Y Cliciadur Ynewyddion Cliciadur O Gymru a Thu Hwnt Newyddion O Gymru a Thu Hwnt
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Rhifyn 15 / Mehefin 2020 Y Cliciadur YNewyddion Cliciadur o Gymru a Thu Hwnt Newyddion o Gymru a Thu Hwnt Awduron: Haf Llewelyn, Mali Williams Golygydd: Karen MacIntyre Huws NÔL I'R YSGOL 'BLACK LIVES Yr wythnos diwethaf cyhoeddodd y Gweinidog Addysg, MATTER' Kirsty Williams y camau nesaf i ysgolion Cymru. Er Yn ddiweddar, mae protestiadau bod ysgolion wedi bod ar agor i nifer o blant a phobl gwrth-hiliaeth wedi cael eu cynnal dros y ifanc, mae'r rhan fwyaf o ddisgyblion wedi bod yn cael byd i gyd, gan gynnwys yma yng eu haddysg gartref. Nghymru. Mae miloedd o bobl wedi Camau nesaf i ysgolion Cymru: cymryd rhan yn y protestiadau ac ar y • 29 Mehefin - agor yr ysgol i bawb. cyfan maen nhw wedi bod yn rhai • 27 Gorffennaf - ysgolion yn cau dros yr Haf. heddychlon. Cychwynnodd y • Mis Medi - y flwyddyn addysgol nesaf yn dechrau. protestiadau yn dilyn marwolaeth dyn du PWYSO A • Hanner tymor yr hydref - pythefnos o wyliau. o’r enw George Floyd ym Minneapolis, MESUR Cwis ‘Ble yn y A fydd popeth yn ôl fel arfer? Unol Daleithiau America ar 25ain o Fai Byd?’ Ni fydd popeth yn union fel o'r blaen, eleni. Bu farw ar ôl i blismon gwyn bwyso bydd rhai newidiadau: ar ei wddf wrth ei arestio. Llun gan Tara Bethan Llun gan Tara Rhai o'r newidiadau hynny fydd: TUDALEN 5 • blynyddoedd ysgol yn cael eu rhannu i grwpiau • amser dechrau ac egwyl ar adegau gwahanol i sicrhau llai o blant a phobl Kirsty Williams AS ifanc gyda'i gilydd Y Gweinidog Addysg • llai o ddisgyblion mewn dosbarthiadau Mae ysgolion yn Lloegr wedi ail-agor ers 1af Mehefin, gyda disgyblion o rai blynyddoedd yn unig yn mynd yn ôl. Bydd ysgolion Mewn protest ym Mharc Bute, Caerdydd yr Alban yn ail-agor mis Awst. roedd tua 2,000 o bobl yn cymryd rhan ac Pwy yw'r athrawon gorau? yn gwrando ar nifer o siaradwyr yn trafod yr *anghyfiawnder mae pobl ddu yn ei Mae nifer fawr o rieni a gofalwyr wedi bod yn cymryd rôl athrawon. GWIBIO TRWY Beth sy’n gwneud athro da? Mae nifer fawr o blant ac oedolion wynebu dros y byd. Un o’r siaradwyr oedd AMSER wedi mwynhau'r profiad o fod adref yn dysgu, ac mae adroddiadau Andrew Ogun ac yn ôl Andrew, sydd yn Syr O.M.Edwards fod nifer mwy nag arfer o oedolion am hyfforddi i fod yn athrawon. ddyn du, roedd marwolaeth George Floyd Sut fyd addysg wyt ti'n meddwl bydd y dyfodol? Beth am anfon dy wedi “tanio matsien” ym mhobl Cymru. syniadau at Y Cliciadur? Aeth ymlaen i ddweud “Mae pobl yn rhwystredig, mae pobl wedi blino, mae TUDALEN 7 pobl eisiau i’w lleisiau gael eu clywed. Allwn ni ddim dweud bod creulondeb yr heddlu cynddrwg yma ag yw yn yr Unol EISTEDDFOD T yr Urdd Eisteddfod Oherwydd y sefyllfa gyda’r Daleithiau. Ond er hynny, mae’n rhaid i’r Coronafeirws cafodd Eisteddfod rhagfarn yn erbyn pobl ddu newid. Rydw yr Urdd Sir Ddinbych ei gohirio tan i’n 10 gwaith mwy tebygol o gael fy stopio 2021 ond yn ei lle cafwyd yr gan yr heddlu. Dw i wedi cael fy stopio heb Eisteddfod rithiol gyntaf erioed, sef ddim rheswm dilys pan ydw i’n gwneud Eisteddfod T. Denodd Eisteddfod pethau da, yn gwneud pethau artistig, T dros 6,000 o gystadleuwyr oherwydd sut ro’n i’n edrych.” mewn dros 80 o gystadlaethau. Mae Andrew a phobl eraill nawr yn galw TRYSORAU Yn ystod yr wythnos cafwyd am newid yng nghwricwlwm ysgolion CYMRU cystadleuthau traddodiadol fel Cymru, fel bod ein plant yn dysgu am rôl Bryn Celli Ddu - Ynys Môn canu, dawnsio a llefaru ynghyd â Cymru a Phrydain yn hanes pobl ddu a’r phethau ychydig yn wahanol fel rôl mae pobl ddu wedi ei chwarae yn meimio i ganeuon a thalentau hanes Cymru a Phrydain. anifeiliaid anwes. Roedd yn sicr yn *anghyfiawnder - (injustice) pan nad yw pethau Eisteddfod llawn bwrlwm a chwbl yn deg a phobl ddim yn cael eu trin yr un fath â phobl eraill. TUDALEN 8 unigryw! DYDDIAU I’R DYDDIADUR Mehefin Diwrnod y Dywysoges Gwenllian Mehefin Sul y Tadau Pwy oedd Gwenllian? 12 Ganwyd Gwenllïan yn ferch i Llywelyn ap Gruffudd ac Eleanor de 21 Montford yn llys Garth Celyn, Abergwyngregyn. Bu farw Eleanor ar enedigaeth Gwenllïan, a chyn iddi gyrraedd ei phen-blwydd yn 1 oed bu farw Llywelyn hefyd . Oherwydd hyn, trefnodd Edward I (gelyn Llywelyn) i Gwenllian gael ei hanfon Loegr i gael ei magu. Treuliodd weddill ei hoes yn byw fel lleian mewn priordy yn Sempringham heb syniad yn y byd pwy oedd hi. Mehefin Hirddydd Haf 20 Beth yw Hirddydd Haf? Mae Hirddydd Haf yn digwydd tua'r 21ain o Fehefin bob blwyddyn. Eleni mae’n cychwyn am 22:43 yr hwyr ar noson yr 20fed. Hwn yw diwrnod hiraf y flwyddyn pan mae pegwn gogleddol y ddaear wedi ei Mehefin Diwrnod Rhyngwladol Corsydd *ogwyddo agosaf at yr haul. Ym mis Rhagfyr ceir Byrddydd y Gaeaf, sef Am fwy o wybodaeth ewch i wefan Cyfoeth y diwrnod byrraf. Yng Nghymru, sydd yn hemisffer y gogledd, mae 26 Naturiol Cymru (CNC): https://bit.ly/2TwKmP8 Hirddydd Haf yn nodi diwrnod cyntaf yr haf a Byrddydd y Gaeaf yw diwrnod cyntaf y gaeaf. Os ydych yn byw yn hemisffer y de (fel Os wyt ti’n hoffi natur mae CNC hefyd yn annog pobl i gymryd rhan yng nghynllun monitro peillwyr. Arolwg Awstralia) mae’r gaeaf yn dechrau ym mis Mehefin a’r haf yn dechrau am greaduriaid a blodau sy’n peillio ydy hwn, y gelli di ym mis Rhagfyr. ei wneud yn dy ardd dy hun heb unrhyw offer na *gogwyddo (tilt) yn pwyso tuag at yr haul gwybodaeth arbennig. Bydd canlyniadau’r arolwg yn helpu gwyddonwyr gyda gwaith pwysig yn y maes Echel Cylchdroi yma. Mae’n bosib gwneud yr arolwg yn y Gymraeg 23.5° neu’r Saesneg. Dilyn y linc am fwy o wybodaeth: https://bit.ly/3g6Tgwu Trofan Cancr Gorffennaf Y Cyhydedd Diwrnod Annibyniaeth UDA Mae Unol Daleithiau America yn dathlu ar y Pelydrau’r haul 4 dyddiad yma bob blwyddyn i gofio’r diwrnod yn 1776 pryd cafodd y wlad ei gwneud, yn Y Ddaear swyddogol, yn wlad annibynol. Cyn 1776 roedd y wlad yn cael ei rheoli gan Brydain. Gorffennaf Diwrnod Bastille yn Ffrainc Mae’r diwrnod yma yn cael ei Mae mwy o wybodaeth am Fyrddydd y Gaeaf yn Rhifyn 5–tud 6. 14 ddathlu yn Ffrainc i gofio am Sut a pham mae pobl yn dathlu Hirddydd Haf? bobl gyffredin y wlad yn torri Dros gyfnod Hirddydd Haf, mewn rhannau gogleddol o’r byd fel Norwy, Y i mewn i garchar y Bastille Ffindir ac Alasga mae pobl yn cael haul am hanner nos. Tu mewn i Gylch ym Mharis ym 1789. Hwn yr Arctig dydi’r haul ddim yn machlud o gwbl! Mae’r gwledydd hyn yn oedd dechrau Chwyldro cael dathliadau mawr ac mae Sweden yn cael diwrnod o wyliau Ffrainc (’French Revolution’) cenedlaethol. Mae pobl yn mwynhau teithio i gefn gwlad, casglu blodau pryd y penderfynodd pobl gwyllt, gwledda, dawnsio a chanu o gwmpas coelcerth. gyffredin droi yn erbyn y teulu brehinol a'r bobl gyfoethog oedd yn rheoli’r wlad. Cafodd llawer o’r bobl hyn eu dienyddio (torri eu pennau) gan y guillotine. Un o’r llefydd mwyaf enwog i ddathlu hirddydd haf yw Côr y Cewri Gorffennaf Pen-blwydd Harry Potter (Stonehenge) yn Lloegr. Mae miloedd o bobl yn tyrru i’r cylch cerrig Mae’r cymeriad 4,000 oed yma i weld yr haul yn codi ar ddiwrnod Hirddydd Haf. Mae’r 31 Harry Potter yn haul yn codi tu ôl i garreg arbennig yr ‘Heel Stone’ ac mae pelydryn o rhannu ei haul yn disgleirio i ganol y cylch cerrig, dim ond ar yr un diwrnod yma o’r ben-blwydd flwyddyn mae hyn y digwydd. Credir fod pobl wedi bod yn dathlu gydag awdur y Hirddydd Haf yng Nghôr y Cewri ers miloedd o flynyddoedd. llyfrau, J. K. Gallwch weld mwy o hanes am ddathlu Hirddydd Haf ym Mryn Celli Ddu, Rowling. Ynys Môn yn yr erthygl ‘Trysorau Cymru’ ar dudalen 8. 2 PEN-BLWYDD HAPUS? Roedd Tariq yn cael ei ben Roedd Mam wedi gwenu ac blwydd fory. Fel arfer ar ei ben wedi dweud, 'Gawn ni weld ie?' blwydd byddai'n cael parti mawr Bob tro byddai'n mynd am dro gyda'i ffrindiau a byddai ei gyda'i rieni trwy'r strydoedd chwaer fawr Amira, yn dod adref gwag, byddai'n mynd heibio'r o'r ysbyty yn Llundain, lle'r oedd siop - byddai'r trainers yn dal yn feddyg. Fel arfer hefyd yno, ar y silff wrth y ffenestr. Ond drainers tyllog yr holl ffordd yno yn ei dillad glas yn barod i byddai'n cael pryd arbennig o ddoe, roedd wedi mynd gyda'i adref. fynd nôl i'w gwaith roedd Amira, fwyd ac yn mynd i lan y môr neu fam ar hyd y prom, ac wedi Aeth Tariq i'w wely'n ddigalon 'Penblwydd hapus Tariq!' i'r parc i chwarae. Ond y tro yma mynd i mewn i'r dre, roedden iawn. Fory fyddai'r penblwydd Meddai, 'Mi fydda i'n ymuno yn y doedd Tariq ddim wedi edrych nhw wedi aros o flaen y siop gwaethaf erioed! parti ar y sgrîn heno, pan fydda ymlaen am ei ben blwydd o chwaraeon, roedd y siop ar gau Deffrodd yn fore, ac wedi cofio i'n gorffen gwaith!' Meddai gwbl.