­ lejny, miejscem rywalizacji było Jezioro VI miejsce - Leon Bielecki z Osowca. kim wspomagającym imprezę Srebrne, a brania można uznać za umiar­ Roman Borkowski „SBRT” MRGT kowane. TALA W/R.ZŁ5IŁŃ 2005

7 8 Krzyżówka nr 52 ■ ■ ■ 3 Znaczenie wyrazów: 32 Poziom o: 1- byw a tu i tam ; 6- m iał uchwalony przez Sejm; stajnie; 10- łapie psy, 11- głowacz, larwa 40- garnek z długą 1 ■ ■ ■ żaby; 12- tam brzmi chrząszcz; 13- samica rączką; 41- Anatolij, ro­ L ó.t jelenia; 14- mocowana do ciągnika siodło­ syjski szachista; 44- wy­ wego; 16- nagi na plaży; 17- stolica Kana­ spa na Morzu Egejskim ■ ■ ■ dy; 20- węgierskie miasto nad Cisą; 22- - czczono tam Apolla 22 23 24 „gumiak” na boisku; 25- na końcu palca; i Artemidę. ■ 31 26- miał kapelusz, szukał miliona; Rozwiązanie pole­ 28- miedź + cynk, imituje złoto; 29- stan ■ » ■ 53 ga na rozszyfrowaniu . w USA z Phoenix; 30- pierwiastek o liczbie hasła, myśli Lwa Toł­ .15■ 44 atomowej 54; 31- nie wieś; 33- szpital gdzie stoja. uczą się studenci; 34- stolica Rosji; 37- bro­ 20 ■ niona przez Ordona; 39- obce imię żeńskie Opracował: 15 46 złożone z sylab: ka-ry-ul; 42- kilka kolej­ Piotr Jendrzej ■ 11 nych kart tego samego koloru; 43- Nina, 54 aktorka Teatru Polskiego m.in. w roli Ma­ Wśród Czytelników, 38 rii Stuart; 45- wysoki głos męski; 46- nie­ którzy do końca paź­ ■ 1 58 pamięć; 47- miasto w woj. pomorskim nad dziernika br. prześlą 41 prawidłowe rozwiązanie Wierzycą; 48- zatrzaskiwane u trumny; 44 na adres: Urząd Gminy 49- miasto w Andaluzji, Grenada; 50- sprze­ 1 6 19 daż alkoholi w lokalach gastronomicznych. Turawa, ul. Opolska Pionowo: 1- antykwariusz, handluje na 39 c, Redakcja „Fali” 13 ulicy książkami; 2- nie wejście; 3- Oskar wylosowana zostanie (1904-65), wybitny ekonomista; 4- kitel nagroda książkowa. noszony w szpitalu; 5- mała scena; 6- bu­ W związku z tym, ■ ■ dowla ogrodowa; 7- w ogródku, na niej sie­ że dotarły do UG tylko jesz ; 8- poeta włoski, autor „Rolanda sza­ dwa rozwiązania po­ ” 12 41 51 przedniej krzyżówki lonego”; 9- chleba - to zwyczajny czło­ 1 2 3 4 5 6 7 8 11 12 14 15 wiek; 15- mieszkanka Podola; 18- używa postanowiliśmy wyjąt­ ■10 1■ trucizn w swej pracy; 19- gdy terminator kowo nagrodzić dwie 18 19 20 21 L 24 25 28 29 awansował na czeladnika; 21- typ, rodzaj; osoby: Janusza Bęben­ “ ■_ 21 ■ * ■ 30 33 3 ^ 1 37 38 39 42 22- turystyczny statek dwukadłubowy; ka z Bytomia i Lucynę 5 Żmuda z Zakrzowa Tu- 11 ■32 _ ■ ■ 23- tam dostaniesz kredyt pod zastaw rze­ 43 44 45 46 49 50 51 52 53 5 ^ 57 czy; 24- nie meta; 27- „niewysoko” nad rawskiego. Panią Lucy­ " ■' "“1 Sanem; 32- okrągłe ciasto na sznurku; nę Ż m u da prosim y , 59 60 61 6 ^ 63 34-dziki koń; 35- mniejsza od minuty; o zgłoszenie się do ■ 36- płaczące drzewo; 38- dawniej tak Urzędu Gminy po od­ nazywano posłańca; 39- akt prawny biór nagrody. Humor Ślqski Sędzia: - Oskarżony Frąkoc przyznajecie się, żeście podczas bójki odgryźli Francisz­ Kolejny Dzień Sandacza kowi ucho? Nie ma tu żadnych oko­ liczności łagodzących. sto upieczone przez mieszkanki Turawy Jak co roku na przestrzeni lipca i sierpnia Oskarżony: - O ja, panie syndzio, som takie^m 1 organizowany jest festyn w Turawie pod i Marszałek, na które Sołtys zawsze może łokoliczności, bo łon na te ucho, coch nazwą Dzień Sandacza. W tym roku obejmo­ liczyć i za co z głębi serca im dziękuje. Do mu uzar, był blank głuchy! wał dwa dni 6 i 7 sierpnia. W sobotę zorga­ ich grona zaliczają się K. Nowak, J. Król, Oskarżony! Jesteście człowiekiem zupełnie U. Rabe, K. Buczek, K. Popczyk, l.Klosek, nizowano zawody wędkarskie na specjal­ zepsutym! Musieliście chyba obracać E. Twardowska, /. Gąsior, A. Gazda, J. Ku­ nym łowisku Kacze Doły dla wędkarzy do się tylko w złym towarzystwie. lat 18-tu. Mimo deszczu i zimna nie zabrakło rek oraz M. Syboń. Inną atrakcją dla pod­ Ja, majom prawie panie syndzio, łod uczestników wędkowania. Pierwsze miej sce niebienia był pieczony dzik, którego spon- łoziemnastego roku życia mom jeno zajął Grzegorz Mach wyciągając na swoją rem było Koło Łowieckie Nr 5 Odra Opole. z syndziami do cynienio. wędkę 412 g ryb. Kolejne miejsca zajęli: Mi­ Organizacja festynu nie doszłaby do skutku Czy oskarżony był już karany przedtem? gdyby nie sponsorzy, którym organizato­ chał Słychań, Darek Król, Marcin Duda, Tak, panie syndzio. rzy bardzo dziękują. Ochronę festynu zabez­ Patryk Zalas i Grzegorz Mach. Bez ryb A dlaczego? swoje wędkowanie zakończyli: Darek Ko­ pieczała OSP Kotórz Wielki oraz firma ochro­ Bo mnie policjant chycił! lasa, Kamil Buczek, Krystian Lipczyński. niarska „Ekotrade”z Wrocławia. Duże po­ Sędzia: - Oskarżony, ile miechów kartofli skra­ W czasie dwóch dni festynu przyby­ dziękowania organizatorzy składajądlaOSP dliście waszemu sąsiadowi? łych gości zabawiali: Tolek, Kapela Po­ Schodnią którzy w sobotę przeprowadzili Oskarżony: - Siedem panie syndzio, trzy w zabawy sprawnościowe dla dzieci. dwórkowaz Opola, Janusz Żyłkaze swo­ poniedziałek, a dwa we wtorek. Jeżeli nie nastąpiąjakieś nieprzewidzia­ im dowcipem oraz Lewiniacy,przy których Sędzia: - No,to dopiero pięć. ne okoliczności Sołtys i Rada Sołecka za- występie niektórzy ruszyli w tany. Oskarżony: — A dyć po te dwa puda se dopie­ Organizatorem całego festynu byli Soł­ praszająna IV Dzień Sandacza za rok. ro dzisiok wiecór, panie syndzio! tys oraz Rada Sołecka wsi Turawa-Marszał- Organizatorzy Zebrał i opracował ki. Słodkim akcentem na festynie było cia­ Fotografia na stronie obok. Walter Świerc W/E.ZL6ILŃ 2005 fA L A 0 Puchar Wójta

Turniej o Puchar Wójta Gminy Turawa miejsc odzwiercie­ w Piłce Nożnej Seniorów odbył się dnia dla poziom po­ 3 lipca na boiskach „Stali” Osowiec. szczególnych dru­ Przy pięknej pogodzie udział wzięły żyn. wszystkie drużyny z naszej Gminy. Duża Skład zwycię­ liczba kibiców mogła obejrzeć bardzo do­ skiej drużyny „Sile- bre spotkania szczególnie w fazie finałowej. sius” Kotórz Mały: Wyniki spotkań w grupach: Panek, Pleszczyń- Grupal: Ligota-Zawada3:0;Turawa- ski, Zgardziński, Ligota 0:1; Zawada - Turawa 0:2; Turawa - Król, Lubczyński, Węgry 0:0; Węgry - Zawada 2:1; Węgry - Kujawa, Jaskól­ Ligota 0:2. Grupa II: Kotórz M. - Osowiec ski, Markiewicz, 0:0; Kotórz M. - Bierdzany 1:0; Osowiec - Łaskarzewski, Bierdzany 1:0. Mecz o III miejsce Osowiec Miga, Wodarz, tre­ - Turawa 0:0 (3:1 w karnych). Mecz ner Wiesław Kor- o I miejsce Kotórz Mały - Ligota 1:1 (5:3 nek. Jw karnych). Mecze o trzecie i pierwsze miej­ Puchar, dyplo­ s c e zakończyły się w regulaminowym cza­ my i nagrody wrę­ sie remisami. Dopiero serie rzutów karnych czył Wójt Gminy, wyłoniły zwycięzców. Ale właśnie ta zacię­ Waldemar Karnpa. tość i widowiskowość spotkań przypadła Opracował: kibicom do gustu (300 widzów). Kolejność Artur Długosz

Dzień Sandacza. Piszemy o nim na stronie obok. Gratulacje!

16 lipca 2005 deczności od najbliższej rodziny, przyja­ roku swoje 95 uro­ ciół i sąsiadów. dziny obchodziła Życzenia dalszego zdrowia i doczeka­ najstarsza miesz­ nia 100 lat złożyli także Wójt Gminy, Wal­ kanka Ligoty, Pani demar Kampa i Sołtys Wsi, Danuta Ma­ Marta Bieniek. tysek. Dostojna Jubilatka sołtys przyjmowała ser­ Danuta Matysek

Kwartalnik Towarzystwa Miłośników Ziemi Turawskiej „Fala” - Finansowany z budżetu Gminy Turawa Kolegium Redakcyjne: Jerzy Farys - Redaktor naczelny, Teresa Żulewska - Sekretarz, Walter Świerc, Tomasz Golec, Stanisława Brzozowska, Jan Stonoga. Z redakcją stale współpracują: Waldemar Kampa, Alfred Kupka, Piotr Jendrzej, sołtysi wsi, stowarzyszenia sportowe, nauczyciele szkól i przedszkoli. Druk: Drukarnia NOT, 45-061 Opole, ul. Katowicka 50, tel. (77) 453-74-91 w. 40; skład komputerowy: INSERAT Redakcja nie odpowiada za treść umieszczonych reklam i ogłoszeń, nie zwraca materiałów nie zamówionych oraz zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów.