ISSN 1425-8730 KWARTALNIK GMINY TURAWA NR 2/65/2006 BIERDZANY ♦ KADŁUB TURAWSKI ♦ KOTÓRZ MAŁY ♦ KOTÓRZ WIELKI ♦ LIGOTA ♦ OSOWIEC ♦ RZĘDÓW ♦ TURAWA ♦ WĘGRY ♦ ZAKRZÓW ♦ ZAWADA Cena 2 zł
W numerze: Gmina Turawa Realizacja budżetu za 2005 rok str 4 zaprasza Kanalizacja sanitarna ...... str 6 Historia Gminy Turawa.... str 7 Pomnik Papieski...... str 7 Historia dzwonnicy w Rzędowie str 9 Dzwon z Bierdzan odnaleziony str 9 W Saalfelder Hóhe str 10 Wizyta strażaków z Volkmannsdorf str 11 Włodarze naszych wsi Kotórz Mały str 12 Co słychać w Węgrach ..str 13 0 naszych Staubeckach cz. IV str 14 Łoś w lasach turawskich str 14 Krótka historia Turawy 1 1 jej mieszkańców str 16 Byliśmy na Krakowskich Zdjęcie: www.komunikatorpr.pl Błoniach str 18 Najciekawszy Obiekt Turowskie Jeziora M uzealny str 21 Nasza świetlica w Zawadzie str 23 W dniach 3. i 4. czerwca został zorga Drugi dzień fe nizowany festyn z okazji pięćdziesięcio stynu rozpoczęły lecia szkoły w Turawie. Uroczystość roz rozgrywki sporto poczęła się w sobotę - 3 czerwca o godz. we. O godz. 14.00 14.00 w kościele parafialnym w Kotorzu został rozegrany Wielkim. Mszę świętąodprawili proboszcz mecz piłki nożnej ks. Józef Swolany oraz katecheta - pomiędzy repre ks. Rafał Kiełek. W homilii ks. proboszcz zentacjami Opola przedstawił historię szkoły w Turawie. oraz gminy Turawa. Po mszy świętej uczniowie, rodzice, na W skład drużyny uczyciele i pozostali goście udali się do Turawy weszli: szkoły w Turawie. Przybyłych na boisko wójt gminy Walde szkolne wprowadziła orkiestra dęta Stra mar Kampa (kapi ży Pożarnej z Węgier. Uczestników uro tan drużyny), Ma czystości przywitali dyrektor gimnazjum ciek Buczek (bram - Jerzy Musielak oraz zastępca dyrekto karz), Joachim Klotka (radny gminy Tu Wymienione atrakcje dostarczyły wielu ra - Eryka Matysek. Następnie głos za rawa), Damian Niedźwiecki (nauczyciel wrażeń uczestnikom obchodów święta^ brał Wójt Gminy Turawa, Waldemar PG Turawa), Sławomir Kubicki (zastęp szkoły. Festyn był imprezą niezwykle* Kampa, który złożył życzenia wszystkim ca wójta),Jerzy Musielak (dyrektor gim- udaną. Wszyscy uczestnicy zabrali ze sobą nazjum), Tomasz niezapomniane wspomnienia. Nie byłoby Golec (pracownik to jednak możliwe bez sponsorów, których UG Turawa), Grze w naszej szkole nigdy nie brakowało. gorz Musielak Na nasz apel o wsparcie finansowe od (student PO), To powiedzieli: UG w Turawie, Zakład Stolar masz Piwowar ski H&H Dudek, „Andragog” WSHE czyk (nauczyciel w Brzegu, Nadleśnictwo Turawa, Apteka PG Turawa), Seba ,,Aronia”, Sklep „Klaudia”, Stacja benzy stian Klotka (czło nowa w Zawadzie, Bank Rolników, GS SCH nek Młodzieżowej w Turawie, Sklep - Jarek Przyszlak, Hur Rady Gminy), Ja townia Napojów w Zawadzie, Zakład Sto nusz Buczek (soł larski- Syboń, Sklep „Cytrynka”, „Pro- Młodzież uhonorowała obecnych na uroczystości dyrektorów szkoły. tys wsi Turawa), mięs” Turawa, Koło Łowieckie Odra 5 pracownikom szkoły i podziękował za ich ks. Rafał Kiełek (katecheta PG Turawa) Opole, Restauracja „Turawianka”, Re trud i wysiłek włożony w wychowanie oraz Łukasz Stręk (tegoroczny maturzy stauracja „Złoty Kłos” w Rzędowie, młodego pokolenia. sta). Mecz zakoń W dalszej części obchodów święta czył się wynikiem szkoły gości bawili uczniowie, którzy 1:0 dla reprezenta- przedstawili program artystyczny, nawią cji Opola. Drugi zujący do historii szkoły oraz spektakl te mecz, w którym atralny „Julia i Romeo” w gwarze ślą zmierzyły się dru skiej. Uroczystość uświetniły też wystę żyny obecnych py grup tanecznych z Węgier („ Alvaro ”) ucz-niów z absol i Ligoty Turawskiej („Hit 1 ” i „Hit 2 ”) wentami turawskiej oraz pary tanecznej gimnazjalistów-/!«/ szkoły zakończył Libor i Krzysztofa Halupczoka. się remisem 3:3. Wielką atrakcją pierwszego dnia festy W namiocie na nu były też skoki spadochronowe oraz po tomiast odbywały kazy strażackie. Przez cały czas goście mo się występy kapeli gli zwiedzać szkołę, w której zorganizowa „ Lewiniacy ”, ka Grupa „Alvaro” z Węgier no wystawkę prezentującą historię i osią baretu „Baba z chopym ” oraz grupy ta Zakład Optyczny - A. Klimas w Ozimku, gnięcia uczniów (i nauczycieli) byłej szkoły necznej „Rodan” z Zawady. Po wystę Ogrodnictwo Kadłub Turawski, Agencja podstawowej, zbiorczej szkoły gminnej oraz pach odbyło się losowanie głównych na Wydawniczo-Reklamowa Kariny Plusko- obecnego gimnazjum. Bardzo dużym zain gród loterii fantowej, które dostarczyło ty z Opola, Firma „Stegu”w Jełowej, IMF.X teresowaniem cieszyła się też loteria fanto wielu emocji. W godzinach wieczornych Piechota Kotórz Mały, Auto-Moto-Yacht wa. Pierwszy dzień festynu zakończył się odważni mogli spróbować lotów balonem, w Kotorzu Małym, Firma Fotograficzna zabawą taneczną. Licznie zebranych gości ale tylko na wysokość kilkunastu metrów, „Mawi”, „Benbud” Trzęsina, „Vitrobud” bawił zespół „Polaris gdyż silny wiatr stwarzał zagrożenie. Dokończenie na stronie 3 CZŁB.W/IŁC 2006 FALA Serdecznie zapraszamy Wiersze z okazji pięćdziesięciolecia istnienia szkoły autorstwa laureatek konkursu - „Strofy o mojej szkole” Mieszkańców Gminy Türawa oraz Gości na Festyn Rekreacyjno- Sportowy 0 turawskim Lato w Zawadzie gimnazjum 1 - 2 lipca 2006 roku Szkoła. Jak cenne to słowo. Codziennie można je odkryć na nowo. wokół boiska sportowego przy ulicy Kolanowskiej Nasze Gimnazjum jest światłością w ciemnościach, W sobotę zapraszamy na Turniej Piłkarski Juniorów,wy Sensem młodzieńczego życia. stępy wokalistek z OPOLSKIEGO STUDIA PIOSENKI, wy Jest... często pomocą z ukrycia. stęp Zespołu Tanecznego PERLEN, Mini Playback Show ZO Przetrwało wybryki Jasia, widziało jak płakała Basia. STAŃ GWIAZDĄ, „Strong-Man Zawada 2006” oraz wiele Pomogło Dorotce, przysłuchało się nie jednej plotce. konkursów i zabaw dla wszystkich, a wieczorem - na Zabawę Dużo lat sobie liczy Taneczną z zespołem BRAVO. 1 nie narzeka, lecz tajemniczo milczy. W niedzielę wystąpi śląski kabaret TO NIE MY, krakowski I skłamałabym twierdząc, że zawsze jest dobrze. kabaretGŁODNA GRUPA, koncert zespołu NEW ANGELS, Ale ta Szkoła jest wielka, jak największe morze... Pokaz Tańca Towarzyskiego, występy uczniów ze szkoły pod Prowadzi uczniów przez życia drogi stawowej z Ogniska Muzycznego PRELUDIUM, występy przed Węzeł szczerości jest srogi. szkolaków orazMecz Piłkarski pod Patronatem Wójta Gminy Ma też ornament osobowości Turawa i Prezydenta Miasta Opola pod hasłem JAK WŁADZA Niejeden nam Jej zazdrości! PIŁKĘ KOPIE? Całość zakończymy Zabawą Taneczną z zespo Pół wieku przeżyła, goszcząc masę ludzi, łem LOGO. To sprawia, że refleksja w nas się budzi. Zapraszamy do wzięcia udziału w WIELKIEJ LOTERII FAN Z ogromem wspomnień przeżyje następnych 50 lat, TOWEJ,z której obecni uczestnicy w niedzielę o godzinie 20.00 W chwilach radości, sekundach zastanowienia mogą wylosować główne nagrody. Ponadto: czeskie wesołe mia i w momentach wzruszenia... steczko, przejażdżki konne, pizzeria, grill i wiele innych atrak Aneta Widera, III e cji!!! SZCZEGÓŁY IMPREZY NA FOLDERACH. Dla każdego coś interesującego! Przyjdź z rodziną oraz znajomymi i przekonaj się sam. 50 lat minęło I różne inne bajery Sołtys wsi Zawada Naszej szkoły w Turawie A sama szkoła także Andrzej Skrzipczyk Tyle tu się zdarzyło Nabrała nowej szaty Lecz zawsze było ciekawie Nowe drzwi i okna Uczniów tu było bez liku I w sali nowe maty. 50 lat szkoły w Turawie Śmiechu radości i krzyku 50 lat minęło Dokończenie ze strony 2 Pan woźny To wielki szmat czasu Bardzo groźny Cały czas ta szkoła Stał zawsze na straży Kształciła absolwentów I pilnował czy czasem naszych Coś złego się nie zdarzy Dziś wielkimi ludźmi są Nasi belfrowie w świecie Uczyli rzesze dzieci Może jednak pamiętają Dużo wysiłku włożyli szkołę Aby w rozumach coś sklecić Która dała im jak wiecie Wszystko tu się zmieniło: Edukacji początek tak Liczydło już się przeżyło ważnej przecie... Wkroczyły komputery Wioleta Banasiak, I Zespól „Hit” z Ligoty Turawskiej Turawa. Ośrodek Wypoczynkowy „Boro Małego, TUW Opole, „Reporter” Opole, wyśmienitych ciast, pomoc w dekoracji wik”, Bank Spółdzielczy Łubniany, Ogrod Kazimierz Kurek- Sklep Turawa, Sklep szkoły i wielu innych działaniach. nictwo Kasperek z Krzanowic, Sklep „Ba- wędliniarski Kornek w Opolu, „Hart” Impreza pięćdziesięciolecia szkoły zarek”, Sklep warzywniczy w Turawie. w Rzędowie oraz Mieszkańcy całej Gminy, w Turawie była ukoronowaniem świetnej Zakład Stolarski Halupczok z Węgier, którym serdecznie dziękujemy. Jesteśmy też współpracy z Sołtysem - panem Janu Firma „Majda”, „Remopol” Opole, Agen pełni podziwu i wdzięczności dla Rodziców szem Buczkiem i Radą Sołecką wsi Tura cja Ochrony „Ekotrade”, Sklep Grochol naszych uczniów, którzy z zapałem włączyli wa, na terenie której znajduje się szkoła. z Dylak, Ogrodnictwo Miśtowie z Kotorza się w nasze działania, poprzez upieczenie Eryka Matysek ^ FALA mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm CZŁK-WlŁC 2 0 0 6 Realizacja budżetu za 2005 rok Realizacja budżetu za2005 rok zamknęła W 2005 roku z budżetu gminy udzielono W ramach porozumienia pomiędzy jed się osiągnięciem dochodów w wysoko dotacji następującym organizacjom: Niepu nostkami samorządu terytorialnego udzie ści 16.275.710,- złoraz poniesieniem wy blicznej Szkole Podstawowej w Węgrach lono dotacji w wysokości 10.000,- zł na datków w wysokości 14.545.175,- zł. dotację w wysokości 440.587,- zł;Niepu zakup samochodu dla policji. Prawie w całości zrealizowano zapla blicznej Szkole Podstawowej w Kadłubie Poniższa tabela przedstawia wpływy nowane inwestycje związane z asfaltowa Turawskim 90.525,- zł; Stacji CARITAS podatku rolnego, leśnego i od nierucho niem dróg, natomiast kanalizacja wsi Ko w Kotorzu Małym 90.000,- zł; Gminnej Bi mości z poszczególnych miejscowości tórz Mały i Zawada została przesunięta bliotece Publicznej wTurawie178.000,-zł; oraz wydatki na realizację podstawowych na rok bieżący. Zrzeszeniu Gminnemu LZS 100.000,- zł. zadań własnych gminy: Na asfaltowanie ul. Dobrodzieńskiej Miejscowość Wpływy Wydatki Remonty Utrzyma- Oświe Inwe- w Ligocie Turawskiej pozyskano środki podatku na me i odśnieża nie przed tlenie stycje z Europejskiego Funduszu Rozwoju Re liorację nie dróg szkoli ulic gionalnego w wysokości 292.838,- złoraz dotację z budżetu państwa w wysokości Bierdzany 70.194,- 7.121,- 12.438,- 237323,- 21.647,- 427.664,- 39.045,- zł;na wymianę okien w gimna Kadłub Turawski 38.227,- 5.830,- 7.590,- 12.682,- 104.445,- zjum pozyskano kwotę 31.755,-złz fun Kotórz Mały 148.948,- 6.374,- 11.508,- 280.284,- 19.563,- 7.079,- duszu PAOW. Kotórz Wielki 25.224,- 5.746,- 4.290,- 12.142,- 75.277,- W Urzędzie Gminy uruchomiono Gmin ne Centrum Informacji w całości sfinan Ligota Turawska 44.784,- 7.147,- 21.632,- 15.806,- 428.089,- sowane przez Wojewódzki Urząd Pracy. Osowiec 86.330,- 6.198,- 12356,- 55.297,- 28.041,- 152.495,- Na koniec roku zadłużenie gminy Rzędów 53.247,- 5.327,- 47.527,- 8.817,- 188.998,- wynosiło 1.400.000,- zł. Jest to pożycz Turawa 449.115,- 11.900,- 276.386,- 33.772,- 80.788,- ka inwestycyjna zaciągnięta w Wojewódz kim Funduszu Ochrony Środowiska i Go Węgry 86.991,- 2.158,- 16.878,- 264.090,- 20.116,- 95.307,- spodarki Wodnej na kanalizację wsi Zakrzów Turawski 40.997,- 4.890,- 11.517,- 45.173,- 14.098,- 164.440,- Osowiec. Zawada 174.510,- 6.302,- 20.879,- 253.637,- 46.428,- 17.651,- Obok zadań inwestycyjnych przepro Informacja w sprawie utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Turawa wadzono szereg remontów w obiektach oświatowych i komunalnych. Największe Obowiązuje regulamin nakłady poniesione zostały na remont dachu na kotłowni szkoły w Zawadzie, W celu uregulowania problemu utrzy 3. Do selektywnej zbiórki odpadów sto remonty w przedszkolach w Węgrach mania czystości, porządku i gospodarki suje się: i Zawadzie oraz w gimnazjum w Turawie, odpadami komunalnymi na terenie Gminy 1) w zabudowie wielorodzinnej i w miej naprawę dachu w domu nauczyciela Turawa został opracowany regulamin utrzy scach użyteczności publicznej odpo w Kadłubie Turawskim i Zakrzowie Tu mania czystości i porządku. Zgodnie z art. 4 wiednio oznakowane pojemniki z napi rawskim. Łącznie na remonty obiektów ust. 1 ustawy z dnia 13 września 1996 r. sami - papier (kolor niebieski), szkło wydatkowano kwotę 290.500,- zł. o utrzymaniu czystości i porządku w gmi białe (kolor biały), szkło kolorowe (ko M.Zubeil nach Rada Gminy podjęła w dniu 21 kwiet lor zielony), tworzywa sztuczne (kolor nia 20006 r. uchwałę Nr XXXIII/262/2005 żółty), odpady niebezpieczne (kolor powinno nastąpić, bezzwłocznie i do w sprawie regulaminu utrzymania czysto czerwony). tyczy również usuwania lodu i nawi ści i porządku na terenie Gminy Turawa. § 4 sów śniegu z dachów budynku przyle Pełna treść uchwały dostępna jest na 1. Należy utrzymywać czystość, porządek gających do chodnika. stronie internetowej Urzędu Gminy Tura oraz należyty stan sanitamo-higienicz- Z Obowiązek uprzątnięcia chodnika i in wa lub u sołtysów. Poniżej przedstawia nego nieruchomości. nych części nieruchomości służących my najważniejsze fragmenty uchwały do 2. Znajdujące się na terenie nieruchomo do użytku publicznego nie stanowią tyczące bezpośrednio mieszkańców. ści lub posesji place zabaw i piaskow cych pasa jezdni ze śniegu i lodu po § 3 nice dla dzieci należy utrzymywać winien być realizowany przez: 1. Obowiązek prowadzenia selektywnej w odpowiednim stanie sanitamo-po- 1) odgarnięcie w miejsce nie powodujące zbiórki odpadów komunalnych obowią rządkowym, wymieniać piasek co naj zakłóceń w mchu pieszym i pojazdów, zuje w miejscowościach, w których zlo mniej dwa razy w roku i zabezpieczyć 2) podjęcie działań likwidujących lub co kalizowane sąpojemniki na te odpady. piaskownice przed dostępem psów, ko najmniej ograniczających śliskość chod 2. Selektywna zbiórka odpadów powinna tów, oraz innych zwierząt. nika, przy czym materiały użyte do tych być prowadzona z zachowaniem ogól § 5 celów należy uprzątnąć niezwłocznie po nych warunków usuwania odpadów, 1. Spełnianie obowiązku uprzątnięcia bło ustaniu przyczyn jego zastosowania. określonych w niniejszych zasadach. ta, śniegu lodu i innych zanieczyszczeń Dokończenie na stronie 5 Obowiązuje regulamin Realizacja remontów dróg w 2006 r. na terenie gminy Turawa Dokończenie ze strony 4 3. Zebrane zanieczyszczenia należy gro Roboty na drogach madzić w pojemnikach do tego prze znaczonych lub w miejscu nie utrud Remonty dróg, na terenie naszej gmi profilowano, wyrównano i uwałowano na niającym ruchu. ny, w poszczególnych sołectwach uzgad wierzchnie dróg. W Rzędowie wykonano §6 niane są z sołtysami w ramach przyzna asfaltowanie ulicy Zielonej. W Zakrzowie 1. Mycie pojazdów samochodowych poza nych środków finansowych przeznaczo Turawskim na ulicy Szkolnej, Polnej, Krót myjniami może odbywać się wyłącznie nych na poszczególne sołectwa. kiej i dojazdowej do posesji Lesz uzupeł pod warunkiem nie zanieczyszczania śro Polegajągłównie na wyprofilowaniu, wy niono tłuczniem wyrównano i uwałowano. dowiska i odprowadzenia powstających równaniu i uwałowaniu nawierzchni dróg. W Bierdzanach nawieziono tłuczeń na ścieków do kanalizacji sanitarnej lub Tam, gdzie nie ma podbudowy właściwej, ul. Nadleśną którąwyrównano i uwałowano. zbiornika bezodpływowego. uzupełniana jest nawierzchnia tłuczniem. W Osowcu wyrównano i wyprofilowano 2. Zabrania się odprowadzania powsta W tym roku wykonano takie remonty prawie część ul. Srebrnej, oraz uzupełniono nawierz jących ścieków do ziemi lub cieków we wszystkich sołectwach naszej gminy. chnię asfaltowąna części ul. Cmentarnej. i zbiorników wodnych. W Zawadzie i Kotorzu Małym ze wzglę W Ligocie Turawskiej ułożono ruro 3. Doraźne naprawy i regulacje pojazdów du na planowaną budowę kanalizacji sani ciąg kanalizacji deszczowej przy drodze samochodowych, z wyłączeniem na tarnej nie uzupełniono tłuczniem remonto przy kościele oraz wymieniono i wzmoc praw blacharsko-lakiemiczych, mogąsię wanych dróg, a jedynie wyprofilowano, niono przepust pod ul. Dobrodziieńską odbywać w miejscach do tego celu wy wyrównano i uwałowano nawierzchnie. przy posesji Gabryś. znaczonych pod warunkiem, że powsta W Turawie nawieziono tłuczeń na ulicę Planowane są jeszcze remonty dróg jące odpady będą gromadzone w pojem Planetorza, który wyprofilowano, wyrów w Kadłubie Turawskim i w Węgrach, nikach do tego celu przeznaczonych. nano i uwałowano, a w Marszałkach wy a w Zawadzie dodatkowo uzupełnienie § 9 profilowano, wyrównano i uwałowano na nawierzchni asfaltowej ul. Wodociągowej. 1. Liczba pojemników lub urządzeń po wierzchnie dróg. W Kotorzu Wielkim wy- Piotr Lis winna gwarantować ciągłość zbierania odpadów powstających na terenie nie nę przed zagrożeniem dla życia i zdrowia §2 0 ruchomości. ludzkiego lub uciążliwością oraz przed 1. Zakazuje się utrzymywania zwierząt go 2. W sytuacjach wyjątkowego krótkotrwa zanieczyszczeniem terenów przeznaczo spodarskich na terenach przeznaczo łego zwiększenia ilości odpadów komu nych do wspólnego użytku. nych do wspólnego użytku oraz w ob nalnych, dozwolone jest ich gromadze §1 7 rębie zabudowy wielolokalowej. nie w szczelnych workach foliowych. Zabrania się: 2. Na terenach wyłączonych z produkcji 3. Rozmieszczenie pojemników lub urzą 1) pozostawiania zwierząt domowych bez rolniczej zwierzęta gospodarskie mogą dzeń do zbierania odpadów należy usta nadzoru, jeżeli nie są one należycie za być utrzymywane pod warunkiem prze lić z podmiotem uprawnionym i powin bezpieczone lub nie znajdująsię w po strzegania zasad określonych w niniej no być zgodne z obowiązującymi wa mieszczeniu zamkniętym lub na terenie szym regulaminie. runkami technicznymi oraz nie może ogrodzonym w sposób uniemożliwia 3. Prowadzący hodowlę zwierząt gospo powodować nadmiernej uciążliwości jący ich samodzielne wydostanie się, darskich jest zobowiązany: i utrudnień dla mieszkańców nierucho 2) wprowadzania zwierząt do piaskownic 1) zapewnić gromadzenie i usuwanie po mości i osób trzecich. i placów zabaw, terenów plaż i kąpie wstających w związku z hodowląodpa- §11 lisk publicznych. dów i nieczystości w sposób zgodny 1. Podmioty władające nieruchomościa § 18 z prawem, w tym z wymogami niniej sze- mi zobowiązane są utrzymywać miej 1. Na tereny użyteczności publicznej psy go regulaminu, sce ustawienia pojemników i urządzeń mogą być wyprowadzane tylko na smy 2) nie dopuszczać do zanieczyszczania tere do zbierania odpadów w czystości i po czy, a psy ras uznawanych za agresyw nu nieruchomości oraz środowiska, rządku. ne: na smyczy i w kagańcu. 3) nie dopuszczać do powstawania wobec 2. Pojemniki urządzenia do gromadzenia 2. Zwolnienie psa ze smyczy jest dozwo innych osób zamieszkujących na nierucho- odpadów należy utrzymywać w odpo lone wyłącznie poza terenami użyteczno mości lub nieruchomościach sąsiednich wiednim stanie sanitarnym, porządko ści publicznej i w miejscach mało uczęsz uciążliwości takich jak: hałas, odór itp. wym i technicznym poprzez ich okre czanych przez ludzi, pod warunkiem, że §21 sowe mycie i dezynfekowanie oraz pod pies ma kaganiec, a właściciel lub opie 1. Wyznacza się teren Gminy Turawa jako dawanie bieżącym naprawom. kun ma możliwość sprawowania bezpo obszar podlegający obowiązkowej de 3. Zabrania się spalania jakichkolwiek średniej kontroli nad jego zachowaniem. ratyzacji. odpadów w pojemnikach i urządze § 19 2. Właściciele nieruchomości zobowiąza niach do ich zbierania, w tym także Właściciel lub opiekun zwierząt domo ni są do przeprowadzenia deratyzacji odpadów roślinnych. wych zobowiązany jest do niezwłocznego dwa razy w roku, w terminach: § 1 6 usuwania spowodowanych przez nie zanie- 1) od 15 marca do 31 marca - akcja wio Osoby utrzymujące zwierzęta domowe czyszczeńzpomieszczeńiterenówużytku pu senna, zobowiązane są do sprawowania właści blicznego, wtym zklatek schodowych, chod 2) od 1 października do 15 października - wej opieki nad nimi, mającej na celu ochro- ników, ulic, skwerów, zieleńców, parków. akcjajesienna. FALA ■ CZŁEAN/IŁC 2006 Informacja po I etapie konkursu ff Ukwiecona Gmina" 2006 18 maja 2006 r. odbył się objazd 7. Helmut Sojka Kadłub- Turawski 20. Jadwiga Lotko- Węgry 20. (w zeszłym roku 10.) posesji zgłoszo 8. Kornelia Serwuszok Kadłub - Tu- Konkurs odbywa się po raz drugi. Te nych do udziału w konkursie ogłoszonym rawski goroczną innowacjąjest jego dwuetapo przez Urząd Gminy na najpiękniejszy przy 9. Paweł Waloszek - Kadłub Tu wy charakter (drugi etap odbędzie się domowy ogródek we wsiach Gminy Tu rawski 17 sierpnia 2006 r.) - uczestnik zgłasza rawa pod nazwą „ Ukwiecona Gmina 10. Grażyna Skiba Kadłub - Turawski jąc się do konkursu deklarował udział W szranki o miano posiadacza najpięk 11. Irena Grzesik - Ligota Turawska w dwóch etapach „Ukwieconej Gminy”. niejszego przydomowego ogródka w maju 12. Teresa Lipp -Ligota Turawska Wizytujący mieli przed sobą trudne za i sierpniu 2006 r. ubiegająsię: 13. Dorota Plotnik Ligota - Turawska danie, bowiem ogrody były bardzo pięk ł. Klaudia Danisz -Bierdzany 14. Barbara Warzyc Ligota- Tu ne i zadbane, a poziom konkursu podniósł 2. Horst Mocigemba- Bierdzany rawska się nawet w stosunku do wysokiego po 3. Krystyna Rudnik - Kadłub Tu- 15. Genowefa Klapan - Ligota Tu ziomu z roku 2005. Jury miało problem tak rawski rawska że z tego powodu, iż niektóre ogrody były 4. Gerard Staś- Kadłub Turawski 16. Maria Strzałka Osowiec - przepiękne, jednak miały charakter jedno 5. Agata Serwuszok - Kadłub Tu- 17. Józef Glados - Osowiec stronny, np. charakteryzowały się cudnie rawski 18. Teresa i Józef Geppert -Osowiec przyciętymi krzewami, ciekawymi pom y-^B 6. Felicja Świtała - Kadłub Turawski 19. Jolanta Kulesza Węgry- słami, lecz zabrakło w nich np. kwiatów. Ocenie poddane były: - wygląd ogólny Przetarg na budowę kanalizacji w Kotorzu Małym i Zawadzie rozstrzygnięty - stan trawnika -ła d i porządek - kwiaty jednoroczne Kanalizacja sanitarna - kwiaty wieloletnie - krzewy ozdobne 12.kwietnia2006r.ogodz. 12.20wUrzę- ul. Szkolna, ul. Sosnowa, - inwencja własna gospodarzy (cieka dzie Gminy w Turawie odbyło się otwarcie ul. Kolejowa; we pomysły) ofert przetargu nieograniczonego na budo EtapIV-ul. Opolska c.d., ul. Pogodna Bardzo ważnym elementem oceny, któ wę kanalizacji sanitarnej w miejscowości i Kwiatowa, ul. Wiosenna i Sło ry sytuował ogrody na czołowych miej Kotórz Mały i Zawada. Zostało złożonych neczna, ul. Klonowa i Akacjo scach było ostatnie kryterium: inwencja 6 niepodlegających odrzuceniu ofert. Naj- wa, ul. Brzozowa i Świerkowa. własna gospodarzy. Do tych ciekawych tańsząofertę przedstawiło konsorcjum firm Zaw ada: pomysłów należały np.: łapanie deszczów w składzie Przedsiębiorstwo Budownictwa Etap I - ul. Turawska, ul. Skośna, ul. Ole ki do opony, zagospodarowanie pod kwie Inżynieryjnego „WPBK” Spółka z o.o. - ska (do posesji 32), ul. Bociano tnik lub skalniak dawnego miejsca na obor jako lider konsorcjum i Przedsiębiorstwo wa (do posesji 42), ul. Piaskowa; nik, wymurowana kilkumetrowa rynienka Robót Inżynieryjnych „POL-AQUA” SA. E tapn- ul. Oleska c.d., ul. Nowa (do po odprowadzająca wody do stawku, pień^P jako partner konsorcjum. Umowa została sesji 15), ul. Krótka-Poprzecz dawnego drzewa służący do przymoco podpisana 9. czerwca 2006 r. Całkowity na, ul. Polna, ul. Szkolna, wania hamaku, wykorzystanie miejsca po koszt inwestycji zgodnie ze złożoną ofertą ul. Luboszycka (do posesji 31), nieużywanej studni... Wykonawcy wynosi 9 881 230,43 zł. ul. Kolanowska; Po starannych oględzinach i wnikliwej Realizacja robót budowlanych w miej Etap HI- ul. Oleska c.d., ul. Wodociągo analizie 18 maja komisja oceniła wszyst scowości Kotórz Mały przewidywana jest wa, ul. Brzegowa, ul. Kępska, kie 20 ogródków. Po I etapie konkursu od czerwca 2006 r. do pierwszych miesię ul. Średnia, ul. Dolna, ul. Zielona; prowadzą: cy 2007 r. Natomiast budowę kanalizacji Etap IV -ul. Bocianowa c.d., ul. Kola - Teresa i Józef Geppert (Osowiec, w Zawadzie planuje się w 2007 r. i na po nowska c.d., ul. Nowa c.d., ul. Srebrna) - 33 punkty czątku 2008 r. ul. Luboszycka c.d., ul. Wodo - ex aequo:Jolanta Kulesza (Węgry, Budowa przedmiotowej inwestycji bę ciągowa c.d.; ul. Leśna), Teresa Lipp (Ligota dzie wykonywana etapami w poszczegól EtapV - ul. Wodociągowa c.d. Turawska, ul. Główna), Horst Moci nych ulicach realizowanymi w następują Budowa kanalizacji sanitarnej dla miej gemba (Bierdzany, ul. Szkolna) - cej kolejności: scowości Kotórz Mały i Zawada to jedna 32 punkty Kotórz Mały: z największych inwestycji prowadzonych - Helmut Sojka (Kadłub Turawski, E tapl- ul. Wodna, ul. Polna, ul. Opol przez Urząd Gminy zarówno pod względem ul. Stara) - 30 punktów. ska (do posesji 2 i 4), pos. 24 - 6; wartości inwestycji jak i terenu budowy. O przyznaniu nagród komisja zadecy EtapII- ul. Opolska (od pos. 26 do 30), Z powyższych względów przeprasza duje po zakończeniu drugiego etapu ul. Ogrodowa, ul. Polna c.d., ul. my państwa za utrudnienia i prosimy (17 sierpnia br.). Zielona, ul. 1-go Maja; o wyrozumiałość. Etap III- ul. 1-go Maja c.d., ul. Opolska T.G. Aleksandra Kansy do przejścia pod torami PKP, Urząd Gminy Turawa c z l r a V i l c 2006 f A L A W okresie II Wojny Światowej Historia Gminy Turawa - cz.lll Gdy Rosjanie wkroczyli do Rzędowa na Panew z Odrą. Wojska niemieckie, widząc fabryczne. Poważne zniszczenia fabryki tychmiast zabrali mieszkańcom wszystkie swą krytyczną sytuację, rozpoczęły gwał i wsi nastąpiły później. konie. Nieliczne oddziały niemieckie próbo towne wycofywanie się. Już 22 stycznia W czasie wojny w okolicy Węgier sta wały zatrzymać główne natarcie sił rosyj Rosjanie dotarli do linii Odry. cjonowały oddziały niemieckie, lecz wtedy skich. Widząc jednak swoją beznadziejną Jeszcze 21 stycznia pierwsi rosyjscy wycofały się w kierunku Opola. W sobot sytuację zdetonowały most na Małej Pan- zwiadowcy na motocyklach pojawili się nie popołudnie 20 stycznia dzieci wróciły wi w Turawie. Dlatego też wojsko radziec w Trzęsinie. Następnie wkroczyły do wsi w popłochu ze szkoły, bo dowiedziały się, kie pomaszerowało drogą leśną z Marsza główne siły radzieckie. Z cywilów w Trzę że napierają od wschodu wojska sowiec łek do Osowca. Część mieszkańców Mar sinie nikt nie zginął, natomiast rozstrzela kie. Po okolicy unosił się dźwięk kościel szałek przezornie ukryła się w lesie obok no 11 żołnierzy Wermachtu, gdyż Rosja nych dzwonów i bombardujących samolo Jeziora Srebrnego, jeszcze inni w stodołach, nie nie brali jeńców do niewoli. tów. W niedzielę szybkim marszem wojsko na strychach, w sianie. Jak przypominają Przed opanowaniem Osowca Niemcy radzieckie bez walki zajęło Węgry. W pierw sobie mieszkańcy - w pamiętnym dniu na zdetonowali most kolejowy na Małej Pan- szym dniu Rosjanie zachowywali się po jednym z czołgów, gdy wjeżdżał do Mar- wi i most na kanale przy ulicy Oleskiej. prawnie. Niestety w ciągu trzech następ załek siedział radziecki żołnierz i grał na Wybuch był tak silny, że uszkodził okolicz nych dni zamordowali 21 mieszkańców - kordeonie. Oznaczało to chyba pokojowe ne domy a szczególnie ich dachy. Po przej 17 ciał pogrzebano na cmentarzu w Wę •zamiary sołdatów wobec mieszkańców. ściu frontu Rosjanie prowizorycznie odbu grach, a 4 w Kolanowicach. Wioskę zamiesz Turawa była opustoszała, gdyż 70% dowali na kanale most z drzewa budowla kiwały wtedy dzieci, kobiety i starcy. Zabi mieszkańców opuściło ją wcześniej. Klu nego, które zabrano okolicznym mieszkań jano ich bez powodu, na przykład gdy dziec cze od swoich domów zostawili u sołty com. Wycofujące się wojska niemieckie nie ko odezwało się po niemiecku. sa. Żołnierze 178 Pułku Piechoty Gwardii zdążyły zdetonować głównego mostu na Gdy 21 stycznia 1945 proboszcz w Ko- Radzieckiej wkroczyli do niej 22 stycz Małej Panwi między Osowcem a Węgrami. torzu Wielkim odprawiał mszę o godzinie nia (poniedziałek) wczesnym rankiem W wyniku wojny fabryka w Osowcu dziewiątej, wierni zgromadzeni w kościele o godz. 3.20. Nad Turawą uniósł się okrzyk ucierpiała w niewielkim stopniu. W czasie dowiedzieli się, że Rosjanie wkroczyli już zwycięskich sołdatów „Hurra Odra”, gdyż walk spalone zostały tylko budynki biu do Ligoty Turawskiej i Zakrzowa Turaw- najprawdopodobniej pomylili rzekę Małą rowe i uszkodzone zostały niektóre hale Dokończenie na stronie 8 Również w Turawie Pomnik Papieski 7 kwietnia br. w siedzibie Nadleśnic- p. Czaja, natomiast a Turawa odbyła się uroczystość zwią- władze samorządo ^ K a n a z posadzeniem Dębu Papieskiego. we wójt gminy Tu Dla uczczenia pamięci pontyfikatu Ojca rawa W aldemar Świętego Jana Pawła II we wszystkich jed Kampa i wójt gmi nostkach Lasów Państwowych odbyły ny Murów Andrzej się owe uroczystości. Puławski. W uro Sadzonki wyhodowane zostały z żołędzi czystości uczestni najstarszego w Polsce dębu szypułkowe- czyli także przedsta go - dębu „Chrobiy” - poświęconych przez wiciele nadleśnictw Jana Pawła II28 kwietnia 2004 r., podczas Olesna p. Edward pielgrzymki leśników polskich do Watyka Rosół oraz Opola nu. Decyzjądyrektora generalnego Lasów p. Marek Bocia- Państwowych Andrzeja Matysiaka, sa nowski. Nad cało dzonki otrzymały wszystkie nadleśnictwa. ścią czuwał nadle Każda sadzonka posiada stosowny certy śniczy T urawy Jan fikat znadanym kolejnym numerem. Turaw- Słowik. ska oznaczona została numerem 55, aposa- Ja też tam by dzona w otoczeniu już dorosłego drzewo łem i sprawność stanu otaczającego siedzibę Nadleśnictwa. w przeprowadze W uroczystości wzięli udział ze strony niu historycznej duchowieństwa ks. JózefSwolany, ks. Ka uroczystości po zimierz Balon i ks. Rajmund Kata. Staro dziwiałem. stwo Powiatowe w Opolu reprezentowała Walter Świerc FALA CZŁE.W/ILC 2 0 0 6 Historia Gminy Turawa mali go, dostał kulę Dokończenie ze strony 7 w głowę i padł mar twy. Inny mieszka skiego. Ksiądz Warzitz nie dokończył już niec Kotorza ocią porannej mszy świętej, tylko pobłogosła gał się z oddaniem wił zebrany lud i wszyscy rozeszli się do Rosjanom konia, domów. Następnie część mieszkańców wraz zabito go na oczach z księdzem schroniła się w lesie i bezpiecz rodziny. Pola wokół nie przeczekała noc. Gdy Rosjanie weszli wsi sołdaci przy do Kotorza Wielkiego - zabili dziesięciu stosowali na po mieszkańców i dwóch żołnierzy niemiec trzeby lotniska dla kich. Rosjanie byli wciąż pijani i mówili, że swoich samolotów chcą wódki, panienek i dojść do Berlina. wojskowych. Stacja kolejowa w Kotorzu Małym W czasie wojny cy zaczęli ostrzeliwać pozycje radzieckie. w Zawadzie było Rosjanie widząc swojąbezsilność, zaczęli jedno radio zasila szczególnie torturować mieszkańców. Na ne akumulatorem. kazali wszystkim cywilom opuścić wieś. Mieszkańcy spoty Większość z nich udała się do pobliskich kali się, by posłu Kolanowic. Gdy powrócili zastali pust^ chać wiadomości obory, ograbione mieszkania..Gdy miesz™ napływających z kańcy z Zawady udawali się pieszo do lu- frontu. Gdy zbliżali boszyckiego kościoła, byli ostrzeliwani się Rosjanie wyda z lasu przez radzieckich żołnierzy. no im rozkaz ewaku- Zbrodnie wojska radzieckiego dokona acji z obietnicą że ne na mieszkańcach naszych miejscowo niedługo powrócą ści przedstawię w kolejnym odcinku. Kościół z Węgier szczęśliwie ocalały w czasie zawieruchy wojennej do swoich domów. Jerzy Farys Pierwsi Rosjanie wjechali do Kotorza Jednak większość mieszkańców pozostała. Małego na koniach. Pojedynczy żołnierze Gdy zbliżały się oddziały radzieckie, Niem niemieccy bronili się na terenie stacji kolejo cy zdetonowali most na „Grobli” (Zawada - Humor śląski wej, gdzie stał załadowany bronią pociąg Gosławice). Dlatego też Rosjanie przeszli wojskowy. Żołnierze Wermachtu zabaryka obecną ulicą Luboszycką w Zawadzie Wiesz, ożeniłech sie - pado Gustlik do dowali się na dworcu kolejowym. Podobno w kierunku Czamowąsów. Francika. pod stacjąkolejowąznajdowały się tunele Najpierw do Zawady weszła radziecka -A fajną mosz babę? i bunkry -Niemcy zniszczyli je przed opusz armia pancerna. Mówili o sobie, że są„do- — Blank podobną do Matki Boskiej. czeniem Kotorza. Od strony Ozimka ów brzy” i nie zrobią krzywdy mieszkańcom. -C o ? czesną Wald Strase a obecnąulicąZieloną Pytali się o drogę do Berlina, mówili, że ści — No dyć, bo jak mie z nią widzą to Rosjanie przetransportowali armaty i dzia gaj ą Niemców. Wspominali jednak, że za godają: „ Matko Bosko, ten mo babę ”.M ła. Bardzo szybko ucichły strzały obrony nimi podąża druga - „zła” armia. W Zawa ♦ ♦ ♦ " niemieckiej. Pewien piętnastolatek z Koto dzie doszło do potyczki między wojskiem Downiej to ludzie mieli więcej dzieci niż rza zabrał z domu granaty pozostawione radzieckim a niemieckim, jeden rosyjski czołg teroz. Nie byli tacy wygodni jak dziś. Je przez Wermacht i chciał powstrzymać na został zniszczony. Paru żołnierzy z obu stron den wdowiec mioł siedmioro dzieci i oże tarcie Rosjan. Jednak to sołdaci powstrzy- straciło życie. nił się z wdową, co miała pięcioro. Po la Druga armia ra tach urodziło im się jeszcze czworo. Roz dziecka wkroczyła baba wyleciała z domu na pole i woło: już tydzień później. -Francek, pódź migiem do dom, bo two Od tej pory zaczęły je dzieci i moje dzieci walą nasze dzieci. się kradzieże, mor ♦ ♦ ♦ dy, bicie ludzi star Roz jeden chłop wzion se drugą babę, szych. Mieszkańcy bo mu ta pierwsza zmarła. Ta druga stara Zawady żyli w nie ła mu się dogodzić jak tylko mogła, ale on ustannym strachu. nic ino dycki to samo: Najbardziej ucier — Ta pierwsza mi to mięso inaczej sma piały młode dziew żyła. Kobieta se już rady doć nie mogła. czyny gwałcone Aż roz przydarzyło jej się straszno rzecz. przez pijanych ra Mięso się przypoliło. Chłop ino wlazł do dzieckich żołnierzy. dom i już od progu woło: No nareszcie Gdy linia frontu za Mariko! Teroz ześ utrafiła — downiej za trzymała się na rze- wsze tak u nas woniało. Tablica upamiętniająca poległych żołnierzy z I i II Wojny Światowej w Zawadzie ce O drze, to N ie m - Opracował: Walter Świerc ( Kapliczki i krzyie Gminy Turawa Na terenie naszej Gminy znajdują się miejsca wsi. Dźwięk dzwonu informował dzwonnice, lecz o historii ich powstania o śmierci mieszkańca, pożarze a w połu nie możemy już dzisiaj zebrać zbyt wiele dnie wzywał do modlitwy „Anioł Pański wiadomości. Obecnie stoją już nieczynne, bo ich Takim właśnie zabytkiem jest dzwon rolę przejęły syreny alarmowe straży nica w Rzędowie. pożarnej a we wsiach pobudowano nowe W czasach, gdy było mało kościołów kościoły. dzwonnice często pełniły rolę centralnego Jerzy Farys Historia dzwonnicy w Rzędowie Zabytkowa dzwonnica w Rzędowie prapradziadka aż z Kośmidrów - ponie powstała około 1788 roku, czyli parę lat waż mieszkańcy nie mogli znaleźć w oko po powstaniu wsi. licy takiego drzewa, prostego a zarazem Dąb, na którym umocowany jest równo rozwidlonego. dzwon, został przywieziony przez mojego Pochodzenie dzwonu nie jest znane, tak samo nie wiadomo, dlaczego na dzwonnicy jest krzyż katolicki, który ma dwie poziome poprzeczki. Dzwonnica ta miała wiele zastosowań: dzwoniono w razie pożaru - aż do lat sześćdziesiątych, kiedy straż pożarna otrzymała syrenę, dzwoniono w południe - aby przypomnieć wszystkim mieszkań com Rzędowa o południowej modlitwie południowej. Dzwoniono również, gdy ktoś zmarł - i po jego śmierci - przez ko lejne trzy dni. Dźwięk dzwonu odprowa dzał zmarłego w czasie ostatniej wędrów ki do kościoła w Kotorzu Wielkim. Zdarzały się również przypadki, że pod czas zabawy w Rzędowie, młodzież z in nych wsi dzwoniła dzwonem dla zabawy. Daszek wraz z dzwonem W 1952 roku dzwonnicę wyremonto wano. Jej drewniane fundamenty były już Od pokoleń dzwonnicą opiekowała się spróchniałe i dzwonnica zawaliła się. rodzina Fuks. Mieszkańcy Rzędowa wylali nowe funda Ostatni raz dźwięk dzwonu rozległ się menty i zamocowali dzwonnicę. Nad w latach sześćdziesiątych. Obecnie dzwon dzwonem wykonano gontowy daszek nica jest cennym zabytkiem Rzędowa. Dzwonnica w Rzędowie obity blachą. Łukasz Moch Dzwon z Bierdzan odnaleziony W czasie II wojny światowej gospo naleziono w pobliskich Węgrach. Został drugim - nieodnalezionym - dzwonie, któ darce niemieckiej doskwierał brak metali z powrotem osadzony w dzwonnicy ko ry zaginął w czasie zawieruchy wojennej. kolorowych potrzebnych do produkcji ścielnej w Bierdzanach. Po drugim dzwo Stwierdziła, że bardzo pragnie odnaleźć go amunicji. Dlatego też pod koniec wojny nie ślad zanikł na wiele lat. i marzy, żeby powrócił do kościoła w Bier ściągano z wież kościelnych dzwony. Na Parę lat temu w podróż sentymentalną dzanach. przełomie 1943/44 roku zabrano z kościo do Bierdzan udał się syn przedwojenne Pan W. Assmann rozpoczął poszukiwa ła św. Jadwigi z Bierdzan dwa najcenniej go kierownika szkoły dr Werner Assmann. nia zaginionego dzwonu na terenie Nie sze dzwony. Stąd też mieszkańcy z Bier Jakież było jego zdziwienie, gdy mógł ze miec. Zwrócił się o pomoc między innymi dzan myśleli, że ich dzwony odlane brązu starszym pokoleniem porozmawiać w ję do Niemieckiego Muzeum Narodowego. zostały przetopione na amunicję. Po za zyku niemieckim. Spotkał się z panią Te Na wyniki poszukiwań nie trzeba było kończonej wojnie jeden z dzwonów od resą Wojtczyk, która wspomniała mu o Dokończenie na stronie 10 Dzwon z Bierdzan odnaleziony Rewizyta strażaków w zaprzyjaźnionej gminie Dokończenie na stronie 10 długo czekać. Niemieckie Archiwum Dzwo W Saalfelder Höhe nów z Norymbergii odnalazło dzwon z Bierdzan w diecezji Passau w gminie W dniach 12-14 chrześcijańskiej Hanzenberg przy Kirch- maja br. delegacja platz 3 - w tamtejszym kościele katolickim. strażaków z gmi Warto walczyć o zwrot dzwonu, bo po ny Turawa gościła siada ogromną wartość historyczną i mu w gminie Saalfel- zealną. Niemieckie Archiwum Dzwonów derHóhe. Na miej dołączyło jego zdjęcie i opis. Na dzwonie sce dojechaliśmy widnieje napis Ave Maria gracia plena ogodz. 14.00wpią- dominus tecum benedectata in mu 1521. tek i zostaliśmy po Oznacza to, że dzwon ten został odlany witani przez przed- w 1521 roku. Jest więc prawdą, że istniał stawicieli tamtej już wcześniejszy kościół w Biedzanach, szych strażaków niż ten obecny z 1711. oraz burmistrza gmi Chciałbym również podkreślić artyzm ny Wolfganga Pe ludwisarza, który odlał ten dzwon. Umie tera. Po rozpakowa ścił na nim misterne ozdoby w stylu grec niu i zakwaterowa kim, fiyzy z symetrycznie powtarzającymi niu w przytulnym się elementami zaplątanych liści i owoców i malowniczo położonym pensjonacie, roz nowany jest u nich zupełnie inaczej niż u winorośli i kwiatów. poczęło się zwiedzanie jednostek OSP. nas, a więc wszystko było nowe Wymiary tego dzwonu nie są może W gminie tej jest 16 jednostek OSP, i bardzo ciekawe. Myślę, że z niektórych zbyt imponujące, bo ma tylko 61 centy z których dwie posiadają swoje filie. Ze rozwiązań powinniśmy skorzystać na na metrów wysokości i waży 138 kilogramów. względu na to, że gmina usytuowana jest szym terenie. O godz. 14.00 gościliśmy na Mieszkańcy Bierdzan chcieliby, żeby w terenie górzystym, nazywanym przez zawodach sportowo-pożarniczych, gdzie dzwon ten powrócił do ich miejscowości. mieszkańców wrotami Turyngii, droga do mogliśmy dopingować zmaganiajednostek, Muszą teraz jednak wystąpić z wnioskiem wszystkich miejscowości jest stroma i krę oraz - przy okazji - zobaczyć, w jaki spo o zwrot zagrabionego mienia. Starsze po ta ale za to z przepięknymi widokami. sób przebiegajązawody, aby w przyszłym kolenie ma nadzieję, że usłyszy jeszcze W pierwszym dniu odwiedziliśmy 8 jed roku uczestniczyć wspólnie w tych zawo dźwięk zaginionego dzwonu, ale roz nostek, w których zostaliśmy bardzo mile dach. Po zakończeniu zawodów wręczono brzmiewającego już z bierdzańskiej wieży i serdecznie przyjęci, a pytaniom w spra nagrody - zwycięska drużyna dziecięca kościelnej. wie posiadanego sprzętu i wyposażenia otrzymała od nas maskotkę pluszowego Jerzy Farys nie było końca. strażaka, która sprawiła im wiele radości. W tym dniu w Dit- Wieczorem zostaliśmy zaproszeni na trichshütte na pa uroczystąkolację w małej restauracj i z pięk miątkę spotkania, nym wystrojem, który stanowiły ekspona posadziliśm y ty niejednokrotnie muzealne oraz rzeczy drzewko. Dzień za codziennego użytku. Po wspólnej kolacji kończył się wspól przeszliśmy do sali miejscowej OSP, gdzie ną kolacjąw jedno odbył się wspaniały wieczorek z udziałem stce Unterwirbach. przedstawicieli wszystkich jednostek z pa Następnego nem burmistrzem. W trakcie wieczorku przy dnia o godz. 9.00 muzyce, zawiązało się wiele przyjaźni i był rozpoczęliśmy wizy- czas na wspólne rozmowy i wymianę do towanie następ świadczeń. Wymieniono się również pre nych jednostek. zentami, które zostały przygotowane tak z Pierwszą z wizyto jednej jak i z drugiej strony. Tu też była oka wanych straży by zja podziękować wszystkim za tak wspa ła największa w ich niałe i miłe przyjęcie, jakie przygotowali nam gminie jednostka w druhowie z partnerskiej gminy. miejscowości Kle W niedzielę ostatniego dnia wizyty ingeschwenda. Tu o godz. 10.00 wyjechaliśmy jeszcze do taj dowiedzieliśmy dwóch jednostek OSP, gdzie w jednej się jak zorganizo- z nich w plenerowych warunkach i przy wanajest ich struk pięknej słonecznej pogodzie zostaliśmy tura pożarnicza. podjęci obiadem. Następnie zwiedziliśmy Sposób prowadze w powiatowym mieście Saalfeld ich Zdjęcie dzwonu z Bierdzan przekazane przez Niemieckie Archiwum Dzwonów nia działań koordy Dokończenie na stronie 11 CZŁE.VlŁC 2 0 0 6 — iii i i wmMsMmmmnmiwB, FALA ...... — r / ^ Wizyta strażaków z Yolkmannsdorf W dniach 9-11 czerwca gościliśmy na z wielką determi terenie naszej gminy strażaków z jednost nacją uczestniczyły ki Volkmannsdorf z partnerskiej gminy dwie drużyny zNie- Saalfelder Hóhe. miec. Drużyna se W pierwszym dniu wizyty strażacy nie niorów z jednostki mieccy zwiedzali Międzynarodowe Targi Volkmannsdorf wy Pożarnicze EDURA 2006 w Częstochowie, startowała również które wzbudziły u nich bardzo duże zain w zawodach zgod teresowanie. Na targach zapoznali się ze nie z naszym regu sprzętem pożarniczym, jaki wystawiały fir laminem. Regula my pożarnicze z całej Europy. Po powro min niemiecki różni cie strażacy spacerowali nad Jeziorem się dość znacznie Dużym, gdzie nocowali w „Pensjonacie od naszego, ale Zielony Tam też przygotowywali się do mimo to spróbowa występu na zawodach pożarniczych. Wie- li swoich sił i jak na Drużyna z Niemiec na starcie czorem natomiast po wspólnej kolacji, pierwszy raz osią przy ognisku wspominano spotkanie ma gnęli niezły czas, zarówno w sztafecie jak sowej z Urzędu Marszałkowskiego, oraz •jowe w Niemczech oraz wymieniano się i ćwiczeniu bojowym. Następnie drużyna wszystkim kibicom, którzy przyszli dopin doświadczeniami w przeprowadzaniu kon młodzieżowajak i drużyna seniorów poka gować zmagania naszych jak i niemiec kurencji na zawodach. zały dwa starty zgodne z ich regulaminem. kich strażaków. W sobotę o godz. 11.00 na stadionie Wszystkim zwycięzcom jak i drużynom Kolejność wyników na zawodach w Kotorzu Małym odbyły się Gminne Za zNiemiec wręczone zostały pamiątkowe pu przedstawia się następująco: wody Sportowo Pożarnicze, w których chary i dyplomy. - W kategorii oldbojów: I miejsce - OSP Po zakończonych zawodach ok. godz. Osowiec, II miejsce-OSPKotórz Wielki. IV Saalfelder Hóhe 17.30 w jednostce OSP Osowiec zorgani - W kategorii seniorów: I miejsce - OSP zowane było przyjęcie dla przedstawicieli Osowiec, II miejsce - OSP Węgry, Dokończenie ze strony 10 wszystkich jednostek naszej gminy, całej III miejsce - OSP Ligota Turawska, magazyny, w których zgromadzone są delegacji niemieckiej oraz wszystkich IV miejsce-OSP Bierdzany, Vmiejsce- środki i sprzęt potrzebny do wielkich ak członków OSP Osowiec biorących udział OSP Kadłub Turawski, VI miejsce-OSP cji ratowniczych. Magazyn ten jest na w zawodach. Wspólna zabawa taneczna OSP Zawada. prawdę dobrze wyposażony i spełnia ocze trwała do późnych godzin nocnych. - W kategorii Drużyn Żeńskich: I miej kiwania ich powiatu. Jednym z punktów W niedzielę delegacja zwiedziła jeszcze sce - OSP Ligota Turawska, II miej wizyty było Centrum Powiadamiania Ra południowy brzeg Jeziora Dużego, Jezio sce-O S P Osowiec, III m iejsce-O SP tunkowego. Tam zapoznaliśmy się z prze- ro Srebrne a na poczęstunek zaproszona Węgry, IV miejsce - OSP Bierdzany. biegiem drogi alarmowania wszystkich była do OSP Bierdzany. Tam zwiedziliśmy - W kategorii MDP chłopców: I miej służb: od odebrania telefonu nr 112 do zabytkowy kościółek i po obiedzie goście sce - OSP Węgry, II miejsce - OSP Ka •wyjazdu danej jednostki do zdarzenia. wyruszyli w drogę powrotną do domu. dłub Turawski, III miejsce - OSP Kotórz Ostatnim punktem wizyty było zwie Wizyta ich jeszcze mocniej scementowała Wielki, IV miejsce - OSP Rzędów. dzanie dużej jednostki OSP w mieście po przyjaźń, jaka nawiązała się pomiędzy - W kategorii MDP dziewcząt: I miejsce - wiatowym Saalfeld. Straż w Saalfeldzie jest wszystkimi jednostkami. OSP Węgry, II miejsce - OSP Osowiec. dużąi dobrze wyposażonąjednostką, któ Korzystając z okazji chciałbym bardzo - W kategorii HDP chłopców: I miejsce- ra obsługuje teren całego powiatu. serdecznie podziękować wszystkim jed OSP Węgry, II miejsce - OSP Osowiec. Pożegnaliśmy się z przedstawicielami nostkom OSP za wspaniałe przyjęcie, ja - W kategorii HDP dziewcząt: I miej zaprzyjaźnionych OSP, jak również z bur kie zgotowali delegacji niemieckich stra sce - OSP Kadłub Turawski, II miej mistrzem, którzy niestrudzenie przez żaków. Za życzliwą atmosferę na gmin sce - OSP Węgry. III miejsce - OSP wszystkie dni towarzyszyli nam w czasie nych zawodach sportowo pożarniczych, Zawada, IV miejsce - OSP Osowiec. tej wspaniałej wizyty. Wizyta była bardzo które ochotnikom z Volkmansdorf na za Artur Gallus owocna i aż żal było wyjeżdżać czując tak wsze pozostanąw pamięci. Dziękuję rów Podziękowanie za pomoc finansową na wspaniałą atmosferę i miłe przyjęcie. Jed nież wszystkim, którzy umożliwili nam zor leży się także Śląskiemu Stowarzyszeniu nak nie rozstajemy się z naszymi przyja ganizowanie tych zawodów: Zarządowi Samorządowemu z siedzibą w Leśnicy, któ ciółmi na długo, bo już 10 czerwca br. bę klubu „SILESIUS”z Kotorza Małego za re poparło wniosek Urzędu Gminy Turawa dziemy gościć ich zwycięską drużynę na udostępnienie nam obiektu sportowego. złożony do Konsulatu Generalnego Repu naszych zawodach sportowo-pożarni Firmie TRAS-MEDYK i NZOZ z Osowca bliki Federalnej Niemiec we Wrocławiu. czych w Kotorzu Małym, na które serdecz za udostępnienie karetki pogotowia wraz T.G. nie wszystkich zaprosiliśmy. z lekarzem w celu zabezpieczenia medycz Urząd Gminy Turawa Artur Gallus nego, posłowi na Sejm RP Ryszardowi Zdjęcie także na tylnej stronie okładki. Galii za zorganizowanie pomocy finan Zdjęcie również na ostaniej stronie okładki. f A L A CZLE.W/ILC 2 0 0 6 Włodarze naszych wsi Kotórz Mały - Proszę czytelnikom Fali przybliżyć swoją postać. Nazywam się Klaudia Swierc. Przed rozpoczęciem pracy społecznej przez dzie sięć lat byłam pracownicą Filii Banku t y v I - Spółdzielczego w Turawie, zatrudniona na stanowisku starszego referenta. Moja sy tuacja rodzinna (dwójka małych dzieci, poważnie chora teściowa) nie pozwoliła do końca wykonali mieszkańcy, oczywi krótkotrwałe rezultaty. Ze względu na mi na kontynuowanie pracy zawodowej. ście wcześniej musiałam postarać się o bezpieczeństwo mieszkańców ogromną Po urlopie wychowawczym zapropono stosowne pozwolenia i zgromadzić całą potrzebąjest budowa chodnika wzdłuż wano mi etat w Banku w Opolu, co w tam dokumentację. ulicy Opolskiej. Wiele do życzenia pozo- tej sytuacji było wykluczone. Zawsze by Powstał w tym miejscu duży, piękny stawia stan oświetlenia dróg. Można b y ^ J łam osobą aktywną, często wybierano plac. Zasialiśmy trawę i posadziliśmy wyliczyć tych bolączek jeszcze sporo. mnie na przewodniczącą klasy w szkole, krzewy ozdobne. Niedawno odnowiliśmy - Przejeżdżając przez Kotórz Mały wi drużynową w harcerstwie, przewodni wiejską kapliczkę. Przy pomocy Urzędu dzimy wyremontowaną byłą szkolę pod czącą grupy kolonijnej. Kiedy zaś zbliżały Gminy udało się likwidować dzikie wy stawową. Proszę przybliżyć czytelnikom się wybory na sołtysa, ludzie (szczególnie sypisko śmieci w lesie, przy końcu ulicy realizację tego remontu. młodzi) zaczęli mnie namawiać, żebym Zielonej. Cieszymy się też z luster drogo Wyremontowany budynek byłej Szko spróbowała sił. Nie chciałam się zgodzić, wych ustawionych na terenie naszej wsi, ły Podstawowej cieszy nas wszystkich ponieważ przeczuwałam, że nie będzie które znacznie poprawiają bezpieczeń swym wyglądem. Pieniądze na ten cel łatwo. Kandydowałam „ dla świętego spo stwo kierujących. pozyskaliśmy dzięki działaczom Mniej koju ” łudząc się, że mnie nie wybiorą. Sta Zajmujemy się na co dzień bieżącymi szości Niemieckiej, a konkretnie po ło się inaczej. Jestem osobą ambitną więc problemami, oraz realizacją zadań stachodzą z Funduszu Rozwoju Śląska Opol staram się nie zawieść zaufania ludzi. tutowych. skiego. Dzięki 50. tysiącom złotych zo - Jak długo pełni Pani funkcję sołty Bierzemy udział jako wieś w różnego stał wyremontowany dach, kominy, zo sa? rodzaju konkursach. W marcu 2003 roku stały wymienione rynny, okna, odnowio Funkcję sołtysa pełnię od 1999 roku. przystąpiliśmy do programu aktywizacji no i pomalowano elewację. W styczniu 2007 roku kończę drugą ka społeczności lokalnych pod nazwą „ Od Wewnątrz budynku przeprowadzono dencję. nowa Wsi". Mamy przygotowany projekt, remont sal, wymieniono instalację sani - Jak ocenia Pani swoją działalność? dzięki któremu chcielibyśmy pozyskać tarną, położono kafelki, a dzięki spon- Trudno ocenić samą siebie. Zresztą to środki z Unii Europejskiej, potrzebne do sorom wstawiono nowe drzwi do czte-^w nie tylko moja praca, ale całej Rady So poczynienia dalszych inwestycji w bu rech pomieszczeń, położono wykładzinę łeckiej. Mogę tylko powiedzieć, że sta dynku byłej szkoły podstawowej. Jako podłogową na zapleczu kuchennym i go ramy się na ile jest to możliwe spełniać sołectwo bierzemy udział w turniejach spodarczym. Wszystkie prace zostały wy swoje obowiązki jak najlepiej. Żadna rekreacyjno- sportowych, dożynkach konane w czynie społecznym. Niestety to prośba mieszkańca Kotorza Małego, lub gminnych i diecezjalnych. W roku 2003 jeszcze nie koniec, czeka nas jeszcze tro wskazany przez niego problem nie pozo byliśmy gospodarzami Gminnych Doży chę pracy związanej z wykończeniem stają bez odzewu. Każda sprawa jest nek. W sensie organizacyjnym do tej im głównej sali, a potem już tylko uroczyste sprawdzana, a problem skierowany do prezy przygotowaliśmy się świetnie. Nie otwarcie obiektu. odpowiednich urzędów i służb. Niestety stety nie dopisała pogoda. -Jak wygląda współpraca z mieszkań te służby bardzo często nie wywiązują się - Co chciałaby Pani jeszcze zrobić dla cami Kotorza Małego? ze swoich powinności. Kotorza Małego? Można to wywnioskować z tego, co - Co udało się Pani jeszcze osiągnąć Potrzeb jest bardzo wiele. już powiedziałam wcześniej. Na ogół dla Kotorza Małego? Nie możemy doczekać się rozpoczęcia mieszkańcy chętnie biorą udział w pra Znowu nie można powiedzieć, że to prac związanych z budową kanalizacji. cach społecznych, nie ma z tym większe tylko moje osiągnięcia. Składa się na to Wójt obiecał, że ruszą prace w czerwcu. go problemu. Szkoda tylko, że angażują społeczna działalność Rady Sołeckiej i Zobaczymy. się wciąż te same osoby. Nie brakuje nie niektórych bardzo aktywnych mieszkań Wielkim marzeniem i zarazem palącą stety takich, którzy stoją z boku, kryty ców. Siłami społecznymi doprowadzili potrzebąjest asfaltowanie siedmiu dróg kują a sami nic nie robią. śmy do rozbiórki walącego się domu gminnych na terenie naszej wsi. Co roku - Dziękuję za rozmowę (własności Urzędu Gminy) tzw. „Libi- ich nawierzchnia jest poprawiana po Wywiad przeprowadził: chowni ”. Wszystkie prace od początku przez równanie, ale to przynosi marne i Jerzy Farys CZLE.W/IŁC 2006 wam fALA aaaaaaaaaaaaaawamaaaawaaaaaaaaaaaaaaaaaaaamammm$Mi$M$Mm8SP <13: W kilku słowach... Opolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Łośiowie Opolskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne “Teraz W ieś” Co słychać w Węgrach jOODS Wiele dzieje się w Węgrach. Postaram Przygrywał zespół „Venus”a kolacje przy nyptOM się to przedstawić w kilku zdaniach. gotowały nasze gospodynie, za co ser dla Przed świętami Wielkanocy dwie pa decznie dziękujemy. ‘boiwJtMOw w He,0i.vad\. nie uczestniczyły w konkursie kroszon- Grupa mieszkańców zajęła się remon ta udział karskim zajmując: pani Kornelia Klimek tem pomnika poległych, który jest czę- w konkursie “Tradycyjny stół wielkanocny" 11 miejsce i pani Beata Dziuba IV miejsce. ściąkapliczki - dzwonnicy z 1836 roku. W dniu 6 kwietnia w Ośrodku Doradztwa Finansowo ten remont wspomogli miesz Rolniczego w Łośiowie odbył się konkurs kańcy, rada sołecką OSP Węgry i Koło .Tradycyjny stół wielkanocny”, w któ TSKN Węgry. Pomnik dostał nowy este rym panie Róża Wieczorek, Lidia Fro- tyczny wygląd -trzeba wprawdzie jesz nia i Beata Dziuba otrzymały wyróżnie cze zadbać o zieleń. W tym miejscu dzię nie w formie dyplomu i ozdobnych szkla kuję za pracę Rajmundowi Jończykowi, nek. W konkursie tym brały udział 22 gru Bernardowi Gwoździowi, Franciszkowi py. W kwietniu z inicjatywy Rady sołec- Konieczko, Andrzejowi Swiercowi, Pio kiej i przy pomocy mieszkańców na ulicy trowi Lataczowi, Józefowi Wieczorko Szkolnej powstała kapliczką, poświęcona wi, Karolowi i Krzysztofowi Komorom, •patronowi naszej parafii ,, Świętemu Józe Józefowi Matyszok i Janowi Klimkowi. fo w i”. Przy tej okazji zostało wyremonto Powoli budujemy plac zabaw, ale wane gniazdo bociana, które znajduje się o tym w następnej Fali. Zima w tym roku w pobliżu, a nie było zamieszkałe od 14 była bardzo długą lecz pieniądze, które zo lat. W remoncie tego gniazda pomógł nam stały wystarcząjeszcze na remont bocznej Referat Rolnictwa UG, finansując koszt odnogi ul. Opolskiej oraz na ustawienie kil Bez „Kulis" podnośnika. Gniazdo to znajduje się na ku znaków. W tym roku w Węgrach dwie wysokości 21 metrów, wkrótce zostało za pary obchodziły złote gody: Państwo Pozwolę sobie napisać, jak było, skoro mieszkałe przez parę bocianów, lecz nie Wiench i Miętus. Jubilatom życzymy dużo moje nazwisko zostało wymienione w nu na długo. Mamy nadzieję, że w przyszłym zdrowia oraz sto lat. merze 1/64/2006 „Fali”. roku przylecą znowu i wychowają młode. W imieniu mieszkańców życzenia składa „Radny z Kadłuba milczał”, tak zgadza Kapliczka Św. Józefa została poświęco Sołtys się, bo radny Grzesik wiedział, że jego szkoła na 1 maja i odbyła się tam pierwsza Majów Jerzy Dziuba będzie istniała jako zbiorcza „za lasami ”. ką chociaż pogoda nie dopisała. Przyszło Fotografia również na tylnej stronie okładki. wielu mieszkańców i gości. Zo O istnieniu tej szkoły jako zbiorczej, ze względu na przygotowanie jak i położenie stali poczęstowani kawą i koła geograficzne, przekonywał sam wójt gminy. czem, przygrywała nam nasza młoda orkiestra dęta. W tym Cała rada gminy była też przekonana miejscu pragnę podziękować o utrzymaniu tej, a nie innej szkoły. •wszystkim, którzy pracowali, 0 szkole zbiorczej w Ligocie Turawskiej aby przygotować to święto. wójt gminy nie chciał słyszeć. Również dziękuję tym, którzy Wszystko tak trwało do pewnego cza przyczynili się do powstania ka su. Natomiast tajemnicąjest co, a raczej pliczki i bocianiego gniazdą Są kto i jakich użył argumentów, skoro wpły to: Jan Fronia, Ryszard i nęły na zmianę zdania wójta. Łukasz Pawleta, Paweł Fikus, Wójt zaczął przekonywać Radę Gminy Gerard Niemczyk, Władysław do szkoły w Ligocie Turawskiej. Wasiak, Herman Słowik, Je 1 to było zaskoczeniem dla wszystkich rzy Dziuba, Jolanta Bawej, radnych. Prawie wszyscy radni zadawali Lidia Fronia, Beata Dziuba. sobie pytanie, co się stało, że wójt zmienił W dniu 21 maja świętowali zdanie. śmy spóźnione święto Św. Flo Radny Grzesik był zaskoczony i zaczął riana i Dzień Strażaka. Mieliśmy walczyć o szkołę, ale było za późno. mszę za strażaków z Węgier i Jestem przekonany, że gdyby radny Osowca oraz tradycyjny prze Grzesik wiedział chociaż tydzień wcze marsz przez te miejscowości z śniej co się kroi z jego szkołą to sądzę, że orkiestrą sztandarami i wozami był w stanie przekonać radnych, aby nie strażackimi. Święto zakończyło dopuścić do jej likwidacji. się ciepłą kolacją i zabawą ta Były radny neczną w remizie OSP Węgry. Remont gniazda bociana. R.Respondek mKHBm mmmm FALA CZLE.W/ILC 2006 Historia budowy jeziora turawskiego. 0 naszych Staubeckach cz. IV Drugą część opowiadania o Staubec go przełożenia koryta Małej Panwi. Umo nych materiałów oraz ceny jednostkowe kach zakończyłem wiadomością że w dniu wa ogólna spisana jest na 36 stronach ma i całościowe za ich wykonanie. 16.08.1934 r. zawarto nową umowę już na szynopisu A4. Określa daty rozpoczęcia - Zał. nr 2 - określa ogólne zasady przyj wybudowanie całej zapory czołowej - zwa i zakończenia poszczególnych zadań, plus mowania robotników, warunki socjalne, nej u nas wałem głównym. Teraz kilka zdań sankcje za nieterminowe wykonanie eta przepisy BHP i ochronę zdrowia osób o tej umowie: obejmowała całokształt wa pów budowy. Do tego dochodzi 8 załącz zatrudnionych na budowie. runków budowania zapory czołowej łącznie ników szczegółowych precyzujących do - Zał. nr 3 - ogólny plan sytuacyjny. z wykonaniem obwałowania terenu przy kładnie wszystkie zagadnienia związane - Zał. nr 4 - dokładnie opisany sposób szłej budowy obiektu śluzy i elektrowni, z tą budową. Itak: budowy wału. wykonania wykopów pod tą budowę, wy - Załącznik nr 1 - określa wielkość posz - Zał. nr 5 - dokładnie opisany sposób konania ścianki szczelnej jak i późniejsze- czególnych zadań, ilość i nazwę potrzeb- budowy śluzy i elektrowni i przełożenia koryta Małej Panwi Przyroda Turawy i jej okolic. Tekst i grafika: Walter Świerc - Zał. nr 6 - przedstawia mapę geolo giczną linii szczelnej wału otrzymaną w wyniku wierceń podłoża i sposoby Łoś w lasach turawskich! uszczelniania podstawy wału przed* Łoś, choć praktycznie od kilku stuleci ostojach prawobrzeżnej Odry na Opolsz- przesiąkaniem wody jeziora. nie przebywa w lasach turawskich, to czyźnie. - Zał. nr 7 - przedstawia mapę geologiczną ostatnio dotarła do mnie informacja o tym, Zapomniano jednak, że przyroda nie przyszłych kopalń piasków, żwiru i iłu. że jakimś cudem od dłuższego czasu prze gwarantuje stabilności istniejących zjawisk -Zał. nr 8 - podaje normy DIN obowiązu bywa jeden z nich na naszym terenie. i na naszych oczach zdarzają się różnego jące na tutejszej budowie. Ten piękny i atrakcyjny ssak na znacz rodzaju katastrofy w tym również przyrod W zdumienie wprowadziły mnie nej części Polski w zamierzchłych czasach nicze. Dotknęło to między innymi łosia. zwłaszcza korzystne dla robotników prze był gatunkiem często spotykanym a na Znaczna odbudowa stada w Polsce pisy regulujące sposób przyjmowania no wet w wielu miej scach wręcz pospolitym, nastąpiła w latach siedemdziesiątych wych pracowników, warunków socjalnych w tym także w kniejach i bagiennych i w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych i przepisy BHP do stosowania na budo ubiegłego stulecia. wie jeziora i ochronę zdrowia tam obowią Źródłem ówczes zującą. Regulowały też warunki zakwate nych osiągnięć była rowania, czas wypłaty wynagrodzeń itp. sprzyjająca gospo Np. pracodawca zobowiązany był wypła darka leśna zapew cać robotnikom wynagrodzenie tak wcze niająca obfitą bazę śnie w czasie godzin pracy, żeby - na ich paszowąw krytycz życzenie - pracodawca jeszcze w danym nym sezonie zimo dniu mógł wysłać pieniądze na swój koszt, wym, a także właś do rodzin zamiejscowych robotników.' ciwa polityka od Robotnicy musieli mieć zapewnioną do strzałowa tego ga stateczną ilość pryszniców z ciepłą wodą tunku. suszarnie odzieży, środki myjące, co ty Zadanie na dzień dzień zmianę ręczników, co miesiąc wy dzisiejszy, to odbu mianę bielizny pościelowej itp. dowanie stanu po Firmy budujące jezioro mogły tylko głowia z omawiane w zależności od ogólnej liczby zatrudnio go okresu a także nych przyjąć do pracy od 5 do max 20% prowadzenia racjo pracowników niższego nadzoru i robotni nalnej gospodarki ków. Całąprzygniatającą większość kiero w ostojach i rejo wał do pracy powiatowy urząd zatrudnie nach hodowlanych, nia w Opolu. Nad zdrowiem pracowników co może dać gwa czuwało 2 lekarzy w 2 ambulatoriach umiej rancję, że łoś nie scowionych proporcjonalnie w różnych zniknie na zawsze, odległościach tej rozległej budowy. a wręcz przeciwnie Najpoważniejszym wyzwaniem dla pro znajdzie się także jektantów jak i wykonawców było wyko w nowych rejonach nanie takiej ściany szczelnej, która uniemoż Polski, w tym także liwiałaby przesiąkanie wody jeziora pod w Borach Stobraw- podstawą wału. Jak dzisiaj - po 70 latach - sko-Turawskich. Ciąg dalszy na stronie 15 CZŁE.W/ILC 2006 FALA 0 naszych Staubeckach... projekt tej budowli, w której pomieszczo niowych. Jak jest głębiej - nikt nie wie. Ciąg dalszy ze strony 15 no wszystkich 6 sztolni tj. 2 energetyczne Nie wiedziano wtedy także, że po wojnie do napędu turbin, 2 spusty denne i 2 sztol przez 50 lat rybacy bez przeszkód będą widzimy, udało im się to znakomicie - nie główne z wieżami przelewowymi do palili na kamiennej, przywodnej skarpie w przeciwieństwie do wybudowanego odprowadzenia wód powodziowych, plus wału ogniska do grzania się w nocy czy 30 lat temu jeziora nyskiego, gdzie - jak po 2 dodatkowe zamykane upusty w tychże zimą, a tuż-0 ,5 m pod kamieniami skarpy dawała prasa i radio - problem przesiąka sztolniach. Wysokość piętrzenia normal - znajduje się arcyważny wodoszczelny nia wód pod podstawą wału zagraża coraz nego przyjęto 176,10 n.p.m. Przy tej wy ekran iłowy, który teraz od tych ognisk bardziej stabilności zapory tego jeziora jak sokości piętrzenia obliczono pojemność pewnie popękał i już nie jest szczelny. i obszarom przyległym. jeziora 90 min m3 - skąd teraz raptem przyj Po czwarte: ile szkody w nasypie i ekra W następnym odcinku przybliżymy muje się pojemność jeziora 108 min m3, nie iłowym zapory czołowej zrobiły korze sobie technikę wykonania ścianki szczel gdy wiadomo jest, że jezioro jest już w nie 40-letnich dębów rosnących do niedaw nej podłoża wału i sposób jego sypania. znacznej części zamulone? Wysokość na swobodnie na skarpie tej zapory i usu Teraz chciałbym się jeszcze ustosunko wież przelewowych fali powodziowej przy niętych dopiero przez obecne kierownic wać do problemu bezpieczeństwa terenów jęto 176,20 n.p.m. W projekcie przewidzia two zbiornika turawskiego? Niewiadomo. poniżej naszego jeziora. no, że przekroczenie poziomu piętrzenia I po piąte-najważniejsze: za czyimś sza Początkowo zamierzałem to zagadnie powyżej poziomu krawędzi wież przelewo tańskim podszeptem, przygotowując się do nie naświetlić na zakończenie tego seria wych tj. 176,20 NN może trwać tylko krót budowy elektrowni Opole - celem zapew lu, uznałem jednak, że nie należy z tym kotrwale. Również krótkotrwale w wyni nienia stałego dopływu czystej wo-dy: jezio zwlekać bo czas nagli. Coraz częściej zda ku dopływu fali powodziowej 285 m3/s ro stanowi naturalną oczyszczalnię ście rzają się anomalie pogodowe w rożnych może trwać piętrzenie do maximum ków — ktoś — za czasów „wiecie, rozumie częściach naszego globu. Klimatolodzy 176,90 NN. cie, pomożecie ”, gdy nie można było opo Obliczono także nować - zadecydował o podniesieniu po taki scenariusz kata ziomu wież przelewowych na śluzie o 43 cm? strofalny, że gdy w Podnosi to automatycznie o tyle samo wy chwili dopływu fali sokość piętrzenia wody we wszystkich powodziowej 285 opisanych powyżej przypadkach. Ta zaś - m3/s wszystkie czyn w ostatnim z opisanych wyżej scenariuszy - ne otwory spusto wynosi 177,22+0,43=177,65NN i jest we są z jakieś loso 0 25 cm powyżej ekranu iłowego - co jest wej przyczyny za równoznaczne z rozmoczeniem wału, jego mknięte, wtedy po zniszczeniem i rozlaniem wód jeziora do ziom wody może naszej doliny! podnieść się nawet Po szóste: nikt na żadnym modelu nie do wysokości 177,22 sprawdził i nie jest w stanie przewidzieć, Wieże przelewowe w fazie budowy NN. Przy tym pozio jak będą oddziaływać na konstrukcje mie piętrzenia wyda sztolni wody spadające z podniesionych alarmują, a za nimi meteorolodzy ostrze tek wież przelewowych będzie wynosił już - o prawie pół metra - krawędzi wież prze gają o czekających nas klęskach suszy, 250 m3/s i woda podnosić się więcej nie lewowych. Może to, co napisałem, jest czy katastrofalnych deszczach o niespo będzie. Wszystkie te poziomy napełnienia zbyt dosadne, ale niech daje do pomyśle tykanym dotąd natężeniu, spowodowa jeziora, gdy są krótkotrwałe, jeszcze kon nia kompetentnym osobom i spowoduje nych zmianami klimatycznymi wynikłymi strukcji zapory jeziora nie zagrażają, ponie powrót do stanu sprzed tej - Boże broń - z ocieplenia się atmosfery ziemskiej. Jako waż poziom iłowego ekranu szczelnego modernizacji. Tym bardziej, że urządzenia przyczynę podają niefrasobliwą działal chroniącego wał przed rozmoczeniem jest śluzy i wału się starzeją i stają się coraz ność ludzkiej cywilizacji. do wysokości 177,40 NN i wtedy woda jesz słabsze - starzenie betonów, korozja zbro Otóż, gdy w 1930 roku opracowano za cze wału nie uszkodzi! jenia, nornice drążące ziemny nasyp wału. łożenia i projekt budowy jeziora turawskie- Ale istotne jest to, co teraz powiem: Gdy - w czasie powodzi w lipcu 1997 r. - go, już - od co najmniej 17 lat - badano niestety w projekcie nie powiedziano, jaki woda w jeziorze spiętrzona była prawie warunki hydrogeologiczne rzeki Mała Pa- to jest ten czas krótkotrwały? Godziny, do krawędzi już podniesionych wież, ale new i jej dopływów. W tych badaniach co dni? I to jest po pierwsze. jeszcze się nie przelewała, konstrukcja fano się nawet do wielkiej powodzi w 1854 r. Po drugie: wtedy - tj. w 1930 r. - nie było budowlana śluzy i elektrowni cała drgała. Uznano wtedy, że wg scenariusza katastro jeszcze mowy o zmianach klimatu i związa Prezentowane zdjęcia pokazująopisane ficznego rzeką tą może dopłynąć do jeziora nym z tym zagrożeniem - poprzez, nieprze wyżej wieże przelewowe. Pierwsze: w fazie 285 m3/s. Ale dzięki dużej powierzchni przy widziany wtedy i dotychczas nie notowa budowy i jeszcze bez stalowych osłon typu szłego jeziora - ponad 20 km - największy ny, wzrost opadów atmosferycznych. kratowego mających zabezpieczyć sztolnie odpływ wyniesie 250 m3/s. Po trzecie: nie wiedziano wtedy, że już główne przed wpadaniem do nich - przy- W instytucie doświadczalnym ds. bu za 25 lat woda w jeziorze będzie tak zanie transportowanych przez wody powodzio downictwa wodnego w Berlinie wykona czyszczona, iż będzie zagrażać trwałości we - kłód drewna itp. Zdjęcie drugie poka no model w skali 1:30 dla tutejszej śluzy i konstrukcji żelbetowej budynku śluzy zuje jedną z wież już w czasie eksploatacji urządzeń spustowych. W wyniku tych i elektrowni. Gołym okiem widoczne są 1 jeszcze przed podwyższeniem jej krawędzi. doświadczeń opracowano ostateczny ślady kruszenia się betonów powierzch Dokończenie na stronie 16 FALA CZLEAVlLC 2006 O naszych Staubeckach... Ciąg dalszy ze strony 15 Krótka historia Turawy Wieże stanowią główne i podstawowe urządzenie zabezpieczające jezioro i wał przed - nadmiernym i niebezpiecznym - i jej mieszkańców cz. 4 wzrostem poziomu wody w czasie powo dzi czy awarii urządzeń spustowych i - Pierwszy wolny zagrodnik tj. rolnik po Na dokładnej i szczegółowej mapie w konsekwencji - tereny poniżej jeziora siadaj ący 4 - 8 ha ziemi uprawnej zjawia Księstwa Opolskiego z 1736 roku autor przed katastrofą. się w Turawie w 1735 r. Była to zagroda stwa J.W. Wielanda widnieje w miejsco Jako mieszkaniec Turawy proszę wła obok teraźniejszej masami. Wjego posia wości Rosocha przy Turawie cegielnia i - ściwą komisję przy Radzie Gminy Turawa daniu była całość areału na odcinku mniej choć taka w żadnym innym źródle z tego 0 zainteresowanie się tym tematem. więcej od dzisiejszego ronda do granic okresu nie występuje - musimy jednak Zakończyć wypada mi jednak akcen Łycyny na Zachodzie i między Młynówką przyjąć, że takowa wtedy tutaj istniała. Ce tem optymistycznym - bo widoczne jest a rzeką Mała Panew na Północy. Nazwi gielnie w tamtych czasach były widocz duże zaangażowanie obecnego kierownic sko tego pierwszego turawskiego zagrod nie bardzo ważnym, ale i rzadkim obiek twa i załogi zbiornika wodnego Turawa nika to Karbowny. Widocznie był u Lo- tem, iż zasługiwały na umieszczenie na w usuwaniu skutków wieloletnich zanie evenkronów karbowym i to stało się jego mapach geograficznych. Czy już wtedy dbań. Skromnymi środkami-jakimi dys nazwiskiem. Posiadłość tę dostał zapew cegłę wypalano w piecach czy tylko na ponują- starają się o doprowadzenie je ne w nagrodę za wierną służbę swojemu słońcu-nie wiadomo. W 1743 r. mówi się ziora i terenów przyległych do wymogów, panu. Od roku 1775 właścicielem był tu już o mieszkających w Turawie „Anger- jakie stawiane są tego rodzajom obiektom. Simon Kupka, syn Grzegorza Kupki - rol haeusler” - po polsku „Anger” to daw Po wielu latach kosi się nawet murawę nika z Kadłuba Turawskiego, który przy- niej majdan, teraz placyk wiejski - płacą skarpy zapory czołowej - i jest nadzieja, żenił się do Turawy poślubiając Zuzannę cych swe powinności podatkowe do Ko że powstrzyma to widocznąjuż erozję na Karbowną. W roku 1850 właścicielem tej torza Wielkiego, na którego terenie Tura sypu wału. Gdyby jeszcze nasza policja zagrody został Franz Sowa. Przyżenił się z wa istnieje; więc mamy tu nareszcie pierw zajęła się ściganiem złodziejaszków krad Kotorza Małego poślubiając wdowę po szych chałupników przy wiejskim placu. nących granitowe kamienie ze skarpy po Auguście Kupka, Marię, z domu Halup- Ich domy nie mogły stać gdzie indziej, łudniowego skrzydła wału głównego oraz czok. Właściciele o tym nazwisku byli tylko na południowym brzegu dzisiejsze rajdowców jeżdżących po jego skarpie gospodarzami tej zagrody do późnych lat go ronda i dalej w kierunku zachodnim, 1 wędkarzy palących ogniska na przywod- 60-tych XX wieku. Obecni właściciele - wzdłuż południowej strony dzisiejszej uli nej skarpie wału - i niszczących w ten rodzina Lelek - mieszkająw RFN. cy Opolskiej do posesji Hys, poprzednio sposób wodoszczelny ekran iłowy - to Tarara. Tam bowiem wyraźnie widać, że można by powiedzieć, że na stojące jeszcze stare domy są dość odle reszcie jezioro nasze doczeka głe - w głębi - od dzisiejszej ulicy Opol ło się należytej opieki, a nie skiej, która wtedy na pewno była tylko tylko różnorakiej eksploatacji wąską polną dróżką, przebiegaj ącą środ za wszelką cenę. I gdyby tak kiem, jak to się wtedy nazywało, majdanu RZGW (Regionalny Zarząd (niem. Anger). W jednym z tych domów, Gospodarki Wodnej) we Wro dziś już nieistniejącym, przy dzisiejszej cławiu zdecydował się powró ulicy Opolskiej 32 mieszkał wtedy mistrz cić z parametrami eksploata hutniczy Kolisko, który po wybudowa cji jeziora do stanu wyjścio niu w 1754 r. huty w Ozimku tam się wy wego - tj. normalne piętrze prowadził. nie 176,10NN i poziomu Anton von Loevenkron po osiągnięciu 176,20NN dla krawędzi wież pełnoletności żeni się w 1746 r. z Anną Bar przelewowych - można by barą von Garnier z Lublińca. W 1751 r. do okolicznym mieszkańcom po budował do południowej strony pałacu ka wiedzieć, że mogą spać spo- plicę poświęconą św. Antoniemu z dzwon- kojnie, a jezioro będzie nicąi zegarem. W kaplicy tej, jak i poprzed wszystkim zainteresowanym nio w starym dworku, do roku 1829, był - służyło przez co najmniej na stale zaangażowany - kapelan zamkowy. stępne 70 lat i dłużej. Zegar na wieży sprawny był do 1945 r. Po Sprawy czystości wody siadał trzy tarcze ulokowane na trzech stro jeziora i stanu jego zamulenia nach wieży tj. zachodniej, południowej roztrząsać nie zamierzam. Na i wschodniej. Takiej jakości zegarem wieżo ten temat bowiem inne kom wym nie może poszczycić się dziś nawet petentne i nie kompetentne ratusz opolski. Wybijał on czas co kwa osoby wylały już jezioro atra drans według następującego schematu: np. mentu. C.d.n. godzina7.15:1 gong-przerwa-8 uderzeń Alfred Kupka Jedna z wież przelewowych w czasie eksploatacji Ciąg dalszy na stronie 17 czeleaVielc2006 FALA Krótka historia Turawy... czem. Ten hotel stał tuż przy Małej Panwi szego małżeństwa rozwinęła ożywioną Ciąg dalszy ze strony 16 obok starego mostu w miejscu obecnego działalność dla rozwoju ich majętności. garażu policji. Został rozebrany dopiero Luźno wypełniła się luka w zabudowie pół oznajmiających, że jest godziną jak to się w 1965 r. (patrz zdjęcie). Natomiast w 1905 nocnej strony majdanu i drogi przez wieś dawniej mówiło: „ćwierć na ósmą”; godzi r. właścicielem hotelu z obejściem i masar- w kierunku zachodnim do granic Łycyny na 7.45:3 gongi - przerwa - 8 uderzeń ze niąjest Friedrich Dehn, a karczmy pan Na- na moście Młynówki. Na Łycynie doszedł gara i to była godzina „trzy ćwierci na eve. Ostatni Ebisch, z rodziny poprzed trzeci chałupnik Halupczok - teraz pań ósmą”. Pełna godzina to zawsze 4 gongi nich właścicieli, Karl miał wtedy karczmę stwo Słychań. No i ruszyło się na Mar i tyle uderzeń, ile godzin. Przy spokojnej w Kotorzu Małym. szałkach, wtedy jeszcze zwanych Ro- pogodzie słychać było jego bicie w pro Po I wojnie światowej właścicielem ca sochąlub Borem przy Rososze. W doku mieniu do 1,5 km. Na zdjęciu wschodniej łości jest już Hrabia von Garnier. W bu mentach tutaj występuje w 1760 r. zagrod strony pałacu z roku ok. 1930 widoczna jest dynku hotelu urządził mieszkanie dla pię nik Wałek Golą a trzy lata później wzmian tarcza opisanego zegara. ciu rodzin swoich pracowników. W daw- ka jest o braciach Andrzeju i Sebastianie nym pomieszcze Marscholek. W 1767 r. i 1769 r. występuje niu pierwszej szko zagrodnik Simon Kensy, a w 1778 r. Seba ły było jedno miesz stian Kensy kupuje od hrabiego Gaschi- kanie i stanica SA - na działkę za lasem zwanym „śmier- to jest brunatnych dzonką”. Jest to lasek jeszcze dzisiaj ist koszul. Natomiast niejący na północ od szosy Turawa-Rzę w dawnej karczmie dów między szkołąturawską i mostem na były dwa mieszka Kanale Młynówki do Trzęsiny na Roso nia i biura Gemein- sze. W styczniu 1790 r. zmarł 2,5 letni deamtu, czyli urzę Urban Kensy, syn Sebastiana - i wtedy du gminy z mniej to po raz pierwszy w metrykach użyto szymi niż dzisiaj nazwy Marszałki. Chyba z tego powodu, kompetencjami - że kolonistami z największym areałem zie bez spraw ekono mi byli tutaj bracia Andrzej i Sebastian miczno-podatko Marscholek. wych. Kierowni Należy jeszcze powiedzieć, że w tamtych Pałac kiem tego urzędu tj. czasach, jak to wykazująksięgi metrykalne Amtsvorsteherem więcej ludzi zamieszkiwało Rosochę niż W 1758 r. pojawia sięwTurawie pierw był hrabia turawski, którego w pracy kan Turawę. Czy odnosiło się to tylko do fol szy sklep wielobranżowy typu „mydło celaryjnej wyręczać musieli główny eko warku Rosochą czy już i osady zwanej póź i powidło”, zwany wtedy Kretscham. Stał nomista lub nadleśniczy. niej Marszałkami nie wiadomo, c.d.n. w miejscu, gdzie teraz jest podwórko po Sprawami ekonomiczno-podatkowymi Alfred Kupka sterunku policji, w stronę Urzędu Gminy. poszczególnych miejscowości zajmowa 110 lat później w tym pomieszczeniu zo ły się samorządy wiejskie z sołtysem. P.S.. Zachęcany coraz częściej przez stała z dniem 2.11.1867 r. urządzona pierw- Karczmę - zwaną później „żydownią”, czytelników chciałbym te moje opowia a jednoklasowa, dwuoddziałowa szko- która stała wzdłuż szosy, gdzie teraz jest dania zawrzeć w jednej książce. Trzon sta •dla dzieci z Turawy i Trzęsiny. Dotych dom i podwórko pana M. Matuszewskie nowiłaby „Krótka historia Turawy i jej czas chodziły wszystkie do szkoły w Ko go - i budynek, w którym mieściła się mieszkańców”. Następnie chcę zamieścić torzu Wielkim. pierwsza szkoła, spalili żołnierze Armii w niej też wszystkie dotychczas publiko Obszerniej opisuję dzieje szkolnictwa w Czerwonej w styczniu 1945 r. Ów Gottlieb wane opowiadania. Sąto znane już czy Turawie woddzielnym opracowaniu. Pierw Ebisch senior przyżenił się do poprzednich telnikom tematy szczegółowe, jak: „O na szym właścicielem tego sklepu był „Kret właścicieli Drobik - Draub. Posiadał, obok szych Rołbsikach”; „O Waldbahnce”; „O schmer” o nazwisku Drobik (?) - Draub (?). hrabiego, najwięcej - bo 150 morgów- Tartaku”; „O naszych leśnych Denkmal- Nazwisko w pierwszym brzmieniu pisane ziemi uprawnej w Turawie. W 1850 r. - kach”; „O Malapanie”. I nie dokończone jest w dokumentach kościelnych, natomiast w wyniku podziału - jego synowie posia jeszcze „O naszych Staubeckach” i „O w drugim w księgach metrykalnych USC. dali: Gottlieb ju n io r-Kretscham i 60 mor Szkole”. Do tego dojdą dotychczas nie Następnym właścicielem był Gottlieb gów ziemi, Robert - karczmę i 40 morgów publikowane opowiadania metafizyczne z Ebisch senior, który rozbudował tę posia a zięć Karl Glaetzer, leśniczy hrabiego - pogranicza świata materii i duchów. Obję dłość w nową karczmę z hotelem i zaple 50 morgówpola. tość książki formatu A5 ok. 120 stron dru Anton von Loe- ku + stosowne fotografie. venkron umiera Z uwagi na to, że w procedurze wy w 1759 r. w wieku dawnictwa książkowego jestem nie obe 44 lat. Wdowa po znany, jak i z uwagi na potrzebny do tego nim, Anna Barbara nakład, zarówno finansowy i czasu, któ wyszła za rok za rego ciągle mi brakuje proszę osobę, któ hrabiego Franza ra ewentualnie mogłaby i chciałaby mi w Gaschin z Żyrowej. tym dopomóc o kontakt- 46-045 Turawa, Dawny hotel Państwa Ebiszów Już w czasie pierw ul. Rzeczna 9, lubtel. 077-4212-132. FALA CZLEAVlLC Z 0 0 6 Hans Niekrawietz - zwany piewcq Odry Bolkoinsel Wyspa Bolko Ürberrankte Mauern und Gebäude, Porośnięte mury, dachy wież von Platanen schaffend überzweigt, już w zamglonej dali pozostały bleiben weit im Hintergrund zurück. pod gałęzi platanowych cieniem. In die Freiheit drängt die Freude, Radość w wolny świat się rwie, und was in den lauten Straßen schweigt, i co milczy pośród ulic gwarnych, wartet abseits als geheimes Glück. czeka obok jak tajemne szczęście. Bolkoinsel! An den Ufern und Alleen Wyspa Bolko! Zieleń, brzeg ustronny, äugen Tiere hinter Busch und Baum. gdzie zwierzęta patrzą spoza drzew, Urodził się 8.II. 1896 r. w Opolu, jako Und aus bunten Wiesen steigt der Duft z kolorowych łąk się niesie zapach syn nadodrzańskiego chłopa, zm ar^^ des noch feuchten Grases, und es gehen wilgotnego siana, krok bezgłośny 24.IV. 1983 r. w Wangen w A llg äu er alle Schritte lautlos wie im Traum po alejkach sunie jak we śnie Życie i twórczość tego wrażliwego li in die Stille, die zur Einkehr ruft. w ciszę, która wabi i zaprasza. ryka i poety stron rodzinnych - w naj lepszym tego słowa znaczeniu - po Süße Ausrast, ihr sich hinzugeben, Chwila błoga, jej się oddać tęsknie, święcone było zachowaniu w pamię von der Fülle, die sie weit umschließt, pełnię, którąw sobie mieści skrycie, ci dziedzictwa ponadczasowego Ślą selbst erfüllt und nichts als so zu sein wchłonąć w siebie, i tak tylko trwać ska i kultury, która przez stulecia roz wie im Grunde alles Erdenleben, jak tam w dole całe ziemskie życie, wijała się na tym obszarze. das unendlich aus der Tiefe fließt które z głębi nieskończonej płynie W kilku kolejnych wydaniach Fali und sich läutert wie ein herber Wein. i oczyszcza się jak winny dar. chcemy na stronie niemiecko-języcz- nej przedstawić szanownym czytel nikom część jego bogatego dorobku poetyckiego. Początkowo też w pol skim tłumaczeniu Andrzeja Lama wy Heimwärts rufen die Do domu wzywają danym przez Konwersatorium im. Jo sepha von Eichendorffa w zbiorze pt. Glocken dzwony „Złoty Kluczyk” - „Der Goldene Schlüssel”. Einstiger Kindheit Dawnego dzieciństwa feierlich schwingender Klang! odświętnie brzmiący dźwięk! • Heimwärts rufen die Glocken: Do domu wzywajądzwony: Hans Niekrawietz - der Sänger der Reiner war niemals Gesang, Nigdy czystszy nie był śpiew, Oder. Wurde am 8.II. 1986 in Oppeln als weicher kein Klang der Musik, miększy ton muzyki, Sohn eines Oderbauem geboren und tiefer kein Wort, głębsze żadne słowo, starb am 24.IV. 1983 in Wangen im das einer Seele entstieg. które z duszy wzlatywało. Allgäu. Sein Leben und Arbeiten stand Ostwärts zu wandern Na wschód wędrować unter dem Anspruch, als Lyriker, als blutigen Fußes, ohne zu rasten, skrwawioną stopą bez spoczynku, Heimatdichter im besten Sinne, das Andenken an Schlesien und an jene wäre beseligte Wanderschaft! radosna byłaby to droga! Sterne und Träume verblaßten, Gwiazdy i sny się przyćmiły, Kultur, die sich über Jahrhunderte in aber ein neues Frohlocken lecz nowe odświętne tony diesem Land entfaltet hatte, als die Ze iten überdauerndes Erbe zu bewahren. riefe vom Glockenturm niechaj wzywająz dzwonnicy himmlische Kraft. niebiańską moc. In den nächsten Ausgaben der Fala auf der deutschsprachigen Seite Hilf mir, erzene Stimme, Pomóż mi, głosie spiżowy, wollen wir unseren Lesern einige von breiten die inneren Flügel rozpostrzeć skrzydła duszy seinen vielen heimatverbundenen über Gebirge und Hügel, ponad góry, ponad wzgórza, | Gedichten präsentieren. Herausgege daß ich der Trübsal entrinne abym uciec mógł od smutków ben vom Joseph von Eichendorff ko- und mit den Klängen entflieg i z dźwiękami lecieć śmiało nversatiorium unter dem Titel „Zloty hin zum verschollenen Ort tam, ku zagubionym miejscom Kluczyk“ - „Der Goldene einstiger Kindheit! mojego dzieciństwa! Schlüssel“. Wybrał Alfred Kupka CZŁE.W/IŁC 2006 T a l a Dzieci w Pałacu Prezydenckim Na zaproszenie Pani Prezydentowej Gosi bardzo podobał się spektakl, Danu W Ogrodach Prezydenckich, oprócz Marii Kaczyńskiej siedmioosobowa grupa sia była zafascynowana poczęstunkiem - poczęstunku, odbyła się wspaniała za dzieci z opiekunem p. L Makowską z Domu truskawki były tak duże i piękne, że wyglą bawa, prowadzona przez zawodowych Dziecka w Turawie 31.05.06 wyjechała do dały jak sztuczne. Wioli podobały się ogro wodzirejów. Dzieciaki otarły się o wielki Warszawy. Spotkanie to odbyło się z okazji dy. Ale wszyscy byli pod ogromnym wra świat, zobaczyły to, czego na co dzień Dnia Dziecka pod hasłem,, Wiara, tradycja, żeniem, kiedy Pan Prezydent z PaniąPrezy- nie widują- wszędzie panowie z ochro kultura —pamiętaj o innych - oni są częścią dentowąwyszli do dzieci, rozmawiali i po ny, wszystko monitorowane, naznaczo ciebie, niech różnice nie dzielą a łączą”. zowali do pamiątkowych zdjęć. ne splendorem i czymś niezwykłym. Każ W programie spotkania były m.in.: spek Pałac Prezydencki przybliżył dzieciom dy pilnował się tam jak mógł, żeby tyl takl p t.,, Kroniki Sejnejskie”, zwiedzanie kilka faktów z historii - oglądały salę, w ko nie zrobić czegoś, co wydałoby się Pałacu Prezydemnckiego, poczęstunek której toczyły się obrady Okrągłego Sto podejrzliwe. w ogrodach oraz zdjęcie z ParąPrezydencką łu, salę w której podpisywano przystąpie Dzieci przyjechały ze stolicy bardzo Dzieci pojechały do Warszawy busem, nie Polski do NATO i kolejną, w której zadowolone, pełne wrażeń i chętnie opo koszty wyjazdu pokrył Dom Dziecka. Po politycy podpisywali pakt przystąpienia wiadały o niezwykłej przygodzie. byt ten wywarł na dzieciach duże wrażenie: Polski do Unii Europejskiej. Teresa Żulewska Nowe spojrzenie nowego dyrektora 1 maja 2006 r. Dyrektorem Domu Dziec dynkiem z różnymi problemami technicz jest nauka. Pod tym kątem będą czynione ka w Turawie został Waldemar Dzieszkow- nymi, poprzez kierowanie personelem ad różne starania, aby dzieci mogły kończyć ski. Dyrektor jest znany zarówno dzieciom ministracyjnym i pedagogicznym, aż do szkoły na miarę swoich możliwości. Dużą jak i pracownikom placówki, bowiem od meiytorycznej pracy z dziećmi. wagę nowy dyrektor przywiązuje do dys przeszło 20-tu lat pracował tu jako wycho Ważnym elementem w pracy dyrekto cypliny i wszystkich prac porządkowych wawca. Pan W Dzieszkowski jest wysoko ra będzie współpraca z różnymi instytu wewnątrz domu jak i wokół placówki. wykwalifikowanym pedagogiem, posiada cjami środowiskowymi. Głównym jednak Dyrektor ma wiele dobrych pomysłów, stopień nauczyciela dyplomowanego. kierunkiem jego działalności jest prowa które nasunęły mu się podczas długolet Do pracy z dziećmi najbardziej jednak dzenie pracy wychowawczej w ten spo niej pracy z dziećmi. Życzymy mu wszy przydatne jest jego doświadczenie, zdo sób, aby ukształtować wychowanków na scy powodzenia w tej trudnej pracy i bę byte przez lata pracy. W swojej pracy dy poprawnie funkcjonujących w społeczeń dziemy starali się wspólnie realizować jego rektorskiej ma bardzo dużo zadań - po stwie ludzi z ukończonymi szkołami i za zamierzenia. cząwszy od administrowania sporym bu wodem. Priorytetem w tych działaniach Teresa Żulewska Młodzież z Gimnazjum T\irawskiego na spotkaniu z Benedyktem XVI Byliśmy na Krakowskich Błoniach Sobotnim rankiem, 27.05.br. dwoma au śmy hymn skom tokarami wyruszyliśmy w radosnej atmos ponowany specjal ferze na Krakowskie Błonia Po kilkugodzin nie na tę okazję. nej podróży dotarliśmy do Krakowa To jed Ojciec Święty bar nak nie był koniec naszych wojaży, przed dzo mi-le i ciepło nami długi marsz na Błonia, gdzie czekał na nas przywitał. Był nas wyznaczony sektor. Po zajęciu miejsc, z nami krótko, jed z niecierpliwością wyczekiwaliśmy przyjaz nak te półtorej go du Ojca Świętego. Czas upływał na wspól dziny wystarczyło, nej modlitwie i pieśniach. byśmy pokochali Nagle usłyszeliśmy radosny komuni Go jeszcze bardziej. kat: „ Nasz Ojciec Święty jest już blisko ”. Ten czas spędzo Zgromadzeni pielgrzymi z okrzykiem ny z Nim zawsze i radościąprzyjęli tę nowinę. Po chwili przy będziemy mile witaliśmy jadącego „papa mobile” Be wspominać. nedetto XVI. Poczuliśmy się wspaniale, Benedykt XVI mówił nam, abyśmy nika Jana Pawła II. Dzięki temu odczuliśmy, gdy zobaczyliśmy Jego uśmiechniętą „ trwali mocni w wierze Te słowa najbar- że nasz nowy Papież nie chce zastąpić Jana twarz w telebimie. Papież pozdrawiał zgro dziej w nas utkwiły. Także to z jak wielkim Pawła II, tylko kontynuować Jego naukę, madzonych, a my w odpowiedzi śpiewali- szacunkiem wspominał swojego poprzed- Dokończenie na stronie 20 ■ t a l a Byliśmy na Krakowskich Błoniach,, Nie lękajcie Dokończenie ze strony 19 się" - taki był hymn spotkania W niedzielę uczestniczyliśmy we Mszy z młodzieżą. Te sło- Świętej, celebrowanej przez Ojca Świętego wa wypowiadał na Krakowskich Błoniach. Każdy w pełnym nasz papież. Nie skupieniu wsłuchiwał się w słowa Ojca możemy lękać się! Świętego. Ta pielgrzymka była wielkim i nie Powinniśmy oka zapomnianym dla nas przeżyciem. zywać to, co czuje Ania Wilk, Anita Drung, my do Chrystusa. Ania Karwat, Sandra Świtalska Żeby być kocha nym należy także kochać! Jezus jest W dniach 27 i 28 maja wyruszyliśmy naszą siłą i należy razem z młodzieżąz naszego Gimnazjum to okazywać, gdyż i nieco starszą, pod dobrąopiekąS. Anun- Bóg na nas patrzy! cjaty i zespołu opiekunów na Błonie Kra Mimo, iż w nocy kowskie. Razem z setkami tysięcy ludzi była nie najlepsza pogoda, czekałyśmy na dzaliśmy oklaskami, okrzykami i pieśnia uczestniczyliśmy w spotkaniu z następcą niedzielnąMszę św. Oczekiwaliśmy na Be mi. Wołaliśmy: ,Jśenedetto! Tu es Pe Jana Pawła II - Benedyktem XVI. Było nedykta XVI, na to, by go znowu zobaczyć, trus! Kiedy teraz o tym wspominam mam cudownie. Jeszcze nigdy nie brałyśmy usłyszeć... Czekałyśmy, by poczuć moc, cie łzy w oczach. Musimy być mocni tąm ocąj udziału w takim czuwaniu. pło oraz miłość płynącą z Jego słów. Naj jaką daje nam wiara, nadzieja i miłość! Sobotnie spotkanie z papieżem dało bardziej poruszyły nas słowa Ojca św. wy Musimy być wierni Chrystusowi!!! nam wiele do myślenia, skłoniło do reflek- powiedziane podczas niedzielnej homilii: Spotkanie z papieżem Benedyktem XVI sji. Słowa Benedykta XVI były skierowa „Kraków Karola Wojtyły i Kraków Jana sprawiło, że moja wiara się umocniła i udo ne bezpośrednio do nas, przekazywały Pawła II jest również moim Krakowem! Jest skonaliła Zrozumiałam, że moje życie na zie wiele mądrości życiowych związanych również drogim sercu Krakowem dla nie mi i na tamtym świecie zależy od mojego z naszą wiarą. Następca Jana Pawła II zliczonej rzeszy chrześcijan na całym świę postępowania. Dziękuję Ojcu Świętemu za mówił, że nasze życie musimy budować cie (...) . ” W pamięci zapadło nam także to, że sprowadził mnie na dobrą drogę! Te na skale - na skale, którą jest Chrystus. zakończenie tejże homilii: „Proszę was, raz lepiej rozumiem czym jest wiara i kim tak Wtedy zrozumiałyśmy, że Kościół to nie trwajcie mocni w wierze! Trwajcie mocni naprawdę jest dla mnie Chrystus. To instytucja, ale Kościół to my, którzy chce w nadziei! Trwajcie mocni w miłości! ”, wszystko zawdzięczam wspaniałemu spo my wierzyć w Boga i dajemy tego świa Wielkie to szczęście - móc tam być. tkaniu z Benedyktem XVI .NIE LĘKAJMY dectwo. Naszą wiarę powinniśmy budo Jest to wyjątkowe, jedyne w swoim ro SIĘ!!! TRWAJMY MOCNI W WIERZE!!! wać na fundamencie, jaki Chrystus pozo dzaju przeżycie! Każde słowa papieża Weronika Foryś, stawił swoim uczniom. wypowiedziane w języku polskim nagra Magda Krywalska Gminny Konkurs Kroszonknrski • W budynku Urzędu Gminy w Turawie rawski; III miejsce odbył się Gminny Konkurs Kroszonkarski. -Zuzanna Tom- Przed przystąpieniem do konkursu na sa - Ligota Tu- leżało wcześniej ozdobić 2 jajka, a pod rawska. czas konkursu, tą samą techniką, 1 jajko. Technika Komisja w składzie: Danuta Matysek - oklejania: przewodnicząca, Adelajda Ebisz - czło W kategorii 11 -13 nek, Barbara Matuszek - członek, po do lat: I miejsce - konaniu oceny przedstawionych prac Monika Czernią przyznała następujące miejsca: - Zawada; I miej Technika rytowania: sce - Izabela W kategorii łl-13 lat: I miejsce - Diana G rzesik - Bier- Galus - Osowiec; II miejsce - Martina dzany. Uczestnicy i komisja Gminnego Konkursu Kroszonkarskiego Nowak - Kotórz Mały; III miejsce - W kategorii doro Klaudia Palmer - Kotórz Wielki. słych: I miejsce - Teresa Świętek - dzik - Osowiec; IV miejsce - Maria W kategorii 14-16 lat: I miejsce -S a n Osowiec; I miejsce - Sabina Skiba - Wojtczyk - Bierdzany; IV miejsce - dra Noras - Rzędów; 11 miej sce -Kata Bierdzany; II miejsce - Kornelia Kli Beata Dziuba - Węgry. rzyna Morawiec-Kotórz Mały; III miej mek - Węgry; II miejsce - Edyta Czer Roman Borkowski - UG Turawa sce - Justyna Za-susz - Zakrzów Tu- nią - Zawada; III miejsce - Maria Ru Zdjęcie z konkursu również na stronie 31. CZLEAVlLC 2006 F A L A B i I Konkurs zakończony... Najciekawszy Obiekt Muzealny Ogłoszony przez Towarzystwo Miło ty Turawskiej śników Ziemi Turawskiej I Konkurs na min.za drewnia Najciekawszy Obiekt Muzealny został roz ne radła do pie- strzygnięty 1 maja 2006 r . lęgnacji zasa Właśnie w tym dniu komisja konkurso dzonych rzę wa w składzie: W. Świerc - przewodniczą dów kartofli. cy oraz członkowie: J. Farys i D. Matysek Eksponaty po obejrzała dostarczone do Wiejskiej Izby chodzą z okresu Regionalnej gminy Turawa eksponaty międzywojennego. i dokonała ich oceny przyznając uczestni Komisja przyzna kom Konkursu nagrody i wyróżnienia: ła 3 równorzędne - 1 miejsce i nagrodę w wysokości 400 zł wyróżnieniapo 100 A, otrzymał Bernard Danisz z Bierdzan za które otrzymali: Maszynę do Młócenia tzw. „ sztiftowkę " - Adelajda Lan- l firmy Hother-Schrantz Clayton Shuttle- gos z Osowca za ' worth Richard Pawlik Oppeln z prasą eksponaty z do słomy firmy Pechstein Wurzen Fa- okresu między brik Landwirtsch Maschinen z 1939 r. wojennego (mo Zwycięzca Konkursu - Edward Danisz z Bierdzan - II miejsce i nagrodę w wysokości 300 dlitewniki, kpi. zł otrzymał Piotr Lauer z Kotorza Ma do golenia z brzytwą drewnianą waliz - Kornelia Panicz z Kotorza Małego za łego za Wialnię („plajdrę”) z 1870 r. kę podróżną lampy naftowe i inne); obrazy olejne na płycie z lat 70-tych - III miejsce i nagrodę w wysokości - Alfred Michalczyk z Ligoty Turawskiej XX wieku. 200 zł otrzymał Henryk Panicz z Ligo- zawiklinowy wózek dla dzieckaz 1960 r.; Prócz nagród pieniężnych uczestnicy Konkursu otrzymali podziękowanią pamiąt kowe albumy o Ziemi Turawskiej i Mono grafię Turawy autorstwa W. Swierca a tak Zgłaszanie kandydatów że Historię kościoła w Kotorzu Wielkim - dar ks. J. Swolanego. Uroczystość wręczenia nagród odby do wyróżnienia ła się w Ligocie Turawskiej, 18 maja br. - dokładnie w drugą rocznicę utworzenia Izby - z udziałem władz Gminy, Zarządu Wójt Gminy Turawa zwraca się W roku 2006 przewidujemy Towarzystwa Miłośników Ziemi Turaw do Mieszkańców Gminy cztery kategorie: skiej, ks. Proboszcza, przedstawiciela > z prośbą o zgłaszanie kandyda - Kultura WODR z Łosiową miejscowej Rady So łeckiej i mediów. Wspominano historię tów do wyróżnienia za działalność - Sport i sport szkolny powstania wiejskiego muzeum i jego rolę społeczno-kulturalną, oświato - Przedsiębiorczość (działal w procesie ochrony pamiątek przeszłości. wo-wychowawczą, gospodarczą, ność gospodarcza) Dzięki wspaniałej inicjatywie Towarzy naukową i sportową. - Nauka szkolna (sukcesy na stwa oraz wszystkich uczestników Kon Chcemy w ten sposób docenić pracę poziomie ponadgminnym) kursu zostały uratowane od zniszczenia ludzi, którzy we wsiach naszej gminy na Proszę o zgłaszanie kandydatów do 22 eksponaty, których obecnie w Izbie codzień wykonują dobrą robotę w róż wyróżnienia w Urzędzie Gminy Turawa do znajduje się już blisko 400! nych dziedzinach życia. dnia 31 sierpnia 2006 roku pisemnie lub Mile spotkanie przy kawie i kołaczu osobiście. zakończył występ uczniów ze szkoły w Wyróżnienie przyznane za postawę, Spośród zgłoszonych kandydatów zo Ligocie przygotowany przez dyrektora pracę i oddanie na rzecz społeczności staną wyłonieni laureaci każdej z czterech B.Kansy i M.Musielak. Słodycze dla wy gminnej będzie symbolicznym dowodem dziedzin. stępujących dzieci zasponsorował Sklep uznania często wieloletniej aktywności Uroczystość wyróżnienia laureatów Spożywczy „U Krystyny”. laureatów. odbędzie się podczas pierwszego dnia Wszystkim, którzy włączyli się w przy Wyróżnienia takie zostaną przyznane Dożynek Gminnych w Kotorzu Wielkim, gotowanie tej szczególnej uroczystości przez Wójta Gminy po raz drugi. tj. w dniu 16 września (sobota) 2006 roku, składam serdeczne podziękowanie wierząc W zeszłym roku wyróżniono działaczy przed Gminnym Przeglądem Amatorskich równocześnie, że taki konkurs znajdzie się kultury, sportu, przedsiębiorców, ucz Zespołów Artystycznych. na stałe w kalendarium wydarzeń kultu niów odnoszących sukcesy w nauce Wójt Gminy Turawa ralnych gminy Turawa. i sporcie. Waldemar Kampa Sołtys wsi D. Matysek Turniej rozstrzygnięty Co wiem o swojej Gminie 8 czerwca przeprowadzony został w Pu rawie powitał pro blicznym Gimnazjum w Turawie turniej „ Co wadzący konkurs wiem o swojej Gminie ’ Organizatorem kon J. Farys. Następnie kursu było Towarzystwo Miłośników Zie uczniowie odpo mi Turawskiej. Uczniowie klas 1-3 szkół wiadali na pytania podstawowych rozpoczęli rywalizację o dotyczące historii, Uczestnicy turnieju „Co wiem o swojej Gminie” godz. 9.00. W ciągu 60. minut musieli wy tradycji i kultury konać pracę plastyczną przedstawiającą wsi Gminy Turawa. swoją wieś dawniej lub obecnie. W rywalizacji ucze Komisja konkursowa, w składzie: stniczyło 10. ucz W Świerc - przewodniczący, Z. Mazur, niów. Gimnazjaliści Z. Wróblewska, stanęła przed bardzo trud przygotowali się do nym zadaniem. Musiała ocenić wkład pra turnieju z trzech po cy dzieci i wybrać najlepsze prace. Wkład zycji W. Świerca - pracy dzieci był ogromny, dlatego komisji „Album ”,„ Turawa konkursowej bardzo trudno było wybrać w grafice i sło zwycięzców. Po burzliwej dyskusji laure wie... ”, „Jak z osa atami turnieju zostali: 1. Patryk Spyra - dy folwarcznej po S.P. Bierdzany; 2. Sonia Pielorz-S.P. Li wstała wieś Tura gota Turawska; 3. Jakub Buchta - S.P. wa”. Wykazali się Gimnazjaliści biorący udział w turnieju Węgry; 4. Oliwia Gawlica - S.P. Węgry; ogromną wiedzą 5. Magda Lewicka - S.P. Bierdzany. tak że znów bardzo trudno było wyłonić nie merytoryczne gimnazjalistów. Wyraził O godz. 10.00 rozpoczął się drugi etap zwycięzców. Po kolejnych dogrywkach lau również nadzieję, że młodemu pokoleniu nie konkursu przeznaczony dla uczniów gim reatami turnieju zostali: 1. Zuzanna Tom- będzie obcy patriotyzm lokalny, przywiąza nazjalnych. Zaproszonych gości: W.Świer- sa; 2. Anita Drung; 3. Diesika Farys; 4. nie do „ Małej Ojczyzny - regionu ”. ca - przewodniczącego TMZT, S. Brzo Patrycja Soppa; 5. Patrycja Kozak. Chciałbym również pokreślić, że zowską- sekretarza U.G. wTurawie, T. Gol Przewodniczący TMZT wręczył wszyst wszystkie nagrody ufundowało Towarzy ca - kierownika Referatu Promocji Gminy, kim uczestnikom turnieju nagrody rzeczo stwo Miłośników Ziemi Turawskiej. E. Matysek zastępcę dyrektora P.G. w Tu we. Podkreślił bardzo dobre przygotowa Jerzy Farys Wspomnienia Agnieszki Bonk z Kadłuba Turawskiego spisała Karolina Kraft Moja wieś w czasie wojny i po wojnie 3 dni przed 21 stycznia 1945 r. przyszli bo nie wiedzieliśmy, co nas czeka, czy łam 9 lat - oglądałam film „Heimker” (Po nam powiedzieć, że mamy się zabierać i ucie spalą nasz dom, czy do niego wrócimy? wrót). Niemcy byli przesiedleni koło Wołgi. kać. Ze względu na mojąmamę, która była Schroniliśmy się w dole przeznaczonym Zabito tam takąpiękną młodą dziewczynę, kaleką zrezygnowaliśmy z ucieczki. Była na pułapkę dla zwierząt. Mimo wojny i stra podobno byli to Rosjanie. Strasznie było wtedy sroga zima, nawet drzewa pękały od chu nie opuszczał nas dobry humor. Pew mi żal tej dziewczyny, czułam gniew i wstręt mrozu. Byliśmy jeszcze mali, miałam wtedy na kobieta uciekając razem z nami zabrała do Rosjan, bałam się ich po prostu. Wyszli 13 lat i dwóch młodszych i jednego starsze tylko placki. Mój brat wspiął się na drze śmy z bramy i patrzymy a tu biegnąjacyś go brata. Mieliśmy pojechać na stację ko wo i obserwował, co się dzieje we wsi. żołnierze, jedni byli ubrani na zielono, to lejową do Kotorzą ale nie chcieliśmy nara Strzały się uspokoiły i wróciliśmy do wiedziałam, że to piechota - a drudzy na żać matki na niebezpieczeństwo. Był tam domu, zjedliśmy obiad, który był już ugoto czarno. Myślałam, że to Rosjanie, zdrętwia taki wielki ścisk i nawał ludzi. Rolnicy i go wany, bo my nie wiedzieliśmy, kiedy nastą łam ze strachu. Oni mieli na sobie takie pasy spodarze mieli wozy i konie, więc pojechali. pi ten moment, kiedy będziemy musieli ucie podobne do harcerskich z napisem „Got Baliśmy się, że ludzie nas stratują. Pociąg kać. Potem byłjuż spokój, ale do czasu. mit uns ’ ’. Pomyślałam, że skoro Rosjanie to jednak nie przyjechał, tłumy stały całą noc Jedną z rzeczy, która mnie najbardziej będziemy teraz bici. Jednak byli to Niemcy i czekały na niego. przeraziła była sytuacją kiedy uciekaliśmy, i żołnierz widząc, że moje sanki wciąż mi się 21 stycznia w południe słyszeliśmy już ojciec wiózł mamę na rowerze a ja miałam przewracająpomógł mi, choć reszta wojska pierwsze strzały, jak Rosjanie nadchodzili pierzynę na sankach, bardzo mi było trud podążała w innym kierunku. Nadeszła noc, na naszą wioskę. W obawie przed nimi no, bo pierzyna spadała. Za niemieckich było strasznie zimno. Zbliżali się Rosjanie, uciekliśmy do lasu. Zabraliśmy pierzynę, czasów - jeszcze w dzieciństwie, kiedy mia Dokończenie na stronie 23 CZLE.W/ILC 2 0 0 6 f A L A ■ Moja wieś w czasie wojny... Moja mama zrobiła masło a my zano wiele rzeczy, bo pierwszą wojnę światową Dokończenie ze strony 22 siliśmy je Rosjanom, oni mieli swojąsie- miał już za sobą. mieli oni takie żelazne wozy. Było słychać dzibę bodajże koło rybaczówki. Szliśmy W Ligocie Turawskiej dwoje polskich tylko nieprzyjemne skrzypienie. Rano, kie pieszo do Turawy i wymienialiśmy ma leśników zabiło dwóch powracających dy mama była w chlewie a ja jeszcze spa sło na budyń i cukier. Była okazja do żołnierzy. Po prostu zastrzelili ich, bo to łam, przyszli Rosjanie, chcieli jedzenia. ucztowania, bo mogliśmy sobie budyniu Niemcy wracali, ajak się okazało, oni byli Mama dała im tylko chlebą bo sami nie mie ugotować. z Kluczborka i wracali z niewoli do domu. liśmy zbyt wiele pożywienia W czasie woj- Później nastały jeszcze gorsze czasy. Gdzieś około stycznia czy może nawet ny były kartki żywnościowe, więc nie było Za frontem szli rabusie, których wszyscy z początkiem lutego niedobrzy ludzie za zbyt wiele jedzenia. Dopiero w południe się strasznie baliśmy. Oni podpalali go bierali zwierzynę domową chłopów, któ jechało najpierw wozami wojsko konne, spodarstwa, kradli, zabijali, gwałcili kobie rzy byli na wojnie. To mój ojciec szedł im później samochody i motocykle. Takie na ty, byli bardzo niedobrzy. Wśród nich byli świnię zabić i wypatroszyć, kiełbasy nie 3 osoby. Ich też się strasznie bałam, mieli nawet Polacy. Rosjanie wyciągali werk robił. Zależało im głównie na mięsie. Tata takie dziwne kaski i naszyte pasy. z zegarów i zamiast tego wkładali karalu w zamian za swojąpracę dostawał zawsze Tak ogólnie to panowała bieda, strasz chy. Wszystkie zegary trzeba było ukry głowę od świni. W piwnicy mieliśmy już na bieda. My mieliśmy szczęście, bo przy wać, ubrania trzeba było zakopywać. Mój chyba ze cztery w takiej małej wanience. wieźliśmy worek cukru od naszej cioci, ona ojciec zrobił w szopie pod drzewem taką Niestety nawet tego nie skosztowaliśmy, mieszkała tam, gdzie teraz jest rondo w piwnicę, w której trzymaliśmy pierzynę, bo przyszli Rosjanie i wszystko zabrali. ^^Cadłubie, i miała sklep. Dała nam na prze- stroje. Trzeba było uważać, bo później Ciąg dalszych wspomnień p. A. Bonk ^■ how anie worek cukru. Kiedy już nie było, nawet Polacy też okradali nas. przedstawimy w kolejnym numerze Fali. co jeść zjedliśmy ten cukier. Ciocia miała Na front, który przeszedł nie można Jednocześnie zachęcamy wszystkich sklep - więc cukru miała pod dostatkiem. było narzekać. U sąsiada nawet nocowa mieszkańców, którzy przeżyli II wojnę Mieliśmy swoje gospodarstwo, świnie, ła cała kompania, a u nas był oficer. Za światową, żeby na łamach kwartalnika kartofle, piekliśmy chleb i było dobrze, do chowywał się bardzo grzecznie, przyniósł „Fala” przedstawili potomnym ten trudny póki zapasy się nie wyczerpały. W sklepach słoniny, wódki. Ten oficer nawet trochę okres w ich życiu. nic nie było, my nawet soli nie mieliśmy. po polsku potrafił mówić, opowiadał nam Redakcja Fali Nasza świetlica w Zawadzie Świetlica Środowiskowa w Zawadzie wyszywają oraz rozpoczęła swoją działalność w styczniu wykonują liczne 2005 r., w Klubie Strażaka przy ulicy Ole prace z bibuły, dru skiej. Utworzenie świetlicy było możliwe tu, koralików, guzi ńęki finansom uzyskanym z Funduszu ków, tektury i kolo •nty alkoholowego Gminy Turawa i przy rowego papieru. chylności naszych strażaków. Wszystkie własno Pomieszczenie świetlicy, wyremontowa ręcznie wykonane ozdoby i prace zabierają gotowia Ratunkowego Województwa Opol ne w2003 r., przez strażaków OSPzZawady, ze sobą do domu. skiego. Prowadzący zajęcia ratownik, Piotr doskonale nadawało się do prowadzenia Zajęcia świetlicowe sąprowadzone przy Połata, przedstawiał dzieciom jak należy za zajęć profilaktyczno-opiekuńczo-wycho- udziale wolontariuszek z naszej miejscowo chować się w sytuacjach zagrożenia życia. wawczych. W tym celu świetlica została wy ści: Krystyny Czech i Małgorzaty Jendty- W czasie warsztatów dzieci uczyły się oce posażona w niezbędne do jej funkcjono ca, które chętnie pomagajądzieciom w zdo niać bezpieczeństwo niosącego pomoc, wania przedmioty, m.in.: szafy, stół do ping- bywaniu nowych umiejętności. oceniać stan przytomności poszkodowa pongą liczne gry planszowe, piłki a także Ponadto Świetlica Środowiskowa w Za nego, sposobu w jaki powinno się zawia artykuły papiernicze niezbędne do wyko wadzie bierze czynny udział w życiu kultu domić pogotowie w razie wypadku, a także nywania prac plastyczno-technicznych. ralnym wsi. W zeszłym roku, w ramach jak prawidłowo udzielić pierwszej pomocy. W zajęciach świetlicowych, przeznaczo „Wigilii dla seniorów”, dzieci przygotowy Ćwiczenia przygotowane przez prowadzą nych dla uczniów szkoły podstawowej i wały drobne upominki dla naszych babć cego były ciekawe i dobrze przemyślane. gimnazjum, początkowo brało udział niewie i dziadków w postaci świeczników, a także Zajęcia świetlicowe cieszą się dużym le dzieci. Obecnie zapisanych jest 38 osób, ozdoby świąteczne na Kiermasz Bożona zainteresowaniem. Dzieci chętnie i licznie z których większość regularnie i czynnie rodzeniowy organizowany przez nauczycie w nich uczestniczą. Zauważyłam, że udział uczestniczy w zajęciach, przygotowywa li ze Szkoły Podstawowej w Zawadzie. ten korzystnie wpływa na ich rozwój emo nych w zależności od ich aktualnych po W kwietniu i maju br. dzieci brały udział cjonalny, intelektualny i manualny. Roz trzeb, chęci i zaangażowania. Każdy znaj w warsztatach z zakresu pierwszej pomocy, wija w nich nowe umiejętności i kształci dzie tu coś dla siebie. W ramach zajęć dzie w ramach programu „Serce na start ”, reali te, które już posiadają. ci rysują malują wycinają kolorują szyją zowanego przez Wodne Ratownictwo Po Marzena Dymarczyk fA L A ■ ■ ■ ■ ■ — i CZŁB.W/1L C 2 00 6 Tradycyjny Produkt Opolszczyzny Urząd Marszałkowski ogłasza konkurs su, stanowiące załącznik do regulaminu. - orzechy, nasiona, zboża, warzywa na „ Tradycyjny Produkt Opolszczyzny”, Z wnioskiem mogą wystąpić osoby fizycz i owoce (przetworzone i nie) którego celem jest zidentyfikowanie pro ne, osoby prawne oraz jednostki nieposia- -wyroby piekarnicze i cukiernicze duktów tradycyjnych na terenie woje dające osobowości prawnej wytwarzające - oleje i tłuszcze (masło, margaryna itp.) wództwa, wytwarzanych tradycyjnymi, dany produkt rolny, środek spożywczy lub - miody historycznie ugruntowanymi metodami od napój spirytusowy. - gotowe dania i potrawy co najmniej 25 lat. Produkty mogą być zgłaszane w na - napoje (alkoholowe i bezalkoholowe) Do konkursu mogą przystąpić produ stępujących kategoriach: - inne produkty cenci, którzy do 31 października 2006r. złożą - sery i inne produkty mleczne Zgłaszany produkt należy opisać zgod oficjalny wniosek do Marszałka Wojewódz - mięso świeże oraz inne produkty nie z wnioskiem, który można otrzymać twa o wpis produktu na Listę Produktów mleczne w urzędzie gminy pok. Nr 20. Tradycyjnych oraz zgłoszenie do konkur - produkty rybołówstwa Roman Borkowski Informacja dla producentów rolnych Wójt Gminy Turawa informuje, że 6. numer rachunku bankowego na który producenta rolnego, określonej w ewideHĘ z dniem 1 kwietnia 2006r.weszła w życie nastąpi zwrot podatku w formie przelewu cji gruntów i budynków, według stanu na ustawa z dnia 10 marca 2006 r. o zwrocie UWAGA: l,0000haużytku rolnego=86 dzień 1 kwietnia danego roku. podatku akcyzowego zawartego w cenie litrów oleju napędowego. Producent rolny, który pobrał niena oleju napędowego wykorzystywanego Limit ustala się jako kwotę stanowiącą leżnie lub w nadmiernej wysokości zwrot do produkcji rolnej (Dz.U. Nr 52 poz.379). iloczyn stawki zwrotu podatku na 1 litr ole podatku, jest obowiązany do jego zwrotu Zwrot podatku przysługuje producen ju napędowego, liczby 86 oraz powierzchni wraz z odsetkami w wysokości określonej towi rolnemu. Za producenta rolnego użytków rolnych, będących w posiadaniu jak dla zaległości podatkowych. uważa się osobę fizyczną osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiada- Dokonania szkoły podstawowej jącą osobowości prawnej, będącą posia daczem gospodarstwa rolnego,w rozumie niu przepisów o podatku rolnym - powy W Bierdzanach żej 1,00 ha użytku rolnego. Zbliża się koniec roku szkolnego, dla pracownicy szkoły, Rada Rodziców. Jaseł W 2006 r. wniosek o zwrot podatku skła tego chcielibyśmy podsumować nasze ka łączące tradycję z dniem dzisiejszym, da się od 1 września do 30 września wraz najważniejsze dokonania. Bieżący rok wspólne kolędowanie i ciepły nastrój z fakturami VAT wystawionymi od dnia szkolny obfitował współpracą z lokalną wprowadziły wszystkich w atmosferę 1 stycznia 2006 r. do 31 sierpnia 2006 r. społecznością oraz udziałem w ogólnopol Świąt Bożego Narodzenia. Od 2007 r. wniosek o zwrot podatku skła skich akcjach charytatywnych. W ubiegłym roku nawiązaliśmy współg da się w terminach od 1 marca do 31 marca Niezapomniane wrażenie pozostawiły pracę ze Szkołą Podstawową w Wawelni™ i od 1 września do 30 września danego roku. po sobie występy naszych uczniów pod - uczniowie realizowali projekt „ Perły Wniosek o zwrot podatku zawiera: czas gminnych dożynek. Opolszczyzny ", poznając drewniane i ka 1. imię i nazwisko, miejsce zamieszka Od kilku lat bierzemy udział w akcji mienne budownictwo sakralne Opolsz nia i adres albo nazwę, siedzibę i adres „ Góra Grosza ”. Dzięki ogromnemu zaan czyzny. W bieżącym roku szkolnym zor producenta rolnego. gażowaniu uczniów w tym roku zebrali ganizowane zostało spotkanie z uczniami 2. numer identyfikacji podatkowej (NIP) śmy aż 856 zł i 16 gr, co w przeliczeniu na ze Szkoły Podstawowej w Chmielowicach. producenta rolnego. jednego ucznia dało 11 zł i 27 gr. Dzięki Jego celem była integracja uczniów po 3. numer ewidencyjny (PESEL),numer temu wspomogliśmy istniejące i tworzo przez taniec, gry i zabawy. dowodu osobistego lub innego dokumen ne rodzinne domy dziecka. Nasi uczniowie brali udział w Konkursie tu potwierdzającego tożsamość produ Zainteresowaliśmy się także listami do Wiedzy o Języku Polskim organizowanym centa rolnego oraz nazwę organu, który św. Mikołaja wychowanków domu dziecka przez Uniwersytet Opolski i Kuratorium Oś wydał dokument w przypadku gdy pro z Turawy, które ukazały się na łamach „Pa wiaty w Opolu. W szkole odbył się konkurs ducent rolny jest osoba fizyczną. noramy Opolskiej”. Spełniliśmy marzenia promujący etykę mówienia, ajego zwycięz 4. oświadczenie o powierzchni użytków dzieci ofiarowując im gwiazdkowe prezen cy reprezentowali szkołę na UO w Opolu. rolnych, położonych na obszarze gminy, ty zakupione za pieniądze z kwesty prze Z okazji Świąt Wielkanocnych dzieci do której jest składany wniosek o zwrot prowadzonej wśród uczniów i nauczycieli. odwiedzały samotnych mieszkańców Bier podatku. Na tradycyjnie już organizowane spo dzan, których obdarowywały własnoręcz 5. pisemną zgodę pozostałych współ tkanie opłatkowo-kolędowe przybyli za nie wykonanymi kartkami i czekoladowy posiadaczy, jeżeli producent rolny jest proszeni goście: sekretarz gminy, soł mi jajami. Składały im życzenia, śpiewały współposiadaczem gruntów gospodar tys i radni Bierdzan, przewodniczący Koła i recytowały wiersze w języku niemieckim. stwa rolnego. Mniejszości Niemieckiej, emerytowani Dokończenie na stronie 25 CZLC.W/ILC 2 0 0 6 FALA IN Bierdzanach Młodzieżowa Rada Gminy Turawa zaprasza do współpracy-w kadencji 2006-2008 Dokończenie ze strony 24 Zrealizowaliśmy szkolny projekt na Zostań radnym MRGT Dzień Unii Europejskiej. Każda klasa przy gotowała plakat dotyczący danego pań Jesienią2004 roku utworzyliśmy Mło na liście kandydata, który chce zostać rad stwa, odbył się konkurs wiedzy o UE dzieżową Radę Gminy Turawa. Zgodnie nym. Zgłoszenia na radnych będą przyj i krajach do niej należących. ze statutem jesienią2006 roku upływa jej mowane od 1 lipca telefonicznie lub po Przygotowaliśmy także podwieczorek kadencja. Zapraszamy więc młodzież z przez e-mail. z okazji Dnia Matki z występami dzieci gminy Turawa do aktywnego włączenia Zapraszamy do współpracy, o ile star i przedstawieniem „ Romeo i Julia się w życie młodzieżowe. Można to zrobić si członkowie uzyskają znowu poparcie Nasi uczniowie wyjeżdżali na wyciecz kandydując do Młodzieżowej Rady Gmi i będą mogli znaleźć się w MRGT na na ki do Opola, Krakowa, Chorzowa oraz ny Turawa. stępną kadencję pomogą nowym działa uczestniczyli w wycieczkach rowerowych Rada ta w zamyśle miała być grupą ludzi czom na początku ich działalności. po okolicy (Tuły, Lasowice Wielkie, La- z różnych miejscowości i środowisk naszej Jest dużo do zrobienia, a MRGT to moż skowice, planowana do Turawy), pozna gminy - po to, by wspólnie wyznaczać pla liwość realizacji zadań, które będą służyć jąc swój region. ny i kierunki rozwoju gminy z uwzględnie wszystkim mieszkańcom naszej gminy w Odwiedzali nas strażacy z OSP w Bier niem potrzeb dzieci i młodzieży. szczególności zaś dzieciom i młodzieży. dzanach-prezentowali nowoczesny sprzęt Przez poprzednie dwa lata zakończyli MASZ ZAPAL DO PRACY, POMY ratowniczy, przedstawiali sposoby udzie śmy formowanie struktur MRGT, nawią SŁY, CHĘCI ???? lania pierwszej pomocy. Odbywały się po zaliśmy także współpracę z władzami gmi ZGŁOŚ SWOJĄ KANDYDATURĘ • gadanki z policjantami. ny oraz lokalnymi działaczami, a także NA RADNEGO Młodzieżowej Rady Gmi Szkoła została doposażona w liczne po z Młodzieżową Radą Miasta Opola i Radą ny Turawa. WYSTARCZY 15 GŁOSÓW moce: 7 komputerów z „Banku Drugiej Młodzieży Chrząstowice. OSÓB CIEBIE POPIERAJĄCYCH! Ręki ”, piękne, obrazkowe mapy i atlasy, Dziś MRGT jest gotowa do działania, PRACA W MRGT NIE PRZYNOSI pomoce do nauki j. niemieckiego i angiel potrzeba tylko młodych, ambitnych i chcą PROFITÓW, DAJE JEDNAK MOŻLI skiego, edukacyjne programy kompute cych działać mieszkańców naszej gmin WOŚĆ DZIAŁANIA I REALIZACJI ZA rowe i inne. nej społeczności. Wybory na kadencję DAŃ. W szkole działa SKO, dzięki któremu 2006 -2008 odbędą się na przełomie wrze ZAPRASZAMY CHĘTNYCH. zarabiamy pieniądze. Część wykorzystali śnia i października 2006 r. INFORMACJE I KONTAKTY: Przewod śmy na zakup drugiej kserokopiarki. Za Warunki ubiegania się o mandat rad niczący Młodzieżowej Rady Gminy Tura pozostałe kupujemy materiały do jej eks nego Młodzieżowej Rady Gminy Turawa wa, Sebastian Klotka - 50425194; oficjal ploatacji oraz wydajemy je na bieżące po będą prezentowane od wakacji na stronie ny e-mail [email protected] trzeby uczniów i szkoły. www.turawa.pl/Młodzieżowa Rada Gminy Przewodniczący Młodzieżowej Dzieci pijąw szkole mleko smakowe, Wystarczy aprobata 15 mieszkańców Rady Gminy Turawa które jest dofinansowywane przez Unię swojej miejscowości wyrażona podpisem Sebastian Klotka Europejską. Wszyscy chętni mogą korzy stać z obiadów serwowanych w miejsco nyjest prąd ”—Da wej restauracji „M arta”. niel Kluczny, kl. III; Uczniowie naszej szkoły brali też udział II miejsce w Gmin w licznych konkursach i turniejach: I miej nym Konkursie sce w Gminnym Konkursie Języka Nie Języka Angielskie mieckiego - Robert Michalczyk, kl. IV; go na projekt „Ali U i III miejsce w Gminnym Konkursie Recy about Me” - Ra tatorskim „Jugend tragt deutsche Gedicht fał Świtała, kl. V; vor” - Joanna Lewicka, kl. V i Sabina III miejsce w Woje Chuchrowska, kl. IV; II miejsce w otwar wódzkim Konkursie tych biegach przełajowych „ Memorial im. Recytatorskim w W. Siu-dyty. Bieg po życie” — D aniel Języku Angielskim Wiench, kl. V; II miejsce w Gminnym Tur dla Dzieci - Cezary nieju Tenisa Stołowego (kat. uczniów do Wicher,V\N. kl. IV) - Adrian Staś, kl. IV; III miejsce Jesteśmy zado w Gminnym Konkursie Polonistycznym - woleni z wyników Betina Krautwurst, kl. VI; III miejsce w sprawdzianu w kla Gminnym Konkursie Przyrodniczym - Na sie VI: średnia naszej talia Bendkowska, kl. VI; I miejsce w „Kon szkoły 27,8 przy kursie z Gwiazdką ”organizowanym przez średniej wojewódz „Panoramę Opolską” - Jessica Nowak, twa 25,7igminy 24,1. kl. III; wyróżnienie w Wojewódzkim Kon Urszula Ejsmont kursie Plastycznym organizowanym przez PSP Energię Pro „Jak bezpieczny i pożytecz- w Bierdzanach MIEJSCE NA PAŃSTWA REKLAMĘ Redakcja informuje, że istnieje możliwość zamieszczania w „FALI” płatnych ogłoszeń i reklam cena 1 strony na papierze zwykłym, nie kredowym, w kolorze czarno - białym, w formacie: 1 strona: 400 zł 1/2 strony: 200 zł 1/4 strony: 100 zł 1/8 strony: 50 zł (wszystkie ceny z VAT) R** saut st; Mili;/./ MARTA" «3 n m n n a n Opole - Kluczbork zaprasza codziennie od 10.30 do 22.00 Organizujemy: ® wesela do 50 osób 9 obsługę wycieczek b ^ TTl ° p r z y j ę d a pJL 1 ° urodziny 11™M JjKf ilł k ° hdterm9 • stypy Dysponujemy także 8 miejscami noclegowymi w pokojach z TV, SAT, z balkonami. CZELRAN/IE.C 2 0 0 G wm m m m m ALA wm 50 lat ratowania na Jeziorach Turowskich Z pływaniem, a dokładnie jego elemen gwizdek oraz flagi: tarnymi zasadami zetknąłem się już będąc biała, czerwona uczniem pierwszej klasy, wówczas Szko i czarną która wów ły Powszechnej w Krakowie - Podgórzu, czas jeszcze obo- a było to w latach 1944/45. Ojciec jako wiązywałą a wywie- maszynista kolejowy wydelegowany zo szałem ją gdy stał do Opola, po odbyciu służby na PKP opuszczałem stano wrócił z mamą do Krakowa, a ja z bratem wisko - wtedy to pozostałem już w Opolu. I tutaj udosko kąpiel była bez względnie zabro nalałem swoje umiejętności pływackie. Pan Bolesław Kania i sprzęt, na którym pracuje w 2005 r. Nadszedł rok 1955 - Turawa - Jezioro niona. Pomieszcze Średnie. „To tu się wszystko zaczęło” jeśli nie socjalne oraz sprzęt miałem w baraku, i tak szczepionych doholowałem do brze chodzi o ratownictwo wodne. A było to za który był w pobliżu - początkowo bez prą gu. Było to ok. 30 metrów od plaży. Ta inter sprawąTechnikum Wychowania Fizyczne du i wody. Miałem za to dużo lokatorów wencja była mojąpierwsząakcjąratunkową go (kiedyś były takie szkoły), gdzie mieli w postaci myszy, które często rano strze z pozytywnym skutkiem. O tym, jak przeży śmy dodatkowe zajęcia z zakresu ratowa pywałem z kocą pod którym spałem. wałem tę sytuację świadczy fakt, że przez nia tonących i ożywiania - obecnie nazy Wokół jeziora nie było żadnych ośrod jakiś czas po akcji odreagowywałem. W jed wamy to resuscytacją krążeniowo-odde ków, a najbliżsi ludzie znajdowali się nad nym przypadku podpłynąłem zbyt blisko chową. I tak - będąc już wstępnie prze Jeziorem Małym PTTK. Pełniąc dyżury na do tonącego, który mnie pierwszy złapał szkolonym ratownikiem - dyrekcja byłego kąpielisku byłem trochę spięty, bo miałem i musiałem z nim walczyć, by się uwolnić. Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycz świadomość, że jestem sam i przy ewen Był to mój błąd, bo wcześniej miałem pod nej powierzyła mi zorganizowanie kąpieli tualnym zagrożeniu w wodzie mogłem li niego zanurkować, by go uchwycić do ho ska strzeżonego. Usytuowałem je na stro czyć tylko na siebie. lowania. Skorygowałem tę akcję i wraz nie północnej Jeziora Średniego na prze No cóż, stało się - chłopiec zaczął to z tonącym wyszliśmy z tego cało. Te inter smyku z Jeziorem Dużym. nąć, a na pomoc pobiegła mu matka, która wencje dodały mi pewności siebie i przy Było to pierwsze kąpielisko strzeżone w również zaczęła znikać pod wodą. Zauwa kolejnych sytuacjach stwarzających zagro Turawie. Sprzęt ratowniczy, jaki otrzy-ma- żyłem to, gdy oboje byli już w uchwycie - żenie życia w wodzie czułem się już pewniej. łem to: kajak, koło ratunkowe, apteczka, natychmiast dopłynąłem do nich wpław Dokończenie na stronie 28 Pani Pani DANUCIE MATYSEK ADELAJDZIE EBISZ wyrazy szczerego i głębokiego współczucia wyrazy szczerego i głębokiego współczucia z powodu śmierci z powodu śmierci MATKI MATKI składają składają Wójt Gminy Turawa, Pracownicy Urzędu Gminy Wójt Gminy Turawa, Pracownicy Urzędu Gminy oraz oraz Przewodniczący Rady i Radni Rady Gminy Turawa Przewodniczący Rady i Radni Rady Gminy Turawa Pani Państwu DANUCIE MATYSEK JANUSZOWI I KRYSTYNIE BUCZEK wyrazy szczerego współczucia z powodu śmierci wyrazy szczerego i głębokiego współczucia z powodu śmierci MATKI BRATA i SZWAGRA składają składają członkowie Rady Sołeckiej, Zarząd DFK, pracownicy Szkoły Wójt Gminy Turawa, Pracownicy Urzędu Gminy oraz mieszkańcy wsi Ligota Turowska f A L A mmmmmmammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm CZE.R.W/IŁC 2 0 0 6 50 lat ratowania na Jeziorach...nierza) obecnie LOK (Liga Obrony Kra ryfikacjach, kursach i szkoleniach m.in. na Dokończenie ze strony 27- ju), Cementowni ODRA, byłego OPB Ośrodku Marynarki Wojennej w Gdyni. i Przemysłówki nr 1 „Relaks W tym miej Dzięki czemu posiadam następujące W tamtym czasie na plaży nie było aż scu chciałem przypomnieć, że w tamtym uprawnienia: nauczyciel pływanią starszy tak dużo ludzi, a przebywający to w więk okresie na samym Dużym Jeziorze było 10 ratownik wodny, płetwonurek, radioope szości mieszkańcy pobliskich miejscowo kąpielisk strzeżonych. To był mój staż ra rator w służbie morskiej, starszy sternik, ści, jak również nieliczne grupy osób townika wodnego na kąpieliskach zorga Ratownik w Morskiej Służbie Poszukiwaw- z Opola. By przybliżyć tamte lata przyto nizowanych. Na dużą wodę „ wypłyną czo - Ratowniczej SAR i Instruktor Mo łem ” w czasie powstania pierwszej stani torowodny i Narciarstwa Wodnego. Dzię cy na ośrodku cementowni ODRA, gdzie ki posiadanym kwalifikacjom przeszkoli mieliśmy domek dwuosobowy, łódź PER- łem wielu ratowników na stopnie sterni KOZ z pokładem reanimacyjnym i silni ków motorowodnych i obsługi łodzi ra kiem WICHER, oraz sprzęt pomocniczy. tunkowych. Posiadając dużą wiedzę i zna Lepsze warunki stworzono nam na byłym jomość zagadnień ratowniczych zarząd ośrodku OPB, gdzie pełniliśmy dyżury. wojewódzki WOPR wytypował mnie do Od roku 1975 główna baza ratownic prowadzenia kontroli pracy ratowników twa wodnego WOPR znajduje się na Je i przestrzegania bezpieczeństwa na wo ziorze Dużym od strony północnej na dach w województwie opolskim. cyplu Relaks, którą do tej pory kieruję, W roku 2003 otrzymałem nominację na a o stanic ę, łodzie ratownicze i sprzęt dba funkcję Wiceprezesa WOPR wojewód doświadczony bosman Zbigniew Bi- twa opolskiego. Władze WOPR-u U rz f^ lewicz. du Miejskiego i Wojewódzkiego oraz Pol Trzeba zaznaczyć, że średnio w sezo ski wiedząc o moim zaangażowaniu i ofiar nie w poszczególnych latach interweniu ności niekiedy z zagrożeniem własnego jemy kilkadziesiąt razy udzielając pomocy życia w niesieniu pomocy tonącym wie szczególnie osobom po wypadnięciu z lokrotnie mnie odznaczały m.in. Zasłużo łodzi do wody lub ich wywrotek. Akcje te ny dla Miasta Opola, Zasłużonemu prowadzone są przeważnie przy niebez Opolszczyźnie, natomiast z resortowych piecznej, sztormowej pogodzie i wyłado m.in. Zasłużony Działacz WOPR do od czę przykład: jeśli ktoś przyjechał na mo waniach atmosferycznych, a fale są wów znaki Złotej z Liściem Laurowym, Zasłu torze to był już „panisko”. W następnych czas ponad metro latach było mi już łatwiej, bo dokoopto we. Jednak dzięki wał do mnie drugi ratownik - Kuba Zawi- posiadanym łod dowski, a w następnych kolejni. Dzięki ziom motorowo-ra- temu otworzyliśmy jeszcze jedno strzeżo towniczym i profe ne kąpielisko po przeciwnej stronie jezio sjonalnym sprzę ra. Byliśmy wtedy ratownikami Referatu cie pomocniczym Ratownictwa przy Polskim Związku Pły oraz posiadaniu wackim - od 1962 r. w jego miejsce po łączności drogą wstało Wodne Ochotnicze Pogotowie radiową jesteśmy Ratunkowe. w stanie dotrzeć Wokół Jezior Dużego, Małego i Śred do zagrożonych w niego jak grzyby po deszczu powstawały wodzie. W swojej ośrodki wypoczynkowe. Z chwiląprzeję- karierze jako ratow- Sprzęt, na którym pracował p. Bolesław w 1955 r. cia przez OSIR Turawa od WOST1 W, ośro nik pracowałem dek ten pod kierownictwem dyr. Francisz również na innych jeziorach i kąpieliskach żony Ratownik Polski WOPR oraz pań ka Maniowa, a później dyr. Jana Stono w Polsce, z morskimi włącznie. Jednak za stwowe nadane przez prezydentów Pol gi, których wspomagał Paweł Bryś w wsze wracałem do „mojej” Turawy. Przy ski Brązowy Krzyż Zasługi, Złoty Krzyż szybkim tempie rozwijał się pod względem kre, ale zdarzały się również dramatyczne Zasługi, Medal za Ofiarność i Odwagę, bazy noclegowej, przystani, sprzętu pły sytuacje, kiedy trzeba było poszukiwać oraz Krzyż Kawalerski Orderu Odrodze wającego, a kąpieliska strzeżone były wzo i wyciągać z dna osoby już nieżyjące. nia Polski. rowo zorganizowane. Jedno z nich po W okresie swojej służby ratowniczej, Wszystko to, co osiągnąłem zawdzię wstało również przy promenadzie na Du a mija to już 50 lat uratowałem sam 27 czam Turawie, czując się jej „niepisanym żym Jeziorze. Nic dziwnego, że przyjeżdża osób, a uczestnicząc i kierując załogą ak obywatelem”, gdyż tu zacząłem, zdoby ło tu mnóstwo ludzi na których czekało cjami na łodziach motorowo - ratowni wałem rutynę w tej profesji, a co najważ wiele atrakcj i na lądzie i imprez na wodzie, czych ok. 150 osób. Posiadam legityma niejsze znalazłem swojążyciową pasję, z które często zabezpieczałem. cję ratownika wodnego nr 1 w wojewódz którą przeżywam jubileusz 50-lecia niesie W kolejnych latach pracowałem już na twie i jestem jednym z nielicznych ratow nia pomocy osobom zagrożonym utratą kąpieliskach Jeziora Małego przy PTTK, ników w Polsce o tak długim stażu pracy. życia w wodzie. (które jeszcze wtedy nie było zarośnięte), Przez cały czas podnosiłem swoje kwalifi Bolesław Kania Jeziora Dużego LPŻ (Liga Przyjaciół Żoł kacje i uzyskiwałem nowe na różnych we Fotografia również na ostatniej stronie. ĆZŁE.W/ILC 2 0 0 6 f A L A SPORT w GMINIE Sportowcy Turniej tenisa stołowego - „Pożegnanie zimy 2006” Ping pong w Turawie Gimnazjum W marcu i kwietniu 2006 roku w naszej Klasyfikacja finału: gminie odbył się otwarty turniej tenisa Kategoria młodsza: 1 miejsce -Łukasz stołowego pod nazwą „ Ping Pong w Tu Farys (Kadłub Turawski); 2 miejsce - w Turawie rawie, Pożegnanie zimy 2006” organi Krystian Pikos (Zawada); 3 miejsce - W roku szkolnym 2005/2006 uczestni zowany przez Młodzieżową Radę Gminy Marek Małek (Zawada). czyliśmy w różnych zawodach sporto Turawa we współpracy z Grupąlnicjatyw Kategoria starsza: 1 miejsce - Piotr wych organizowanych na terenie nasze „SBRT” z Zawady. Godziek (Kotórz Wielki); 2 miejsce- J ó go województwa - zarówno gier zespoło Turniej podzielony był na dwie fazy. zef Mróz (Zawada); 3 miejsce - Marcin wych, jak i w sportach lekkoatletycznych. Najpierw odbyły się eliminacje w kilku Bronder (Dębska Kuźnia). Jeśli chodzi o sporty zespołowe, odnosi- miejscowościach, a następnie wielki finał Organizowana impreza przyciągnęła do my sukcesy m.in. w siatkówce, koszy- w Węgrach. Rozgrywano dwie kategorie rozgrywek sportowych sporą liczbę dzieci wce i piłce nożnej. Sukcesy lekkoatle wiekowe: 7 lat- 2 klasa gimnazjum oraz 3 i młodzieży, co wydaje się być znakiem, że •tyczne rozpoczęły się na X halowych mi klasa gimnazjum - 22 lata. podobne młodzieżowe inicjatywy pozwa strzostwach województwa opolskiego w W turnieju na pożegnanie zimnych dni lające integrować się młodzieży z całej gmi Domaszowicach, gdzie zajęliśmy drużyno wzięło udział 53 zawodników z terenu ny, a przy okazji będące imprezą sportową wo III miejsce w skoku wzwyż. gminy Turawa oraz Chrząstowice i Łub sąpotrzebne w naszej gminie i mają sens. Po tym sukcesie mieliśmy kilka miesię niany. Dziękujemy serdecznie za pomoc w or cy, żeby przygotować się do najważniej Turnieje eliminacyjne odbyły się ganizacji turnieju rozgrywanego od 25 mar szych dla nas zawodów, czyli półfinałów, w Kotorzu Wielkim, Ligocie Turawskiej, ca do 8 kwietnia na terenie pięciu miej a później finałów województwa opolskie Zawadzie oraz Zakrzowie Turawskim. scowości naszej gminy, przede wszystkim go w lekkiej atletyce. Nasz nauczyciel Z każdych eliminacji do finału kwalifiko wójtowi, panu Waldemarowi Kampie, w-f, pan Grzegorz Wicher systematycz wały się po trzy najlepsze osoby z każdej który objął patronat nad naszą akcją i był nie nas do nich przygotowywał. Opłacało kategorii. W finale, który odbył się 8 kwiet jej jedynym sponsorem! A także Ochotni się. Zdobyliśmy 7 medali: ja - 1 miejsce nia 2006 r. o godzinie 16.00 w Węgrach czej Straży Pożarnej w Węgrach, szcze (rzut oszczepem) i II (skok w dal). Mate uczestniczyło więc 24 zawodników. gólnie panu Zygfrydowi Klimkowi za po usz Pęchra II (skok wzwyż), Dariusz Król Na turnieju finałowym pojawił się wójt moc w organizacji imprezy oraz za użycze 1 (skok wzwyż), Anna Jendryca I (rzut WaldemarKampa, który oficjalnie rozpo nie sali budynku strażackiego. Takiej po oszczepem) i Izabela Andruszków III (rzut czął rozgrywki oraz wręczył zwycięzcom na mocy - otwarcia siebie na młodych - po oszczepem) i I (pchnięcie kulą). Na tym grody i ufundowane przez siebie puchary. trzebuje turawska młodzież. skończyły się nasze sukcesy, tydzień Turniej w sali Ochotniczej Straży Po Dziękujemy także opiekunom Świetlic ^^roźniej odbyły się następne półfinały, tym żarnej w Węgrach zakończył się o godzi Środowiskowych za pomoc w przeprowa razem szkól wiejskich. Zdobyliśmy w nich nie 20.30. dzaniu poszczególnych turniejów elimina 8 medali: ja - 1 miejsce (rzut oszczepem cyjnych. Są nimi: Kotórz Wielki - pani i skok w dal), Mateusz Pęchra II (skok Dorota Mazur, Ligota Turawska - pan wzwyż), Dariusz Król I (skok wzwyż) i II Józef Zając, Zawada - pani Marzena Dy- (pchnięcie kulą), Anna Jendryca I (rzut Nasi marczyk, Zakrzów Turawski - pani Elż oszczepem), Adam Kula I (pchnięcie kulą) bieta Nawrocka. i III (rzut oszczepem). Łącznie w obu półfi Młodzieżowa Rada Gminy Turawa dzię- nałach zdobyliśmy 15 medali: 9 złotych, 4 medaliści! kuje wszystkim, którzy przyczynili się do srebrne i 2 brązowe. Sześcioro uczniów za organizacji turnieju oraz uczestnikom. kwalifikowało się do finału wojewódzkiego. 8 czerwca 2006 roku odbył się finał wo Informujemy, że przed zakończeniem 3 czerwca odbył się finał wojewódzki jewódzki w lekkiej atletyce SZS w Nysie. kadencji obecnej rady młodzież naszej Igrzysk Szkół Wiejskich w Pruszkowie. Re Bardzo dobrze spisali się gimnazjaliści gminy czeka jeszcze jedna większa impre prezentowaliśmy godnie nasze gimnazjum z Turawy, którzy zdobyli trzy medale: je za organizowana przez MRGT kadencji i zajęliśmy następujące miejsca: Anna Jen den złoty i dwa srebrne: 2004 - 2006 - specjalnie dla niej. dryca -I miejsce (rzut oszczepem), Joanna 1. Anna Jendryca- 1. miejsce w rzucie Zapraszamy korzystając z okazji na se Jakusz II (pchnięcie kulą), Adam Kula III oszczepem, sje Młodzieżowej Rady Gminy Turawa, (pchnięcie kulą) i IV (rzut oszczepem), Da 2. Michał Kolszycki - 2. miejsce w rzucie które są otwarte dla wszystkich. Informa riusz Król W (skok wzwyż), Grzegorz Wilk oszczepem, 2. miejsce w skoku w dal, cje o nich znaleźć można na stronie PSP Osowiec - II (skok wzwyż). 3. Dariusz Król - 5. miejsce w skoku www.turawa.pl Michał Kolszycki, wzwyż. Młodzieżowa Rada Uczeń III klasy PG w Turawie Opracowała: Dżesika Kotula Gminy Turawa TALA CZE.E.W/IŁC 2 0 0 6 4 5 6 Krzyżówka nr 55 5 28 ■ 17 ■ u ■ ■ 32 Znaczenie wyrazów: " 26 ■ Poziomo: 12 3- fason, zewnętrzny wygląd; 9- czułe miej 43 u ■ ■ ■ sce Achillesa; 10-jeden z rodzajów literackich; 11- sprawdza bilety w kinie; 12- nieokrągła “ 35 ■ 19 20 moneta lub gra chłopięca w podbijanie kija kij ■ ■ kiem; 13- na nim rozpięty jest żagiel; 14- tam 22 23 U f-ę; wyruszają rybacy na połów; 15- mała Jola; 4oHI 18- po wymłóceniu zboża i oddzieleniu ziarna; 21- mieszkanie dla samochodu; 24- kryjówka . ■ ■ podczas bombardowania; 25- punkt widzenia; 4 36 ,3 4 ^ H 341 26- ciastko lub zamek błyskawiczny; 27- ściga ■ ■ 28 się na hipodromie; 28- zmasowany najazd wojsk; - ■ .. ■ 29 29- prymitywne narzędzie do orki; 32- „płynie 29 30 31 Oka jak ... szeroka”; 35- instrument ze struna ■ 42 mi i bębenkiem; 38-tamik, pilnik o trójkątnych 35 nacięciach; 39- wokół kapelusza; 40- sklej ■ ■ 38 ka; 41- przedmiot, który przynosi szczęście; l O ^ H 3 7 | 44 33 42- namiot koczowniczych ludów tureckich 39 40 i mongolskich; 43- kaszkiet, wojskowe nakry 1 23 ■ ■ „ 41 cie głowy; 44- nosi ciężary. 41 27 31 Pionowo: 42 43 1- nastrój, stan równowagi psychicznej; ■ ■ - 14 2- kamienny lub brunatny; 3- wróżenie z kart; 44 4- podeszwa buta; 5- plastyk lub aktor; 6- do 11 19 przechowywania gorących lub zimnych napo 1 4 5 6 7 9 10 11 12 jów; 7-jest nim Opole; 8- zapinka z haczykiem ! _ ‘ i uszkiem; 16- szczypczyki; 17- owca z pd.- 13 14 ■ 17 ■20 21 22 23 24 zach. Azji mająca cenne futro; 19- przyjmowa ' 5 1 " na za korupcję; 20- Rej lub Kopernik; 21- skała 25 26 27 ■28 L29 30 ■31 32 33 34 35 36 37 o składzie zbliżonym do granitu; 22- narzędzie 38 39 ■40 41 42 43 44 snycerza lub grawera; 23- dawniej używane do LEC mielenia ziarna; 30- natręctwo myśli; 31- stan ■ ■ zniesionej świadomości, podobny do snu, wy Za prawidłowe rozwiązanie krzyżówki nr 54 ło: „Milczenie jest bardziej wymowne od mowy. wołany sugestią innej osoby; 32- odmiana, wa w „FALI” nr 1/64/2006 nagrody otrzymały Pa Cyceron". riant; 33- skąpiec; 34- miły zapach; 35- uczo nie: Elżbieta Michalczyk z Ligoty Turawskiej W imieniu kolegium redakcyjnego naszego ny, naukowiec; 36- liczba egzemplarzy jednego (bogato ilustrowany album pt. „ Polskie regiony kwartalnika życzymy ciekawej lektury. wydania książki; 37- krasomówca, mówca. w Europie - OPOLSKIE ”) oraz Lucyna Żmuda Kartki z rozwiązaniem hasła krzyżówki nr 55 Opracował: Piotr Jendrzej z Zakrzowa Turowskiego (książka Frances Mayes prosimy nadsyłać do dnia 31 lipca 2006 roku na Rozwiązanie polega na rozszyfrowaniu ha pt. „Pod słońcem Toskanii", którą otwierając adres: Redakcja Kwartalnika „FALA”, ul. Opol sła, myśli St. J. Leca. „czujemy smak suszonych pomidorów i aromat ska 39c, 46-045 Turawa (Urząd Gminy Turaw^^k włoskiego wina... ’’). Hasło krzyżówki brzmia- R e d a k c ^ P Od Redacji Dzień Dziecka nad wodq Wszystkich chętnych do współpracy z Redakcjąi zamieszczenia artykułów w ko 27 maja 2006 r. na specjalnym łowisku otrzymali nagrody w postaci akcesoriów lejnym (3/66/2006), wrześniowym numerze „ Kacze Doły ” odbyły się zawody wędkar wędkarskich, a zwyciężczyni dodatkowo Kwartalnika „FALA” serdecznie zaprasza skie zorganizowane z okazji Dnia Dziecka. otrzymała puchar. Na zakończenie dzieci my i prosimy o dostarczanie materiałów Również w tym roku do zawodów przystą zostały poczęstowane kiełbaskami, napo w nieprzekraczalnym terminie 31 sierpnia piła duża liczba dzieci. jami i słodyczami. 2006 r., w wersji drukowanej i elektronicz Najwięcej ryb - podobnie jak w ubie Wszystkim sponsorom, których fun nej (w miarę możliwości). W przypadku, głym roku - złowiła Dominika Rybczyń dusze ułatwiły zorganizowanie zawodów gdyby nie dysponowali Państwo nośni ska z Kolanowic, która zajęła I miejsce, w imieniu Zarządu Koła Gminnego Tura kiem typu dyskietka, płyta CD, proszę się II miejsce -Marcin Gruszka z Kolano wa składam gorące podziękowania. zgłosić do Referatu Promocji Urzędu Gmi wic, III miejsce - Mateusz Krawiec Ryszard Kogut ny Turawa (pokoje nr 19 i 20). z Łubnian. Wszyscy uczestnicy zawodów Zdjęcia zamieszczamy obok. Kwartalnik Towarzystwa Miłośników Ziemi Turawskiej „Fala” - Finansowany z budżetu Gminy Turawa Kolegium Redakcyjne: Jerzy Farys - Redaktor naczelny, Teresa Żulewska - Sekretarz, Walter Świerc, Tomasz Golec, Stanisława Brzozowska, Jan Stonoga. Z redakcją stale współpracują: Waldemar Kampa, Alfred Kupka, Piotr Jendrzej, sołtysi wsi, stowarzyszenia sportowe, nauczyciele szkół i przedszkoli. Druk: Drukarnia NOT, 45-061 Opole, ul. Katowicka 50, tel. (77) 453-74-91 w. 40; skład komputerowy: INSERAT Redakcja nie odpowiada za treść umieszczonych reklam i ogłoszeń, nie zwraca materiałów nie zamówionych oraz zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów. CZŁEAN/IŁC 2 0 0 6 rA L A Nowinki Zakrzowskie Nie mogą ostatnio mieszkańcy Za- wierzchnię ulicy krzowa Turawskiego opędzić się od wan Poliwodzkiej. dali.. Najpierw wybite szyby na przystan 1 czerwca w ku, potem bezmyślne zawracanie TIR-a na przedszkolu ob rondzie i doszczętne zniszczenie studzien chodzono Święto ki, a oprócz tego kłopoty z ciężkim trans Rodziny to znaczy portem ciężarowym niszczącym nie przy Dzień Dziecka połą Studzienka w Zakrzowie Turawskim stosowaną do takich przejazdów na czono z Dniem Mat- ki i Dniem Ojca. towy zostanie położony naul.Kłapacz. Spo Przedszkolaki dla rządzony zostanie również projekt na usta swoich rodziców wienie dodatkowych słupów z oświetle przygotowały pięk niem ulicznym przy ul.Szkolnej i Klapacz. ny program arty Uwaga dzieci i młodzież! styczny, a potem Prawdopodobnie pod koniec czerwca wspólnie z rodzica odbędą się kolejne zawody wędkarskie mi zasiadły do pysz oraz pieczenie kiełbasek przy ognisku. nego poczęstunku. Rada sołecka już dziś wszystkich za W bieżącym prasza. roku dywanik asfal M.Zubeil Święto Rodziny - Dzień Dziecka w Zakrzowie Turawskim. Konkurs muzealny - w tle maszyny w Izbie Regionalnej w Ligocie Turawskiej. 0 konkursie piszemy na stronie 20. Podziękowanie Wszystkim przedstawicielom urzędu i instytucji działających na terenie gminy Turawą przedstawicielom zakładów pracy ... Tylko ten i organizacji społecznych wsi Zawadą ro dzicom wychowanków, wszystkim współ Kto innym pracownikom składam serdeczne podzięko pomaga wanie za życzliwość, zrozumienie i wszelką w rozwoju pomoc w czasie wieloletniej współpracy na I czyni z tego rzecz rozwoju placówki. największą Wraz z serdecznymi podziękowaniami radość swego proszę o przyjęcie najlepszych życzeń dal życia szych sukcesów we wszelkich poczyna Zostaje zawsze niach zawodowych i społecznych, dobrego we wdzięcznej zdrowia i pomyślności w życiu osobistym. pamięci. Odchodząca z czynnego życia A.L.Ginnis zaw odow ego dyrektorka PP w Zawadzie Na zdjęciach powyżej „Dzień Dziecka nad wodą”. Piszemy o nim na stronie 30. Alfreda Adamiec Pięćdziesięciolecie Szkoły w Turawie. Zdjęcie powyżej: absolwenci rocznika 1991 z wychowawczynią. Zdjęcie po prawej stronie: Zabawa w namiocie z okazji Jubileuszu Szkoły w Turawie. O obchodach szkolnego święta piszemy na stronie 2. Konkurs „Ukwiecona Gmina 2006”.Na zdjęciu: w posiadłości Helmuta Sojki Konkurs „Ukwiecona Gmina 2006”. Na zdjęciu: przydomowy ogródek Teresy Kadłub Turawski. O konkursie gminnym piszemy na stronie 6. i Józefa Geppertów - Osowiec. Więcej o konkursie - na stronie 6. W Saalfelder Hohe - sadzenie drzewka na pamiątkę spotkania. 0 wizycie strażaków Wręczenie pucharów drużynom niemieckim. O wizycie strażaków z Volkmannsdorf w Niemczech piszemy na stronie 10. w naszej gminie piszemy na stronie 11. Bocian na gnieździe w Węgrach czeka na swoją partnerkę. O tym, co słychać 50 lat na wodzie jako ratownik! O swojej pracy Bolesław Kania opowiada w sołectwie opowiada sołtys Węgier na stronie 12. na stronie 27.