ISSN 1425-8730

KWARTALNIK GMINY TURAWA NR 1/64/2006 BIERDZANY ♦ KADŁUB TURAWSKI ♦ KOTÓRZ MAŁY ♦ KOTÓRZ WIELKI LIGOTA ♦ OSOWIEC ♦ RZĘDÓW ♦ TURAWA ♦ WĘGRY ♦ ZAKRZÓW ♦ ZAWADA Cena 2 zł a

W numerze:

Co słychać w Mniejszości? Nowe „Domy Spotkań” ... str. 2

Włodarze naszych wsi - Kadłub Tu rawski str. 3 Piętnastolecie „Fali” str. 4 Przyszłość Jezior Turawskich str. 5 Ośrodek Zdrowia w Osowcu str. 6

I» Elektroniczny Urząd Gminy III »•**“ Turawa str. 6 iiir , Bilans roku 2005 str. 7 *.;•} V Krótka historia Turawy i jej i ‘.ï ï k i i mieszkańców str. 8 v * ‘ g V O szkole str. 10 .«n«ti n » i> *■ Wspomnienia z lat I . 1; ■h i »: szkolnych...... str. 12 l'I*’«'! i l i l í ' J ílllll “V illi ï , Cmentarz Garnierów ...... str. 13 Pisanki twórczyni ludowej Doroty Kokot z Trzęsiny Historia Gminy Turawa w okresie II wojny Odrowych, radosnych, spokojnych św ia to w ej ...... str. 14 i rodzinnych Hans Niekrawietz - zwany piewcą Odry str. 16 św iąt W ielkiej Ylocy Kapliczka w Kadłubie życzą: Turaw skim ...... str. 18 'Redakcja PftLl, „Świetliczaki” W ójt fjminy Turawa z Osowca ...... str. 19 i Nowinki Zakrzowskie....str. 24 Pracownicy Urzędu fjminy Sport w Gminie...... str. 28 TALA MAE.ZE.C 2006 Co słyriiać w Mniejszości?

Minął rok 2005 i nadszedł czas podsu­ niorów o niskich mowania. Jaki był ten miniony rok dla dochodach, któ­ Zarządu TSKN w Turawie? rych nie stać na W 2005 roku 22 seniorów z naszej gmi­ wypoczynek fi­ ny wyjechało na turnusy wypoczynkowe nansowany z wła­ i rehabilitacyjne. Po dziesięć osób było w snych środków, Głuchołazach i Nysie i dwie w Kamieniu do osób z wielo­ Śląskim. dzietnych rodzin Doborem uczestników wczasów dla i samotnych oraz seniorów zajmująsię zarządy DFK w po­ czynnie uczestniczących w życiu To­ W czasie wakacji 16 dzieci wyjechało szczególnych miejscowościach. Zasadą warzystwa Społeczno - Kulturalnego na dwutygodniowe kolonie do Stegny, jest, że co roku jadą inne osoby. W czasie Niemców. Polanicy Zdrój i Głuchołaz. 4 lipca45 dzie­ tych wyjazdów osoby starsze korzystają W minionym roku uzyskaliśmy z To­ ci uczestniczyło w jednodniowej wyciecz­ z bogatego programu rekreacyjno - kul­ warzystwa Dobroczynnego Niemców na ce do Kotliny Kłodzkiej. We wrześniu na­ turowego. Śląsku pomoc finansową w wysokości tomiast 45 seniorów zwiedzało również Oferta wczasów wypoczynkowych 13.000 zł dla osób o dochodach poniżej zakątki pięknej Kotliny Kłodzkiej. kierowana jest przede wszystkim do se­ 90 % minimum socjalnego. W 2005 roku udało się pozyskać 180.000 zł na remonty domów spotkań w Bierdza- nach, Kotorzu Małym, Kadłubie Turaw- n skim i Turawie. Nowe „Domy Spotkań Oprócz tego udzielamy pomocy w wy­ pełnianiu wniosków na Staatsangehörig­ W 2004 roku keit (zaświadczenie o posiadaniu obywa­ cztery Koła DFK telstwa niemieckiego) i paszporty. w Gminie Turawa W tych kilkunastu zdaniach spróbo­ złożyły wnioski do wałam Wam, drodzy czytelnicy przybliżyć Towarzystwa Spo­ działalność Zarządu TSKN w Turawie. łeczno Kulturalne­ Zachęcam poszczególnych przewodni­ go Niemców na czących Kół i członków DFK o dzielenie Śląsku Opolskim się na łamach Fali tym, czym zajmujecie poprzez Fundację się w swoich miejscowościach. Rozwoju Śląska Przewodnicząca i Wspierania Ini­ Zarządu Gminy Turawa TSKN cjatyw Lokalnych Monika Moch na dofinansowa­ nie remontów Do­ mów Spotkań. DFK Kadłub Turawski otrzymał 50.000 zło­ Na początku tych na modernizację budynku Straży Po­ 2005 roku przyjęto żarnej, a DFK Turawa 30.000 złotych na projekt DFK Bier- adaptację pomieszczeń w piwnicy Urzę­ dzany na wyre­ du Gminy. Modernizacja budynków pole­ montowanie bu­ gała przede wszystkim na wymianie okien, dynku Straży Po­ podłóg, centralnego ogrzewania, wenty­ żarnej oraz DFK lacji, malowaniu, płytkowaniu i wielu in­ Kotórz Mały na re­ nym pracom remontowym. mont byłej szkoły. Należy wyraźnie podkreślić, że Koła Obydwa Koła DFK otrzymały dotację tylko i wyłącznie otrzymały dofinan­ na materiały budowlane. Wszelkie prace sowanie w wyso­ remontowe zostały wykonane w czy­ kości 50.000 zło­ nie społecznym. To - dzięki wielkiemu tych. Pod koniec zaangażowaniu mieszkańców poszczegól­ 2005 roku przyjęto nych miejscowości - te właśnie projekty kolejne dwa wnio­ mogły zostać zrealizowane. Remontom

ski z naszej gminy. Dokończenie na stronie 3 MAE.ZŁC 2006 fA L A Włodarze naszych wsi r / >»■% Kadłub Turawski

- Proszę czytelnikom Fali przybliżyć swoją postać. Nazywam się Ernest Grzesik, miesz­ kam w Kadłubie Turowskim. Obecnie je ­ stem emerytem. Mam trzy córki, ale w do­ mujestem już tylko z żoną ponieważ dwie wyjechały za chlebem, a jedna wybudo­ wała sobie dom i mieszka w Dylakach. do 2000 roku zostanie wykonana, ale - Jak długo pełni Pan funkcję sołtysa w 1997 roku Opole nawiedziła powódź Kadłuba Turawskiego? i realizacja tej inwestycji została wydłu­ Sołtysem wsi Kadłub Turawski jestem żona do 2010 roku z powodu ważniej­ już czwartą kadencję. Mieszkańcy zaufali szych prac. Chciałbym również, żeby )m i-w 1990 roku wybrali mnie sołtysem. wyasfaltowana była reszta dróg. Od przeszło czterdziestu lat należę do - Proszę powiedzieć, jak przebiegał Ochotniczej Straży Pożarnej w Kadłubie. remont budynku, w którym mieści się 28 lat temu zostałem jej naczelnikiem a od - Co udato się panu osiągnąć dla Ka­ między innymi OSP i jak uzyskał Pan 12 lat pełnię funkcję prezesa OSP. dłuba Turawskiego? środki na jego realizację. -Jak ocenia Pan swoją działalność? Uważam, że w ciągu szesnastu lat zro­ W grudniu 2005 roku otrzymaliśmy Trudno jest samemu się oceniać, ale biłem bardzo dużo. Nie chcę się chwalić, kwotę 50 tys. zł na remont Domu Spotkań jak już powiedziałem - czwartą kaden­ ale chyba w całym województwie nie ma od Mniejszości Niemieckiej poprzez Fun­ cję pełnię funkcję sołtysa - to chyba lu­ tak długiego chodnika we wsi, który wy­ dusz Rozwoju Śląska. W czasie remontu dzie dobrze oceniają moją działalność. konali sami mieszkańcy w czynie społecz­ pracowało 46 mieszkańców Kadłuba Tak samo jestem ju ż czwartą kadencję nym. Drogi sąjuż wyasfaltowane w 80 pro­ Turawskiego. radnym-jako jedyny w gminie - to chy­ centach, a wszystkie ulice oświetlone. W ciągu ostatnich trzech miesięcy wy­ ba o czymś świadczy. Po upadku komuny zaszły bardzo po­ konaliśmy wiele pracy. Sala spotkań zytywne zmiany na terenie naszej wsi. otrzymała nowy wystrój, wymienione zo­ Kadłub jest obecnie bardzo nowoczesną stały okna i drzwi. Na suficie położyli­ Nowe Domy Spotkań miejscowością. W 1995 roku po czter­ śmy panele (106 m2), na ścianach - nowy Dokończenie ze strony 2 dziestu latach oczekiwania otrzymaliśmy tynk mineralny i boazerię. Został rów­ Domów Spotkań przyświeca idea, że mają telefony. W dużej mierze jest to moja za­ nież odnowiony i pomalowany parkiet one służyć wszystkim mieszkańcom. Mają sługa, gdyż wielokrotnie musiałem inter­ podłogowy. Możemy się obecnie także |one być miejscem spotkań różnych grup, weniować w Zarządzie Telekomunikacji chlubić nową łazienką i obszernym biu­ organizacji i poszczególnych ludzi. Życz­ w Opolu, żeby przyśpieszyć telefonizację rem Mniejszości Niemieckiej. my sobie, aby to były szczególne miej­ naszej wsi. Jako w pierwszej wsi „za la­ Wszystkich prac nie mogliśmy sami sca, które będą nas łączyć a nie dzielić. sami” - w 1995 r. wykonano wodociągi. wykonać, dlatego też firmy specjalistycz­ W których będziemy się do siebie zbliżać, Moją zasługą są też cyklicznie orga­ ne zamontowały nowe okna, wykonały a nie oddalać. nizowane przeze mnie festyny -począw­ wentylację, zdjęły i utylizowały płyty eter­ Pragnę również podziękować - w imie­ szy od 1995 roku, kiedy wieś obchodziła nitowe z sufitu. niu Wójta Gminy i własnym - wszystkim 700-lecie swego istnienia. Dzisiaj posiadamy nowoczesną sa­ mieszkańcom, którzy wjakikolwiek spo­ Pomimo przekrętów związanych z li­ lę z zapleczem sanitarnym na miarę sób przyczynili się do modernizacji tych kwidacją szkół „ za lasami ” udało się za­ XXI wieku. pomieszczeń oraz przewodniczącym Kół: trzymać dzieci z klas 1-3. Byłem jednym - Jak wygląda współpraca z mieszkań­ Hubertowi Nowakowi z Bierdzan, Rein­ z inspiratorów powołania szkoły stowa­ cami Kadłuba Turawskiego? holdowi Goili z Kotorza Małego,Janowi rzyszeniowej, a obecnie jestem w jej W latach 90-tych pracowało się bar­ Gryszczykowi z Kadłuba Turawskiego zarządzie. Dzisiaj dzieci z Kadłuba Tu­ dzo dobrze z mieszkańcami, bo wszyscy i Alfredowi Kupce z Turawy. rawskiego nie muszą czekać na przystan­ mieszkańcy byli na miejscu. Obecnie jest Nie są to pierwsze środki finansowe ku w zimową porę na spóźniający się trochę gorzej, gdyż wielu z nich wyjecha­ na remonty, które trafiły do naszej Gminy. autobus. ło do pracy za granicę. Mimo to przodu­ W poprzednich latach dofinansowanie - Co chciałby Pan jeszcze zrobić dla jemy w pracach wykonanych w czynie w wysokości 50.000 zł otrzymał Osowiec Kadłuba Turawskiego? społecznym. i Kotórz Wielki. Bardzo chciałbym, żeby powstała ob­ W ciągu moich szesnastu lat sołtyso­ Przewodnicząca wodnica drogowa wokół Kadłuba od wania razem z mieszkańcami wykonali­ Zarządu Gminy Turawa TSKN skrzyżowania Dylaki w kierunku Ligo­ śmy wiele prac na terenie wsi.

Monika Moch ty Turowskiej. Zapewniano mnie, że Dokończenie na stronie 4 FALA M A C .Z L C 2 0 0 6 - Włodarze naszych wsi ff Dokończenie ze strony 3 Piętnastolecie „Fali Zawsze mogę liczyć na pomoc miesz­ kańców, zwłaszcza miejscowych straża­ ków. W ciągu ostatnich trzech miesięcy przepracowaliśmy społecznie przeszło 930 godzin. Dlatego też chciałbym szcze­ gólnie podziękować tym, którzy najwię­ cej godzin przepracowali przy remoncie domu spotkań. Są to: Joachim Siwoń - 137 przepracowanych godzin, Ewald G a b ryś-120 godzin, Joachim Grzesik - 81 godzin, Adrian Kupka- 53 godziny, Bernard Kasprzyk - 46 godzin, Józef Bartocha, Alfred Kasprzyk, Piotr Pacu­ ła i Dawid Matysek - 42 godziny, Ro­ man Wróblewski-3 1 godzin. Chciał­ bym podziękować również tym, którzy pracowali w mniejszej ilości godzin. -Jak ocenia Pan stan infrastuktury w sołectwie Kadłub Turawski i jakie wi­ 15 lecie Fali. Zaproszeni goście. dzi Pan potrzeby w tym zakresie? Najważniejszą inwestycją dla Kadłu­ W grudniu 1990 roku ukazał się pierw­ Ale „Fala” to nie tylko wydarzenia ba ma być budowa kanalizacji sanitar­ szy numer kwartalnika „Fala”. Osoby odległe, szczególnie przedstawia ona wy­ nej, ale to dopiero nastąpi po dokończe­ związane z jej dotychczasowym ukazy­ darzenia aktualne. Na łamach „Fali” mo­ niu kanalizacji we wsiach „przed lasa­ waniem się spotkały się 9.12.2005 w Tura­ żemy śledzić realizację inwestycji gmin­ mi ” oraz budowa obwodnicy o której już wie z okazji 15-leciajej istnienia. Uroczy­ nych na terenie naszych wsi. Mieszkań­ wspomniałem. Chciałbym, żeby reszta stość zaszczyciły osoby, które przez wie­ cy a zwłaszcza sołtysi pokazująprace, ja­ dróg była zaasfaltowana, a w przyszło­ le lat współpracowały z redakcją. kie wykonano w czynie społecznym. ści dbano o ich stan. Chciałbym podziękować wszystkim Mogliśmy również śledzić przebieg - Jak ocenia Pan festyny, których był tym, którzy dbali o dobry wizerunek kwar­ kolejnych dożynek, festynów, jak np. Pan organizatorem i czy będą następne? talnika. Zacytuję słowa wstępu do pierw­ 700-lecia istnienia Kadłuba Turawskiego, Przy udziale mieszkańców zorganizo­ szego numeru „Fali” - „ Oddajemy w Wa­ Kotorzów i Węgier. wałem dziewięć festynów, wszystkie były sze ręce pierwszy egzemplarz „ Fali ”. Ko­ Na łamach Fali poznaliśmy wielu cie­ bardzo udane. Pierwszy odbył się, jak już legium redakcyjne dołoży wszelkich sił, kawych mieszkańców, których przybliżyli wspomniałem w 1995 roku i był chyba aby była ona w Waszych rodzinach mi­ nam w swoich wspaniałych wywiadach najbardziej udany. W jego organizację łym gościem ", Stanisław Pikuł i Teresa Żulewska. zaangażowali się wszyscy mieszkańcy Wydaje mi się, że zamierzenia te zreali­ O stanie Jeziora Turawskiego a szcze-1 Kadłuba. Dlatego też mieszkańcy doma­ zowaliśmy. Dzisiaj „Fala” jest miłym go­ golnie czystości jego wód dowiadywali­ gali się następnych festynów - więc przez ściem w naszych domach. śmy się z felietonów Jana Stonogi. kolejne lata wspólnie bawiliśmy się w Inicjatorem powstania „Fali” był Wal­ Również GZEAS przez wiele lat przed­ ciepłe lipcowe popołudnia. ter Świerc i j emu należą się wyrazy uzna- stawiał problemy i osiągnięcia oświaty Sprowadziłem znanych wykonawców nią że przez tyle lat dbał o dobry jej wize­ gminnej. Jego była kadra kierownicza: Be­ z Polski i z Niemiec. Wielkim sukcesem runek. nedykt Kulig, Edward Malisz aktywnie okazał się występ Gothilfa Fischerai Or­ Początki jak zwykle były skromne. współpracowali z kwartalnikiem Fala. Dzię­ kiestry Dętejz Bawarii.Przez kilka dni Pierwsze wydanie było zaledwie cztero­ ki obecnemu dyrektorowi GZEAS-u Je­ członkowie tej orkiestry przebywali stronicowe. Najwięcej pracy w jej ukazy­ rzemu Musielakowi możemy śledzić prze­ w Kadłubie, a znajomości, które wtedy wanie się włożyli pracownicy urzędu gmi­ bieg reformy oświaty na terenie naszej zawarto owocują do dziś. Gościły rów­ ny. Na łamach kwartalnika „Fala” pojawi­ gminy. nież w naszej miejscowości gwiazdy pol­ ła się historia wszystkich wsi naszej gmi­ Na łamach,,Fali” nauczyciele pokazują skiej estrady, na przykład Genowefa Pi­ ny. Były to prace W. Świerca, Danuty swoje osiągnięcia, wygrane prze ich wy­ gwa, Krzysztof Piasecki,czy zespół Matysek, jak również moje a obecnie Al­ chowanków olimpiady, turnieje, czy przy­ Bolter. freda Kupki. Na podstawie tych prac o gotowane apele, akademie. Obecnie trwająjużprzygotowania do tematyce historycznej i regionalnej po­ „Fala” ukazuje w obiektywnym świetle festynu, który odbędzie się w 2010 roku. wstały liczne już prace magisterskie. Rów­ naszągminę,jej mieszkańców. Wtedy nasza straż pożarna będzie obcho­ nież nasi kapłani ukazali historię naszych Mam nadzieję, że będą ukazywały się dziła wielkijubileusz 100-lecia istnienia. kościołów i parafii. kolejne numery naszego kwartalnika. Dziękuję za rozmowę. Przez wiele lat śledziliśmy z uwagą fe­ Chciałbym zachęcić szersze grono miesz­ Wywiad przeprowadził: lietony Piotra Jendrzeja ukazujące Fabry­ kańców do współpracy z naszą redakcją. Jerzy Farys kę Wyrobów Metalowychw Osowcu. Jerzy Farys Przyszłość Jezior Turowskich

13 lutego 2006 roku o godz. 13.00 - unieszkodliwienie ścieków z Prze­ Walter Świerc - Przewodniczący w Urzędzie Gminy Turawa odbyło się ro­ pompowni Szczedrzyk. Zarządu Stowarzyszenia „Na Ratunek bocze spotkanie dotyczące przyszłości Je­ Uznał, że trzeba zaniechać myślenia Jeziorom Turowskim” wyraził obawę, zior Turawskich. W spotkaniu wzięli udział o wywozie zanieczyszczonego mułu, gdyż czy nie wyjdziemy ze spotkania „po roz­ m.in.: Ryszard Galla- Poseł na Sejm RP, jest to odpad niebezpieczny. Zatem nale­ mowie i tylko po rozmowie”. Walter Waldemar Kampa- Wójt Gminy Tura­ ży go zabezpieczyć (muł zalega na obsza­ Świerc 10 lat temu brał udział w zakłada­ wa, dr Artur Skowronek- członek zespo­ rze 5 km2 i zajmuje objętość 4 min m3). niu Związku Gmin Dolna Mała Panew łu badawczego opracowującego diagno­ W tym miejscu prezentację przerwał (ZG DMP), żeby porządkować gospodar­ zę stanu Jeziora Turawskiego i koncepcję poseł Galla i poinformował zebranych, iż kę wodno-ściekową w zlewni dolnej jego rewitalizacji, AndrzejKasiura- Czło­ podczas spotkania w Ministerstwie Och­ Małej Panwi. nek Zarządu Województwa Opolskiego, rony Środowiska wiceminister orzekł, że Przypomniał, że stowarzyszenia mogą Eugenia Zawadzka - Dyrektor Wy­ jeśli koszty rewitalizacji Jeziora będą wyż­ działać w celach doradczych i lobujących. działu Środowiska i Rolnictwa Opolskie­ sze od budowy nowego lub, jeśli pojem­ „ Czy zatem nie powołać fundacji w ra­ go Urzędu Wojewódzkiego, Walter ność Jeziora miałaby ulec zmniejszeniu, mach ZG DMP? Struktury fachowców, .Wierć - Przewodniczący Zarządu Stowa­ to Ministerstwo nie wspomoże w żaden którą wspomagaliby parlamentarzyści? rzyszenia „Na Ratunek Jeziorom Turow­ sposób tej inwestycji. Walory turystyczne Fundacja zajęłaby się tematem Jezior «skim ”, zarządcy ośrodków wypoczynko­ nie leżą w obszarze zainteresowań Mini­ i Małej Panwi. Ktoś musi odpowiadać od wych nad Jeziorami. sterstwa, zatem nie należy ich przytaczać początku do końca. RZGW nie jest zain­ Spotkanie rozpoczął wójtWaldemar jako argumenty przemawiające za realizacją teresowane rewitalizacją Jeziora, bo to Kampa. Powitał zaproszonych gości, inwestycji. „ kręcenie bata na siebie ”. Jeśli wyjdzie­ a w dalszej części narady przedstawił Kontynuując prezentację dr Skowro­ my dziś z sali po uprzednim wskazaniu, działania podejmowane przez Gminę nek podkreślił, że problemem bardzo kto pełniłby te obowiązki, to dzisiejsze na rzecz kanalizowania obrzeży Jezior istotnym, a podczas tej narady najważ­ spotkanie ma sens. Wskażmy, kto powi­ i wywożenia nieczystości płynnych znad niejszym, są sprawy administracyjno- nien przygotować program ” — namawiał Jezior. kompetencyjne. Otóż bardzo wiele insty­ Walter Świerc. Następnie głos zabrał Ryszard Galla, tucji zajmuje się sprawą Jeziora, ale ich Na zakończenie ustalono, że w ponie­ który stwierdził, że sprawa Jeziora dotyczy kompetencje w tej gestii nie są jasne - działek 20 lutego br. o godz. 15.00 w Biu­ kilku różnych podmiotów, które mają brakuje koordynatora działań. DrSkow­ rze Poselskim Ryszarda Galii spotkająsię: wpływ na jego stan: samorządów gmin, ronek stwierdził, że istnieje konieczność poseł Galla, wójtKampa oraz osoby re­ samorządu województwa, właścicieli powołania organizacji pozarządowej (fun­ prezentujące Związek Gmin Dolna Mała i zarządców ośrodków nad Jeziorami. dacji), która zajęłaby się działaniami zmie­ Panew i Międzygminny Związek „Trias Należy, zdaniem Posła, doprowadzić rzającymi do naprawy „systemu Jezior Tu­ Opolski”. do skoordynowanego działania. Na po­ rowskich 16 lutego wójt Kampa, członek Zarzą­ z io m ie województwa musi być jeden part- Zbiorniki wodne trzeba traktować ca­ du Województwa-Andrzej Kasiura i dy­ do rozmów z Ministerstwem Ochrony łościowo -jako zlewnie tych jezior (nie rektorManfred Grabelus z Urzędu Mar­ Środowiska. sam obszar jezior). Zatem trzeba także dzia­ szałkowskiego wzięli udział w spotkaniu Po rozmowach wstępnych dr Artur łać na rzecz ochrony wód Małej Panwi organizowanym we Wrocławiu przez Dy­ Skowronek przedstawił prezentację do­ w województwie śląskim. rektora Biura Pełnomocnika Rządu tyczącą koncepcji ratowania Jeziora Tu­ W tym miejscu poseł Galla postawił ds. Programu ODRA 2006. rawskiego. Przyczyną zanieczyszczenia zasadnicze pytanie: J a k możemy zorga­ 20 lutego 2006 r. na spotkaniu ustalo­ Jeziora jest przeżyźnienie wody jeziornej nizować się? Która instytucja będzie ko­ no, że ZG DMP, MZ „Trias Opolski” oraz spowodowane dopływami z zewnątrz ordynować działania? Musimy ustalić dr Artur Skowronek zajmą się przygoto­ i zanieczyszczeniami wewnętrznymi. plan działania; wiedzieć, o co zabiegać, waniem wniosku (aplikacji) do Funduszu Dr Skowronek przedstawił działania, ja­ o czym konkretnie rozmawiać w Mini­ Spójności w ramach nowej perspektywy kie należy podjąć: sterstwie finansowej Unii Europejskiej na lata 2007 - ograniczenie ładunku biogenów ze Andrzej Kasiura- Członek Zarządu -2013. Wniosek ten zostanie następnie źródeł zewnętrznych, Województwa Opolskiego oświadczył, że przekazany RZGW we Wrocławiu (jako - budowę kanalizacji wokół całego Je­ za Zbiornik Turawa odpowiada przede gospodarzowi Zbiornika Turawa - zarząd­ ziora wraz ze wszystkimi ośrodkami wszystkim Regionalny Zarząd Gospodar­ cy w imieniu Skarbu Państwa) w celu zło­ i posesjami, ki Wodnej (RZGW) we Wrocławiu. Urząd żenia aplikacji o pieniądze z Funduszu - zabezpieczenie hałdy w Ozimku, żeby Marszałkowski może wspomagać gminy, Spójności. wykluczyć wsiąkanie wód opado­ natomiast uporządkowanie gospodarki Na koniec maja 2006 roku przewidzia­ wych, ściekowej to zadanie własne samorządu na jest konferencja w sprawie „Remedia- - redukcję ładunku na dopływie, gminnego. Może należałoby wzmóc akcję cji Jeziora Turawskiego” z udziałem - usunięcie piasku rzecznego, karania, nagłośnić kilka spraw związanych przedstawicieli RZGW i Ministerstwa - wyprofilowanie zbiornika, ze zrzutem nieczystości lub wyciekiem Ochrony Środowiska. - bieżące utrzymanie techniczne, szamba do Jeziora? T.G. - Urząd Gminy Turawa FALA MAE.ZŁC ZOOS <§>- Wysoka ocena unijnego projektu - duże szanse na remont Ośrodka Zdrowia w Osowcu Ośrodek Zdrowia w Osowcu

dług poziomu cen z I kwartału 2005 roku Do konkursu w ramach ZPORR na lo­ ZPORR wynoszą230 268,38 zł przy uwzględnie­ kalną infrastrukturę ochrony zdrowia sta­ Zintegrowany Program niu podatku VAT. nęło w maju 2005 roku 38 podmiotów, mię­ Operacyjny Zakłada się, że nakłady do wysokości dzy innymi: gminy, publiczne i niepublicz­ Rozwoju Regionalnego 85% kosztów kwalifikowanych zostaną ne ośrodki zdrowia. Pierwszym „sitem” dla refinansowane z Europejskiego Funduszu złożonych wniosków była ocena formal­ Gmina Turawa złożyła do Urzędu Mar­ Rozwoju Regionalnego (75% kosztów na, w trakcie której Urząd Marszałkowski szałkowskiego Województwa Opolskiego kwalifikowanych projektu) oraz z budże­ odrzucił 23 wnioski. Pozostałe 15 wnio­ w dniu 4 maja 2005 roku projekt pod nazwą tu państwa (10%) w ramach Zintegrowa­ sków przeszło do oceny merytorycznej, „Modernizacja budynku Ośrodka Zdro­ nego Programu Operacyjnego Rozwoju podczas której eksperci pozytywnie oce­ wia w Osowcu, Gmina Turawa”. Regionalnego (ZPORR-działanie 3.5.2- nili jedynie 11 wniosków. Projekt Gminy Całkowite nakłady inwestycyjne na „lokalna infrastruktura ochrony zdrowia”). Turawa został najwyżej oceniony przez realizację projektu na podstawie sporzą­ Pozostałe wydatki Gmina Turawa sfinan­ Panel Ekspertów pod względem meryto- dzonych kosztorysów inwestorskich we- suje środkami własnymi. ryczno-technicznym (lista rankingowa n a ^ ft stronie www.zporr.umwo.opole.pl, zakład­ Struktura Poz. Źródła finansowania Wartość ka: listy rankingowe). Po posiedzeniu finansowania i opinii Regionalnego Komitetu Sterują­ I Środki własne 34 540,26 15,00% cego projekt Turawy utrzymał pierwszą D Środki obce (Zintegrowany Program pozycję. 14 marca br. decyzjąZarządu Wo­ 195 728,12 85,00% Operacyjny Rozwoju Regionalnego) jewództwa Opolskiego projekt Gminy Turawa został przyjęty do dofinansowa­ 1 Europejski Fundusz Rozwoju 172701,28 75,00% nia. Czekamy teraz na formalne podpisa­ Regionalnego nie umowy o dofinansowanie z Woje­ 2 Budżet państwa 23026,84 10,00% wodą Opolskim. m OgółemI+n 230 268,38 100,00% O dalszych losach projektu będziemy Państwa informowali. Projekt dotyczy: -wewnętrznej instalacji c.o., Tomasz Golec - budowy podjazdu dla osób niepeł­ - zadaszenia wejścia, Kierownik Referatu Turystyki, nosprawnych oraz przebudowy - budowy zbiornika na gaz, przyłącza Promocji, Sportu i Programów schodów terenowych, gazu i wewnętrznej instalacji gazu P om ocow ych - ocieplenia budynku, płynnego. Urząd Gminy Turawa

_ Elektroniczny Urząd Gminy Turawa

oprogramowanie do elektronicznego obie­ konawca - dostarczyła do Urzędu Gminy ZPORR gu (e-obiegu) dokumentów, serwery, Turawa część sprzętu (15 komputerów, Zintegrowany Program 1 wysokiej klasy skaner, 5 zestawów do 1 skaner). Wartość dostarczonych do Operacyjny podpisu cyfrowego (kwalifikowane cer­ Urzędu zestawów komputerowych wyno­ Rozwoju Regionalnego tyfikaty, czytniki kart, karty procesorowe), si 63 032,47 zł, z czego ok. 46 tys. zł, tj. ok. 1 kiosk internetowy (infomat). 73% wartości sprzętu pokrywa Unia Eu­ Ostatni raz o projekcie „eUrząd dla Projekt został oceniony pozytywnie ropejska, a Gmina płaci jedynie ok. 17 tys. mieszkańca Opolszczyzny” pisaliśmy na przez 4 komisje. Samorząd województwa zł. Zatem za 1 zestaw komputerowy z mo­ łamach „Fali” w numerze czerwcowym -jako lider projektu - podpisał z Woje­ nitorem LCD 17” Gmina zapłaci ze swoje­ 2005 roku. Przypomnijmy, że do projektu wodą Opolskim umowę o dofinansowa­ go budżetu niewiele ponad 1 000 zł. przystąpiło 57 samorządów województwa nie projektu z pieniędzy Europejskiego W późniejszym termine Siemens dostar­ opolskiego (gminy, powiaty, wojewódz­ Funduszu Rozwoju Regionalnego w ra­ czy pozostałe elementy projektu. two). Projekt polega na zakupie kompute­ mach działania 1.5 - Infrastruktura społe­ Jednak to nie komputery są najważ- rów, oprogramowania do elektronicznego czeństwa informacyjnego Zintegrowane­ niejszączęściąprojektu „eUrząd...”. Sąone obiegu (e-obiegu) dokumentów, czytni­ go Programu Operacyjnego Rozwoju Re­ jedynie końcowym elementem systemu ków podpisu elektronicznego, kiosku in­ gionalnego. Obecnie projekt jest w trak­ elektronicznego obiegu dokumentów. ternetowego (infomatu - publicznego cie realizacji. Jego istotę stanowi oprogramowanie punktu dostępu do intemetu). Zakres rze­ W dniu 28 lutego 2006 roku firma Sie­ „M unSol” służące do elektronicznego czowy Gminy Turawa to: 15 komputerów, mens - wybrany w drodze przetargu Wy­ Dokończenie na stronie 7 MAE.ZLC 2006 — — <^)

Elektroniczny Urząd Gminy Turawa Dokończenie ze strony 6 Bilans roku 2005 obiegu dokumentów, a także kioski inter­ netowe („infomaty”, czyli publiczne punk­ Stojąc na progu kończącej się kadencji wach. Oprócz wcześniej wymienionych ty dostępu do intemetu). W „kiosku” tym, radnej i sołtysa, jak również zgodnie z przy­ festynów ulicznych były to: spotkanie usytuowanym w Urzędzie Gminy Turawa jętym w sołectwie Ligota Turawska zwy­ seniorów czyli „ Seniorentreffen ”, dożyn­ każdy petent będzie mógł skorzystać za czajem, miniony rok Rada Sołecka zamy­ ki wiejskie, spotkanie z Mikołajem, wigilia darmo z intemetu. Z kolei dzięki systemo­ ka swoistym bilansem. samotnych i zabawa sylwestrowa, z któ­ wi MunSol (e-obieg dokumentów) osoba Jaki to był rok dla nas wszystkich, z cze­ rej dochód w wysokości 4631,51 zł po­ mająca dostęp do intemetu będzie mogła go się cieszymy, a co musiało zostać od­ zwoli Radzie Sołeckiej realizować swoje np. pobrać ze stron www Urzędu Gminy sunięte na później? zamierzenia w ostatnim roku kadencji i za­ odpowiedni druk, wypełnić go i podpisać Dla Sołectwa był to rok szczególny silić budżet OSP kwotą 1500 zł. za pomocą podpisu elektronicznego, z wielu względów. Przede wszystkim, po Nie bez znaczenia dla przyszłości wsi a następnie śledzić rozpatrywanie przez kilku dziesiątkach lat wyczekiwania, zo­ była jej promocja poprzez udział w dożyn­ urzędnika swojej sprawy. stał zmodernizowany odcinek ulicy Do- kach gminnych w Bierdzanach, powiato­ Średni koszt jednego stanowiska, brodzieńkiej, ponadto prawie na każdej wych w Przysieczy i wojewódzkich w Opo- na którym funkcjonować będzie system z ulic Sołectwa coś się działo, coś zostało lu-Bierkowicach, udział w Międzynarodo­ „eUrzędu” wynosi dla całego projektu zrobione. wym Konkursie Plastyki Obrzędowej 5 200 zł. Na koszt stanowiska składa się: I tak po kolei: w Rudnikach, konkursie „Piękna Wieś • komputer, monitor, system operacyjny, - ul. Osiedle: ustawiono obelisk upa­ Opolska 2005”, uruchomienie podstro- pakiet biurowy, program antywirusowy miętniający powstanie Siedlungu, ny internetowej poświęconej Wiejskiej oraz infrastruktura sieciowa, w tym ser­ a całość projektu 12 czerwca zamknę­ Izbie Regionalnej i liczne, bardzo liczne wery sieci oraz urządzenia aktywne i pa­ ła uroczystość pod nazwą „piknik spotkania w niej różnych grup wyciecz­ sywne. Oprócz tego każdy urząd biorący na Siedlungu kowych, a także pierwsze nagrody w gmin­ udział w opisywanym tutaj projekcie - ul. Kadłubska: zamontowana nowa nych konkursach o ukwieconych ogród­ otrzymuje podpis cyfrowy wraz z oprzy­ wiata przystankowa; kach i bożonarodzeniowym oświetleniu rządowaniem, skaner, czytnik kodów kre­ - wspomniana już ul. Dobrodzieńska: zagród. skowych i infomat. świętując to wydarzenie cała wieś (i Sołectwo dysponuje Planem Rozwoju Sercem systemu jest oprogramowanie nie tylko) gościła 17 lipca na festy­ Miejscowości na lata 2004 -2007 oraz pro­ e-obiegu dokumentów, który każda jed­ nie ulicznym; jektem do programu UE „ Odnowa wsi nostka samorządu terytorialnego musi - ul. Główna: 13 sierpnia przekazano oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa wprowadzić z dniem 16 sierpnia 2006 roku dzieciom ogródek jordanowski„Pod kulturowego ”, który to czasowo, z braku z mocy obowiązującego prawa. Wprowa­ bocianim gniazdem ”, który stał się partycypacji w nim budżetu gminy, jest dzenie e-obiegu dokumentów wymaga za­ miejscem spotkań rodziców z naj­ na etapie tzw. „pułkowników pewnienia odpowiedniego poziomu bez­ mniejszymi dziećmi; Z całorocznej pracy (a nie wszystko pieczeństwa, za który ostatecznie odpo- - ul. Główna - Dworska, czyli popular­ zostało tu wymienione) pozostają liczne wiedzialność ponosi Wójt. Względy bez­ ny łącznik koło kościoła: ukończona dyplomy, wyróżnienia, listy z podzięko­ pieczeństwa są jedyną przyczyną braku przekładka kostki brukowej; waniami i zdjęcia, setki zdjęć w Kronice • urządzeń zewnętrznych (CD-Rom, stacja - ul. Polna - Dobrodzieńska: wybu­ Wsi oraz pamięć i wspomnienia tych, któ­ dyskietek) w dostarczanych komputerach. dowane 2 przepusty wodne z co­ rzy to wszystko tworzyli. Wartość projektu dla 57 samorządów kołami; Sołectwo korzystało z planowego wynosi prawie 14 min zł. Udział Gminy - ul. Dworska: oznakowanie znakami budżetu gminy przeznaczonego dlań Turawa wynosi ok. 120 tysięcy zł, z czego ograniczającymi tonaż, poprawa w 2005 roku oraz ze środków włas­ niecałe 73% zostanie zrefundowanych ze oświetlenia poprzez zawieszenie nych i DFK, gdyż zadania wymagające środków Europejskiego Funduszu Rozwo­ 2 dodatkowych lamp; znacznych nakładów były organizowane ju Regionalnego w ramach Zintegrowa­ - ul. Ostrów: po 7 latach starań docze­ zawsze wspólnie. nego Programu Operacyjnego Rozwoju kała się budowy nowych punktów Jednak żadne pieniądze nie zastąpią Regionalnego (ZPORR). Na realizację pro­ świetlnych. pracy, chęci, życzliwości i osobistego za­ jektu przeznaczone było 14 664 935 zł brut­ Na tyle, na ile wystarczyło środków - angażowania osób, które uczestniczyły to dla całego województwa. W przetargu chociaż w minimalnym stopniu - po­ w realizacji całego programu. I to dzięki na realizację projektu „eUrząd...” Siemens prawiono kamienisto-piaszczystą na­ nim: Radzie Sołeckiej, Zarządowi DFK, (oferował 13 771 305, 97 zł brutto) po­ wierzchnię wszystkich ulic wymagają­ OSP, LZS, Radzie Pedagogicznej PSP konał Konsorcjum Unizeto-Winuel cych takiego zabiegu. Również częś­ w Ligocie, dzięki niezbędnym uchwa­ (17 048 265,36 zł brutto) i Konsorcjum ciowo odmulono rowy melioracyjne łom podejmowanym przez Radę Gminy Computerland i Projekty Bankowe S.A. i przydrożne. Tuż przed nadejściem zi­ w Turawie oraz dziesiątkom innych osób (20 162 692,82 zł brutto). W pierwszym my na drzewach zostały podkrzesane bilans minionego roku został zamknięty etapie przetargu odpadła firma Comarch. gałęzie zagrażające linii energetycznej z poczuciem dobrze spełnionego obo­ Tomasz Golec i telefonicznej. wiązku. Kierownik Referatu Mieszkańcy wsi brali udział w różnych Serdecznie Wam dziękuję. Urząd Gminy Turawa uroczystościach środowiskowych i zaba­ Sołtys Danuta Matysek MAB.ZŁC ZOOb Krótka historia Turawy Przy i jej mieszkańców «. iii wigilijaym

W 1592 r. występuje w źródłach huta archeologów pod kierownictwem Krzysz­ w Trzęsinie, której właścicielami byli pa­ tofa Spychały. Z opisu sprawozdania z tych stole... nowie na Turawie. Rudę żelaza tzw. rudę wykopalisk wynika jednoznacznie, że ar­ darniową, występującą obficie na le­ cheolodzy Ci nie wiedzieli nic o prowadzo­ Wigilijne spotkania opłatkowe dla sa­ śnych, podmokłych łąkach tuż pod mu­ nych w tym miejscu - 66 lat wcześniej, motnych stały sięjużtradycjąnaszej miej­ rawą, wydobywano w 1598 r. - za zgodą przez ich niemieckich kolegów po fachu - scowości. W tym roku odbyło się po raz księcia Siedmiogrodu, Zygmunta Batore­ badaniach. Przypuszczali, że niektóre szósty. Organizuje je Rada Sołecka wsi go - na łąkach między Jełową a Łubnia­ zniszczenia stanowisk wystąpiły przy pra­ Kadłub Turawski z miejscowym Kołem nami. Książę ów, bratanek polskiego kró­ cach związanych z budową wału jeziora. Mniejszości Niemieckiej, natomiast pro­ la Stefana Batorego, rządził w tym czasie Skoro już jestem przy tym temacie gram artystyczny przygotowują nauczy­ Księstwem Opolsko-Raciborskim, będą­ wspomnieć muszę, że także w Kotorzu ciele tutejszej szkoły. cym zastawem od cesarzy Rzeszy, ciągle Małym odkryto ślady osadnictwa dato­ Frekwencja jak zwykle dopisała. Poczę­ borykających się z brakiem pieniędzy. Nie­ wane na koniec epoki brązu - początek stunek - tradycyjne dania wigilijne przy4 wiele później powstały dwie huty w Tura­ epoki żelaza (800 r. - 650 r. p.n.e.). gotowały Edeltrauda Kupka, Elżbieta wie, ale o tym w swoim czasie. Szerzej o naszej prehistorii i tutejszych Staś, Maria Moch, Regina Morawiec. Wspomniany w pierwszym odcinku wykopaliskach chcę napisać w opowia­ Nasz niezawodny zespół „RAJANA” właściciel dóbr Turawskich, Bogusław daniach „O naszych Staubeckach”. Na zadbał o niepowtarzalną, świąteczną at­ Blankowski, na swój koszt dokonał w la­ tym terenie bowiem - jeszcze przed jego mosferę pięknie wykonanymi kolędami, tach 1690-1692 całkowitej renowacji i roz­ zalaniem-prowadzono w latach 1933-1936 a dwie inscenizacje jasełkowe w wykona­ budowy ówczesnego drewnianego ko­ w kilku miejscach intensywne ratownicze niu przedszkolaków i dzieci z klas I-III ścioła parafialnego w Kotorzu Wielkim. badania archeologiczne pod kierownic­ dopełniły całości. Był to co najmniej drugi kościół na na­ twem dr Georga Raschke z Raciborza. I jak co roku - życzenia, kolędy, przed­ szym terenie. Pierwszy stał prawdopodob­ Teoria o pierwotnym istnieniu wsi Ko­ stawienia sprawiły, że wszyscy poczuli­ nie na terenie, gdzie obecnie przebiega tórz Wielki na wspomnianym terenie śmy magiczną atmosferę świąt. wał i zalegająwody Jeziora Turawskiego. wsparta jest burzliwą historią śląskiej zie­ Przybyli goście dziękowali sołtysowi Na tamtejsze pola i łąki ludzie kotor- mi w tym czasie. Najpierw Mieszko I za­ - Ernestowi Grzesikowi za przygotowa­ scy, przed wybudowaniem jeziora mówili brał w 990 r. część Śląska Czechom, praw­ nie uroczystości, zespołowi muzycznemu do ostatka, że znajdują się „za" lub dopodobnie jako wiano jego pierwszej za wspólne kolędowanie, Krystynie Ski- „przed" kościółkiem. W związku z tym żony księżniczki czeskiej Dobrawy, Dubra- bie-Panicz, Krystynie Panicz, katechecie uparcie nasuwa się przypuszczenie, że wy lub Dąbrówki. Dzieła dokończył w 999 Michałowi Paniczowi za przygotowanie wieś Kotórz Wielki stała pierwotnie na r. jego syn Bolesław Chrobry, syn Dobra­ pięknych występów dzieci. tamtym terenie. wy, wcielając cały Śląsk w tworzone wte­ Nauczyciele wyrażająsłowa podzięko^ Utwierdzają mnie w tym przekonaniu dy polskie mocarstwo. wania wszystkim Mamom za pomysło­ wyniki ratowniczych badań archeologicz­ Z kolei Czesi, nie mogąc pogodzić się z wość i trud w przygotowanie pięknych nych, jakie przeprowadzono w 1933 r., gdy utratą dawnej swej dzielnicy, wykorzystu­ strojów dla dzieci. to w czasie budowy wału natrafiono - na jąc czas, gdy władcy Polski uwikłani byli Krystyna Borkowska małym wzniesieniu prawego, północnego walkami z Cesarstwem Niemieckim na za­ nabrzeża starego koryta Małej Panwi - na chodzie czy z Rusią Kijowską na wscho­ osiągnął ostateczne uznanie praw Polski ślady świadczące o istnieniu w tym dzie, najeżdżali zbrojnie tę ziemię. Po raz do Śląska i zwolnienie od płacenia Cze­ miejscu jakiejś osady ludzkiej. Odkryto pierwszy w 1011 r., gdy Chrobry zajęty chom trybutu z tych ziem. To w czasie wtedy ślady dwunastu domów mieszkal­ był przyłączaniem do Polski Miśni i Łużyc. opisanych wyżej wydarzeń zapewne jakiś nych w luźnej zabudowie na powierzchni I tak, przez następne 125 lat, do 1137 r. zbrojny odział zapuścił się i w te nasze 100 x 150 metrów. Stwierdzono, że osadę kilkanaście razy najeżdżali Śląsk. W roku ustronne okolice, puszczając z dymem pier­ założono na tym terenie w IX i X wieku 1039, gdy Polska po śmierci Mieszka II wotny Wielki Kotórz. naszej ery. W późniejszym czasie uległa przeżywała okres burzliwych niepokojów, Także zasłużony i dociekliwy badacz spaleniu i została przez mieszkańców a nawet krótkotrwałego upadku państwo­ przeszłości naszych okolic ks. Carl Kahl opuszczona. Badania prowadził zespół wości, wcielili te ziemie na kilkanaście lat, w swojej pracy „Das Majorat Turawa" pod kierownictwem archeologa o nazwi­ do roku 1054, do swego państwa. napisał, że nazwa wsi Kotórz Wielki wy­ sku Hanske. Nie pozostawali im dłużni polscy kró­ wodzi się najpewniej z czeskiego lub mo­ Istnienie takiej osady potwierdziły ra­ lowie i książęta wyprawiając się z odwe­ rawskiego dialektu i musi pochodzić jesz­ townicze badania archeologiczne przepro­ tem zbrojnie, przez Śląsk do Czech. Do­ cze sprzed 999 r. W tym to roku bowiem wadzone w sierpniu 1999 r. na tym samym piero Bolesław Krzywousty na rok przed przyszły król Polski Bolesław Chrobry wzniesieniu tuż obok zachodniej ściany swoją śmiercią w tzw. Pokoju Kłodzkim wcielił Śląsk do swego państwa. Nie wału jeziora. Badania przeprowadził zespół zawartym w Zielone Świątki w 1137 r. Dokończenie na stronie 9 MAR.ZŁC 2006 FALA

Krótka historia Turawy... gi; 4. dom służby z dwoma pokojami i ko­ była, jak i młyn, wodami kanału zachod­

Dokończenie na stronie 9 mórkami; 5. spichrz zbożowy z czterema niego. Jeszcze dziś na tę okolicę mówi się silosami; 6. stajnia, obora, chlewy i kur­ u nas „ na hucie i za hutą W 1867 r. ta wiedział wtedy, że za 65 lat jego badania nik; 7. dwie solidne stodoły 8.powozow- druga już nie pracowała, pierwsza nato­ zostaną potwierdzone przez niemieckich nia. Na zewnątrz podwórka stał areszt i lo­ miast przestała istnieć w 1872 r. - kiedy to i za 130 lat przez polskich archeologów. downia (stała do lat 60-tych XX wieku), na jej miejscu zbudowano nowy tartak, Mógłby ktoś zapytać, czemu w historii poza tym ogród ozdobny z domem ogrod­ który jeszcze wszyscy znamy. Dalszej eg­ Turawy poświęcam tyle miejsca tej wio­ nika, tartak i młyn. W turawskim dworze zystencji turawskich hut na przeszkodzie sce, wiec odpowiadam: Turawa jest dziec­ było: 10 koni, 31 krów i 13 wołów. Na za­ stanęły widocznie konkurencyjne huty w kiem Kotorza Wielkiego, gdyby nie było chód od pałacu stał pierwszy prywatny Ozimku i Zagwiździu i trudności w zaopa­ jego, nie byłoby także Turawy. Jak napi­ budynek z wyszynkiem. Była to więc trywaniu się wysoko wartościową rudę sałem w poprzedniej części - Turawa po­ pierwsza w Turawie karczma. Staławmiej- żelazną. Cdn. wstała na bazie folwarków Kuchara, Ro- scu obecnego biurowca GS i Turawianki. Samorządowi i mieszkańcom Turawy socha i przysiółka Łycyna, należących do Młody spadkobierca Anton energicz­ pragnę przypomnieć, iż tej wiosny mija 444 Kotorza Wielkiego. To dzięki integracyj­ nie przystąpił do pracy nad zwiększeniem rocznica istnienia nazwy naszej wsi. nej roli, jaką pełni nasz kościół parafialny rentowności swoich majątków. Alfred Kupka w Kotorzu Wielkim, mieszkańcy obu Ko- W roku 1734 występuje u nas już in­ Bibliografia: torzów i Turawy z Rosochą, Marszałkami spektor hutniczy i jego sekretarz. W 1754 i Łycynączująsię jedną rodziną. I tak wła­ z Turawy odchodzi do nowo uruchamia­ - ks. Carl Kahl „ das Majorat Turawa ”; śnie być powinno. nej huty w Ozimku mistrz wielkopiecowy - ks. Augustyn Welzel „Pomnikipoboż­ ności po szlachetnej rodzinie hrabiów • Powracając do głównego wątku: Bo­ Kolisko. Natomiast w 1767 roku w Tura­ z Gaszyna na Górnym Śląsku gusław Blankowski zmarł w 1707 r. w wie­ wie pracuje mistrz kowalstwa hutniczego. - księgi metrykalne USC Turawa z archi­ ku 48 lat. Jego syn, spadkobierca, Franz Z powyższego wynika, że od co najmniej wum państwowego Opolu; Carl Blankowski sprzedał w 1712 r. turaw- 1734 r. mamy w Turawie już hutę a nawet -Oppelner Heimatblatt, maj 1937 r.-,A us­ skie dobra Martinowi Scholtz von Loeven- dwie. Pracowały na bazie tzw. rudy dar­ grabungen im Staubecken Turawa von kron. I właśnie wtedy za jego władania niowej obficie występującej pod murawą dr Georg Raschke zaczęło się w Turawie coś dziać - powiał na tutejszych leśnych łąkach. - Krzysztof Spychała „Ratownicze ba­ jakby ożywczy wiatr. Pierwsza stała na południe od ogrodu i dania wielokulturowej osady w Koto­ W 1723 r., prócz drewnianego dworku, domku ogrodnika i napędzana była, jak i rzu Wielkim w Województwie Opolskim zabudowań folwarcznych i młynarza było stary tartak, wodami kanału wschodnie­ w 1999 r. tutaj tylko 5 budynków, w których miesz­ go. Natomiast druga stała na końcu wsi - K. Popiołek: „śląskie dzieje ”; kała służba i administracja dworska. W Ły- za młynem po prawej stronie drogi z Tura­ cynie było wtedy czterech wolnych za­ wy do Kotorza Wielkiego. Napędzana - Tradycja ustna. grodników i dwóch chałupników. O Mar­ szałkach nie było jeszcze nic słychać, mowa tylko o folwarku i mieszkańcach Rosochy. Turawa i ¡ej okolice W 1730 r. w Turawie mamy już 6 bu- ynków zamieszkałych przez służbę w grafice Waltera Świerca • dworską czy pałacową. Nie istnieje jesz­ cze ani jeden prywatny budynek. Jeszcze pod koniec swojego życia, w latach 1729- 1731, Martin Scholtz von Loevenkron roz­ począł budowę nowego pałacu w Tura­ wie wg projektu opolskiego architekta Adama Tentscherta. Zmarł w styczniu 1731 r. Dokończenie budowy pozostawił kuratorom swego nieletniego syna i spad­ kobiercy Antoniego von Loevenkron. Według spisu inwentarzowego 1731 ro­ ku - sporządzonego przez komisarzy są­ dowych po śmierci Martina von Loeven­ kron, dla spraw spadkowych nieletniego Antoniego w Turawie - stały w pobliżu nowo wznoszonego pałacu następujące budowle: 1. drewniany dworek w dobrym stanie, z czterema pokojami, kilkoma ko­ mórkami, kuchnią i kaplicą; 2. dwupoko- jowe mieszkanie z dwoma komórkami dla ekonoma i karbowego; 3. browar, słodow- nia, suszarnia i gorzelnia z izbądla obsłu- Stawy rybne pod Bierdzanami FALA MAE.ZLC 2006 ! O szkole (z. i

Szkołę zwano pierwotnie córką kościo­ ła. To oznacza, że pierwsze szkoły w cywi­ lizacjach chrześcijańskich, a może i innych były zakładane i utrzymywane przez ko­ ściół. Tak było i u nas. Cztery kolejne syno­ Budynek szkoły w dy biskupie diecezji wrocławskiej z lat Kotorzu Wielkim wy­ 1257,1258,1326 i 1357 uchwalały edykty o budowanej w latach 1839/41. szkolnictwie na Śląsku - a w nich przede Foto. Józef Matysek. wszystkim o angażowaniu odpowiednich nauczycieli. Mowa wtedy jeszcze była o nej przez niedawno odbyty (1545-1563) Potwierdzenie istnienia u nas w tym nauczaniu wyłącznie w języku łacińskim. Sobór Trydencki i jego zaprzysiężenia. czasie szkoły znajdziemy też w pracy ks. Proboszczowie w miastach byli zobo­ Takowe Credo dotychczas złożyli na­ Kahla (proboszcza w Kotorzu Wielkim) wiązani do zatrudnienia kleryka, którego uczyciele m.in. z Raszowa i Jełowej, a nie „Das majorat Turawa", gdzie pisze, że funkcję w świetle zarządzeń biskupich złożyli jeszcze nauczyciele m.in. z Kotorza właścicielka tutejszych włości z lat 1556- należy rozumieć jako nauczyciela. I tak i Szczedrzyka. Ostatni zostali zobligowa­ 1600 Katarzyna Kokorz miała czułe sercel było powszechnie, że nauczycielami w ni do rychłego nadrobienia tego uchybie­ dla spraw kościoła i szkoły. Ks. radcaJó­ tych szkołach były osoby duchowne z nia. Stopień ich wykształcenia był dość zefSwolany- proboszcz w Kotorzu Wiel­ niższymi święceniami. Ich pierwszym za­ zróżnicowany: nauczyciele z Kotorza i Je­ kim - w swoich albumie „Św. Michał w daniem było pomaganie proboszczom w łowej mieli ukończone kilka klas wyższej Kotorzu nad Turawą ” pisze, iż najstarsze pracy duszpasterskiej, wyręczanie w pra­ szkoły miejskiej co na ówczesne czasy dokumenty z archiwum kancelarii parafial­ cy kancelaryjnej, a dopiero później na­ znaczyło już wiele, ale byli i nauczyciele nej przypominają że już w roku 1687 były uczanie. np. w Bierdzanach i Szczedrzyku którzy prowadzone zajęcia szkolne przy tamtej­ Gdy w późniejszym okresie szkolnic­ byli parobkami dworskimi i mówiło się o szym probostwie. two dotarło już i na wieś, wrocławski sy­ nich, że umiejąpisać i czytać. Dla polep­ Musimy sobie jednak powiedzieć, że nod biskupi w 1562 roku zarządził, że na­ szenia poziomu życia prawie każdy z nich szkolnictwo wtedy nie było powszechne uczycielem mógł być tylko człowiek o nie­ uprawiał jakieś rzemiosło: np. w Jełowej -araczej elitarne. Uczyły się dzieci ludzi skazitelnym charakterze, odpowiednim krawiec, w Kotorzu rzeźnik, w Zakrzowie bogatszych, a przede wszystkim przezna­ wieku i wystarczającym wykształceniu. Na kowal. czone do stanu duchownego. Możemy znak swej prawowiemości zobowiązani Stan techniczny budynków szkolnych przyjąć, że do takiej szkoły uczęszczało zostali do uroczystego złożenia swojego wtedy tj. z górą400 lat temu też pozostawiał kilkanaścioro dzieci. wyznania wiary o treści i formie uchwalo- wiele do życzenia- tak też było i w Kotorzu. O powszechnym nauczaniu możemy mówić dopiero po wydaniu przez króla

Obok przedstawiam Fryderyka II w dniu 12.08.1763 dekretu o kopię Rejencji obowiązku uczęszczania dzieci wiejskich^® Opolskiej z dnia od 6 do 13 roku życia na zajęcia szkolne. 27.01.1840 r. Odpowiedzialnością za dopilnowanie z nagłówkiem „Cito" tzn. pilne, tegoż rozporządzenia król obarczył rodzi­ do Starosty ców dzieci. Ale i wtedy trwało to jeszcze Opolskiego Haugwitz co najmniej kilkadziesiąt lat - zanim upo­ z żądaniem rano się z brakiem odpowiednich lokali odpowiedzi w ciągu 8 dni, czy Domino oraz dostatecznej liczby wykwalifikowa­ t.j. Pan na Turawie nych nauczycieli. przygotował Kiedy jednak z polecenia starosty opol­ i dostarczył zgodnie skiego, hrabiego Paul von Haugwitz-Har- z ich zarządzeniem z 26.10.1839 r. denberg na zamku krapkowickim, przystą­ drewno potrzebne piono w 1839 roku do budowy szkoły do budowy szkoły w Kotorzu Wielkim - wyraźnie pisze się z mieszkaniem dla o budowaniu nowej szkoły z mieszkaniem organisty w Kotorzu Wielkim. dla organisty i nauczyciela. W świetle Jak widać z treści tego jasnym więc jest, że musiała istnieć pisma, wtedy jeszcze tutaj wtedy już stara szkoła. Świadectwem szkoła i kościół ściśle na to, że nasi przodkowie nie byli wtedy w dziedzinie oświaty, jak i personalnej analfabetami, sączytelne podpisy, jakie zło­ ze sobą żyli pod dokumentem erekcyjnym człon­ współpracowały. kowie komitetu budowy szkoły i sołtysi A.K. Dokończenie na stronie 11 M A E . Z L C 2 . 0 0 & f A L A

0 szkole folwarkach. Widocznie wszystkie ich po­ w wysokości 40 talarów rocznie. Protokół

Dokończenie ze strony 10 winności komunalne regulował hrabia tu- podpisali, prócz hrabiego turawskiego rawski. i powiatowego inspektora szkolnego ks. obu Kotorzy i Turawy - bez potrzeby sta­ Pierwszy protokół powizytacyjny szko­ Kahla, za Turawę sołtys Gottlieb Ebisch, wiania osławionych trzech krzyżyków! ły turawskiej z dnia 2.05.1868 wymienia, ławnik sądowy Johann Matysek, sklepi­ Oddana w 1841 roku szkoła już po upły­ że do jednoklasowej, dwuoddziałowej karz Franz Dawid i zagrodnicy Johann wie ćwierć wieku okazała się za ciasna. tymczasowej szkoły w starym „ Kretscha- Nowakowski i Mikołaj Nowak, za Trzęsi- Wtedy to z polecenia Rejencji Opolskiej mie ” (sklep i karczma) w Turawie uczęsz­ nę młynarz Mathias Adamietz. Cdn. z dnia 1.07.1867 odbyło się w dniu cza 147 dzieci z Turawy i 33 z Trzęsiny - W miejsce bibliografii i źródeł, które po­ 5.10.1867 zebranie przedstawicieli wspo­ z tego 94 chłopcy, 86 dziewcząt, w tym dam na koniec tego serialu - chcę przed­ mnianych wsi z udziałem starosty opol­ 7 chłopców i 8 dziewcząt było wyznania stawić w telegraficznym skrócie, co na te­ skiego, barona von Dalwigk-Lichtenfels ewangelickiego. Pomieszczenie klasowe mat szkolnictwa m.in. w innych wsiach na Dąbrowie, hrabiego na Turawie i po­ ma powierzchnię 588 stóp (tj. około 65 m2) naszej gminy pisze w 1864 r. w „Topogra­ wiatowego inspektora szkolnego w oso­ jest ciasne, prowizoryczne, ale dostatecz­ ficznym Podręczniku Górnego Śląska” bie ówczesnego proboszcza w Kotorzu nie wyposażone. Nauczyciel Emmanuel Feliks Triest Assesor w ówczesnej rejen­ Wielkim - ks. Kahla. Postanowiono wte­ Achtelik ma 25 lat, uczy 5 lat, z tego cji opolskiej. I tak: wBierdzanach, najstar­ dy, że: (cytuję) „dla rozładowania cia­ w Turawie pół roku od 2.11.1867. Zamiesz­ szej źródłowo wsi naszej gminy istnieje snoty w istniejącej szkole w Kotorzu Wiel- kuje wjednopokojowym mieszkaniu. Upo­ wtedy stara, drewniana z 1769 r. szkoła kim, jak i skrócenia drogi dzieciom z sażenie jego wynosi rocznie 165 talarów i nowa murowana szkoła z 1844 r.; w Ligo­ IITurawy i Trzęsiny przystąpić w 1869 roku plus 7 sążni tj. 13 m3 drewna opałowego cie Turawskiej znajduje się drewniana do budowy szkoły z prawdziwego zda­ na ogrzanie mieszkania. Dla ogrzania izby szkoła, o której mówi się że stoi od bardzo rzenia w Turawie. Do czasu wybudowa­ lekcyjnej dostarcza się 5 m3 drewna. Kosz­ dawna i w niej uczą się też dzieci z Kadłu­ nia tej szkoły sołtys Turawy — Gottlieb ty te ponosi hrabia na Turawie. Protokół ba Turawskiego; w Osowcu szkołę dla Ebisch udostępni z dniem 2.11.1867 po­ podpisał powiatowy inspektor szkolny - dzieci wyznania ewangelickiego wybudo­ mieszczenie do prowadzenia zajęć szkol­ ks. Carl Kahl, proboszcz w Kotorzu Wiel­ wano w czasie uruchamiana w 1789 r. tu­ nych i jedną izbę na mieszkanie dla na­ kim tejszej huty, w niej też raz w miesiącu od­ uczyciela w Turawie. Pobierał będzie za W protokole powizytacyjnym z maja bywają się nabożeństwa dla ewangelików; to roczny czynsz w wysokości 26 tala­ 1869 wymienia się już 191 dzieci uczęsz­ w Rzędowie istnieje wtedy już nowa rów od hrabiego turawskiego”. czających do turawskiej szkoły. Z powo­ z 1827r. szkoła; w Węgrach jest od dawna Szkoła ta mieściła się w budynku sto­ du dużej ilości dzieci tutaj uczęszczają­ szkoła do której chodzi 86 dzieci; w Za­ jącym między dzisiejszym posterunkiem cych zajęcia odbywają się do południa krzowie istnieje nowa z 1847 murowana policji i urzędem gminy w Turawie (budy­ i popołudniu, a nauczycielowi z powodu szkoła; w Zawadzie do istniejącej wtedy nek spłonął w styczniu 1945 r.). Pierwszym 4 nadliczbowych godzin w tygodniu przy- od dawna szkoły chodzi 80 dzieci. nauczycielem został pomocnik ze szkoły znaje się dodatkowe wynagrodzenia Alfred Kupka kotorskiej Emmanuel Achtelik. Jemu też hrabia będzie wypłacał pensję. Uchwałę podpisali: wzmiankowani wyżej starosta, hrabia na Turawie i po­ Iwiatowy inspektor szkolny; za samo­ Szopka w Węgrach rządy wiejskie z Turawy - sołtys Gottlieb Ebisch, ławnik sądowy Johann Matysek Przed świętami 1 chałupnicy Johann Nowakowski i Jo­ Bożego Narodzenia hann Kensy; za Kotórz Wielki - sołtys dzieci ze Społecznej Johann Kulawik i zagrodnicy Filip Lem- Szkoły Podstawo­ pik i Franz Dziuba, za Kotórz Mały - wej w Węgrach zro­ sołtys Lorentz Doitz, kmieć Peter Nowok, biły szopkę Bożo­ zagrodnicy Franz Długosz i Franz Jończyk, narodzeniową. Sta­ i Franz Pielawa z Trzęsiny (Trzęsina by­ nęła przy głównej ła od zawsze częścią składową wsi Ko­ ulicy wsi. Razem z tórz Mały). pięknie przyozdo­ Dla sfinansowania części kosztów bu­ bionymi domo­ dowy, jak i świadczenia darmowej roboci­ stwami wprowadzi­ zny - został sporządzony wykaz miesz­ ła świąteczną at­ kańców Turawy i Trzęsiny z wyszczegól­ mosferę w naszej nieniem wielkości i wartości majątku po­ miejscowości. szczególnych rodzin, wysokości płacone­ Dzieci z klas V i VI zadały sobie wiele i Marta Słowik. Szopę z drzewa zrobili go podatku i ilości członków rodziny osob­ trudu, żeby z siana, słomy i kawałków Herman Słowik, Alfred Lotko i Jerzy no poniżej i powyżej 16 lat. Rodzin takich futra wykonać pięknie i ciekawie wy­ Dziuba. było w Turawie 67, w Trzęsinie 41. W wy­ glądające figury. W pracy tej pomaga­ Wszystkim tym, którzy zrobili tę piękną kazie brak rodzin tzw. dworskich tj. miesz- ły im nauczycielki Krystyna Weber i Re­ szopkę bardzo dziękuję. kających i pracujących w hrabiowskich gina Jach, woźne Karina Malinowska Sołtys Jerzy Dziuba FALA MAE-ZLC 2 0 0 6

Rozmowę z Jerzym Joszko przeprowadził Stanisław Pikul Wspomnienia z lat szkolnych

- Był pan uczniem szkoły Elementar­ ksiądz Dudek powrócił po zakończeniu młodzież mogła uczyć się dalej. Rodzice nej (Podstawowej) w Turawie w latach wojny w 1945 r. Parodią jest to, że ten byli zbyt biedni, aby pokrywać koszty 1934-1945. Jak wspomina pan pierwsze sam ksiądz Dudek był więziony po woj­ nauki swoich dzieci w szkołach poza Tu­ dni nauki w szkole? nie za to, że spowiadał ludzi w języku rawą. Młodzież zdolna i bogatych rodzi­ Nauką w szkole rozpocząłem tak, jak niemieckim. ców mogła rozpocząć naukę w gimna­ wszyscy moi rówieśnicy po ukończeniu -Jakimi pomieszczeniami dyspono­ zjum w Opolu po ukończeniu piątej kla­ sześciu lat. Pierwsze lata nauki szkolnej wała szkoła? sy. Byli to nieliczni wybrańcy. Młodzież sprawiły mi olbrzymie trudności. Ja tak, W szkole było trzy izby lekcyjne. W po ukończeniu szkoły Elementarnej w jak znaczna część moich rówieśników nie każdej izbie uczyło się dwie klasy. Klasa Turawie pozostawała przeważnie na go­ uczęszczałem do przedszkola. Najwięk­ pierwsza była łączona z klasą drugą, a spodarstwie. Tak było i ze mną. Tylko sze trudności miałem z mówieniem i pi­ klasa trzecia z czwartą i tak dalej. W tym niektórzy młodzieńcy, którzy nie mogli saniem. W moim rodzinnym domu i wielu samym czasie jedna klasa miała zajęciach liczyć na objęcie gospodarstwa po ro­ innych domach mówiono po polsku (Ślą­ ciche, a druga klasa uczyła się głośno. dzicach, a przy tym mieli łut szczęścia i sku), a nauka w szkole odbywała się w W czasie zajęć cichych rysowaliśmy, pi­ pomoc rodziców, uczyli się rzemiosła. języku niemieckim. saliśmy, a nawet czytaliśmy po cichu. Po Najbardziej znanym zawodem było ko­ Dzieci uczą się szybko -ja też w ciągu pół godziny takich zajęć następowała walstwo i stolarstwo. Nieznane były szko­ dwóch lat nauczyłem się mówić, czytać i zmiana. W szkole przebywaliśmy trzy lub ły zawodowe. Dziewczyny pozostawały pisać wjęzyku niemieckim. Następne lata cztery godziny. Po zajęciach w szkole przeważnie w domu rodzinnym. Jeżeli nauki już nie nastręczały mi większych wracaliśmy do domów, gdzie czekała na miały odrobinę szczęścia to znalazły za­ trudności. Obowiązek szkolny trwał nas praca w gospodarstwie. Najczęściej trudnienie w majątku grafa przy pracach osiem lat. Uczono nas czytać, pisać, ra­ polecano nam paść krowy, bawić młod­ połowyeh, w pralni lub innych pracach chunków, elementów historii, geografii, sze rodzeństwo, ale również często mu­ porządkowych. przyrody, rysunku i śpiewu. Były też lek­ sieliśmy pomagać przy kopaniu kartofli, - Ilu nauczycieli było zatrudnionych w cje gimnastyki. Wszystkie zajęcia odby­ przy żniwach, młocce, suszeniu i zbiorze szkole w Turawie i gdzie oni mieszkali? wały się w języku niemieckim. siana. Trzeba tu zaznaczyć, że dawniej W szkole w Turawie było zatrudnio­ Po dojściu do władzy Hitlera zmieni­ nie było kombajnów, kosiarek, trakto­ nych trzech nauczycieli, a mieszkali w ło się całkowicie podejście do nauki. rów. Zboże trzeba było ścinać kosą, wią­ domu przyłączonym do budynku szkol­ Lekcje zaczynały się od pozdrowienia zać w snopy, składać w kopy, a później nego. Wszyscy nauczyciele wymagali na hitlerowskiego „Heil Hitler”. W czasie zwozić do stodoły i młócić. Siano ścina­ lekcjach i na przerwach żelaznej dyscy­ lekcji szkolnych położono nacisk na zna­ no kosami, rozrzucano i suszono. Suche pliny. Zawód nauczyciela był szanowa­ jomość najważniejszych dostojników siano zwożono do stodoły. Roboty na ny przez dzieci i dorosłych. Przed rozpo­ państwowych i ich ideologii. W Turawie gospodarstwie było mnóstwo, więc nic częciem wojny dwóch młodych nauczy­ wybudowano budynek dla Hitlerjungen. dziwnego, że rodzice oczekiwali od dzie­ cieli zostało wcielonych do armii nie­ Ta organizacja miała wychowywać mło­ ci rozległej pomocy. Zadania domowe mieckiej, a za nich przysłano dwie mło­ dzież na ludzi odznaczających się dużą odrabialiśmy wieczorami, często przy de nauczycielki, które uczyły w Turawie sprawnością i tężyznąfizyczną, a przede lampie naftowej, bo sieć elektryczną na do końca wojny. wszystkim na ludzi oddanych ideologii Marszałkach wybudowano dopiero w Zbliżał się styczeń 1945 roku, a wraz hitlerowskiego faszyzmu. Nic też dziw­ 1954 roku. z nim zbliżały się wojska rosyjskie (ra­ nego, że na ulicach zwłaszcza wśród mło­ -C zy w budynku szkolnym odbywała dzieckie). Ludzie obawiali się represji i dych zamiast pozdrowień „ Guten Mor- się nauka religii i jak godzono naucza­ zemsty Rosjan za rozpętanie wojny i okru­ gen „ Guten Tag "lub „ Gruss Gatt ” sły­ nie rełigii dzieci z rodzin katolickich z cieństwa Niemców na ziemiach okupo­ chać było „HeilHitler”. nauką religii z rodzin ewangelickich? wanych przez wojska hitlerowskie. Oba­ W ostatnich latach przed rozpoczę­ Nauka religii odbywała się w szkole, wy okazały się uzasadnione. Graf von ciem wojny młodzież z tej organizacji a prowadził ją ksiądz Alfred Dudek, któ­ Garnier ze swoją rodziną oraz służbą podchodziła wieczorami pod okna do­ ry dowożony był przez mieszkańców Tu­ ewakuował się do Niemiec Zachodnich. mów i podsłuchiwała, czy domownicy nie rawy i Marszałek. Na naukę religii Znaczna część mieszkańców Turawy, któ­ rozmawiają po polsku. Członkowie tej uczęszczały te dzieci, których rodzice rym udało się załadować do wagonów organizacji wychodzili też na drogi wio­ wyrazili na to zgodę. Dzieci z rodzin pro­ odjechała na Zachód. Nieliczni miesz­ dące do kościoła, a ludziom spieszącym testanckich nie miały obowiązku uczest­ kańcy próbowali uciekać wozami, a ci, na modlitwę zabierali książeczki napi­ niczenia w nauce religii. którym się nie powiodło wrócili do ro­ sane w języku polskim, jeżeli takie przy - W jakich szkołach młodzież konty­ dzinnych domów. Część mieszkańców nie sobie posiadali. nuowała naukę po ukończeniu szkoły w ulękła się i pozostała w domach. Decyzją władz świeckich ksiądz Aljred Turawie? Tuż przed nadejściem wojsk rosyjskich Dudek został internowany i wywieziony Wśród młodzieży uczącej się w szkole cofające się wojsko niemieckie wysadzi­ w głąb Niemiec za to, że spowiadał ludzi w Turawie była młodzież zdolna i wybit­ ło most na Małej Panwi. w języku polskim. Do Kotorza Wielkiego nie uzdolniona. Jednak nie wszystka Dokończenie na stronie 13 MAE-ZŁC 2 0 0 6 fA LA Żyłka, pq

rów „Seniorentref- Janusza Żyłki bawili się seniorzy Ligo­ fen", które odbyło ty Turawskiej oraz zaproszeni goście: się w remizie stra­ Wójt Gminy W. Kampa, Sekretarz Gminy żackiej 23 lutego, S. Brzozowska, Przewodniczący Rady czyli w „ tłusty Gminy A. Gallus oraz redaktor NTO czwartek". A. Jagiełło. Organizatorem uroczystości Jak nakazuje była Rada Sołecka i Zarząd DFK w Ligo­ tradycja, przy pącz­ cie Turawskiej. kach, z Kabaretem Sołtys D. Matysek

Rozmowa z sołtysem wsi Turawa Januszem Buczkiem Wspomnienia z lat szkolnych

Dokończenie ze strony 12

23 stycznia 1945 roku Rosjanie nade­ Cmentarz Garnierów szli od strony Zakrzowa. Oporu ze strony wojska niemieckiego nie było. Na drugi -Został uporządkowany teren byłego cie Gminy na ten cel zabezpieczono kwo­ dzień po wkroczeniu, Rosjanie zaczęli prze­ cmentarza rodziny Garnierów, czyja to tę 10 tys. zł. Przy pomocy tych środków i szukiwać dom po domu, a niektóre z nich była inicjatywa? dalszej pomocy mieszkańców Turawy oznaczać. Następnego dnia przybył od­ Nie będę skromny stwierdzając, że by­ chcemy istniejące groby pokryć płytą dział wojska rosyjskiego i oznaczane domy łem tą osobą, która podjęła pierwsze betonową umieszczając na niej stosow­ podpalał. W ten sposób spalono na Mar­ działania na rzecz uporządkowania tego ny napis. Pragniemy także otoczeniu szałkach trzy domy, a w Turawie kilkana- skrawka naszej wsi. Uzyskałem w tym nadać przyzwoity wygląd, chcemy aby 'cie przy ulicy Opolskiej i Rzecznej. Spło- względzie pełne poparcie Rady Sołeckiej w przyszłości mogły odbywać się tam • \ęły domy tak zwane sześcioraki oraz a przede wszystkim ks. proboszcza Józe­ okolicznościowe spotkania miejscowej ujeżdżalnia koni przy Opolskiej i Ogrodo­ fa Swolanego. społeczności o charakterze religijnym. wej. Z sześcioraków pozostał tylko jeden - Dlaczego wybrano taką formę upa­ - Kiedy i w jakiej formie odbyło się budynek, który stoi do dnia dzisiejszego. miętnienia? oficjalne przekazanie tego miejsca dla Czym kierowali się Rosjanie, że palili Otóż teren nas interesujący należy w osób zwiedzających? wybrane domy, a zostawili pałac grafa i bu­ dalszym ciągu do Agencji Własności Rol­ Akt ten nastąpił 2 listopada ubiegłe­ dynek obok, że spalili szkołę wraz z miesz­ nej, a zatem nasze możliwości ingerencji go roku. Dokonał tego proboszcz Józef kaniami dla nauczycieli, a pozostawili bu­ na nim były dalece ograniczony, uporząd­ Swolanyz udziałem grupy mieszkańców dynek przeznaczony dla „Hitlerjungen" kowano jedynie pozostałe pochówki, wy­ Turawy i Marszałek. pozostanie chyba tajemnicą. Na terenie cięto zbędne zakrzewienia, a z gruzu, któ­ - Komu chciałby Pan podziękować za gminy Rosjanie spalili również budynki ry pozostał ze zburzonej kaplicy usypano osobiste zaangażowanie w pracach po­ szkolne w Kotorzu Małym, Osowcu symboliczny kopiec. Wykorzystano rów­ rządkujących teren? i w Bierdzanach, a pozostawili budynki nież krzyż przydrożny z Marszałek usta­ Otóż tym, którym należą się słowa szkolne w pozostałych wioskach. wiając go obok usypanego kopca. uznania za pomoc w realizacji tego za­ Zgliszcza i szkielety spalonych domów - Czy istnieje dalszy program porząd­ dania było wielu. Jednak na szczególne w Turawie widoczne były jeszcze do 1960 kowania tego pełnego zadumy miejsca? wyróżnienie zasługują: R udolf Kroll, roku. Czas goi rany. Tak też przez piętna­ Naturalnie. Wystąpiono do Agencji Waldemar Rabe, Wojciech Słychań, Jó­ ście lat, w Turawie znikały resztki spalo­ o przekazanie interesującego nas tere­ zef Długoszz synem, Rajmund Gazda, nych domów, a na ich miejscu wyrastały nu na nasze potrzeby. Jeżeli tylko owe Norbert Wióra, Stanisław Kolasa, Ber­ nowe domy często nie podobne do tych, sprawy zostaną załatwione pod wzglę­ nard Lochoraz dwaj moi synowie Ma­ które spalono w czasie wojny. dem formalnym, przystąpimy do dalszych ciej i Kamil. Dziękuję za rozmowę. prac związanych z upamiętnieniem tego - Dziękuję za rozmowę. Stanisław Pikul miejsca. Zapewniono mnie, że w budże­ Walter Świerc pala ^|AE.ZŁC 2006 Historia Gminy Turawa w okresie II Wojny Światowej cz.ll

W połowie stycznia 1945 roku wojska Nieuchronnie zbli­ radzieckie przekroczyły linię Wisły. W kie­ żały się chwile, gdy runku Śląska Opolskiego kroczyły wojska życie ludzkie bę­ 1 Frontu Ukraińskiego marszałka Iwana dzie bez wartości, a Koniewa. Nikt się nie spodziewał, że po zapanuje zbrodnia, tygodniu walk - wojska radzieckie dotrą terror, gwałt, rabu­ do naszych wsi. nek i przemoc. Nikt Styczeń 1945 był wyjątkowo mroźny, nie przypuszczał, występowały kilkunastostopniowe mro­ że nadchodzą cza­ zy. Zarządzono pośpieszną ewakuację sy cierpienią poni­ mieszkańców. W każdej miejscowości soł­ żenia, a te ostatnie tysi nawoływali do ucieczki przed wojska­ miesiące wojny Szkoła Podstawowa w Bierdzanach spalona w styczniu 1945 roku przez mi radzieckimi. Mówili o okropnościach, odbiją piętno na Rosjan. Ponownie odbudowana po wojnie. jakich dopuszczająsię oni na niemieckiej ich dalszym życiu. ludności cywilnej. Mieszkańcy naszych W samo południe, w niedzielę 21 stycz­ wrzucili granat, były pierwsze ofiary wśród wsi stanęli przed trudnym wyborem, czy nia, do Ligoty Turawskiej, Bierdzan, Ka­ ludności cywilnej. Następnie u pp. Klima­ wybrać los tułacza w zimową porą czy dłuba Turawskiego i Zakrzowa Turawskie­ sów zabili ich dwóch młodzieńców i ich star­ pozostać w swoim domu i poddać się woj­ go wkroczyły wojska radzieckie. Miesz­ szego sąsiada. skom radzieckim. Większość mieszkańców kańcy przezornie pochowali się w piwni­ Jak przypomina sobie mój ojciec - Ro­ pośpiesznie spakowała swój majątek i cach, ziemiankach często zbudowanych sjanie wkroczyli do Ligoty w południe. Cała umieściła go na saniach, wozach, brycz­ na obrzeżu lasu. W Bierdzanach część rodzina przezornie schroniła się w piwnicy. kach. Lecz było już za późno na ewaku­ mieszkańców z księdzem Wilhelmem Wkrótce usłyszeli tupot wpadających So­ ację. Na stacjach kolejowych panował już Pischkiem schroniła się w pobliskim lesie. wietów - lecz szczęśliwie Rosjanie nie od­ bałagan, brakowało taboru kolejowego. Na terenie naszej gminy nie doszło do naleźli ich kryjówki. Gdy wyszli z ukrycia Maszyniści mówili, że wyjeżdżajądonikąd. krwawych walk radziecko - niemieckich. po kilku godzinach - w stajni nie było już Ci, którzy zdążyli ewakuować się pojechali Obrona Wermachtu - szczególnie wschod­ koni, a z domu zniknęły najcenniejsze rze­ głównie do Czech, a w Niemczech do Dre­ niej części naszej gminy - była słaba. czy. Większość mieszkańców Ligoty wy­ zna. Tragiczny był los tych, którzy dotarli W Ligocie Turawskiej można było usłyszeć szła wtedy przed swoje obejścia i w mil­ do Drezna, bo nie doczekali w spokoju pojedyncze strzały wojsk niemieckich. czeniu obserwowała kroczące wojska ra­ końca wojny. Amerykanie barbarzyńsko Najwcześniej Rosjanie wkroczyli do Za­ dzieckie. Przez kilkanaście godzin prze­ zbombardowali Drezno palącym fosforem. krzowa Turawskiego. Na centrum wsi spa­ jeżdżały czołgi, samochody ciężarowe z Wielu uciekinierów ze Śląska poniosło dły dwa pociski artyleryjskie. Pod lasem drewnianymi pakami i skrzypiące wozy wtedy tam śmierć. zabito 18. żołnierzy niemieckich. W jednym ciągnione przez malutkie konie, nazwane W drugiej połowie stycznia 1945 roku z domów przy ul. Kościelnej „na siedlun- przez miejscową ludność „rusiołki”. Na od strony Olesną Szumiradu, Dobrodzie­ gach” zamordowali Rosjanie 7 żołnierzy wozach siedzieli uśmiechnięci sołdaci, nia dochodził huk wystrzałów armatnich. Wermachtu, a ciała ich wrzucili do śniegu. którzy przy dźwiękach harmoszki śpiewa­ Oznaczało to, że zbliżają się wojska ra­ Wiosną gdy śnieg stajał, pogrzebano ich li piosenki, jak to zdobędąBerlin. dzieckie. Dla wielu mieszkańców naszej na miejscowym cmentarzu. Kolejni żołnie­ Wojska radzieckie wkroczyły do Bier­ gminy niedziela 21 stycznia 1945 roku stała rze niemieccy polegli na początku wsi od dzan od strony Szumiradu. Do wsi wje­ się pierwszym dniem II wojny światowej. strony Radawia i w miejscowej szkole. chały trzy czołgi i wkroczyła piechota so­ Gdy Rosjanie wiecka z okrzykiem: hurra. Dojednej zpiw- wkraczali do Kadłu­ nic wrzucili granat i odłamki raniły śmier­ ba Turawskiej - to telnie dwunastoletnią dziewczynę - Ma­ najpierw spadł po­ rię Salawę. Obrona niemiecka chciałajak cisk artyleryjski na najdłużej utrzymać front na linii Bierdzan. szopę w centrum Dlatego też Niemcy okopali się pod lasem wsi. Następnie wje­ w rejonie „ Kopalin ” i rozpoczęli ostrzał chał na koniu ra­ artyleryjski pozycji sowieckich. Rosjanie dziecki oficer, a za zlokalizowali pozycje niemieckie i rozpo­ nim rozpierzchły się częła się nierówna walka. Jak przypomi- po wsi kolumny nająsobie mieszkańcy - jeszcze w godzi­ wojsk. Rosjanie do nach wieczornych niebo było oświetlone piwnicy pod miej­ przez wybuchające pociski.

scową piekarnią Dokończenie na stronie 15 Wystawa Doroty Kokot z Trzęsiny

W dniach 15 lutego - 31 marca 2006 roku na wylot w skorupce ozdobnych wzor­ nie w okresie Świąt Wielkanocnych swo­ w Urzędzie Gminy Turawa, w gablocie na ków specjalistycznym wiertłami. Zajmuje je umiejętności - śląską tradycję - pre­ korytarzu na 1 piętrze, za Sekretariatem moż­ się kroszonkarstwem od dzieciństwa, a za­ zentuje za granicą (w Niemczech). Zdobi­ na podziwiać prace Doroty Kokot z Trzęsi- interesowanie tą twórczością odziedziczy­ ła nawet, na zamówienie mieszkańca Flo­ ny. Jest to wystawaj aj wielkanocnych. ła po dziadku. rydy, jajo gęsie wizerunkiem dwóch nie­ Pani Dorota zdobi jaja różnymi techni­ Twórczyni nie mogła wziąć udziału dźwiedzi. Z kolei jajo ozdobione dwoma kami: drapaniem, techniką woskową, ma­ w Gminnym Konkursie Kroszonkarskim łabędziami trafiło do Wenecji. lowaniem farbami akrylowymi, wierceniem w dniu 30 marca 2006 roku, gdyż corocz- Od kwietnia prace autorstwa Doroty Kokot ustąpiąmiejsca pracom konkurso­ wym wykonanym w ramach Gminnego Konkursu Kroszonkarskiego i upiększą Czy znasz naszq szkołę?gabinet Wójta Gminy. Później kilka prac trafi do muzeum gminnego - Wiejskiej Szkoła, a szczególnie w małych miej- uki, nieustannie poszukując sponsorów i Izby Regionalnej w Ligocie Turawskiej. scowościach wiejskich, to nie tylko pla­ ludzi przychylnych oświacie. T.G. cówka edukacyjna, ale przede wszystkim 22 grudnia 2005 r. w obecności Wójta • często jedyny ośrodek kultury. Gminy Waldemara Kampy, Sekretarz Sta­ Dziś szkoła poddawana jest krytyce, nisławy Brzozowskiej, sołtysa wsi Danu­ makulaturę, szkło, sprzedajemy stroiki ale czy słusznie? C?y naprawdę wiemy co ty Matysek i proboszczaGeorga Obsta na­ świąteczne, a za uzyskane pieniądze wzbo­ się w szkole dzieje? Czy nauczyciele tylko stąpiło uroczyste otwarcie nowej pracowni gacamy bazę szkoły. Ostatnio zakupiono uczą? Spójrzmy, jak funkcjonuje nasza komputerowej z Funduszy Unii Europej­ ławki uczniowskie, aparat cyfrowy, piłki szkoła. skiej . Dzięki najnowocześniejszemu wypo­ oraz założono żaluzje w dwóch kolejnych To, co się łączy z dydaktyką i z niej wy­ sażeniu w szkole prowadzone sąkursy w ra­ gabinetach lekcyjnych. Dokonaliśmy tak­ nika, to udział uczniów w konkursach i olim­ mach realizacji projektu szkoleniowego że zbiórki zużytych baterii w ramach pro­ piadach. Od wielu lat uczniowie naszej szko­ ,,E- Obywatel”. Szkolenie jest bezpłatne gramu REBA Organizacja Odzysku S.A. ły zajmujączołowe miejsca w olimpiadach i ma na celu podnoszenie umiejętności Za przeprowadzoną akcję szkoła uzyska­ przedmiotowych, a wyniki sprawdzianu mieszkańców do funkcjonowania w społe­ ła Certyfikat. Od wielu lat gramy z „ Or­ kompetencji po klasie VI też są wysokie. czeństwie informacyjnym. W chwili obec­ kiestrą Świątecznej Pomocy Wbrew odczuciom społeczeństwa nej oczekujemy na pracownię multimedialną Czterokrotnie uczniowie naszej szkoły szkoła nie tylko uczy. Szkoła wychowuje, do biblioteki szkolnej. aktywnie uczestniczyli w akcji „Góra uczy kultury, dba o rozwój zainteresowań Działalność charytatywna to już trady­ Grosza”. Przeprowadzona w dniach od uczniów i dba o coraz lepsze warunki na- cja w naszej szkole. Od wielu lat zbieramy 10-21.09.2005 r. zbiórka groszowych mo­ net została przeznaczona na działalność pla­ Kocimierza, a drugą w stronę Udonii. cówek rodzinnych oraz Domów Dziecka. iistoria Gminy Turawa... W pobliżu lasu obie grupy rozstrzelano: Wiele uroczystości okolicznościowych Dokończenie ze strony 14 38 i 40 jeńców. Jeden z jeńców podczas eg­ na stałe wpisało się w kalendarz imprez Mieszkańcy Bierdzan dowiedzieli się zekucji wpadł do wykopanego dołu - za­ szkolnych. Sąto przede wszystkim trady­ o mordzie dokonanym na jeńcach niemiec­ nim dopadły go kule sowieckie. Przykryły cyjne Wigilie, w których uczestniczą za­ kich. Żołnierze rosyjscy podzielili ich na go ciała zabitych towarzyszy. Rosjanie nie proszeni goście. Z tej to okazji wystawia­ dwie grupy. Jedną skierowano w kierunku zakopawszy grobów odeszli. Poturbowa­ ne sąjasełka i pastorałki, które dostarczają ny żołnierz wygrze­ uczniom wielu wzruszających przeżyć. bał się spod ciał Program jasełkowy został zaprezentowa­ i doszedł do pobli­ ny na Wigilii dla samotnych ludzi organi­ skich domów pro­ zowanej przez Radę Sołecką i DFK. sząc o ratunek. Z funduszy Rady Rodziców i przy ogrom­ Opowiedział miesz­ nej przychylności ks. Proboszcza a także kańcom o dokona­ dzięki uczestnictwu uczniów i nauczycieli nym mordzie w po­ w projekcie edukacyjnym „Biblia w na­ bliskim lesie. Tymi szej szkole” szkoła wzbogaciła księgozbiór zbiorowymi mogiła­ o 13 Biblii oraz uzyskała Certyfikat. mi do dzisiaj opie- W ramach kształcenia postaw kultural­ kująsię mieszkańcy nych urządzono w listopadzie zabawę an- Bierdzan, a miejsce drzejkową, profesjonalnie przeprowadzo- to upamiętnia pa­ nąprzez firmę „Muzon”. Przy współudzia­ miątkowa tablica le tejże firmy został zorganizowany bal

Tablica upamiętniająca poległych mieszkańców Kadłuba Turawskiego i krzyż. karnawałowy ze słodkim poczęstunkiem w latach 1939-1945 Jerzy Farys Dokończenie na stronie 16 Hans Niekrawietz - zwany piewcq Odry

Was blieb? Co Pozostało? Das zu begreifen, fällt mir schwer: Jak pojąć prawdę tę nie miłą, Was einmal war, es ist nicht mehr. że nie istnieje to, co było? Und war doch wie gestern da, A było przecie jakby wczoraj Urodził się 8.II. 1896 r. w Opolu, jako was ich besass und täglich sah: to, com posiadał, com ukochał: syn nadodrzańskiego chłopa, zmarł DasLand, das mich geboren hat, to miejsce, gdzie ujrzałem świat, 24.IV. 1983 r. w Wangen w Allgäu. Życie am Oderstrom die Brückenstand; nad wierną Odrą ziemia, kraj, i twórczość tego wrażliwego liryka i po­ und wenig nur zur Stand hinaus i miasto, a o mile stąd ety stron rodzinnych - w najlepszym tego das liebe alte graue Haus; kochany stary, szary dom; słowa znaczeniu - poświęcone było za­ darum der Garten und das Feld; dokoła ogród, żytni łan, chowaniu w pamięci dziedzictwa ponad­ und in dem Tagwerk jener Welt, a pośród świata tego prac czasowego Śląska i kultury, która przez still hingebückt, mit grauem Haar siwiutka, pochylona, cicha stulecia rozwijała się na tym obszarze. die Frau, die meine Mutter war.- kobieta, co mą matką była. W kilku kolejnych wydaniach fali chce­ Das zu begreifen, fällt mir schwer: Jak pojąć prawdę tę niemiłą, my na stronie niemiecko-języcznej przed­ Was einmal war, es ist nicht mehr. że nie istnieje to, co było? stawić szanownym czytelnikom część Die Welt zerbrach, in Stücke fiel, Bo świat się na kawałki stłukł, jego bogatego dorobku poetyckiego. Po­ was Lieben war und Traum und Spiel. odpryski życia, marzeń, snów. czątkowo też w polskim tłumaczeniu An­ Ich selbst bin elend und gering, I wszystko nuży, dręczy, gnębi, drzeja Lama wydanym przez Konwersa­ als wenn ich längst zuschanden ging. i już wyzbyłem się nadziei. torium im. Josepha von Eichendorffa w Und doch: fern meinem Väterort A przecież: z dala od ojczyzny zbiorze pt. „Złoty Kluczyk” - „Der Gol­ blieb unverlierbar mir das Wort zostało słowo, wyraz czysty, dene Schlüssel”. und der beflügelte Gedanke noch, i myśl została uskrzydlona, Hans Niekrawietz - der Sänger der der wieder abwirft Zwang und Joch od jarzma i ucisku wolna, Oder. Wurde am 8.H. 1986 in Oppeln als Sohn und neu beschwört, was einmal war i znów zaklina to, co było, eines Oderbauem geboren und starb am und dauern soll, unwandelbar. - i z niezmienioną trwa wciąż siła. 24.IV. 1983 in Wangen im Allgäu. Sein Le­ ben und Arbeiten stand unter dem An­ Altoppelner Dawna opolska pieśńspruch, als Lyriker, als Heimatdichter im be­ Osterlied sten Sinne, das Andenken an Schlesien und wielkanocna an jene Kultur, die sich über Jahrhunderte Christ ist erstanden Chrystus zmartwychwstał in diesem Land entfaltet hatte, als die Ze­ aus Tod und Grabesbanden ze śmierci, z grobu powstał, iten überdauerndes Erbe zu bewahren. als Sohn des ewigen Lichts. wiecznego światła syn. In den nächsten Ausgaben der Fala auf Lasst selbst uns auferstehen O, daj nam też zmartwychwstać der deutschsprachigen Seite wollen wir und frei in Seinem Lichte gehen i światła Jego zaznać, unseren Lesern einige von seinen vielen entschatteten Gesichts. nie błądzić w mroku tym. heimatverbundenen Gedichten präsen­ Lasst uns in Seinem Frieden leben Daj pokoju Jego pożyć, tieren. Herausgegeben vom Joseph von und jedem Feind vergeben, by wybaczać też wrogowi, Eichendorff konversatiorium unter dem der noch in Bosheit tobt. który złościąpała. Titel „Zloty Kluczyk“ - „Der Goldene Christ ist erstanden Chrystus zmartwychwstał Schlüssel“. aus Tod und Grabesbanden. ze śmierci, z grobu powstał, Wybrał Alfred Kupka Sein Name sei gelobt. Imieniu jego chwała.

Czy znasz naszą szkołę? W pierwszym tygodniu ferii dla 36 uczniowie ze szkół w Bierdzanach i Ka­ Dokończenie ze strony 15 uczniów zorganizowano zimowisko finan­ dłuba Turawskiego. Aktualnie odbywają w postaci ciast przygotowanych przez ro­ sowane przez Towarzystwo A. A. Opiekę się zajęcia tańca nowoczesnego. Prowa­ dziców. oraz atrakcyjne zajęcia zapewnili nauczy­ dzi je mistrzyni tej formy, pani Magdale­ Bardzo ważną funkcję jaką powinna ciele naszej szkoły. na Kolman. spełniać szkoła, jest opieka. Tu również W trakcie zajęć przeprowadzono dwu­ To tylko wybrane zadania realizowane mamy się czym pochwalić. W szkole dzia­ godzinny program profilaktyczny pt. przez nasza szkołę. Warto się więc zastano­ ła świetlica środowiskowa przez 9 godzin „ Szkodliwa substancja, alkohol — trzeź­ wić, czy takiej szkoły nie należy wspierać. w tygodniu, która organizuje czas wolny wi kierowcy, bezpieczne dzieci". W zaję­ Jadwiga Korzec i opiekę uczniom. ciach w tym dniu udział brali również PSP Ligota Turawska MAR.ZŁC 2006 FALA Jak minęła zima w OSP Osowiec?

Okres jesienno zimowy w naszej remi­ żarnej wykonano zie był okresem, w którym nie tylko pro­ projekt kalendarza wadzone były wzmożone prace przy remi­ strażackiego, a po zie strażackiej, ale również obfitował w otrzymaniu z dru­ szereg spotkań i wesołych zabaw. Długie kami rozprowadzo­ jesienno zimowe popołudnia sprowadzi­ no go wśród miesz­ ły do remizy dużą ilość osób, które przeja­ kańców miejsco­ wiały gotowość i chęć do pracy. wości sprawiając Wzorem roku 2004 zorganizowany zo­ tym samym miłą stał z okazji dnia św. Mikołaja wyjazd do niespodziankę. Parku Wodnego w Tarnowskich Górach, Druhowie pracując, uczestnicząc w szko­ dla dzieci. Takie lodowisko powstało na gdzie w atmosferze zabawy nasi druhowie leniach i spotkaniach organizowanych dla boisku szkolnym za zgodą dyrektora Szko­ korzystali z basenów i zjeżdżalni zachowu­ członków straży nie zapomnieli również ły Podstawowej w Osowcu. Radość dzie­ • jąc przy tym cały czas dobry humor, ciesząc o przyjemnych chwilach, a mianowicie o za­ ci korzystających z lodowiska była tym się z takiej formy czynnego wypoczynku. bawie. W związku z tym Nowy Rok 2006 większa, iż powstało ono w okresie ferii, Celem podniesienia poziomu wyszko­ został powitany oczywiście na balu sylwe­ a można było korzystać z niego do póź­ lenia strażaków ochotników został zorga­ strowym zorganizowanym w sali remizy. nych godzin popołudniowych dzięki za­ nizowany sześciodniowy kurs ratowni­ Styczeń to miesiąc, w którym we wszyst­ instalowanemu oświetleniu. ków medycznych, w którym wzięli udział kich jednostkach odbywają się walne ze­ Początek roku to również okres karna­ strażacy z gminy Turawa i Ozimek. W trak­ brania członków, a że dla naszej jednostki wału i - tak, aby zadość uczynić trady­ cie kursu zaistniała jednocześnie możli­ rok2005 był rokiem sprawozdawczo-wybor­ cjom - strażacy zorganizowali 4.02.2006 wość wymiany doświadczeń pomiędzy ko­ czym, to na zebraniu został wybrany nowy „ Wodzenie Niedźwiedzia’’. Barwny koro­ legami z innej gminy. zarząd na najbliższe 5 lat. wód, w którym uczestniczyło aż 37 osób Z inicjatywy strażackiej młodzieży sku­ Duże mrozy, jakie miały miejsce w stycz­ przemierzał wioskę odwiedzając posz­ pionej w jednostce Ochotniczej Straży Po­ niu, pozwoliły na stworzenie lodowiska czególne domostwa, niosąc ze sobą du­ żo radości i zabawy. Tym bardziej, że przebierańcom przygrywał na akorde­ onie niezastąpiony kolega Józef Palt, Kulig w Kotorzu Małym za co w tym miejscu pragniemy mu ser­ decznie podziękować. Podziękowa­ Rada Sołecka Koto- nia należą się również mieszkańcom za zło­ Małego już po raz żone datki na rzecz OSP, miłe przyjęcie drugi zorganizowała i poczęstunek. wiejski kulig. Impreza Oczywiście wieczorem uczestnicy ko­ miała miejsce w sobotę rowodu i zaproszeni goście spotkali się 18.02.06 r. W południe na zabawie „ niedźwiedziowej ” w remizie, dorośli i dzieci spotkali gdzie o północy Niedźwiedź za swoje złe się na końcu ulicy Zie­ uczynki został przez leśniczego zastrzelo­ lonej. Na leśnej polanie, ny, a goście bawili się do białego rana. gdzie niedawno przy Niemały wkład w przyciągnięcie do re­ pomocy Urzędu Gminy mizy młodzieży ma pan Bernard Knopp - zlikwidowano dzikie przewodniczący koła DFK, który pozyskał wysypisko śmieci, za­ stół bilardowy. Dzięki temu od razu zro­ płonęły dwa ogniska. dził się pomysł zorganizowania turnieju Przy pieczonej kieł­ bilardowego. Do turnieju zgłosiło się aż basie i gorącej herba­ 30 graczy, którzy zostali podzieleni na ka­ cie około 50 osób miło tegorie wiekowe. Turniej był emocjonują­ spędziło czas. cy, myślimy że na stałe znajdzie miejsce Szaleństwom na w kalendarzu imprez. sankach nie było koń­ Nie zapomnieliśmy również o Dniu Ko­ ca. Wspaniale dopisała biet - dla naszych kochanych mam, żon, pogoda i humory dziewczyn odbył się wieczorek przy kawie uczestników. i ciastach, a o zadowoleniu i przyjemności, Klaudia Świerc Zdjęcia z kuligu są również na tylnej stronie okładki. Dokończenie na stronie 18 FALA M AE.ZŁC 2 0 0 6 Kapliczki i krzyie Gminy Turawa

Wiele jest niezwykłych miejsc na te­ leońskie, dla rannych żołnierzy urządzo­ renie naszej Gminy, które posiadają cie­ no szpital. kawą historię. Historię tych wydarzeń i miej­ Takim właśnie miejscem jest cmentarz sca wiecznego spoczynku żołnierzy wojsk napoleońskich i kapliczka w Ka­ napoleońskich opracował Łukasz dłubie Turawskim. Prawie dwieście lat Farys. temu do Kadłuba dotarły wojska napo­ Jerzy Farys Kapliczka w Kadłubie Turawskim - „Kierchówek" Od 1740 r. Śląsk znajdował się pod bitwach, pod Jeną i Auerstadt. Bitwy te panowaniem pruskim. W 1806 roku Na­ były klęską dla Prus. Wojska napoleoń­ poleon spadł na Prusy jak grom. Francuzi skie wkroczyły do wszystkich miast pru­ pokonali armię pruską w dwóch tego sa­ skich, również do Opola. mego dnia (14 października) stoczonych Wojska francuskie przemaszerowały również przez Kadłub Turawski. Dla ran­ nych żołnierz)' napoleońskich założono szpi­ tal wojskowy obok obecnego kościoła. Mieszkańcy Kadłuba byli bardzo niezado­ woleni z pobytu rannych żołnierzy, bo co­ dziennie inna rodzina musiała zaopatrywać ich w żywność i przygotowywać dla nich obiad. Wydaje mi się, że francuski lekarz wojskowy nie był dobrym specjalistą, bo zmarło mu kilkunastu pacjentów. Zmarłych żołnierzy pogrzebano na nowo utworzo­ nym cmentarzu, który znajduje się obecnie na rozwidleniu ulicy Głównej i Starej. Około roku 1815 mieszkańcy Kadłuba Turawskiego wymurowali na cmentarzu kapliczkę o klasycznej budowie. We­ wnątrz umieszczono figurę Matki Boskiej i obrazy przedstawiające św. Rodzinę, Matkę Boską i św. Antoniego. W górnej części kapliczki umieszczono figurę św. Wygląd kapliczki w okresie międzywojennym Nepomucena, „ aby chronił przed powo­ dzią Przez ostatnie stulecia wokół cmen­ Jak minęła zima w OSP Osowiec?tarza rosły lipy, dziś już niestety ścięte. Dokończenie ze strony 17 W czasach, kiedy ludzie podróżowali z jakąpanie spędziły czas w remizie mogą zaprzęgami konnymi, często na rozstajach Obecny wygląd kapliczki po remoncie w 2005 r. tylko świadczyć ich pozytywne opinie. dróg budowano studnie. Taka studnia z Podsumowując okres zimowy można pompą znajdowała na obrzeżu cmentarza studnia już się nie zachowała, również gro­ z całąpewnościąstwierdzić, że remiza stała wojsk francuskich. Do dzisiaj niestety by sąjuż niewidoczne. się miejscem spotkań wielu osób. Zarów­ W 1956 roku jedno z drzew uszkodziło no młodzieżjak i osoby starsze dzięki swo­ górną część kapliczki. Józef Koc i Leon nie mieszkańców. Ta myśl daje nam wielką jej pracy, chęci tworzenia czegoś dla spo­ Zylla bez zgody ówczesnych władz usu­ satysfakcję z pracy, jaką wnosimy wszy­ łeczeństwa znalazły wspólny język. Jest nęli uszkodzenia, jednak zmniejszyli przy tym scy na rzecz jednostki Ochotniczej Straży to bardzo ważny element, gdyż w przy­ wysokość kapliczki. W ubiegłym roku ka­ Pożarnej w Osowcu. szłości młodzi ludzie, którzy na dzień dzi­ pliczka otrzymała nowy schludny wygląd. siejszy uczą się i podpatrują działania star­ Ze strażackim pozdrowieniem Mieszkańcy Kadłuba za namową sołtysa Zarząd OSP Osowiec szych kolegów będąbrali udział w akcjach wyremontowali ją zmienili też jej elewację. ratowniczo-gaśniczych ratując życie i mie- Zdjęcia również na tylnej stronie okładki. Łukasz Farys M A R Z Ł C 2 0 0 6 TALA Zabawa przed świętami Przed Świętami Bożego Narodzenia, w ło wyciąć i poskła­ dniach 14 i 16 grudnia, w naszym gimna­ dać potrzebne do zjum pani Teresa Szmolke (nauczyciel ma­ pracy paseczki (ta­ tematyki w klasach pierwszych) zorgani­ kich chętnych we zowała zajęcia, na których uczniowie mo­ wszystkich klasach gli wykazać się swojącierpliwościąoraz pierwszych zgłosi­ zdolnościami manualnymi. ło się około 40). Go­ Podczas tych zajęć robiliśmy bombki towe paseczki na­ z papieru, do wykonania których potrzeb­ leżało przynieść do ne były zgrabne i zwinne palce. Mimo to szkoły, gdzie koń­ na zajęcia przyszli także chłopcy, którzy czono pracę, tworząc z nich piękną chwyt nie tylko pani, ale także samych mieli czasem więcej cierpliwości niż dziew- bombkę. wykonawców. pzęta. Pani Teresa miała nadzór nad każdym Większość uczniów po złożeniu jednej Przed rozpoczęciem pracy w szkole, uczniem robiącym papierowe bombki i z bombki, prosiła o szablony, aby w domu każdy chętny uczeń otrzymał parę dni zachwytem przyglądała się każdej pracy. spróbować, już bez pomocy i wskazówek wcześniej szablony, z których należa­ Składanie bombek budziło zresztą za- nauczyciela, samemu wykonać pięknąpa- pierową ozdobę. Każdy uczeń, który wziął udział w tych zajęciach stwierdził, że była to super za­ Świetliczaki z Osowca bawa, choć nie było łatwo. Uczniowie wychodząc z uśmiechem z klasy, opowia­ Świetlica szkolna w PSP w Osowcu materiały papiernicze konieczne do wy­ dali o swoich dokonaniach rówieśnikom w bieżącym roku szkolnym rozszerzyła konywania prac plastyczno-technicz- oraz starszym kolegom...! swoją działalność. W zajęciach świetlico­ nych. Wykonane zostały atrakcyjne de­ wych uczestniczą nie tylko uczniowie do­ koracje. Wykonane przez uczniów bombki po­ służyły do dekoracji choinki w klasie ma­ jeżdżający, ale przede wszystkim dzieci z W listopadzie 2005r. uczniowie zostali Osowca, których rodzice pracująi nie mają zachęceni przez prowadzące do wzięcia tematycznej, a pozostałe zawieszono na dużej choince na korytarzu, na której swoje zapewnionej opieki. Rano zajęcia rozpo- udziału w ogólnopolskim konkursie lite- prace (wykonane pod kierunkiem pani czynająsię od godziny 7.00, a po lekcjach racko-plastycznym pod hasłem „Akcja. trwają do godziny 16.00. Gramy!!! ’’ ogłoszonym przez czasopismo Anny Krotewicz) pokazali również ucznio­ wie klas drugich. Pomieszczenie świetlicy zostało prze- „Victor Junior". Konkurs polegał na iesione do budynku głównego szko- przedstawieniu się, zaprezentowaniu sie­ Uczennica kl.l b r. Salę po klasie fizycznej w czasie wa­ bie innym. Uczniowie chętnie zabrali się Sandra Noras ikacji pomalowano i na nowo urządzo­ do pracy. Z pojedynczych prezentacji ucz­ no przez prowadzące, odmalowano rów­ niowskich powstał ciekawy, wspólny organizowany szkolny konkurs na nież meble i doposażono niezbędne do album i zgłoszony do konkursu. Wyni­ najciekawszą ozdobę choinkową który­ jej funkcjonowania przedmioty - półki, ki zos-tały ogłoszone w styczniowym nu­ mi udekorowano choinkę w świetlicy. maty. Zostały zakupione nowe gry oraz merze czasopisma i okazało się, że„Swie- Autorów najbardziej pomysłowych prac tliczaki ” z Osowca obdarowano rzeczowymi nagrodami pod­ zdobyli 9 miejsce w czas wigilii szkolnej. ogólnopolskim Przez cały czas wykonywane są de­ konkursie koracje, które systematycznie upię­ i otrzymali 6 super kszają gazetki w świetlicy i na kory­ gier planszowych tarzach szkolnych. Grupa uczniów sys­ i konstrukcyjnych. tematycznie uczestniczy w zajęciach Sukcesowi towa­ gry na flecie prostym. Podczas zajęć po­ rzyszyła wielka ra­ południowych uczniowie odrabiają dość dzieci i opie­ zadania domowe, gdzie zawsze mogą kunek. liczyć na poradę i pomoc prowa­ Od tej pory dzących. uczniowie chętnie Zajęcia świetlicowe cieszą się dużym prow adzą „plan­ zainteresowaniem i popularnością wśród szowe potyczki". wielu uczniów naszej szkoły. W szkolnej świe­ Anna Budnik, tlicy był również Grażyna Łukasiewicz FALA MAE.ZLC 2006 Edukacja w parze z rekreację

Taki cel przyświecał studentom Wy­ czeństwa czyhają­ ższej Szkoły Zarządzania i Administracji ce podczas zabaw w Opolu, organizującym - w ramach pro­ na lodzie i przy po- jektów i warsztatów zawodowych pod ruszaniu się na tytułem „Bezpieczne ferie” - prelekcje dla jezdni, a w dalszej młodzieży podczas zimowiska w Publicz­ części - sposobu nym Gimnazjum w Turawie. ich unikania. Spotkanie z młodzieżą rozpoczął pan Pierwsza część Henryk Ostrowski, leśniczy Nadleśnictwa spotkania zakoń­ w Turawie, który w bardzo ciekawy i ob­ czyła się prezen­ razowy sposób opisał największe natu­ tacją nowoczesne­ ralne bogactwo naszej gminy, jakim są go sprzętu ratowni­ lasy. Zwrócił uwagę na ujemne skutki od­ czego oraz pokazem działywania człowieka na środowisko le­ metod udzielania śne oraz jak w rozsądny sposób powinno pierwszej pomocy w wykonaniu strażaków gu odbył się kulig, a na zakończenie wspól­ się je eksploatować. Ochotniczej Straży Pożarnej z Bierdzan. ne spotkanie przy ognisku, gorącej herba­ Kolejny prelegent - policjant z Komi­ Druga część spotkania była już bardziej cie i pieczonych kiełbaskach. sariatu w Ozimku - wskazał na niebezpie­ rekreacyjna. Po grach i zabawach na śnie­ Roman Borkowski

kWvŻSZA SZKOŁA i y 1 ZARADZANIA | LsTRAC,H'AOPOÜir

Zimowiska w naszej gminie

Tegoroczne zimowiska 4 Gry i zabawy na sali gimnastycznej spędzenia ferii zimowych. Podczas zimo­ odbyły się w świetlicach 4 Turnieje mini koszykówki, tenisa sto­ wisk dzieci poszerzały swojąwiedzę dobrze środowiskowych znajdu­ łowego, piłki halowej i mini siatkówki się przy tym bawiąc. Zapraszamy za rok!!! jących się w miejscowościach: Osowiec, 4 Spacery nad jezioro i do lasu zakoń­ Łączny koszt zimowiska wyniósł Węgry, Turawa, Zawada, Kotórz Wielki, czone ogniskiem 22.985,51 zł w tym wynagrodzenie na­ Kotórz Mały, Ligota Turawska, Zakrzów 4 „ Mini Playback Show ” uczycieli 7.425,00 zł. Ogólna liczba wycho­ Turawski,Kadłub Turawski, Bierdzany. 4 Bale przebierańców-konkursy na naj­ wawców pracujących na zimowiskach to Ramowy program zajęć zimowiska „Bia­ ciekawszy strój 27 osób. Ogólna liczba dzieci biorących ła Zima 2006” obejmował: 4 Spotkania z przedstawicielami Nad­ udział w zimowiskach to 520 dzieci. ♦ Wycieczki do Chorzowa leśnictwa Turawa Beata Świtalska 4- Wycieczki do opolskiego Kinopleksu 4 Warsztaty komputerowe 4 Wyjazdy na basen do Opola, Dobro­ 4 Zabawy językowe Składam serdeczne podziękowania na­ dzienia i Tarnowskich Gór 4 Zajęcia modelowania w masie solnej uczycielom, wychowawcom, sponsorom 4 Wyjazdy do Bajlandii 4 Przestrzenne formy z papieru oraz wszystkim tym, którzy swoją pracą 4 Program przygotowany przez policję 4 Oglądanie filmów z kaset video i DVD i zaangażowaniem przyczynili się do zor­ pt. „Szkodliwa substancja alkohol- 4 Konkursy plastyczno-techniczne ganizowania zimowisk na terenie naszej trzeźwi kierowcy, bezpieczne dzieci ” 4 Gry dydaktyczne gminy. 4 Konkursy na wierszyki lub opowia­ Cieszymy się, że także w tym roku nasze Waldemar Kampa dania „ Dla Babci i Dziadka ” zimowiska były dla wielu dzieci dobrąformą Wójt Gminy Turawa „Biała Zima" w Bierdzanach

W pierwszym tygodniu ferii - od 16 niom Beacie Kupka stycznia przez pięć dni - w Bierdzanach i Izabeli Oleksowicz odbywało się zimowisko„Biała Zima za pracę wolontariu­ 2006 ’ Wzięło w nim udział 86 dzieci i mło­ sza, panu Jarosła­ dzieży od I klasy szkoły podstawowej do wowi Owsianikowi III klasy gimnazjum. za pomoc w zorga­ Zorganizowanie zimowiska było moż­ nizowaniu ogniska liwe dzięki finansom uzyskanym z Fundu­ w lesie oraz straża­ szu Antyalkoholowego Gminy Turawa. kom OSP Bierdzany, Kierownikiem zimowiska była Sabina którzy czuwali nad Wiecha, a opiekunami - Grzegorz Wi­ bezpieczeństwem cher, Violetta Oliwa i Stanisław Oliwa. dzieci w ruchu ulicz­ Dla uczestników „ Białej Zimy ” przy­ nym. gotowano wiele atrakcji, min. - konkursy, Sabina Wiecha ^ ^ tr y i zabawy ruchowe, plastyczne oraz in- ^Berakty wne - dla każdego coś ciekawego. Już pierwszego dnia zimowiska dzieci mogły wykazać się inwencjątwórcząprzy w Turawie wykonywaniu prac plastycznych pt. „Po­ wiedz NIE nałogom ” i „Pejzaż zimowy”. Dzięki finansowej pomocy z Urzędu ministracji w Opolu przygotowali dla na­ Tego dnia rozpoczął się również turniej te­ Gminy, w pierwszym tygodniu ferii zorga­ szej młodzieży ciekawy program. Harce nisa stołowego. We wtorek dzieci pojechały nizowano w budynku Publicznego Gim­ i zabawy na śniegu poprzedziły prelekcje do Ligoty Turawskiej na przedstawienie pt. nazjum w Turawie zimowisko. Uczniowie na temat bezpiecznych ferii oraz ekologii, „Bezpieczne Miasteczko”, gdzie prowa­ szkół podstawowych oraz gimnazjaliści które przeprowadzili policjant i leśnik. Był dzący omawiał podstawowe przepisy ru­ mogli uczestniczyć w wielu atrakcjach zor­ też pokaz wyposażenia i umiejętności chu drogowego dotyczące pieszych i ro­ ganizowanych przez nauczycieli, którzy strażaków z Ochotniczej Straży Pożarnej werzystów. Następnego dnia podczas pie­ czuwali nad bezpieczeństwem i wesołym z Bierdzan. Największą frajdę sprawił dzie­ szej wycieczki do lasu dzieci spotkały się z przebiegiem zabaw. W tym roku opiekę ciom kulig oraz ognisko z pieczeniem kieł­ leśniczymi. Było ognisko połączone z pie­ nad młodzieżą sprawowały panie Urszula basek. czeniem kiełbasek oraz gry i zabawy w tere­ Duda i Janina Jachimiak oraz pan To­ Młodzież dziękuje panu Romanowi nie. Uczestnicy zimowiska wzięli udział w masz Piwowarczyk. Konciała za koordynację zabawy i spon­ konkursie na najciekawsząrzeźbę śnieżną. W poniedziałek pojechaliśmy do kina sorowanie wędlin oraz panu Joachimowi W czwartek dzieci pojechały na basen w Opolu na film zatytułowany „ Opowie­ Ebischowi- prezesowi Gminnej Spół­ o Parku Wodnego w Tarnowskich Gó- ści z N arnii We wtorek w sali Gimna­ dzielni w Turawie za podarowanie pieczy­ tch. Tam to dopiero pokazały jak dobrze zjum w Turawie gościliśmy uczestników wa na tę imprezę. • potrafiąsię bawić, a młodzież gimnazjalna zimowisk z Kotorza Wielkiego, Kotorza Piątek był dniem podsumowań i wrę­ ujawniła swój talent pływacki. Małego, Węgier, z Osowca oraz z Zawa­ czenia nagród za udział w konkursach ry­ 20 stycznia - ostatniego dnia trwania dy. Brali oni udział w programie profilak­ sunkowych i sprawnościowych. Znacz­ zimowiska nastąpiło rozstrzygnięcie tycznym, w którym zaproszeni goście na część uczniów bardzo niechętnie wszystkich konkursów oraz turnieju teni­ omówili, jak zachować się na drodze po żegnała się w tym dniu ze szkołą. Wszy­ sa stołowego. Dziewczyny z gimnazjum zmroku, jakie są zasady poruszania się na scy żałowali, że zabawa trwała tak krótko. oraz ich młodsze koleżanki zaprezentowa­ rowerze i motorowerze. W formie konkur­ Urszula Duda ły przygotowany przez siebie (samodziel­ sów sprawdzali nie) pokaz tańca nowoczesnego. Na za­ znajomość przepi­ kończenie „Białej Zimy ” zwycięzcom wrę­ sów ruchu drogo­ czono nagrody, a pozostałym uczestni­ wego. W środę by­ kom zimowiska nagrody pocieszenia. liśmy w parku Należy również wspomnieć i podzięko­ wodnym w Tar­ wać sponsorom, którzy przez swój wkład nowskich Górach, materialny przyczynili się do uatrakcyjnie­ gdzie uczniowie nia dzieciom zimowiska, a są nimi: pan przez dwie godziny Patyna - kierownik rzeźni „ PROMIĘS” mogli skorzystać w Turawie orazSpółdzielnia Samopomoc z wielu atrakcji. Chłopska w Turawie. W czwartek słu­ Serdecznie dziękuję również pani sołtys chacze V semestru wsi Bierdzany - Ricie Gabryś, która po­ mogła w zorganizowaniu „ Białej Zimy ”, pa- f A L A MAE.ZŁC 2006 W Zawadzie widziano Humor niedźwiedzia! slqski

W sobotę 11 lutego, między godziną mandaty za „nieporządek” w obejściu, Roz Antek chciał wypróbować swego 8.00, a 18.30 na ulicach Zawady można ksiądz służył spowiedzią, a kominiarz kamrata i pedzioł mu tak: było spotkać wędrującego od domu do sadzą. Jednak najciekawszą rolę w wido­ - Wiesz Francek, jak jo umra, to bych domu „niedźwiedzia ”, w asyście barw­ wisku, jak co roku pełniły diabły, które bardzo chcioł, żebyś tak przy mnie trzy nego korowodu. łapiąc panny, brudziły je pastą i sadzą po noce wachowoł. Możesz mi to przysiąc? Zwyczaj „wodzenia niedźwiedzia”, twarzy. Zgodnie z wierzeniami, miało to - Dlo ciebie wszystko - pado Fran­ nazywany przez mieszkańców „Berami ”, przynieść dziewczynie szczęście w życiu. cek. Moga i tydzień nawet. jest bowiem do dziś bardzo żywo kulty­ Do tradycji należy również taniec go­ No dobrze. Antek chciał się przeko­ wowany w naszej wsi, dzięki Ochotniczej spodyni z „ niedźwiedziem Ma on za­ nać, czy to prawda i udowoł umrzyka. Straży Pożarnej z Zawady. bezpieczyć dom przed złem i przynieść Leżoł w trumnie a okiem spozierał czy „ Wodzenie niedźwiedzia” - jak głosi pomyślność całej rodzinie. W zamian za Francek umowa dotrzymo. tradycja to pochód z tzw. „maszkarą ” ob­ to domownicy nagradzali przebierańców Francek jednak był szewcem i żol mu rzędową- niedźwiedziem, który pełni rolę licznymi darami, zarówno poczęstunkiem było tych trzech nocy to se trzewiki do^D „kozła ofiarnego”. Zgodnie z obyczajem jak i ofiarami pieniężnymi. zolowania przyniósł i kołki wbijał. Na- ludzie zrzucają na niego winę za wszystkie Po odwiedzeniu wszystkich gospo­ roz Antek z trumny godo: krzywdy i nieszczęścia minionego roku. darstw, uczestnicy korowodu już trady­ - Przy trupie się nie klupie! W orszaku oprócz„niedźwiedzia”, cyjnie udali się do Klubu Strażaka, przy - A umarty mo pysk zawarty - pado mogliśmy w tym roku zobaczyć także: po­ ulicy Oleskiej, aby odbyć tzw. „sądnad Francek. licjanta, leśniczego ze strzelbą, kominia­ niedźwiedziem ", ♦ ♦ ♦ rza, księdza, strażaka, muzykantów i dia­ Zarząd OSP w Zawadzie wraz z wszyst­ Roz stanęły dwie kury prze sklepem z bły, którzy hałasując, śmiejąc się i obwi­ kimi druhami pragnie w tym miejscu ser­ wystawą jaj wielkanocnych. Jedno jajo niając głośno „niedźwiedzia” za wszel­ decznie podziękować mieszkańcom wsi za było z czekolady, taką wielką wstęgą kie niepowodzenia, wodzili go od gospo­ gościnność i dary, które w całości zostaną przewiązane. Ta jedna kura nachylo się darstwa do gospodarstwa. Każdy w tym wykorzystane na zakup sprzętu do samo­ do tej drugiej i pyto: zapustnym korowodzie pełnił ważną rolę, chodu bojowego. - Sąsiadko a nie znają tego kokota? polegającą głównie na płataniu przeróż­ Marzena Dymarczyk nych figli. Policjant wypisywał fikcyjne Fot. zamieszczona na tylnej stronie okładki. ♦ ♦ ♦ Jak sie przysięga składo, to należy być zawsze trzeźwym, pra? Powstało nowe Koło Polskiego Związku Wędkarskiego Jedna pora małżeńska przyszła na ślub do kościoła. Organista już zaczoł śpiewać Veni Creator, ksiądz wychodzi Koło Gminne Turawa w ornacie, zbliża się do młodej pary i^ * widzi, że młody pan pijany jak bela. Dnia 18.12.2005r. odbyło się zebranie przydzielony przez Wójta Gminy Turawa Zgorszony tym widokiem powiado: sprawozdawcze Koła PZW Osowiec, na (stara remiza straży pożarnej). Lokal zo­ którym większością głosów podjęto stał wyremontowany wspólnie z sołtysem - Przecież to obraza boska! Do sa­ uchwałę o zmianie nazwy i siedziby koła. wsi Węgry. kramentu małżeństwa nie można przyjść w takim stanie. Nową siedzibą Koła Gminnego Tura­ Z lokalu tego będzie korzystało koło wa jest lokal w Węgrach ul. Opolska 14b wędkarskie oraz Rada Sołecka. - Księżoszku — odezwała się młoda W czasie re- pani - czy oni myślą, że on by tu ze mną przyszoł kiejby był trzeźwy? montu lokalu i je­ go urządzania naj­ Zebrał i opracował: większy wkład Walter Świerc pracy wnieśli soł­ tys Jerzy Dziu­ ba oraz człon­ Józef Derkacz, Walter Ledwoń i Ryszard kowie koła: Hen­ Kogut. ryk Sznurowa, Lokal - jako biuro Zarządu Koła - od Andrzej Maty- 02.01.2006 do 30.04.2006 jest czynny w szok, Andrzej każdy wtorek i czwartek od godziny 16.30 Włodarski, Ma­ do 18.00. Od 1.05 bieżącego roku w każdy ciej Makowski, pierwszy wtorek miesiąca w godzinach 16.00-18.00. Remont biura sołtysa Węgier i Koła Wędkarskiego. Na zdjęciu Jerzy Józef Leibik, Ry­ Dziuba i Ryszard Pawleta. szard Pawleta, Ryszard Kogut MAC.ZL C 2 0 0 6 f A L A

Uwaga: Konkurs!!! Moja Szkoła w Unii Europejskiej

Wzorem lat ubiegłych członkowie nych na temat szans wynikających z człon­ W związku z tym SKE ogłasza konkurs Szkolnego Klubu Europejskiego działają­ kostwa Polski w Unii Europejskiej. literacko - plastyczny dla wszystkich gim­ cego przy PG w Turawie proponują swo­ Celem tegorocznej edycji jest zachęce­ nazjalistów i uczniów klas IV - VI szkół im koleżankom i kolegom udział w progra­ nie do refleksji nad kierunkami rozwoju podstawowych naszej gminy. Zadaniem mie „Moja szkoła w UE”. Istotą tego pro­ Wspólnoty i włączenie najmłodszych Po­ uczniów podstawówek jest wykonanie gramu jest przeprowadzenie wśród mło­ laków w nurt europejskiej debaty o przy­ pracy plastycznej na temat: „Symbol kul­ dzieży działań informacyjnych i edukacyj- szłości UE - o ich przyszłości. tury europejskiej”, natomiast gimnazjali­ ści mają do wyboru pracę pisemną pla­ styczną lub poster nt. „Ja i moi rówie­ śnicy w Unii Europejskiej Ekologia w przedszkolu Prace będzie można przesyłać na adres PG w Turawie do końca marca 2006 r. Przedszkole Publiczne w Kotorzu Ma- podczas którego otrzymali interesujące Ogłoszenie wyników odbędzie się ^ ^ ły m posiada program pracy wychowawczo- informacje na temat ekologii. Nawiązana 7.04.06 r. Regulamin konkursu organiza­ ^M ydaktycznej z dziećmi do roku 2010 oparty została współpraca z Ligą Ochrony Przy­ torzy prześlądo wszystkich szkół. Będzie na szeroko pojętych działaniach ekologicz­ rody, której dzieci zostały członkami otrzy­ on również dostępny na stronie interne­ nych. Są to działania skierowane zarówno mując legitymacje. towej gimnazjum. na bezpośredniąpracę z dziećmi jak i peda- Na co dzień w pracy z dziećmi wyko­ Serdecznie zapraszamy do udziału - gogizację rodziców, a także współpracę rzystywane są surowce wtórne - plasti­ nagrody przewidziane. z instytucjami użyteczności publicznej - kowe pojemniki, butelki, kartony, papier. W imieniu uczniów Nadleśnictwem Turawą Urzędem Gminy Dzieci biorą udział w sprzątaniu okolicy organizujących konkurs: w Turawie, Remondis. Dzieci ucząsię jak podczas trwania Dni Ziemi. Jolanta Unicka - opiekun SKE dbać o środowisko naturalne człowieka, jak Tak aktywnie kształtowana postawa szanować przyrodę, jak oszczędzać wodę, dziecka na pewno zaowocuje w przysz­ ucząsię segregowania odpadów. łości i jako osoby dorosłe będą dbały Rodzice brali udział w spotkaniu o swoje środowisko naturalne. 50 lat Szkoły z przedstawicielem Nadleśnictwa Turawą T. Żulewska Gimnazjaliści dziękują Dyrekcja i uczniowie Publicznego Gim- poprawić bezpieczeństwo na terenie bo­ Dyrekcja i Grono Pedagogiczne azjum w Turawie składająPanu Józefo­ iska szkolnego. Publicznego Gimnazjum w Turawie wi Kalińskiemu serdeczne podziękowanie Dziękujemy również Firmie H&H Du­ • informują, iż w dniach za nieodpłatne przekazanie szkole mate­ dek za podarowanie szkole drewnianych i roku riałów do wykonania ogrodzenia. Ofiaro­ elementów, które upiększyły wystrój klas. 3. 4. czerwca 2006 zostanie zorganizowana uroczystość wane elementy pozwoliły nam znacznie Eryka Matysek Pięćdziesięciolecia Szkoły w Turawie Zapraszamy do udziału Podziękowanie wszystkich absolwentów szkoły, obecnych uczniów i ich rodziców, Przedszkolaki z Rzędo­ byłych i obecnych pracowników wa po raz trzeci zostały za­ i przyjaciół szkoły! proszone na Bal Przebie­ Zapewniamy liczne atrakcje i imprezy rańców do Przedszkola w towarzyszące: występy gimnazjalistów, Turawie. Dzieci z dużym koncert orkiestry dętej, pokazy zaciekawieniem poznawa­ strażackie, skoki spadochronowe, ły pomieszczenia przed­ występy kabaretów, lot balonem, szkola oraz uczestniczyły zabawę taneczną. we wspólnej zabawie. Organizatorem festynu jest Sołtys W imieniu dzieci ser­ i Rada Sołecka wsi Turawa. decznie dziękuję dyrekcji Wszelkich informacji udziela sekretariat przedszkolaza zaproszenie. i dyrekcja PG w Turawie pod numerem Beata Warmons telefonu: 077 4212029 fA LA MARZŁC 2 0 0 6 Kulisy Nowinki Zakrzowskie 21 lutego, tym razem „Kulis" z miesięcznym opóźnie­ niem przedszkolaki z Za- Od czterech numerów FALI śledzimy krzowa Turawskiego „ambitne” artykuły pani radnej z Ligoty - i Ligoty Turawskiej oraz DanutyMatysek, dotyczące reformy oświa­ Rada Sołecka z Zakrzo- ty „za lasami”. Znajomość tematu doty­ wa zaprosiły wszystkie czy w zasadzie już tylko osób, które przed babcie i dziadków na sześciu laty bezskutecznie walczyły o szko­ spotkanie z okazji Dnia ły. Pozostali czytelnicy - to rodzice, którzy Seniora. Dzieci pod kie­ zupełnie nie znają tematu; zaakceptowali runkiem Beaty Barszcz zastaną sytuację, bo jakie mająinne wyjście! przygotowały piękny Wciąż nie możemy zrozumieć, jaki cel program artystyczny przyświeca pani Radnej, aby po sześciu oraz własnoręcznie wy­ latach drążyć wciąż ten sam temat! Mało konały słoneczka i serduszką którymi ob­ Tradycyjnie 8 marca chłopcy z przed­ tego, opisywać i przytaczać nieprawdzi­ darowano wszystkich gości, a mamy i szkola wyruszyli w podróż po gminie| we, a nawet sfałszowane dane. Jak niski­ Rada Sołecka dostarczyły ciasta. Na spo­ obdarowując serduszkami i słoneczkami mi pobudkami musi kierować się osoba, tkanie przybyła również sekretarz gminy panie z Urzędu Gminy, banku, apteki która tak chętnie manipuluje, intryguje Stanisława Brzozowska, ksiądz pro­ i ośrodka zdrowia w Turawie oraz nauczy­ i skłóca środowiska. boszcz oraz sołtys. Wszystkim dzieciom cielki ze Szkoły Podstawowej w Ligocie, Dokumentacja Komitetu Obrony Szko­ oraz paniom z przedszkola należą się ser­ panie z poczty i sklepów w Ligocie i Za­ ły, dotycząca likwidacji szkoły w Kadłu­ deczne słowa podziękowania. krzowie. bie z 2000 roku została głęboko schowa­ Tegoroczna zima była nie tylko na z nadzieją że do sprawy nigdy już nie uciążliwa dla ludzi, jeszcze bardziej trzeba będzie powracać. Bo i po co? Przy­ ucierpiały zwierzętą szczególne te le­ woływanie tamtych sytuacji powoduje śne. Aby choć trochę poprawić trud­ wciąż ogromne rozgoryczenie i żal spo­ ne warunki bytowe zwierzyny rolni­ wodowany niesprawiedliwością jaka do­ cy Rajner Kurowski i Klaudiusz Ko­ tknęła mieszkańców Kadłuba. chanek z Zakrzowa oraz Teodor Moch z Kadłuba wraz z sołtysem bez­ Niestety, trzeba było „ odgrzebać" interesownie, własnym transportem, opa-słą teczkę, aby rzetelnie spojrzeć przeznaczając na ten cel własne sia­ i ustosunkować się do tendencyjnych ar­ no, dokarmiali zwierzynę leśną. Soł­ tykułów pani Matysek i przedstawionych przez nią faktów. tys Jerzy Zubeil serdecznie panom W poprzednim numerze FALI jest tabe­ dziękuje. lą przedstawiana na sesjach ówczesnym Dzieci z Zakrzowa składają Paniom z Urzędu Gminy M .Z u b e i l ^ życzenia z okazji Dnia Kobiet. radnym. Dzisiejsi czytelnicy, analizując ją (chociaż wątpliwe, aby ktoś to robił), mogą odnieść bardzo niekorzystne wrażenie od­ Kolejna sfałszowana informacja - nej, siatkowej, koszykowej! Posiadaliśmy nośnie wyposażenia szkoły w Kadłubie. w tabeli pani Radna wykazuje istnienie wystarczająca ilość pomocy naukowych, Gwoli wyjaśnienia-już w 2000 roku szkoła w Ligocie kuchni dla 150 uczniów. Kto z dobre wyposażenie w lektury szkolne! Ale dysponowała komputerami. Przecież sama radnych potwierdzi tę informację? A może czy ktoś brał pod uwagę dobro dzieci? pani Matysek zażyczyła sobie wglądu do ta „ obszerna ” kuchnia to po prostu gar­ A reforma miała poprawić warunki bazowe książki inwentarzowej - czy aby na pewno nek 35-litrowy i 150 kubków? Tak właśnie i lokalowe. Czy poprawiła? Czy dzieci z Ka­ są nasze! Tabela jednak tego nie pokazuje! manipuluje się danymi! dłuba i Zakrzowa skorzystały przechodząc, Kolejne przekłamanie - czy pani Radna Do dzisiaj z rozbawieniem wspominamy a raczej jeżdżąc do Ligoty? nie widziała w naszej szkole szatni? W Za­ objazdy naszych trzech szkół, organizowa­ Interesuje nas, co pani Radna zamierza krzowie zauważono szatnię wydzieloną na ne przez Komisję Oświaty. Pytania o wy­ jeszcze opublikować w kolejnych Kulisach? korytarzu, a w Kadłubie nie? Czyżby nasze posażenie szkoły w pomoce naukowe, Mamy nadzieję, że przytoczy Pani protokół dzieci siedziały w płaszczach? Prawda jest sprzęt szkolny, infrastrukturę sportową z terenowej kontroli z dnia 13 grudnia1999 r., taką że nasze trzy szatnie wydzielone na potraktowano marginalnie! Najważniejsza protokół z posiedzenia Zarządu Gminy korytarzach rozładowywały sytuację loko- była ilość muszli klozetowych i pisuarów. z dnia 6 stycznia 2000 r. Liczymy, że wskaże mocyjnąw sytuacji, gdy wszystkie klasy Tu rzeczywiście nie dorównywaliśmy Li­ Pani właściwą wersję Strategii Rozwoju kończyły lekcje o tej samej porze. Czy dwie gocie! Byliśmy ubożsi o jednąmuszlę i je­ Gminy Turawa na lata 2000-2006, przyjętą maleńkie szatnie znajdujące się w Ligocie den pisuar. Naszą chlubą była wówczas Uchwałą Rady Gminy Nr XI/133/99 z dnia dla setki uczniów są korzystniejszym roz­ gotową bardzo dobrze wyposażona sala 17 XII 1999 r., uwierzytelnioną podpisem wiązaniem? A może bezpieczniejszym?! gimnastyczną boisko do piłki nożnej, ręcz­ Dokończenie na stronie 25 MAE.ZŁC 2006 TALA Gminna reforma oświaty „za lasami” Jubileusz Złote Gody Kulisy (cz. V) W grudniu 2005 Wszystkie tabele, wyliczenia i argumenty roku w Urzędzie Sta­ optujące za takim lub innym rozwiązaniem nu Cywilnego w Tu­ kwestii oświatowej„za lasami” najwcze­ rawie, po pięćdziesię­ śniej otrzymywali radni z Komisji Oświaty, ciu latach wspólnego która po wyborach samorządowych z 11 X życia, spotkały się z 1998 roku składała się wraz ze mnąz nastę- władzami gminy i kie- pujących osób: S.Bloszczyk (Rzędów), rownikiem urzędu E. Grzesik (Kadłub), LTendera (Węgry), stanu cywilnego czte­ Z.Mazur (Kotórz W.),R.Respondek (Oso­ ry pary małżeńskie. wiec). Bezapelacyjnymi liderami wtej gru­ Przy stole zasta­ pie byli wielokrotni radni, członkowie Za­ wionym wypiekami, rządu Gminy, E.Grzesik i S.Bloszczyk. To przy kawie i lampce właśnie oni jako pierwsi mieli wszystkie wia­ szampana, Jubilaci domości - ba, sami je tworzyli, gdyż to Za- mieli okazję poznać się i na chwilę ode­ Aktu dekoracji dokonali wójt gminy - rząd nakreślał kierunki i plany rozwoju gmi­ rwać od codziennych trosk. Waldemar Kampa i zastępca wójta Sła­ ny. Czy przy takim zestawieniu członków Tradycjątakich spotkań jest uhonoro­ womir Kubicki. • Komisji było możliwe ukrycie lub przeina­ wanie par małżeńskich pamiątkowymi Szanowni Jubilaci zgodnie stwierdzili, czenie czegokolwiek? Po analizach i dys­ medalami za długoletnie pożycie małżeń­ że pięćdziesiąt lat wspólnego pożycia wy­ kusjach te same materiały otrzymywali na skie od Prezydenta Rzeczpospolitej Pol­ pełnione było zarówno troskami jak i ra­ najbliższej sesji pozostali radni. skiej oraz kwiatami i upominkami. dością. W bardzo krótkim czasie zorientowa­ Otrzymali je następujący Jubilaci: Proszę o zgłaszanie w Urzędzie Sta­ łam się (także część radnych), że coś jest Emanuel i Renata Bartylowie nu Cywilnego w Turawie pokój nr 15 lub nie tak. Ani na posiedzeniach Komisji, ani z Kadłuba Turawskiego telefonicznie 0774 212 109 o rocznicy na sesjach - po rzuceniu okiem na otrzy­ Gertruda i Ginter Kaluzowie 50-lecia pożycia małżeńskiego w roku mywane materiały i schowaniu ich do tecz­ z Bierdzan 2006, celem wystąpienia do Prezydenta ki - radny z Kadłuba nie zabierał głosu. Antonia i Gerard Kulawikowie Rzeczpospolitej Polskiej o przyznanie Milczał. Podczas gdy radni reprezentują­ z Zawady medali. cy miejscowości ze szkołami proponowa­ Anna Fach z Turawy. Krystyna Moch nymi do likwidacji robili wszystko, żeby właśnie na sesji, w obecności pozosta­ łych argumentować o potrzebie tej szkoły plan przygotowany przez Zarząd zaczyna dłub słynnego określenia „ centrum geo­ w środowisku, ojej przygotowaniu, bazie się sypać, że losy właśnie tej szkoły ważyły polityczne („Strategia...”, którąposłużył lokalowej i materialnej sprostujacej refor- się już w 1992/93 roku („Fala” 2 /11/93), że się Komitet z Kadłuba w NSA nigdy nie ^ H n ie, radny z Kadłuba milczał. „ Strategia rozwoju gminy do 2006 roku ” została uchwalona. Była wersjąroboczą.) Dzisiaj, patrząc na to z perspektywy kil­ po poprawce Komisji Oświaty, której był Nie zgadzając się z „ obiektywną ” opi- ku lat stwierdzam jednoznacznie, że właśnie członkiem, została uchwalona bez konkret­ niąspecjalnej komisji lustrującej szkoły pro­ swoją biernością przybliżył koniec szkoły nego umiejscowieniajednej, zbiorczej szkoły ponowane do likwidacji, doprowadziłam do w Kadłubie. Pierwszy wiedział, że misterny „za lasami” i tym samym pozbawiła Ka- ponownych oględzin szkół, ale już przez wszystkich radnych. 31 stycznia 2000 roku radnym towarzyszyli rodzice z Ligoty, któ­ Kulisy „Kulis” rzy dzień wcześniej usłyszeli: „ wasza szko­ cydowali o lokalizacji szkoły zbiorczej łajest lepiej przygotowana, ale myjuż obie­ Dokończenie ze strony 24 w Kadłubie Turawskim. cali Grzesikowi, to niech tak zostanie, ówczesnego Sekretarza Gminy i przesłaną Może wreszcie KTOŚ nam wyjaśni, co jakoś się pogodzicie Cdn. przez nas doNaczelnego Sądu Administra­ zaważyło, że w dniu 18 lutego 2000 r. radni Przewodnicząca Komisji Oświaty cyjnego. Najistotniejsza dla nas jest strona głosująprzeciwko Kadłubowi stosunkiem D. Matysek 12 tejże Strategii. Zainteresowanych odsy­ głosów 9 do 8 i co najdziwniejsze - prze­ łamy do niej. wodniczący Rady Gminy ma już przygoto- Nie trzeba dodawać, że we wszystkich wanązgodę Kuratora?! Było to też ciekawą Sprawa likwidacji szkoły w Kadłubie ww. dokumentach wskazuje się na utwo­ zagadką dla członków Zarządu... Radni nie Turawskim znalazła swój epilog w Naczel­ rzenie zbiorczej szkoły dla trzech naszych uwzględnili prośby rodziców z Zakrzowa, nym Sądzie Administracyjnym. Sąd orzekł, wsi właśnie w Kadłubie Turawskim. którzy życzyli sobie, aby ich dzieci uczęsz­ że szkoła w Kadłubie została zlikwidowa­ Liczymy również, że przedstawi Pani czały do Kadłuba. Dlaczego nie uwzględnili? na z rażącym naruszeniem przepisów pra­ przebieg sesji z dnia 31 grudnia 2000 roku Niestety, na te pytania nigdy nie uzy­ wa. I to jest cała prawda!!! i nie omieszka napisać, że radni, po uprzed­ skaliśmy odpowiedzi. Może jednak pani W imieniu Komitetu Obrony nim objeździe i lustracji wszystkich placó­ Matysek wyjawi nam tę tajemnicę w V lub Szkoły z 2000 r. wek, wprawdzie jednym głosem, ale zade- w VI części „Kulis”... Krystyna Borkowska f A L A MAE.ZLC 2006 <#> — Podsumowanie konkursu Najładniej oświetlona zagroda 2005

27 grudnia 2005 roku odbył się „Kon­ ogólny, inwencję własną gospodarzy (cie­ Dawid- Ligota Turawska, III miejsce: Le­ kurs na najładniej oświetloną zagrodę w kawe pomysły), innowacyjność rozwiązań, okadia i Werner Rozworowie- Osowiec. okresie Świąt Bożego Narodzenia w Gminie kolorystykę oświetlenia, wykorzystanie Wyróżnienia (alfabetycznie): Cecylia Turawa”. Konkurs został zorganizowany jako elementów ozdobnych werand, tara­ Glados- Osowiec-Trzęsina, Józef Glados przez Uiząd Gminy po raz pierwszy. Do udzia­ sów, balkonów, krzewów i drzew ogrodo­ - Osowiec-Trzęsina, Izabela Hermańska łu w konkursie zgłosiło się dziewięć osób z wych, elementów architektury, nawiązanie - Zakrzów Turawski,Manfred Kurowski terenu całej gminy. Komisja konkursowa do tradycji Świąt Bożego Narodzenia -Zakrzów Turawski,Adriana Moch - Rzę­ dokonywała oceny w godz. 16.30-20.00. Po dokonaniu oceny Komisja przyzna­ dów,Paweł Weber- Kotórz Mały. Komisja zwracała uwagę na następują­ ła następujące miejsca: I. miejsce: Teodor Wszystkie nagrodzone i wyróżnione ce elementy przystrojenia zagród: wygląd Mateja - Zawada, II. miejsce: Jadwiga osoby otrzymały pięknie wydane i bogato ilustrowane nagrody książkowe (albumy) ufundowane przez Urząd Gminy Turawa. Zaproszenie do udziału w konkursie Zdjęcia oświetlonych zagród moż­ na obejrzeć na stronie www.turawa.pl^^ w dziale aktualności - archiwum, pod^R Ukwiecona Gmina 2006 hasłem „podsumowanie konkursu” Serdecznie zapraszamy do udziału Ocenie poddane będą: wygląd ogólny, (http://www.turawa.pl/index2.php3). w konkursie ogłoszonym przez Urząd Gmi­ stan trawnika, ład i porządek, kwiaty jedno­ T.G. ny na najpiękniejszy przydomowy ogródek roczne, kwiaty wieloletnie, krzewy ozdob­ we wsiach Gminy Turawa pod nazwą ne, kompozycje balkonowe (tarasy), inwen­ „Ukwiecona Gmina”. Chęć udziału w kon­ cja własna gospodarzy (ciekawe pomysły). kursie należy zgłosić sołtysowi najpóźniej W sprawach spornych i nieuregulowa­ Ogłoszenie do dnia 28 kwietnia 2006 r. O szczegóły do­ nych niniejszym regulaminem rozstrzygać tyczące konkursu proszę pytać w Urzędzie będzie komisja konkursowa powołana W dniu 01.02.2006r. został uruchomio­ Gminy Turawa w Referacie Promocji i Pro­ przez Wójta Gminy Turawa ny Punkt Konsultacyjny w Turawie do gramów Pomocowych, teł. 077 4212109. T.G. spraw uzależnień (alkohol, narkotyki, prze­ Regulamin konkursu Urząd Gminy Turawa moc domowa). „Ukwiecona Gmina” w roku 2006 Punkt czynny jest w pierwszą i trzecią środę miesiąca w godz. od 16:00 -19:00. W konkursie mogą wziąć udział osoby Konsultacji udziela specjalista do spraw zamieszkujące na terenie Gminy Turawa. Reklama uzależnień mgr Iwona Bereziuk. Punkt Konkurs odbędzie się w dwóch eta­ mieści się w siedzibie Urzędu Gminy, po­ pach: 18 maja i 17 sierpnia. Informujemy, że istnieje możliwość za­ kój nr 3 (parter). i Chęć udziału w konkursie należy zgło­ mieszczania w „Fali” płatnych ogłoszeń Telefon kontaktowy: 077 4212 012; te­ sić sołtysowi danej wsi najpóźniej do dnia i reklam. Szczegóły w Referacie Promocji lefon komórkowy: 0601-580-514 28 kwietnia 2006 r. Urzędu Gminy, tel. 077 4212012. Sołtysi przekażą listy chętnych do udziału w konkursie do Urzędu Gminy Turawa najpóźniej do dnia 8 maja 2006 r. Gminne Centrum Informacji Przydomowe ogródki kwiatowe ocenia­ ul. Opolska 39c, 46- 045 Turawa, tek: 077 /421 20 72 ne będąprzez komisję konkursową po wo- e-mail: [email protected], www.gciturawa.pl łanąprzez Wójta Gminy Turawa. Komisja konkursowa będzie wizytować świadczy bezpłatnie usługi ♦ udostępnienia pracodawcom bazy CV przydomowe ogródki kwiatowe w maju w zakresie: osób poszukujących pracy, (18 maja, czwartek) i sierpniu (17 sierpnia, ♦ dostępu do Internetu dla osób poszu­ ♦ możliwości umieszczenia przez praco­ czwartek) 2006 r. kujących pracy, osób bezrobotnych, dawców ofert pracy, Uczestnik zgłaszając się do konkursu absolwentów, ♦ udzielania informacji o szkoleniach i deklaruje udział w dwóch etapach kon­ ♦ dostępu do informacji dotyczących pra­ możliwości dokształcania się, kursu „Ukwiecona Gmina”. Punkty i oce­ cy, dostępnych w sieci Internet, ♦ pomocy w przygotowywaniu doku­ ny dokonywane będą po każdym z dwóch ♦ dostępu do ofert pracy z Powiatowego mentów potrzebnych do poszukiwania etapów. Nagrody zostaną przyznane za Urzędu Pracy w Opolu, Sklepu z pracą pracy (CV, List motywacyjny, Podanie), łączną liczbę punktów uzyskanych w oby­ w Opolu oraz dostępu do ofert pracy ♦ udzielania informacji dla osób rozpo­ dwóch etapach. od miejscowych pracodawców, czynających działalność gospodarczą. Laureaci trzech pierwszych miejsc ♦ możliwości umieszczenia na stronie in­ ZAPRASZAMY!!! otrzymają nagrody ufundowane przez ternetowej GCI, CV osób poszukują­ czynne od poniedziałku do soboty Urząd Gminy Turawa. cych pracy, od godz. 7.00 do 17.00 MAR.ZL.C 2006 wmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmaammmmmmm F A L A

Ogłoszony przetarg na budowę Zakaz wypalania traw kanalizacji w Kotorzu Małym i Zawadzie

W związku ze zbliżającąsię wiosną oraz XXIX/239/05 zabrania się wypalania ścier- Kanalizacja prowadzonymi pracami porządkowymi na nisk i traw pod karą grzywny zgodnie z art. posesjach przypominam mieszkańcom gmi- 10 ust.2a ustawy z 13 września 1996 r. o ny, że zgodnie z § 24 ust.2 Uchwały Rady utrzymaniu czystości i porządku w gminach. sanitarna Gminy Turawa z dnia25 listopada 2005 r. Nr Wójt Gminy Turawa Gmina Turawa ogłosiła przetarg na budowę kanalizacji sanitarnej w miejsco­ wości Kotórz Mały i Zawada. Ogłoszenie Podziękowania o ww. przetargu zostało przekazane Pre­ zesowi Urzędu Zamówień Publicznych Za prace remontowe w Wiejskiej Izbie Serdecznie dziękuję za pomoc przy or­ oraz zamieszczone na stronie interneto­ Regionalnej Gminy Turawa z siedzibą w ganizacji wiejskiego kuligu: Reinholdowi wej www.bip.turawa.pl i na tablicy ogło­ Ligocie Turawskiej, tj. wymianę 2 okien, Feliksowi, Teobaldowi Konieczny, Piotro­szeń w Urzędzie Gminy Turawa. składam serdeczne podziękowanie panom: wi Helschrowi orazAndrzejowi Rychliko­ Otwarcie ofert odbędzie się 31. marca Henrykowi Paniczowi, Bonifacemu Sta­wi. Dziękuję właścicielom ciągników: Ber­ br. o godz. 12.20 w budynku Urzędu Gmi­ siowi i Alfredowi Gizie. nardowi Nowakowi, Ryszardowi Długo­ny w Turawie. f Sołtys D. Matysek szowi i Romanowi Wiesiołkowi. Projekt kanalizacji został złożony do Serdeczne podziękowania należą się Europejskiego Funduszu Rozwoju Regio­ sponsorom: Piotrowi Wrzodowi- rzeź­ Sołtys wsi Kadłub Turawski składa tą nalnego w ramach ZPORR działanie 1.2 - nia w Zawadzie, Renacie Kulig- sklep drogą serdeczne podziękowania wszyst­ infrastruktura ochrony środowiska. Pro­ spożywczy w Kotorzu Małym, Joachimo­ kim mieszkańcom za gościnne i szczere jekt przeszedł pozytywnie ocenę formalną wi Matuszewskiemu- piekarnia w Szcze- przyjęcie „Niedźwiedzia”. merytoryczną i został rekomendowany drzyku. Tegorocznemu „ Wodzeniu Niedźwie­ Zarządowi Województwa Opolskiego dzia” przyświecał zaszczytny cel: pozy­ Sołtys wsi Kotórz Mały przez Regionalny Komitet Sterujący. Do skanie pieniędzy, które umożliwiłyby sfi­ Klaudia Świerc dnia dzisiejszego jednak Zarząd Woje­ nansowanie żaluzji zamontowanych w wództwa Opolskiego nie podjął decyzji oknach nowo wyremontowanej świetlicy. o dofinansowaniu niniejszego projektu. Ponadto dary w postaci artykułów spożyw­ Aleksandra Kansy czych przekazywane są już tradycyjnie Od redakcji klasztorowi Franciszkanów na Górze św. Wszystkich chętnych do współpracy 2006 r, w wersji drukowanej i elektronicz­ Anny oraz Seminarium Duchownemu w z Redakcją i zamieszczenia artykułów w nej (w miarę możliwości). W przypadku, Opolu. Symboliczną kwotą wsparto też kolejnym (2/65/2006), czerwcowym nume­ gdyby nie dysponowali Państwo nośni­ miej scową szkołę podstawową. rze Kwartalnika „Fala” serdecznie zapra­ kiem typu dyskietka, płyta CD, proszę się Ernest Grzesik szamy i prosimy o dostarczanie materia­ zgłosić do Referatu Promocji Urzędu Gmi­ •Fotografia na tylnej stronie okładki łów w nieprzekraczalnym terminie 31 maja ny Turawa (pokoje nr 19 i 20).

Pani Panu Janinie JACHIMIAK Jerzemu FARYSOWI wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci szczere wyrazy współczucia z powodu śmierci BRATA MĘŻA składa składa Wójt Gminy Turawa, Kolegium Redakcyjne „Fali” Zarząd Towarzystwa Miłośników Ziemi Turawskiej i Zarząd Towarzystwa Miłośników Ziemi Turawskiej

Z bólem żegnamy Państwu długoletniego działacza oraz członka Jerzemu i Marii ZUBEIL klubu LKS „Sokół” Bierdzany, wyrazy współczucia z powodu śmierci Pana MATKI I TEŚCIOWEJ Gintera GOSPODARKA składają Łączymy się w smutku i żalu z Żoną i Dziećmi. Wójt, Radni, Sołtysi oraz Pracownicy Zarząd oraz członkowie klubu LKS Bierdzany Urzędu Gminy Turawa FALA MAR.ZŁC 2006 SPORT w GMINIE LZS w Turawie Tenis Drużyna piłkarska w Turawie istniała spoza województwa, włączając mistrzów i już od dawna, jednakże z powodu bra­ wicemistrzów świata w biegach górskich stołowy ku osoby, która chciałaby prowadzić ten weteranów oraz mistrzostw Polski junio­ zespół została zakończona jej działal­ rów i seniorów. ność, o czym pamiętająstarsi mieszkańcy W minionym roku kalendarzowym dzię­ Uczennica V LO w Opolu i mieszkanka Turawy. ki środkom przekazanym z Urzędu Gminy Kadłuba Turawskiego, Kamila Borkow­ W roku 1997 kilku sportowców posta­ w Turawie podłączony został prąd, a wios­ ska, w dalszym ciągu intensywnie trenuje nowiło reaktywować zespół, aby w spor­ ną zamontowane zostanie oświetlenie tenis stołowy w KTS MOKSiR Zawadzkie. towy i zdrowy sposób spędzać wolny części boiska, dzięki ufundowaniu prze­ Ciężka praca na treningach przekłada się czas. Boisko, które niestety wówczas już wodów elektrycznych przez Joachima jednak na wyniki w tej dyscyplinie. stanowiło ugór, przygotowali własnym Jagusia i Joachima Matuszewskiego - W lutym br. została misti^niąwojewódz­ sumptem, wykorzystując do tego okres wspierającego również finansowo klub. twa seniorek (będąc jeszcze juniorką) w grze wakacji, a także pomocJózefa Wursta, Przy zakładaniu nowego klubu i two­ pojedynczej, w grze podwójnej i wicemi-^ Huberta Lempira i Karola Cebuli z Tu­ rzeniu składu drużyny brały udział osoby strzyniąw grze mieszanej. W sumie zdoby­ rawy. Bramki zostały przygotowane w tylko z okolic Turawy, co było głównym ła dwa medale złote i jeden srebrny i tym warsztacie Zygmunta Spyry z Kotorza założeniem, lecz niestety z wielu różnych sukcesem potwierdziła kolejny raz, że jest Małego, a za szatnię do dnia dzisiejszego powodów nie udało się prowadzić druży­ najlepszą tenisistką województwa. służy kiosk informacji turystycznej. Obec­ ny, w której mogliby grać zawodnicy tyl­ Jej wysokie umiejętności znane są tak­ nie dzięki staraniom Roberta Pastuszcza- ko z Turawy i okolic. że na krajowych stołach. Obecnie w ka­ ka, Tomasza Mazurka, Jacka oraz Kusia Obecnie drużyna gra w B klasie, treno­ tegorii juniorek zajmuje siódme miej­ Tomasza Sakowskiego szatnia ta nabra­ wana jest pod okiem Łukasza Lorenca, a sce w Polsce, a w kategorii seniorek ła zupełnie innego, ładnego wyglądu. w jej skład wchodzą: Piotr Chwastowski, 29 miejsce. W najbliższym czasie będzie W latach 2003-2004 udało się założyć Tomasz Wójcik, Jacek Kuś, Roland Spy-przygotowywać się do Mistrzostw Pol­ sekcję trampkarzy. Sekcja ta powstała dzię­ ra, Adam Bochenek, Zbigniew Marcin­ski Seniorek i Mistrzostw Województwa ki dużemu zaangażowaniu Wojciecha kiewicz, Tomasz Mazurek, Mariusz Pisz­Juniorek. Mielnika, który zajął się tymi chłopakami czałka, Janusz Markier, Łukasz Stręk, ♦ ♦ ♦ (obecnie trenuje młodzieżowców Odry Paweł Taskin, Michał Bochański, Woj­ W lutym, w sali OSP Węgry, odbył się Opole), a także wsparciu finansowemu ciech Mielnik, Robert Pastuszczak i Bar­ cykl turniejów tenisa stołowego o mistrzo­ Józefa Kalińskiego, który ufundował nie tosz Polański. stwo gminy w kategorii szkół podstawo­ tylko komplet strojów, butów i piłek, ale Prezesem klubu od jego powstania jest wych i klas gimnazjalnych. Dużą niespo­ pomógł również zakupić traktorek do ko­ Edward Pastuszczak, który od początku dziankę sprawił Łukasz Farys, uczeń V kla­ szenia trawy i przekazał betonowe ogro­ jako .Jednoosobowy zarząd” rozwiązuje sy PSP Ligota Turawska, który w tym rok4 dzenie odgradzające teren gimnazjum od problemy nie tylko klubu i drużyny, ale pokonał najlepszych tenisistów gimnazjum boiska. Niestety z braku zaangażowania jest pomocny również w problemach oso­ (w ubiegłym był trzeci). dzieci i rodziców drużyna zawiesiła dzia­ bistych zawodników zawsze chętnie słu­ Organizatorzy dziękująpanu Zygfrydo­ łalność po dwóch sezonach. Przy zakupie żąc wsparciem i dobrym słowem. wi Klimkowi, Prezesowi OSP Węgry za traktora wspomnieć należy również wspar­ Atmosfera jaka obecnie panuje w klu­ udostępnienie sali, w której odbyły się cie finansowe Henryka Dudka oraz po­ bie jest po prostu rodzinna. Zawodnicy, a wszystkie turnieje szkolne. moc od strony serwisowej do dnia dzi­ są wśród nich prawnicy, pracownicy na­ Na sąsiedniej stronie przedstawiamy siejszego Zygmunta Spyry z Kotorza uki i studenci, spotykają się po meczach ranking najlepszych zawodników i zawod­ Małego. Postawione zostały również za­ razem ze swoimi rodzinami, dziewczynami niczek w poszczególnych kategoriach. daszenia dla zawodników rezerwowych. tworząc więź i miłą atmosferę. Roman Borkowski Ponieważ drużyna korzysta tylko ze Jako zawodnik chciałem szczególnie wsparcia Urzędu Gminy w Turawie -jeśli podziękować prezesowi klubu zajego nie­ chodzi o stronę finansową, to gros prac strudzone zaangażowanie, a także oso­ Zachęcić też chcę młodych chłopaków wykonują sami zawodnicy korzystając z bom, które pomagają w jakikolwiek spo­ do włączenia się w grę i treningi w druży­ własnych środków i narzędzi. sób naszej drużynie. nie LZS Turawa, a osoby, którym bliski Warto wspomnieć o fakcie, że LZS Nie sposób nie wymienić tutaj Józefa jest sport i dobro drużyny broniącej barw Turawa organizuje razem z Gimnazjum w Kalińskiego - prezesa firmy Klonex, dla Turawy, do wsparcia, czy to finansowe­ Turawie Turawskie Biegi Przełajowe po­ którego wdzięczność jest w naszych ser­ go, czy rzeczowego lub po prostu pomo­ święcone pamięci zawodnika - kolegi cach; Zygmunta Spyrę, który współpra­ cy przy wielu pracach, jakich wymagajesz- Wojtka Siudyły. Jest to największa tego cuje z nami od początku; p. Hawryluka, cze teren boiska sportowego. typu impreza w gminie, skupiająca corocz­ który współpracuje z klubem i jest naszym Ze sportowym pozdrowieniem nie około dwustu zawodników również sponsorem. Adam Bochenek M A R Z Ł C 2 0 0 6 f A L A

Chłopcy do klas IV I miejsce - Dawid Olszok VI miejsce - Dawid Kupka kl. IV, PSP Osowiec kl. III, PSP Bierdzany II miejsce - Adrian Staś VII miejsce -Adrian Warzecha kl. IV, PSP Bierdzany kl. IV, PSP Ligota Turawska III miejsce - Dawid Kompala VIII miejsce - Piotr Możdżeń PSP Osowiec, kl. IV kl. IV, PSP Osowiec IV miejsce - Gabriel Wenzel IX miejsce - Denis Morcinek kl. IV, PSP Ligota Turawska kl. IV, PSP Osowiec V miejsce - MichaelKomor X miejsce - Tomasz Kozak kl. IV, SSP Węgry kl. IV, PSP Zawada Dziewczęta do klas IV I miejsce - Patricia Wrzód V miejsct-Katarzyna Dembińska kl. IV, PSP Zawada kl. IV PSP Osowiec II miejsce - Paulina Klimek VI miejsce - Klaudia Adasik kl. IV, PSP Zawada kl. IV, PSP Osowiec III miejsce - Małgorzata SłotaVII miejsce - Patrycja Arasin kl. IV, PSP Zawada kl. IV, SSP Węgry IV miejsce - Dżesika Nowak VIII miejsce - Sandra Kłak kl. IV, PSP Zawada kl. IV, PSP Osowiec %łopcy do klas VI I miejsce — Łukasz Farys VI miejsce - Kamil Konieczny kl. V, PSP Ligota Turawska kl. VI, SSP Węgry II miejsce - Patryk Gawlica VII miejsce - Daniel Wiench kl. VI, SSP Węgry kl. V, PSP Bierdzany III miejsce - Denis Stych VIII miejsce - Michał Budnik kl. VI, PSP Zawada kl. V, PSP Osowiec IV miejsce - Marcin Lis IX miej sce - Paweł Juszczyk III miejsce - Denis Kotula VII miejsce - Patryk Gawlica kl. VI, PSP Zawada kl. VI, PSP Zawada kl. II, PG Turawa kl. VI, SSP Węgry V miejsce - Patryk Bandura X miejsce - Robert Ciasto IV miejsce - Marek Małek VIII miejsce - Tomasz Węgrzyn kl. VI, PSP Zawada kl.V, PSP Zawada kl. II, PG Turawa kl. I, PG Turawa V miej sce - Krystian Pikos IX miejsce - Patryk Wieszała Dziewczęta do klas VI kl. II, PG Turawa kl. I, PG Turawa I miejsce - Sandra Gola VI miejsce - Natalia Skieresz kl.V, PSP Zawada VI miejsce - Mateusz Skóra X miejsce -Artur Pikos kl. V, PSP Osowiec kl. III, PG Turawa kl. II, PG Turawa II miejsce - Weronika Klimek VII miejsce - Julia Bartyla kl. VI, PSP Zawada kl.V, SSP Węgry Dziewczęta do klas gimnazjalnych VIII miejsce - Joanna Lewicka III miejsce - Aneta Adamiec I miejsce - Izabela Andruszków kl. V, PSP Bierdzany VI miejsce - Katarzyna Pilarska kl. VI, PSP Zawada kl. II, PG Turawa IX miejsce - Betina Krautwurst kl. III, PG Turawa IV miejsce - Dominka Cebula II miejsce - Joanna Cieśla kl. VI, PSP Bierdzany VII miejsce-Sandra Gola kl. V, PSP Zawada kl. II, PG Turawa X miejsce - Daria Powrożnik kl. V, PSP Osowiec V miejsce - Teresa Małek III miejsce - Patrycja Kania kl.V, SSP Węgry VIII miej sce - Agnieszka Slota kl. V, PSP Zawada kl. III, PG Turawa kl. III, PG Turawa IV miejsce - Martyna Friedrich Chłopcy do klas gimnazjalnych IX miejsce -A m anda Iłczyk kl. II, PG Turawa kl. I, PG Turawa I miejsce - Łukasz Farys II miejsce - Oliwer Kubuś V miejsce - Magdalena Słota X miejsce - Joanna Jakusz kl. V, PSP Ligota Turawska kl. II, PG Turawa kl. II, PG Turawa kl. I, PG Turawa Zapraszamy kibiców Piłka nożna Bardzo dobrze wypadła drużyna piłki noż­ Zarząd Ludowego Klubu Sportowe­ dzie wiosennej sezonu 2005/06, odby­ nej klubu LZS Kotórz Mały, która w woje­ go „Silesius”Kotórz Mały uprzejmie wać się będą na obiekcie sportowym wódzkich mistrzostwach Ludowych Zespo­ informuje, że zawody o mistrzostwo kla­ wKotorzu Małym, wg niżej podanych ter­ łów Sportowych wpiłce halowej, zajęła wyso­ sy okręgowej seniorów grupy I, w run­ minów: kie, trzecie miejsce. Turniej rozegrano w opol­ skim „Okrąglaku“ i po eliminacjach wzięło 1. Silesius Kotórz Mały - BTP „Piast” Brzeg 26.03.2006 godz. 14.00 w nim udział 18 drużyn. Drużyna Kotorza 2. Silesius Kotórz Mały - OKS Odra II Opole 08.04.2006 godz. 16.00 w meczu o trzecie miejsce pokonała LZS 3. Silesius Kotórz Mały - LZS Victoria Chróścice 30.04.2006 godz. 16.00 „Start“ Siołkowice 7:1, a w jej składzie wy­ 4. Silesius Kotórz Mały - KS Polonia Domaszowice 7.05.2006 godz. 17.00 stąpili: Gnoiński, Korek, Panek, Zgordziń- 5. Silesius Kotórz Mały - KS Małapanew Ozimek 17.05.2006 godz. 18.00 ski, Gajowiec, Markiewicz, Stykała, 6. Silesius Kotórz Mały - KS „Start” Dobrodzień 28.05.2006 godz. 17.00 Miga, Sobociński - trener Norbert Komor. 7. Silesius Kotórz Mały - LZS Grodziec 3.06.2006 godz. 17.00 Roman Borkowski FALA M A C . Z L C 2 0 0 6

8 Krzyżówka 35 39! ■ ■ ■ ■ nr 54 41 ■ ■ ■ 16 ■ Znaczenie wyrazów 14 Poziomo: 11 19 1 - ptak drapieżny z rodz. soko­ nacz. „Słownika ■ ■ ■ ■ łów; 5 - uczciwy... proszony o zwrot; języka polskie­ 20 21 22 24 25 11 -ciche miejsca, ustronia; 12 - miasto go”; 19-państwo nad Jeziorem Nidzkim; 13 - przewodni, z Quito; ■ przewija się przez cały utwór; 14 - imi­ 21 - ...wstępu lub tacja pocisku, ćwiczebny granat ręcz­ niejedna w talii; 22 ny; 16 - z ogniem jest niebezpieczne; - Liitke, ros. 18 - roślina doniczkowa z rodz, grubo- żeglarz i geograf; 34 35 24 - liście tego szowatych; 20 - płaska ryba akwariowa; 38 23 - nakłanianie; 26 - mała Aleksandra; drzewa są pokar­ 28 - postać, widmo, zjawa, duch; mem jedwabni­ 29 - zabójca Cezara; 30 - wiosną pły­ ków; 25 - obok 42 wa po rzece; 31 - wstręt; 32 - Radio fonii w telewizo­ ...z Januszem Wajsem; 33 - dalekość, du­ rze; 27 - artyst­ 32 ■ że oddalenie; 34 - grają na festynach ka dramatycz­ 50 1 zabawach; 36 - narząd wzroku; na i filmowa; 37 - prawie to samo co kalifat lecz z ima­ 34 - ostatnia kró­ ■ ■ mem na czele; 40 - duży worek; lowa Egiptu, mat­ 53 41 - skrót nazwy radia J. Nowaka Jezio­ ka Marka Anto­ rańskiego; 42 - wybryk; 44 - mnóstwo niusza; 35 - wy­ ludzi, gromada; 46 - kiedyś pracownicy słannik, goniec; ■ ■ 55 zecemi; 50 - dawniej tak nazywano two­ 38 - bal przebie­ rzywo sztuczne; 51 - linie łamane przy­ rańców;39 - gra­ pominające litery „z”; 52 - oszukańcze jąca role w dra­ 1 2 3 4 5 6 7 8 HH 10 11 12 przedsięwzięcie, skandal; 53 - ukochany matach; 43 - mi­ " ■ ■ 21 ■ 22 24 27 28 Izoldy; 54 - brakorób; 55 - wyższy łujące piękno; 14 15 16 17 18 19 20 23 25 26 45 duchowny w kościele prawosławnym; - m ierzą 29 30 32 33 34 35 36 37 38 39 40 56 - ogrodzenie z wysokich kołków. czas na rękach; ■ !l Pionowo: 47 - szlochanie; 1 - może być kucharski lub prawny; 48 - sposób odży­ 2 - jej mąż też chodzi w spódniczce; wiania w celu zachowania ładnej sylwetki; 49- nakry­ w 30 krajach i sprzedana w samej Hiszpanii 3 - wada, błąd, skaza; 4 - my żyjemy cie głowy. w ponad milionie egzemplarzy). w umiarkowanym; 6 - Cyprian Kamil, Opracował: Piotr Jendrzej W imieniu kolegium redakcyjnego naszego kwartalnika życzymy ciekawej lektury. poeta i dramaturg; 7 - roślina pastew­ Rozwiązanie polega na rozszyfrowaniu hasła skła­ Kartki z rozwiązaniem hasła krzyżówki na lub kanton i miasto w Szwajcarii; dającego się z myśli oraz nazwiska jej autora. 8 - jedno do drugiego i będzie miarka; nr 54 prosimy nadsyłać do dnia 28 kwietrng^ 9 - zanik początkowej samogłoski w wy­ Za prawidłowe rozwiązanie krzyżówki nr 53 2006 roku na adres: Redakcja KwartalrtiWp razie (fonemu), jeśli wyraz poprzedni w „FALI” nr 4/63/2005 nagrody otrzymały Panie: Ra­ „FALA”, ul. Opolska 39c, 46-045 Turawa (Urząd kończy się samogłoską 10 - owad o wie­ dzisława Perlik z Turawy oraz Ewelina Stotko z Węgier Gminy Turawa). lobarwnych skrzydłach, zapyla kwiaty; (książka Carlosa Ruiza Zafona pt. „Cień wiatru”. Po­ Redakcja 15 - językoznawca (1899-1976), red. wieść została przetłumaczona na 20 języków, wydana Kartki z kalendarza LZS

Czy zima jest sezonem ogórkowym ści w ciągu roku nikomu we wsi nie za­ wadzenie prac w obiekcie. Ponieważ - w Klubie LZS Ligota? Patrząc na poczy- brakło. wbrew pozorom - wiosna jest już za pa­ naniajego członków i osób wspierających Niezapomnianym niedźwiedziem był sem, trzeba myśleć o zbliżających się roz­ -zpewnościąNIE! A. Czapla, a towarzyszyli mu: Orkiestra grywkach, stąd też pierwsze sparingi jesz­ Właśnie w tym czasie, korzystając (R. Walerowicz i T. Cygon), Policjant - cze w prawdziwie zimowej scenerii: 12.02. z większej niż w lecie ilości wolnego cza­ A. Karczewski, Foto „Emil” -A. Staś, z LZS Turawa zakończony zwycięstwem su, przeprowadzili oni daleko idącą re­ Cyganki: M. Gordzielik i S. Soppa, My­ Ligoty 5:1 oraz 18.02. z LZS Przylesie z nowację świetlicy klubowej, a w pra­ śliwy: K. Panicz, Kominiarz - A. Rataj, wynikiem 2:1 dla Ligoty, gdzie strzelcem cach uczestniczyli: B. Klimas, K. Pa­ Lekarz - D. Janczyk, Strażak - R. Liebe bramek był P. Bacajewski. I właśnie ta­ nicz, R. Janczyk, A. Karczewski, A. Cza­ oraz Diabły: S. Lipp i K. Wiesiołek. Trans­ kich wyników życzymy im w nowym spor­ pla i R. Liebe. Nie mogło się również port zapewnił N. Grzesik. A że mieszkań­ towym sezonie. obejść bez tradycyjnego „ wodzenia nie­ cy Ligoty znani są z hojności na zbożne Sołtys D. Matysek dźwiedzia", aby zdrowia i pomyślno­ cele, obfite dary pozwolą na dalsze pro­ Fotografia na stronie obok. M AE.ZŁC 2 0 0 6 TALA Jasełka w Rzędowie Bierdzany

6 stycznia w święto 18.12.2005 r. odbyło się uroczyste Trzech Króli w kościele Spotkanie Wigilijne z udziałem osób w Rzędowie odbyła się starszych i samotnych, zorganizowane bardzo miła uroczy­ przez Radę Parafialną, Radę Sołecką oraz stość. Najmłodsi miesz­ ks. proboszcza. kańcy Rzędowa wystą­ Oprawę artystyczną przygotowało pili wjasełkach. Przed­ Grono Dzieci Maryi pod kierunkiem Anny szkolaki pod opieką Michalczyk. Beaty Warmons za­ Jasełka zostały przygotowane przez śpiewały oraz zagrały Anię Grzesik. Obsługę kelnerską zapew­ na instrumentach zna­ niły druhny z OSP Bierdzany. ne kolędy. Najmłodsze Życzeniom oraz serdecznościom nie dzieci biorące udział było końca. Szczere podziękowania osób wjasełkach miały zale­ starszych wzruszały do łez. dwie 3 latka. Mali aktorzy mieli tremę, gdyż pierw­ Dzieci uczęszczają- szy raz prezentowali się przed tak liczną do SP w Osowcu widownią. Jasełka bardzo się podobały ♦ oraz gimnazjaliści przy­ a mieszkańcy wyrazili nadzieję, że in­ gotowały się do wystę­ scenizacja bożonarodzeniowa w tutej­ pu pod kierownictwem szym kościele stanie się tradycją. Teresy Gallus oraz Grażyna Łukasiewicz Grażyny Łukasiewicz. Beata Warmons

Z okazji Dnia cili nas swojąobecnością: Proboszcz Para­ Babci i Dziadka od­ fii, ks. G. Wilk, Przewodniczący Rady Gmi­ było się uroczyste ny - A. Gallus , Wójt Gminy - W. Kampa. spotkanie zorgani­ Przyjęcie umilał zespół „Jaźw inki” zowane przez ze­ z Józefem Paltem oraz przygrywał p. Ba­ spól „Jaźwinki” ron z Węgier. oraz Radę Sołecką Pomieszczenie udostępnił oraz wszyst­ 22.01.2006 r. Zabawa w stylu Dzikiego Zachodu w Szkole Społecznej w Kadłubie Turawskim ko udokumentował zdjęciamiRyszard Osta­ W tym uroczy­ szewski. Poczęstunek przygotowały Ma­ stym dniu zaszczy­ ria Szweda oraz Aurelia Pyrasz.

Wodzenie niedźwiedzia w Ligocie Turawskiej. Szerzej na stronie 30.

Kwartalnik Towarzystwa Miłośników Ziemi Turawskiej „Fala” - Finansowany z budżetu Gminy Turawa Kolegium Redakcyjne: Jerzy Farys - Redaktor naczelny, Teresa Żulewska - Sekretarz, Walter Świerc, Tomasz Golec, Stanisława Brzozowska, Jan Stonoga. Z redakcją stale współpracują: Waldemar Kampa, Alfred Kupka, Piotr Jendrzej, sołtysi wsi, stowarzyszenia sportowe, nauczyciele szkół i przedszkoli. Druk: Drukarnia NOT, 45-061 Opole, ul. Katowicka 50, tel. (77) 453-74-91 w. 40; skład komputerowy: INSERAT Redakcja nie odpowiada za treść umieszczonych reklam i ogłoszeń, nie zwraca materiałów nie zamówionych oraz zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów. Kulig w Kotorzu Małym - strona 17. Kulig w Kotorzu Małym - strona 17.

Biała Zima to raj dla dzieciaków... w Bierdzanach (jak widać na zdjęciu) i nie Najliczniej w gminie Turawa wodzono Niedźwiedza w Osowcu... strona 17. tylko. O zimowiskach piszemy na stronach 20 - 21.

W Zawadzie teź Niedźwiedzia widziano... strona 22.

A tak chodzono z Niedźwiedziem po Kadłubie Turawskim... strona 27.

Żeby zabawa mogła się rozpocząć to najpierw trzeba zrobić porządek W Kotorzu Małym zaś śnieg Niedźwiedzia zasypał... z Niedźwiedziem... OSP Osowiec - strona 17.