ISSN 1425-8730

KWARTALNIK GMINY TURAWA NR 4/63/2005 BIERDZANY ♦ KADŁUB TURAWSKI ♦ KOTÓRZ MAŁY ♦ KOTÓRZ WIELKI ♦ LIGOTA ♦ OSOWIEC ♦ RZĘDÓW ♦ TURAWA ♦ WĘGRY ♦ ZAKRZÓW ♦ ZAWADA^ Cena 2 zł

Piętnaste urodziny naszej »fali"

Piszemy o tym na stronie 2

Ponadto w numerze:

Wizyta strażaków z N iem iec...... str. 3 Gminna oświata w 2005 roku ...... str. 4 Kapliczka po remoncie .. str. 5 Krótka historia Turawy i jej mieszkańców ...... str. 6 Podatki i opłaty w 2006 roku ...... str. 7 O naszych Staubeckach, czyli historia budowy jeziora turawskiego .... str. .10 Turawa nad rzeką Mała P a n e w ...... str. 11 Historia Gminy Turawa w okresie II wojny św iato w ej...... str. 12 Włodarze naszych wsi ■ Bierd zan y...... str. 14 Dzień Pierwszaka str. 15 m m m m m m FALA CB.UPZIŁŃ 2005 Piętnaste urodziny naszej „Fali"

Piętnaście lat, ajakby to było wczoraj, kiedy w umysłach grupy osób zrodziła się myśl o powołaniu do życia własnego pis­ ma, pisma gminy Turawa. Inicjatorem, a także realizatorem pomy­ słu było Towarzystwo Miłośników Ziemi Turawskiej. Uznało ono bowiem, że pro­ blematykę regionalną realizować bedzie można najskuteczniej na łamach miejsco­ wej prasy. W grudniu 1990 r. w pierwszym nume­ rze „Fali” Kolegium Redakcyjne zwróciło się do miejscowej społeczności z nastę­ był Waszym doradcą, źródłem pozytyw­ nego byli: LeonardRichta pełniący funk­ pującym zobowiązaniem: „dołożymy nej i godziwej informacji Uważam, iż na cję redaktora naczelnego,Teresa Żulew- wszelkich sił, aby powołane do życia cza­ przestrzeni interesujących nas piętnastu ska będąca sekretarzem redakcji oraz Bar­ sopismo było w Waszych rodzinach mi­ lat swojego istnienia, wydawnictwo po­ bara Majewska zajmująca się stronątech- łym gościem, który w sposób pogodny twierdziło zawarte w odezwie przyrzecze­ nicznąprzygotowywanych numerów. Sta­ przypoominać będzie o najważniejszych nie, zdobyło przecież wielu wiernych przy­ le współpracowali z redakcjąw charakter^^ wydarzeniach. Zarówno tych wielkich jaciół i czytelników służąc tym samym redaktorów: Walter Świerc, Danuta w kraju, jak i tych może mniej ważnych utrzymaniu tradycji kulturowej regionu tysek, Benedykt Kulig, Edward Malłsz , ale bliskich nam, bo zaczerpniętych z bez­ turawskiego. Stanisław Pikul i Grażyna Szczurek. pośredniego otoczenia naszej Gminy, wsi Pragnę przypomnieć Czytelnikom, że W okresie piętnastu lat z różnych przyczyn i rodziny. Chcielibyśmy, aby kwartalnik w składzie pierwszego Kolegium Redakcyj­ skład osobowy Kolegium ulegał zmianie, chociaż pewna grupa pozostawała wierna czasopismu do dnia dzisiejszego. Jedną z osób tej grupy to Teresa Żulewska, któ­ rej tą drogą pragnę złożyć szczególne po­ Dyplom uznania dziękowanie za długoletnią i bezintere­ sowną pracę w zespole redakcyjnym. W okresie piętnastu lat ukazało się dla Ligoty Turawskiej 62 numerów kwartalnika, a do rąk czytel­ ników trafiło około 50 tys. egzemplarzy „Fali”. Druk pierwszych egzemplarzy od­ WOIEWÓDZTWO OPOLSKIE bywał się za pomocą prostej kopiarki bę­ Ligota Turawska dącej na stanie Urzędu Gminy. Od 1994 r. otrzymała podpisany druk zlecono Wydawnictwu „Instytut Ślą­ przez Marszałka Woje­ ski” w Opolu, natomiast od kilku lat to wództwa Opolskiego danie wykonuje Drukarnia NOT w ( )p o ^ B dyplom uznania za W imieniu Towarzystwa Miłośników DYPLOM udział w konkursie Ziemi Turawskiej pragnę wyrazić podzię­ „Piękna Wieś Opol­ kowanie Radnym w kolejnych kadencjach UZNANIA ska 2005”. Przypo­ i członkom poszczególnych Zarządów za dla mnijmy, że sołectwo częściowe sfinansowanie pisma, pracow­ projektu bardzo aktywnie dzia­ nikom Urzędu Gminy, szczególnieRoma­ OB6L1SK OPAmięrniAJACY POWSTAD16 ła w ramach programu nowi Borkowskiemu, który przez wiele OS16DLA - S16DL0ITG0 W L1GOC1G „ Odnowa wsi w woje­ lat z dużą odpowiedzialnością przygoto­ T0RAWSK16J ORAZ W16JSK1 PLAC ZABAW wództwie opolskim”. wywał kolejne egzemplarze do druku. DLA DZIGC1 “POD BOClAnim GniAZDGiTT W zeszłym roku Ligo­ Przede wszystkim jednak podziękować Ligota Turawska gmina Turawa ta otrzymała wyróżnie­ pragnę wielu osobom piszącym na lamach nie za projekt „ Wiejska za udział w konkursie „Fali”, dostarczającym często niepowta­ Izba Regionalna - Piękna Wieś Opolska 2005 rzalne wiadomości o naszej przeszłości otwarte miejsce spo­ i dniu dzisiejszym. Zróbmy zatem wszyst­ w kategorii tkań ”. - Najlepszy Projekt Odnowy Wsi - ko, aby ten niecodzienny dorobek ochro­ Gratulujemy i ży­ nić, aby wokół tak ciekawego pisma zgro­ czymy dalszych suk­ madzać jak najwięcej osób. cesów. Przewodniczący Towarzystwa 22 października 2005r. Jan Stonoga Miłośników Ziemi Turawskiej Wizyta strażaków z Niemiec

W dniach 30 września- 2 października żarnej w Opolu, 2005 roku na terenie naszej gminy po raz gdzie zapoznali się kolejny podejmowaliśmy gości z Saalfel- ze sprzętem stra­ der-Hoehe - niemieckiej gminy partner­ żaków zawodo­ skiej z Turyngii. Tym razem nie była to wych. wizyta urzędników, lecz autentyczna współ­ W jednostce praca grupy mieszkańców - strażaków OSP w Osowcu z różnych jednostek z zaprzyjaźnionej goście zostali po­ gminy. częstowani kawą W pierwszym dniu wizyty (piątek) stra­ i kołaczem. Oprócz żacy i pracownicy tamtejszego urzędu jednostek OSP gminy obserwowali obrady Rady Gminy zwiedzili również podczas sesji, a następnie zwiedzali mu­ Izbę Regionalną zeum dinozaurów w Krasiejowie. w Ligocie Turaw- W niedzielę grupa zwiedzała Opole - skiej, kościół oraz m.in. zdobywała Wieżę Piastowską. nowo otwartą ga­ Jednak głównym celem i punktem pro­ lerię w Bierdza- gramu był dzień drugi - sobota. Wów- nach. zas to strażacy z Saalfelder-Hoehe byli Cały mocno gośćmi strażaków z Gminy Turawa. wypełniony dzień Dzień dla całej grupy rozpoczął się zakończony został o godz. 10.00. Był wypełniony w każdej na sali w Bier- minucie. Nasi Goście zaproszeni zostali do dzanach. Tutaj go­ wszystkich jednostek OSP w gminie, ście podjęci zosta­ w których wymieniali się swoimi spostrze­ li przez przedsta­ żeniami - nie kryli zdziwienia z tak dobre­ wicieli wszystkich go i wysokiego stanu technicznego na­ naszych jednostek szych jednostek, jak też ich wyszkolenia. OSP obiadoko- Sąpłaszczyzny działalności jednostek nie­ lacją. Następnie mieckich podobne do naszych, ale są też odbył się wieczo­ pewne różnice, z których wychodzimy le­ rek taneczny zor­ piej od naszych przyjaciół. ganizowany dla W tym dniu odbywały się też zawo­ naszych gości. dy strażackie w Grudzicach i w drodze W czasie tego wieczorku miały miejsce nej jak i z drugiej strony. Cały pełny wra­ do Opola nasi Goście mogli zobaczyć, też występy zespołu „Jaźwinki" z Bier- żeń i bardzo mile spędzony dzień zakoń­ jak wyglądają zmagania naszych stra­ dzan. czył się we wczesnych godzinach ran­ żaków w zawodach sportowo-pożar- Wymieniliśmy się również drobnymi nych. liczych. Następnie goście zwiedzili Ko­ podarunkami, ale przede wszystkim do­ Artur Gallus le n d ę Miejską Państwowej Straży Po­ świadczeniami i spostrzeżeniami tak z jed­

0 trzech sołtysach naszej gminy

Inspiracją mojej krótkiej wypowie­ Owa wypowiedź miała swój ścisły zwią­ działalności jest równie ważna, właśnie dla dzi o trzech sołtysach naszej Gminy by­ zek z chwilowym zamknięciem Ośrodka żyjących dziś i w przyszłości. ła ciekawa, nawet ujmująca wypo­ Zdrowia w Kadłubie Turawskim, do Dbałość o naszą przyszłość, kulturę wiedźErnesta Grzesika, włodarza Kadłu­ którego należy także Ligota Turawska materialną i duchową w postaci zorgani­ ba Turawskiego, który w lekkim zdener­ i Zakrzów Turawski, a odpowiedzial­ zowanej Izby Regionalnej w Ligocie Tu- wowaniu sformułował następującą se­ ność za jego funkcjonowanie jak gdyby rawskiej oraz przeprowadzonych prac kwencję; pozostała jedynie na sołtysie Kadłuba Tu­ konserwatorskich grobów naszych „Jedna zajmuje się rupieciuma, (soł­ rawskiego. przodków w Zakrzowie Turawskim zasłu­ tys Ligoty Turowskiej), drugi nieboscy- Może i tak było, jednak chciałbym przy guje na najwyższe uznanie. kuma, (sołtys Zakrzowa Turawskiego) tej właśnie okazji uzmysłowić Czytelni­ Walter Świerc a mnie zostali ci żywi. ” kom, że każda z wymienionych powyżej ...... FALA ' - ...... — ęe.UPZIŁŃ 2005 Gminna oświata w 2005 roku

Grudzień jest porą dokonywania pod­ Szkoła/obecna miejscowości rok urodzenia Razem sumowań mijającego roku. Poniższy tekst ilość uczniów 2000 2001 2002 2003 2004 2005 jest krótkim podsumowaniem dokonań i problemów nurtujących gminną oświa­ PSP Bierdzany 5 9 8 11 10 10 53 tę w 2006 roku. Bierdzany / 76 Po reformie oświaty z 1999 i zmianach PSP Ligota 5 10 6 3 6 5 35 sieci szkół z 2003 roku w gminie działają Ligota Turawska następujące placówki oświatowe: przed­ Turawska/112 Zakrzów 4 6 4 1 5 5 25 szkola w Bierdzanach, Kotorzu Małym, Turawski Turawie, Węgrach i Zawadzie, szkoły razem 8 15 9 3 11 10 60 podstawowe w Ligocie Turawskiej (uczęszczają do niej uczniowie z Zakrzo- N S P Kadłub Kadłub 7 5 8 3 6 7 36 wa Turawskiego, Kadłuba Turawskiego Turawski /9 Turawski i Ligoty Turawskiej), Osowcu (uczęsz­ PSP Kotórz Mały 4 9 9 12 6 3 43 czają do niej uczniowie z Osowca, Tura­ Zawada/131 Kotórz Wielki 2 4 3 1 3 1 14 wy i Rzędowa), Zawadzie (uczęszczajądo Zawada 23 U 13 8 11 7 73 niej uczniowie z Zawady, Kotorza Małe­ razem 29 24 26 21 20 11 130 go i Kotorza Wielkiego) i Bierdzanach oraz Gimnazj umwT urawie. PSP Osowiec 11 16 9 15 10 13 W Zakrzowie Turawskim znajduje się Osowiec/195 Rzędów 4 4 6 3 2 3 2274 "4 oddział przedszkolny szkoły w Ligocie Turawa 8 7 10 8 6 7 46 a w Rzędowie oddział przedszkolny szko­ razem 23 27 25 26 18 23 142 ły w Osowcu. NSP W ęgry/89 Węgry 10 10 8 2 12 10 52 Uzupełnieniem sieci placówek oświa­ towych są szkoły niepubliczne w miejsco­ dzieci w gminie ogółem 82 90 83 66 77 71 436 wościach: Węgry (kl. I-VI) i Kadłubie Tu­ rawskim (kl. I-III), prowadzone przez sto­ Koszty dowozu są o połowę mniejsze scem integrującym miejscową społecz­ warzyszenia rodziców. niż koszt funkcjonowania najmniejszej ność. Wszystkie szkoły (publiczne i niepu­ szkoły. Dlatego we wszystkich miejscowoś­ bliczne) otrzymują część subwencji oświa­ W szkołach dla kilku miejscowości od ciach, w których zlikwidowano szko­ towej proporcjonalną do ilości uczniów. trzech lat ilość dzieci wystarcza do utwo­ ły działają w godzinach popołudnio­ Największym problemem szkół i przed­ rzenia pojedynczych klas dla każdego wych świetlice środowiskowe finanso­ szkoli jest stale malejąca liczba dzieci a co rocznika (jeszcze kilka lat wcześniej wane z budżetu Gminnej Komisji Prze­ za tym idzie mniejsza subwencja przyzna­ w Osowcu istniały dwie klasy w każdym ciwdziałania Problemów Alkoholo­ wana gminie przez państwo. roczniku, pomimo tego, że do szkoły wych. Dzięki działalności świetlic dzieci Ilość dzieci, urodzonych w latach uczęszczali uczniowie tylko z Osowca). i młodzież mają miejsce do pożytecz­ 2000-2005, mieszkających w rejonach po­ W przedszkolu w Bierdzanach, w któ­ nego spędzenia czasu, budynki nie szczególnych szkół gminy Turawa wg rym liczba dzieci spadła do 25 zlikwido­ niszczejąi mogą być również wykorzysM obowiązującej w roku szkolnym 2004/2005 wano jeden oddział, zamknięto równieżwane jako miejsca spotkań rad sołeckich^ sieci szkolnej, ilustruje zamieszczona oddział przedszkolny w Kotorzu Wielkim kół mniejszości i innych działających na tabela (dla porównania podana jest rów­(liczba zapisanych dzieci spadła do 7). terenie gminy. nież obecna ilość uczniów w szkołach). Decyzje o zamknięciu placówek nie są de­ W minionym roku pomimo ograniczo­ Patrząc na liczby w tabeli można wy­ cyzjami łatwymi, władze gminy rozumieją, nych środków udało się przeprowadzić ciągnąć wnioski, że restrukturyzacja sieci że szkoła, przedszkole jest również miej­ szereg remontów: ukończono wymianę szkolnej w gminie jesz­ okien w gimnazjum, wymieniono rynny na cze się nie zakończyła. budynku przedszkola w Turawie i na gim­ Dowozem uczniów nazjum, wymieniono pokrycie dachów w do szkół i do oddzia­ przedszkolu i kotłowni szkolnej w Zawa­ łu przedszkolnego dzie, drzwi w szkole w Osowcu, pomalo­ w Zakrzowie zajmuje wano elewację i wymieniono okna się w tym roku, podob­ w przedszkolu w Kotorzu, wyremontowa­ nie jak w latach ubie­ no chodnik i komin w przedszkolu w Bier­ głych, firma przewozo­ dzanach. wa Majda, która wy­ Największy i najbardziej komple­ grała przetarg zorga­ ksowy remont rozpoczęto w przedszko­ nizowany przez Urząd lu w Węgrach. Remont ten ma na celu

Gminy. Dokończenie na stronie 5 Kapliczka po remoncie

W niedzielę 30 października 2005 r. mucena. Po czym śpiewa­ w Trzęsinie na terenie parafii Osowiec- no wezwania do Matki Bo­ Węgry ks. proboszcz Franciszek Lerch skiej oraz pieśń „Święty Ja­ poświęcił odrestaurowaną kapliczkę nie Nepomucki... ”. Po pieś­ św. Jana Nepomucena. niach, które podtrzymy­ Wykonaniem intrady miejscowa orkie­ wały organy i orkiestra, ks. stra rozpoczęła nabożeństwo. Następnie proboszcz poświęcił ka­ wierni zaśpiewali pieśń „Zawitaj, Królo­ pliczkę i udzielił wszystkim wo Różańca świętego... ”, po czym ksiądz zebranym błogosławień­ proboszcz rozpoczął odmawiać dziesiątek stwa Bożego. Nabożeń­ Różańca, a każde następneZdrowaś „ ” stwo zakończyła pieśń rozpoczynali przedstawiciele różnych sta­ „O Maryjo, nasza Pani... nów, mieszkańcy Trzęsiny w różnym wie­ Ksiądz proboszcz podzię­ ku, ministranci i szafarze. Po modlitwie kował wszystkim zebranym różańcowej ks. Lerch zaprezentował krót- za przybycie oraz zaprosił Iki rys historyczny odnowionej kapliczki na kawę i kołacz, który zo­ oraz opowiedział życiorys św. JanaNepo- stał przygotowany przez mieszkańców Trzęsiny. Było to już trzecie nabo­ Gminna oświata w 2005 roku żeństwo w naszej parafii

Dokończenie ze strony 4 odprawiane przy przydroż­ nych kapliczkach. Pogoda fot. Jan Świętek doprowadzenie przedszkola do stanu za­ w tę niedzielę dopisała, bo leconego przez inspekcję budowlanąi Sa­ mimo jesiennego wiatru, pięknie świeciło gdy Trzęsina należała jeszcze do parafii nepid. słońce. Czas wspólnych rozmów i spo­ w Kotorzu Wielkim. Do dnia dzisiejsze­ W planie budżetu na rok 2006 zaplano­ tkania przy kawie umiliła orkiestra swoim go funkcjonuje jeszcze określenie, że wano środki na zakup projektu budowy koncertem. „w św. Jana Nepomucena Trzęsina ma hali sportowej przy Gimnazjum wTurawie. Kapliczka ta jest jedną z naj starszych odpust”. Wtedy to mieszkańcy Trzęsiny Miałaby to być hala dla uczniów gimna­ w parafii Osowiec—Węgry, a umiejsco­ zamawiająMszę św. Odpustowąw para­ zjum, klubów sportowych z terenu gminy wiona jest w środku Trzęsiny, obok mły­ fialnym kościele. Przez dłuższy okres nie a także pozostałych mieszkańców. Do tej na. Najprawdopodobniej wybudowana było przy tej kapliczce żadnych nabo­ pory Gmina Turawa jest jedną z niewielu została w 1808 roku przez Matijasa Adam- żeństw, jednak w 1997 i 1998 roku odbyło w województwie gmin nieposiadających ca, który przybył do Trzęsiny z Turcji. się po jednym nabożeństwie majowym. ani jednej pełnowymiarowej sali gimna­ O dacie powstania kapliczki nie ma żad­ Mówiąmieszkańcy, że „ były to uroczyste stycznej, natomiast turawskie gimnazjum nych wzmianek pisanych, ale wywniosko­ nieszpory ’ po raz drugi z rzędu otrzymało I nagrodę wać można o jej powstaniu z napisu na Jest to jedna z najstarszych kapliczek wśród gimnazjów wiejskich województwa sygnaturce i na jej umocowaniu. na terenie naszej parafii - wymagała więc opolskiego w konkursie organizowanym Kapliczka składa się z trzech wnęk. We już odnowienia. Z taką inicjatywą wystą­ przez wojewodę i marszałka województwa. wnętrzu pierwszej za przeszklonymi pił na zebraniu Rady Sołeckiej jej członek Poprawiający się stan obiektów oświa­ drzwiczkami figura św. Jana Nepomuce­ a przedstawiciel miejscowości Trzęsina towych, sukcesy uczniów w konkursach na. Następna wnęka mieściła obraz Matki pan Sebastian Czech. Pomysł ten spo­ przedmiotowych, artystycznych i sporto­ Boskiej w otoczeniu aniołów, który poda­ tkał się z ogólną aprobatą, a ze względu wych, dobre wyniki zewnętrznego spraw­ rował około roku 1900 Johan Madera. Ze na to, że w kasie sołeckiej były jeszcze dzianu kompetencji uczniów szkół pod­ względu jednak na nieodwracalne zmiany środki finansowe postanowiono dopo­ stawowych (średnia gminy powyżej śred­ w tym obrazie w jego miejsce osadzono móc w zakupie materiałów do przeprowa­ niej wojewódzkiej), absolwenci gimnazjum nowy - Matki Boskiej Opolskiej. Nad trze­ dzenia remontu. Jako, że mieszkańcy Trzę­ dostający się do najlepszych liceów to cim gzymsem znajduje się dzwonnica, siny są mocno emocjonalnie związani dowód na to, że pieniądze przeznaczanew niej na poprzecznej belce zawieszony z tym obiektem, nie trzeba ich było długo przez gminę na oświatę są dobrze wyko­ jest dzwon, na którym wyryte są słowa namawiać do przeprowadzenia remontu. rzystywane. FONDATORIS WALENTIN SKIBA Ochoczo przystąpiono w czynie społecz­ Dyrektor Gminnego Zespołu SCHLOSER TURAWA. ANNO 1808. nym do prac prawie konserwatorskich, Ekonomiczno-Administracyjnego Kapliczka ta pełniła i pełni do dziś funk­ a efekt końcowy jest dzisiaj bardzo wi­ Szkół cję dzwonnicy. Odbywały się przy niej na­ doczny. Jerzy Musielak bożeństwa majowe i niedzielne w czasie, Artur Gallus Krótka historia Turawy i jej mieszkańców «. 11

W pierwszej części przybliżyliśmy so­ rozciągnęli na rzeczy wistą rdzenną część pisząc zza biurka gdzieś tam zasłyszane, bie początki dziejów naszej wsi, genezę Turawy - czyli zamek, folwark i budynki niesprawdzone informacje. Te błędy bez­ jej nazwy i wyjaśniliśmy, że Turawa nigdy na północ w stronę Małej Panwi, gdzie krytycznie powtarzają inni, opierając się nie należała do hrabiny na Zakrzowie. mieszkali ludzie dworscy. Przyszło im w swych opracowaniach o naszej ziemi W tym opowiadaniu spróbuję wyjaśnić to tym łatwiej, że znali podobieństwo na nieprawdziwych, niesprawdzonych problem jej błędnej nazwy - Byczyna. znaczenia nazw Turawa - Byczyna. Na­ informacjach. Zainteresowanych odsy­ W czasach, gdy Kotórz Wielki posia­ leży jednak podkreślić, że źródłowo łam do wydanej w 1969 przez Instytut dał trzy folwarki tj dwie Kuchary i Roso- Turawa była Turawą a pomyłkowa Śląski w Opolu pracy pt.: „Powiat Opol­ chę, a o Turawie jeszcze nikt nie słyszał, Byczyna - Łycyną (teren, obficie pora- ski, szkice monograficzne”. Tam znają­ istniał jego przysiółek zwany Łycyną. stany łykiem). cy trochę dzieje swoich rodzinnych wsi Zamieszkiwało tam pierwotnie czte­ Między dawną Turawą a Łycyną tj. od niech porównają co na ich temat pi­ rech wolnych zagrodników i dwóch dzisiejszego ronda do zabudowań na za­szą autorzy tego opracowania, wtedy chałupników. chód od kanału Młynówki, na przestrzeni przekonają się, ile zawiera ono fałszy­ Ich zagrody znajdująsię w tym samym pół km nie było zabudowań. Znajdowały wych informacji powstałych na skutek miejscu do dnia dzisiejszego. Stojąna za­ się tam pola uprawne wolnego zagrodni­ bezkrytycznego podawania wiadomości chód od kanału odprowadzającego kie­ ka, pierwotnie Karbowny, potem Kupka zaczerpniętych np. od autorów Zimmer- dyś wodę ze starej huty i młyna zamko­ i ostatnio Sowa. Zabudowania tegoż rol­ mannaczy Knie. wego. Sąto siedziby zamieszkałe na prze­ nika stoją do dziś w sąsiedztwie masami Dla przykładu przy haśle „Kotórz Wiel­ strzeni wieków, kolejno przez następują­ i turawskiego GS’u. Dopiero za Loeven- ki” na stronie 367 piszą że od 1840 roku ce rodziny: I wolni zagrodnicy: 1. Kovoll, kroenów, Gaschinów i później Gamierów,Kotórz Wielki posiada szkołę katolicką a do dziś rodz. Matysek, 2. rodz. Macho, w połowie XVIII w. owa luka między pa­ obsługującą Kotórz Mały, Turawę i Trzę- Białas, Bartek, ostatnio Lempik, dziś po­ łacem i Łycyną została luźno zabudo­ sinę i tam jest zatrudniony nauczyciel i po­ sesja nie zamieszkałą, 3. Zok, Halupczok, wana. Byli to tak zwani „Angerhaeusler” mocnik. Jest to prawda z tą uwagą że szko­ Białas, Halupczok obecnie Twardawski, (chałupnicy przy majdanie), o których ła w Kotorzu Wielkim istniała już wtedy 4. cały czas Halupczok. II chałupnicy: mowa będzie w następnej części histo­ od dawna, a od 1840 dzieci uczęszczały 1. rodz. Kowalczyk, Gola, Kupka, Gabor, rii Turawy. do nowo wybudowanej szkoły. Ale dalej teraz nie zamieszkałą 2. rodz. Gładki, Bie­ Jeszcze w testamencie Anny Barbary piszą że posiada trzy folwarki, z których niek, Kupka. von Gaschin z domu Garnier z 1794 r. jeden nazywa się Turawa, a drugi to Li­ Dzielnica tajest dziś zachodnią częścią mowa jest o Łycynie należącej do Ko- czin - i znów błąd. Przy haśle „Turawa” Turawy i po wojnie mocno się rozbudo­ torza Wielkiego. Dopiero na przełomie na stronie 407 piszą że wieś leży przy dro­ wała. Sąto dzisiejsze ulice: część Opol­ XVIII i XIX w. Łycynę i Rosochę, zwaną dze do Fosowskiego - panowie, gdzie skiej na zachód od młynówki, Stawowa, teraz Marszałkami, złączono admini­ Krym, a gdzie Rzym!? Nową Planetorza i Iwaszkiewicza. Budyn­ stracyjnie z wsiąTurawa Ten nowy twór Następnie, że wieś należała do hrabiny ki przy ostatnich trzech ulicach stoją na odłączono od Kotorza Wielkiego, na któ­ na Zakrzowie, a to kolejny błąd. Dalej, że dawnych polach zagrodników Bartek i Ha­ rego ziemiach wszystkie te dzielnice po­ Turawa dawniej nazywała się Byczyną... lupczok. wstały, tworząc w ten sposób wieś już sa- Zagłębiając się w tekście wyczytamy, ze Kiedy historyk wrocławski Knie w swo­ modzielnąz własnym samorządem i sołty­ Turawa w 1840 roku posiadała szkołę im „Przeglądzie wsi górnośląskich" sem. Znamienne jest, że pierwszym udo­ katolicką z nauczycielem i pomocnikiem. z 1830 roku pisał, że nazwa kilku chałup kumentowanym sołtysem naszej wsi był Gdyby przynajmniej uważnie przeczytali przynależnych do Turawy - Litschin Franz Wróbel z Łycyny i jako taki wystę­ napisane przez siebie dane o szkole w Ko­ i Marscholken zaginęła, był mocno w błę­ puje w czerwcu 1809 r. w księgach chrztu torzu Wielkim, zastanowiliby się na tym, dzie i podawał informacje niepraw­ Kotorza Wielkiego. gdzie w końcu była w 1840 roku owa szko­ dziwe. Nawet dziś wszyscy wiemy co Kolejny historyk Zimmermann pisze ła z nauczycielem i pomocnikiem, w Koto­ to są Marszałki, a jeszcze po wojnie w 1784 r., że Kotórz Wielki posiada trzy rzu czy w Turawie? I takich błędów jest w 1945 roku - więc przeszło sto lat póź­ folwarki, z tego jeden nazywa się Turawa niestety więcej. Jednak nie chodzi o ich niej - w powszechnym używaniu była (gdzie jest siedziba właścicieli tych dóbr), wyliczanie, ale o przykład w jaki spo­ nazwa Łycyna! Niemcy pisali „Litschin” dmgi nazywa się Liczin. I znów błąd - sób tworzy się nieprawdę historyczną (czyt. Liczin). Przez błędne odczyta­ mamy tu udokumentowany przykład nie­ powtarzaną później przez dzisiejszych hi­ nie bardzo podobnych w piśmie gotyc­ frasobliwości i niedokładności ówcze­ storyków, a to zasługuje na wytknię­ kim liter „B” zamiast „L” łatwo powstała snych historyków! Tymi innymi folwar­ cie, bo będą te błędy publikowane do sąd­ nazwa Biczin. kami były Rosocha i Kuchara. nego dnia! I tu leży rozwiązanie zagadki. Nowsi Na Łycynie nigdy nie było żadnego Teraz wybiegnę trochę do przodu i po­ „historycy" spolszczając niemieckie Bi­ folwarku. I tak dwaj znakomici na owe cza­ wiem, jak to było z tą szkołą w Turawie.

czin stworzyli Byczynę i tę nazwę błędnie sy historycy popełniają tak rażące błędy Dokończenie na stronie 7 ÍE.UPZILÑ 2005i rA L A

Krótka historia Turawy... przy ulicy Ogrodowej 6. Wtedy w naszej nia, który służył do warzenia piwa. Kotórz

Dokończenie ze strony 6 wsi nie było jeszcze żadnych innych za­ Wielki natomiast płacił krewnemu Kata­ budowań tylko drewniany dworek i zabu­ rzyny - księdzu na Morawach, rocznie Otóż w Turawie, pierwsze lekcje dla dzieci dowania folwarczne łącznie z mieszkania­ 1 talar i dwa srebrne grosze. z Turawy i Trzęsiny, zaczęły się dopiero mi dla pracowników, a i tych nie było dużo Teraz Mała Panew płynęła przy północ­ z dniem 2.11.1867 r. - pracowali przecież na pańskim chłopi nej rubieży Turawy. Ale i ta kosztowna Odbywały się w lokalu starej karczmy pańszczyźniani. inwestycja nie wyeliminowała całkowicie i sklepu. Pomieszczenie to udostępnił za Rzeka Mała Panew, płynąca wąskim niebezpieczeństwa powodzi. Wtedy to rocznym czynszem 26 talarów Gottlieb i krętym korytem przez obydwa Kotorze nasi przodkowie obrali sobie za patrona (Bogumił) Ebisch - ówczesny sołtys wsi. czyniła częstymi wylewami duże szkody św. Jana Nepomucena. Ufundowali jego Nauczał jeden nauczyciel, uczniów było w tych wioskach. Aby temu zaradzić zdo­ figurę, którą ustawiono, jak to wtedy było 191. Nauczycielem został ściągnięty była się ówczesna właścicielka tutejszych w zwyczaju, na środku drewnianego mo­ z Kotorza Wielkiego tamtejszy pomocnik dóbr Katarzyna Kokorz, z domu Koenigs- stu przez Małą Panew przy drodze do Emannuel Achtelik, który przejął również feld (siostra Georga) na nie lada przedsię­ Dobrodzienia i Lublińca, a nie Fosowskie- obowiązki pisarza wiejskiego po nauczy­ wzięcie. W latach 1580-1590 skromnymi go. Most ten stał tuz obok dzisiejszego cielu z Rzędowa Woesslerze. Szerzej o tu- środkami, jakie miała do dyspozycji i na przy szkole, w dół rzeki. Jeszcze dziś przy rawskiej szkole piszę w odrębnym opra­ własny koszt wykonała całkiem nowe ko­ niskim stanie wody w rzece widać dokład­ cowaniu. ryto Małej Panwi o długości 6 km od za­ nie pozostałe kikuty podpór i słupów tego Teraz czas wracać do chronologicznych pory - Gaci - na Kucharach, do granicy mostu. C.d.n. dziejów naszej wsi, które przerwaliśmy na swojej posiadłości, czyli młyna w Wę­ Alfred Kupka roku 1562, aby obalić twierdzenia niektó­ grach. Można sobie wyobrazić jak kolo­ Bibliografia: rych historyków, że Turawa dawniej na­ salna to była na ówczesne warunki tech­ 1) Instytut Śląski w Opolu: „Powiat Opol­ bywała się Byczyną i należała do hrabiny niczne - ręczne łopaty i szpadle, proste ski - szkice monograficzne” na Zakrzowie. taczki i nosidła- ciężka, prawie katorżni­ 2) Ks. Carl Kahl: „Das Majorat Turawa” W 1565 r. mamy pierwszą wzmiankę cza praca. 3) księgi metiykalne USC Turawa z archi­ o tartaku w Turawie. Stał na południe od Jako zapłatę Kotórz Mały oddawał na wum w Opolu dzisiejszego starego domu tartacznego turawski zamek określoną miarę jęczmie­ 4) przekaz ustny

Podatki i opłaty w 2006 roku

W dniu 25.11.2005 r. na sesji Rady Podatek rolny za rok podatkowy wy­ Podatek leśny za 1 ha fizyczny lasu Gminy w Turawie zostały określone staw­ nosi: w roku 2006 wynosi 28,8970 zł. ki podatku od nieruchomości na rok 2006, a) od 1 ha przeliczeniowego gruntów Zgodnie z art.21 ustawy z dnia 17 maja oraz opłaty lokalne: czynsz za dzierżawę równowartość pieniężną2,5 kwintali żyta, 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficz­ gruntów i budynków, taryfy za dostawę b) od 1 ha gruntów fizycznych równo­ ne (Dz. U. z 2000 r. nr 100 poz. 1086 ze zm.) wody i odbioru ścieków. wartość pieniężną 5 kwintali żyta obliczo­ podstawą wymiaru podatków są dane | Stawka podatku od budynku miesz­ ne według średniej ceny skupu żyta za wynikające z ewidencji gruntów i budyn­ kalnego od 1 m2 powierzchni użytkowej pierwsze trzy kwartały roku poprzedzają­ ków prowadzonej przez Starostwo Powia­ wynosi: 0,51 zł. Od gruntów związa­ cego rok podatkowy. towe w Opolu. Informacje zawarte w tej nych z prowadzeniem działalności gospo­ Średnia cena skupu żyta za okres ewidencji określająm.in. rodzaj gruntów. darczej bez względu na sposób zakwali­ pierwszych trzech kwartałów w roku 2005 Natomiast to, jakim podatkiem (rolnym, fikowania w ewidencji gruntów i budyn­ za 1 kwintal wynosi - 27,88 zł. leśnym, czy od nieruchomości) należy ków: od 1 m2 powierzchni -0,54 zł, Stawka podatku rolnego za 1 ha przeli­ opodatkować dany grunt określają prze­ od pozostałych, w tym zajętych na pro­ czeniowy w roku 2006 wynosi - 69,70 zł. pisy ustaw: z dnia 15 listopada 1984 r. wadzenie odpłatnej statutowej działalno­ Stawka podatku rolnego za 1 ha fizycz­ o podatku rolnym (Dz. U. z 1993 r. nr 94 ści pożytku publicznego: od lm2 po­ ny w roku 2005 wynosi - 139,40 zł. poz.431 ze zm.), z dnia 30 października wierzchni -0,13 zł. Podatek leśny od 1 ha lasu, za rok po­ 2002 r. o podatku leśnym (Dz. U. nr 200, Stawka od budynków związanych datkowy wynosi równowartość pieniężną poz. 1682 ze zm.), z dnia 12 stycznia 1991 r. z prowadzeniem działalności gospodar­ 0,220 m3 drewna, obliczoną według śred­ o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. czej od lm2 powierzchni użytkowej wy­ niej ceny sprzedaży drewna uzyska­ nr 9 poz. 84 ze zm.) nosi - 15,50 zł. Jest taka sama, jak w roku nej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy Osoby fizyczne są ustawowo obowią­ 2005. Od budynków pozostałych, w tym kwartały roku poprzedzającego rok po­ zane złożyć właściwemu organowi po­ zajętych na prowadzenie odpłatnej statu­ datkowy. datkowemu informację o nieruchomo­ towej działalności pożytku publicznego: Średnia cena sprzedaży drewna za ściach i obiektach budowlanych, grun­ od 1 m2 powierzchni użytkowej wynosi - pierwsze trzy kwartały roku 2005 za 1 m3 tach i lasach sporządzoną na formularzach

4,70 zł, tak jak w roku 2005. wynosi 121,35 zł. Dokończenie na stronie 8 Podatki i opłaty w 2006 roku Taryfa za zbiorowe zaopatrzenie w wo­ niowej od 1 m3 ścieków wynosi -2,96 zł

Dokończenie ze strony 7 dę pitną na cele konsumpcyjne od (netto). 1.01.2006 r. za 1 m3 wynosi 1,52 zł(netto). Podjęte uchwały, oraz nowe wzory wg ustalonego wzoru, w terminie 14 dni Taryfa za zbiorowe odprowadzenie deklaracji podatku od nieruchomości, od dnia wystąpienia okoliczności uzasad­ ścieków do oczyszczalni: przy kanalizacji podatku rolnego i leśnego znajdują się na niających powstanie albo wygaśnięcie grawitacyjnej od 1 m3 ścieków wynosi - stronie internetowej www.bip.turawa.pl. obowiązku podatkowego lub zaistnienia 3,10 zł (netto), przy kanalizacji ciśnie­ zdarzenia w zakresie podatku od nieru­ chomości. Jeżeli w trakcie roku podatko­ wego zaistniało zdarzenie mające wpływ Towarzystwo Miłośników Ziemi Turowskiej na wysokość opodatkowania w tym roku, a w szczególności zmiana sposobu ogłasza wykorzystania przedmiotu opodatkowa­ nia lub jego części, podatek ulega obniże­ niu lub podwyższeniu, poczynając od Konkurs na najciekawszy pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło to zdarzenie. obiekt muzealny Stawki czynszu i dzierżawy: gruntów, budynków, pomieszczeń na 2006 r. wzro­ Zwracamy się do mieszkańców Gminy Zapewniamy, że dostarczone ekspo­ sły o wskaźnik inflacji który za trzy kwar­ Turawa z prośbą o aktywne uczestnictwo naty znajdą opiekę w dobrze zorgani­ tały roku 2005 wynosi 2,5%. w przedsięwzięciu. zowanej Izbie Regionalnej w Ligocie Tu-^^ Bardzo często nie zdajemy sobie nawet rawskiej. sprawy z tego, że wokół nas ulegająznisz- Poniżej przedstawiamy regulamin orga­ czeniu przedmioty o historycznej wartości, nizacyjny konkursu. Humor mówiące o przeszłości naszych przodków. Regulamin organizacyjny konkursu na najciekawszy obiekt wykonany do 1945 roku a będący nierozerwal­ slqski nie związany z życiem i pracą ludności na terenie Gminy Turawa

Sędzia do oskarżonego: §4. ? W §1- Komisja Konkursowa dokona oce­ - Wpłynęła skarga, że oskarżony przed­ Konkurs zorganizowano z inicjatywy wczoraj wieczorem pobił żonę sąsiada. Co Towarzystwa Miłośników Ziemi Turaw- ny punktowej dostarczonych przed­ miotów za pomocą szczegółowych kry­ oskarżony ma na swoją obronę? skiej przy daleko idącym wsparciu orga­ teriów. - Było bardzo ciemno, wysoki sądzie i nizacyjnym Wiejskiej Izby Regionalnej byłem przekonany, że to moja żona. w Ligocie Turawskiej. §5. Jego głównym celem jest ocalenie pa­ Każdy dostarczony do konkursu eks­ ♦ ♦ ♦ miątek kultury materialnej regionu turaw- ponat staje się własnością Wiejskiej Izby Jeden górnik był koledze za świadka w skiego oraz wzbogacenie już istniejącej Regionalnej i powinien posiadać informa­ sądzie. ekspozycji wystawienniczej. cję zawierającą nazwę, wiek, miejsce po­ Sędzia go pyta: §2. chodzenia, przeznaczenie oraz adres w ła^B - Jest pan żonaty? Konkurs trwa od chwili ogłoszenia na ściciela. -N ie, panie sędzio, jo tylko tak głupio łamach „Fali” do 31 marca 2006 r., nato­ §6. wyglądom! miast jego wyniki ogłoszone zostaną do Właścicielom najciekawszych ekspo­ ♦ ♦ ♦ 31 maja tego samego roku. natów zostaną przyznane nagrody i wy­ Była noc, Antek wpodł do Francka i §3. różnienia o łącznej (wartości) wysokości 1200 zł. pyto! W konkursie mogąwziąć udział wszystkie Pierwsza nagroda w wysokości 400 zł. - Francek spisz? obiekty (przedmioty) kultury materialnej: - Jesce ni! a) pisane - książki, czasopisma, doku­ Druga nagroda w wysokości 300 zł. Trzecia nagroda w wysokości 200 zł. -T o pozyc mi 100 złotych. menty, banknoty, zdjęcia, albumy, kroni­ -Juzśpia! ki, obrazy itp., Na wyróżnienia przeznacza się kwotę b) przedmioty - z ceramiki, szkła, por­ 300 zł. ♦ ♦ ♦ celany i metalu, Upoważnia się Komisję Konkursową Francek, mógłbyś mi pozycyć tysiąc c) wystrój wnętrz - meble, nakrycia sto­ do zmiany proponowanych nagród. złotych? łowe, pościel, stroje itp., Szczegółowe informacje dotyczące - Niestety. Nie mam przy sobie. d) narzędzia rolnicze i rzemieślnicze. konkursu uzyskać można pod tel. -A w dom u? Przedmioty przekazane do konkursu nie 077/4213062 oraz 0604887743. - Dziękują, wsyscy zdrowi. mogą być przed ich przekazaniem celowo Zarząd Towarzystwa Miłośników Zebrał i opracował: Walter odnawiane (malowane) za wyjątkiem bie­ Ziemi Turawskiej Świerc żącej konserwacji. ęg.UPZIE-Ń FALA — Amnezja Pani Radnej Andrzejki

Cykl „ Kulisy ” autorstwa pani radnej wyrażając niepochlebne opinie o innej, Matysek z Ligoty Turowskiej brzmi, jak również podlegającej jej opiece. w Kotorzu niekończący się serial z gatunku oper A może Pani Radna kieruje się aktem mydlanych - długi i pozbawiony faktów zemsty, wszak ta jest rozkoszą bogów? maraton skierowany do nieświadomego Nie widzę jednak podstaw do zemsty, Małym wyborcy, który notabene wybrał autor­ gdyż likwidacja szkoły w Kadłubie, są­ kę na swojego elekta. dząc po tonie artykułów, niewątpliwie Tak udanych, jak w tym roku „A n d rze j­ Narratorska drwina autorki artyku­ do jej porażek nie należy. ków” w kotorskim zespole seniorów jesz­ łów „Kulisy" najwyraźniej zmierza do Nie jest dla mnie jasną przyczyna mo­ udowodnienia zarówno słuszności decy­ ralnej oceny poczynań niektórych miesz­ cze nie było. zji podjętej przez Radę Gminy, jak i de­ kańców Kadłuba przez Panią Radną. Za­ Pełna inwencji pani Dorota Tunia, waluacji działań mieszkańców Kadłuba wiść, ani tym bardziej złość i zemsta nie oprócz paczuszki słodyczy dla każdego Turowskiego. Jestem pełen podziwu dla są najlepszymi doradcami w sprawach ze śpiewających, ułożyła wierszem - raz zapału autorki tekstów i żywię przeko­ publicznych. po polsku, raz po niemiecku - małą wróż­ nanie, że historia w nich opisana będzie Stan emocjonalny dorosłego człowie­ bę andrzejkową. przynajmniej po części trzymała się fak­ ka ocenia się po jego równowadze, sta­ „Wróżby" były imienne i bardzo dow­ tów - i że, zakładając reporterską rzeteł- bilności i umiejętności świadomego cipne. Odczytywanie tych wróżb przez ob­ ność, wyjaśni ona niebawem swoim wy­ przeżywania zarówno życiowych sukce­ darowanych wywoływało salwy śmiechu, borcom całą prawdę dotyczącą historii sów jak i porażek. Przez ostatnie pięć np. moja wróżba brzmiała tak: „Jajestem •likwidacji szkoły w Kadłubie Turowskim. lat nie było mi łatwo zaakceptować zmia­ kotka Gerda i lubię jak mój kocur ogon­ A fakty są takie: ny w lokalizacji szkół, a mimo to nie pod­ kiem merda ", - Wyrokiem Naczelnego Sądu Admi­ nosiłem pod publiczne rozważania for­ (Reinhold Golla) nistracyjnego we Wrocławiu działające­ malnych i zakulisowych poczynań po­ „Bin der Ärmste von Euch Allen, muss go w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej z szczególnych bohaterów reformy. Z tym mir von Gerda alles lassem gefallen” dnia 23.10.2002 roku (Sygn.akt II SA/ większym zdziwieniem przyjmuję „Kuli­ (Eli Morawiec) Wr 1153/2000 ) w sprawie skargi Rady sowy ", tendencyjny powrót do spraw mi­ „Ja jestem jeszcze młoda, a wcale mi Rodziców Szkoły Podstawowej w Kadłu­ nionych, które w swoim czasie wzbudza­ nie szkoda śpiewać i być wśród Was i ofia­ bie Turowskim na Uchwałę Rady Gminy ły tyle kontrowersji. rować mój cenny czas” w Turawie z dnia 18.02.2000 roku, li­ Być może nadszedł już czas na kon­ (Anna Wiedera) kwidującą szkołę w Kadłubie Turow­ struktywny dialog pomiędzy zwaśniony­ „Ich gebe den Ton auf zum singen, den­ skim, stwierdzono że zaskarżona uchwa­ mi stronami. Rzecz w tym, że autorka noch immer falsche Töne klingen” ła jest niezgodna z prawem. „ Kulisów ” znajduje większą satysfakcję (Adelheid Kubus) Przywoływanie wszystkich wcześniej­ w wyszukiwaniu różnic, aniżeli w dąże­ „Ich heisse Adelheid und bin immer szych uchwał oraz ustaleń w sprawach niu do zgody. Właśnie rozpoczęty Adwent bereit, singen mit Euch von ganzen He­ szkolnictwa podstawowego „za lasami" niech będzie naszym pojednaniem. rzen und mit Euch auch scherzen” nie ma już dzisiaj większego sensu przy- My, mieszkańcy Kadłuba, nie mamy (Maria Sochor) ajmniej z dwóch powodów: już szkoły i wyciągamy do Pani rękę po­ „Bin Mariechen ein schönes Kind, habe 1. Szkoła w Kadłubie została zlikwi­ jednania. Jątrzenie zagojonych już ran noch Hoffnung das mich Jemand find”. dowana bezprawnie; niczemu budującemu dzisiaj nie służy. Gerda Golla 2. Nowa zbiorcza szkoła w Ligocie, Jakże piękna w tym miejscu i cza­ przynajmniej do pewnego stopnia, istnie­ sie wydaje się Modlitwa o Miłość zawar­ je dzięki opieszałości administracji są­ ta w Liście św. Pawła Apostoła do Ko­ stało już dzisiaj niewiele wspomnień i dowej oraz braku przychylności ówcze­ ryntian, rozdz. XIII. Polecam jej sie- niemal żadnych przekonywujących do­ snych władz, gdyż od gminnej uchwały demdziesięcio-siedmiokrotne przeczyta­ kumentów. We wrocławskim Naczelnym do decyzji NSA we Wrocławiu upłynęły nie przed kolejnym aktem bezsensow­ Sądzie Administracyjnym wygrałem ponad 2 lata, co - pomimo korzystnego nej, desperackiej zemsty w następnym bitwę, ale przegrałem Szkołę. Moje dzie­ wyroku Sądu - uniemożliwiło przywró­ numerze. ci chodzą dzisiaj do szkoły w Ligocie, cenie do istnienia szkoły w Kadłubie. I jeszcze słów kilka do czytelnika. gdzie mieszka wielu moich wspania­ Mając na uwadze fakt, że pani Maty­ Miałem przyjemność uczestniczyć w pra­ łych przyjaciół. Nie mam już innej szkoły, sek - jako Przewodnicząca Komisji cach Rady Gminy rozpatrujących refor­ więc w pełni akceptuję tę jedyną, która Oświaty Rady Gminy oraz radna powo­ mę szkól „za lasami”. Byłem człon­ mi pozostała. łana do reprezentowania interesów spo­ kiem Rady Rodziców i przygotowałem Zgadzam się z panią Pani Radna, to łeczeństwa w wyborach powszechnych Akt Oskarżenia przeciwko Radzie Gmi­ niewątpliwie bardzo dobra szkoła i war­ — ma w zakresie obowiązków równe trak­ ny, gdyż 5 lat temu wierzyłem w mądrość to zrobić wszystko dla dobra jej wycho­ towanie wszystkich placówek oświato­ demokracji. wanków, nawet za cenę naszych niepo­ wych, nie rozumiem, z jakich powodów Po zakulisowych rozgrywkach, plot­ hamowanych ambicji. faworyzuje jedną ze szkół jednocześnie kach i nieoficjalnych rozmowach pozo- Henryk Ostrowski O naszych Staubeckach, czyli historia budowy jeziora turawskiego cz. III

Wykorzystując czas zimy, gdy nie ma Na wiosnę 1937r. wśród nas wczasowiczów ani turystów, przesiedlono dal­ których to z pewnością nie interesuje, szych mieszkańców chciałbym przedstawić czytelnikom „Fali” Kotorza Wielkiego. wykaz rodzin czy osób, które w związku z I tak: do Dębskiej budową jeziora musiały opuścić swoje Kuźni rodzina Fuhl, miejsce zamieszkania, czy warsztaty Kulawik Alojzy, Ku­ pracy i osiedlić się w innych wsiach lawik Johan, Kula­ naszej gminy czy najbliższej okolicy. wik Wicent, Małek Jak pamiętamy z poprzedniego odcin­ i Syga. Poza tym ka w umowie z dnia 20 lipca 1933r. konsor­ w Dębskiej Kuźni cjum „ARGE” zobowiązało się południo­ osiedlił się jeszcze we skrzydło zapory czołowej tj. wału głów- rolnik Wyrwich ze nego łącznie z uprzątnięciem terenu Szczedrzyka. Na Budowa Zapory na Małej Panwi na Kucharach - tzw. Gaci. 1904 r. w 1936 r. ukończyć. miejscu zastali urzą­ Okazało się, że w tym terminie zdążono dzone gospodar­ wybudować nawet pięć kilometrów wału stwa, ogrodzone, z posadzonymi drzewa­ w jeziorze podchodziła do ich zagrody. tj. aż do dzisiejszej Rybaczówki. W związ­ mi w ogrodach, gotowymi do użytku stud­ Jeszcze wiadome mi jest, że Kała Franz z ku z tym można było przystąpić już jesie- niami. Niektóre gospodarstwa miały na­ małżonką ze Szczedrzyka zakupili gospo­ nią tego roku do wstępnego napełnienia wet zbudowane gołębniki wolnostojące darstwo w Suchych Łanach powiat Strzel­ jeziora do poziomu 168 m n.p.m. tj. obszar na podwórku. Państwo zabezpieczyło ce Opolskie, a synowie największego rol­ 0 powierzchni 300 ha. Przy tym poziomie przesiedlanym transport jak i również siłę nika Mathiasa Ledwika z Ługu posiada­ spiętrzania ulegały zalaniu najniższe tere­ roboczą potrzebną w czasie załadunku jącego trzysta morgów pola z łąkami, sto ny przyszłego jeziora, a te rozciągały się i rozładunku dobytku. Tej informacji udzie­ morgów lasu i dwa młyny zakupili młyn i od Kotorza Wielkiego aż do folwarku Ku- liła pani Rajtor Anna z domu Kulawik karczmę w Kup. Osiedle w Ligocie budo­ chara. Dlatego z tych obszarów musiano z Dębskiej Kuźni, urodzona i przesiedlo­ wał mistrz Kunisch następnie Engels. najpierw przesiedlić mieszkańców i użyt­ na z Kotorza Wielkiego. W Ligocie wywiadu udzieliła pani Ger­ kowników ziemi. Jako pierwsza ewaku­ Poza tym z Kotorza Wielkiego wyemi­ truda Kokot rodem ze Szczedrzyka. owała się rodzina Lempik zwana Berenc. growało pięć dalszych rodzin. Za pienią­ W Rzędowie osiedlili się Antoni Pytel Ich dom stał w miejscu przebiegu wału dze z odszkodowania zakupiły gospodar­ z Zamościa z rodziną i Walentyn Kensy z 1 dlatego już jesienią 1933 roku, za pienią­ stwa w innych miejscowościach, są to: Krzenśliny z rodziną. Kupili zagrody za dze z odszkodowania kupili dom w Lakota 1 do Kluczborka, Dziuba do Do­ pieniądze z odszkodowania. Łubnianach i tam zamieszkali. W 1936r. brzenia, Lakota II do Koźla, Twardawski W Zakrzowie Turawskim również na ewakuowały się rodziny Kotula, Lauer i Leonard i Zofia do Turawy za pieniądze rozparcelowanym folwarku hrabiego osie­ Lakota ich domy stały już na terenie przy­ z odszkodowania kupili gospodarstwo Jo­ dlili się następujący rolnicy: Orlik Małgo-i szłego jeziora, przy drodze do folwarku hanna Halupczoka, przy dzisiejszej ulicy rzata i Jan z Pustkowa, Kochanek Jadwi­ Kuchara. Iwaszkiewicza 6. ga i Walentyn ze sklepu z Antoniowa, W następnej kolejności ewakuowano W Ligocie Turawskiej na gruntach roz­ Bednarz Julia i Franz ze Szczedrzyką Joń­ folwark Kuchara. Mieszkały tam rodziny: parcelowanego folwarku hrabiego von czyk Anna i Antoni z Pustkowa, Wiesio­ Góra, Duda, Kuchnia, którzy opiekowali Garnier na tzw. Siedlungu osiedlono na­łek Franciszka i Franz ze Szczedrzyka, się hodowlą jałówek. Przenieśli się do stępujących rolników: Loch Maria i Aloj­ Twardawski Wiktoria i Franz ze Szczedrzy­ mieszkań w Turawie udostępnionych im zy ze Szczedrzyka, Joniec Walenty i Ger­ ka (jego rodzice kupili sobie gospodar­ przez hrabiego. Poza tym na Gaci mieszkał trud z Pustkowa, Sowa Maria i Thomas, stwo w Domaradzu powiat Namysłów), „Wehrmeister” (mistrz zapory) Paul Kup­ Kokot Maria i Leonard i Zyla Maria i Franz Halupczok Maria i Jan, Knop Ludwika i ka z rodziną. Przeprowadził się do Mar­ wszyscy ze Szczedrzyka. Na tym gospo­ Franz, Rogowski Franciszka i Antoni szałek dziś ul.Sosnowąó. Następnym był darstwie osiedlono też ich rodziców Re­wszysy ze Szczedrzyka, Wiesiołek Łucja i „Fischmeister” (stawowy) Anton Niestrój, guła Walentyn z małżonką na tzw. wy cu­ Paweł, Drzymała Teresa i Henryk z Pusko- zamieszkał na Rososze w byłym folwar­ gu, ale samodzielnie gospodarujących. wa. Jeszcze rodzina Więchula ze Szcze­ ku - dziś mieszkanie państwa Marzok przy Następnie Koj Florentyna i Teodor, Wy­ drzyka, kupili gospodarstwo w Dobro­ ulicy Lipowej. Poza tym na Kucharach cisk Maria i Johann z Pustkowa. Następ­ dzieniu. mieszkał jeszcze „Bisamjaeger” Panksy nie Joniec Łucja i Johann ze Szczedrzyka. W Zakrzowie wywiadu udzielił mi pan (zwalczający piżmoszczury i inne gryzo­ Jako pierwsi i jedyni z Zamościa bo już w Ludwig Twardawski syn Franciszka (miał nie uszkadzające tamę i groble stawów) - czerwcu 1938r. osiedlili się tutaj Jończyk podczas przeprowadzki niespełna pięć też zamieszkał w Marszałkach. Małgorzata i Izydor, gdyż już wtedy woda Dokończenie na stronie 11 ćjE.UDZIŁŃ2 0 0 5i fA L A

O naszych Staubeckach, czyli... siedlonych Dokończenie ze strony 10 w związku z bu­ dową Jeziora Tu­ rawskiego. Fakt, że lat). Powiedział, że ludzie ociągali się z prze­ orginał tego zdjęcia prowadzką aż do ostatniej chwili. Ciężko tam się znajduje im bowiem było rozstać się na zawsze z każe przypuszczać, przeznaczona pod zalanie rodzinną ziemią że zostało wykona­ i ojczystym gospodarstwem, gdzie poko­ ne w końcowej fa­ lenia ich przodków rodziły się, pracowały, zie budowy jeziora zraszały tą ziemię swoim potem i umierały. tj. 1938 lub 1939. Budowę osiedli w Ligocie i Zakrzowie Fotokopię wykonał Turawskim nadzorował inż. Józef Komek JózefMatysek. z Nowej Wsi Królewskiej. Zdjęcie drugie ze Osiedle gospodarstw typu frankońskiego w Zakrzowie Turawskim. Kotórz Wielki opracował i w Dębskiej Ujęcie od strony kościoła. zbiorów Śp. Hugo­ Kuźni wywiad przeprowadziłJózef Maty- na Kensy pokazuje nam budowę gaci ani parafii Kotórz Wielki ani nie osiedlili sek. tj. zapory wodnej na Małej Panwi na Ku- się później w granicach dzisiejszej gminy Nasze pierwsze zdjęcie jest fotokopią charach po powodzi z 1903 roku. Turawa. Rozsadziło by nam to ramy na­ zdjęcia o wymiarach 90x150cm wiszącego W wykazie pominąłem w zasadzie tych szego artykułu. Cdn. historii budowy je­ w hali generatorów elektrowni wodnej mieszkańców Szczedrzyka i jego przysiół­ ziora opiszę w letnich numerach „Fali”. w Turawie. Przedstawia osiedle zagród rol­ ków: Zamościa, Krzenśliny i Ługu, które Alfred Kupka niczych typu frankońskiego w Zakrzowie. nie należały nigdy do Turawskiej gminy Wybudowane w 1938 r. dla rolników prze­

Fauna i flora jezior turawskich - stan i zagrożenia. Tekst i grafika; Walter Świerc. Turawa nad rzekę Mała Panew

Turawa położona jest na Równinie dowiska naturalne­ Opolskiej w dorzeczu Odry, nad jej pra­ go. Pewną poprawę wobrzeżnym dopływem, rzeką Mała Pa- jakości wód i rów­ mew. Rzeka rozpoczyna swój bieg na wy­ nowagi hydrolo­ sokości 340 m n.p.m. wśród wzniesień na gicznej mającą bez­ Progu Woźnickim, w rejonie bezleśnym, pośredni wpływ na koło wsi Cynków, na południowy wschód poprawę przyrody od miasta Wożniki. Przez tereny turawskie zanotowano dopie­ płynie ze wschodu na zachód, tocząc swe ro w pierwszych la­ • wody przez Jezioro Turawskie. Powierzch­ tach po 2000 r. i to nia całego dorzecza wynosi 2131,5 km2, a raczej z przyczyn jej długość prawie 132 km. Rzeka na ogół upadających przd- płynie rozległą, piaszczystą doliną po­ siębiorstw niż pra­ krytą zwartym kompleksem sosnowych widłowej gospo­ lasów, znanych jako Bory Stobrawskie. darki wodno-ście­ W środkowym i dolnym biegu rzeki two­ kowej. Wyniki ba­ Zapora wodna na Malej Panwi rzy liczne zakola i doliny sięgające w gór­ dań w 2001 r. wyka­ nej czyści od 300-600 metrów, do powyżej zały, że były one lepsze niż 30 lat temu, Głównym powodem takiego stanu jest 1000 metrów przy jej ujściu do Odry. posiadały bowiem niższą zawartość sub­ ciągły brak systemu odprowadzania i Bogata roślinność błotna i szuwarowa stancji organicznych a także chlorków, oczyszczania ścieków. Niewątpliwie pro­ tych terenów powinna być przedmiotem siarczanów i azotanów. Nie oznacza to, że blemy te między innymi powinny rozstrzy­ szczególnej troski. Była ona jednak bar­ po tym okresie obniżyły się zagrożenia dla gnąć nowe, miejscowe plany zagospoda­ dzo różna, najczęściej nie przestrzegano fauny i flory w rejonie zlewni rzeki Mała rowania przestrzennego, które muszą elementarnych zasad ochrony przyrody. Panew. W dalszym ciągu do rzek a szcze­ uwzględnić stopień przekształcenia i de­ Najdotkliwiej naruszone zostały w drugiej gólnie Jeziora Turawskiego wprowadza gradacji środowiska przyrodniczego, połowie ubiegłego stulecia. Beztroska dzia­ się substancje biogenne i metale ciężkie nowe procesy zachodzące wokół dopły­ łalność przemysłowa w pasie linii brzego­ doprowadzając tym sposobem do niszcze­ wów i samego zbiornika oraz wynikające wej Małej Panwi i jej dopływów doprowa­ nia naturalnej roślinności lasów i roślin­z nich nowe potrzeby. dziła do systematycznego niszczenia śro­ ności wodnej. Walter Świerc F A L A 2 .0 0 3 Historia Gminy Turawa w okresie II wojny światowej

Jeszcze latem w 1939 roku nikt nie spo­ czerwcu 1941 Niemcy zaatakowały Zwią­ wać narzędzia na potrzeby Wermachtu, dziewał się, że za parę miesięcy wybuch­ zek Radziecki. Wszyscy zrozumieli, że bę­ szczególnie dla wojsk sapersko- inżynie­ nie najbardziej straszliwa wojna świata. dzie to bardzo długa wojna. Kolejne po­ ryjnych i służb kwatermistrzowskich. Jed­ Jednak ludzie starzy widzieli znaki na nie­ bory do wojska, coraz mniej zostawało w nocześnie na terenie fabryki uruchomio­ bie w postaci krzyża, miotły, co oznaczało domach mężczyzn. Obowiązywały wtedy no oddział produkcyjny wytwarzający wojnę. Pod koniec lata w naszych wsiach przymusowe dostawy mleka, trzody korpusy granatów ręcznych zaczepnych gromadziło się wojsko np. w Ligocie Tu- chlewnej, bydła. Dlatego też w rodzinach, i obronnych, a w końcowej fazie wojny rawskiej na boisku i w sali u p. Lesia. Na gdzie brakowało rąk do pracy, zostali przy­ także płaszcze granatów do moździerzy początku wcielano do wojska głównie star­ dzieleni robotnicy przymusowi z Polski i i części do bomb lotniczych. W zakładzie szych mężczyzn. Ukrainy, Jednak nie jest ich zbyt dużo, w zaczęło brakować robotników, gdyż po­ W 1939 roku wybuchła II wojna świa­ Ligocie Turawskiej sześciu (3 mężczyzn i wołano ich do wojska, a zastępowały ich towa, jednak dla mieszkańców naszej 3 kobiety). kobiety i młodociani. Wciąż brakowało Gminy zaczęła się o wiele później. Gdy 1 Wydaje mi się,, że położenie tych pra­ pracowników, dlatego tez sprowadzono września Niemcy zaatakowały Polskę, cowników było dosyć dobre, Wiadomo, kilkuset robotników przymusowych z można było usłyszeć w godzinach popo­ że pracowali ciężko, lecz byli dobrze trak­ ościennych państw. łudniowych huk wystrzałów armatnich - towani. Razem z właścicielami zasiadali do W bliskim sąsiedztwie fabryki utworzo­ Volkenfenger. Pamiętajmy, że granica mię­ wspólnego stołu, chociaż to było zakaza­ no dla nich obóz pracy, zbudowany z dzy tymi państwami przebiegała między ne przez władze hitlerowskie. Jeden z tych drewnianych baraków. Pracownicy przy­ Goździanami a Pawonkowem, czyli odda­ pracowników przymusowych pan Parzy- musowi pracowali głównie w oddziale lona była niespełna czterdzieści kilome­ but często odwiedzał swoją rodzinę, któ­ produkcji zbrojeniowej. Również w fabry­ trów. ra mieszkała pod Lublińcem. ce pracowała kilkunastoosobowa kolum­ Po klęsce Polski niektórzy żołnierze Faktem, który świadczy o dobrym trak­ na robotnicza (Arbeitkomando) utworzo­ powrócili do domu. Jednak większość towaniu robotników przymusowych przez ne zjeńców wojennych. Pracownicy przy­ dalej pozostała w armii np. pilnując jeń­ ich gospodarzy jest, że wszyscy ci męż­ musowi i jeńcy wojenni wykonywali naj­ ców wojennych w Kluczborku, Mogli czyźni zostali jeszcze przez dłuższy czas cięższe prace fizyczne, lecz otrzymywali wtedy często odwiedzać swoje rodziny, po wojnie w Ligocie Turawskiej ze „swo­ głodowe racje żywnościowe. Byli oni od­ pomagać przy pracach. Te kilkanaście ki­ imi gospodarzami”. J. Banachowskiemu dzieleni od reszty pracowników fabryki. lometrów pokonywali na rowerach. jego gospodarze urządzili huczne wesele. Ci jednak często narażając swoje życie Parę miesięcy później kolejny pobór do Kontakty towarzyskie z tymi byłymi ro­ dostarczali im żywność.1 wojska, płacz i długie pożegnania. Ludzie botnikami przymusowymi przetrwały wie­ Również w Turawie od 1943 roku za­ bardzo się zmienili, stali się bardziej mało­ le lat. trudniono jeńców alianckich przy pracach mówni. Wieczorami matki z dziećmi klę­ Stopniowo nasilały się naloty bombo­ w tartaku. Mieszkali w domu za młynem cząc codziennie odmawiały różaniec, pro­ we. Alianci chcieli zniszczyć wały okala­ w Turawie i w baraku przy moście po sząc o szczęśliwy powrót z wojny swoich jące Jezioro Turawskie, lecz przeszkadza­ północnej stronie Małej Panwi.2 Po klę­ bliskich. Z niepokojem spoglądano na ły im balony zaporowe i artyleria przeciw­ sce Włoch wielu internowanych Wło­ przejeżdżający czarny samochód poczty, lotnicza. Nasze wsie nie zostały zbombar­ chów zatrudniono na terenie naszej Gmi­ który przywoził telegramy z informacjami dowane. Najprawdopodobniej przypad­ny. Część z nich mieszkała w krytej o śmierci najbliższych. kowo zrzucono bombę na pograniczu hali jeździeckiej wTurawie wmiejscu obec­ W miarę trwania wojny coraz więcej Kadłuba Turawskiego i Michalonki. Gdy nego sześcioraka przy ul. Ogrodowej 3 a docierało tych smutnych telegramów do ogłaszano naloty - Fliegeralarm, miesz­ inni w Ligocie Turawskiej w sali u pań­ mieszkańców naszych wsi. Zaczęło bra­ kańcy chowali się w piwnicach, wykopa­ stwa Dawid. W 1944 r. ludzie zdawali so­ kować towarów pierwszej potrzeby, zosta­ nych w ogrodach ziemiankach. Jak wspo­ bie sprawę z nieuchronnej klęski wojsk ły wprowadzone miesięczne kartki żyw­ minają mieszkańcy, ci którzy mieszkali bli­ niemieckich. nościowe „Lebensmittelkarten”, zwane sko lasu budowali ziemianki w lesie. Bar­ Komunikaty radiowe głosiły, że wojska punkcikami z racji malutkich kwadracików. dzo ciekawe było zachowanie angielskich Wermachtu wciąż wycofują się na z góry Wprowadzono również roczne kartki „Bez- jeńców wojennych, którzy nie uciekali w upatrzone pozycje, oznaczało to kolejne ugschein”na zakup obuwia, ubrania. chwili nalotu bombowego, tylko machali przegrane bitwy. Nie można było słuchać Jeżeli ktoś uzyskał zgodę na ubój trzo­ pilotom białymi chusteczkami. zagranicznych stacji radiowych tylko rzą­ dy chlewnej, to rodzina przez określony Pewnego razu w Ligocie spadł dodat­ dowe, które zachęcały do pracy i walki. czas nie otrzymywała mięsa z kartek żyw­ kowy zbiornik paliwa z samolotu. Miej­ Ludzie byli jednak ciekawi aktualnej sy­ nościowych. Dlatego też odbywał się nie­ scowi chłopcy przemyślnie wykonali z tuacji na froncie i wieczorami siadali przy legalny ubój. Ryzyko było wielkie, bo kon­ niego łódkę. Również w Fabryce w Osow­ odbiornikach radiowych. Trzeba było sekwencje w razie wpadki były ogromne, cu nastąpiły wielkie zmiany, bardzo zmie­ uważać, bo wieczorami miejscowi szpicle wysyłano do obozu koncentracyjnego. W nił się profil produkcji. Zaczęto produko­ Dokończenie na stronie 13 C¡E.UPZIE.Ń FALA

Historia Gminy Turawa... niło się drutem kolczastym i blachami w wiedzić Włochów „Italioków”, którzy czę­ Dokończenie ze strony 12 kształcie tunelu. Następnie przystąpiono stowali ich czekoladkami. Bardzo dzieciom do tworzenia linii obronnych od Zakrzo- podobały się ich dwupiętrowe łóżka roz­ wa w kierunku Bierdzan wzdłuż lasu. Przy­ łożone w sali u p. Dawida. Po codziennej nadstawialiucha do okien, żeby sprawdzić, stąpiono do kopania okopów. Wykony­ pracy internowani Włosi włóczyli się po czy ktoś nie słucha zagranicznych stacji wali je głównie mieszkańcy Opola, których całej Ligocie, romansując z miejscowymi radiowych. Dalej w każdej wsi odbywały przywożono autobusami. dziewczynami. Również jeńcy angielscy się cotygodniowe pokazy filmów propa­ Jeńcy włoscy, których było kilkudzie­ otrzymywali paczki z Czerwonego Krzyża gandowych, np. w Ligocie seanse odby­ sięciu w Ligocie Turawskiej odlewali z i obdarowywali smakołykami dzieci. Nie­ wały się w sali u Lesia. Filmy te pokazy­ betonu kopuły bunkrów. (Do dzisiaj za­ uchronnie zbliżał się 21 styczeń 1945 roku. wały głównie chwile tryumfu wojsk nie­ chował się jeden taki bunkier, który wy­ Wkroczenie wojsk radzieckich do na­ mieckich. Jednak mieszkańcy wiedzieli, że staje z ziemi w Kadłubie Turawskim na szych wsi przedstawię w kolejnym odcin­ nadchodzą dni klęski. „Kisbergu”). Gdy Włosi wracali po pracy ku. Latem 1944 r. zaczęto się przygotowy­ gotowali sobie makaron-spaghetti. Nie Jerzy Farys wać do odparcia wojsk radzieckich. An­ otrzymywali zbyt dużych racji żywnościo­ 1 Z. Kowalski Z dziejów Fabryki Wro- gielscy jeńcy wojenni zbudowali nitkę wych, a wkrótce zabrakło kotów w Ligo­ bów Metalowych w Osowcu 1785-1987. kolejki wąskotorowej (waldband) do Li­ cie Turawskiej. Miejscowe dzieci po ukoń­ 2 M.Krywalska Moja Wieś w czasie i goty Turawskiej do boiska i magazynu czonych lekcjach nie śpieszyły się z po­ po II wojnie światowej towarowego. Wkrótce całe boisko zapeł­ wrotem do domu. Najpierw musiały od­ •Kapliczki i krzyże Gminy Turawa

Wiele jest kapliczek na terenie naszej Natomiast w Ligocie Turawskiej zbu­ Gminy. Często nie znamy historii tych dowano, żeby prosić o pomyślność dla budowli i wydarzeń, które doprowadziły całej rodziny. do ich zbudowania. Historię tej kapliczki spisała Patrycja Najczęściej budowano kapliczki tam, Dawid. gdzie spotkała ludzi wielka tragedia. Nie­ Jerzy Farys raz budowano je również, żeby podzięko­ wać za otrzymane prośby. Kapliczka z Ligoty Turawskiej

Legenda głosi, że ponad 100 lat wła­ zniknęły i wrócił ścicielem gospodarstwa przy ulicy Głów- dawny dostatek rnej 14 w Ligocie Turawskiej był pan i spokój. Lorenc Gryszczyk. Jednak w jego zagro­ I tak do dzisiej­ dzie nie powodziło mu się za dobrze szego dnia, od i bardzo się z tego powodu martwił. Nie pokoleń członko­ umiał sobie z tym poradzić i zastanawiał wie tej rodziny się, dlaczego Pan Bóg tak ciężko go do­ dbają o wystrój świadczał. kapliczki. Pewnej nocy miał sen, który uznał za Co roku w Bo- proroczy. Śniło mu się, że ma w swoim że Ciało przy­ ogródku wybudować kapliczkę i zawiesić bywa do tej ka­ w niej obraz Matki Boskiej Częstochow­ pliczki procesja, skiej. w której uczest­ Nie zastanawiał się długo nad tym, co niczą mieszkańcy ma zrobić tylko od razu wybrał się pie­ naszej parafii. Wnętrze kapliczki po ubiegłorocznej renowacji chotą do Częstochowy. Tam znalazł wize­ Kapliczka znajduje się w centrum nowy obraz Matki Boskiej Nieustającej runek matki Boskiej, jaki ujrzał we śnie i na wsi Ligota Turawska. Jest ona biała, a jej Pomocy, gdyż poprzedni był w złym sta­ swoich plecach przyniósł go do Ligoty. kontury są brązowe. W środku wisiał kie­ nie technicznym. Wybudował kapliczkę i zawiesił obraz dyś obraz Matki Boskiej Częstochow­ Patrycja Dawid Madonny. Od tego momentu troski skiej, lecz w ubiegłym roku zakupiono f A L A iC;E.UDZILŃ 2 0 0 5

Włodarze naszych wsi - ■••V. .-»/''A Bierdzany

Dziś sołtys wsi Bierdzany. - Proszę czytelnikom „Fali” przybli­ żyć swoją postać. Nazywam się Rita Gabryś, mieszkam w Bierdzanach od urodzenia. Mam już dorosłe dzieci, które wyjechały do Nie­ miec; ze mną została tylko najmłodsza \ I _T\ ośmioletnia córka. v - A "-L ‘ - Jak długo pełni Pani funkcję sołty­ sa Bierdzan? Sołtysem jestem pierwszą kadencję, czyli od trzech lat. Bierdzany to wieś za Chciałabym również, żeby powstał niejszą chyba zmianą było to, że trwały lasami, w której się nic nie działo od za­ chodnik wzdłuż ulicy Szkolnej od szkoły dwa dni. W sobotę wręczono nagrody kończenia wojny. Żeby to zmienić, miesz­ do kościoła. Na ulicy tej nie ma prak­ ludziom promującym naszą Gminę, a na­ kańcy wybrali mnie na sołtysa. tycznie żadnego pobocza i nie chcę do­ stępnie odbył się Przegląd Zespołów Ar­ Najgorszy był pierwszy rok. Stara­ puścić do kolejnych tragicznych wypad­ tystycznych Gminy Turawa. a łam się obserwować i naśladować in­ ków. Samo wykonanie chodnika nie jest Dobrym pomysłem było to, że nie było " nych sołtysów. Jednak największą po­ problemem, możemy wykonać go w czy­ żadnych konkursów w czasie dożynek. moc okazali mi: Danuta Matysek, sołtys nie społecznym, ale bardzo trudno jest Wszystkie korony żniwne zostały wyróż­ z Ligoty Turowskiej i Ernest Grzesik, soł­ uzyskać pozwolenie na jego wykonanie. nione, bo wszystkie były piękne, chociaż tys z Kadłuba Turowskiego. Za tę pomoc - Jak wygląda Pani współpraca każda była inna. jestem im bardzo wdzięczna. Pokazali z mieszkańcami Bierdzan oraz pracow­ Szczególne zangażowanie wykazała mi, ze trzeba konsekwentnie dążyć do nikami Urzędu Gminy? Młodzieżowa Rada Gminy Turawa, po­ celu. Obecnie współpracuje mi się z miesz­ lecam ich na przyszłość. To oni prowa­ - Jak ocenia Pani swoją dotychcza­ kańcami bardzo dobrze. Jeżeli chodzi o dzili konferansjerkę. Sprawdzili się bar­ sową działalność? pracowników Urzędu Gminy, to z nimi dzo, od marca przygotowywali się do Jak mogę ocenić swoją działalność? także współpracajest dobra. Pracuję już dożynek. Bardzo mi trudno ocenić samą siebie. w Turawie trzydzieści łat, więc znam oso­ Szczególnie miłym zaskoczeniem dla Staram się jak najlepiej dbać i pomagać biście pracowników urzędu. Sołtys musi mnie była zbiórka rolników, którzy po­ swoim mieszkańcom. robić swoje, a oni mi pomagają. częstowali wyrobami wędliniarskimi -C o udało się Pani osiągnąć dla Bier­ - Jak wyglądały przygotowania i za­ uczestników dożynek dzan? angażowanie mieszkańców do tegorocz­ -Jak ocenia Pani stan infrastruktu­ Udało się w końcu zaasfaltować jedną, nych dożynek gminnych? ry w sołectwie Bierdzany i jakie widzi jedyną drogę od wojny. Również popra­ Na początku przygotowania do festy­ pani potrzeby w tym zakresie na przy­ wiono częściowo oświetlenie ulic. Jed­ nu szły bardzo opornie, wciąż brakowa­ szłość? | nak największym moim sukcesem jest ło koncepcji. Ostatnie dożynki gminne Najważniejszą inwestycją dla Bier­ zmobilizowanie mieszkańców do współ­ odbyły się dawno, bo dziesięć lat temu. dzan powinno być podłączenie do ka­ pracy, czego efektem było zaangażowa­ Festyn ten miał pokazać, jak można nalizacji sanitarnej. Oczywiście o tej in­ nie mieszkańców w organizację dożynek zmobilizować całą wieś. W końcu udało westycji możemy tylko pomarzyć. Dlate­ gminnych. się-zmobilizowali się wszyscy. Szczegól­ go też w pierwszej kolejności musimy za­ -C o chciałaby Pani jeszcze zrobić dla ne zaangażowanie wykazała Mniejszość bezpieczyć zlewnię ścieków, która po­ swojej wsi? Niemiecka z panią Klaudią Danisz, jak wstała na miejscu starej oczyszczalni ście­ - W Bierdzanach krzyżują się dwie również panie z zespołu Jaźwinki. ków. Kolejną ważną inwestycją powin­ ważne drogi: krajowa łącząca Opole Wystarczyło, żepoprosiłam mieszkań­ ny być remonty dróg. z Łodzią i wojewódzka Ozimek - Klucz­ ców o pomoc, a już grupa ludzi organi­ Dalej będę walczyła, żeby w planach bork. Chciałabym w końcu zabezpieczyć zowała się do roboty. Pomogła również inwestycyjnych nie zapomniano o fatal­ to skrzyżowanie, żeby uniknąć trage­ miejscowa szkoła podstawowa, która nym stanie nawierzchni dróg. Obiecano dii. Wciąż dochodzi na tym skrzyżowa­ przygotowała bardzo ciekawy program mi, że w 2007 roku przeprowadzony bę­ niu do wypadków samochodowych i ko­ artystyczny. dzie remont ulicy Polnej. Jeżeli będzie­ lizji - a jest coraz gorzej, bo ruch samo­ - Jak ocenia Pani tegoroczne dożyn­ my mieli drogi wyasfaltowane, to na ka­ chodowy wciąż się zwiększa. Zarząd ki gminne? nalizację możemy poczekać. Dróg Krajowych wciąż się zastanawia, - Wydaje mi się, że tegoroczne dożyn­ - Dziękuję za rozmowę. jak uczynić to skrzyżowanie bezpiecz­ ki wszystkim sie podobały. W czasie ich Wywiad przeprowadził: niejszym. trwania było dużo nowości. Najważ- Jerzy Farys CjRUPZIŁŃ 2005i fA L A Dzień Pierwszaka

W Publicznym Gimnazjum w Tura­ ny nagrodzono wie, największej szkole gminy (ponad drobnymi upomin­ 360 uczniów), w dniu 21 X 2005 r. odbył kami. W konse­ się Dzień Pierwszaka. Dla 122 uczniów kwencji klasa I b klas pierwszych był bardzo ważny, dłu­ uzyskała tytuł go oczekiwany, dzień. Mogli spędzić ze „KLASA sobą oraz wychowawcą swojej kla­ z Klasą”, potwier­ sy dzień, podczas którego wielu z nich dzony stosownym lepiej poznało się. To również dzień, pod­dyplomem. Na za­ czas którego można było prezentować kończenie wszy­ swoje zdolności. scy uczniowie klas Uczniowie ci na co dzień przyjeżdżają pierwszych złożyli do gimnazjum z 9 miejscowości naszej uroczyste ślubo­ gminy. Niektórzy z nich mogą zobaczyć wanie. swoich kolegów szkolnych tylko na przer­ Dzień Pierwsza­ wach - przyjeżdżają bowiem z różnych ka przebiegł w bar­ miejscowości, chodzą do różnych klas, dzo wesołej, po­ a i w niedzielę chodzą na mszę do różnychgodnej atmosferze. kościołów parafialnych. Uczniowie oraz ich Ta, integrująca pierwszy rocznik gim­ wychowawcy nazjalny, zabawa miała przede wszystkim {Agnieszka Jurek, aspekt wzajemno-poznawczy. Ale nie tyl­ Teresa Szmolke, ko. Klasy przygotowywały się do różnych Jerzy Farys, Le­ konkursów, w których ich reprezentanci szek Mróz, Tomasz mogli wykazać się wiedzą na temat szkoły, Piwowarczyk), a gminy i kultury. Uczniowie zaprezentowali także wicedyrektor także swoje umiejętności sportowe, aktor­ - pani Eryka Ma- skie (pokaz mody) oraz organizatorskie. tysek - mogli po­ Każda klasa bowiem przygotowywała znać się wzajemnie konkurs, za przeprowadzenie którego była (nie tylko z pozycji odpowiedzialna wraz z wychowawcą. Re­ „biednego ucznia prezentanci klas wzięli także udział we w ławce i „groźne­ wszystkich konkurencjach. go” nauczyciela za Podczas Dnia Pierwszaka DJ Kamil & biurkiem) i zdobyć Mateusz umilali czas i stworzyli pogodną informacje o sobie. atmosferę. Zaś dzięki zastosowaniu tech- Wspólna zabawa nik multimedialnych program spotkania oraz odpowiedzial­ • oraz aktualne informacje na temat konkur­ ność za siebie i ko­ sów były na bieżąco przedstawiane jego legów z klasy bar­ uczestnikom. dzo wszystkich do Atmosfera imprezy stawała się coraz siebie zbliżyła. bardziej gorąca wraz z ukazywaniem się, Ten ważny dla na tablicy wyników, punktów za poszcze­ nas wszystkich gólne konkurencje. dzień pozostawi w Rywalizacja była ogromna, a jej efek­ naszej pamięci wiele miłych wspomnień. Starsi koledzy „pierwszaków”, gdy tyl­ tem było uzyskanie przez klasę I b - 40 By je utrwalić, w dniu 27 października 2005 ko mogli - zaglądali do sali gimnastycz­ pkt, 1 c - 38,1 d - 36,1 a - 26 i I e - 22. r. w naszej szkole przedstawione zostało nej, by zobaczyć „co tam się dzieje”. Wie­ Po wyczerpujących zmaganiach kon­ fotograficzne sprawozdanie z Dnia Pierw­ lu z nich żałowało, że takiego DNIA nie kursowych uczniowie klas trzecich, pod szaka. Zostało ono przygotowane przez było, gdy rozpoczynali naukę w gimna­ kierunkiem pani Anieli Szajcy, przedsta­ koordynatora imprezy p. Teresę Szmol­ zjum. Być może impreza ta zostanie na stałe wili ciekawie i dowcipnie „Historię książ­ ke. Rodzice, którzy uczestniczyli w okre­ wpisana w kalendarium uroczystości w ki”, a wychowawcy klas pierwszych pod­ sowej wywiadówce szkolnej, z wielką Publicznym Gimnazjum w Turawie. sumowali w tym czasie wyniki. Poszcze­ przyjemnością spojrzeli na dokonania Teresa Szmolke gólne klasy za udział w konkursach: mu­ swoich latorośli. Tym, którzy nie mogli się wychowawczyni klasy I c zycznym (Id), sportowym (Ic) i pokazie z nim zapoznać, proponujemy galerię zdjęć oraz koordynator mody (Ic) - uzyskały dyplomy. Za kon­ na stronie www.g_turawa.wodip.opole.pl Dnia Pierwszaka kursy z wiedzy o szkole i gminie - druży­ Według słów uczniów, BYŁO SUPER! FALA »¿¡'R.UPZIELŃ 2 0 0 5 < $ > - Hans Niekrawietz - zwany piewcq Odry

Urodził się 8.II.1896 r. w Opo­ lu, jako syn nadodrzańskie- go chłopa, zmarł 24.IV. 1983 r. „Brzozy w śniegu „Birken im Schnee w Wangen w Allgäu. Życie (Na wyspie Bolko)” (Auf der Bolkoinsel)” i twórczość tego wrażliwego li­ ryka i poety stron rodzinnych Kiedy wiatr wieczorny z cichym szumem Wenn der Abendwind mit leisem Rauschen - w naj lepszym tego słowa zna­ wieje przez korony białych brzóz, durch die Kronen weisser Birken fährt, czeniu - poświęcone było za­ stoisz odmieniony, nasłuchujesz, stehst du wie verwandelt, ihm zu lauschen, chowaniu w pamięci dziedzic­ lecz nie zdradzą tego słowa kruche, niemals aber Worte auszutauschen, twa ponadczasowego Śląska jaką tajemnicę wiatr ci niósł. welcherlei Geheimnis du gehört. i kultury, która przez stulecia rozwijała się na tym obszarze. A gdy dzień się już zasnuwa zmierzchem, An des Tages tiefer Dämmemeige W kilku kolejnych wyda­ to milczenie cię ogarnia znów, schaust du nur noch schweigsamer hinauf niach fali chcemy na stronie nie- patrzysz na gałęzi sploty srebrne in das silberne Gespinst der Zweige, miecko-języcznej przedstawić i nie mówisz nic, bo słowo wszelkie und kein nachempfundner Klang geschweige szanownym czytelnikom część zmąci tej godziny jawny cud. denn ein Wort stört diese Wunder auf. jego bogatego dorobku poetyc­ kiego. Początkowo też w pol­ Cud stworzenia, który od zarania Schöpfungswunder, die seit Ewigkeiten skim tłumaczeniu Andrzeja ciągle nowy jest i wciąż ten sam, immer neu und noch die gleichen sind Lama wydanym przez Konwer­ kiedy wiek za wiekiem się przetacza, und im grossen Wandel der Gezeiten satorium im. Josepha von hojnie napój nam świąteczny stawia, Fest um Fest mit alledem bereiten, Eichendorffa w zbiorze pt.„Zło­ który się przelewa z pełnych czar. was aus vollen Schalen überrinnt. ty Kluczyk” - „Der Goldene Schlüssel”.

„Odra zimą” „Winterliches Oderbild” Hans Niekrawietz - der Sänger der Oder. Wurde am Na rzekę patrzysz w dal- Schaust du zum Strom zurücke- 8.II.1986 in Oppeln als Sohn czy Nepomucen święty steht nicht Sankt Nepomuk eines Oderbauem geboren und u mostu ciągle trwa, an der Jahrhundertbrücke, starb am 24.IV. 1983 in Wangen a wokół niego mewy? umkreist vom Möwenflug? im Allgäu. Sein Leben und Ar­ Tam pod stulecia mostem Dort unterm Brückenbogen beiten stand unter dem An­ rozbłyska wszystko bielą zerflimmert alles weiss. spruch, als Lyriker, als Heimat­ Spoczywa nurt pod lodem, Der Strom ruht überzogen dichter im besten Sinne, das An­ przykryty kołdrą śnieżną. weithin von Schnee und Eis. denken an Schlesien und an jene Kultur, die sich über Jahr­ Jak we śnie spodem bieży, Zieht unten wie im Traume, hunderte in diesem Land ent­ aż wreszcie się przeciągnie, bis er sich reckt und streckt faltet hatte, als die Zeiten über­ rozleje się na brzegi, und ihn am Ufersaume dauerndes Erbe zu bewahren. zbudzony znów o wiośnie. der Frühling vollends weckt. In den nächsten Ausgaben der Fala auf der deutschspra­ I w myślach widzę ciągle Ich sehe in Gedanken chigen Seite wollen wir unse­ ten jego dziki pęd, sein wildes, schönes Bild, ren Lesern einige von seinen gdy wielkie kry lodowe da er des Eises Planken vielen heimatverbundenen Ge­ przekracza, ciska, rwie. zersprengt und überquillt. dichten präsentieren. Heraus­ Und seh’ die Wasser gehen gegeben vom Joseph von I widzę, płynie woda wie Zeit unhemmbar rinnt, Eichendorff konversatiorium jak mija chyżo czas, wie Winde, die verwehen unter dem Titel„Zloty KIu- jak wiatr umyka z pola, und doch unendlich sind. czyk“ - „Der Goldene a jednak wiecznie trwa. Schlüssel“. Wybrał Alfred Kupka Rozmowa z Reinholdem Golla, przewodniczącym DFK w Kotorzu Małym 0 budynku po byłej szkole

Rozmowę przeprowadzono z okazji społecznym przez mieszkańców Kotorza kinder”. Jak widać paleta potrzeb jest trwających prac adaptacyjnych budynku Małego. Naturalnie pozostało jeszcze znaczna, a zatem obawy owe, przynaj­ po byłej Szkole Podstawowej. wiele do zrobienia... mniej na dzień dzisiejszy są bezpod­ - Zostaje zagospodarowywany zna­ Mam jednak nadzieję, że w dal­ stawne. czący obiekt w Kotorzu Małym i to szym ciągu sprzyjać nam będzie przy­ - Kogo chciałby Pan szczególnie wy­ w miejscu reprezentacyjnym dla tej chylność mieszkańców do naszych za­ różnić w realizowaniu tak ambitnego za­ miejscowości. Z czyjej to inicjatywy? mierzeń. dania? Inicjatorem a także w dużej mierze -Jaką działalność zamierzacie pro­ Osób, które wiele godzin i dni spędzi­ realizatorem przywrócenia dawnego wadzić na tak dużej powierzchni, przy tak ły na budowie jest bardzo dużo, swoje wyglądu temu obiektowi była Rada So­ skromnych możliwościach finansowych stanowisko będę chciał wyrazić w uro­ łecka i DFK w Kotorzu Małym. i osobowych? czystym dniu oddania odnowionego -Z jakiej pomocy korzystacie dotych­ Jestem przekonany, że przygotowa­ obiektu. czas prowadząc owe prace remontowe? ne pomieszczenia zostaną należycie Pragnę jednakjuż dziś serdecznie po­ Otóż po dwóch latach intensywnnych wykorzystane. Swoje miejsce znajdzie tu dziękować wszystkim, którzy z sercem starań otrzymaliśmy z Fundacji Rozwoju świetlica środowiskowa, biuro DFK, i pełnym przekonaniem pracowali dla Śląska kwotę 50 tys. zł. Środki te zużyto Koło Rolników i Gospodyń Śląskich wspólnego dobra. yłącznie na zakup niezbędnych mate- a przede wszystkim zespoły folklory­ Dziękuję za rozmowę. iałów budowlanych. Natomiast wszel­ styczne, „Heimatglocken”, „Sternnenta- Walter Świerc • kie prace wykonane zostały w czynie ler" oraz chór dziecięcy „Sonnen- Jarmark po węgiersku z Góralami

Zauważamy, że coraz bardziej zani­ kają nasze piękne polskie tradycje. Chcemy być bardziej nowocześni niż tradycyjni. Łatwiej zachwycamy się tym co nowe niż tym co było, a przecież te właśnie tradycje przez całe wieki kształtowały naszą kulturę, odróżnia­ ły nas od innych, tworzyły niepowtarzal­ ny klimat. Jeżeli odetniemy się od tych korzeni, Oachłyśniemy się nowoczesnością stra­ cimy nie tylko tożsamość, ale również i to co nas zawsze łączyło. Można pewne rzeczy lubić bardziej drugie mniej, ale na pewno powinniśmy szanować i kultywować święte tradycje. Do takich tradycji należy adwent: z tym co istotne, czyli oczekiwanie na Me­ sjasza, jak i całe bogactwo zwyczajów i tradycji. Może warto sobie postawić pytanie jak kultury i tradycji, ale również zapre­ z makaronu, szarfy dekoracyjne z elemen­ to wygląda w naszych domach. Jak wy­ zentowanie swojej twórczości artystycz­ tami bożonarodzeniowymi, kartki świą­ gląda nasz adwentowy wieniec, cztery nej i plastycznej. Do udziału w jarmar­ teczne, kalendarze adwentowe. Dużym świece, lampiony, roraty ? Czy inne zwy­ ku zaprosiliśmy wszystkie szkoły na­ powodzeniem cieszyły się wyroby z ma­ czaje, których już nie pamiętamy. szej gminy. teriałów naturalnych: drewno, sznurek, ra­ Społeczna Szkoła Podstawowa w Wę­ Szkoły, które odpowiedziały na nasze fia, szyszki. grach wspólnie z Ochotniczą Strażą zaproszenie zaprezentowały bogactwo Oprócz tego rodzice po raz kolejny po­ Pożarną i Radą Sołecką zorganizowa­ swoich możliwości plastycznych, m. in. twierdzili swoje ogromne zdolności ku­ li ,, Jarmark Adwentowy ”, Celem tego stroiki świąteczne, kubki i świece ręcznie linarne. Pachnące pierniki rozeszły się

jarmarku było nie tylko kultywowanie malowane, wieńce adwentowe, aniołki Dokończenie na stronie 18 Zielony skwer w Węgrach

Od wielu lat w centrum Węgier był nie Z inicjatywy zadbany plac gminny. Nie zdobił naszej Rady Sołeckiej wsi ani gminy. i przy pomocy mieszkańców miej­ sce to zostało upo­ Jarmark po węgiersku z Góralamirządkowane i zago­ Doko.ńczenie ze strony 17 spodarowane. Chociaż jest błyskawicznie. Ponadto smaczne cia­ to takie krótkie sta, gorąca kiełbasa, kawa, herbata w opisie, zajęło i oczywiście nie zabrakło adwentowego to wiele czasu grzańca z goździkami. i kosztowało dużo Swoistego smaku i klimatu dodała ory­ pracy. ginalna góralska kapela „Zbójnice” Prace rozpoczę­ z Zębu koło Zakopanego. Przywieźli ze ły się wiosną, sobąswojątradycję, którąprzekazali nam a zakończyły jesie- w strojach, tańcu, gawędach i góralskiej nią. Rozpoczęto od muzyce. uzyskania pozwo­ Nasza Szkoła współpracuje ze Szkołą lenia w Urzędzie w Zębie, wyjeżdżamy tam na zajęcia Gminy. w ramach „Zielonej Szkoły”. Cały jarmark Uprzątnięto zamknął uroczysty koncert orkiestry dę­ chaszcze i gruz, tej OSP w Węgrach pod batutą PanaAn­ zrobiono pły­ drzeja Bojarskiego. tę pod kontenery Serdecznie dziękujemy za udział: na śmieci. Wyko­ - Publicznej Szkole Podstawowej z Za­ nano odwodnie­ wady, nie. Nawieziono - Społecznej Szkole Podstawowej z Gro­ osiemnaście przy­ dziska, czep ziemi, zrobio­ - studentom z Uniwersytetu Opolskie­ no ogrodzenie go, i alejki. Posiano - Zakładowi Aktywności Zawodo­ trawę, ustawiono wej, Dom Rodzinnej Rehabilitacji ławki i stary ryfia- w Opolu sty wóz obsadzo­ - Rodzicom za ogromne zaangażowa­ ny kwiatami, któ­ nie otwarte serce i dłonie ry zdobi skwer. Po­ - Ochotniczej Straży Pożarnej, Radzie sadzono kwiaty Sołeckiej za wspaniałą współpracę. cebulkowe, które Gorące podziękowania składamy na wiosną rozweselą ręce sponsorów: to miejsce. ♦ sklep „Dorotka”- Zawada Osoby pełniące ♦ sklep „Promex”- Węgry ważne funkcje we •♦•GS - Turawa wsi posadziły drze­ ♦ Zakład Energetyczny - Opole wa. Miejsce to ♦ Nadleśnictwo - Turawa obecnie jest pięk­ ♦ „Promięs”- Turawa nym zakątkiem na­ ♦ Piekarnictwo - Ciastkarstwo Ge­ szej wsi i poprawia rard Kotarski - Zębowice wizerunek Gminy ♦ PanDamian Puszcz - Węgry Turawa. ♦ Pan Konrad Nikodem - Kolano- Nie sposób wy­ wice mienić wszystkich ♦ Pan Jerzy Dziuba - Węgry osób, które przyczyniły się do powst­ zawodowe i wolny czas, oraz tym którzy ♦ Urząd Gminy - Turawa ania tego skweru, gdyż zajęłoby to wiele podarowali niektóre materiały, kwiaty Zarząd Stowarzyszenia miejsca. i drzewa. „Przyjazna Szkoła” Serdecznie dziękuję wszystkim, któ­ Sołtys oraz Rada Pedagogiczna SSP rzy służyli radą, użyczali sprzętu i na­ Jerzy Dziuba Węgry rzędzi, ofiarowali swoje umiejętności ^E-UPZILŃ 2 0 0 5 t FALA '< $> Gminna reforma oświaty „za lasami” Wywiad z Panem Stanisławem Pikulem, byłym nauczycielem matematyki.

Kulisy (cz. IV) Matematyka -

Po zakończeniu remontu szkoły w Ka­ dłubie przyszła kolej na szkołę w Za­ trudny przedmiot krzowie. Na ile zasięg modernizacji tej placówki spełnił oczekiwania dyrektora Pan Stanisław Pikul w latach 1964-73 W 1973 roku został powołany na sta­ i mieszkańców wsi, to mogli stwierdzić pracował w Szkole Podstawowej w Tura­ nowisko zastępcy dyrektora Domu Dziec­ sami zainteresowani („Fala” 2/29/97). wie, jako nauczyciel matematyki oraz in­ ka w Turawie. Z matematyką się jednak Wchodzącym do obiektu najbardziej nych przedmiotów ścisłych. Równocze­ nie rozstał. Prowadził przez wiele lat kółko podobał się szeroki, jasny i przestron­ śnie został dyrektorem tej szkoły. matematyczne i pomagał wszystkim tym, ny korytarz, który przez najbliższe lata miał którzy mieli kłopoty z matematyką. pełnić rolę „zastępczej" sali gimna­ Swoje zdolności matematyczne i pasję stycznej. I choć w trakcie przebudowy do tego przedmiotu przekazał swoim dzie­ części budynku nie przewidziano zam­ ciom, a później wnukom. Będąc już na kniętego pomieszczenia na szatnie mały jasno sprecyzowaną wizję szkoły emeryturze był długoletnim współredak­ i do przygotowania ciepłego napoju przyszłości. I choć po zakończeniu remon­ torem Kwartalnika „Fala”. dla dzieci, to dzięki pomysłowości tu szkoła nadal nie posiadała sali gimna­ - Panie Stanisławie, wychował Pan i ogromnemu zaangażowaniu zakrzow- stycznej, to nowe sanitariaty, dwie od­ wiele roczników dobrych matema­ |skich rodziców w bardzo krótkim cza­ dzielne szatnie i kuchnia, wszystko przy­ tyków. gotowane dla 150 uczniów, nie miały so­ sie takowe się znalazły i problem przestał Matematyka, jako „ królowa nauk ” bie równych w gminie. istnieć. została wycofana z matury, chociaż co­ W tym miejscu należy podkreślić, Dla wszystkich stało się także jasne, raz częściej mówi się o jej powrocie na wprawdzie nieco wyprzedzając kolejność że budowa sali gimnastycznej przy egzaminach maturalnych. faktów, wielkąrolę radnych z lat 1998-2002, szkole, to tylko kwestia najbliższego cza­ Jednak w dzisiejszej dobie duży odse­ którzy natychmiast przekazywali szkole su. I rzeczywiście: w lutym 1997 r. tek dzieci i młodzieży ma kłopoty z mate­ i rodzicom wszelkie otrzymywane mate­ Społeczny Komitet Pomocy szkole przy­ matyką. stąpił do budowy sali. To był ostatni riały oświatowe, umożliwiając tym samym - Dlaczego tak się dzieje? dzwonek. przygotowywanie zakrzowskiej strategii Matematyka jest trudnym przedmio­ Jak zatem wyglądała baza szkół „za la­ walki o utrzymanie szkoły. tem. Niektóre dzieci i młodzież mają sami” na rok przed ich zreformowaniem? Na bazie doświadczeń modemizacyj- zdolności matematyczne, a niektóre nie. Poniższe dane przekazali na potrzeby no-remontowych tych dwóch placówek, Różnice między tymi uzdolnionymi a Gminnej Komisji Oświaty dyrektorzy szkół GZEAS i ekipa budowlana przystępująca mało zdolnymi są olbrzymie. Poza tym na początku 1999r. do rozbudowy obiektu w Ligocie otrzy- obecnie dzieci uczą się wg nowego pro­ gramu; to co kiedyś było w programie Szkoła Kadłub Turawski Zakrzów Turawski Ligota Turawska szkoły średniej - dzisiaj dzieci rozwią­ Ilość klas 5 + 1 6 6 zują w szkole podstawowej. przech. W gimnazjum zaś są elementy ma­ tematyki, które kiedyś były w szkołach Prac. komp. — — 10+1 wyższych. dlaN. -Jaki wobec tego widziałby Pan spo­ Oddzielna biblioteka - tak sób rozwiązania tego problemu? Uważam, że w szkole dzisiejszej powin­ Salagimn. tak - w bud. na być selekcja, selekcja dokonywana Bisko/wybieg duże duże małe już po szkole podstawowej. Do gimna­ przy szk. przy szk. przy szk. zjum nie mogą iść wszystkie dzieci, po­ nieważ program w gimnazjum jest za Szatnia — wydz. oddzielna trudny dla niektórych. Po szóstej klasie na koryt. ch. + dz. młodzież powinna mieć prawo do wybo­ Kuchnia - można dla 150 ru szkoły. urządz. uczniów -Jakie stosował Pan sposoby, aby za­ chęcić swoich uczniów do uczenia się ma­ WCDz. 2 2 3 tematyki? WCChł. 2+2 2+2 2 + 3 Przede wszystkim stosowałem zróż­ nicowane zadania - trudniejsze dla c.d.n. zdolnych i łatwe dla tych słabszych. Przewodnicząca Gminnej Komisji Oświaty Mam wrażenie, że w dzisiejszej szkole Danuta Matysek Dokończenie na stronie 20 !

Szkoły „pod specjalnym nadzorem”, czyli: Sprawdziany, konkursy, olimpiady...

Nauka szkolna ujęta w programach tyczna, mrówcza praca doświadczonego on wówczas, gdy dla porównania bierze i podręcznikach, podzielona na semestry i wszechstronnie wykształconego się wyniki z kilku lat. Jednak ze względu i klasy, gdzie wszystko jest zaplanowane Nauczyciela. na dwuletni okres funkcjonowania w na­ i nie może być żadnego zaskoczenia, I uczeń, i nauczyciel przeżywając - każ­ szej gminie szkół stowarzyszeniowych w końcowym efekcie zostaje wypunkto­ dy inaczej - osiągnięcia i porażki swojej poniższe zestawienia obejmujątylko lata wana i oceniona. pracy daja ogólny obraz szkoły, którą re­ 2003/04 i 2004/05. Od przyszłego roku bę­ I to właśnie konkursy, olimpiady prezentują. Najbardziej wiarygodny jest dzie to cykl trzyletni. przedmiotowe i egzaminy po ukończeniu kl. VI sąjednym z narzędzi służących do Konkursy przedmiotowe kl. IV-VI sprawdzania jakości pracy szkół. Ale zawsze za tym pozornie suchym wylicza­ Uczniowie J. polski Matematyka J. niemiecki Przyroda niem stoi Uczeń ze swoimi wrodzony­ ze szkół mi predyspozycjami i ogromna, systema- 03/04 04/05 03/04 04/05 03/04 04/05 03/04 04/05

Matematyka - trudny przedmiotSP Bierdzany II I VI Ul Ul III LU III

Dokończenie ze strony 19 SP Zawada Ul, IV I Ul, IV VI LII II b.udz. V podobnie się dzieje. Drugą zasadniczą SP Ligota I ffl I IV IV I IV II rzeczą to nie należy pozostawiać ucznia w niepewności - trzeba zadanie spraw­ SP Osowiec IV,V U u I,v b.udz. b.udz. U I, IV dzić, omówić. I przekonać się, czy uczeń SP Węgry V IV V u V IV b.udz. M rozumie dany temat. Każdemu trzeba sprawdzić efekty jego pracy. Miałem okazję pracować z uczniami Punktowe zestawienie wyników sprawdzianu na koniec kl. VI wybitnie zdolnymi i tymi słabszymi. Ci wybitnie zdolni i pracowici brali udział Szkoła Średni wynik w pkt. za czytanie, pisanie, Miejsce szkoły w konkursach matematycznych na róż­ rozumowanie, korzystanie z informacji, w gminie nych szczeblach. Mniej zdolni nie mieli wykorzystanie wiedzy w praktyce kłopotów z promocją z klasy do klasy. -C o Pan sądzi o dzisiejszej młodzie­ 2003/04 2004/05 03/04 04/05 ży, czy jest uzdolniona matematycznie? SP Bierdzany 25,9 30,5 Ul III Dzisiejsza młodzież jest dużo mądrzej­ sza niż kiedyś. W dzisiejszej dobie młodzi SP Ligota Turawska 26,6 313 II U wyprzedzili starsze pokolenie w różnych dziedzinach - w dziedzinie techniki, in­ SP Osowiec 21,7 28,9 V IV formatyki. Oczywiście jest też duża część młodzieży stwarzająca, czy to problemy SP Węgry 24,8 273 IV V w nauce, czy wychowawcze -jednak nie SP Zawada 28,2 313 II można powiedzieć, że dzisiejsza młodzież daleko odbiega od tej sprzed lat. I wów­ czas i dzisiaj jest ważne, cży uczeń wypo­ Dla porównania średnia szkół: 2003/04 2004/05 sażony jest w zdolności matematyczne, czy jest pracowity. w gminie 24,7 29,9 Jednak teraz ktoś, kto chce się uczyć, w powiecie 25,6 29,8 ma większe i lepsze ku temu możliwości. Zawsze będzie liczyć się chęć do nauki, w województwie 26,0 29,8 pracowitość i większe czy mniejsze uzdol­ nienia. Uwaga: średnie wyniki szkół mogą się - Dziękując za rozmowę życzę Panu uwględnia wyniki uczniów z terminu do­ nieco różnić od danych otrzymanych dużo zdrowia i radości w swoim imieniu datkowego. przez szkoły, ponieważ to zestawienie już oraz czytelników „Fali”, wśród których Przewodnicząca Gminnej jest z pewnością wielu Pana uczniów. Komisji Oświaty Teresa Żulewska Danuta Matysek Nowinki Zakrzowskie

Dobiegła końca realizacja projektu dalena Krywalska, Michał w ramach konkursu „ Kultura bliska ”, na Ostrowski, Brygida Pielawa, którą Rada Sołecka z Zakrzowa Tur. otrzy­ Patrycja Soppa, Monika Kno- mała dotację w wys. 10.000,- zł. sala, Nicola Klica, Łukasz Fa- Końcowe imprezy związane z podsu­ rys, Witold Adamski, Oliwier mowaniem projektu zaplanowano na so­ Staś, Zuzanna i Robert Tomsa. botę 24 września i niedzielę 25 września. Efektem konkursu fotogra­ W sobotę sołtys, radny Rady Gminy ficznego jest zbiór zdjęć wszyst­ oraz członkowie Rady Sołeckiej zorgani­ kich obrazów, rzeźb zowali dla wszystkich mieszkańców, i malowideł znajdujących się w a szczególnie dla tych najmłodszych, ogni­ drewnianym kościele oraz folder sko z pieczeniem kiełbasek i ziemniaków. opracowany przez Zygfryda Dzieci bawiły się wspaniale, a dorośli nie Mazura, a wydrukowany w Urzę­ mieli problemu z pilnowaniem swych po­ dzie Gminy w Turawie. Szczegól­ ciech, gdyż boisko na skraju wsi jest świet­ ne podziękowania należąsię pra­ nym miejscem do organizowania tego cownikom Urzędu Gminy Panom typu imprez. Tomaszowi Golcowi i Janowi W niedzielę 25 września po 14-letniej Stonodze za pomoc przy realiza­ • przerwie w drewnianym kościółku Ksiądz cji projektu. Proboszcz Jerzy Obst odprawił mszę św., Główną atrakcją wieczornej po której wszyscy wspólnie modlili się zabawy tanecznej był konkurs, przy odnowionych grobach. Na wspól­ którego nagrodą był 3-dniowy nej biesiadzie, jaka odbyła się w sali pana pobyt w Karpaczu. Sponsorzy, Ewa i Ry­ szard Jabłońscy uczestników zawodów - chłopców z Za­ zafundowali dla krzowa Turawskiego i Ligoty Turawskiej 4-osobowej ro­ prezentujemy na ostatniej stronie „Fali”. dziny bezpłatny Również w październiku przedszkolaki pobyt w swoim z oddziału przedszkolnego w Zakrzowie pensjonacie. wraz ze swymi rodzicami oraz IV klasa Szko­ Zwycięzcą został ły Podstawowej w Ligocie bawiły się Piotr Jończyk wspaniale przy ognisku na placu obok z Zakrzowa Turaw- przedszkola w Zakrzowie. skiego. ♦ ♦ ♦ Państwu Joń­ W planie pracy na przyszły rok Rada czykom życzymy Sołecka umieściła takie zadania jak budo­ miłego pobytu wa dodatkowych punktów świetlnych w przepięknym przy ul.Klapacz i ul. Szkolnej, odnowienie Karpaczu. elewacji budynku poszkolnego oraz za­ ♦ ♦ ♦ kup rur do rowu przy ul. Kościelnej, tak Bartyli spotkali się mieszkańcy Zakrzo­ Rada Sołecka rozliczyła dotację otrzy- aby w przyszłości rów ten można było za­ wa oraz goście m.in.: Wójt Waldemar manąz Fundacji Wspomagania Wsi, Fun­ sypać i zrobić chodnik. Część rur zosta­ Kampa, Przewodniczący Rady Gminy dacji Batorego oraz Banku BISE, a także nie już zakupiona w roku bieżącym z za­ Artur Gallus, Ks. Proboszcz Jerzy Obst, wszystkie środki otrzymane od sponso­ oszczędzonych środków przeznaczonych poprzedni Wikary Piotr Wojtala, opiekun rów. Kwotę w wys.500,- zł, jaka została z na sołectwo. Kółka Fotograficznego przy Gimnazjum wpłat sponsorów przekazano księdzu pro­ Jeżeli jednak mieszkańcy wsi nie zaprze­ Zygfryd Mazur. Sołtys Jerzy Zubeil po­ boszczowi na zakup opału. staną wywożenia śmieci na dzikie wysypi­ dziękował wszystkim osobom zaangażo­ ♦ ♦ ♦ sko za kościołem, to zamiast na remonty wanym w realizację projektu. Dyplomy za Piękna tegoroczna jesień sprzyjała im­ dróg i rowów wszystkie fundusze zostaną szczególny wkład otrzymali: Paweł Mi­ prezom kulturalnym i sportowym, dlate­ przeznaczone na niwelację wysypiska. chalczyk i Hubert Domin za prace przy go też w październiku odbyły się zawody M.Zubeil grobowcach, Zygfryd Mazur za opraco­ wędkarskie na stawie w Zakrzowie. O tytuł wanie folderu oraz panieMałgorzata Mu­ najlepszego wędkarza walczyło dwunastu Na ostatniej stronie gazety zamieszcza­ sielak i Agnieszka Waluś za przygoto­ zawodników. Zwycięzcą zostałMateusz my zdjęcia z mszy w odnowionym koście­ wanie występów dzieci. Dyplomy i upo­ Jańczyk, który złowił m.in. karpia o wadze le i zawodów wędkarskich oraz przedsta­ minki otrzymali również laureaci konkur­ 1,30 kg., za nim uplasował się Henryk Plot- wiamy fotografie zabytkowego drewnia­ su fotograficznego i plastycznego tj.Mag­ nik i Patryk Jończyk. Wspólne zdjęcie nego kościoła. FALA ÍR .UPZILÑ2 0 0 5 Dzień Seniora

W dniu 26 listo­ ło przez Radę Sołecką. Na wieczorek ten pada br o godz. zaproszono imiennie seniorów od 65 roku 16.00 w miejscowej życia wraz z osobami towarzyszącymi. Sali Ochotniczej Swojąobecnościązaszczyciło nas 121 se­ Straży Pożarnej w niorów. Osowcu odbyło Spotkanie rozpoczął pan sołtys Hel­ się już drugie z ko­ mut Wiench witając serdecznie wszyst­ lei spotkanie se­ kich seniorów jak i zaproszonych gości niorów, które zor­ w osobach: proboszcza parafii Osowiec- ganizowane zosta- Węgry księdza Franciszka Lercha, na­ szych radnych a mianowicie Przewodni­ czącego Rady Gminy, panaArtura Gal­ lusa, Przewodniczącego Komisji Rewizyj­ nej Rady Gminy w Turawie, panaRober­ ta Sobczyka, Przewodniczącego Powia­ towej Komisji Rewizyjnej, panaRomana Respondka oraz Radę Sołecką. Po powitaniu gości prowadzenie tej uroczystości dla naszych seniorów prze-( jęła pani Magdalena Baldy i Katarzyna Leja z Łubnian, które muzyką i śpiewem umilały całe spotkanie W trakcie poczęstunku kawą i koła­ czem przemówienie wygłosił również ksiądz proboszcz Franciszek Lerch. Na­ tomiast podziękowanie w imieniu seniorit i seniorów wygłosił panJulian Gelar. Całe spotkanie przebiegało w miłej i sympatycznej atmosferze, przeplata­ ne wspólnymi śpiewami oraz pojedynczy­ mi występami samych seniorów. Na ko­ niec spotkania podjęto wszystkich obfitą kolacją. Spotkanie to zostało zorganizowane Wieści z Kotorza w całości z uzyskanych środków od spon­ sorów. Sołtys wraz z Radą Sołecką składa po^ Małego dziękowanie wszystkim, którzy w jakikol^ wiek sposób pomogli w zorganizowaniu tej uroczystości dla naszych tak szacow­ W czerwcu 2005 roku na terenie byłej grywał nasz wierny muzykant Michał nych seniorów. A w szczególności spon­ szkoły w Kotorzu Małym z okazji „Dnia Spyra. sorom, którymi byli: Dziecka” odbył się festyn, w którym bra­ Program imprezy był urozmaicony, 1. Firma DYDONA - pana Antoniego ły udział dzieci i młodzież. dzieci brały udział w licznych konkur­ Oruby. Impreza ta odbyła się, jak zwykle dzięki sach, grach i zabawach. Oprócz tego 2. Fabryka Wyrobów Metalowych w hojności kotorskich sponsorów, takich jak: otrzymały słodki poczęstunek i kieł­ Osowcu Panowie i Panie:Alojzy Szajca, Jerzy baskę z rożna. Na zakończenie każdy 3. Piekarnia - pana Marcina Błaszczy- Skierka, Jerzy Fiech, Renata Kula­ uczestnik otrzymał w nagrodę upominek szyna wik, Henryk Dudek, Anita Golec, Zyg­ i dyplom. 4. Piekarnia - pana Damiana Kokota munt Spyra, Manfred Długosz i Piotr Rok 2005 był również udany dla kotor­ 5. GSSCH Turawa Długosz. skich zespołów „Sonnenkinder” und A. G. Pomoc także okazała Młodzieżo­ „Stementaler”. Obydwa zespoły cieszą się wa Rada Gminy Turawa, której przed­ coraz większym powodzeniem, wystę­ stawiciele zajęli się przygotowaniem pują już prawie na terenie całego wo­ wyśpiewały nagrody w postaci wieży, i prowadzeniem zabawy: Sabina No­ jewództwa. Jesteśmy znów zaproszeni radiomagnetofonu oraz nagród pie­ wak, Ania i Małgosia Wiesiołek, Justy­ do Krośnicy i do Kup. W tym roku zes­ niężnych. na Thieleczek i Ania Kulawik, a przy- poły, oprócz wyróżnień i dyplomów, Gerda Golte ^ E -U P Z IL Ń 2 0 0 5 f A L A Gminne Centrum

Informacji H ü käi dG» W ■ i: m ma* m w Turawie

W dniu 17 listopada 2005 r. odbyło się interesowanych otwarcie Gminnego Centrum Informacji, do korzystania które mieści się na parterze w Urzędzie z usług tej nowo­ Gminy Turawa przy ul. Opolskiej 39 c. czesnej placówki W uroczystym otwarciu udział wzięli: oraz do odwiedza­ Pan Jacek Suski - Dyrektor Woje­ nia strony interne­ wódzkiego Urzędu Pracy w Opolu, towej: www.gci.tu- Pani Irena Lebiedzińska - Zastępca rawa.pl Dyrektora Powiatowego Urzędu Pracy Sekretarz w Opolu, Gminy Pan Waldemar Kampa - Wójt Gminy Stanisława rawą Brzozowska PaniMaria Zubeil - Skarbnik Gminy, Pan Artur Gallus - Przewodniczący Rady Gminy, Pani Danuta Matysek - Przewodni­ czącą Komisji Oświaty i Kultury, Współ­ pracy Zagranicznej i Spraw Socjalnych, Pan Szymon Śliwiński - Przewodni­ czący Komisji Rolnej, Ochrony Środowi­ ska i ds. Ładu i Porządku. Gminne Centrum Informacji powstało nakładem środków Ministerstwa Gospo­ darki i Pracy oraz Gminy Turawa przy współudziale Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Opolu. Dzięki środkom w wyso­ kości 50 tys. zł mogliśmy zakupić: kom­ Światowy Dzień AIDS putery, kserokopiarkę, „kiosk z pracą”, meble oraz inne urządzenia biurowe nie- W związku z przypadającym w dniu we i radosne, chcesz korzystać z jego uro­ będne do prawidłowego funkcjonowa­ 1 grudnia 2005 r. Światowym dniem AIDS ków, realizować swoje marzenią nawiązy­ Iła tego biura. Powiatowa Stacja Sanitarno - Epidemio­ wać trwałe przyjaźnie i odkrywać ciągle na nowo ciekawą otaczającąCię rzeczy­ GCI jest placówką której działania skie­ logiczna w Opolu, Oddział Promocj i Zdro­ wistość. rowane są na aktywizację naszej społecz­ wia i Oświaty Zdrowotnej zwróciła się Dostrzegasz jednocześnie, że współ­ ności oraz ożywienie lokalnego rynku pra­ z prośbą do Urzędów Gmin o rozpo­ czesny świat, oprócz wielkich wyzwań, cy poprzez łatwy dostęp do nowych tech­ wszechnienie w prasie; intemecie; miej­ wynalazków, ogromnych postępów w każ­ nologii przekazu informacji. scach użyteczności publicznej informacji, dej dziedzinie życia, niesie ze sobą różne­ Ponadto jest to punkt obsługi pe­ dotyczącej profilaktyki HIV/A1DS skiero­ go rodzaju zagrożenia, wśród których nie tentów Urzędu Gminy a docelowo po­ wanej w tym roku do kobiet i mężczyzn można pominąć AIDS. szerzony zostanie o informację tury­ w wieku 18 - 29 lat. styczną. Adresatem tej kampanii są młodzi Masz szansę uchronić się przed tą chorobą! Nikt nie zdecyduje za Ciebie! Bezpośrednimi odbiorcami usług ludzie, ponieważ to właśnie w tej grupie Zadbaj o siebie i swoich bliskich, wy­ świadczonych przez GCI będąmieszkań- wiekowej stale zwiększa się liczba osób bierając jeden ze sposobów zapobie­ cy Gminy Turawa, w szczególności bez­ zakażonych drogą kontaktów seksu­ gania HIV: robotni i osoby poszukujące pracy, po­ alnych. Jeśli potrafisz wstrzymać się z roz­ tencjalni inwestorzy, przedsiębiorcy, mło­ W tym roku kampania przebiega pod dzież i dzieci, absolwenci, rolnicy, osoby hasłem: poczęciem współżycia seksualnego - pozostające pod opieką Ośrodka Pomo­ „ABC... zapobiegania” wybierz Abstynencję seksualną. Warto cy Społecznej. chyba poczekać, na tego jednego czło­ Na pewno jak każdy młody człowiek Usługi świadczone przez Centrum są wieka, który obdarzy Cię prawdziwym pragniesz, aby Twoje życie było szczęśli­ nieodpłatne. Zapraszamy wszystkich za­ Dokończenie na stronie 24 Konkurs grantowy Złóżmy f#Pożyteczne ferie" sobie

Fundacja Wspomagania Wsi ogłosiła Z terenu Gminy Turawa w konkurs za­ III edycję konkursu „Pożyteczne ferie angażowało się wiele świetlic środowisko­ życzenia 2006”. Wnioski o dofinansowanie nale­ wych (m.in. zBierdzan, Ligoty Turawskiej, Niech każdy pamięta: radość w sercach żało składać do Fundacji do dnia 10 listo­ZakrzowaTurawskiego, Węgier, Osowca, wzbiera, bo nadchodzą święta! Nim gwiaz­ pada 2005 r. Celem konkursu jest umożli­ Kotorza Małego). W razie potrzeby po­ dka zabłyśnie, nim święta przeminą niech wienie dzieciom/młodzieży spędzenia fe­ mocą merytoryczną przy pisaniu wnio­ Was błogosławi Panienka z Dzieciną. rii w swojej wsi lub gminie w sposób po­ sków służył pracownik Urzędu Gminy. Niech się życie w szczęśliwości splata dziś, żyteczny dla siebie i innych, atrakcyjny W chwili zamykania tego numeru „Fali” jutro i po wszystkie lata. i bezpieczny. Najlepsze ze zgłoszonych nieznane były jeszcze wyniki konkursu. Wesołych, pogodnych i pełnych rado­ projektów zostaną nagrodzone dotacjami W Fundacji Wspomagania Wsi zapew­ ści Świąt Bożego narodzenia oraz szczęścią na ich realizację w wysokości do 2.000,-zł. niono nas, że ukażą się one na stronach pomyślności i optymizmu w Nowym Roku W ramach konkursu finansowane będą internetowych Fundacji www.fvvw.org.pl mieszkańcom Ligoty Turawskiej życzy projekty realizowane przez organizacje w dniu 12 grudnia 2005 r. Sołtys lokalne w czasie ferii zimowych 2006, prze­ Konkurencja jest duża. W konkursie Danuta Matysek znaczone dla dzieci i młodzieży ze wsi do dwa lata temu napłynęło 710 wniosków, 6 000 mieszkańców ze szczególnym a nagrodzono 98. uwzględnieniem dzieci z byłych PGR-ów, Trzymamy kciuki za świetlice środowi­ Sołtys wsi Turawa-Marszałki oraz Rada rodzin gorzej sytuowanych, obszarów skowe z naszego terenu!!! Sołecka składają wszystkim życzenia we­ sołych Świat Bożego Narodzenia oraz dzię- o wysokim stopniu bezrobocia. Urząd Gminy Turawa kująmieszkańcom, organizacjom z terenu Turawy i Marszałek oraz wszystkim spon­ Światowy Dzień AIDS sorom za współpracę i wsparcie w pracach pozwól sobie na seks bez zabezpieczenia. Dokończenie ze strony 23 na rzecz sołectwa oraz pomoc w organizacj i Traktuj każdego swojego partnera jako festynów, życząc im zdrowia i pomyślności uczuciem, któremu można zaufać i który potencjalnie zakażonego. Życie to nie gra w nadchodzącym Nowym Roku 2006 w przyszłości zapewni Ci poczucie bez­ w ruletkę - pamiętaj, że Twój partner też Sołtys pieczeństwa ?! mógł mieć kogoś przed Tobą. Janusz Buczek Jeśli inicjację seksualną masz już Jeśli chociaż raz w życiu zmieniłeś swo­ i Rada Sołecka za sobą, budujcie razem silne więzi - jego partnera seksualnego lub podejmo­ Bądź wierny jednemu partnerowi!Wasz wałeś inne ryzykowne zachowania-Zrób związek musi się opierać na wzajemnej test na H1V. Warto o tym pomyśleć wcho­ Młodzieżowa wierności. Jeden nieprzemyślany krok, dząc w nowy związek i zachęcić do tego jeden moment mogą sprawić, że nagle stra­ także partnera. Rada Gminy cisz dużo więcej niż zyskałeś w krótkiej ZAPAMIĘTAJ: Życie nie jest warte chwili uniesienia. Nigdy nie będzie już tak takiego ryzyka! Zbyt wiele masz do stra­ Turawa I jak dawniej... cenia! Z okazji zbliżających się Świąt Bożego Jeśli nie jesteś w stałym związku - Po prostu Zdecyduj sam! Wybierz ABC zapobiegania AIDS i ciesz się Narodzenia życzy mieszkańcom gminy zawsze zabezpieCz się prezerwatywą, nie życiem. Turawa, w szczególności młodzieży dużo pozwól sobie na popełnienie błędu, który Opr. J.S. zdrowią radości, ciepła rodzinnego i speł­ zaważyłby na dalszym Twoim życiu, nie nienia marzeń. A na Nowy Rok 2006 zdrowia i szczę­ ścia w życiu osobistym i zawodowym. W wieku 71 lat zmarł długoletni Przewodniczący Gromadzkiej Rady Narodowej Od redakcji obecnej Gminy Turawa Wszystkich chętnych do współpracy z Redakcją i zamieszczenia artykułów w Ludwik Twardawski kolejnym (1/64/2005) numerze Kwartalni­ Wyrazy współczucia rodzinie ka „FALA” prosimy o dostarczanie mate­ riałów w wersji drukowanej i elektronicz­ składa nej. O terminie dostarczania materiałów Towarzystwo Miłośników Ziemi Turawskiej Redakcja zadecyduje w połowie lutego 2006. CE.UPZIŁŃ 2005 FALA Podziękowanie Apel

W dniu 20 listopada odbył się w Wę­ Goście uświetnili tę imprezę pięknym grach jarmark adwentowo-bożonarodze- góralskim tańcem i muzyką. Gościli ich „Zima" niowy. pani Anna Warzyc, Dorota Fronia, Ire­ Dziękuję serdecznie wszystkim, któ­ na Fronia, Lidia Fronia, Ewa Pietras, W związku z nadchodzącą zimą Gmin­ rzy się przyczynili do zorganizowania Kornelia Klimek, Beata Dziuba, Jadwi­ ny Ośrodek Pomocy Społecznej w Tura­ tej imprezy, poświęcając wiele trudu ga Lotko, Klaudia Budnik, Ingryda Pro- wie prosi o zwrócenie większej uwagi spo­ i czasu. Szczególnie rodzinom, które chota, Klara Morawiec, Teresa Pielawa, łeczeństwa lokalnego na osoby samotne, przyjęły w swoich domach trzydziestu Anna Kampa, Helena Woźnica. w podeszłym wieku, niepełnosprawne gości z miejscowości Ząb koło Zako­ Sołtys oraz życiowo niezaradne. panego. Jerzy Dziuba Zima to okres szczególnie trudny dla tych grup społecznych. Niepokojące informacje o ludziach star­ szych i samotnych prosimy przekazywać do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecz­ I Wystawa Szopek nej do godz. 15.00 (telefoniczny numer ośrodka 4212 229). W późniejszych go­ dzinach prosimy o kontakt z sołtysami wsi. Bożonarodzeniowych Każda informacja zostanie sprawdzo­ na przez pracowników socjalnych, jeżeli Wiejska Izba Regionalna Gminy Tu- Zainteresowanych proszę o kontakt wystąpią potrzeby zostanie zastosowana rawa w Ligocie Turawskiej zaprasza pod nr tel. 077 4213062 lub 0 604/887 743 pomoc doraźna. mieszkańców gminy do wzięcia udziału dodnia 15.01.2006. Joanna Kurek w I Wystawie Szopek Bożonarodzenio- Danuta Matysek p.o. Kierownik Gminnego wych w dniach 1 - 28 lutego 2006 r. Ośrodka Pomocy Społecznej Konkurs Komunikat

Kroszonkarski Składka na rzecz Gminnej Spółki Wod­ nej na rok 2006 w wysokości 4 zł/ha i 5 zł Urząd Gminy w Turawie zaprasza kanocnych, który odbędzie się 30 marca od nieruchomości obowiązuje wszystkich wszystkich zainteresowanych do wzięcia 2006 r. o godz. 10.00 w budynku urzędu właścicieli i podatników. udziału w Konkursie Zdobienia Jaj Wiel- („duża sala”). Poniżej regulamin konkursu. Regulamin konkursu na zdobienie jaj wielkanocnych Organizator: Urząd Gminy w Turawie Cel: Konkurs ma na celu podtrzymanie tradycji związanych ze Świętami Wiel­ UWAGA kanocnymi wśród mieszkańców naszej gminy. Uchwałą podjętą dnia 19.11.2005 r. Zasady Regulaminu „o przystąpieniu do świątecznej akcji charytatywnej ” I. W konkursie mogą brać udział IV Zdobienie jaj odbywa się z mate- mieszkańcy gminy Turawa. riałów własnych. Młodzieżowa Rada II. Przed przystąpieniem do konkursu V Kryteria oceny prac: a) poziom wy- Gminy Turawa należy 2 ozdobione, ugotowane jaj- konania b) dobór materiałów c) po- ka (gotować co najmniej 2 godz.), mysłowość Zaprasza do współpracy w celu zorga­ oznaczone nazwiskiem, przedłożyć VL Kroszonki biorące udział w kon- nizowania akcji charytatywnej w okre­ Komisji Konkursowej, następnie tą kursie stanowią własność organi- sie Bożego Narodzenia (grudzień 05 - samą techniką ozdobić 1 jajko w cza- zatora. styczeń 06): sie ok. 3 godzin. VII. Zwycięzcy poszczególnych kate- - organizacje lokalne III. Prace oceniane będąw kategoriach: gorii otrzymująnagrody rzeczowe, - przedsiębiorstwa a) 7-10 lat b) 11-13 lat c) 14-16 lat VIII. W kwestiach spornych interpreta- - przedstawicielstwa sołectw d) dorośli i według technik: a) ry- cja regulaminu należy do Komisji - chętne osoby towniczej b) dowolnej (pozostałe Konkursowej, Kontakt: tel. kom. 504251946, techniki) Organizator e-mail: [email protected] FALA iR -U P Z IL Ń 2 0 0 5 Krzyżówka nr 53

Znaczenie wyrazów: Obwodowo: 1 -ogół biskupów da­ nego kraju; 9-duży sto­ jący świecznik kilkura- mienny; 17-zespół urzą­ dzeń stanowiących wy­ posażenie np. laborato­ rium; 18-utwór wokal­ no-instrumentalny o te­ matyce religijnej na chór,solistów i orkie­ strę; 19-rodzaj pisaka wypełnionego koloro­ wym tuszem; 20-pra- cownik poczty; 21 -kop­ czyk ziemi na łące; 22-miejsce na którym ułożone są szyny kole­ jowe; 23-członkini zako­ nu z kornetem na gło­ wie; 24-dawniej admi­ nistracja powiatowa; 25-tu z mąki powstaje chleb; 26-zmienił go pa­ pież Grzegorz XIII. Dośrodkowo: 1 -przesadna uczuciowość wypowie­ dzi; 2-port nad Jenisejem; 3-miasto w środ.Czechach na płn.-zach. od Pra­ gi; 4-nazwa willi w Krynicy (dawniej własność Jana Kiepury); 5-zakład z tra­ kami; 6-niewielki uzbrojony oddział prze­ znaczony do celów rozpoznawczych lub porządkowych; 7-reformator religij­ ny,współtwórca kalwinizmu; 8-ułanka, kwiat doniczkowy; 9-obuwie na błoto; 10-rzekaw Szwecji lub markajapońskich samo-chodów np.Almera;l 1-klucza, w Polsce XVI-XVIII w. urzędnik kierujący majątkiem ziemskim; 12-zaliczka; Za prawidłowe rozwiązanie krzy­ W imieniu kolegium redakcyjnego na­ 13-miejsce prowadzenia prac ziemnych; żówki nr 52 w „FALI” nr 3/62/2005 nagro­ szego kwartalnika życzymy ciekawej 14-pot.drobiazgi osobiste, rzeczy, manat- dy otrzymali: Pani Hildegarda Gelar lektury. ki, klamoty; 15-krew zabitego zwierzęcia; z Osowca (książka Jana Pawła II „Wstań­ Kartki z rozwiązaniem hasła obecnej 16-tysiąc tysięcy. cie, chodźmy!”) oraz Pani Edyta Baar krzyżówki prosimy nadsyłać do dnia Rozwiązanie polega na rozszyfrowaniu z Walc (książka „ czternastu z najbar­ 31 stycznia 2006 roku na adres: Redakcja hasła. dziej łubianych i najchętniej czytanych Kwartalnika „FALA”, ul. Opolska 39c, 46- Opracował: polskich autorów ” p t.,, Opowieści wigi­ 045 T urawa (Urząd Gminy T urawa) Piotr Jendrzej lijne ”). Redakcja

Kwartalnik Towarzystwa Miłośników Ziemi Turawskiej „Fala”- Finansowany z budżetu Gminy Turawa Kolegium Redakcyjne: Jerzy Farys - Redaktor naczelny, Teresa Żulewska - Sekretarz,Walter Świerc, Tomasz Golec, Stanisława Brzozowska, Jan Stonoga. Z redakcją stale współpracują: Waldemar Kampa, Alfred Kupka, Piotr Jendrzej, sołtysi wsi, stowarzyszenia sportowe, nauczyciele szkół i przedszkoli. Druk: Drukarnia NOT, 45-061 Opole, ul. Katowicka 50, tel. (77) 453-74-91 w. 40; skład komputerowy: INSERAT Redakcja nie odpowiada za treść umieszczonych reklam i ogłoszeń, nie zwraca materiałów nie zamówionych oraz zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów. C/E. UDZIE, fl 2 0 0 5 F A LA Nowa podstrona na www...

Jak zapewne wiadomo naszym czytelni­ rych dzisiaj próżno byłoby szukać w na­ internetowąwww.turawa.pl, na której moż­ kom, w Ligocie Turawskiej od 18 ma­ szych gospodarstwach domowych, a któ­ na się zapoznać z historią powstania Izby, ja 2004 r. funkcjonuje Wiejska Izba Re­ re nierozerwalnie związane sąz codziennym oraz zobaczyć ciekawągalerię zdjęć prezen­ gionalna. W trzech pomieszczeniach tego życiem i pracą naszych przodków. tujących zgromadzone tam eksponaty. małego wiejskiego muzeum wyeksponowa­ Dla wszystkich, którzy nie mająmożliwo- Serdecznie zachęcam. ne zostały różne przedmioty i narzędzia, któ­ ści zwiedzenia Izby polecam naszą stronę Jan Stonoga

,JDzień Pierwszaka''’ - piszemy o nim na stronie 15 , Dzień Seniora ” - piszemy o nim na stronie 22.

Zdjęcia przedstawiaj Jarmark po węgiersku z Góralami ”, o którym piszemy na stronie 17. Msza święta w odnowionym kościele w Zakrzowie Turawskim Zawody wędkarskie na stawie w Zakrzowie Turawskim Nowinki Znkrzowskie Piszemy o nich na stronie 21

Zdjęcia przedstawiają zabytkowy drewniany kościół w Zakrzowie Turawskim oraz jego wnętrza.