1

Dysgu Cymraeg Mynediad — Entry (A1) (De Cymru — South Wales) 2

Croeso!

Croeso i’ch taith yn dysgu Cymraeg. Er mwyn dysgu’n llwyddiannus, mae mynychu dosbarthiadau’n rheolaidd yn bwysig dros ben, yn ogystal â dysgu’r eirfa ym mhob uned, ymarfer y patrymau a defnyddio’ch sgiliau newydd. I’ch helpu chi i ymarfer, mae llawer o weithgareddau ar-lein sy’n cyd-fynd â’r cwrs yma ar www.dysgucymraeg.cymru, ac ym mhob uned yn y cwrs byddwch chi’n cael gwybod sut i adolygu’r gwaith gyda Duolingo hefyd. Mae unedau Gwaith cartref yng nghefn y llyfr yma. Gwrandewch ar Radio Cymru, gwyliwch S4C a darllenwch! Bydd eich tiwtor hefyd yn dweud wrthoch chi am lawer o gyfleoedd i ymarfer ac i ddefnyddio eich Cymraeg.

Pob lwc!

Welcome to your learning Welsh journey. To make sure that you are successful, it is important to attend class regularly, learn the vocabulary in the units as you go along, practise the language patterns and use your new skills. To help you practise, you can access learning materials specifically designed to accompany this course at www.learnwelsh.cymru. As you work through the units, you will also know which Duolingo units will help you revise specific language patterns. There are Homework sections for each unit at the back of this book. Listen to Radio Cymru, watch S4C and read! Your tutor will inform you regularly of the numerous opportunities available to practise and use your Welsh.

Good luck!

Ailargraffwyd 2020 Cynnwys newydd 3

Cynnwys newydd / New content

Uned Teitl Nod/ Cynnwys newydd/ Aim New content 1 Helô, sut dych Dechrau sgwrs/ Ceri dw i chi? Starting a conversation Sut dych chi? Sut wyt ti? Ble dych chi’n byw? Rhifau/Numbers

2 Wyt ti’n hoffi Siarad am bethau Dw i’n lico/hoffi coffi? ’dyn ni’n hoffi a Wyt ti’n lico/hoffi? gweithgareddau pob Ydw/Nac ydw dydd/ Dw i ddim yn hoffi Talking about likes and ’Dyn ni’n hoffi everyday activities ’Dyn ni ddim yn hoffi Dyddiau’r wythnos

3 Dych chi eisiau Mynegi dymuniad/ Dw i eisiau paned? Expressing a desire Wyt ti eisiau? Ydw/Nac ydw Lliwiau/Colours

4 Mynd a dod Trafod o ble ’dyn ni’n dod Y Treiglad Meddal/ a ble ’dyn ni’n mynd/ Soft Mutation Discussing where we come from and where we are going

5 Beth wnest ti Dweud beth wnaethoch Gwnes i ddoe? chi/ Wnest ti? Do/Naddo Saying what you did Wnaethoch chi? Do/Naddo Coginiais i

6 Sut mae’r Siarad am y tywydd a Mae hi’n braf tywydd? phobl eraill/ Mae hi’n gallu Talking about the weather Mae e’n gallu and other people Maen nhw’n gallu Sut/ble/pryd mae’r dosbarth? Rhifau/Numbers 11-100

7 Ydy hi’n Gofyn ac ateb Siân yw hi gweithio? cwestiynau am bobl a Ydy hi’n dda? phethau eraill/ Ydy/Nac ydy Asking and answering Ydyn nhw’n dda? questions about other Ydyn/Nac ydyn people and things Dyw e ddim yn dda ’Dyn nhw ddim yn dda Pwy/beth/faint yw e? 4 Cynnwys newydd

Uned Teitl Nod/ Cynnwys newydd/ Aim New content 8 Adolygu ac Siarad ar y ffôn Gaf i? Cei/Na chei, ymestyn – Adolygu ac ymarfer Cewch/Na chewch ymadroddion ffôn/ Dw i’n gweithio yn y Revision and useful coleg / Dw i’n gweithio phrases for the telephone mewn coleg

9 Prynon ni fara Dweud beth wnaethoch Gwnaeth e/hi, chi a phobl eraill yn y Gwnaethon ni/nhw, gorffennol/ Prynaist ti, Prynodd e/hi, Saying what you and Prynon ni, Prynoch chi, others did in the past Prynon nhw

10 Es i i’r dre Dweud ble aethoch chi a Es i phobl eraill/ Est ti Saying where Aeth e/hi you and others went Aethon ni Aethoch chi Aethon nhw Es i ddim Y tymhorau/The seasons 11 Ces i dost i Dweud beth gawsoch Ces i/Ges i frecwast chi a phobl eraill/ Cest ti/Gest ti Saying what you and Cafodd Sam/Gaeth Sam others had or received Cawson ni/Gaethon ni Cawsoch chi/ Gaethoch chi Cawson nhw/ Gaethon nhw Gest ti? Ches i ddim 12 Mae car gyda fi Dweud beth sy gyda chi Mae XX gyda fi/ti/fe/hi/ a phobl eraill/ ni/chi/nhw Saying what Oes XX gyda ti? you and others have and Does dim XX gyda fi own

13 Roedd hi’n braf Disgrifio pethau yn y Roedd hi’n braf gorffennol/ Oedd hi’n braf? Describing Oedd/Nac oedd things in the past Doedd hi ddim yn braf Roedd XX gyda fi

14 Ble ro’ch chi’n Siarad am bethau Ro’n i/Ro’t ti/Ro’n ni/ byw ac yn ro’ch chi’n arfer eu Ro’ch chi/Ro’n nhw gweithio? gwneud/ Y Treiglad Trwynol/ Talking about Nasal Mutation things you used to do Cynnwys newydd 5

Uned Teitl Nod/ Cynnwys newydd/ Aim New content 15 Adolygu ac Adolygu ac ymarfer Dw i wedi Ymestyn – ymadroddion ar gyfer arall Siarad wyneb yn siarad wyneb yn wyneb/ Y misoedd/ wyneb Revision and useful The months phrases for face-to-face meetings 16 Rhifau, Amser ac Siarad am amser ac arian/ Faint o’r gloch yw hi? Arian Talking about time and Y cloc money Faint yw...? Arian 17 Bydd hi’n braf Siarad am ddigwyddiadau Bydd e/hi yfory yn y dyfodol/ Fydd e/hi...? Talking about events in Bydd/Na fydd the future Fydd e/hi ddim Bydda i

18 Bydda i’n mynd Siarad am gynlluniau yn y Byddwn ni dyfodol/ Byddan nhw Talking about plans in the Fyddi di? future Bydda/Na fydda Fyddwch chi? Byddwn/Na fyddwn

19 Fy Siarad am eich eiddo chi fy nhad i fy nrws i a’ch perthnasau chi/ fy nghar i fy ngwin i Talking about your fy mhen i fy mrawd i possessions and your relatives

20 Dy/Eich Gofyn cwestiynau am eich tocyn chi eiddo a pherthnasau pobl dy docyn di eraill/ Asking questions about other people’s possessions and relatives 21 Dewch yma! Cyfarwyddo/ Codwch/Ewch/ Giving instructions Dewch/Gwnewch Coda/Cer/Dere/ Gwna

22 Yn y gwaith Siarad yn y gwaith ac adolygu unedau 16-21/ Speaking in work and revision of units 16-21 6 Cynnwys newydd

Uned Teitl Nod/ Cynnwys newydd/ Aim New content 23 Rhaid i fi Siarad am orfod gwneud Rhaid i fi rhywbeth/ Rhaid i ti Talking about having to do Rhaid iddo fe something Rhaid iddi hi Rhaid i ni Rhaid i chi Rhaid iddyn nhw Oes rhaid i ti? Does dim rhaid i fi Rhaid i fi beidio

24 Cyn ac ar ôl Siarad am gyfres o Ar ôl i fi fynd ddigwyddiadau yn eu Cyn i fi fynd trefn/ Talking about a series of events in sequence 25 Mae bwyd yn y Gofyn am bethau mewn Mae’r te’n oer caffi caffi/ Ydy’r te’n oer? Asking for things in a café Dyw’r te ddim yn oer Mae te Oes te? Does dim te

26 Ei/Ein/Eu Siarad am bethau a phobl ei gar e sy’n perthyn i bobl eraill/ ei char hi Talking about other ein car ni people’s belongings and eu car nhw relatives 27 Pobl y Cwm Siarad am eiddo a pris petrol pherthnasau/ pris y petrol Talking about possessions and relatives 28 Adolygu ac Adolygu/ hoff liw edrych ymlaen Revision Uned Yr Arholiad Paratoi at Arholiad Enghreifftiau o’r Arholiad Mynediad/ tasgau/ Mynediad Preparing for the Entry Examples of the level examination tasks 7

Rhestri Defnyddiol / Useful Vocabulary Lists

Dyddiau’r Wythnos/Days of the Week dydd Sul Sunday dydd Llun Monday dydd Mawrth Tuesday dydd Mercher Wednesday dydd Iau Thursday dydd Gwener Friday dydd Sadwrn Saturday

Misoedd/Months mis Ionawr January mis Chwefror February mis Mawrth March mis Ebrill April mis Mai May mis Mehefin June mis Gorffennaf July mis Awst August mis Medi September mis Hydref October mis Tachwedd November mis Rhagfyr December

Lliwiau/Colours brown brown coch red du black glas blue gwyn white gwyrdd green llwyd grey melyn yellow oren orange pinc pink porffor purple 8 Uned 1 / Mynediad

Uned 1 (un) Helô, sut dych chi?

Nod: Dechrau Sgwrs / Starting a conversation (Ceri dw i, Pwy dych chi?, Sut dych chi?, Sut wyt ti?, Ble dych chi’n byw?)

Geirfa enwau benywaidd / feminine nouns enwau gwrywaidd / masculine nouns berfau / verbs ansoddeiriau / adjectives arall / other

Cymraeg Welsh paned cuppa nos night problem(au) problem(s) noswaith evening uned(au) unit(s)

bore(au) morning(s) enw(au) name(s) car (ceir) car(s) heddlu police croeso welcome prynhawn(iau) afternoon(s) dosbarth(iadau) class(es) rhif(au) number(s)

byw to live gwylio to watch darllen to read gyrru to drive dysgu to learn, to teach stopio to stop

da good pinc pink ofnadwy terrible wedi blino tired

a and i to ble where iawn ok, very chi you nawr now diolch thanks ond but dyna pam that’s why pawb everybody eto again pwy who fi me sut how gyda with ti you heddiw today yma here hwyl! bye! yn in Uned 1 / Mynediad 9

Cymraeg Dosbarth – Geiriau pwysig i fi Pawb! Eto!

Siôn dw i. I’m Siôn. Siân dw i. I’m Siân. Pwy dych chi? Who are you?

Sut dych chi? How are you? Iawn. OK. Da iawn, diolch. Very well, thanks. Ofnadwy. Terrible. Wedi blino. Tired.

Sgwrs 1

A: Helô, Eryl dw i. Pwy dych chi? B: Iawn, diolch. B: Bore da, Ceri dw i. Sut dych chi? A: Hwyl, Ceri! A: Da iawn, diolch. Sut dych chi? B: Hwyl. 10 Uned 1 / Mynediad

Ynganu – Yr Wyddor

A - cat/hard Ng - long Ph - physics

B - bat H - hard R - race

C - cat I - ink/tree Rh - as in Y Rhyl Rhiwbeina Ch - loch J - jam S - seven D - dog L - lounge T - tavern Dd - the Ll - Llanelli (Place tongue behind teeth and blow) Th - three E - egg/air M - mam U - tin/been F - valley N - no W - water/look Ff - friend O - orange/roar Y - bin / been/ G - garden P - paper ’uh’ as in Pontypridd

Un llythyren (one letter) yw

Ch Dd Ff Ng Ll Ph Rh Th

Rhifau

dim (0) pedwar (4) wyth (8) un (1) pump (5) naw (9) dau (2) chwech (6) deg (10) tri (3) saith (7) Uned 1 / Mynediad 11

Pwyslais! Stress!

professional proffesiYNol The emphasis in Welsh is novelist noFELydd almost always on the last but one syllable. psychologist seicoLEGydd psychiatrist seiciATrydd

Siôn A Siân Huw 2 Mair Marc 3 Gwen Gareth 4 Marged Carwyn 5 Rhian Rhodri 6 Bethan Dylan 7 Glenys Geraint 8 Eirlys Gwilym 9 Mari Rhidian 10 Rhiannon Arfon Jac Eleri Llywelyn Brenhines Mererid Meredydd Brenin Myfanwy

Ymarfer! Practice! mân man gwên Gwen tôn ton dur dŵr twr tŵr hyn hŷn cân carn ci si dal dall dallu dathlu marc march y garreg y garej nodi noddi beth bedd gwyrth gwyrdd ofer offer 12 Uned 1 / Mynediad

Sgwrs 2

A: O na, yr heddlu! (Stopio’r car) A: Ie, sut ... B: Hello, hello, hello. B: Y gitarydd gyda band Y Pandas Pinc? A: Cymraeg, plîs. A: Ie. B: O, helô, helô, helô. B: Y Pandas Pinc. Waw... A: Prynhawn da, cwnstabl. A: Problem gyda’r car, cwnstabl? B: Prynhawn da. Pwy dych chi? B: Na, na, dim problem. Hwyl, Ceri. A: Ceri Llwyd dw i. A: Hwyl. B: Ceri Llwyd, y gitarydd? B: Wel, wel, Ceri Llwyd, Y Pandas Pinc, waw ...

Sut wyt ti?

A: Bore da Ceri. CHI = formal & plural TI = one person you know well, a child, B: Helô Eryl. Sut wyt ti? a pet A: Da iawn diolch, sut wyt ti? B: Iawn.

Ble dych chi’n byw? Where do you live ? Llanelli. Ble rwyt ti’n byw? Where do you live? Abertawe.

Dw i’n gyrru Fiesta. I drive a Fiesta. Dw i’n gwylio Strictly. I watch Strictly. Dw i’n darllen y Western Mail. I read the Western Mail. Dw i’n dysgu Cymraeg. I’m learning Welsh. Uned 1 / Mynediad 13

Sgwrs 3

A: Bore da. Sut dych chi? B: Dyna pam dw i wedi blino. Dw i’n gyrru i’r dosbarth Cymraeg. B: Iawn, ond wedi blino heddiw. A: Paned? A: Ble dych chi’n byw nawr? B: Ie, plîs. B: Abertawe. HelpA: Abertawe? llaw (Top A dychTips) chi’n dysgu Cymraeg yma!

Help llaw (Top Tips)

Yr Wyddor (The Alphabet)

1. Welsh pronunciation is 3. Iawn – You will see in the generally quite consistent. vocabulary that ‘iawn’ can mean both ‘OK’ and ‘very’. There are 7 vowels – On its own, it means ‘OK’: a e i o u w y Sut dych chi? Iawn. Y has 2 sounds, see Ynys, Aberystwyth. This will be However, when used after an explained soon. adjective its meaning is ‘very’: da iawn (very good). A, I, O + Y are also useful words! (meaning and, to, from, the) 4. Ti + Chi are similar to Tu + Vous in French (and many S also has 2 sounds – normally a other languages). Ti is always hiss (Sut) but combined with i is a singular and Chi can be either sh sound (e.g. Siân) formal singular or plural.

2. The stress on a Welsh word is 5. The word for ‘and’ is a, but it almost always on the last becomes ac before a vowel. syllable but one. Aled a Siân / Siân ac Aled

greet 1 greet 2 present1 14 Uned 2 / Mynediad

Uned 2 (dau) – Wyt ti’n lico/hoffi coffi?

Nod: Siarad am bethau ‘dyn ni’n hoffi a gweithgareddau pob dydd/ Talking about likes and everyday activities (Dw i, ‘dyn ni, wyt ti, dych chi)

Geirfa

cacen(nau) cake(s) teisen(nau) cake(s) pêl (peli) ball(s) wythnos(au) week(s)

bwyd food gwin wine caws cheese hoci hockey cerdyn (cardiau) card(s) llaeth milk cig(oedd) meat(s) papur newydd newspaper coffi(s) coffee(s) pêl-droed football criced cricket radio radio dau two siocled(i) chocolate(s) dillad clothes siwgr sugar dydd(iau) day(s) teledu television golff golf tost toast

bod to be hoffi to like bwyta to eat lico to like canu to sing mynd to go chwarae to play prynu to buy dawnsio to dance siopa to shop gweithio to work smwddio to iron gweld to see yfed to drink gwneud to do, to make ymddeol to retire

bendigedig brilliant neis nice coch red newydd new gwyn white siŵr sure

beth what i to/for chwaith either mynd am dro to go for a walk dim not; nothing; zero wrth gwrs of course hefyd also ych a fi horrid heno tonight yfory tomorrow Uned 2 / Mynediad 15

Cymraeg Dosbarth Codwch! Eisteddwch! Geiriau pwysig i fi

Lico/Hoffi

Dw i’n lico/hoffi coffi. I like coffee. Dw i’n lico/hoffi siocled. I like chocolate. Dw i’n lico/hoffi pitsa. I like pizza. Dw i’n lico/hoffi llaeth. I like milk.

Wyt ti’n lico/hoffi coffi? Do you like coffee? Wyt ti’n lico/hoffi siwgr? Do you like sugar? Wyt ti’n lico/hoffi cyrri? Do you like curry? Wyt ti’n lico/hoffi pasta? Do you like pasta?

Ydw. ✔ Nac ydw. ✗ Dw i ddim yn lico/hoffi caws. I don’t like cheese. Dw i ddim yn lico/hoffi siocled. I don’t like chocolate. Dw i ddim yn lico/hoffi cyrri. I don’t like curry. Dw i ddim yn lico/hoffi pasta. I don’t like pasta.

Enw caws cacen pêl-droed canu Chi Tiwtor 16 Uned 2 / Mynediad

A: Wyt ti’n hoffi gwin gwyn?

B: ✔

A: Dw i ddim. Wyt ti’n hoffi gwin coch?

B: ✗

A: Dw i ddim yn hoffi gwin coch chwaith! Ond dw i’n hoffi coffi!

B: A fi. Dw i’n hoffi coffi hefyd.

*****

A: Wyt ti’n lico rygbi?

B: ✔

A: Dw i ddim. Wyt ti’n lico criced?

B: ✗

A: Dw i ddim yn lico criced chwaith! Ond dw i’n lico pêl-droed.

B: A fi. Dw i’n lico pêl-droed hefyd. Uned 2 / Mynediad 17

Sgwrs 1

Ceri: Noswaith dda, Eryl. Sut wyt ti? Eryl: Da iawn, diolch. A sut wyt ti? Ceri: Wedi blino, heno. Eryl: Wyt ti’n mynd i’r dosbarth salsa yfory? Ceri: Ydw, wrth gwrs! Dw i’n lico’r dosbarth salsa. Eryl: Da iawn! Hwyl, Ceri. Ceri: Nos da.

Beth dych chi’n hoffi/lico? What do you like?

Beth dych chi ddim yn hoffi/lico? What don’t you like?

Beth wyt ti’n hoffi/lico ar y teledu? What do you like on television?

Beth wyt ti’n hoffi/lico ar y radio? What do you like on the radio?

Dw i’n hoffi pasta ond dw i ddim yn hoffi pitsa. Dw i’n hoffi ioga ond dw i ddim yn hoffi dawnsio.

Beth dych chi ddim yn hoffi?

siopa dawnsio canu gweithio smwddio darllen 18 Uned 2 / Mynediad

Ynganu – llafariaid hir/long vowels Gyda’r tiwtor, wedyn gyda’ch partner, dwedwch: da/de/di/do/du/dw/dy pa/te/ci/to/plu/nhw/fy

Ymarfer! Practice! brain dull mud union archangel campus faint murmur sail Arthur call haul offer toes barn cell her person toll blinder dawn hurt pump bore draw march torch

‘Dyn ni’n dysgu Cymraeg. We are learning Welsh. ‘Dyn ni’n darllen papur newydd We read a newspaper in the yn y bore. morning. ‘Dyn ni’n mynd am dro yn y We go for a walk in the afternoon. prynhawn. ‘Dyn ni’n prynu bwyd yn Tesbury’s. We buy food in Tesbury’s. Ble dych chi’n siopa? Where do you shop? Ble dych chi’n prynu bwyd? Where do you buy food? Ble dych chi’n prynu dillad? Where do you buy clothes? Ble dych chi’n prynu petrol? Where do you buy petrol?

Holiadur siopa/Shopping questionaire Gofynnwch i saith person ble maen nhw’n prynu bwyd, dillad, petrol. Ask seven class members where they buy bwyd, dillad, petrol.

Enw bwyd dillad petrol Uned 2 / Mynediad 19

‘Dyn ni ddim yn gwylio Emmerdale. We don’t watch Emmerdale. ‘Dyn ni ddim yn bwyta cig. We don’t eat meat. ‘Dyn ni ddim yn hoffi/lico criced. We don’t like cricket. ‘Dyn ni ddim yn yfed gwin. We are not drinking wine.

Dyddiau’r wythnos (days of the week)

dydd dydd dydd dydd Sul Llun Mawrth Mercher

dydd dydd dydd HWRÊ!! Iau Gwener Sadwrn

Pryd dych chi’n……? chwarae tennis/hoci/golff/cardiau/pêl-droed/rygbi/criced? siopa? dysgu Cymraeg/ioga/pilates?

Llun Mawrth Mercher Iau Gwener Sadwrn Sul

Chi

Llun Mawrth Mercher Iau Gwener Sadwrn Sul

Partner 20 Uned 2 / Mynediad

Beth dych chi’n wneud?

Chi dydd Sul dydd Llun

dydd Mawrth dydd Mercher dydd Iau dydd Gwener dydd Sadwrn

chwarae... dawnsio dysgu Cymraeg prynu... siopa smwddio gwylio... darllen gweithio

Sgwrs 2

A: Bore da. B: Ych a fi. Dw i ddim yn lico llaeth. Reit, ble dw i’n gweithio? B: Hmff. A: Gweithio? Ym, dw i ddim yn siŵr. A: Sut dych chi heddiw? Pwy dych chi, plîs? B: Ofnadwy. Dw i ddim yn lico B: Williams, y bòs newydd. dydd Llun. A: O? Neis iawn.... Croeso, Mr Williams. A: Coffi? B: Dr Williams. B: Ych a fi. Dw i ddim yn lico coffi. A: Croeso, Dr Williams. A: Te? .... B: Iawn. A: (wrtho/wrthi ei hun / to him/herself) A: Llaeth? Ych a fi, dwi ddim yn lico’r bòs newydd. Uned 2 / Mynediad 21

Robin Radio

a) Atebwch / Answer: b) Gwrandewch am / Listen out for:

Gyda phwy mae Robin yn siarad? Pwy sy’n siarad? Who is speaking? Who is Robin speaking to? heddiw today wedi ymddeol retired

c) Cyfieithwch / Translate:

How are you today?

Pa adeg o’r diwrnod yw hi? What time of day is it? Where do you live?

I don’t work.

Ble mae Robin yn byw? Where does Robin live? 22 Uned 2 / Mynediad

Help llaw

1. The verb bod (to be) is very important in Welsh. Here it is used to make present tense patterns. Dw i + yn + verb (also Rwyt ti, ‘Dyn ni, Dych chi) In this unit we have been looking at present tense sentences, e.g.

Dw i’n hoffi I like Dw i’n mynd I go/I am going Dw i’n darllen I read/I am reading Dw i’n gweithio I work/I am working

2. Dw i’n hoffi – I like – is also said as Dw i’n lico/licio in many areas of Wales. Both are fine, use the one you like (ask your tutor!)

3. Ydw / Nac ydw is the 1st person answer (present tense) when questions start with Wyt ti or Dych chi…You are literally saying I am/ I do or I am not / I don’t. The plural is Ydyn / Nac ydyn.

4. You may come across the form Rydw i. Dw i is a shortened form used in speech.

5. Here are the forms of the verb bod in Uned 2:

Dw i ‘Dyn ni Rwyt ti Dych chi

Dw i ddim ‘Dyn ni ddim Dwyt ti ddim Dych chi ddim

Wyt ti? Ydw/Nac ydw Dych chi? Ydw/Nac ydw Ydyn/Nac ydyn

present1 present2 days1 Uned 3 / Mynediad 23

Uned 3 (tri) Dych chi eisiau paned?

Nod: Mynegi dymuniad / Expressing a desire (Dw i eisiau, Mae Aled eisiau)

Geirfa

diod(ydd) drink(s) punt (punnoedd) pound(s) (money)

blodyn (blodau) flower(s) hufen iâ ice cream caffi(s) café(s) pysgodyn (pysgod) fish(es) coffi coffee rhywbeth something dŵr water sglodion chips finegr vinegar te tea ffôn (ffonau) phone(s) tŷ (tai) house(s) halen salt

cael to have eisiau to want clywed to hear nofio to swim deall to understand

arall other, else rhywbeth arall something else dyma here is, this is os gwelwch chi’n dda please Cymraeg Dosbarth – Dw i ddim yn deall. Geiriau pwysig i fi 24 Uned 3 / Mynediad

Dw i eisiau paned. I want a cuppa. Dw i eisiau te. I want tea. Dw i eisiau car newydd. I want a new car. Dw i eisiau swydd newydd. I want a new job.

Wyt ti eisiau diod? Do you want a drink? Wyt ti eisiau paned? Do you want a cuppa? Wyt ti eisiau llaeth? Do you want milk? Wyt ti eisiau siwgr? Do you want sugar?

Ydw. ✔ Nac ydw. ✗

Dw i ddim eisiau coffi. I don’t want coffee. Dw i ddim eisiau te gwyrdd. I don’t want green tea. Dw i ddim eisiau tŷ newydd. I don’t want a new house. Dw i ddim eisiau ffôn newydd. I don’t want a new phone.

Amser Paned – Gofynnwch i’r dosbarth:

Enw coffi te llaeth siwgr Chi Tiwtor Uned 3 / Mynediad 25

Sgwrs 1

A: Helô. Beth dych chi eisiau? B: Pysgodyn a sglodion, os gwelwch chi’n dda. A: Dych chi eisiau finegr? B: Ydw, plîs. A: Dych chi eisiau halen? B: Dim diolch. A: Dych chi eisiau rhywbeth arall? B: Potel o lemonêd, os gwelwch chi’n dda. A: Dyma chi. Pum punt, os gwelwch chi’n dda. B: Dyma chi. A: Diolch.

Yn y caffi...

A: Beth dych chi eisiau? A: Beth dych chi eisiau?

B: B:

A: Dych chi eisiau ? A: Dych chi eisiau ?

B: ✗ B: 4

A: Dych chi eisiau ? A: Dych chi eisiau ?

B: 4 Dw i’n lico siwgr. B: ✗ Dw i ddim yn lico siwgr.

A: Dych chi eisiau rhywbeth arall? A: Dych chi eisiau rhywbeth arall?

B: ✗ B: ✗

A: Dyma chi. Punt os gwelwch chi’n dda. A: Dyma chi. Punt os gwelwch chi’n dda.

B: Dyma chi. B: Dyma chi.

A: Diolch. A: Diolch.

26 Uned 3 / Mynediad

‘Dyn ni eisiau dawnsio heno. We want to dance tonight. ‘Dyn ni eisiau canu carioci heno. We want to sing karaoke tonight. ‘Dyn ni eisiau smwddio heno. We want to iron tonight. ‘Dyn ni eisiau gwneud y gwaith We want to do the homework cartref heno. tonight.

Dych chi eisiau dawnsio heno? Do you want to dance tonight? Dych chi eisiau canu carioci heno? Do you want to sing karaoke tonight? Dych chi eisiau smwddio heno? Do you want to iron tonight? Dych chi eisiau gwneud y gwaith Do you want to do the cartre heno? homework tonight?

Sgwrs 2

A: Dych chi eisiau paned? B: Ydw, llaeth a chwech siwgr. B: Mm, diolch yn fawr. Coffi, plîs. A: Dyma chi. Dych chi eisiau cacen? A: Dych chi eisiau llaeth a siwgr? B: Dim diolch. Dw i’n slimo.

Mae Siân eisiau diod. Siân wants a drink. Mae Aled eisiau te. Aled wants tea. Mae Mari eisiau coffi. Mari wants coffee. Mae Gareth eisiau dŵr. Gareth wants water.

Ynganu

cof ffynnu nain trai crai hynny sain dysgu synnu taid main Uned 3 / Mynediad 27

Lliwiau

gwyn gwyrdd glas porffor

coch pinc oren melyn

llwyd brown du 28 Uned 3 / Mynediad

Blodau Uned 3 / Mynediad 29

Robin Radio

a) Atebwch / Answer: Pwy sy’n ffonio Robin? Who is phoning Robin?

Sut mae Haf? How is Haf?

Beth yw gwaith Haf? What is Haf’s job?

b) Gwrandewch am / Listen out for: Mae’n braf. It’s nice weather. ysbyty hospital Diolch am ffonio. Thanks for phoning.

c) Cyfieithwch /Translate: I’m Haf. How are you?

Where do you work?

Help llaw

1. When using eisiau – to want – never use yn.

2. The third person singular of bod (to be) is introduced in Uned 3. To speak of a third person we use Mae at the beginning of the sentence:

Mae Aled eisiau diod. / Mae Aled yn hoffi te. Mae Aled yn dysgu Cymraeg.

So far, you have learned.

Dw i I am ‘Dyn ni We are Rwyt ti You are Dych chi You are Mae Aled Aled is

wanting1 colours 30 Uned 4 / Mynediad

Uned 4 (pedwar) – Mynd a dod

Nod: Trafod o ble dych chi’n dod a ble dych chi’n mynd/ Discussing where you come from and where you are going (Dw i’n dod o, dw i’n mynd i)

Geirfa

Cymru Wales mefusen strawberry gêm (gemau) game(s), match(es) (mefus) (strawberries) gwlad (gwledydd) country (countries) siop(au) shop(s) gwyliau holiday(s) tref(i) town(s) Iwerddon Ireland tudalen(nau) page(s) Lloegr England Yr Alban Scotland

byd world hufen cream dyn(ion) man (men) Nadolig Christmas gwaith work penwythnos(au) weekend(s) gwely(au) bed(s) sinema (sinemâu) cinema(s)

aros to stay, to wait dweud to say, to tell cerdded to walk hedfan to fly cofio to remember helpu to help dod to come nabod to know, to recognise

bach small gwreiddiol original

a dweud y gwir to tell the truth pan when ac ati etc. pob lwc good luck adre (towards) home weithiau sometimes dros over wir indeed dyna there is yno there neu or Cymraeg Dosbarth – Gwela i chi yr Geiriau pwysig i fi wythnos nesa! Uned 4 / Mynediad 31

Dw i’n dod o Abertawe. I come from Swansea. Dw i’n dod o Harlech. I come from Harlech. ‘Dyn ni’n dod o’r Bala. We come from Bala. ‘Dyn ni’n dod o’r Fenni. We come from Abergavenny.

O ble rwyt ti’n dod? Where do you come from? O ble dych chi’n dod? Where do you come from?

ABERYSTWYTH ABERDEEN

EGLWYSBACH EGLWYSWRW

FFWRNAIS FFRAINC

HARLECH HWLFFORDD

AWSTRALIA IWERDDON

RADUR RWSIA

SOLFACH SBAEN

WAUNFAWR WRECSAM

YSTRADGYNLAIS Y BARRI 32 Uned 4 / Mynediad

Y Treiglad Meddal – Soft Mutation

Ar ôl o mae 9 llythyren (9 letters) yn newid. Gweler Help llaw (see Help llaw)

t d ll c g rh p b m

Dw i’n dod o Dalybont, o Dreffynnon, oD reorci, o Dyddewi T > D

Dw i’n dod o Gaerdydd, o Geredigion, o Gaergybi, o Gymru C > G

Dw i’n dod o Benarth, o Bwllheli, o Brestatyn, o Bontypridd P > B

Dw i’n dod o Ddolgellau, o Ddowlais, o Ddeganwy, o Ddinbych D > Dd

Dw i’n dod o _Lynebwy, o _Wynedd, o _Lynceiriog, o _Went G > _

Dw i’n dod o Fangor, o Fethesda, o Frynmawr, o Fedwas B > F

Dw i’n dod o Rydaman, o Ruthun, o Risga, o Rosneigr Rh > R

Dw i’n dod o Langrannog, o Lanelli, o Langollen, o Loegr Ll > L

Dw i’n dod o Fachynlleth, o Ferthyr, o Faesteg, o Feifod M > F

O ble dych chi’n dod yn wreiddiol?

Cymru Wales Iwerddon Ireland Yr Alban Scotland Lloegr England

Uned 4 / Mynediad 33

Mae Gareth yn dod o Gymru. Gareth comes from Wales. Mae Lisa yn dod o Loegr. Lisa comes from England. Mae Iona yn dod o Iwerddon. Iona comes from Ireland. Mae Andrew yn dod o’r Alban. Andrew comes from Scotland. O ble mae Carmen yn dod? Where does Carmen come from?

Enw C Ll A I ?

Dyma gerdd (poem) gan Cyril Jones (Dysgu trwy lenyddiaeth, CBAC)

I gofio’r treiglad meddal: Mae Ceri o Gaerdydd, Mae Tom yn dod o Dalybont A Pam o Bontypridd.

Mae Gwyn yn dod o Wynedd, Mae Dai o Ddinas Brân, Mae Bob yn dod o Fangor, A dyna hanner cân.

Mae Mari’n dod o Fargam, A Llew o Lan–y–bri, Mae Rhys yn dod o Ryd–y–waun, Ac wedyn, dyna ni! 34 Uned 4 / Mynediad

Ble dych chi’n mynd?

Dw i’n mynd i Gaerdydd. I’m going to Cardiff. Dw i’n mynd i Fangor. I’m going to Bangor. Dw i’n mynd i Landudno. I’m going to Llandudno. Dw i’n mynd i Bontypridd. I’m going to Pontypridd.

Dw i’n mynd i’r sinema. I’m going to the cinema. Dw i’n mynd i’r gêm. I’m going to the game. Dw i’n mynd i’r siop. I’m going to the shop. Dw i’n mynd i’r amgueddfa. I’m going to the museum.

‘Dyn ni’n mynd i’r gwaith. We’re going to work. ‘Dyn ni’n mynd i’r dosbarth. We’re going to class. ‘Dyn ni’n mynd i’r gwely. We’re going to bed. ‘Dyn ni’n mynd i’r dre. We’re going to town.

Ble rwyt ti’n mynd yfory? Where are you going tomorrow? Ble rwyt ti’n mynd dydd Sul? Where are you going on Sunday? Ble dych chi’n mynd nos yfory? Where are you going tomorrow night? Ble dych chi’n mynd nos Sul? Where are you going Sunday night?

Dych chi’n cofio? dydd Sul dydd Mercher dydd Sadwrn dydd Llun dydd Iau dydd Mawrth dydd Gwener Ond... nos Sul nos Fercher nos Sadwrn - nos Lun nos Iau Hwrê!! nos Fawrth nos _Wener Uned 4 / Mynediad 35

nos nos nos nos nos nos nos Chi Lun Fawrth Fercher Iau Wener Sadwrn Sul

Ble?

Sut?

nos nos nos nos nos nos nos Partner: Lun Fawrth Fercher Iau Wener Sadwrn Sul

Ble?

Sut?

BLE? – i’r sinema, i’r theatr, i’r dre, i’r gêm, i’r dosbarth, i’r caffi, i’r siop. SUT? – yn y car, ar y bws, ar y trên neu Dw i’n cerdded. 36 Uned 4 / Mynediad

Beth dych chi’n mynd i wneud?

Dw i’n mynd i siopa. I’m going shopping. Dw i’n mynd i nofio. I’m going swimming. Dw i’n mynd i chwarae golff. I’m going to play golf. Dw i’n mynd i helpu ffrind. I’m going to help a friend.

Dw i’n mynd i ddarllen llyfr. I’m going to read a book. Dw i’n mynd i gael bath. I’m going to have a bath. Dw i’n mynd i fwyta cinio. I’m going to eat lunch. Dw i’n mynd i weld ffilm. I’m going to see a film.

1 - heno 2 - bore fory 3 - nos fory 4 - dydd Sul 5 - nos Sul 6 - wythnos nesa

Ynganu – llythrennau dwbl

Aberystwyth Clydach Dinbych Dolgellau Hwlffordd Llandudno Edrychwch yn Llanelli Llanfihangel Llangollen ôl ar yr wyddor Machynlleth Pwllheli Rhuddlan ar dudalen 8. Look back at Rhyd-ddu Treffynnon Tyddewi the alphabet on page 8.

Sgwrs 1

Ceri: O ble rwyt ti’n dod yn wreiddiol? Ceri: Ydw wir! Dw i’n aros gyda Ioan Chris: Dw i’n dod o America. weithiau. Ceri: Ble yn America? Chris: Wel, wel, dw i’n mynd i wylio pêl Chris: Dw i’n dod o Los Angeles. fasged gyda Ioan yn aml. Ceri: Wel, wel, dw i’n lico Los Angeles. Ceri: Byd bach! Dw i’n mynd yno ar wyliau bob haf. Chris Wyt ti’n nabod Ioan Ifans o Gaerdydd? Uned 4 / Mynediad 37

Sgwrs 2

A: Beth wyt ti’n wneud y penwythnos ‘ma? B: Dw i ddim yn aros. Dw i’n mynd ar y B: Dw i’n mynd i Lundain ar y trên fferi i Riga yn Latfia dros nos. bore dydd Gwener. Dw i’n mynd i barti yn Riga nos A: Pryd? Sadwrn. B: Pump o’r gloch y bore. Dw i’n A: Pryd rwyt ti’n dod adre? mynd i Stockholm yn y prynhawn. B: Nos Sul. Wel, tri o’r gloch y bore, A: O ble rwyt ti’n mynd? bore dydd Llun, a dweud y gwir. B: O Heathrow. Dw i’n mynd i weld A: Wyt ti’n gweithio dydd Llun? tîm pêl-droed Cymru yn chwarae B: Ydw, dw i’n mynd i Gaerdydd gyda’r Sweden nos Wener. bòs. ‘Dyn ni’n mynd ar y trên A: Ble rwyt ti’n aros? o Fangor! A: Pob lwc!

Llenwch y bylchau/Fill in the gaps:

Dw i’n mynd i ar y trên bore dydd Gwener. Dw i’n mynd i Stockholm yn y prynhawn o Dw i’n mynd ar y fferi i dros nos. Dw i’n mynd i yn Riga nos Sadwrn. Dw i’n mynd i Fangor ar y bore Llun. 38 Uned 4 / Mynediad

Robin Radio

a) Atebwch / Answer: 1. Gyda phwy mae Robin yn siarad? Who is Robin talking to?

2. Ble mae hi’n byw? Where does she live?

3. Pam mae hi’n mynd i Melbourne? Why is she going to Melbourne?

b) Gwrandewch am / Listen out for:

dros y Nadolig over Christmas Dych chi’n mynd yn ôl? Do you go back? siwrne dda good journey

c) Cyfieithwch /Translate:

I come from Australia.

I’m going to Melbourne. Uned 4 / Mynediad 39

Help llaw

1. Y Treiglad Meddal / The Soft Mutation

You may have noticed that some words change their first letter in Welsh sometimes. These are called mutations and are meant to make it easier to link words together.

Once you start listening out for them you will see that they are quite common for various reasons – but don’t worry too much about them, they don’t change the meaning and people will understand you even if you forget.

After the words o (from) and i ( to) there is a change called the soft mutation – treiglad meddal.

Only 9 letters change – the majority stay the same.

t > d d > dd m > f c > g g > / rh > r p > b b > f ll > l

2. Dw i’n mynd i’r = I’m going to the…blocks the mutation unless it’s a singular feminine noun! Dw i’n mynd i’r dosbarth, i’r caffi, i’r tŷ bwyta, i’r dafarn, i’r dre (feminine nouns!).

3. I’r means ‘to the’ but look at the following phrases:

mynd i’r dosbarth to go to class mynd i’r gwaith to go to work mynd i’r ysgol to go to school mynd i’r dre to go to town

In English, we omit ‘the’ when referring to a specific place we attend regularly.

4. Dw i’n mynd i …can mean both “I’m going to…” a place and “I’m going to….” do something.

countries goingto days1 40 Uned 5 / Mynediad

Uned 5 (pump) – Beth wnest ti ddoe?

Nod: Dweud beth wnaethoch chi/Saying what you did (Gwnes i, Beth wnest ti?, Beth wnaethoch chi? Coginiais i)

Geirfa

eglwys(i) church(es) swyddfa bost a post office lolfa lounge tafarn(au) pub(s) llyfrgell(oedd) library (libraries) ysgol(ion) school(s)

amser time parc(iau) park(s) banc(iau) bank(s) rygbi rugby cartref(i) a home (homes) stamp(iau) stamp(s) clwb (clybiau) club(s) swper supper llestr(i) dish(es) ysbyty (ysbytai) hospital(s) llyfr(au) book(s)

coginio to cook golchi to wash edrych ar to look at ymlacio to relax garddio to garden

diwetha last (previous)

ddoe yesterday neithiwr last night gyda’r nos in the evening wedyn afterwards

Geiriau pwysig i fi Uned 5 / Mynediad 41

Cymraeg Dosbarth – Mae’n ddrwg gyda fi.

Gwnes i swper ddoe. I made supper yesterday. Gwnes i de ddoe. I made tea yesterday. Gwnes i ginio ddoe. I made dinner yesterday. Gwnes i frecwast ddoe. I made breakfast yesterday.

Beth wnest ti ddoe? What did you do yesterday? Beth wnest ti neithiwr? What did you do last night? Beth wnaethoch chi ddoe? What did you do yesterday? Beth wnaethoch chi neithiwr? What did you do last night?

Wnest ti swper ddoe? Did you make supper yesterday? Wnest ti de ddoe? Did you make tea yesterday? Wnest ti ginio ddoe? Did you make dinner yesterday? Wnest ti frecwast ddoe? Did you make breakfast yesterday?

Do. ✔ Naddo. ✗

8.15am gwneud paned 1.30pm gwneud gwaith cartref 8.30am gwneud brecwast 2.00pm gwneud tost 11.00am gwneud coffi 3.30pm gwneud te 12.30pm gwneud cinio 7.00pm gwneud swper

golchi golchais i coginio coginiais i ymolchi ymolchais i ymlacio ymlaciais i

edrych edrychais i

42 Uned 5 / Mynediad

Gyrrais i ddoe. I drove yesterday. Ymolchais i ddoe. I washed yesterday. Bwytais i ddoe. I ate yesterday.

Bwytais i siocled ddoe. I ate chocolate yesterday. Bwytais i sglodion ddoe. I ate chips yesterday. Bwytais i gig ddoe. I ate meat yesterday. Bwytais i gaws ddoe. I ate cheese yesterday.

Coginiais i bysgod ddoe. I cooked fish yesterday. Gwyliais i Pobol y Cwm ddoe. I watched Pobol y Cwm yesterday. Gweithiais i yn y tŷ ddoe. I worked in the house yesterday. Ymlaciais i yn y tŷ ddoe. I relaxed in the house yesterday.

Darllenais i lyfr neithiwr. I read a book last night. Chwaraeais i gyda’r plant neithiwr. I played with the children last night. Arhosais i yn y tŷ neithiwr. I stayed in the house last night.

Holiadur

Enw ddoe neithiwr dydd Sadwrn Uned 5 / Mynediad 43

Sgwrs

A: Beth wnaethoch chi ddoe? A: A beth wnaethoch chi gyda’r nos? B: Arhosais i yn y tŷ. B: Edrychais i ar y teledu yn y lolfa. A: Beth wnaethoch chi yn y tŷ, ‘te? A: Wnaethoch chi swper? B: Golchais i’r car yn y bore, garddiais B: Naddo. Gyrrais i i’r siop i brynu i yn y prynhawn ac wedyn têcawê! darllenais i’r papur.

Ynganu

trydan gwyn tywydd ysbyty pymtheg plentyn ynys gwely gyrru menyn mynydd bwyty

Robin Radio

a) Alwen dych chi. (You are Alwen.) Atebwch y cwestiynau:

Beth wnaethoch chi ddoe? Dych chi’n lico’r gwaith? Beth dych chi eisiau wneud?

b) Gwrandewch am:

Wnes i ddim byd. I didn’t do anything. Es i i’r gwaith. I went to work. Pam rwyt ti’n ffonio? Why are you phoning?

c) Cyfieithwch: What did you do? I stayed at home. I’m not sure. 44 Uned 5 / Mynediad

Help llaw

1. In this unit, you have been introduced to some concise past tense verbs so that you can have a chat about your weekends and so on at the beginning of class. This work will be introduced fully in units 9-11, but for the time being, concentrate on the following rules.

You have to add the ending -ais to the stem of a verb to speak about yourself in the past. Here are some basic rules for finding the stem:

drop the final vowel sound golchi > golchais i drop the final vowel sound where there is an ymlacio > ymlaciais i io at the end add the ending to the verb itself edrych > edrychais i Note that aros is a little differrent aros > arhosais i

2. Gwneud is an irregular verb. For the time being, learn the following forms: Gwnes i I did Wnes i? Did I? Gwnest ti You did Wnest ti? Did you? Gwnaethoch chi You did Wnaethoch chi? Did you?

3. The answer to questions in the past tense is always Do or Naddo. Wnest ti swper ddoe? Do/Naddo.

4. You will hear two different ways of the concise past being expressed. Coginiais i. Gwnes i goginio. Gyrrais i. Gwnes i yrru. Darllenais i. Gwnes i ddarllen.

pstgwneud1 pstgwneud1 Uned 6 / Mynediad 45

Uned 6 (chwech) – Sut mae’r tywydd?

Nod: Siarad am y tywydd a phobl eraill/ Talking about the weather and other people (Mae e, mae hi, maen nhw)

Geirfa

awyren(nau) plane(s) gwraig (gwragedd) wife (wives) barn opinion neuadd(au) hall(s) cân (caneuon) song(s)

bws (bysiau) bus(es) llawr floor cyfarfod(ydd) meeting(s) teulu(oedd) family (families) eira snow traeth(au) beach(es) glaw rain trên (trenau) train(s) gŵr (gwŷr) husband(s) tywydd weather hanner half

bwrw eira to snow gallu to be able to bwrw glaw to rain gorfod to have to cau to close gorffen to finish cwrdd (â) to meet gwybod to know dechrau to start rhedeg to run gadael to leave torri i lawr to break down

braf fine oer cold cymylog cloudy poeth hot diflas boring, miserable prysur busy gwlyb wet pwysig important gwyntog windy stormus stormy hyfryd nice, pleasant swnllyd noisy mawr big sych dry twym warm

pam? why? rhywle somewhere pryd? when? tua about 46 Uned 6 / Mynediad

Cymraeg Dosbarth Sut mae dweud ...... ?

Mae hi’n braf. It’s fine. Mae hi’n oer. It’s cold. Mae hi’n stormus. It’s stormy. Mae hi’n sych. It’s dry.

Mae hi’n wyntog. It’s windy. Mae hi’n wlyb. It’s wet. Mae hi’n gymylog. It’s cloudy. Mae hi’n dwym. It’s hot.

Mae hi’n bwrw glaw. It’s raining. Mae hi’n bwrw eira. It’s snowing.

Sut mae’r tywydd heddiw? How is the weather today?

Dechrau

Diwedd

Ymarfer

A: Bore da. Mae hi’n braf heddiw. (gwyntog, twym, stormus, gwlyb) B: Ydy, mae hi’n braf iawn. Dw i’n mynd i’r parc. (sinema, tafarn, llyfrgell, traeth) A: Hyfryd, hwyl! ( *ydy= yes, it is. Dych chi’n mynd i ddysgu ‘ydy’ yn Uned 7.) Uned 6 / Mynediad 47

Mae hi’n nofio. She is swimming. Mae hi’n gyrru. She is driving. Mae e’n canu. He is singing. Mae e’n rhedeg. He is running.

Mae hi’n gallu nofio. She can swim. Mae hi’n gallu gyrru. She can drive. Mae e’n gallu canu. He can sing. Mae e’n gallu rhedeg. He can run.

Mae hi’n gallu nofio’n dda. She can swim well. Mae hi’n gallu gyrru’n dda. She can drive well. Mae e’n gallu canu’n dda. He can sing well. Mae e’n gallu rhedeg yn dda. He can run well.

Dyma John / Dyma Tom

Dyma Mae e’n dod o Mae e’n hoffi Mae e’n gallu ’n dda. Mae e’n mynd i i bob penwythnos.

Maen nhw’n siopa. They are shopping. Maen nhw’n bwyta. They are eating. Maen nhw’n gweithio. They are working. Maen nhw’n rhedeg. They are running.

Maen nhw’n gorfod siopa yfory. They must shop tomorow. Maen nhw’n gorfod bwyta yfory. They must eat tomorrow. Maen nhw’n gorfod gweithio yfory. They must work tomorrow. Maen nhw’n gorfod rhedeg yfory. They must run tomorrow. 48 Uned 6 / Mynediad

Barn

Wyt ti’n hoffi bocsio? Ydw, mae e’n grêt. Mae e’n iawn. Nac ydw, mae e’n ofnadwy.

Wyt ti’n lico’r ffilm? Ydw, mae hi’n fendigedig. Mae hi’n iawn. Nac ydw, mae hi’n ddiflas.

Wyt ti’n hoffi’r grŵp? Ydw, maen nhw’n fendigedig. Maen nhw’n iawn. Nac ydw, maen nhw’n swnllyd. Uned 6 / Mynediad 49

criced golff ffilm: ffilm: grŵp: grŵp:

Sut mae’r dosbarth? How is the class? Ble mae’r dosbarth? Where is the class? Pryd mae’r dosbarth? When is the class?

Cysylltwch y cwestiwn â’r ateb cywir/ Match the question to the correct answer

Sut mae’r bòs? Wyth o’r gloch. Ble mae’r bòs? Mae hi’n brysur. Pryd mae’r bòs yn mynd adre? Yn y swyddfa.

Sut mae’r gŵr? Mae e yn y car. Ble mae’r gŵr? Nawr. Pryd mae’r gŵr yn mynd adre? Mae e’n hapus.

Sut mae’r plant? Tri o’r gloch. Ble mae’r plant? Maen nhw’n iawn. Pryd mae’r plant yn mynd adre? Yn yr ysgol. 50 Uned 6 / Mynediad

Ynganu

Deuseiniaid – 2 lafariad Dipthongs – 2 vowels together

ai Dai, Mair, gair, gwaith, Owain ae pennaeth, gwasanaeth au dau, cau, dechrau aw naw, mawr, llawr, awr, caws, cawl, glaw, pawb ei beic, peint, eira, gweithio eu neu, neuadd, dweud ew blew, llew, tew

Dau lew tew heb ddim blew. Mae pawb yn y cae yn chwarae. Dau gawr mawr ar y llawr. Mae’r Neuadd Fawr wedi cau. Mae Dai wedi mynd ar y beic i gael peint o seidr yn y Llew Aur.

Sgwrs 1

A: Noswaith dda, sut wyt ti heno? B: Ofnadwy. A: Mae hi’n wlyb heno. B: Mae hi’n ofnadwy. A: Sut mae’r teulu? B: Ofnadwy. A: Sut mae’r gwaith? B: Ofnadwy. A: Sut mae’r dosbarth Cymraeg yn mynd? B: Bendigedig. Uned 6 / Mynediad 51

Sgwrs 2

Eryl: Pryd mae’r cyfarfod pwysig? Ceri: Heno. Eryl: Iawn. Ble mae e? Ceri: Yn Neuadd y Dre. Eryl: Pryd mae e’n dechrau? Ceri: Chwech o’r gloch. Eryl: Pryd mae e’n gorffen? Ceri: Dw i ddim yn gwybod. Tua naw o’r gloch? Eryl: Wyt ti’n mynd? Ceri: Ydw, wrth gwrs. Ond dw i’n gadael am saith o’r gloch. Eryl: Pam? Ceri: Mae’r dosbarth Cymraeg yn cwrdd yn y clwb golff. Eryl: Wel, wel, dw i’n dod i’r clwb golff hefyd, ‘te!

Rhifau mwy na 10

Degau (tens) ac unedau (units)

Un deg + un = 11 Chwe deg + chwech = 66 Dau ddeg + dau = 22 Saith deg + saith = 77 Tri deg + tri = 33 Wyth deg + wyth = 88 Pedwar deg + pedwar = 44 Naw deg + naw = 99 Pum deg + pump = 55 Cant = 100 52 Uned 6 / Mynediad

Robin Radio

a) Atebwch:

Sut mae’r tywydd yn Aberafon? Beth mae Ann eisiau wneud y prynhawn yma? Beth mae Ann yn mynd i wneud y prynhawn yma?

b) Gwrandewch am:

drwy’r wythnos throughout the week ers chwech o’r gloch since six o’clock Does dim ots gyda fi. I don’t mind.

c) Cyfieithwch:

It is very wet.

What are you doing?

It is dry in the club. Uned 6 / Mynediad 53

Help llaw

1. When we speak about the weather we use the feminine version of ‘it is’ – mae hi. However, many people don’t say the word hi when speaking – just Mae’n...

2. In Uned 6 we meet another important example of the soft mutation – Adjectives mutate after yn.

da > yn dda prysur > yn brysur

3. Sut mae… – How is… Mae is used in questions starting with these words:

Sut mae? How is? Ble mae? Where is? Pryd mae? When is? Pam mae? Why is?

4. The word for the is y. However, it is yr before a vowel and becomes ‘r when it follows a vowel.

y neuadd yr awyren Sut mae’r tywydd? y bws yr eira i’r ysgol

5. Gorfod is really useful. Learn the following:

Dw i’n gorfod mynd. ‘Dyn ni’n gorfod mynd. Rwyt ti’n gorfod mynd. Dych chi’n gorfod mynd. Mae e’n gorfod mynd. Maen nhw’n gorfod mynd. Mae hi’n gorfod mynd.

weather numbers2 54 Uned 7 / Mynediad

Uned 7 (saith) – Ydy hi’n gweithio?

Nod: Gofyn ac ateb cwestiynau am bobl a phethau eraill / Asking and answering questions about people and other things (Ydy e? Ydy hi? Dyw e ddim, Dyw hi ddim)

Geirfa

awr (oriau) hour(s) merch(ed) girl(s), daughter(s) ceiniog(au) penny (pennies) stryd(oedd) street(s)

ffasiwn fashion postmon postman (-men) ffermwr (ffermwyr) farmer(s) (postmyn) mab (meibion) son(s) rhew ice oed age (of person) tennis tennis pen-blwydd birthday(s) (penblwyddi)

codi to get up, to lift ffeindio to find

crac angry hen old cyfeillgar friendly hwyr late cynta first nesa next drud expensive rhad cheap enwog famous trist sad twp silly

faint? how much? how many? o’r gloch o’clock

Geiriau pwysig i fi Uned 7 / Mynediad 55

Cymraeg Dosbarth – Beth yw “rhad” yn Saesneg? “Cheap.” Beth yw “expensive” yn Gymraeg? “Drud.”

Siôn dw i. I am Siôn. Siân dw i. I am Siân. Siôn yw e. He is Siôn. Siân yw hi. She is Siân. Tiwtor yw e. He is a tutor. Tiwtor yw hi. She is a tutor.

Pwy yw e? Who is he? Pwy yw hi? Who is she? Beth yw e? What is he? Beth yw hi? What is she? Siôn yw e? Is he Siôn? Siân yw hi? Is she Siân?

Ie. ✔ Nage. ✗

Ydy hi’n canu? Is she singing?/Does she sing? Ydy hi’n actio? Is she acting?/Does she act? Ydy e’n chwarae golff? Is he playing golf?/Does he play golf? Ydy e’n gweithio? Is he working?/Does he work?

Ydy. ✔ Nac ydy. ✗

Ydyn nhw’n brysur? Are they busy? Ydyn nhw’n ddiflas? Are they miserable? Ydyn nhw’n gwybod? Do they know? Ydyn nhw’n gadael? Are they leaving?

Ydyn. ✔ Nac ydyn. ✗ 56 Uned 7 / Mynediad

Ydyn nhw’n...?

darllen y Times? gyrru Porsche? prynu tŷ newydd? lico coffi du? mynd i sioe ffasiwn? dysgu Cymraeg? mynd i Disneyland? mynd i glwb nos?

Dyw’r gwin ddim yn dda. The wine isn’t good. Dyw’r bwyd ddim yn ddrud. The food isn’t expensive. Dyw’r staff ddim yn gyfeillgar. The staff aren’t friendly. Dyw’r prisiau ddim yn rhad. The prices aren’t cheap.

Dyw e ddim yn hapus. He is not happy. Dyw hi ddim yn hapus. She is not happy. ‘Dyn nhw ddim yn hapus. They are not happy. ‘Dyn nhw ddim yn grac. They are not angry. Uned 7 / Mynediad 57

Ysgrifennwch un o’r brawddegau o dan bob llun./ Write one of the sentences under every picture.

1. Dyw hi ddim eisiau codi.

2. Dyw hi ddim eisiau clywed.

3. ‘Dyn nhw ddim eisiau bod yn y car.

4. Dyw hi ddim eisiau bod yn y swyddfa.

5. Dyw e ddim eisiau bod yn hwyr.

6. ‘Dyn nhw ddim eisiau bod yn y cyfarfod.

58 Uned 7 / Mynediad

Faint yw e? How much is it? Faint ydyn nhw? How much are they? Un bunt. One pound. Dwy bunt. Two pounds. Tair punt. Three pounds. Pedair punt. Four pounds.

Ynganu

Deuseiniaid eto – 2 lafariad (Dipthongs – 2 vowels together)

oi troi, rhoi, cloi oe oer, ddoe, oed, poeth ow Owen, Lowri, brown, clown iw lliw, rhiw, siwt yw byw, llyw

Sgwrs Sgwrs 1

Ceri: Wyt ti’n dod i’r theatr heno? Eryl: O ydy, mae e…! Eryl: Dw i ddim yn siŵr. Dw i wedi Ceri: Dyw e ddim! blino. Eryl: Ac mae e’n ddrud iawn. Ceri: Ond mae pawb o’r dosbarth yn Ceri: Dyw e ddim! Mae e’n rhad! mynd. Eryl: Wel, a dweud y gwir, dw i eisiau aros Eryl: Dw i ddim yn hoffi pantomeim a gartre i wneud y gwaith cartref dweud y gwir. Cymraeg. Ceri: Mae e’n grêt! Ceri: Ond mae’r pantomeim yn Eryl: Nac ydy, dyw e ddim! Mae e’n Gymraeg! dwp. Eryl: O’r gorau ’te. Ceri: Dyw e ddim yn dwp! Uned 7 / Mynediad 59

Sgwrs 2

A: Wyt ti’n mynd i’r cyfarfod prynhawn ‘ma? B: Nac ydw, dw i’n brysur. Ond mae Siôn yn gallu mynd. A: Iawn, dim problem. Wyt ti’n gallu mynd i’r cyfarfod mawr dydd Mercher? B: Pryd mae e? A: Deg o’r gloch. B: Nac ydw, dw i’n brysur iawn bore dydd Mercher. Ond mae Siôn yn gallu mynd, dw i’n siŵr. A: Mae Siôn yn gallu mynd i’r cyfarfod busnes gyda’r cleient newydd yn Barcelona dydd Gwener hefyd, ’te. B: O nac ydy, mae Siôn yn ofnadwy o brysur dydd Gwener, ond dw i’n gallu mynd i Barcelona, dim problem.

Yr Amser

Un Dau Tri Pedwar Pump Chwech Saith Wyth Naw Deg Un ar ddeg Deuddeg

… o’r gloch.

PM AM

Hanner dydd – Hanner nos – Midday Midnight 60 Uned 7 / Mynediad

Robin Radio

a) Atebwch: Beth maen nhw’n wneud dydd Sadwrn?:

plant Mari Mari Robin

b) Gwrandewch am:

Mae mab gyda fi. I have a son.

dim o gwbl not at all

Pen-blwydd hapus! Happy birthday!

c) Cyfieithwch:

I’m not going swimming.

The children are learning to swim.

Can you play tennis well?

present3 time Uned 7 / Mynediad 61

Help llaw

1. We have now learnt the verb bod in the present tense:

Dw i Dw i? Dw i ddim Rwyt ti Wyt ti? Dwyt ti ddim Mae e/hi Ydy e/hi? Dyw e/hi ddim ‘Dyn ni ‘Dyn ni? ‘Dyn ni ddim Dych chi Dych chi? Dych chi ddim Maen nhw Ydyn nhw? ‘Dyn nhw ddim

2. Also, take a look at the answers but concentrate on the ones in the bold font:

Dw i’n mynd? Wyt/Ydych Wyt ti’n mynd? Ydw Ydy e/hi’n mynd? Ydy ‘Dyn ni’n mynd? Ydyn/Ydych Dych chi’n mynd? Ydw/Ydyn Ydyn nhw’n mynd? Ydyn

3. When we introduce ourselves or say who someone else is in Welsh, we need to use emphasis and place the name at the beginning of the sentence. When this happens in a question, the answer is Ie or Nage.

Siôn dw i. Siôn wyt ti? Ie / Nage. Siôn yw e. Siôn yw e? Ie / Nage. Siân yw hi. Siân yw hi? Ie / Nage.

You will frequently hear people say just Na, rather than Nage.

4. Notice the difference in the way we form a question:

Ble mae e/hi? Pwy yw e/hi? Pryd mae e/hi? Beth yw e/hi? Sut mae e/hi? Faint yw e/hi?

5. Note that dau and tri have feminine versions to be used before feminine nouns. dau fab dwy bunt tri mab tair punt 62 Uned 8 / Mynediad

Uned 8 (wyth) – Adolygu ac Ymestyn (Revision and Extension) Nod: Adolygu ac ymarfer ymadroddion ffôn Revision and useful phrases for speaking on the telephone

Geirfa

actores(au) actor(s) munud(au) minute(s) athrawes(au) teacher(s) nyrs(ys) nurse(s) ffatri (ffatrïoedd) factory (factories) pobl people fflat(iau) flat(s) rheolwraig manager gorsaf(oedd) station(s)

actor(ion) actor(s) maes parcio car park athro (athrawon) teacher(s) meddyg(on) doctor(s) bachgen boy(s) pennaeth head (person) (bechgyn) plismon policeman camera (camerâu) camera(s) (plismyn) (policemen) cogydd(ion) chef(s), cook(s) prifathro headmaster cyngerdd concert(s) rheolwr (rheolwyr) manager(s) (cyngherddau) rhywun someone derbynnydd receptionist tocyn(nau) ticket(s) gwesty (gwestai) hotel(s)

adolygu to revise, to review gofyn to ask cadw to keep, to reserve talu to pay ffonio to phone

allan/ma’s out drwodd through ar gael available mewn in a Caerdydd Cardiff Cymraeg Dosbarth – Gaf i ofyn cwestiwn?

Geiriau pwysig i fi Uned 8 / Mynediad 63

Gêm o gardiau

A O ble rwyt ti’n Wyt ti’n gyrru Ble rwyt ti’n Beth dych chi’n dod? car? gweithio? gorfod ei wneud heddiw? 2 Ble rwyt ti’n lico Beth wyt ti’n lico Beth wyt ti’n ei Beth wyt ti’n hoffi prynu bwyd? ei yfed mewn fwyta i frecwast? ei chwarae? parti? 3 Beth dych Wyt ti’n Wyt ti’n darllen Dych chi’n bwyta chi’n ei wneud gweithio? papur newydd? cacennau? y penwythnos nesa? 4 Beth dych Ble dych chi’n Beth wnaethoch Ble rwyt ti’n hoffi chi’n ei lico ar y mynd dydd chi neithiwr? mynd ar wyliau? teledu? Sadwrn? 5 Dych chi’n Beth wnaethoch Beth wyt ti’n hoffi Ble rwyt ti’n byw? brysur yfory? chi ddoe? ei yfed amser brecwast? 6 Ble mae’r plant? Beth wnaethoch Sut mae’r Beth wyt ti’n lico chi dydd tywydd? ei ddarllen? Sadwrn? 7 Beth wyt ti eisiau Pwy dych chi? Wyt ti’n lico Ydy hi’n braf ei wneud dydd chwarae bingo? heddiw? Sul? 8 Wyt ti’n hoffi Ble mae’r Wyt ti’n gallu Wyt ti wedi blino? nofio? dosbarth? nofio’n dda?

9 Sut wyt ti’n dod Wnaethoch chi Beth wyt ti’n lico Ydy hi’n bwrw i’r dosbarth? waith cartref ei fwyta? glaw? ddoe? 10 Beth wyt ti’n ei Ble dych chi’n Beth dwyt ti Beth wnaethoch wneud yfory? hoffi mynd i weld ddim yn lico ei chi nos Wener? cyngerdd? yfed? Jac Dych chi’n hoffi Wyt ti’n hoffi Ble rwyt ti’n Wyt ti’n gallu mynd i gaffis? rygbi? mynd yfory? canu’n dda?

Brenhines Ble rwyt ti’n Ble dych chi’n Sut wyt ti? Dych chi’n hoffi dysgu Cymraeg? mynd i’r sinema? mynd am dro?

Brenin Ydy hi’n bwrw Wyt ti’n lico Beth dych chi’n Beth wyt ti eisiau eira? coffi? gorfod ei wneud amser paned? yfory? 64 Uned 8 / Mynediad

1. Ffonio’r banc

A: Bore da, banc Llanaber. B: Gaf i siarad â Mr Jones os gwelwch chi’n dda? A: Cewch wrth gwrs. .... Dych chi drwodd nawr. Dyma chi.

A: Bore da, Banc Abercastell. B: Gaf i siarad â Ms Morgan, os gwelwch chi’n dda? A: Un funud. Mae’n ddrwg gyda fi, dyw hi ddim yma heddiw. B: Dim problem. A: Dych chi eisiau ffonio’n ôl yfory? B: Wrth gwrs, diolch yn fawr.

Gaf i helpu? May I help? Gaf i dalu? May I pay? Gaf i ofyn? May I ask? Gaf i adael? May I leave? Yes, you may. No, you may not. Cewch. ✔ Na chewch. ✗ Cei. Yes, you may. Na chei. No, you may not.

2. Ffonio’r ysgol

A: Prynhawn da, Ysgol y Bryn. B: Gaf i siarad â’r pennaeth, os gwelwch chi’n dda? A: Mae’n ddrwg gyda fi, dyw e ddim ar gael. Mae e mewn cyfarfod yng Nghaerdydd y bore ‘ma. B: Ydy e’n gallu ffonio’n ôl? A: Ydy, wrth gwrs. Mae e’n ôl yn yr ysgol yfory. B: Ydy e’n gallu ffonio yn y bore? Dw i’n mynd ma’s yn y prynhawn. A: Beth yw’ch enw chi? B: Pat Jones A: Beth yw’r rhif ffôn? B: 07841 632591 A: 07841 632591. Iawn? B: Iawn. A: Dim problem. Hwyl. B: Diolch. Hwyl! Uned 8 / Mynediad 65

Dw i’n gweithio yn y coleg. I work in the college. Dw i’n gweithio yn y banc. I work in the bank. Dw i’n gweithio yn yr ysbyty. I work in the hospital. Dw i’n gweithio yn yr ysgol. I work in the school.

Dw i’n gweithio mewn siop. I work in a shop. Dw i’n gweithio mewn caffi. I work in a cafe. Dw i’n gweithio mewn swyddfa. I work in an office. Dw i’n gweithio mewn ffatri. I work in a factory.

Ble dych chi’n gweithio?

derbynnydd plismon athrawes

nyrs cogydd mecanic Dilynwch y patrwm: Nyrs dw i, dw i’n gweithio mewn

Gyda phartner: Ysgrifennwch mewn neu yn yn y bylchau.

Bob dw i. Dw i’n byw fflat a dw i’n gweithio swyddfa brysur yr ysbyty Llanaber. Dw i’n mynd i’r gwaith y car bob dydd a dw i’n gallu parcio maes parcio bach i’r staff. Dw i’n lico’r gwaith yn fawr iawn.

Nawr, ysgrifennwch baragraff fel un o’r bobl yn y lluniau. 66 Uned 8 / Mynediad

3. Ffonio’r theatr

Derbynnydd: Noswaith dda. Theatr yr Aber. Sam: Gaf i docynnau i’r ddrama nos yfory? (cyngerdd) Derbynnydd: Cewch, wrth gwrs. Sam: Faint ydyn nhw? Derbynnydd: Deg punt yr un. (£5) Sam: Gaf i bedwar tocyn os gwelwch chi’n dda? (7) Derbynnydd: Cewch, wrth gwrs. Sam: Gaf i dalu nos yfory? Derbynnydd: Dw i’n gallu cadw tocynnau i chi. Mae’r ddrama yn dechrau am saith o’r gloch. Beth yw’ch enw chi? (8) Sam: Sam Jones.

Robin Radio – Mae Robin, Llinos ac Anti Mair yn siarad yn y swyddfa

a) Atebwch:

Faint o’r gloch yw hi?

Ble mae’r parti?

Faint o’r gloch mae Robin yn gweithio yfory?

b) Gwrandewch am:

Dw i yma ers wyth o’r gloch. I’ve been here since eight o’clock. Dw i’n mynd i alw mewn. I’m going to call in. Dw i’n mynd i gael tacsi. I’m going to get a taxi.

c) Cyfieithwch:

Can I have a black coffee?

I don’t drink coffee.

Can I have a lift? Uned 8 / Mynediad 67

may i? work1

Adolygu Atebion – Yes and No Revision

Wyt ti’n dysgu Cymraeg? Ydw/Nac ydw. Uned 2 Dych chi’n dysgu yn y Barri? Ydyn/Nac ydyn. Uned 2 Yd y ’r bws yn mynd i Wrecsam? Ydy/Nac ydy. Uned 7 Ydy’r plant yn yr ysgol? (Ydyn nhw?) Ydyn/Nac ydyn. Uned 7 Wnaethoch chi swper? Do/Naddo. Uned 5 Actor wyt ti? (noun/adj 1st) Ie/Nage. Uned 7 Y Beatles ydyn nhw? Ie/Nage. Uned 7 Gaf i ofyn cwestiwn? Cei/Na chei. Uned 8 Gaf i fynd? Cewch/Na chewch. Uned 8

Help llaw

Help llaw

1. Gaf i …? May I …? is useful to ask for things and for permission. It comes from the verb cael – to have. You can use it before verbs and nouns:

Gaf i helpu? – May I help? Gaf i docynnau? – May I have tickets?

The answers Cei/Na chei (informal) Cewch/Na chewch (formal/plural) will be explained later but for now accept it as an important/useful phrase.

2. Mewn and yn can both mean ‘in’ but are used in separate ways. Mewn – in a (before an indefinite noun) Yn – in (before the definite article + with proper nouns such as place names)

3. Yn y sgwrs ‘Ffonio’r ysgol’, you come accross yng Nghaerdydd. This is an example of the nasal mutation which happens following yn meaning ‘in’. It will be fully introduced in Uned 14 but try to recognise the mutations. Look at the following examples:

Caerdydd – yng Nghaerdydd Cymru – yng Nghymru Caernarfon – yng Nghaernarfon Caerffili – yng Nghaerffili 68 Uned 8 / Mynediad

 Dych chi nawr yn gallu darllen Am Ddiwrnod. Dych chi’n gallu prynu’r llyfr yn eich siop Gymraeg leol chi neu ar www.gwales.com.

Dyma’r clawr (cover) ac un paragraff:

Dw i yng Nghaerdydd! Hwyl fawr, Abertawe a hwyl fawr, Caffi Jac, am wythnos! Dw i’n hapus iawn, iawn. Dw i eisiau chwerthin a dw eisiau gweiddi a dawnsio.

chwerthin – to laugh gweiddi – to shout

Uned 9 / Mynediad 69

Uned 9 (naw) – Prynon ni fara Nod: Dweud beth wnaethoch chi a phobl eraill yn y gorffennol/ Saying what you and others did in the past (Gwnaeth e/hi, gwnaethon ni/nhw, prynaist ti, prynodd e/hi, prynon ni, prynoch chi, prynon nhw)

Geirfa

Abertawe Swansea garej(is) garage(s) cegin(au) kitchen(s) Lerpwl Liverpool cerddoriaeth music Saesneg English

bwrdd (byrddau) table(s) gair (geiriau) word(s) cwrw beer help help drws (drysau) door(s) llawer a lot ebost (ebyst) email(s) tipyn a little

agor to open llenwi to fill ateb to answer mynd â to take bowlio to bowl mwynhau (joio) to enjoy cadw’n heini to keep fit peintio to paint cyrraedd to arrive seiclo to cycle gwrando ar to listen to

dan under eitha da quite good echdoe the day before trueni! what a pity! yesterday yna there; then felly therefore, so Cymraeg Dosbarth – Esgusodwch fi.

Geiriau pwysig i fi 70 Uned 9 / Mynediad

Dych chi’n cofio?

Beth wnest ti ddoe? Gwnes i swper. Beth wnaethoch chi ddoe? Gwnes i goffi.

Gwnaeth e goffi. He made coffee. Gwnaeth e de. He made tea. Gwnaeth hi fwyd. She made food. Gwnaeth hi ginio. She made dinner.

Beth wnaeth e? What did he do? Beth wnaeth hi? What did she do? Beth wnaeth y plant? What did the children do? Beth wnaethon nhw? What did they do?

Gwnaethon ni’r gwaith cartre. We did the homework. Gwnaethon ni’r bwyd. We did the food. Gwnaethon nhw’r gwaith cartre. They did the homework. Gwnaethon nhw’r bwyd. They did the food.

Beth wnaeth pawb echdoe?

8.15am gwneud y gwely 8.30am gwneud y brecwast 9.00am gwneud y glanhau 11.00am gwneud y coffi 11.15am gwneud y siopa 12.30pm gwneud y cinio 1.30pm gwneud y gwaith cartre 2.00pm gwneud y gwaith papur 3.30pm gwneud y te 4.00pm gwneud y smwddio 7.00pm gwneud y swper 8.00pm gwneud y llestri Uned 9 / Mynediad 71

Dych chi’n cofio?

Bwytais i bysgod ddoe. Gwyliais i Pobol y Cwm ddoe. Chwaraeais i rygbi ddoe.

Yfais i goffi ddoe. I drank coffee yesterday. Gwelais i ffrind. I saw a friend. Cerddais i i’r dre. I walked to town. Gwrandawais i ar Radio Cymru. I listened to Radio Cymru.

Beth wnest ti bore ddoe?

Codais i. I got up. Gwisgais i. I dressed. Bwytais i frecwast. I ate breakfast. Golchais i’r llestri. I washed the dishes. Gadawais i’r tŷ. I left the house.

Beth wnest ti?

Enw neithiwr bore ddoe dydd Sadwrn nos Wener

Ddarllenaist ti lyfr ddoe? Did you read a book yesterday? Brynaist ti lyfr ddoe? Did you buy a book yesterday? Brynaist ti fara ddoe? Did you buy bread yesterday? Fwytaist ti fara ddoe? Did you eat bread yesterday?

Do. ✔ Naddo. ✗ 72 Uned 9 / Mynediad

Fwytaist ti frecwast Weithiaist ti yn yr Dechrau Goginiaist ti ddoe? heddiw? ardd ddoe?

Brynaist ti rywbeth Ffoniaist ti rywun Olchaist ti’r car yr Yfaist ti de ddoe? ddoe? ddoe? wythnos diwetha?

Smwddiaist ti yr Wrandawaist ti ar y Yrraist ti i’r dosbarth Welaist ti ffrind ddoe? wythnos diwetha? radio y bore ‘ma? heddiw?

Wyliaist ti ffilm dydd Chwaraeaist ti gêm yr Wrandawaist ti ar Brynaist ti rywbeth Sadwrn? wythnos diwetha? gerddoriaeth ddoe? ddoe?

Gyrhaeddaist ti’r Gerddaist ti i’r Arhosaist ti yn y tŷ Ddysgaist ti’r eirfa yr dosbarth yn hwyr dosbarth heddiw? neithiwr? wythnos diwetha? heddiw?

Brynaist ti rywbeth Orffennaist ti’r gwaith Dalaist ti fil yr ar-lein yr wythnos cartre yr wythnos Yn ôl i’r dechrau wythnos diwetha? diwetha? diwetha? Uned 9 / Mynediad 73

Llongau rhyfel

bwyta swper darllen papur newydd garddio edrych ar S4C coginio cyrri ymlacio smwddio yfed coffi prynu car newydd gyrru i’r gwaith cerdded i’r gwaith gweld ffilm siarad Cymraeg bwyta brecwast ffonio ffrind anfon ebost darllen nofel edrych ar y teledu golchi dillad yfed dŵr

Yfodd Sam goffi yn y caffi. Sam drank coffee in the café. Yfodd e goffi yn y caffi. He drank coffee in the café. Yfodd hi goffi yn y caffi. She drank coffee in the café. Yfodd y plant goffi yn y caffi. The children drank coffee in the café.

Beth wnaeth Mari neithiwr?

Gyrrodd hi i’r garej. She drove to the garage. Llenwodd hi’r tanc petrol. She filled the petrol tank. Talodd hi’r bil. She paid the bill. Gyrrodd hi adre. She drove home.

Edrychon ni ar y teledu neithiwr. We watched television last night. Gwrandawon ni ar y radio neithiwr. We listened to the radio last night. Arhoson ni yn y tŷ neithiwr. We stayed in the house last night. Darllenon ni lyfr neithiwr. We read a book last night.

Edrychon nhw ar y teledu neithiwr. They watched television last night. Gwrandawon nhw ar y radio neithiwr. They listened to the radio last night. Arhoson nhw yn y tŷ neithiwr. They stayed in the house last night. Darllenon nhw lyfr neithiwr. They read a book last night. 74 Uned 9 / Mynediad

Cysylltwch y cwestiwn â’r ateb:

Beth wnaeth y staff? Prynon nhw betrol i’r car. Beth wnaeth y teulu? Bwyton nhw deisen pen-blwydd. Beth wnaeth y ffrindiau? Siaradon nhw yn y swyddfa. Beth wnaeth y bobl drws nesa? Gwrandawon nhw ar gerddoriaeth. Beth wnaeth yr heddlu? Chwaraeon nhw yn y parc. Beth wnaeth John a Jane? Agoron nhw’r drws i ni.

Edrychoch chi ar y teledu neithiwr? Did you watch television last night? Wrandawoch chi ar y radio neithiwr? Did you listen to the radio last night? Arhosoch chi yn y tŷ neithiwr? Did you stay in the house last night? Ddarllenoch chi lyfr neithiwr? Did you read a book last night?

Do. ✔ Naddo. ✗

Edrychais i ddim ar y teledu neithiwr. I didn’t watch television last night. Wrandawais i ddim ar y radio neithiwr. I didn’t listen to the radio last night. Arhosais i ddim yn y tŷ neithiwr. I didn’t stay in the house last night. Ddarllenais i ddim llyfr neithiwr. I didn’t read a book last night.

✔ ✗ 1 – i golchi’r car garddio 2 – ti darllen y papur smwddio 3 – hi garddio gyrru i’r gwaith 4 – ni smwddio ffonio ffrind 5 – chi cerdded i’r gwaith golchi dillad 6 – nhw chwarae pêl-droed chwarae rygbi Uned 9 / Mynediad 75

Ynganu – wy

Dwedwch:

wy dwy llwy mwy

wyth hwyr cwyn nwy

Beth yw food / egg / grey / who / late / birthday yn Gymraeg?

Beth yw windy / green / white / weather yn Gymraeg?

Sgwrs 1

Mam: Rwyt ti’n edrych yn ofnadwy y Mam: Dyna pam rwyt ti’n edrych yn bore ’ma. Beth wnest ti ofnadwy ‘te! neithiwr? Sam: Ac yna prynon ni gyrri. Sam: Es i ma’s gyda ffrindiau. Mam: Ond dwyt ti ddim yn lico cyrri! Mam: I ble? Sam: Dw i’n gwybod. Cyrhaeddais i Sam: I glwb newydd yn y dre. adre am bump o’r gloch. Gadawon ni’r clwb am bedwar Byth eto! o’r gloch! 76 Uned 9 / Mynediad

Sgwrs 2

A: Sut mae’r cwrs Cymraeg yn mynd? B: Grêt, diolch. A: Wyt ti’n siarad Cymraeg ma’s o’r dosbarth? B: Dw i’n trio gwneud tipyn bach yn Gymraeg bob dydd. A: Sut mae’n mynd? B: Iawn. Siaradais i Gymraeg ar y bws dydd Llun, ond siaradodd y gyrrwr â fi yn Saesneg. A: Ond ddeallodd e’r cwestiwn? B: Do. A: Dechrau da! B: Nos Fawrth, siaradais i Gymraeg yn y dafarn. Atebodd y barman yn Gymraeg – hwrê – ond gwnes i gael peint o ddŵr, dim cwrw. A: Trueni, ond mae dŵr yn dda i ti. B: Dydd Mercher, gwrandawais i ar Radio Cymru. A: Da iawn. Mae gwrando ar y radio’n help mawr. B: Bore ’ma, siaradais i Gymraeg â’r ci. Deallodd e bob gair.

Robin Radio

a) Atebwch: Sut aeth Alwyn o Lanelli i Gydweli?

Sut aeth e o Gydweli i Lanelli?

Wnaeth e gael tywydd braf?

b) Gwrandewch am: Diolch byth! Thank goodness! Mae’n gas gyda fi... I hate... Hwyl ar y cerdded. Good luck with the walking.

c) Cyfieithwch: What did you do?

We parked in Llanelli.

He is a doctor. Uned 9 / Mynediad 77

Help llaw

1. Gwneud (to do or to make) is widely used. Learn it thoroughly:

Gwnes i Wnes i? Wnes i ddim Gwnest ti Wnest ti? Wnest ti ddim Gwnaeth e/hi Wnaeth e/hi? Wnaeth e/hi ddim Gwnaethon ni Wnaethon ni? Wnaethon ni ddim Gwnaethoch chi Wnaethoch chi? Wnaethoch chi ddim Gwnaethon nhw Wnaethon nhw? Wnaethon nhw ddim

2. As we saw in Uned 5, we can use gwneud to form past tense sentences, by using the past tense of gwneud + the verbnoun, e.g.

Gwnes i brynu Gwnes i ddarllen Gwnes i helpu

However, in south Wales, changing the verbnouns themselves to create the past tense is also widely used. Each verb has a bôn (stem) you need to learn. Here are some rules:

When a verb ends in a single vowel, you will lose that vowel to find thebôn :

Prynu Prynais i Golchi Golchais i Canu Canais i Bwyta Bwytais i

When a verb ends in io, we once again lose the final vowel:

Gweithio Gweithiais i Smwddio Smwddiais i Nofio Nofiais i Gwylio Gwyliais i

We always lose a finaled or eg (‘eds will roll and ‘egs will smash!!)

Cerdded Cerddais i Yfed Yfais i Clywed Clywais i Rhedeg Rhedais i

With some verbs, we add the ending to the end of the verb, without changing it at all (many of these end in a consonant):

Darllen Darllenais i Edrych Edrychais i Deall Deallais i Chwarae Chwaraeais i 78 Uned 9 / Mynediad

There are also some irregular forms. Learn the following for now:

Gadael Gadawais i Gwrando Gwrandawais i Aros Arhosais i Cyrraedd Cyrhaeddais i

3. Learn the endings:

Prynais i Prynon ni Prynaist ti Prynoch chi Prynodd e/hi Prynon nhw

4. A noun following immediately after the short forms will take a treiglad meddal:

bara Prynais i fara

5. There is a treiglad meddal in direct questions:

Brynaist ti fara?

6. Notice that there is a treiglad meddal in the negative forms introduced in the unit:

Darllenais i Ddarllenais i ddim

However, this is not true for t, c, p. This will be introduced in Uned 11.

7. Do and Naddo are the answers in all instances:

Brynaist ti fara? Do/Naddo. Brynoch chi fara? Do/Naddo. Brynodd e fara? Do/Naddo.

pastod2 pastshort Uned 10 / Mynediad 79

Uned 10 (deg) – Es i i’r dre

Nod: Dweud ble aethoch chi a phobl eraill / Saying where you and others went (es i, est ti, aeth e/hi, aethon ni, aethoch chi, aethon nhw, es i ddim)

Geirfa

coeden (coed) tree(s) Sbaen Spain deilen (dail) leaf (leaves) siec(iau) cheque(s) Llundain London ysgol(ion) school(s) miliwn (miliynau) million(s)

beic(iau) bike(s) haf summer capel(i) chapel(s) hydref autumn Dydd Calan New Year’s Day mis(oedd) month(s) Dydd Gŵyl Dewi St. David’s Day môr (moroedd) sea(s) gaeaf winter pwll (pyllau) pool(s) gwanwyn spring tymor (tymhorau) season(s), term(s)

ennill to win casglu to collect gwario to spend (money)

cynnar early syth straight mwy more

am about i ffwrdd away dal still

Geiriau pwysig i fi 80 Uned 10 / Mynediad

Es i i’r gwaith ddoe. I went to work yesterday. Es i i’r sinema ddoe. I went to the cinema yesterday. Es i i’r gêm neithiwr. I went to the game last night. Es i i’r dosbarth neithiwr. I went to class last night.

Ble est ti ddoe? Where did you go yesterday? Ble est ti neithiwr? Where did you go last night?

nos Lun nos Fawrth nos Fercher nos Iau nos Wener nos Sadwrn nos Sul fi

enw

enw Uned 10 / Mynediad 81

Est ti i siopa ddoe? Did you go shopping yesterday? Est ti i nofio ddoe? Did you go swimming yesterday? Aethoch chi i nofio ddoe? Did you go swimming yesterday? Aethoch chi i weld ffilm ddoe? Did you go to see a film yesterday?

Do. ✔ Naddo. ✗

Yr wythnos diwetha ✗ neu ✔ ✗ neu ✔ y dosbarth Cymraeg yr eglwys y llyfrgell yr ysbyty yr ysgol y banc y parc y clwb rygbi 82 Uned 10 / Mynediad

Aeth Ceri i’r dre. Ceri went to town. Aeth Eryl i’r siop. Eryl went to the shop Aeth e i’r dosbarth. He went to the class. Aeth hi i’r gêm. She went to the game.

Aeth Ceri i’r capel? Did Ceri go to chapel? Aeth Eryl i’r eglwys? Did Eryl go to church? Aeth e i’r mosg? Did he to to the mosque? Aeth hi i’r neuadd? Did she go to the hall?

Do. ✔ Naddo. ✗

Enw Ble? i’r sinema i’r siop i’r gêm bêl-droed i’r dosbarth Cymraeg i’r cyfarfod i’r gwaith i’r swyddfa i’r dre i’r dafarn i’r ysbyty i’r parti i’r gêm rygbi i’r ganolfan hamdden i’r clwb nos i’r pwll nofio Uned 10 / Mynediad 83

Aethon ni i siopa ddoe. We went shopping yesterday. Aethon ni i gerdded ddoe. We went walking yesterday. Aethon ni i brynu car ddoe. We went to buy a car yesterday. Aethon ni i weld ffilm neithiwr. We went to see a film last night.

Ymarfer – Ble aethoch chi?

A: Ble aethoch chi neithiwr? A: Ble aethoch chi dydd Sadwrn? B: Aethon ni i Abertawe neithiwr. B: Aethon ni i Borthcawl. A: Pam aethoch chi i Abertawe? A: Pam aethoch chi i Borthcawl? B: Aethon ni i weld gêm. B: Aethon ni i nofio yn y môr.

A: Ble aethoch chi ddoe? B: Aethon ni i Gaerdydd. A: Pam aethoch chi i Gaerdydd? B: Aethon ni i siopa.

Es i ddim ma’s ddoe. I didn’t go out yesterday. Aethon nhw ddim ma’s ddoe. They didn’t go out yesterday. Aethon nhw ddim ma’s neithiwr. They didn’t go out last night. Aethon nhw ddim ma’s o gwbl. They didn’t go out at all. 84 Uned 10 / Mynediad

Y tymhorau

Pwy? Ble? Sut? Pryd? fi Llundain mewn tacsi yn y gwanwyn Siân Awstria ar y trên yn yr haf Dafydd Paris yn y car yn yr hydref y plant Sbaen mewn awyren yn y gaeaf y teulu Awstralia ar y bws ddoe y dosbarth Yr Alban ar y beic neithiwr

Ynganu – o

eto heno gwrando cinio lico nofio seiclo trio gwylio coginio dawnsio gweithio smwddio ymlacio garddio

Sgwrs 1

Ceri: Pen-blwydd hapus, Eryl! Eryl: Do, aethon ni i’r sinema. Ond Eryl: Diolch. aethon ni ddim i mewn... Ceri: Ble est ti dros y penwythnos, ‘te? Ceri: Pam? Eryl: Es i i’r tŷ bwyta newydd ym Eryl: Mae Chris yn mynd i weld pob Mangor nos Sadwrn. ffilm newydd yn syth! Felly Ceri: Neis iawn! Gyda phwy est ti? aethon ni adre yn gynnar. Eryl: Es i gyda Jo a Chris. Ceri: Dyna drueni! Ceri: Aethoch chi i rywle wedyn? Uned 10 / Mynediad 85

Sgwrs 2

A: Sut aeth y cyfarfod neithiwr? A: Gwelais i rywbeth ar B: Dw i ddim yn gwybod. Es i ddim. Facebook bore ‘ma. Sam yw’r A: Est ti ddim? capten newydd. B: Naddo. B: Sam? O na! A: Aeth Ceri ddim chwaith. A: Beth? Dwyt ti ddim yn hapus? B: Naddo? Beth am Siôn a Siân? Ond est ti ddim i’r cyfarfod A: Na, aethon nhw ddim chwaith. neithiwr? B: Wel, wel, ofnadwy. B: Naddo. A: TYFF, felly.

Robin Radio

a) Atebwch:

Ble aeth y Teulu Tomos yn syth ar ôl ennill y Loteri?

Ble aethon nhw wedyn?

Ble maen nhw nawr?

b) Gwrandewch am:

peidiwch â gwario don’t spend paid â phoeni don’t worry

c) Cyfieithwch:

Five million pounds

We went to London.

We are not coming home. 86 Uned 10 / Mynediad

Help llaw

1. Learn the past tense of mynd:

Es i Aethon ni Est ti Aethoch chi Aeth e/hi/X Aethon nhw

2. All the concise past answers are DO (yes) and NADDO (no):

Est ti i’r cyfarfod? Do. Aethoch chi i’r cyfarfod? Naddo. Aeth Dewi i’r cyfarfod? Do. Aethon nhw i’r cyfarfod? Naddo.

3. To form the negative – add DDIM:

Es i ddim i’r dosbarth. Aeth e ddim ma’s. Aethon ni ddim i’r dre. Aethoch chi ddim i’r siop.

4. Ym Mangor. This is another example of the nasal mutation after yn. You have already seen yng Nghaerdydd.

ym Mangor ym Meddgelert ym Mrechfa ym Medwas

5. Bôn (stem) newydd:

Ennill > Enill Enillais i

pastmynd2 pastshort Uned 11 / Mynediad 87

Uned 11 (un ar ddeg) – Ces i dost i frecwast

Nod: Dweud beth gawsoch chi a phobl eraill/ Saying what you and others had or received (ces i, cest ti, cafodd Sam, cawson ni, cawsoch chi, cawson nhw) (ges i, gest ti, gaeth Sam, gaethon ni, gaethoch chi, gaethon nhw) Geirfa

banana(s) banana(s) esgid(iau) shoe(s) bargen (bargeinion) bargain(s) moronen (moron) carrot(s) bisged(i) biscuit(s) taten (tatws) potato(es) brechdan(au) sandwich(es) torth(au) loaf/loaves

afal(au) apple(s) lemon(au) lemon(s) bara bread llysiau vegetables cawl soup peiriant (peiriannau) machine(s) chwaraeon sports salad salad ffrwyth(au) fruit(s) sudd juice ham ham tomato(s) tomato(es) haul sun uwd porridge jam jam wy(au) egg(s)

angen to need parcio to park gwerthu to sell

anodd difficult poeth hot

gormod too much popeth everything trwy through

Geiriau pwysig i fi 88 Uned 11 / Mynediad

Cymraeg Dosbarth – Sut mae sillafu...?

Ces i/Ges i uwd i frecwast. I had porridge for breakfast. Ces i/Ges i ffrwythau i frecwast. I had fruit for breakfast. Ces i/Ges i wy i frecwast. I had an egg for breakfast. Ces i/Ges i dost i frecwast. I had toast for breakfast.

Beth gest ti i frecwast? What did you have for breakfast? Beth gest ti i ginio? What did you have for lunch? Beth gest ti i de? What did you have for tea? Beth gest ti i swper? What did you have for supper?

Fi Enw Enw brecwast cinio te swper

Gawsoch chi/Gaethoch chi sglodion ddoe? Did you have chips yesterday? Gawsoch chi/Gaethoch chi frechdan ddoe? Did you have a sandwich yesterday? Gawsoch chi/Gaethoch chi uwd? Did you have porridge? Gawsoch chi/Gaethoch chi gawl? Did you have soup?

Do. ✔ Naddo. ✗ Uned 11 / Mynediad 89

Beth gafodd/gaeth Pat yn y caffi? What did Pat have in the café? Cafodd/Gaeth Pat de. Pat had tea. Cafodd/Gaeth Pat goffi. Pat had coffee. Cafodd/Gaeth e siocled poeth. He had hot chocolate. Cafodd/Gaeth hi sudd oren. She had orange juice.

Beth gafodd pawb?

Bwyd Diod A – Tom caws coffi du 2 – Mari tost te 3 – Helen bara brown cappucino 4 – Marc brechdan salad dŵr 5 – Mair cyrri lager 6 – Sara brechdan domato lemonêd 7 – Matt pasta gwin gwyn 8 – Gareth banana sudd oren 9 – Paul brechdan jam te gwyrdd 10 – Sam brechdan ham gwin coch Jac – Jac barbeciw cwrw Brenhines – Liz cinio dydd Sul siampên Brenin – Harri cawl siocled poeth

Cawson ni/Gaethon ni ebost ddoe. We had an email yesterday. Cawson ni/Gaethon ni neges ddoe. We had a message yesterday. Cawson nhw/Gaethon nhw bost ddoe. They had post yesterday. Cawson nhw/Gaethon nhw lythyr ddoe. They had a letter yesterday. 90 Uned 11 / Mynediad

Ches i ddim post ddoe. I didn’t get any post yesterday. Ches i ddim ebost ddoe. I didn’t get an email yesterday. Ches i ddim tecst ddoe. I didn’t get a text yesterday. Ches i ddim llythyr ddoe. I didn’t get a letter yesterday.

1. Yn y dosbarth A: Ces i uwd i frecwast heddiw. B: O! Ces i wy ar dost. C: Ches i ddim brecwast o gwbl! Ces i goffi du. Dw i ddim yn hoffi bwyta yn y bore.

2. Yn y swyddfa A: Ces i gawl llysiau i ginio heddiw. B: O! Ces i frechdan gaws. C: Ches i ddim cinio o gwbl! Ces i baned o de a bisged siocled. Dw i eisiau bwyd!

3. Yn y dafarn A: Ces i gyrri a reis i swper neithiwr. B: O? Ces i gyrri hefyd ond ches i ddim reis. Ond ces i fara nan. C: Ces i bysgod a sglodion – dw i ddim yn hoffi cyrri o gwbl.

Mewn grŵp o dri, ysgrifennwch ddeialog:

A:

B:

C: Uned 11 / Mynediad 91

Ymarfer

1. Es i i’r siop fara, ces i dorth. 2. Est ti i’r sinema, cest ti bopcorn. 3. Aeth e i’r siop lysiau, cafodd e foron. 4. Aethon ni i’r banc, cawson ni arian. 5. Aethoch chi i’r traeth, cawsoch chi dywydd braf. 6. Aethon nhw i’r siop ddillad, cawson nhw fargen.

mynd cael

1 (fi) i’r banc

2 (ti) i’r garej

3 (fe/hi) at y doctor

4 (ni) i’r swyddfa bost

5 (chi) i’r traeth

6 (nhw) i’r siop fara

Ynganu – r

storm stormus araf arall car cariad cerdded cario gŵr gwraig dosbarth person gair geiriau sgwrs siarad 92 Uned 11 / Mynediad

Sgwrs 1

Ceri: Est ti i’r dre ddoe? Eryl: Wel, wel! Eryl: Naddo, pam? Ceri: Ydy! Dillad, esgidiau, pethau i’r Ceri: Mae siop Lewis Huws yn cau. gegin… Dw i’n mynd i brynu Eryl: O, trueni! Dw i’n lico’r siop peiriant golchi a siaced newydd yna yn fawr. Maen nhw’n yfory! gwerthu popeth! Eryl: Ydyn nhw eisiau staff newydd? Ceri: Ond maen nhw’n symud i Ceri: Fallai. Pam? siop fawr yn y parc siopa y mis Eryl: Ces i neges o’r banc bore nesa. ma. Prynais i ormod yn Eryl: Wel, mae’n anodd parcio yn y y sêls… Dw i angen ffeindio dre…. gwaith, dw i’n meddwl... Ceri: Ces i fargen – teledu newydd am hanner pris! Mae popeth yn hanner pris...

Sgwrs 2

A: Helô! Sut mae’r cadw’n heini’n A: Da iawn ti. mynd? B: A bod yn onest, es i ma’s i B: Wel, es i i’r gwaith ar y beic fwyta nos Wener a ches i bob dydd yr wythnos diwetha ac ormod o sglodion. Es i i’r dafarn es i ma’s i redeg dydd nos Sadwrn hefyd a ches i Sadwrn a dydd Sul. sglodion eto, a dweud y gwir. A: Beth gest ti i fwyta trwy’r A: O diar. wythnos? B: Ces i uwd i frecwast a ches i gawl i ginio bob dydd. Uned 11 / Mynediad 93

B: Ond ches i ddim byd ond B: Pum deg metr? salad a dŵr gyda lemon A: O na, dau ddeg pump. A ches i dydd Sul. A ti? Beth wnest ti i ddim cacen amser cinio dydd gadw’n heini yr wythnos Llun. diwetha? B: Chwarae teg i ti. Mae’r rhaglen A: Cerddais i o’r maes parcio cadw’n heini’n mynd yn dda, dw i’r swyddfa bob dydd. i’n gweld!

Robin Radio – Yn y swyddfa

a) Atebwch:

Beth wnaeth Robin dydd Sul?

Ble mae e nawr?

Ble mae Llinos yn gweld y gêm?

b) Gwrandewch am:

Mae’n well gyda fi. I prefer. Dw i’n cytuno. I agree.

c) Cyfieithwch:

I had a telephone message.

Where is the game?

Robin phoned. 94 Uned 11 / Mynediad

Help llaw

1. Learn the past tense of cael. There are two possible forms. Your tutor will concentrate on one but you need to be familiar with both:

Ces i / Ges i Cest ti / Gest ti Cafodd e/hi / Gaeth e/hi Cawson ni / Gaethon ni Cawsoch chi / Gaethoch chi Cawson nhw / Gaethon nhw

2. You may have noticed the ch at the beginning of another pattern – Na chewch. This change indicates the negative.

3. The negative DDIM blocks the mutation: Ches i ddim coffi.

pastcael2 pastshort Uned 12 / Mynediad 95

Uned 12 (deuddeg) – Mae car gyda fi Nod: Dweud beth sy gyda chi a phobl eraill / Saying what you and others have and own (Mae .... gyda fi/ti/Sam/fe/hi/ni/chi/nhw)

Geirfa

canolfan(nau) a centre (centres) mam(au) mother(s) carafán (carafanau) caravan(s) mam-gu grandmother cath(od) cat(s) sbectol spectacles chwaer (chwiorydd) sister(s) troed (traed) foot (feet) het(iau) hat(s)

anifail (anifeiliaid) animal(s) cyfrifiadur(on) computer(s) anifail anwes pet cymydog neighbour(s) apwyntiad(au) appointment(s) (cymdogion) arian money; silver geiriadur(on) dictionary (dictionaries) babi(s) baby/babies gwallt hair brawd (brodyr) brother(s) partner(iaid) partner(s) cariad(on) girlfriend(s), plentyn (plant) child(ren) boyfriend(s) syniad(au) idea(s) ceffyl(au) horse(s) tad(au) father(s) ci (cŵn) dog(s) tad-cu grandfather

cysgu to sleep

Cymraeg Dosbarth – Beth sy’n digwydd? What’s happening?

Geiriau pwysig i fi 96 Uned 12 / Mynediad

Mae car gyda fi. I have a car. Mae tŷ gyda fi. I have a house. Mae teledu gyda fi. I have a television. Mae dosbarth gyda fi. I have a class.

Oes car gyda ti? Have you got a car? Oes teledu gyda ti? Have you got a TV? Oes dosbarth gyda ti? Have you got a class? Oes gwaith gyda ti? Have you got work/a job?

Oes. ✔ Nac oes. ✗

Enw teledu camera ffôn sbectol cyfrifiadur geiriadur Uned 12 / Mynediad 97

Does dim ci gyda fi. I don’t have a dog. Does dim cath gyda fi. I don’t have a cat. Does dim ceffyl gyda fi. I don’t have a horse. Does dim parot gyda fi. I don’t have a parrot.

Mae plant gyda Bethan. Bethan has children. Mae partner gyda Bethan. Bethan has a partner. Mae brawd gyda Bethan. Bethan has a brother. Mae chwaer gyda Bethan. Bethan has a sister.

1. chwaer 2. brawd 3. plant 4. ffrindiau 5. partner 6. cymdogion

Oes teulu gyda Tomos? Has Tomos got a family? Oes car gyda Tomos? Has Tomos got a car? Oes ci gyda Tomos? Has Tomos got a dog? Oes diod gyda Tomos? Has Tomos got a drink?

Does dim teulu gyda Tomos. Tomos hasn’t got a family. Does dim car gyda Carys. Carys hasn’t got a car. Does dim ci gyda Gwen. Gwen hasn’t got a dog. Does dim diod gyda Dewi. Dewi hasn’t got a drink.

A teledu car ci diod Tomos 4 4 ✘ 4 Carys 4 ✘ ✘ ✘ B Gwen ✘ 4 4 ✘ Dewi 4 ✘ 4 4 98 Uned 12 / Mynediad

Does dim plant gyda fe. He doesn’t have children. Does dim anifail anwes gyda fe. He doesn’t have a pet. Does dim plant gyda hi. She doesn’t have children. Does dim anifail anwes gyda hi. She doesn’t have a pet.

Mae plentyn gyda fe. Mae plentyn gyda hi. Mae dau o blant gyda fe. Mae dau o blant gyda hi. Mae tri o blant gyda fe. Mae tri o blant gyda hi. Mae pedwar o blant gyda fe. Mae pedwar o blant gyda hi. Mae pump o blant gyda fe. Mae pump o blant gyda hi.

Mae problem gyda ni. We have a problem. Mae cyfarfod gyda ni. We have a meeting. Mae cyfarfod gyda nhw. They have a meeting. Mae cyfarfod staff gyda nhw. They have a staff meeting.

Does dim cyfarfod gyda ni. We don’t have a meeting. Does dim apwyntiad gyda ni. We don’t have an appointment. Does dim apwyntiad gyda nhw. They don’t have an appointment. Does dim syniad gyda nhw. They don’t have an idea. Uned 12 / Mynediad 99

Pam rwyt ti’n mynd i’r siop? petrol Pam dyw Serena ddim yn chwarae tennis? pêl Pam dwyt ti ddim yn darllen papur newydd bob dydd? problem Pam wyt ti’n hapus? pasport Pam mae e’n cerdded i’r gwaith? raced Pam dyw’r plant ddim yn chwarae pêl-droed? arian Pam mae’r bòs yn mynd i’r banc? bwyd Pam mae hi’n mynd i’r Ganolfan Waith? amser Pam mae e’n cysgu mewn carafán? gwaith Pam dyw’r tiwtor ddim yn mynd i Sbaen? car Pam dyw e ddim yn edrych ar S4C? tŷ Pam mae Gwyn yn mynd i’r garej? teledu

Oes problem gyda chi? Have you got a problem? Oes cyfarfod gyda chi? Have you got a meeting? Oes apwyntiad gyda chi? Have you got an appointment? Oes syniad gyda chi? Have you got an idea?

Oes cyfarfod staff gyda nhw? Have they got a staff meeting? Oes apwyntiad gyda nhw? Have they got an appointment? Oes syniad gyda nhw? Have they got an idea? Oes swyddfa gyda nhw? Have they got an office?

Enw chwaer brawd ci cath 100 Uned 12 / Mynediad

Faint o blant sy gyda chi? How many children do you have? Faint o blant sy gyda ti? How many children do you have? Faint o blant sy gyda fe? How many children does he have? Faint o blant sy gyda hi? How many children does she have?

Mae un mab gyda fi. Mae un ferch gyda fi. Mae dau fab gyda fi. Mae dwy ferch gyda fi. Mae tri mab gyda fi. Mae tair merch gyda fi. Mae pedwar mab gyda fi. Mae pedair merch gyda fi.

Ynganu

Dyma hwiangerdd (nursery rhyme) enwog yn Gymraeg:

Dau gi bach yn mynd i’r coed, Esgid newydd am bob troed; Dau gi bach yn dŵad adre Wedi colli un o’u sgidie, Dau gi bach. Uned 12 / Mynediad 101

Sgwrs 1

Bara brith – “speckled bread” – fruit loaf Eryl: Mae cacen gyda fi i’r bore coffi. Mae Eryl yn ffonio Ceri. Oes amser gyda ti i wneud cacen? Ceri: Helô ? Ceri: Nac oes, ond mae bara brith gan Eryl: Helô Ceri, Eryl yma. Mae Mam gyda fi yma. cwestiwn gyda fi. Faint o’r gloch Eryl: Bendigedig! Mae’r tiwtor a’r mae’r bore coffi dydd Sadwrn? dosbarth yn hoffi bara brith yn Ceri: Deg o’r gloch. Mae poster fawr. gyda fi yma. Ceri: Mae bara brith Mam yn Eryl: Da iawn. Dw i’n gallu mynd i’r flasus iawn. bore coffi felly, ond mae cyfarfod Eryl: Mae gwaith cartref gyda ni gyda fi am hanner dydd. hefyd – gofyn am baned yn Ceri: Dw i’n gallu cyrraedd am un ar Gymraeg yn y bore coffi! ddeg ar y bws. Gwela i ti yna. Ceri: Da iawn, gwela i ti dydd Sadwrn.

Sgwrs 2

A: Oes teulu mawr gyda chi? B: O ydyn, ‘dyn ni’n mynd i B: Mae pump brawd a saith chwaer Aberaeron bob haf. Mae carafán gyda fi. gyda ni yno. A: Oes plant gyda chi? A: Sut dych chi’n mynd i B: Mae saith o blant gyda fi. Aberaeron? A: Oes anifeiliaid gyda chi? B: Yn y car. B: Mae pedwar ci gyda ni. A: Oes car mawr gyda chi? A: Dych chi’n gallu mynd ar wyliau B: Mae bws mini gyda ni. teulu? 102 Uned 12 / Mynediad

Robin Radio

a) Atebwch:

Ble mae Anti Mair yn gweithio?

Beth yw esgus (excuse) Anti Mair?

Ble mae Anti Mair?

b) Gwrandewch am:

Beth sy’n bod? What’s wrong? Dw i ar ben fy hun. I’m on my own. Rwyt ti’n garedig iawn. You’re very kind.

c) Cyfieithwch:

I have a problem.

I don’t want to leave.

I want to stay. Uned 12 / Mynediad 103

Help llaw

1. Showing possession is an important pattern in Welsh. It is different to English. We are literally saying ‘There is xx with me’.

Mae car gyda fi. Does dim car gyda fi. Oes car gyda chi?

Oes. ✔ Nac oes. ✗

2. There are 2 ways of using numbers in Welsh. Here we see both ways - number + o + plural form (mutated after o), e.g. dau o blant. The other way is to use the number plus the singular form, but you need to know whether the noun is masculine or feminine:

un mab (dim treiglad) un ferch (treiglad meddal) dau fab (treiglad meddal) dwy ferch (treiglad meddal) tri mab (dim treiglad yma ond t>th, c>ch, p>ph) tair merch (dim treiglad) pedwar mab (dim treiglad) pedair merch (dim treiglad)

possgan 104 Uned 13 / Mynediad

Uned 13 (un deg tri) – Roedd hi’n braf Nod: Disgrifio pethau yn y gorffennol/Describing things in the past (Roedd hi’n braf, Oedd hi’n braf? Oedd/Nac oedd, Doedd hi ddim yn braf, Roedd .... gyda fi)

Geirfa

cawod(ydd) a shower(s) pabell (pebyll) tent(s) cot(iau) coat(s) poen(au) pain(s) dannodd toothache

annwyd a cold llais (lleisiau) voice(s) bag(iau) bag(s) llwnc throat beic modur motorbike(s) moddion medicine (beiciau modur) pâr (parau) pair(s), couple(s) bol(iau) stomach(s) pen head cefn(au) back(s) peswch a cough tro turn, time

cario to carry symud to move

araf slow heulog sunny ardderchog excellent priod married cyflym fast

byth ever; never (y) llynedd last year fel arfer as usual; usually

Geiriau pwysig i fi Uned 13 / Mynediad 105

Roedd hi’n braf ddoe. It was fine yesterday. Roedd hi’n heulog ddoe. It was sunny yesterday. Roedd hi’n oer ddoe. It was cold yesterday. Roedd hi’n wyntog ddoe. It was windy yesterday.

Oedd hi’n braf neithiwr? Was it fine last night? Oedd. ✔ Oedd hi’n heulog neithiwr? Was it sunny last night? Oedd. ✔ Oedd hi’n oer neithiwr? Was it cold last night? Nac oedd. ✘ Oedd hi’n sych neithiwr? Was it dry last night? Nac oedd. ✘

Sut roedd y tywydd ddoe? How was the weather yesterday?

Roedd hi’n dost. She was ill. Roedd hi’n drist. She was sad. Roedd hi’n hwyr. She was late. Roedd hi’n brysur. She was busy.

Oedd e’n dost? Was he ill? Oedd e’n drist? Was he sad? Oedd e’n gyflym? Was he quick? Oedd e’n araf? Was he slow?

Oedd ✔ Nac oedd ✗

Doedd hi ddim yn sych. It wasn’t dry. Doedd hi ddim yn dda. She wasn’t well. Doedd e ddim yn drist. He wasn’t sad. Doedd e ddim yn hapus. He wasn’t happy. 106 Uned 13 / Mynediad

1 braf (tywydd)

2 hawdd (gwaith)

3 oer (bwyd)

4 drud (car)

5 rhad (gwesty)

6 stormus (môr)

7 trist (ffilm)

8 hapus (plentyn)

9 prysur (ffordd)

10 hwyr (trên)

Mae pen tost gyda fi. I have a headache. Roedd pen tost gyda fi. I had a headache. Roedd bola tost gyda fi. I had a bad stomach. Roedd clust dost gyda fi. I had a bad ear.

Roedd annwyd arna i. I had a cold. Roedd peswch ar Sam. Sam had a cough. Roedd y ffliw arno fe. He had flu. Roedd y ddannodd arni hi. She had toothache.

Roedd annwyd arnon ni. We had a cold. Roedd peswch arnoch chi. You had a cough. Roedd y ffliw arnyn nhw. They had a flu. Roedd y ddannodd ar Sam a Mari. Siân and Mari had toothache.

Uned 13 / Mynediad 107

Pwy oedd yn y dosbarth?

A B

Siân

Mair ✔

Iestyn

Llinos ✔

Elen

Gareth

Huw

Marc

Dafydd

Tomos ✔ 108 Uned 13 / Mynediad

Ymarfer

Roedd car glas gyda ni. Mae car coch gyda ni nawr.

Roedd

cot babi babi

beic modur llyfrau geiriadur Saesneg

Mae

dau o blant beic

gwely cyfrifiadur geiriadur Cymraeg

Sgwrs 1

Ceri: Sut roedd y parti priodas Ceri: Sut roedd mam Twm? neithiwr? Pat: Iawn. Roedd hi’n mwynhau ei Pat: Roedd e’n grêt! Roedd y hun, dw i’n meddwl. gwesty’n braf, roedd y Ceri: Oedd hi’n dawnsio yn y bwffe’n flasus a chawson disgo? ni amser gwych. Pat: Oedd, wrth gwrs, fel arfer. Ceri: A sut roedd y pâr priod? Ceri: Gyda phwy y tro ’ma? Pat: Hapus iawn. Pat: Gyda’r ficer. Ceri: Oedd pawb yno? Ceri: A sut roedd y carioci? Pat: Doedd y plant bach ddim yno, Pat: Ofnadwy. Dw i ddim eisiau wrth gwrs, ond roedd clywed ABBA byth eto. pawb arall yno. Uned 13 / Mynediad 109

Sgwrs 2

Mae ditectif yn siarad â Mr Williams B: Nage, menyw, dw i’n meddwl, ond roedd cot fawr gyda hi a A: Felly, Mr Williams, beth weloch balaclafa, felly dw i ddim yn siŵr. chi? A: Oedd hi’n cario rhywbeth? B: Gwelais i rywun yn rhedeg ma’s B: Oedd, roedd bag mawr du gyda hi. o’r banc. A: Beth oedd oed y person? A: Faint o’r gloch oedd hi? B: Mae’n anodd dweud. Tua wyth B: Saith munud wedi dau. deg, efallai. A: Dw i’n gweld. Reit, gweloch chi A: Wyth deg oed? Oedd e/hi’n rywun yn rhedeg ma’s o’r banc rhedeg yn gyflym? am saith munud wedi dau. Dyn B: Nac oedd, wrth gwrs. oedd e? A: Diolch yn fawr am eich help, Mr Williams.

Ynganu – ymarfer y llythyren u

un hufen dur gwerthu hapus mefus stormus clust 110 Uned 13 / Mynediad

 Dych chi nawr yn gallu darllen Wynne Evans – o Gaerfyrddin i Go Compare. Dych chi’n gallu prynu’r llyfr yn eich siop Gymraeg leol chi neu ar www.gwales.com.

Dyma’r clawr (cover) ac un paragraff:

Enw: Wynne Evans Dod yn wreiddiol: o Gaerfyrddin Blwyddyn geni: 1972 Byw nawr: yng Nghaerdydd Gwaith: Tenor, cyflwynydd ar Radio Wales, Radio 3 a Classic FM Enwog iawn am fod yn: Gio Compario ar hysbysebion Go Compare

Beth yw hanes y teulu?

Roedd teulu Dad yn dod o Langynog, ar bwys Caerfyrddin. Ffermwyr o’n nhw. Roedd teulu fy nhad yn siarad Cymraeg. Cymraeg oedd iaith gyntaf fy nhad.

blwyddyn geni year of birth cyflwynydd presenter hysbysebion advertisements hanes history fy nhad my father iaith gyntaf first language Uned 13 / Mynediad 111

Robin Radio:

a) Atebwch:

Pam mae Robin yn hwyr?

Pwy sy’n gwneud y rhaglen gyda Robin?

Pam dyw Anti Mair ddim yn y gwaith?

b) Gwrandewch am:

Mae’n ddrwg gyda fi mod i’n hwyr. I’m sorry that I’m late. Dw i wedi blino’n lân. I am shattered. a dweud y gwir to tell the truth, to be honest

c) Cyfieithwch:

Do you remember?

I had no idea.

She has flu. 112 Uned 13 / Mynediad

Help llaw

1. Roedd is the 3rd person singular imperfect tense of the verb BOD.

2. When a part of the body hurts, we use gyda.

Mae cefn tost gyda fi. Roedd pen tost gyda fi.

3. When a condition/illness affects a person, we usear.

Mae annwyd arna i. Roedd annwyd arna i.

4. Learn how ar conjugates (changes): arna i (arno i) arnon ni arnat ti (arnot ti) arnoch chi arno fe arnyn nhw arni hi

5. Remember the treiglad meddal after singular feminine nouns, e.g. clust + tost > clust dost. Uned 14 / Mynediad 113

Uned 14 (un deg pedwar) – Ble ro’ch chi’n byw ac yn gweithio? Nod: Siarad am bethau ro’ch chi’n arfer eu gwneud/ Talking about things you used to do (Ro’n i, ro’t ti, ro’n ni, ro’ch chi, ro’n nhw)

Geirfa

cost(au) cost(s) gŵyl (gwyliau) festival(s), holiday(s) crempog(au) pancake(s) llong(au) ship(s) ffordd (ffyrdd) road(s), way(s)

côr (corau) choir(s) deintydd dentist cyngor council, advice gogledd north de south

galw to call nyrsio to nurse gobeithio to hope pleidleisio to vote teimlo to feel

diog lazy pell far gwell better tost ill

athro cyflenwi supply teacher fel as, like cymaint so much i gyd all cyn before o gwmpas around

Geiriau pwysig i fi 114 Uned 14 / Mynediad

Y Treiglad Trwynol/Nasal Mutation TREGARON t > yn Nh d > yn N c > yng Ngh g > yng Ng CYMRU p > ym Mh b > ym M PONTARDAWE Dw i’n byw yn Nhregaron T > Nh Dw i’n byw yng Nghymru C > Ngh DOWLAIS Dw i’n byw ym Mhontardawe P > Mh Dw i’n byw yn Nowlais D > N GWYNEDD Dw i’n byw yng Ngwynedd G > Ng Dw i’n byw ym Medwas B > M BEDWAS

Dyma fersiwn 2 o gerdd (poem) gan Cyril Jones (Dysgu trwy Lenyddiaeth, CBAC)

I gofio’r treiglad trwynol: Mae Ceri yng Nghaerdydd, Mae Tom yn byw yn Nhalybont A Pam ym Mhontypridd. ***** Mae Gwyn yn byw yng Ngwynedd, A Dai yn Ninas Brân, Mae Bob yn byw ym Mangor, A dyna ydy’r gân.

Ro’n i yn Llandeilo ddoe. I was in Llandeilo yesterday. Ro’n i yn y gwaith ddoe. I was at work yesterday. Ro’n i yn y dosbarth ddoe. I was in class yesterday. Ro’n i gartre ddoe. I was at home yesterday.

Ble ro’t ti ddoe? Where were you yesterday? Ble ro’t ti neithiwr? Where were you last night? Ble ro’ch chi ddoe? Where were you yesterday? Ble ro’ch chi neithiwr? Where were you last night?

Uned 14 / Mynediad 115

A: Ble ro’t ti neithiwr? Galwais i yn y tŷ. B: Ro’n i yn y gwaith. Cyrhaeddais i adre am ddeg o’r gloch.

A: Ble ro’t ti prynhawn ddoe? Es i i’r gêm. B: Ro’n i yn y gwely - yn dost. Pwy enillodd? A: Ni, wrth gwrs. 5-0.

Ro’n i’n byw yn Llanelli pan o’n i’n fabi. I lived in Llanelli when I was a baby. LLANELLI

Ro’n i’n byw yng Nghaerfyrddin pan o’n i’n blentyn. I lived in Carmarthen when I was a child. CAERFYRDDIN

Ble ro’t ti’n byw pan o’t ti’n blentyn? Where did you live when you were a child?

Ble ro’ch chi’n byw pan o’ch chi’n blentyn? Where did you live when you were a child?

Ble ro’ch chi’n byw?

T yn C yng P ym D yn G yng B ym Dim newid yn 116 Uned 14 / Mynediad

Ro’n i’n arfer gwylio Blue Peter. I used to watch Blue Peter. Ro’n i’n arfer darllen y Beano. I used to read the Beano. Ro’n i’n arfer chwarae hoci. I used to play hockey. Ro’n i’n arfer mynd i Lanelli. I used to go to Llanelli.

Pan o’n i’n blentyn...

Do’n i ddim yn lico hoci. I didn’t like hockey. Do’n i ddim yn lico cinio ysgol. I didn’t like school dinners. Do’n i ddim yn lico bwyta sbrowts. I didn’t like eating sprouts. Do’n i ddim yn lico ymarfer piano. I didn’t like practising the piano.

O’t ti’n hoffi cinio ysgol? Did you like school dinners? O’t ti’n hoffi gwaith cartref? Did you like homework? O’t ti’n hoffi ymarfer corff? Did you like P.E.? O’t ti’n hoffi canu yn y côr? Did you like singing in the choir?

O’n. ✔ Nac o’n. ✗

Beth o’t ti’n lico? Ysgrifennwch ateb (e.e. Ro’n i’n lico mynd i’r ysgol / Do’n i ddim yn lico mynd i’r ysgol) a holwch (ask) eich partner.

helpu yn y tŷ

gwneud gwaith cartref Uned 14 / Mynediad 117

mynd i’r sŵ

mynd at y deintydd

Dw i wedi ymddeol nawr. I have retired now. Ond... Ro’n i’n gweithio mewn canolfan siopa. I used to work in a shopping centre. Ro’n i’n gweithio mewn ffatri. I used to work in a factory. Ro’n i’n gweithio mewn amgueddfa. I used to work in a museum. Ro’n i’n gweithio mewn bwyty. I used to work in a restaurant.

Ro’n ni’n gweithio yn We used to work in Singleton Hospital. Ysbyty Singleton. Ro’n ni’n gweithio yn y We used to work in the County Council. Cyngor Sir. Ro’n nhw’n gweithio yn They used to work in the college. y coleg. Ro’n nhw’n gweithio yn y They used to work in the business park. parc busnes.

Ble ro’ch chi’n gweithio Where were you working before? o’r blaen? Ble ro’n nhw’n gweithio o’r Where were they working before? blaen?

1- fi 1 - trist 2 - ti 2 - hapus 3 – fe/hi 3 - tost 4 - ni 4 - oer 5 - chi 5 - prysur 6 - nhw 6 - diog 118 Uned 14 / Mynediad

Ffeindiwch yr ateb!

O’t ti’n arfer dawnsio tap? O’n Oedd e’n gwybod yr ateb? O’n Oedd y swyddfa’n brysur? Nac o’n O’t ti’n hoffi mathemateg? Oedd O’n nhw’n gweithio dydd Sadwrn? Nac oedd O’ch chi’n gwybod? Oedd O’n nhw’n oer yn y Sahara? O’n Oedd Gareth yn chwarae neithiwr? Nac o’n

Ro’n i’n gwybod. I knew. Ro’n i’n meddwl. I thought (so). Ro’n i’n gobeithio. I hoped (so). Ro’n ni eisiau. I wanted.

Sgwrs 1

Chris: Ble dych chi’n byw nawr? Chris: Ble dych chi’n gweithio nawr? Pat: Dw i’n byw ym Margoed. Pat: Dw i’n gweithio yn Ysbyty Chris: Wel, wel! Dw i’n byw ym Neville Hall yn y Fenni. Dw i’n Margoed hefyd. Byd bach. nyrsio. Pat: Dych chi’n lico Bargoed? Chris: Wel, dw i wedi ymddeol. Chris: Ydw. Ro’n i eisiau byw yng Pat: Lwcus iawn. Ble ro’ch chi’n Nghaerffili ond dw i’n lico gweithio cyn ymddeol? Bargoed yn fawr. Chris: Ro’n i’n gweithio gyda’r Pat: Ble ro’ch chi’n byw cyn Cyngor Sir. Ro’n i’n trwsio’r symud i Fargoed? ffyrdd. A ble ro’ch chi’n Chris: Ro’n i’n byw yn y Barri. gweithio cyn yr ysbyty? Pat: Wel, wel, do’n i ddim yn byw yn Pat: Do’n i ddim yn gweithio. Ro’n i bell. Ro’n i’n byw ym yn y coleg yng Nghaerdydd. Mhenarth pan o’n i’n blentyn. Chris: Braf iawn! Uned 14 / Mynediad 119

Sgwrs 2

A: Rhys? A: Pam do’t ti ddim yn yr ysgol B: Yn siarad. dydd Iau? A: Pennaeth yr ysgol yma. Pam B: Doedd y ci ddim yn dda. Roedd dwyt ti ddim yn yr ysgol ar hyn o bola tost gyda fe. bryd? A: Pam dwyt ti ddim yn yr ysgol B: Roedd annwyd arna i dydd Llun a heddiw? dydd Mawrth. B: Do’n i ddim yn deall y gwaith A: Est ti i’r feddygfa i gael papur cartre. Do’n i ddim eisiau teimlo doctor? fel ffŵl yn y dosbarth. B: Naddo. Ro’n i’n well dydd A: Wyt ti’n dod i’r ysgol dydd Llun? Mercher, ond roedd apwyntiad B: Ydw. deintydd gyda fi dydd Mercher. A: Da iawn. Dw i ddim eisiau talu A: Trwy’r dydd? am athro cyflenwi eto yr B: Ie. Mae’r deintydd ym Mryste. wythnos nesa.

Ynganu – Enwau llefydd ( Place names) Pwyslais! Stress!

Ar y sillaf olaf ond un / On the last syllable but one.

Fflint / Conwy / Aberhonddu / Caernarfon / Caerffili / Casnewydd / Cydweli / Llandeilo / Aberystwyth / Abertawe / Aberteifi / Dolwyddelan

OND – Caerdydd – stress on dydd – 2 words = caer + dydd.

Mae castell yn y lleoedd yma i gyd. Felly, gyda eich partner dwedwch: Gwelais i gastell yn/yng... 120 Uned 14 / Mynediad

Robin Radio:

a) Atebwch:

Gyda phwy mae Robin yn siarad?

Ble roedd hi’n gweithio?

Beth mae hi’n wneud pan mae hi’n bwrw eira?

b) Gwrandewch am:

ger y castell near the castle ddim yn bell not far Ydy hi’n bwrw eira’n aml? Does it snow often?

c) Cyfieithwch:

I can walk to the castle.

every winter

at the seaside

imperfect Uned 14 / Mynediad 121

Help llaw

1. Y Treiglad Trwynol/Nasal Mutation

This change happens after the preposition yn meaning ‘in’. t > yn Nh d > yn N c > yng Ngh g > yng Ng p > ym Mh b > ym M

It does occur in other contexts, but not as often as the soft mutation. Write a place name you can associate with in the gaps above.

2. Notice how the word yn itself changes. 3. There is no mutation after mewn (in a….) Dw i’n gweithio mewn coleg. 4. The rest of the imperfect tense of bod is also introduced here. Here it is in full.

Ro’n i* O’n i? Do’n i ddim O’n/Nac o’n Ro’t ti O’t ti? Do’t ti ddim O’t/Nac o’t Roedd e/hi Oedd e/hi? Doedd Ceri ddim Oedd/Nac oedd Ro’n ni O’n ni? Do’n ni ddim O’n/Nac o’n Ro’ch chi O’ch chi? Do’ch chi ddim O’ch/Nac o’ch Ro’n nhw O’n nhw? Do’n nhw ddim O’n/Nac o’n * you will also see Roeddwn i.

5. This tense refers to things we did often in the past, rather than a one-off activity. Compare the following sentences: Cerddais i i’r ysgol ddoe. I walked to school yesterday. Ro’n i’n cerdded i’r ysgol. I walked to school (usually).

6. We always use the imperfect with the following: Ro’n i’n hoffi/lico I liked Ro’n i’n gwybod I knew Ro’n i eisiau I wanted

7. We usually use the imperfect with adjectives: Ro’n i’n brysur. Roedd hi’n oer.

8. Bôn (stem) galw yw galw; galwais i I called 122 Uned 15 / Mynediad

Uned 15 (un deg pump) – Siarad wyneb yn wyneb.

Nod: Ymarfer siarad wyneb yn wyneb ac adolygu unedau 8–14/ Practising speaking face to face and revising units 8–14. (Dw i wedi, arall)

Geirfa

gwers(i) lesson(s) Nos Galan New Year’s Eve llinell(au) line(s) taith (teithiau) journey(s)

awdur(on) author(s) llyfrgellydd librarian(s) dant (dannedd) tooth (teeth) (llyfrgellwyr) dewis(iadau) choice(s) wyneb(au) face(s)

anghofio to forget trafod to discuss archebu to order ysgrifennu to write

buan soon rhyfedd strange, funny hir long

Geiriau pwysig i fi Uned 15 / Mynediad 123

Gêm o gardiau

A Ble ro’ch chi’n byw Ble aethoch chi i’r Beth yw’ch gwaith Sut roedd y yn 1997? ysgol? chi? tywydd ddoe?

2 Ble aethoch chi i Pryd codoch chi y Beth gest ti i Beth wnaethoch siopa yr wythnos bore ’ma? frecwast heddiw? chi ddoe? diwetha? 3 Oes beic gyda Ble aethoch chi ar Sut cyrhaeddoch Oes cyfrifiadur chi? wyliau ddiwetha? chi yma heddiw? gyda chi?

4 Oedd hi’n braf Sut ro’t ti’n arfer Beth dych chi’n Aethoch chi i’r dydd Sadwrn? mynd i’r ysgol? ei wneud y coleg? penwythnos nesa? 5 Oes anifeiliaid Beth dych chi’n ei Oes amser gyda Oes teulu gyda anwes gyda chi? hoffi ar y teledu? chi i siopa heddiw? chi?

6 Oedd anifail anwes Beth o’ch chi’n lico Ble aethoch chi i Beth brynoch chi gyda chi pan o’ch ei wneud pan o’ch siopa Nadolig? ddiwetha? chi’n blentyn? chi’n blentyn? 7 Beth weloch chi ar Beth gest ti i ginio Faint o’r gloch Ble ro’ch chi Nos y teledu neithiwr? dydd Sul? est ti i’r gwely Galan ddiwethaf? neithiwr? 8 Oes car gwyrdd Sut mae’r tywydd Pwy oedd yn y Beth oedd ar y gyda chi? heddiw? newyddion yr teledu yr wythnos wythnos diwetha? diwetha? 9 Ble ro’ch chi’n arfer Beth do’t ti Ble ro’t ti’n mynd ar Ble ro’ch chi dydd gweithio? ddim yn lico ei wyliau pan o’t ti’n Nadolig? wneud pan o’t ti’n blentyn? blentyn? 10 Beth gawsoch Beth weloch Ble gwnaethoch Ble dych chi’n chi i swper nos chi yn y sinema chi fwyta ma’s byw? Sadwrn? ddiwetha? ddiwetha? Jac O’t ti’n lico Beth o’t ti’n hoffi ei Beth do’t ti Aethoch chi am nofio pan o’t ti’n ddarllen pan o’t ti’n ddim yn lico ei dro dros y blentyn? blentyn? fwyta pan o’t ti’n penwythnos? blentyn? Brenhines Wnaethoch chi Gawsoch chi Tua faint o’r gloch Est ti i’r capel/ smwddio neithiwr? baned o goffi bore gadawaist ti’r tŷ y eglwys/mosg dros ’ma? bore ’ma? y penwythnos? Brenin Wnest ti Siaradaist ti Ble est ti i lan y O ble dych chi’n arddio dros y Gymraeg gyda môr ddiwetha? dod yn wreiddiol? penwythnos? rhywun ddoe? 124 Uned 15 / Mynediad

Sgwrs 1

Chris: Bore da. Wyt ti eisiau Jo: Mis Medi, gobeithio. Beth wyt paned? ti’n wneud heddiw? Jo: Coffi ,du plîs. Dw i angen Chris: Dw i yn y swyddfa bore ’ma. caffîn. Roedd y traffig yn Dw i eisiau ateb ebost ofnadwy y bore ’ma. gan y bòs. Ond mae dau Chris: Sut aeth y cyfarfod tîm gyfarfod gyda fi prynhawn ‘ma. ddoe? Jo: Dw i wedi ateb fy ebyst. Gwnes i Jo: Da iawn. Trafodon ni’r nhw neithiwr. Dw i’n mynd i cyfarfod mawr nesa gyda’r ysgrifennu papur heddiw. staff. ‘Dyn ni’n mynd i gael y cyfarfod ym Mhontypridd. Chris: Pryd?

Wedi

Dw i wedi ateb pob ebost. I have answered every email.

Dw i wedi darllen llyfr Harry Potter. I have read a Harry Potter book. Dw i wedi gweld ffilm James Bond. I have seen a James Bond film. Dw i wedi bwyta sushi. I have eaten sushi. Dw i wedi bod yn y gwaith. I have been in work.

Dw i ddim wedi chwarae golff. I haven’t played golf. Dw i ddim wedi canu carioci. I haven’t sung karaoke. Dw i ddim wedi bod yn Las Vegas. I haven’t been in Las Vegas. Dw i ddim wedi nofio yn y Caribî. I haven’t swum in the Carribean.

Wyt ti wedi cael brecwast? Have you had breakfast? Wyt ti wedi ymddeol? Have you retired? Wyt ti wedi chwarae bingo? Have you played bingo? Wyt ti wedi blino? Are you tired?

Ydw. ✔ Nac ydw. ✗ Uned 15 / Mynediad 125

Llongau rhyfel

yfed llaeth gweld gêm yfed te gweld ffilm bwyta candi gweld gêm soya hoci iâ gwyrdd 3D fflos pêl-droed America dawnsio bwyta cyrri canu blŵs yfed darllen Hello! bwyta cig tango madras lemonêd cangarŵ pinc bwyta cig canu carioci dawnsio yfed gyrru Ferrari chwarae crocodeil llinell cappucino tidliwincs

gweld The bwyta sushi gyrru tractor gweld chwarae yfed Sound of Hamlet pêl-droed prosecco Music

Sgwrs 2

Llyfrgellydd: Prynhawn da. Eryl: Diolch yn fawr iawn. Eryl: Prynhawn da. Oes copi o lyfr Llyfrgellydd: Dim problem. Beth yw Teithiau Cerdded Cymru gan eich rhif llyfrgell? Eryl Hughes gyda chi os Eryl: EBCS3987. gwelwch chi’n dda? Llyfrgellydd: Beth yw’r enw? Dw i ddim yn gallu gweld Eryl: Eryl Hughes. dim byd ar y silff. Llyfrgellydd: Dyna ryfedd, dyna enw’r Llyfrgellydd: Roedd dau gopi awdur. gyda ni ddoe. Un funud – dw Eryl: Ie, fi yw’r awdur! i’n gallu edrych ar y Llyfrgellydd: Wel, un cwestiwn arall. cyfrifiadur. Beth yw’ch cyfeiriad ebost? Eryl: Diolch. Roedd darn yn Lingo Eryl: [email protected] am y llyfr. Llyfrgellydd: Iawn. Dw i’n gallu anfon Llyfrgellydd: A, dyma ni. Cafodd ebost pan mae’r llyfr yn rhywun arall y ddau gopi ddoe. cyrraedd. Dw i’n gallu cael copi Eryl: Diolch yn fawr. Hwyl. o lyfrgell arall i chi. 126 Uned 15 / Mynediad

Arall - another

Ffeindiwch y tri arall yn y ddeialog ac ysgrifennwch y brawddegau (sentences) yma:

1.

2.

3.

Ymarfer:

Ces i lyfr arall. I had another book.

Ces i lythyr arall. I had another letter.

Ces i gerdyn arall. I had another card.

Ces i ddiod arall. I had another drink.

Ysgrifennwch bum cwestiwn i blentyn gydag arall e.e. Wyt ti eisiau diod arall?

1.

2.

3.

4.

5. Uned 15 / Mynediad 127

Misoedd y flwyddyn

mis mis mis mis Ionawr Chwefror Mawrth Ebrill

mis mis mis mis Mai Mehefin Gorffennaf Awst

mis mis mis mis Medi Hydref Tachwedd Rhagfyr

Sgwrs 3

Derbynnydd: Bore da, gaf i helpu? Derbynnydd: Pryd roedd yr Chris: Bore da. Mae problem gyda fi. apwyntiad? Derbynnydd: Ydy’r ddannodd Chris: Bore ddoe am un ar ddeg. arnoch chi? Derbynnydd: Un funud – o ie, mae Chris: Nac ydy, ond anghofiais i nodyn ar y cyfrifiadur. Roedd ddod i apwyntiad ddoe. hi’n aros am chwarter awr... Derbynnydd: Beth yw’r enw? Chris: Wel, mae’n ddrwg gyda fi... Gaf i Chris: Chris Jones. apwyntiad arall? Derbynnydd: Gyda phwy roedd yr Derbynnydd: Pryd? apwyntiad? Chris: Cyn bo hir, os gwelwch chi’n Chris: Gyda Mrs Dent. dda. 128 Uned 15 / Mynediad

Derbynnydd: Mae’n ddrwg gyda fi, Derbynnydd: Ydy Awst y cyntaf am does dim apwyntiad hanner awr wedi deg yn iawn? arall gyda Mrs Dent tan fis Chris: Wel… ydy, iawn. Hwyl. Awst. Dych chi eisiau Derbynnydd: Gwela i chi ym mis Awst. gweld deintydd arall? Hwyl. Chris: Does dim dewis gyda fi felly. Derbynnydd: Iawn, apwyntiad gyda Mr Dent. Chris: O… dim diolch, ces i boen ofnadwy ar ôl gweld Mr Dent. Gaf i apwyntiad gyda Mrs Dent ym mis Awst?

Robin Radio:

a) Atebwch:

Ble aeth Llinos dros y penwythnos?

Ble bwytodd hi?

Beth wnaeth hi ar ôl bwyd?

b) Gwrandewch am:

wrth gwrs of course Beth wnaethoch chi wedyn? What did you do then? diddorol interesting

c) Cyfieithwch:

Who won?

We heard a group.

Did you have fun? Uned 15 / Mynediad 129

Adolygu Atebion (Yes and No Revision)

Wnest ti’r gwaith? Do / Naddo. Uned 9 Brynaist ti fara? Do / Naddo. Uned 9 Aethoch chi ar wyliau llynedd? Do / Naddo. Uned 10 Aeth Gwen i’r gwaith? Do / Naddo. Uned 10 Gest ti frecwast heddiw? Do / Naddo. Uned 11 Gafodd / Gaeth y teulu amser da yn Sbaen? Do / Naddo. Uned 11 Oes anifail anwes gyda ti? Oes / Nac oes. Uned 12 Oes car gwyrdd gyda Gareth? Oes / Nac oes. Uned 12 Oedd hi’n braf ddoe? Oedd / Nac oedd. Uned 13 Oedd pen tost gyda ti? Oedd / Nac oedd. Uned 13 O’t ti’n brysur ddoe? O’n / Nac o’n. Uned 14 O’n i’n iawn? O’t / Nac o’t. Uned 14 O’ch chi yma yr wythnos diwetha? O’n / Nac o’n. Uned 14 O’n ni yn y parti? O’ch / Nac o’ch. Uned 14 O’n nhw’n hapus? O’n / Nac o’n. Uned 14

Sgwrs 4

A: Helô, cariad; croeso adre. Gest ti B: Do. ddiwrnod da yn y gwaith? A: Wyt ti eisiau bwyd? B: Naddo. B: Ydw. A: Trueni. O’t ti’n brysur A: Ydy stêc yn iawn? ofnadwy? B: Ydy. B: O’n. A: Beth wyt ti eisiau gyda fe? Tatws A: Oedd y staff yn grac eto neu sglodion? heddiw? B: Ie. B: O’n. A: Llysiau neu salad? A: Est ti ma’s amser cinio? B: Ie. B: Naddo. A: Bobl bach! Dw i’n siarad â’r wal. A: Gest ti frechdan yn y swyddfa? 130 Uned 15 / Mynediad

Help llaw

1. Yn Uned 15, we have another past tense – the perfect tense:

Darllenais i I read Ro’n i’n darllen I was reading Dw i wedi darllen I have read

2. The perfect tense is very similar to the present tense, yn is replaced with wedi.

Dw i’n darllen Dw i wedi darllen Rwyt ti’n darllen Rwyt ti wedi darllen Mae e/hi’n darllen Mae e/hi wedi darllen ’Dyn ni’n darllen ’Dyn ni wedi darllen Dych chi’n darllen Dych chi wedi darllen Maen nhw’n darllen Maen nhw wedi darllen

wedi Uned 16 / Mynediad 131

Uned 16 (un deg chwech) – Rhifau, Amser ac Arian Nod: Siarad am amser ac arian/ Talking about time and money (Faint o’r gloch yw hi?, y cloc, Faint yw...?, arian)

Geirfa

Ffrainc France pys (ll) peas (pl) mil(oedd) thousand(s)

arian money; silver menyn butter cwm (cymoedd) valley(s) pensil(iau) pencil(s) cwmni (cwmnïau) company (companies) newyddion news chwarter(i) quarter(s) ugain twenty

cymryd to take sgorio to score cynnwys to include trefnu to organise ffermio to farm troi to turn perfformio to perform

drwg bad yn unig only

digon enough tan until o’r gorau ok, all right yn ôl back, ago; rhy too according to

Geiriau pwysig i fi 132 Uned 16 / Mynediad

Amser

Faint o’r gloch yw hi? What time is it?

Mae hi’n un o’r gloch. It is one o’clock. Mae hi’n ddau o’r gloch. It is two o’clock. Mae hi’n dri o’r gloch. It is three o’clock. Mae hi’n bedwar o’r gloch. It is four o’clock.

pum munud i ddau o’r gloch pum munud wedi dau deg munud i ddau deg munud wedi dau chwarter i ddau chwarter wedi dau ugain munud i ddau ugain munud wedi dau pum munud ar hugain pum munud ar hugain i ddau wedi dau

hanner awr wedi dau Uned 16 / Mynediad 133

Faint o’r gloch mae’r dosbarth What time does the class start? yn dechrau? Saith o’r gloch. Seven o’clock.

Faint o’r gloch mae’r dosbarth What time does the class finish? yn gorffen? Naw o’r gloch. Nine o’clock.

Faint o’r gloch mae’r gêm yn What time does the game start? dechrau? Tri o’r gloch. Three o’clock.

Faint o’r gloch mae’r gêm yn What time does the game finish? gorffen? Chwarter i bump. Quarter to five.

06:00 Cyw 13:00 Cegin Bryn Partner A 13:00 Newyddion amser cinio 13:15 Tywydd amser cinio 13:15 Prynhawn da 16:00 Ffermio 16:00 Awr Fawr 18:00 Stwnsh 18:00 Newyddion amser te 18:20 Tywydd amser te 18:20 O’r Eisteddfod 19:00 Heno 20:00 Newyddion 20:00 Pobol y Cwm 21:00 Garddio a Mwy 21:30 Y Byd ar Bedwar 21:30 Sgorio 22:45 Y Clwb Rygbi 134 Uned 16 / Mynediad

12:00 Cyw 12:00 Cegin Bryn Partner B 13:10 Newyddion amser cinio 13:10 Tywydd amser cinio 15:00 Prynhawn da 15:00 Ffermio 17:00 Awr Fawr 17:00 Stwnsh 18:15 Newyddion amser te 18:15 Tywydd amser te 19:00 O’r Eisteddfod 19:30 Heno 19:30 Newyddion 20:30 Pobol y Cwm 20:30 Garddio a Mwy 21:00 Y Byd ar Bedwar 22:45 Sgorio 24:00 Y Clwb Rygbi

Codais i am hanner awr wedi I got up at half past six. chwech. Gadawais i’r tŷ am hanner awr I left the house at half past seven. wedi saith. Cyrhaeddais i adre am bump I arrived home at five o’clock. o’r gloch. Es i i’r gwely am ddeg o’r I went to bed at ten o’clock. gloch. Uned 16 / Mynediad 135

Faint o’r gloch codaist ti What time did you get up ddoe? yesterday? Faint o’r gloch gadawaist What time did you leave the ti’r tŷ? house? Faint o’r gloch cyrhaeddaist What time did you arrive home? ti adre? Faint o’r gloch est ti What time did you go to bed i’r gwely neithiwr? last night?

Enw codi gadael y tŷ cyrraedd adre mynd i’r gwely

Arian

Punt / ceiniog Saith punt / ceiniog Dwy bunt / geiniog Wyth punt / ceiniog Tair punt / ceiniog Naw punt / ceiniog Pedair punt / ceiniog Deg punt / ceiniog Pum punt / ceiniog Ugain punt / ceiniog Chwe phunt / cheiniog Dau ddeg saith punt / ceiniog 136 Uned 16 / Mynediad

Faint yw’r gacen? How much is the cake? Punt. A pound. Faint yw’r gwyliau? How much is the holiday? Pum can punt. £500. Faint yw’r car? How much is the car? Pum mil o bunnau. £5,000. Faint yw’r garafán? How much is the caravan? Ugain mil (o bunnau). £20,000.

Pris Tesburys Cofiwch– Rhad / Drud iawn!

Partner A Partner B Tatws newydd £1 Tatws newydd Siocled poeth Siocled poeth £1.50 Bisgedi 90c Bisgedi Pensiliau lliw £3 Pensiliau lliw Llyfr lliwio Llyfr lliwio £1.50 Moron Moron 40c Pys mewn tun 30c Pys mewn tun Menyn Menyn £1.15 Afalau £2.99 Afalau Cacen Pen-blwydd Cacen Pen-blwydd £4.50 Uned 16 / Mynediad 137

Sgwrs yn y Siop

Ceri: Faint yw’r llyfr yna, os Sam: Dyma chi. Naw punt naw deg gwelwch chi’n dda? naw. Sam: Pedair punt naw deg naw. Ceri: O, mae’n ddrwg gyda fi, does Ceri: Ddim yn rhy ddrwg. Gaf i dim digon o arian gyda fi...Dych brynu un, os gwelwch chi’n dda? chi’n cymryd cerdyn? Sam: Wrth gwrs. Dyma chi. Pedair Sam: Ydyn, wrth gwrs. punt naw deg naw, os Ceri: Pam wnaethoch chi ddim gwelwch chi’n dda. dweud? Ceri: A faint yw’r calendr? Sam: Wnaethoch chi ddim gofyn! Sam: Dim ond dwy bunt pum deg! Ceri: Bendigedig. Gaf i ddau os gwelwch chi’n dda?

Ymarfer – Rhy

Ydy’r bwyd yn ddrud? Nac ydy, ddim yn rhy ddrud.

Ydy’r tywydd yn ddrwg?

Ydy’r coffi’n boeth?

Ydy’r te’n oer?

Ydy’r gwaith yn ddiflas?

Ydy’r bòs yn ddiog? 138 Uned 16 / Mynediad

Ynganu

Dwedwch y brawddegau yma wrth eich partner, bob yn ail.

Dw i’n darllen llyfrau Llinos. Mae chwe chwaer yn chwarae cardiau. Llwyd yw lliw’r llyfrau yn y llyfrgell. Dw i’n gweithio mewn gwesty gwely a brecwast.

Robin Radio

a) Atebwch

Ble mae’r cyngerdd?

Pryd mae’r cyngerdd?

Pam mae Anti Mair eisiau mynd?

b) Gwrandewch am:

Sut gallwn ni helpu? How can we help? bargen go iawn a real bargain Diolch am eich help. Thank you for your help.

c) Cyfieithwch:

We are organizing a bus.

We can share the bus.

I want to hear the choir again.

numbers 1 numbers 2 time money Uned 16 / Mynediad 139

Help llaw

1. It is important, as always, to remember to use the soft mutation after i, e.g. chwarter i bedwar. We also see it here after am, e.g. am bump o’r gloch.

2. As with the weather, we use the feminine pronoun when referring to time, e.g. Faint o’r gloch yw hi? Mae hi’n bump o’r gloch.

3. The number following yn takes the treiglad meddal: Mae hi’n bump o’r gloch. Mae hi’n ddeuddeg o’r gloch.

4. The older forms of the numbers 20 and 25 are used when telling the time: 20 = ugain 25 = pump ar hugain (literally five on twenty)

5. Also, note the placing of the words awr and munud in the middle of the number: pum munud ar hugain pedair awr ar hugain (24 hours) The reason for adding the letter h will be explained later.

6. Money. Punt and ceiniog are both feminine nouns. The numbers two, three and four have feminine forms (see Uned 14) = dwy, tair + pedair. Remember to change the numbers accordingly.

7. Tri a Chwe The treiglad llaes (aspirate mutation) follows tri and chwe: tri theulu chwe theulu tri chant chwe chant tri phlentyn chwe phlentyn

8. Yn y ddeialog, dych chi’n gweld ddim yn rhy ddrwg. Rhy always comes before the adjective and causes a treiglad meddal (drwg > rhy ddrwg). 140 Uned 17 / Mynediad

Uned 17 (un deg saith) – Bydd hi’n braf yfory

Nod: Siarad am ddigwyddiadau yn y dyfodol / Speaking about events in the future (Bydda i, Bydd e/hi)

Geirfa

cystadleuaeth competition(s) hysbyseb(ion) advert(s) (cystadlaethau) noson evening ffair fair ochr(au) side(s) Gwlad yr Iâ Iceland seren (sêr) star(s)

bar(iau) bar(s) oedolyn adult(s) castell (cestyll) castle(s) (oedolion) lled width pensiwn pension llynedd last year pensiynwr (-wyr) pensioner(s) maes (meysydd) field(s) trydan electricity mynediad entry yr Wyddfa Snowdon

cefnogi to support gwenu to smile chwerthin to laugh oeri to get cold digwydd to happen poeni to worry

cynnes warm niwlog foggy, misty di-waith unemployed posib possible hawdd easy, simple

ar werth for sale ledled throughout dim ond only unrhyw any

Geiriau pwysig i fi Uned 17 / Mynediad 141

Mae hi’n braf heddiw. It’s fine today. Roedd hi’n braf ddoe. It was fine yesterday. Bydd hi’n braf heno. It will be fine tonight. Bydd hi’n bwrw eira yfory. It will be snowing tomorrow.

Sut bydd y tywydd yfory? How will the weather be tomorrow? Fydd hi’n bwrw glaw ym Will it be raining in Blaenau Ffestiniog? Mlaenau Ffestiniog? Fydd hi’n bwrw eira ar yr Wyddfa? Will it be snowing on Snowdon? Fydd hi’n boeth yn Siberia? Will it be hot in Siberia? Fydd hi’n oer yn Dubai? Will it be cold in Dubai?

Bydd. ✔ Na fydd. ✗

Fydd hi’n...?

23 30

10

Reykjavik 142 Uned 17 / Mynediad

Fydd Bethan ddim yn brysur heno. Bethan won’t be busy tonight. Fydd hi ddim yn brysur yfory. She won’t be busy tomorrow. Fydd Bryn ddim yn brysur heno. Bryn won’t be busy tonight. Fydd e ddim yn brysur yfory. He won’t be busy tomorrow.

Llongau rhyfel Fydd Bethan ddim yn y gwaith yfory achos ...

mae tocyn gyda hi i’r mae hi wedi mae’r tywydd yn mae hi wedi blino. opera yn Llundain. trefnu mynd ma’s edrych yn ddrwg gyda ffrind. iawn. bydd hi’n mynd i’r mae annwyd arni mae apwyntiad mae cyfarfod yn y ysbyty. hi. doctor gyda hi banc gyda hi.

mae hi’n cael cegin mae pen tost mae cyfarfod gyda mae hi’n mynd i’r newydd yn y tŷ. ofnadwy gyda hi. hi gyda’r athro yn yr dosbarth Cymraeg. ysgol. bydd hi’n mynd at y mae hi’n ddiog. mae llwnc tost gyda mae hi wedi ennill y deintydd. hi. loteri. mae hi’n mynd i Ffrainc bydd hi’n mynd mae hi’n gorfod bydd hi ar wyliau. am y penwythnos. i’r ysbyty gyda gorffen gwaith yn y tŷ. ffrind. Uned 17 / Mynediad 143

Ble bydd pawb yn mynd? Where will everyone be going? Sut bydd pawb yn mynd? How will everyone be going? Pryd bydd pawb yn mynd? When will everyone be going? Pam bydd pawb yn mynd? Why will everyone be going?

Ble bydd pawb yn mynd ar wyliau?

Pwy? Ble? Bwyta? Yfed?

A - Tom Tok yo sushi sake

2 - Mari Milan pitsa cappuccino

3 - Morfydd Morocco couscous te mint

4 - Marc Madras cyrri poeth te chai

5 - Mair Madrid tapas gwin Rioja

6 - Sara Sydney barbeciw lager

7 - Mathew Moscow strogonoff fodca

8 - Gareth Glasgow haggis wisgi

9 - Paul Provence croissant siampên

10 - Sam Seattle pitsa coffi cryf

Jac - Jac Acapulco tacos tequila

Brenhines - Liz Lerpwl lobsgows cwrw

Brenin - Carlo Caerffili caws paned o de 144 Uned 17 / Mynediad

Ynganu

Dwedwch y brawddegau yma:

Roedd hi’n stormus yn Rhuthun neithiwr. Mae’r haul yn gwenu yn Hwlffordd heddiw. Bydd hi’n wlyb ledled y wlad heno. Bydd hi’n fendigedig o Fangor i Flaenau Ffestiniog yfory.

Gwrando

Dyma’r bwletin tywydd.

Roedd hi’n iawn ddoe, dros Gymru i gyd. Diolch byth, mae

hi’n nawr, tywydd i fynd â’r ci am dro. Ond, mae’n

ddrwg gyda fi ddweud, mae hi’n mynd i heno. bydd

hi’n dros nos yn y de a’r gogledd. Yfory, bydd

y wedi mynd, ond bydd hi’n Dim

yfory eto! A dyna’r bwletin tywydd.

Bydda i yn y gwaith yfory. I will be in work tomorrow. Bydda i yn y tŷ yfory. I will be in the house tomorrow. Bydda i yn y dre yfory. I will be in town tomorrow. Bydda i yn y siop yfory. I will be in the shop tomorrow. Uned 17 / Mynediad 145

Sgwrs

Derbynnydd: Bore da, gaf i helpu? Derbynnydd: O diar, mae’n ddrwg Chris: Gaf i siarad â’r bòs? gyda fi glywed. Ac ydy, mae’r tywydd Derbynnydd: Dyw e ddim yma yn oeri. Fydd hi’n bosib i chi ebostio’r heddiw. Mae e ar wyliau yn y bòs? Bydd e’n gallu darllen yr ebost Bahamas. yn y gwesty. Chris: Pryd bydd e’n ôl? Chris: Fydd hi ddim yn bosib ebostio Derbynnydd: Fydd e ddim yn ôl tan achos mae’r trydan wedi torri. wythnos i ddydd Mawrth. Derbynnydd: O, ie. Chris: Gaf i adael neges? Chris: A dw i ddim yn meddwl bydd Derbynnydd: Cewch, wrth gwrs. y bòs yn y Bahamas yn poeni am y Chris: Chris Ellis dw i. Dw i’n trydan yn swyddfa Abercastell. Ond gweithio yn swyddfa Abercastell. diolch am eich help chi. Ar ôl y storm ddoe, mae’r trydan Derbynnydd: Croeso! Unrhyw bryd! wedi torri yn y swyddfa ac mae hi’n oer iawn yma.

fut.bod 146 Uned 17 / Mynediad

Robin Radio

a) Atebwch:

Am faint o’r gloch bydd y ffair yn dechrau?

Faint fydd rhywun 70 oed yn ei dalu i fynd i’r ffair?

Sut roedd y tywydd llynedd?

b) Gwrandewch am:

mynediad am ddim free entry Bydd yr haul yn gwenu. The sun will be smiling. Beth fydd yn digwydd? What will be happening? llifogydd floods

c) Cyfieithwch:

in six weeks

The doors will open...

very noisy as usual

Help llaw

1. The future form of bod (to be) is widely used in Welsh. You will hear it in the context of organising events and talking about the weather.

Bydd e/hi He/she/it will be Bydda i I will be Fydd e/hi? Will he/she/it be? Fydda i? Will I be? Fydd e/hi ddim He/she/it won’t be Fydda i ddim I won’t be

2. The same mutation rules apply as the present form – Mae hi’n gweithio / diwtor / brysur. Nouns and adjectives mutate following yn, but not verbs.

Now here is: the imperfect form - Roedd hi’n gweithio/diwtor/brysur. the future form - Bydd hi’n gweithio/diwtor/brysur. Uned 18 / Mynediad 147

Uned 18 (un deg wyth) – Bydda i’n mynd

Nod: Siarad am gynlluniau yn y dyfodol / Talking about plans in the future (Byddi di, byddwn ni, byddwch chi, byddan nhw)

Geirfa

cadair (cadeiriau) chair(s) gwobr(au) prize(s) fferyllfa chemist shop(s) marchnad(oedd) market(s) (fferyllfeydd) rhan(nau) part(s) sioe(au) show(s)

anrheg(ion) present(s) mis mêl honeymoon gobaith hope siopwr (-wyr) shopkeeper(s) mêl honey tabled(i) tablet(s)

cystadlu to compete nôl to get, collect dyfalu to guess pacio to pack eistedd to sit priodi to marry, to get glanhau to clean married

cenedlaethol national ifanc young

ar ôl after ers since beth bynnag anyway ers llawer dydd a long time ago bobl bach! good grief! prif main, top, highest erbyn by (amser)

Geiriau pwysig i fi 148 Uned 18 / Mynediad

Bydda i’n teithio yr wythnos nesa. I will be travelling next week. Bydda i’n siopa yr wythnos nesa. I will be in shopping next week. Bydda i’n gweithio yr wythnos nesa. I will be working next week. Bydda i’n ymlacio yr wythnos nesa. I will be relaxing next week.

Fyddi di’n smwddio yr wythnos nesa? Will you be ironing next week? Fyddi di’n siopa yr wythnos nesa? Will you be shopping next week? Fyddi di’n siarad Cymraeg Will you be speaking Welsh next week? yr wythnos nesa? Fyddi di’n gweithio yr wythnos nesa? Will you be working next week?

Bydda. ✔ Na fydda. ✗

Yr wythnos nesa...

Enw

smwddio

siopa

siarad Cymraeg

mynd â’r ci am dro

gweithio

ymlacio

darllen papur newydd

garddio Uned 18 / Mynediad 149

Beth fyddi di’n wneud heno? What will you be doing tonight? Beth fyddi di’n wneud yfory? What will you be doing tomorrow? Beth fyddi di’n wneud yn y gwaith? What will you be doing at work? Beth fyddi di’n wneud ar wyliau? What will you be doing on holiday?

Enw heno yfory yr wythnos nesa y mis nesa

Byddwn ni’n pacio heno. We will be packing tonight. Byddwn ni’n hedfan bore yfory. We will be flying tomorrow morning. Byddwn ni’n cyrraedd prynhawn yfory. We will be arriving tomorrow. afternoon. Byddwn ni’n ymlacio nos yfory. We will be relaxing tomorrow evening.

Pryd byddwch chi’n pacio? When will you be packing? Pryd byddwch chi’n hedfan? When will you be flying? Pryd byddwch chi’n cyrraedd? When will you be arriving? Pryd byddwch chi’n ymlacio? When will you be relaxing?

Byddan nhw’n pacio heno. They will be packing tonight. Byddan nhw’n hedfan bore yfory. They will be flying tomorrow morning. Byddan nhw’n cyrraedd prynhawn yfory. They will be arriving tomorrow afternoon. Byddan nhw’n ymlacio nos yfory. They will be relaxing tomorrow evening. 150 Uned 18 / Mynediad

Ble? Gwneud? Bwyta? Yfed?

India canu carioci caws te gwyrdd

Las Vegas gwylio pêl-droed a rygbi mefus a hufen sake

Hong Kong prynu gwin sushi te du

Tok yo gwylio tennis byrgyr mawr gwin coch

Caerdydd siopa cyrri wisgi Bourbon

Wimbledon gweld y Taj Mahal chop suey cwrw Brains

Bordeaux gweld “Elvis” pysgod a sglodion Pimms

Fyddi di’n garddio yfory? Will you be gardening Bydda. ✔ tomorrow?

Fyddi di’n gwrando ar Will you be listening to Bydda. ✔ gerddoriaeth? music?

Fyddi di’n chwarae ar y Will you be playing on the Na fydda. ✘ cyfrifiadur? computer?

Fyddwch chi’n mynd i Will you be going ten pin Byddwn. ✔ fowlio deg? bowling?

Fyddwch chi’n mynd â’r ci Will you be taking the dog Na fyddwn. ✘ am dro? for a walk?

Fyddan nhw’n mynd i’r Will they be going to the Byddan. ✔ farchnad? market?

Fyddan nhw’n mynd ar Will they be going Na fyddan. ✘ fis mêl? on honeymoon?

Dyfalu aAteb

Fyddi di yn y gwely cyn hanner awr wedi deg heno?

Fyddi di’n glanhau’r tŷ dros y penwythnos?

Fyddi di’n rhydd nos Sul?

Fyddi di’n brysur yr wythnos nesa? Uned 18 / Mynediad 151

Mae’n ddrwg gyda fi ond ...

Fydda i ddim ar gael. I won’t be available. Fydda i ddim yn y cyfarfod. I won’t be in the meeting. Fydda i ddim yn y dosbarth. I won’t be in class. Fydda i ddim yn gweithio. I won’t be working.

Fydda i ddim yn mynd i’r capel dydd Llun.

Fyddi di ddim yn nofio yn y môr dydd Mawrth.

Fydd Gareth ddim yn chwarae pêl-droed dydd Mercher.

Fyddwn ni ddim yn mynd i’r mosg dydd Iau.

Fyddwch chi ddim yn mynd i’r bingo dydd Gwener.

Fyddan nhw ddim yn gweithio dydd Sadwrn.

Fydd y plant ddim yn yr ysgol dydd Sul. 152 Uned 18 / Mynediad

Gwrando

1. Beth mae Siwan eisiau?

Beth yw’r broblem?

2. Beth mae Dafydd eisiau?

Beth yw’r broblem?

Ynganu

A: Gaf i siarad â Ceri Prys, os gwelwch chi’n dda? B: Mae’r lein yn brysur. Dych chi’n gallu ffonio’n ôl mewn chwarter awr? A: Nac ydw... Ydy Dafydd Elis i mewn? B: Mae e mewn cyfarfod. Bydd e yn y swyddfa ar ôl tri o’r gloch. A: Beth am Ann Davies ’te? B: Dyw hi ddim yn y gwaith, mae’n ddrwg gyda fi. Mae hi ar wyliau tan ddydd Iau nesa. A: Reit, dw i eisiau siarad â’r Pennaeth. B: Fi yw’r Pennaeth. Dw i’n rhy brysur i siarad nawr. Hwyl fawr. Uned 18 / Mynediad 153

Sgwrs

Gwrandewch ar y ddeialog a llenwch y grid:

Beth mae Jo eisiau?

o’r farchnad

o siop Mr Clark

o’r swyddfa bost

o’r fferyllfa

Jo: Fyddi di’n mynd i’r dre heddiw? Jo: Fyddi di’n gallu mynd i’r swyddfa Chris: Bydda. bost? Dw i angen stampiau i bostio Jo: Fyddi di’n gallu prynu un neu ddau anrheg. o bethau i fi? Chris: Wel… bydd y swyddfa bost yn Chris: Bydda, wrth gwrs. Beth wyt ti brysur iawn… eisiau? Jo: Oes ots gyda ti fynd i nôl y Jo: Fyddi di’n gallu prynu ffrwythau o’r presgripsiwn yma o’r fferyllfa? Does farchnad? dim tabledi pen tost ar ôl… Chris: Iawn, wrth gwrs. Chris: Bobl bach, dw i’n dechrau cael Jo: Dw i angen trwsio’r esgidiau ’ma. pen tost! Bydda i drwy’r dydd! Wyt ti Fyddi di’n gallu mynd â nhw i siop Mr eisiau rhywbeth arall? Clark? Jo: Nac ydw, dw i’n iawn. Bydda i’n Chris: Wel, o’r gorau… mynd i’r dre yfory beth bynnag. 154 Uned 18 / Mynediad

Darllen

Tair Eisteddfod a sioe

Mae’r gair Eisteddfod yn dod o ddau air Cymraeg – eistedd a bod. Mae bardd (poet) yn ennill cadair mewn seremoni.

Roedd eisteddfodau ers llawer dydd yng Nghymru ond roedd yr Eisteddfod Genedlaethol “fodern” gyntaf yn 1861 yn Aberdâr. Erbyn heddiw mae dros 150,000 o bobl yn mynd i’r Eisteddfod Genedlaethol bob blwyddyn. Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd Corwen 1929 oedd y gyntaf i bobl ifanc dan 25 oed. Erbyn hyn mae dros 90,000 yn dod i Eisteddfod yr Urdd.

Fel arfer, pan mae Eisteddfod yr Urdd yn y Gogledd mae’r Eisteddfod Genedlaethol yn y De. Y flwyddyn wedyn mae’r ddwy Eisteddfod yn symud i ben arall Cymru.

Roedd Eisteddfod yn Llangollen am y tro cyntaf yn 1947, ble roedd pobl o bob rhan o’r byd yn dod i gystadlu. Mae dros 50,000 yn dod i Langollen i’r Eisteddfod bob blwyddyn.

Ond yn Sioe Fawr Llanelwedd mae dros 200,000 o bobl – a llawer iawn o anifeiliaid!

Ffeindiwch dair ffaith(find 3 facts) o’r darn yma ac ysgrifennwch nhw yn Gymraeg.

1.

2.

3. Uned 18 / Mynediad 155

Robin Radio

a) Atebwch:

Ble bydd Mari ym mis Mehefin?

Ble bydd Mari ym mis Gorffennaf?

Ble bydd Mari ym mis Awst?

b) Gwrandewch am:

Dw i eisiau trefnu mis mêl. I want to organise a honeymoon. Pryd dych chi’n priodi? When are you getting married? dim gobaith no chance, no hope

c) Cyfieithwch:

I have had an idea.

Will you be working?

Have you got a caravan? 156 Uned 18 / Mynediad

Help llaw

1. You now know all of the verb bod in the future tense.

Bydda i I will be Byddi di You will be Bydd hi/e/y plant He/she/the children will be Byddwn ni We will be Byddwch chi You will be Byddan nhw They will be

The rules of use are exactly the same as the other forms of the verb bod – Ro’n i…etc. and Dw i... etc. You can add on verbs in the infinitive to form a sentence in the future tense but as in the other tenses you must also use yn (‘n).

2. As with other tenses, the answers respond to the verb used in the question:

Fydda i? Byddi. Na fyddi. Fyddi di? Bydda. Na fydda. Fydd e/hi? Bydd. Na fydd. Fyddwn ni? Byddwn/byddwch. Na fyddwn/na fyddwch. Fyddwch chi? Bydda/byddwn. Na fydda/na fyddwn. Fyddan nhw? Byddan. Na fyddan. Fydd y plant? Byddan. Na fyddan.

futbod Uned 19 / Mynediad 157

Uned 19 (un deg naw) – Fy

Nod: Siarad am eich eiddo chi a’ch perthnasau chi/ Talking about your possessions and relatives (fy nghar i)

Geirfa

allwedd(i) key(s) silff ben tân mantle piece diod(ydd) drink(s) (y)stafell(oedd) room(s) ffenest(ri) window(s) wal(iau) wall(s) llen(ni) curtain(s) y we the web sbectol haul sunglasses ynys(oedd) island(s) silff(oedd) shelf (shelves)

beiro(s) biro(s) llun(iau) picture(s) brws(ys) brush(es) llygad (llygaid) eye(s) brws(ys) dannedd toothbrush(es) pasport(iau) passport(s) cwpwrdd cupboard(s) tân fire (cypyrddau)

anghywir wrong diddorol interesting

ar on dan under bron nearly wrth by

Geiriau pwysig i fi 158 Uned 19 / Mynediad

Fy

fy nhad i my father fy nrws i my door fy nghar i my car fy ngwin i my wine fy mhen i my head fy mrawd i my brother

Dyma fy ffeil i. Here is my file. Dyma fy nhocyn i. Here is my ticket. Dyma fy ngherdyn i. Here is my card. Dyma fy mhwrs i. Here is my purse.

Dych chi wedi colli’r pethau yma:

1. pwrs/waled, 2. ffôn, 3. papur, 4. bag,5. diod, 6. cerdyn banc, 7. tocyn trên, 8. cot, 9. beiro, 10. sbectol haul, 11. allweddi.

Mae eich partner wedi ysgrifennu’r rhifau ar y llun. (Your partner will have written the numbers in on her/his copy of the picture). Gofynnwch iddi hi/ iddo fe am help i ffeindio’r pethau, e.e.

Ble mae fy ffôn i? Mae e ar y gadair. Mae e dan y soffa. Mae e wrth y ffenest.

Cofiwch:ar, dan, wrth. Uned 19 / Mynediad 159

Mae fy nhad-cu i yn Nhregaron. Mae fy neintydd i yn Ninas Powys. Mae fy nghariad i yng Nghaerdydd. Mae fy ngwaith i yng Ngwynedd. Mae fy mhlant i ym Mhorthcawl. Mae fy mrawd i ym Medwas.

Pat yw enw fy nhad i. Pat is my father’s name. Pat yw enw fy mam i. Pat is my mother’s name. Pat yw enw fy mab i. Pat is my son’s name. Pat yw enw fy merch i. Pat is my daughter’s name.

Dyma fi

Dewiswch bum peth i ddweud wrth y dosbarth: Dilynwch y patrwm: Pat yw/oedd enw fy nhad i.

enw mam/tad enw mab enw merch enw (anifail) lliw (anifail) mêc car lliw car enw bòs enw tŷ rhif tŷ enw partner/gŵr/gwraig/cariad enw brawd/chwaer enw ysgol mêc ffôn enw tiwtor lliw gwallt lliw llygaid 160 Uned 19 / Mynediad

Ymarfer ac ynganu

Gyda’ch partner, llenwch y bylchau ac wedyn darllenwch y paragraff yn uchel :

Ceri dw i. Dw i’n byw yng (Caerfyrddin) ond dw

i’n gweithio yng (Caerdydd). Mae fy

(teulu) i gyd yn byw yng (Gwynedd).

Roedd fy (tad) i’n byw gyda mam yn (Trefriw)

ond yn gweithio ar y trên bach yn (Tal-y-llyn).

Mae fy chwaer i’n byw yn (Dinas Mawddwy)

ond yn gweithio yn (Dolgellau). Mae fy

(brawd) i’n byw ym (Bethesda) ond yn gweithio ym

(Bangor). Mae fy (partner) i, Pat yn

gweithio ym (Pontypridd) ond yn byw ym

(Pontypŵl) . Mae fy (car) i’n hen. Dw i’n gyrru

gormod yng (Cymru)!

Sgwrs Gwrandewch ar y sgwrs a llenwch y grid:

Beth? Ble? Uned 19 / Mynediad 161

Mam: Wyt ti wedi gorffen pacio? Mam: Yn fy mag i, wrth gwrs. Sam: Ydw… bron iawn… Sam: O na! Dw i ddim yn gallu ffeindio fy Mam: Da iawn. ‘Dyn ni’n mynd mewn ffôn i. Ble mae e? hanner awr. ‘Dyn ni’n hedfan am un ar Mam: Dim problem, fyddi di ddim angen ddeg o’r gloch heno. ffôn. Sam: Mam! Sam: Pam lai? Mam: Ie? Mam: Dwyt ti ddim yn gallu chwarae Sam: Ble mae fy nghês i? gemau ar yr awyren, ac anghofiais i Mam: Ar y gwely wrth gwrs! ddweud… Sam: Ble mae fy fflip-fflops i? Sam: Dweud beth? Mam: Dan y gwely, mae’n siŵr. Mam: Dyw’r we ddim yn gweithio ar yr Sam: Ble mae fy mrws dannedd i? ynys! Mam: Yn y stafell ymolchi, wrth Sam: Beth? Dw i ddim eisiau mynd, ‘te... gwrs. Sam: Ble mae fy nghamera i? Mam: Dan y gadair yn y stafell fyw, dw i’n meddwl. Sam: Ble mae fy mhasbort i? 162 Uned 19 / Mynediad

 Dych chi nawr yn gallu darllen Gangsters yn y Glaw gan Pegi Talfryn. Dych chi’n gallu prynu’r llyfr yn eich siop Gymraeg leol chi neu ar www.gwales.com.

Dyma’r clawr (cover) ac un paragraff:

Elsa Bowen dw i. Ditectif preifat dw i. Dw i’n byw yng Nghaernarfon. Dw i’n dŵad o Gaernarfon yn wreiddiol. Dw i’n gweithio yng Nghaernarfon. Cofidre dw i. Dw i ddim yn hoffi Caernarfon ond mae Caernarfon yn fyngwaed i.

Cofidre– a native of Caernarfon; gwaed – blood Uned 19 / Mynediad 163

Robin Radio

a) Atebwch:

Ydy Rhian yn hoffi rygbi?

Beth mae Rhian a Bethan yn hoffi ei wneud yn Abertawe?

Beth fydd Rhian yn ei brynu i Bethan?

b) Gwrandewch am:

Dw i wrth fy modd gyda chwaraeon. I love sport Does dim diddordeb gyda fi. I have no interest. fy hoff siop my favourite shop

c) Cyfieithwch:

Thank you for phoning.

She will be sixty.

I forgot to say. 164 Uned 19 / Mynediad

Help llaw

1. This is the first possessive pronoun that you have come across. The pronoun fy (my) is followed by the Treiglad Trwynol/Nasal Mutation:

T > Nh D > N C > Ngh G > Ng P > Mh B > M

2. Often this fy is changed in speech to y before the above letters, and yn before other letters.

3. You will hear both fy nghar and fy nghar i.

4. You have now been introduced to the two main occasions when we use the Treiglad Trwynol:

Following the preposition yn, meaning ‘in’. Following the possessive pronoun fy.

family 1 family 2 Uned 20 / Mynediad 165

Uned 20 (dau ddeg/ugain) – Dy, Eich

Nod: Gofyn cwestiynau am eiddo a pherthnasau pobl eraill/ Asking questions about other people’s possessions and relatives (dy lyfr di, eich llyfr chi)

Geirfa

gardd (gerddi) garden(s) maneg (menig) glove(s) llysferch stepdaughter modryb auntie mam faeth foster mother ras(ys) race(s) mam-yng- mother-in-law rhestr(i) list(s) nghyfraith

amser sbâr spare time llysfab stepson diddordeb(au) interest(s) llystad stepfather ewythr uncle tad maeth foster father tei(s) tie(s)

dringo to climb teithio to travel dwyn to steal tyfu to grow sillafu to spell ymarfer to practise

rhan-amser part-time teuluol family

pa? which?

Geiriau pwysig i fi 166 Uned 20 / Mynediad

Dyma eich ffeil chi. Dyma eich tocyn chi. Dyma eich desg chi. Dyma eich llyfr chi. Dyma eich ffôn chi. Dyma eich cot chi. Dyma eich allwedd chi. Dyma eich rhestr siopa chi. Dyma eich sbectol chi. Dyma eich paned chi. Dyma eich beiro chi. Dyma eich menig chi.

Beth yw’ch enw chi? What is your name? Beth yw’ch cyfeiriad chi? What is your address? Beth yw’ch cod post chi? What is your post code? Beth yw’ch gwaith chi? What is your job?

Syrjeri Aberheli

Enw Cyfeiriad Rhif ffôn Dyddiad geni

Dyma dy ffeil di. Dyma dy docyn di. Dyma dy ddesg di. Dyma dy ffôn di. Dyma dy got di. Dyma dy win di. Dyma dy sbectol di. Dyma dy baned di Dyma dy frawd di.

Dyma dy fwyd di. Dyma dy lyfr di. Dyma dy restr siopa di. Uned 20 / Mynediad 167

Beth yw dy enw di? What is your name? Beth yw dy ebost di? What is your email? Beth yw dy rif ffôn di? What is your phone number? Beth yw dy broblem di? What is your problem?

Ble mae dy ddosbarth di? Where is your class? Pryd mae dy ddosbarth di’n dechrau? When does your class start? Pryd mae dy ddosbarth di’n gorffen?When does your class finish? Pwy yw dy diwtor di? Who is your tutor?

Aberystwyth Tregaron Crymych Hwlffordd 9.30 – 12.30 14.00 – 16.00 18.00 – 21.00 1.30 – 3.30 Wenna Williams Delyth Davies Bethan Barker Alun ap Aled Caerfyrddin Llanelli Abertawe Port Talbot 19.00 – 21.00 9.00 – 13.00 14.15 – 17.00 9.00 – 12.00 Rhys Rhisiart Pedr Parri Wil Williams Teleri Tomos Caerdydd Merthyr Tudful Casnewydd Y Barri 10.00 – 14.30 18.30 – 21.00 9.15 –12.45 9.45 – 13.15 Llinos Lloyd Catrin Carter Llion Llwyd Dewi Dafydd 168 Uned 20 / Mynediad

Diddordebau

Be dych chi’n hoffi ei wneud yn eich amser sbâr? / Beth wyt ti’n hoffi ei wneud yn dy amser sbâr?

Enw diddordeb

Ynganu – Y Treiglad meddal

Ydy dy deulu di’n mynd i deithio i Dreorci? Ydy dy gariad di’n mynd i Gaerdydd i ganu? Ydy dy blant di’n mynd i Bontypridd i brynu’r bêl binc? Ydy dy fòs di’n mynd i fyw i Fedwas? Ydy dy ddeintydd di’n mynd i Ddinas Powys i ddysgu Cymraeg? Ydy dy ŵr/wraig di’n mynd i Wynedd i weld yr ardd? Ydy dy fam di’n mynd i Fachynlleth i feddwl? Ydy dy lysferch di’n mynd i lenwi tanc y Lamborghini? Ydy dy rieni di’n mynd i Riwbeina i redeg ras? Uned 20 / Mynediad 169

Sgwrs – Chi a Ti

A: Ble mae eich tei chi? A: Neu gyda eich tad chi? B: Pa dei? B: Dw i ddim yn siŵr. A: Eich tei du chi. A: Bobl bach! Ydy eich tei du chi yn B: Dw i ddim yn cofio. eich tŷ chi neu gyda eich tad chi? A: Ydy e yn eich tŷ chi? B: Does dim syniad gyda fi. B: Fallai, ond fallai ddim. Nawr gyda’ch partner, newidiwch (change) y ddeialog o chi i ti

Robin Radio

a) Atebwch:

Ble roedd Twm yn byw?

Faint o blant sy gyda Twm?

Beth yw gwaith newydd Twm?

b) Gwrandewch am:

Ydw i’n eich nabod chi? Do I know you? Dw i newydd symud yn ôl. I have just moved back. ers llawer dydd since ages / a long time ago

c) Cyfieithwch:

Where is your house?

How old are your children?

What is your new job? 170 Uned 20 / Mynediad

Help llaw

1. The possessive pronoun dy (your, informal) is always followed by the soft mutation.

dy dŷ di dy ddrws di dy fam di dy gar di dy ardd di dy lyfr di dy bapur wal di dy feic di dy rieni di

2. No mutation follows eich (your, formal & plural).

3. You will hear both of the following:

dy gar di dy gar eich car chi eich car Uned 21 / Mynediad 171

Uned 21 (dau ddeg un) Dewch yma!

Nod: Cyfarwyddo/Giving instructions (Codwch / Coda; Ewch / Cer, Dewch / Dere, Gwnewch / Gwna)

Geirfa

braich (breichiau) arm(s) damwain (damweiniau) accident(s) ceg(au) mouth(s) lôn (lonydd) lane(s) coes(au) leg(s)

bys(edd) finger(s) prawf test ces(ys) case(s) tedi(s) teddy bear(s) golau light trwyn(au) nose(s) lifft(iau) lift(s) (y)sbwriel rubbish

brwsio to brush gwisgo to dress, to wear brysio to hurry taro to hit cyfieithu to translate tynnu llun to take a photo esgusodi to excuse

chwith left gofalus careful de right gyferbyn opposite

Geiriau pwysig i fi 172 Uned 21 / Mynediad

Dych chi’n cofio?

Cymraeg Dosbarth: Codwch Eisteddwch Esgusodwch fi Ynganu: Dwedwch Robin Radio: Atebwch Gwrandewch Cyfieithwch Peidiwch Gwaith cartref: Ysgrifennwch Anfonwch Atebwch Darllenwch Ffeindiwch Llenwch Newidi wch Gofynnwch

Dyma sut ‘dyn ni’n dweud wrth bobl am wneud rhywbeth!

Chi

Codwch! Get up! Eisteddwch! Sit down! Symudwch! Move! Stopiwch! Stop!

Yn y swyddfa: (chi) Eisteddwch wrth y ddesg. Sit by the desk. Agorwch y post. Open the post. Edrychwch ar y papurau. Look at the papers. Darllenwch ebost. Read an email. Anfonwch ebost. Send an email. Siaradwch â’r bòs. Talk to the boss. Atebwch y ffôn. Answer the phone. Uned 21 / Mynediad 173

Cyn mynd ar wyliau... Paciwch eich cês. Pack your case. Codwch am bedwar o’r gloch. Get up at four o’clock. Cofiwch eich pasport. Remember your passport. Gyrrwch i’r maes awyr. Drive to the airport. Parciwch yn y maes parcio. Park in the car park. Ymlaciwch! Relax!

Gyda’ch partner, newidiwch y geiriau wedi eu tanlinellu (bob yn ail). Change the underlined words (in turn).

Golchwch eich gwallt chi. Ffoniwch eich bòs chi. Bwytwch eich swper chi. Smwddiwch eich crys chi. Cofiwch eichffôn chi.

OND….. Rhedeg Rhedwch yn gyflym. Run quickly. Cerdded Cerddwch yn araf. Walk slowly. Yfed Yfwch eich dŵr chi. Drink your water. Cymryd Cymerwch eich cerdyn chi. Take your card. Gadael Gadewch neges. Leave a message. Gwrando Gwrandewch ar y neges. Listen to the message. Aros Arhoswch yma. Wait here. Cau Caewch y drws. Close the door. Rhoi Rhowch y sbwriel ma’s. Put the rubbish out. 174 Uned 21 / Mynediad

Gwrando

Gwrandwech ar y gorchmynion (commands) ac ysgrifennwch rif y gorchymyn wrth y llun.

Byddwch yn ofalus. Be careful. Byddwch yn dawel. Be quiet. Byddwch yn barod. Be ready. Byddwch yn dda. Be good.

Mynd Ewch i’r dde. Go right. Ewch i’r chwith. Go left. Dod Dewch yma. Come here. Dewch i mewn. Come in. Gwneud Gwnewch eich gwaith cartref. Do your homework. Gwnewch eich gorau. Do your best.

Ti

Coda! Get up! Eistedda! Sit down! Cerdda! Walk! Stopia! Stop! Uned 21 / Mynediad 175

Yn y tŷ: (ti) Eistedda ar y soffa. Sit on the sofa. Edrycha ar y teledu. Watch television. Darllena’r papur. Read the paper. Ateba’r ffôn. Answer the phone. Siarada â Mam-gu. Talk to Granny.

Cyn mynd i’r ysgol... Coda o dy wely di. Get out of your bed. Rho dy dedi di ar y gwely. Put your teddy on the bed. Bwyta dy frecwast di. Eat your breakfast. Gwisga dy wisg ysgol di. Put on your school uniform. Golcha dy wyneb di. Wash your face. Brwsia dy ddannedd di. Brush your teeth. Pacia dy fag di. Pack your bag. Cofia dy waith cartref di. Remember your homework. Brysia! Hurry up!

Bod Bydd yn ofalus. Be careful. Bydd yn dawel. Be quiet. Mynd Cer i'r dde. Go right. Cer i'r chwith. Go left. Dod Dere ‘ma. Come here. Dere i mewn. Come in. Gwneud Gwna dy waith. Do your work. Gwna dy orau. Do your best. 176 Uned 21 / Mynediad

Symudwch eich corff chi!/Symuda dy gorff di!

Codwch! Coda! Codwch eich braich dde chi. Coda dy fraich dde di. Codwch eich braich chwith chi. Coda dy fraich chwith di. Codwch eich coes dde chi. Coda dy goes dde di. Rhowch eich coes dde chi i lawr. Rho dy goes dde di i lawr. Symudwch eich coes chwith chi. Symuda dy goes chwith di. Symudwch eich troed dde chi. Symuda dy droed dde di. Rhowch eich bys ar eich trwyn chi. Rho dy fys ar dy drwyn di. Rhowch eich bys ar eich ceg chi. Rho dy fys ar dy geg di. Rhowch eich llaw dde ar eich pen chi. Rho dy law dde ar dy ben di. Trowch o gwmpas. Tro o gwmpas. Eisteddwch! Eistedda!

braich coes troed bys

trwyn ceg pen llaw Uned 21 / Mynediad 177

Coda! Coda dy fraich dde di. Coda dy fraich chwith di. Coda dy goes dde di. Rho dy goes dde di i lawr. Symuda dy goes chwith di. Symuda dy droed dde di. Rho dy fys ar dy drwyn di. Rho dy fys ar dy geg di. Rho dy law dde ar dy ben di. Tro o gwmpas. Eistedda!

Penwythnos i ffwrdd yng Nghymru

chi ti Ble > mynd? Pryd > mynd? Sut > mynd? Ble > aros? Beth > bwyta? Beth > yfed? Ble > cerdded? Sut > dod adre?

Peidiwch! Don’t! Paid! Peidiwch â gyrru’n gyflym. Don’t drive quickly. Paid â gyrru’n gyflym. Peidiwch â thalu. Don’t pay. Paid â thalu. Peidiwch â chodi. Don’t get up. Paid â chodi. Peidiwch â pharcio. Don’t park. Paid â pharcio. Peidiwch ag agor y drws. Don’t open the door. Paid ag agor y drws. 178 Uned 21 / Mynediad

Mewn parau, edrychwch ar y lluniau a dewiswch orchmynion: i) Peidiwch ii) Paid.

DIM Dim ysmygu DRINGO No Smoking NO CLIMBING DIM NOFIO NO SWIMMING DIM PARCIO DROS NOS NO OVERNIGHT PARKING

Ynganu – Darllenwch y ddeialog yma:

A: Prynhawn da, Theatr De Cymru. B: Prynhawn da. Ydy hi’n bosib prynu dau docyn i’r ddrama nos yfory, os gwelwch chi’n dda? A: Ydy, wrth gwrs. Ble dych chi eisiau eistedd? B: Dw i ddim yn siŵr. Mae fy nhad i’n hen, a dyw e ddim yn gallu cerdded yn dda. A: Eisteddwch wrth y drws, mae digon o docynnau ar gael. B: Hyfryd. ‘Dyn ni’n mynd i gyrraedd tua chwarter wedi saith. A: Dewch i’r ddesg a bydd rhywun yma i’ch helpu chi. B: Diolch yn fawr i chi. Mae’r staff bob amser yn hyfryd iawn. A: Mwynhewch y ddrama a diolch am ffonio.

Uned 21 / Mynediad 179

Sgwrs

Arholwr: Mr Evans: Ydw i wedi pasio? Reit, trowch i’r dde yma. Arholwr: Pasio? Nac ydych wir! Ewch ma’s o’r maes parcio. Mr Evans: Pam? Ewch yn araf. Arholwr: Pam? Dych chi wedi taro Gyrrwch yn ofalus! wal a stopioch chi Arafwch... ddim wrth y golau Peidiwch ag edrych ar eich ffôn chi! coch. Dw i’n teimlo’n Edrychwch ar y ffordd! dost! Arafwch... Mr Evans: Ond chaethon ni ddim Arhoswch wrth y... damwain. Brêciwch nawr! Arholwr: Ewch adre wir, Mr Evans, Stopiwch! ar y bws. Parciwch yma – nawr! Mr Evans: O wel, diolch yn fawr. Gwela i chi y tro nesa. Arholwr: Dim diolch - byth eto!

Gwylio – Dewch i Ruthun

Gwyliwch y fideo.

Y tro cynta, rhaid i chi gyfrif faint o weithiau dych chi’n clywed ewch:

Gwyliwch eto a nodwch y gorchmynion: 180 Uned 21 / Mynediad

Robin Radio

a) Atebwch:

Beth fydd yn digwydd ym mis Awst?

Beth oedd Anti Mair yn wisgo yn y lluniau?

Ble mae Stiwdio Radio Rocio?

b) Gwrandewch am:

Roeddech chi’n sôn... You were saying... ers y dechrau from the start gyferbyn â’r llyfrgell opposite the library

c) Cyfieithwch:

I have a present for Anti Mair.

Where is the studio?

I will be in the studio tomorrow morning.

commands 1 commands 2 Uned 21 / Mynediad 181

Help llaw

1. To give a command or instructions, you need to find the stem of the verb. This will come in useful in many other grammatical patterns so it is worth taking the time to learn them thoroughly now.

On the whole, if the verb finishes with aconsonant , add the ending -wch or -a to the whole word:

Edrychwch/a, Darllenwch/a, Eisteddwch/a If it finishes with avowel , drop the last vowel before adding -wch or -a:

Codi > Codwch/Coda Bwyta>Bwytwch/Bwyta Ffonio>Ffoniwch/Ffonia Ymlacio>Ymlaciwch/Ymlacia However, there are some irregular stems which you need to learn. If a verb ends in –ed or –eg, this ending will be dropped. ‘Eds will roll and egs will smash’!

Cerdded>Cerddwch/Cerdda Rhedeg>Rhedwch/Rheda Some verbs have slightly different informal commands: Troi > Trowch/Tro Rhoi > Rhowch/Rho

2. As usual, the verbs mynd, dod and gwneud are irregular:

Mynd > Ewch (sometimes Cerwch) Cer Dod > Dewch Dere Gwneud > Gwnewch Gwna

3. Peidio â – (not to) is ... followed by the infinitive of the verb and an Aspirate Mutation (an added H) following the letters T, C and P.

Peidiwch â mynd. Peidiwch â thalu. Paid â chodi. Paid â phoeni.

4. Â becomes ag before a vowel: Paid ag agor y drws. 182 Uned 22 / Mynediad

Uned 22 (dau ddeg dau) – Yn y gwaith

Nod: Siarad yn y gwaith ac adolygu unedau 16-21/ Speaking in work and revision of units 16-21 (Pwy sy...? Beth sy..? Faint sy...?)

Geirfa

afon(ydd) river(s) pont(ydd) bridge(s)

cwrs (cyrsiau) course(s) parti (partïon) party (parties) ffigwr (ffigyrau) figure(s) pentref(i) village(s) gwerth worth

dangos to show rheoli to manage

arbennig special llawn full

dim byd nothing neb nobody erioed never o gwbl at all heb without rhwng between rhyw (rhai) some

Geiriau pwysig i fi Uned 22 / Mynediad 183

Gêm o gardiau

A Sut bydd y tywydd Faint o’r gloch wyt Beth o’ch chi’n Beth yw enw’r dyn yfory? ti’n bwyta dy ginio hoffi ei wneud pan drws nesa? fel arfer? o’ch chi’n blentyn?

2 Beth wnaethoch Ble byddi di’n Oes anifeiliaid Beth yw enw dy chi ddoe? mynd yfory? anwes gyda chi? ffrind gorau di?

3 Beth yw/oedd enw Sut mae’r tywydd Ble bydd y plant Faint o’r gloch dy fòs di? heddiw/heno? dydd Llun nesa? dych chi’n codi fel arfer? 4 O ble dych chi’n Dwedwch rywbeth Sut roedd y Beth yw lliw dy gar dod yn wreiddiol? am eich gwaith chi. tywydd ddoe? di?

5 Dwedwch rywbeth Beth wnaethoch Am faint o’r gloch Beth fyddwch chi’n am ffrind. chi neithiwr? wyt ti’n bwyta dy ei wneud nos Sul? frecwast fel arfer? 6 Am faint o’r gloch Beth yw dy enw di? Ble byddwch chi Beth yw/oedd eich mae eich cloc (enw 1af) dydd Nadolig? gwaith chi? larwm chi’n canu?

7 Beth fydd y plant Faint o’r gloch Beth yw enw’r Beth dych chi’n ei yn ei wneud yfory? codoch chi dydd fenyw drws nesa? hoffi ar y teledu? Sadwrn?

8 Am faint o’r gloch Ble aethoch chi i’r Beth fyddi di’n Faint yw pris peint dych chi’n mynd i ysgol? ei wneud y o gwrw mewn gysgu fel arfer? penwythnos nesa? tafarn? 9 Oes teulu gyda Ble dych chi’n Beth wnaethoch Beth yw lliw dy chi? byw? chi y penwythnos esgidiau di? diwetha? 10 Gyda phwy dych Beth yw lliw dy O ble mae dy deulu Sut daethoch chi chi’n siarad lygaid di? di’n dod? yma heddiw? Cymraeg? Jac Ble byddwch chi’n Beth yw lliw Sut bydd y tywydd Pryd dych chi’n mynd ar wyliau esgidiau’r tiwtor? yn Siberia heno? siarad Cymraeg? nesa? Brenhines Beth yw eich enw Beth fyddwch chi’n Beth wnaethoch Ble dych chi’n chi? (enw llawn) ei wneud y mis chi neithiwr? siarad Cymraeg? nesa? Brenin Faint yw pris Sut bydd y tywydd Ble aethoch chi Beth dych chi’n paned o goffi yn y Sahara yfory? ar eich gwyliau hoffi ei wneud yn mewn caffi? diwetha chi? eich amser sbâr chi? 184 Uned 22 / Mynediad

Sgwrs 1

Gwrandewch ar y sgwrs a llenwch y grid

Ar goll Ble?

Ceri: Bore da, Ms Davies-Hughes. Ms. D-H: Ble mae fy ffeiliau i? Sut roedd y daith yma Ceri: Yn y cwpwrdd ffeiliau. heddiw? Ms. D-H: Dw i wedi colli fy ffôn Ms. D-H: Roedd y traffig yn ofnadwy symudol i. Wyt ti’n gwybod unwaith eto. Mae’n gas gyda fi ble mae e? yrru ar y ffordd fawr ar fore Ceri: Ar y bwrdd, dan eich post chi. Llun. A dweud y gwir, mae’n Ms. D-H: A ble mae fy nghyfarfod gas gyda fi bob bore Llun. cyntaf i y bore ’ma? Ceri: Dych chi eisiau paned? Ceri: Bydd eich cyfarfod Skype Ms. D-H: Mewn munud. Ble mae fy chi yn y swyddfa yma! mhost i? Ms. D-H: Bendigedig! Ceri: Ar y ddesg, yn eich swyddfa Ceri: A bydd eich paned chi chi. ar eich desg chi mewn Ms. D-H: Ble mae fy mhapurau i? munud. Ceri: Mae rhai ar y silff wrth y ffenest, Ms. D-H: Diolch yn fawr Ceri, rwyt ti’n ac mae rhai ar y ddesg. werth y byd!

Gwerth y byd – “worth the world” – idiom fel “worth your weight in gold”. Uned 22 / Mynediad 185

Dych chi’n cofio?

- Pwy sy’n siarad? (RR uned 2) - Beth sy’n bod? (RR uned 11) - Beth sy’n digwydd? (Cymraeg dosbarth uned 12) - Pwy sy’n gwneud y rhaglen? (RR uned 12)

Pwy sy’n gweithio heddiw? Who is working today? Gareth.

Pwy sy’n dod i’r briodas? Who’s coming to the wedding? Pawb.

Pwy sy’n chwarae heno? Who is playing tonight? Wrecsam.

Pwy sy’n dysgu’r dosbarth? Who is teaching the class? Eleri Elis.

Pwy sy’n actio yn y ffilm? Who is acting in the film? Ioan Ifans.

Beth sy’n bod? What is the matter? Dim byd.

Beth sy’n digwydd? What is happening? Dim byd.

Faint sy’n mynd? How many are going? Neb.

Faint sy’n aros? How many are staying? Neb. 186 Uned 22 / Mynediad

Pa gwestiwn sy’n mynd gyda pha lun?

Pwy sy’n protestio? Pwy sy’n rhedeg y marathon? Pwy sy’n gwneud y baned? Pwy sy’n cael parti? Beth sy’n bod? Pwy sy’n siarad? Pwy sy’n canu yn y cyngerdd? Pwy sy’n chwarae’r gêm?

Pwy sy ‘na? Who is there? Pwy sy ar y ffôn? Who is on the phone? Beth sy ar y teledu heno? What is on television tonight? Faint sy yn y dosbarth? How many are in class? Uned 22 / Mynediad 187

Sgwrs 2

A: Fyddi di’n mynd i’r cyfarfod mawr A: Yn y gwesty mawr drws nesa i’r yr wythnos nesa? orsaf yn y dre. Ac mae swper B: Dw i ddim yn siŵr. Pryd mae e? wedyn gyda siaradwr. A: Dydd Mercher. B: Faint yw’r pris? B: Faint o’r gloch mae e’n A: Un deg pum punt. dechrau? B: Gaf i lifft? A: Chwech o’r gloch. B: Cei, wrth gwrs. B: Ble mae e? B: Grêt. Bydda i’n cofrestru.

Gwrando

Llenwch y grid:

Beth Amser dechrau Pris

* Defnyddiwch rifau * Use numbers Barbeciw

Ras Rafftiau

Sioe Ffasiynau

Sioe Flodau

Noson Karaoke

Siaradwch gyda’ch partner – ble dych chi eisiau mynd? Wedyn ysgrifennwch ddeialog fach ar batrwm Sgwrs 2 am y digwyddiad yna. Choose one event you would like to go to. Write a dialogue on the pattern of Sgwrs 2 about that event. 188 Uned 22 / Mynediad

Sgwrs 3:

Pennaeth: Bore da bawb. Croeso i’r Pennaeth: Mae’n hawdd – mae’r ffigyrau cyfarfod. Croeso arbennig i Twm gwerthu yn mynd lawr bob mis, yn Tomos o swyddfa Abercastell. arbennig ym mis Awst yn Twm Tomos: Diolch. Abercastell. Beth sy’n bod, Twm? Pennaeth: Dych chi wedi bod yn Twm Tomos: Wel, dw i wedi bod ar fy Swyddfa Caerheli o’r blaen mhen fy hun yn y swyddfa am Twm? ddau fis. Mae Gwyn wedi bod yn Twm Tomos: Nac ydw. gweithio i ffwrdd. Pennaeth: Twm, dyma Rhian, Ryan, Pennaeth: Ble mae Gwyn wedi bod yn Rhys, Rhodri a Rhiannon. gweithio? Twm Tomos: Siaradwch yn araf os Twm Tomos: Yma! gwelwch chi’n dda. Pennaeth: Pam? Pennaeth: Peidiwch â phoeni. Reit, mae Twm Tomos: Achos dych chi wedi bod problem fawr gyda ni. Dw i ar y cwrs “Ymlacio gyda Yoga” yn eisiau dechrau gyda’r ffigyrau yma. Madeira am fis. Edrychwch ar y graff. Pennaeth: Dw i’n gweld. Reit, amser Twm Tomos: O diar, dw i ddim yn deall paned dw i’n meddwl. Wedyn ‘dyn graffiau yn dda iawn. ni’n mynd i drafod y Parti Nadolig. Pwy sy’n trefnu’r bws?

Beth yw’r ateb?

1 Fydda i’n cael diwrnod i ffwrdd dydd Nadolig? Bydd.

2 Fyddi di’n cael picnic ym mis Awst? Byddwn.

3 Fydd hi’n wyntog yfory? Byddan.

4 Fyddwn ni’n cael gwaith cartref yr wythnos yma? Byddi.

5 Fyddwch chi yma yr wythnos nesa? Byddwch.

6 Fydd y dosbarth yn edrych ar S4C dydd Sul? Bydda.

work 1 Uned 22 / Mynediad 189

Gwylio Gwrandewch ar Gwilym Bowen Rhys yn canu ‘Tŷ Bach Twt’ a llenwch y bylchau.

Mae dipyn o bach twt, O bach twt, o bach twt. Mae dipyn o bach twt, A’r gwynt i’r bob Hei di ho, di hei di hei di ho, A’r gwynt i’r bob

A dipyn o gil y O gil y , o gil y A dipyn o gil y , Gael gweld y a’r tonnau. Hei di ho, di hei di hei di ho, Gael gweld y a’r tonnau.

Ac yna byddaf yn llon myd, Yn llon myd, yn llon myd. Ac yna byddaf yn llon myd A’r i’r bob Hei di ho, di hei di hei di ho, A’r i’r bob Hei di ho, di hei di hei di ho, A’r i’r bob 190 Uned 22 / Mynediad

Robin Radio

a) Atebwch:

Pwy yw Mr Richards?

Faint fydd oed Anti Mair y mis nesa?

Beth mae Mr Richards eisiau trefnu?

b) Gwrandewch am:

Mae hi wrth ei bodd. She is delighted. Dyw hi byth yn hwyr. She is never late. yma o hyd still here

c) Cyfieithwch:

She isn’t here yet.

She will be very sad.

Here he is now.

Help llaw

The use of sy will be fully explained in the next coursebook, but for the time being, learn that it follows Pwy, Beth and Faint with verbs and prepositions:

Pwy sy’n siarad? Pwy sy wrth y drws? Beth sy’n digwydd? Beth sy ar y teledu? Faint sy’n mynd? Faint sy yn y dosbarth? Uned 23 / Mynediad 191

Uned 23 (dau ddeg tri) – Rhaid i fi

Nod: Siarad am orfod gwneud rhywbeth / Talking about having to do something (Rhaid i fi, Oes rhaid i fi?, Does dim rhaid i fi)

Geirfa

sigarét (sigaréts) cigarette(s)

angor anchor fideo(s) video(s) cloc larwm alarm clock iechyd health eryr(od) eagle(s) lliw haul suntan nwy gas

caru to love cytuno to agree cychwyn to start dathlu to celebrate cyrraedd to arrive dewis to choose

byr short

ar lan… on the bank of… os if ar unwaith! at once! unwaith once mewn pryd in time tu fa’s (i) outside

Geiriau pwysig i fi 192 Uned 23 / Mynediad

Rhaid i fi siopa yfory. I must go shopping tomorrow. Rhaid i fi smwddio nos Sul. I must do the ironing on Sunday night. Rhaid i fi bostio llythyr yr wythnos nesa. I must post a letter next week. Rhaid i fi brynu car newydd y flwyddyn nesa. I must buy a new car next year.

Oes rhaid i ti fynd i gyfarfod heddiw? Do you have to go to a meeting today? Oes rhaid i ti lenwi’r tanc petrol heno? Do you have to fill the petrol tank tonight? Oes rhaid i ti weithio yr wythnos nesa? Do you have to work next week? Oes rhaid i ti dalu’r bil treth y mis nesa? Do you have to pay the tax bill next month?

Oes. ✔ Nac oes. ✘

Does dim rhaid i ni dalu bil heddiw. We don’t have to pay a bill today. Does dim rhaid i ni brynu petrol heddiw. We don’t have to buy petrol today. Does dim rhaid i chi fynd i’r cyfarfod. You don’t have to go to the meeting. Does dim rhaid i chi weld y deintydd. You don’t have to see the dentist.

Taith Dosbarth Siaradwch! Ble dych chi’n gallu mynd fel dosbarth i ymarfer Cymraeg cyn diwedd y flwyddyn? Rhaid i chi feddwl am ddau opsiwn: DefnyddiwchRhaid i ni. Wedyn byddwch chi’n dewis!

Rhaid i Marc weithio dydd Sadwrn. Marc must work on Saturday. Rhaid i Mari weithio dydd Sul. Mari must work on Sunday. Rhaid iddo fe ffonio ffrind. He must phone a friend. Rhaid iddo fe dalu bil. He must pay a bill. Rhaid iddi hi brynu car newydd. She must buy a new car. Rhaid iddi hi fynd at y deintydd. She must go to the dentist. Rhaid i’r plant fynd i’r ysgol. The children must go to school. Rhaid iddyn nhw ddarllen. They must read. Rhaid iddyn nhw chwarae yn yr iard. They must play in the yard.

Uned 23 / Mynediad 193

nhw dydd Sadwrn

Carwyn nawr

y ffans yfory

fe nawr

y babi bore Llun

y plant dydd Gwener

hi nawr

fe heno 194 Uned 23 / Mynediad

Ymarfer

smwddio

torri’r lawnt

garddio

siopa

peintio’r tŷ

golchi’r car

mynd â’r plant i barti

golchi dillad

llenwi’r tanc petrol

coginio cinio dydd Sul

dysgu

1 – fi 3 – fe 5 – chi 2 – ti 4 – hi 6 - nhw

Mae’r gath yn dost. Rhaid iddo fe fynd at y barbwr.

Dyw’r car ddim yn cychwyn. Rhaid iddo fe brynu tsili coch.

Dw i eisiau gwneud Tai Kwando. Rhaid i ti ffonio’r garej nawr.

Collodd y plant y bws eto y bore ’ma. Rhaid i ti wisgo dillad haf.

Dw i eisiau bwyta tapas. Rhaid i ni ymarfer siarad bob dydd.

‘Dyn ni ar gwrs Cymraeg. Rhaid iddi hi fynd at y fet.

Dw i’n teimlo’n dwym. Rhaid i ti symud i Sbaen.

‘Dyn ni eisiau mynd ar saffari. Rhaid i ti wisgo helmed.

Mae Carl eisiau coginio cyrri. Rhaid iddyn nhw gael cloc larwm.

Mae Bob eisiau gwallt byr. Rhaid i chi fynd i Affrica. Uned 23 / Mynediad 195

Rhaid i fi beidio â smocio. I mustn’t smoke. Rhaid i fi beidio â siarad Saesneg. I mustn’t speak English. Rhaid i fi beidio â bwyta gormod. I mustn’t eat too much. Rhaid i fi beidio â bod yn hwyr. I mustn’t be late.

Sgwrs

Eryl: Dw i’n caru Tad-cu, ond mae e’n Jo: Dyw e ddim yn edrych ar y gêm, grac iawn heddiw. mae e’n chwarae i’r tîm dros Jo: Ydy, mae e wedi bod at y doctor. wyth deg oed! Mae tipyn bach o beswch arno fe. Eryl: Chwarae? Ond mae e’n naw Eryl: Beth ddwedodd y doctor? deg saith! Rhaid iddo fe stopio Jo: Rhaid iddo fe stopio smocio. chwarae rygbi ar unwaith! Eryl: Dw i’n cytuno, mae sigaréts yn Jo: Roedd y doctor yn cytuno... ddrud, ac mae peswch arno fe ers Eryl: Wel, iechyd da i Tad-cu, beth wythnosau. bynnag! Jo: Canu gormod yn y clwb ar ôl y gêm rygbi, yn ôl Tad-cu. Iechyd da – idiom: Literally Eryl: Rhaid iddo fe stopio mynd i’r clwb “Good Health” but idiomatically i edrych ar y rygbi. “Cheers!” 196 Uned 23 / Mynediad

Ynganu

A: Prynhawn da, dych chi’n B: Maen nhw’n adeiladu tai iawn? newydd dros y ffordd, os dw B: Mae tipyn o broblem gyda fi a i’n cofio’n iawn. dweud y gwir. Dw i ddim yn A: A, Siop Ifan. Mae hi rownd y gwybod ble mae fy nghar i. gornel yma. Ond brysiwch. A: Ydy e yn y maes parcio Dim ond am hanner awr mawr? mae’n bosib parcio ar y stryd B: Nac ydy. Parciais i yna. ar y stryd, tu fa’s i siop B: Hanner awr? O na! Dw i wedi bapurau. parcio’r car ers chwarter i A: Pa siop bapurau? Mae pedair naw. Rhaid i fi fynd. siop yn yr ardal.

Gwylio – “Os dych chi’n dod i Gaernarfon...”

Edrychwch ar y fideo. Rhowch y brawddegau mewn trefn:

Siarad Cymraeg â phobl newydd Edrych ar yr eryr Gweld Lloyd George Mynd i’r siop lyfrau Mynd i weld y castell Prynu paned neu beint yn Gymraeg Gweld yr angor Mynd i’r maes Cerdded ar lan Afon Menai

Heb edrych ar y llyfr, gyda’ch partner, trïwch gofio beth mae’n rhaid i chi wneud yng Nghaernarfon. Uned 23 / Mynediad 197

Robin Radio

a) Atebwch:

Pam mae Anti Mair yn hwyr?

Pam mae Llinos yn yr ysbyty?

Beth mae Llinos yn ei wneud heno?

b) Gwrandewch am:

Dych chi i fod yma. You are supposed to be here. Mae’n ddrwg gyda fi mod i’n hwyr. I’m sorry I’m late. Roedd rhaid i fi fynd. I had to go.

c) Cyfieithwch:

Llinos must work.

I don’t have to!

You must make a cuppa. 198 Uned 23 / Mynediad

Help llaw

1. Here is the verb pattern for Rhaid in full:

Rhaid i fi Rhaid i ni Rhaid i ti Rhaid i chi Rhaid iddo fe Rhaid iddyn nhw Rhaid iddi hi

The question form is Oes rhaid i fi?etc. and the negative is Does dim rhaid i fi.

2. The treiglad meddal following the pattern Rhaid i fiis caused by the i: Rhaid i fi fynd.

3. There is no yn in this pattern.

4. MAE rhaid i fi/ i ti /iddo feetc is the full pattern but the word MAE is mainly dropped in speech. However ROEDD rhaid i fi (as heard in Robin Radio) is essential to show that you are talking about the past. We will practise this pattern in the next revision unit.

5. Mynd at y doctor/ mynd i’r ysbyty – In Welsh there are two forms of “going to”: Mynd i’r gwaith/i’r swyddfa mynd + i + lle Mynd at y doctor mynd + at + person

6. Look at the difference between Rhaid i fi beidio. I must not. Does dim rhaid i fi. I don’t have to.

must & not Uned 24 / Mynediad 199

Uned 24 (dau ddeg pedwar) – Cyn ac ar ôl

Nod: Siarad am gyfres o ddigwyddiadau yn eu trefn Talking about a series of events in sequence (Cyn i fi, Ar ôl i fi)

Geirfa

Cymraes menyw o Gymru sêl cist car car boot sale losin sweets stondin(au) stall(s) Saesnes menyw o Loegr

ambiwlans ambulance syched thirst Cymro (Cymry) dyn o Gymru Sais (Saeson) dyn o Loegr (pobl o Gymru) (pobl o Loegr) gyrrwr (-wyr) driver(s) tegan(au) toy(s) oriawr watch tegell kettle paent paint tŷ bach toilet

gweddol so-so

berwi to boil deffro/dihuno to wake up bwydo to feed meindio to mind cuddio to hide methu to fail

achos because parod ready

Geiriau pwysig i fi 200 Uned 24 / Mynediad

Ar ôl

Pryd dechreuoch chi ddysgu Cymraeg? When did you start learning Welsh? Ar ôl i fi ddechrau’r ysgol. After I started school. Ar ôl i fi gael swydd newydd. After I got a new job. Ar ôl i fi symud i Gymru. After I moved to Wales. Ar ôl i fi gwrdd â fy mhartner. After I met my partner. Ar ôl i fi gael plant. After I had children. Ar ôl i fi ymddeol. After I retired.

y tiwtor fi codi cael cawod bwyta brecwast mynd i’r tŷ bach edrych ar y we/ffôn/cyfrifiadur brwsio dannedd edrych ar y teledu darllen papur bwydo’r ci/y gath/y plant gwisgo codi’r plant golchi gwallt mynd â’r ci am dro yfed paned mynd â’r plant i’r ysgol mynd i’r dre mynd i’r gwaith Uned 24 / Mynediad 201

Cyn

Cyn i fi agor y drws, rhaid Before I open the door, i fi ffeindio’r allwedd. I must find the key. Cyn i fi fynd adre, rhaid Before I go home, i fi orffen y gwaith. I must finish the work. Cyn i fi fynd i’r parti, Before I go to the party, rhaid i fi brynu anrheg. I must buy a gift. Cyn i fi yrru car, rhaid Before I drive a car, i fi basio fy mhrawf. I must pass my test.

Cysylltwch y lluniau a dwedwch frawddegau:

marathon stamp swper tegell

llythyr llestri paned ymarfer

parcio tocyn 202 Uned 24 / Mynediad

Rhaid i Rhys fynd adre. Rhys must go home. Ar ôl iddo fe gyrraedd adre, After he arrives home, rhaid iddo fe smwddio. he must do the ironing. Rhaid i Rhian fynd adre. Rhian must go home. Ar ôl iddi hi gyrraedd adre, After she arrives home, rhaid iddi hi ffonio Mam-gu. she must phone Granny. Rhaid i Rhian a Rhys fynd adre. Rhian and Rhys must go home. Ar ôl iddyn nhw gyrraedd adre, After they arrive home, rhaid iddyn nhw ymlacio. they must relax.

Noson Nefyl

Neithiwr aeth Nefyl ma’s am saith o’r gloch.

fynd ma’s, aeth e i’r dafarn.

gyrraedd y dafarn, cafodd e fwyd. Uned 24 / Mynediad 203

gwelodd e Delyth.

edrychodd e ar yr oriawr.

aeth e i godi Llinos o’r orsaf.

Bore Beti

1.

2.

3.

4.

5.

6. 204 Uned 24 / Mynediad

Pryd byddi di’n mynd adre? Ar ôl i’r dosbarth orffen. After the class finishes. Ar ôl i’r ffilm orffen. After the film finishes. Ar ôl i’r bws gyrraedd. After the bus arrives. Ar ôl i’r dafarn gau. After the pub shuts.

Pryd bydd y plant gartre? Ar ôl i’r pitsa gyrraedd. Pryd byddwn ni’n prynu car newydd? Ar ôl i’r larwm ganu. Pryd byddi di’n nôl llaeth? Ar ôl i’r siec loteri gyrraedd. Pryd bydd y parti’n gorffen? Ar ôl i’r tegell ferwi. Pryd byddwch chi’n nôl arian? Ar ôl i’r ysgol orffen. Pryd byddwch chi’n bwyta heno? Cyn i’r banc gau. Pryd ‘dyn ni’n mynd i gael paned? Ar ôl i’r heddlu gyrraedd. Pryd byddi di’n codi yfory? Ar ôl i’r car fethu’r MOT eto. Pryd byddi di’n ymddeol? Ar ôl i’r siop agor.

Ynganu

A: Noswaith dda. Sut dych chi heno? B: Wedi blino. Roedd hi’n brysur iawn yn y gwaith heddiw. Ar ôl i fi ddod adre cysgais i am awr ar y soffa. A: Ble dych chi’n gweithio? B: Dw i’n gweithio fel gyrrwr ambiwlans yn yr ysbyty. A: Pryd dechreuoch chi? B: Tair wythnos a hanner yn ôl, ar ôl i fi orffen fy nghwrs coleg. A: Dych chi’n mwynhau’r gwaith? B: Dim llawer. Dw i’n symud i swydd newydd cyn bo hir.

Uned 24 / Mynediad 205

Gwrando

Rhowch lythyren yr ateb cywir yn y bocs: Put the letter of the correct answer in the box:

1. Ble mae Catrin yn mynd?

a b c ch

2. Pryd mae Catrin yn rhedeg y ras?

a b c ch

Rhagfyr yfory Mai Ebrill

3. Beth mae Aled yn hoffi ei wneud nawr?

a b c ch

4. I bwy mae’r Clwb Seiclo’n codi arian ddydd Sadwrn?

a b c ch

NSPCC TENOVUS OXFAM RSPCA 206 Uned 24 / Mynediad

5. Ble mae ras Aled yn gorffen?

a b c ch WRECSAM Y DRENEWYDD LLANIDLOES LLANDRINDOD

6. Faint o ferched sy yn y Clwb Seiclo?

a b c ch 10 20 30 40

7. Beth mae Catrin yn mynd i’w wneud am 1.30?

a b c ch

8. Beth mae Aled yn ei brynu yn siop y garej?

a b c ch Uned 24 / Mynediad 207

Sgwrs – Yn y Sêl Cist Car

Carys: Gaf i barcio fy nghar i yma? Carys: O Grymych! Byd bach, mae fy Bill: Cewch, wrth gwrs. Dych chi mam-gu i o sir Benfro hefyd. wedi bod mewn sêl cist car o’r Bill: Mae’r plant yn hoffi mynd blaen? ar wyliau i sir Benfro, mae’r Carys: Nac ydw, ond cyn i ni symud traethau’n fendigedig yna. Gaf tŷ mae’n syniad da i ni werthu i helpu gyda’r bocsys? tipyn o bethau. Carys: Diolch yn fawr. Carys dw i. Bill: I ble dych chi’n symud? Diolch am eich help chi. Carys: I Aberystwyth. Bill: Croeso, Bill dw i. Ar ôl i ni gario’r Bill: Braf iawn. Ro’n i’n arfer byw bocsys o’r car, dych chi eisiau yn Aberystwyth. Dyna ble paned o de? Mae fflasg gyda fi dysgais i Gymraeg. yn y car! Carys: Dych chi wedi dysgu Cymraeg? Dych chi’n siarad yn wych! Bill: Diolch! Sais dw i o Chesterfield, ond dysgais i ar ôl i fi gwrdd â fy ngwraig i. Cymraes yw hi, o Grymych. 208 Uned 24 / Mynediad

 Dych chi nawr yn gallu darllen Stryd y Bont gan Manon Steffan Ros. Dych chi’n gallu prynu’r llyfr yn eich siop Gymraeg leol chi neu ar www.gwales.com.

Dyma’r clawr (cover) ac un paragraff:

Dydd Gwener, 6.12pm

Mae Sioned yn cerdded drwy’r drws. Mae Rhif 1, Stryd y Bont yn dywyll, ac mae Sioned wedi blino ar ôl diwrnod prysur yn y gwaith. Mae hi’n tynnu ei hesgidiau, ac yn tynnu ei chot.

tywyll – dark

order Uned 24 / Mynediad 209

Robin Radio

a) Atebwch: Pam roedd Gwen yn hwyr yn dod adre?

Pam aeth gŵr Gwen i’r banc?

Pam mae Gwen yn ffonio Radio Rocio?

b) Gwrandewch am: Roedd olwyn fflat gyda fi. I had a flat tyre. Pen-blwydd priodas hapus! Happy anniversary! Mwynhewch y noson! Enjoy the evening!

c) Cyfieithwch: After the mechanic arrived...

They didn’t take cards.

After I saw the flowers...

Help llaw

This pattern is very similar to Rhaid.

1. Here is the verb pattern for Cyn/Ar ôl in full: Cyn/Ar ôl i fi Cyn/Ar ôl i ni Cyn/Ar ôl i ti Cyn/Ar ôl i chi Cyn/Ar ôl iddo fe/iddi hi Cyn/Ar ôl i Eryl Cyn/Ar ôl iddyn nhw

2. Again, the treiglad meddal following the pattern Cyn/Ar ôl i fi is caused by the i: Cyn i fi fynd.

3. Again, there is no yn in this pattern. e.g. Ar ôl i fi ymddeol.

4. There is no difference between past, present and future. Look at the rest of the sentence to work out the tense. Before I go/Before I went = Cyn i fi fynd. After I go/After I’d gone = Ar ôl i fi fynd. 210 Uned 25 / Mynediad

Uned 25 (dau ddeg pump) – Mae bwyd yn y caffi

Nod: Gofyn am bethau mewn caffi/ Asking for things in a café (Mae bwyd, Oes bwyd? Does dim bwyd. Mae’r bwyd... Ydy’r bwyd...? Dyw’r bwyd ddim...)

Geirfa

bwydlen(ni) menu(s) gwraig tŷ housewife

adeiladwr (-wyr) builder(s) dwyrain east bwletin bulletin garddwr (-wyr) gardener(s) bwyty (bwytai) restaurant(s) gorllewin west cerddor(ion) musician(s) gweithiwr worker(s) cig eidion beef (gweithwyr) cig moch/bacwn bacon/pork gwleidydd(ion) politician(s) cig oen lamb (cig) gŵr tŷ househusband cyw iâr chicken gwynt(oedd) wind(s) darn(au) piece(s) Pasg, y Easter diwrnod(au) day(s) porc pork pryd(au) meal(s)

adeiladu to build

agos close gwan weak eitha fairly, quite hoff favourite

unman nowhere ychydig a little, a few rheina those

Geiriau pwysig i fi Uned 25 / Mynediad 211

Yn y caffi

Sut mae’r bwyd yn y caffi? Mae’r te’n oer. The tea is cold. Mae’r brechdanau’n ffres. The sandwiches are fresh. Mae’r coffi’n gryf. The coffee is strong. Mae’r cacennau’n flasus. The cakes are tasty.

Ydy’r te’n oer? Is the tea cold? Nac ydy. Ydy’r coffi’n dda? Is the coffee good? Ydy. Ydy’r cacennau’n flasus? Are the cakes tasty? Ydyn. Ydy’r staff yn dda? Are the staff good? Nac ydyn.

Siaradwch Siaradwch am dŷ bwyta yn yr ardal. Gofynnwch gwestiynau i’ch partner.

Dyw’r bwyd ddim yn barod. The food isn’t ready. Dyw’r brechdanau ddim yn barod. The sandwiches aren’t ready. Dyw’r te ddim yn boeth. The tea isn’t hot. Dyw’r cyrri ddim yn boeth. The curry isn’t hot. 212 Uned 25 / Mynediad

Cerdyn post o’r gwyliau

Gwyliau gwych

tywydd gwesty traeth môr bwyd gwin plant

Gwyliau ofnadwy

tywydd gwesty traeth môr bwyd gwin plant Uned 25 / Mynediad 213

Mae...

Mae siwgr ar y bwrdd. There is sugar on the table. Mae llaeth yn y jwg. There is milk in the jug. Mae cacennau ar y cownter. There are cakes on the counter. Mae brechdanau ar y cownter. There are sandwiches on the counter.

Mae llawer o fwyd yma. There is a lot of food here. Mae digon o fwyd yma. There is enough/plenty of food here. Mae gormod o fwyd yma. There is too much food here. Mae ychydig o fwyd yma. There is a little food here.

Oes siwgr yn y coffi? Is there sugar in the coffee? Oes siwgr ar y bwrdd? Is there sugar on the table? Oes llaeth ar y bwrdd? Is there milk on the table? Oes digon o laeth yn y te? Is there enough milk in the tea?

Does dim brechdanau ar ôl. There are no sandwiches left. Does dim cacennau ar ôl. There are no cakes left. Does dim llaeth ar ôl. There is no milk left. Does dim byd ar ôl. There is nothing left. 214 Uned 25 / Mynediad

Edrychwch ar y lluniau gyda’ch partner ac ysgrifennwch dair brawddeg yn dechrau gyda ‘Mae...’ neu ‘Does dim...’ wrth bob llun. Uned 25 / Mynediad 215

Yn eich ardal – Oes...?

pwll nofio sinema theatr gorsaf heddlu gorsaf drenau canolfan siopa gwesty tafarn swyddfa bost ysgol garej llyfrgell siop ddillad siop esgidiau ysbyty

Sgwrs 1 – Yn y Tŷ Bwyta – Bwyty Bwyd y Byd

A: Noswaith dda. Croeso i fwyty B: Paella… Poeth? “Bwyd y Byd”. Dych chi ar eich A: Ie, mae llawer o tsili a pen eich hun? phaprica yn y paella. B: Mae’n ddrwg iawn gyda fi, mae B: Dw i ddim yn siŵr… fy ffrind i, Jen, yn mynd i fod yn A: Rhaid i chi gael y paella. hwyr iawn. B: O’r gorau. A: Wel, ‘dyn ni’n brysur iawn… A: Ac i yfed? Mae ein gwin coch bwrdd i un, felly? Bordeaux ni yn mynd yn dda B: Na, dw i eisiau bwrdd i ddau. iawn gyda’r paella… A: Iawn. Mae’r pysgod wedi B: Iawn… Bydd syched arna i mynd, ond mae un pryd ar ôl bwyta tsili poeth. arbennig ar ôl ar y fwydlen. A: Mwynhewch eich bwyd! B: Beth yw e? A: Ein Paella Poeth. Mae e’n fendigedig. 216 Uned 25 / Mynediad

Sgwrs 2 – Yn y caffi

A: Prynhawn da. On’d yw’r tywydd yn ofnadwy! B: Ydy wir, mae hi’n stormus iawn, on’d yw hi? Mae’r gwynt yn ofnadwy. A: Dw i wedi bod yn cerdded am oriau! Oes bwyd poeth ar gael yma? Gorllewin B: Nac oes, mae’n ddrwg gyda fi, ‘dyn ni’n cau mewn hanner awr. A: Oes brechdanau, ‘te? B: Oes, mae brechdanau cyw iâr gyda ni... O na, mae’n ddrwg gyda fi, maen nhw wedi mynd hefyd. A: Oes unrhyw fwyd o gwbl? B: Wel, mae cacen lemon a bara brith gyda ni. A: Reit, dw i eisiau rheina, os gwelwch chi’n dda. Gaf i ddarn o gacen lemon a darn o fara brith – gyda mwg mawr o goffi llaeth, plîs? B: Dim problem, ar eu ffordd nawr.

Darllenwch y darn eto a newid y geiriau wedi eu tanlinellu i siarad am “Y Dafarn”.

Gofyn cwestiwn

Mae Sut mae’r teulu? How is the family? Sut mae’r gwaith? How is work? Sut mae’r tywydd? How is the weather? Ble mae’r car? Where is the car? Pryd mae amser paned? When is coffee time?

Yw Pwy yw’r tiwtor? Who is the tutor? Beth yw eich enw chi? What is your name? Faint yw’r bil? How much is the bill? Faint o’r gloch yw hi? What time is it? Uned 25 / Mynediad 217

Y cwmpawd

Gogledd

Gorllewin Dwyrain

De

Mae Bangor a Wrecsam yng ngogledd Cymru.

Mae Caerfyrddin a Chasnewydd yn Bangor ne Cymru. Wrecsam Mae Casnewydd a Wrecsam yn nwyrain Cymru.

Mae Caerfyrddin a Bangor yng ngorllewin Cymru.

Mae Bangor yn y gogledd orllewin.

Caerfyrddin Mae Wrecsam yn y gogledd ddwyrain. Casnewydd Mae Caerfyrddin yn y de orllewin.

Mae Casnewydd yn y de ddwyrain.

Ble mae...? Caerdydd Tyddewi Caergybi Yr Wyddgrug Nant Gwrtheyrn Pontypridd Llangrannog Y Fflint 218 Uned 25 / Mynediad

Oedran

Beth yw oed y plentyn? How old is the child? Beth yw oed y plant? How old are the children? Beth yw oed dy fab di? How old is your son? Beth yw oed dy ferch di? How old is your daughter?

Mae e’n un oed. He is one. Mae e’n ddwy oed. He is two. Mae hi’n dair oed. She is three. Mae hi’n bedair oed. She is four. Uned 25 / Mynediad 219

Ynganu

A: Noswaith dda. Croeso i Dŷ Bwyta’r Ddraig. B: Diolch yn fawr. Ydy hi’n bosib cael bwrdd i ddau, os gwelwch chi’n dda? A: ‘Dyn ni’n llawn ar hyn o bryd, mae’n ddrwg gyda fi. B: Mae hi’n brysur iawn yma. Fydd rhaid i ni aros yn hir? A: Tua awr, fallai. B: Mae popeth yn edrych yn hyfryd, ond dw i eisiau bwyd nawr. A: Mae siop sglodion rownd y gornel os dych chi eisiau bwyd cyflym. B: Syniad da. ‘Dyn ni’n gallu cael pysgod a sglodion heno a dod yn ôl nos yfory.

Ymarfer Arholiad

Nyrs/doctor yw hi. Mae hi’n gweithio mewn ysbyty. Athro yw e. Mae e’n gweithio mewn ysgol. Gyrrwr bws yw hi. Mae hi’n gyrru bws. Tiwtor Cymraeg yw e. Mae e’n dysgu Cymraeg i bobl. Ysgrifenyddes yw hi. Mae hi’n gweithio mewn swyddfa. Garddwr yw e. Mae e’n garddio bob dydd. Actores yw hi. Mae hi’n actio ar y teledu. Cogydd yw hi. Mae hi’n coginio mewn gwesty. Adeiladwr yw e. Mae e’n adeiladu tai. 220 Uned 25 / Mynediad

Dyma Tom. Byw: Bangor Teulu: 3 o blant Hoffi: darllen Neithiwr: i’r dafarn Gwaith: (Llun/Picture)

Edrychwch ar y llun o Tom. Gyda phartner, atebwch y cwestiynau: Ble mae Tom yn byw? Oes teulu gyda fe? Beth mae e’n hoffi ei wneud? Beth wnaeth e neithiwr? Beth yw gwaith Tom? Uned 25 / Mynediad 221

Gofyn cwestiwn

Gyda’ch partner, ysgrifennwch o leia (at least) tri chwestiwn gyda’r geiriau yn y blwch:

Ble eich yw dosbarth mae hi plant teulu Sut car gwaith o’r gloch mae’r Faint chi Beth Pryd enw tywydd ?

Gwrando – Bwletin Tywydd

1. Heddiw, roedd hi’n

2. Heno, mae hi’n

3. Yfory, bydd hi’n

4. Dydd Sul, bydd hi’n 222 Uned 25 / Mynediad

Robin Radio

a) Atebwch:

Beth sy’n agor nos Sadwrn?

Beth mae Anti Mair yn hoffi ei fwyta?

Beth dyw Llinos ddim yn hoffi ei fwyta?

b) Gwrandewch am:

yn agos at yr afon close to the river Cymro yw’r cogydd? Is the chef a Welshman? Sais o Lerpwl yw e. He is an Englishman from Liverpool.

c) Cyfieithwch:

What is the name of the restaurant?

The menu is in Welsh and English.

Are you a vegetarian? Uned 25 / Mynediad 223

Help llaw

1. Mae’r coffi ar y bwrdd.– The coffee is on the table. (specific) ond Mae coffi ar y bwrdd.– There is coffee on the table. (non-specific)

2. Ydy’r coffi ar y bwrdd? – Ydy.(specific) ond Oes coffi ar y bwrdd? – Oes. (non-specific)

3. Learn when to use yw and when to use mae when there is a definite noun or a pronoun in the question: PWY, BETH, FAINT+ YW PRYD, BLE, SUT + MAE However there is only one word in the corresponding patterns in the past and future, but there is a treiglad meddal with pwy, beth and faint.

Sut roedd y tywydd + Faint oedd y bil? Sut bydd y tywydd + Faint fydd y bil?

4. Age is always feminine in Welsh. dwy oed tair oed pedair oed

revision 1 224 Uned 26 / Mynediad

Uned 26 (dau ddeg chwech) – Ei/Ein/Eu

Nod: Siarad am bethau a phobl sy’n perthyn i bobl eraill Talking about other people’s belongings and relatives (ei dŷ e; ei thŷ hi, ein tŷ ni; eu tŷ nhw)

Geirfa

sir(oedd) county (counties)

Siôn Corn Santa Claus

annwyl dear hyfryd lovely aur gold taclus tidy pert pretty trydydd third gorau best

defnyddio to use

Geiriau pwysig i fi Uned 26 / Mynediad 225

Adolygu Fy a Dy

Sam yw enw fy mhartner i. Coch yw lliw dy gar di?

Beth yw dy hoff fwyd di? Pitsa yw fy hoff fwyd i. Beth yw dy hoff ddiod di? Coffi yw fy hoff ddiod i. Beth yw dy hoff lyfr di? Y cwrs Mynediad yw fy hoff lyfr i. Beth yw dy hoff ffilm di? Batman yw fy hoff ffilm i.

Beth – Beth – Beth – Beth – Enw bwyd diod llyfr ffilm Pwy – actor Pwy – canwr

Llenwch o leiaf (at least) 5 blwch:

enw partner enw mab enw merch enw babi enw (anifail) lliw (anifail) mêc car lliw car enw bòs enw tŷ enw stryd enw mam/tad enw brawd/chwaer enw ysgol mêc ffôn enw tiwtor lliw gwallt lliw llygaid 226 Uned 26 / Mynediad

Ei e

ei docyn e ei ddiod e ei lyfr e

ei gar e ei _wely e ei faneg e

ei bapur e ei feic e ei restr e

mam – Bangor tad – Treorci

partner – Pwllheli car – coch ALWYN

Dyma fy ffrind i. Alwyn yw ei enw e. Mae ei dad e’n dod o Dreorci. Mae ei gar e’n goch. Mae ei bartner e’n dod o Bwllheli. Mae ei fam e’n dod o Fangor. Mae ei wallt e’n frown. Mae ei lygaid e’n las. Uned 26 / Mynediad 227

Ei hi

ei thocyn hi ei diod hi ei llyfr hi

ei char hi ei gwely hi ei maneg hi

ei phapur hi ei beic hi ei rhestr hi

mam – Bangor tad – Treorci

partner – Pwllheli car – coch ALWEN

Dyma fy ffrind i. Alwen yw ei henw hi. Mae ei thad hi’n dod o Dreorci. Mae ei char hi’n goch. Mae ei phartner hi’n dod o Bwllheli. Mae ei mam hi’n dod o Fangor. Mae ei gwallt hi’n frown. Mae ei llygaid hi’n las. 228 Uned 26 / Mynediad

Mae ein tŷ ni’n hen. Our house is old. Mae ein tŷ ni’n fodern. Our house is modern. Mae ein car ni’n hen. Our car is old. Mae ein car ni’n newydd. Our car is new.

Mae eu tŷ nhw’n hen. Their house is old. Mae eu tŷ nhw’n fodern. Their house is modern. Mae eu car nhw’n hen. Their car is old. Mae eu car nhw’n newydd. Their car is new.

Ynganu Darllenwch y ddeialog yn uchel gyda’ch partner:

Arweinydd: Tawelwch, os gwelwch chi’n dda. Dyma’r plentyn nesa i ganu yng Nghyngerdd Nadolig Llandudoch. Mam-gu/Tad-cu: On’d yw hi’n edrych yn bert? Arweinydd: Heulwen Huws yw ei henw hi. Mae hi wedi dod â’r pianydd o’i hysgol hi, Ysgol Hafod y Coed. Mam-gu/Tad-cu: Da iawn, Mrs Prydderch. Arweinydd:  Mae hi’n saith oed. Mae hi’n mynd i ganu’r gân “Annwyl Siôn Corn”. Mam-gu/Tad-cu: O dw i wrth fy modd gyda “Annwyl Siôn Corn”. Arweinydd:  Felly pawb yn y Neuadd yn dawel a rhowch groeso mawr i Heulwen Huws. Uned 26 / Mynediad 229

Sgwrs

A. Dych chi’n nabod A. Ydyn. Dyna chi. Elwyn Evans? B. Aeth ei frawd e i Awstralia B. Elwyn Evans. Oedd ei dad e’n neu rywle. blismon yn Llanelli ers llawer A. Do, i Seland Newydd. Dyna dydd? chi. A. Oedd. Dyna chi. B. Dyw e ddim yn cadw gwesty B. Mae ei bartner e’n gweithio ym Mhorthcawl gyda ei frawd yn y Cyngor Sir. arall? A. Ydy. Dyna chi. A. Ydy. Dyna chi. Dych chi’n ei B. Mae ei blant e yn ysgol nabod e? Abercastell. B. Nac ydw, dim o gwbl.

Newidiwch y cwestiwn cynta i: Dych chi’n nabod Elwen Evans (hi)?

Siaradwch am eich ffrind gorau/bòs/cymdogion chi. Beth yw ei enw e? (e.e. Gwyn yw e.) Beth yw ei waith e? Beth yw ei ddiddordebau e?

Beth yw ei henw hi? Beth yw ei gwaith hi? Beth yw ei diddordebau hi?

Beth yw eu henwau nhw? Beth yw eu gwaith nhw? yw X. yw Y. Beth yw eu diddordebau nhw?

230 Uned 26 / Mynediad

Gwylio

Edrychwch ar y fideo o’r gân ‘Traws Cambria’ gan Steve Eaves. Bws oedd Traws Cambria, yn mynd bob dydd o Fangor i Gaerdydd drwy Aberystwyth, Caerfyrddin ac Abertawe. Roedd e’n cymryd llawer iawn o amser! Sut dych chi’n hoffi teithio? trên/car/bws/awyren/beic/beic modur/llong/cerdded? Sut dych chi ddim yn hoffi teithio? Cofiwch: Dw i’n hoff o fynd mewn trên/car/awyren/bws/llong ar feic/feic modur. Dw i'n hoff o gerdded.

Robin Radio

a) Atebwch: Faint o ystafelloedd gwely sy yn nhŷ newydd Siân? Beth arall sy yn nhŷ newydd Siân? Beth mae Siôn wedi ei wneud gyda ei arian?

b) Gwrandewch am: yr un each stafell ymolchi bathroom (literally “washing room”) stafell haul conservatory (literally “sun room”)

c) Cyfieithwch: her new car

in his old caravan

his money Uned 26 / Mynediad 231

Help llaw

family 1 family 2

1. Here is a table of all the pronouns covered in this unit.

ei ______hi ei ______e ein ______ni eu ______nhw

tŷ ei thŷ hi ei dŷ e ein tŷ ni eu tŷ nhw

car ei char hi ei gar e ein car ni eu car nhw

plant ei phlant hi ei blant e ein plant ni eu plant nhw

brawd ei brawd hi ei frawd e ein brawd ni eu brawd nhw

doctor ei doctor hi ei ddoctor e ein doctor ni eu doctor nhw

gwaith ei gwaith hi ei __waith e ein gwaith ni eu gwaith nhw

mam ei mam hi ei fam e ein mam ni eu mam nhw

lle ei lle hi ei le e ein lle ni eu lle nhw

rhieni ei rhieni hi ei rieni e ein rhieni ni eu rhieni nhw

oed ei hoed hi ei oed e ein hoed ni eu hoed nhw

2. Ei (his) … causes the soft mutation, like dy (your).

Ei (her) … causes the aspirate mutation. This entails adding a H to any words starting with the consonants C, P and T, and also any words starting with a vowel (A, E, I, O, U, W, Y).

Plural possessives do not in general take a mutation. However, it is necessary to add a H to any word starting with a vowel following ein (our) or eu (their) - ein henw ni, eu henw nhw.

3. Adjectives usually follow the noun as in car du, cath ddu. However, a few adjectives go before the noun. One of the most useful is hen (old) e.g. hen gar. Notice that after the adjective the noun takes a soft mutation. 232 Uned 27 / Mynediad

Uned 27 (dau ddeg saith) – Pobl y Cwm

Nod: Siarad am eiddo a pherthnasau/ Talking about possessions and relatives

Geirfa

cyfnither(od) cousin(s) opera (operâu) opera(s) ffordd (ffyrdd) way(s), road(s) prifysgol(ion) university nith(od) niece(s) (universities)

canol middle, centre hanes(ion) history (histories) capten captain hen beth(au) antique(s) cefnder (cefndryd) cousin(s) mêc a make cyfeiriad(au) address(es) nai (neiaint) nephew(s) cyfenw(au) surname(s) tîm (timau) team(s) cylchgrawn magazine(s) ystyr(on) meaning(s) (cylchgronau) ffôn (ffonau) mobile phone(s) symudol gair (geiriau) word(s)

llond ceg a mouthful

Geiriau pwysig i fi Uned 27 / Mynediad 233

Mam Siân dw i. I’m Siân’s mother. Brawd Siân dw i. I’m Siân’s brother. Ewythr Siân dw i. I’m Siân’s uncle. Ffrind Siân dw i. I’m Siân’s friend.

Coeden deuluol

Dafydd Mari

Elin Siôn Morgan Ioan Nia

Cai Rhys Twm Mair

Beth yw enw dy dad di? What is your father’s name? Beth yw enw dy frawd di? What is your brother’s name? Beth yw enw dy fodryb di? What is your aunt’s name? Beth yw enw dy bartner di? What is your partner’s name? 234 Uned 27 / Mynediad

Fiesta yw mêc fy nghar i. Fiesta is the make of my car. Coch yw lliw fy nghar i. Red is the colour of my car. Dr Jones yw enw fy noctor i. Dr Jones is the name of my doctor. Banc Bryncastell yw enw fy manc i. Banc Bryncastell is the name of my bank.

Pwy ddwedodd? Bart Simon Cowell Sali Mali Juliet Shakespeare Batman Romeo yw enw fy nghariad i.

Batmobile yw enw fy nghar i.

Homer yw enw fy nhad i.

Jac y Jwc yw enw fy ffrind i.

X Factor yw teitl fy rhaglen i.

King Lear yw teitl fy nrama i.

Holiadur – Gofynnwch y cwestiynau i bum person yn y dosbarth

Enw mêc car lliw car enw doctor enw banc

Beth yw pris petrol? What is the price of petrol? Beth yw pris cwrs Cymraeg? What is the price of a Welsh course? Beth yw pris cyfrifiadur? What is the price of a computer? Beth yw pris ffôn symudol? What is the price of a mobile phone? Uned 27 / Mynediad 235

Beth yw pris y petrol? What is the price of the petrol? Beth yw rhif y tŷ? What is the number of the house? Beth yw enw’r tŷ? What is the name of the house? Beth yw enw’r dre? What is the name of the town?

£1.15 y litr £1.19 y litr £1.25 y litr £1.36 y litr

12 55 97 105 236 Uned 27 / Mynediad

Cartref Golwg y Môr Yr Hafod Cwm Deri

CAERNARFON BANGOR LLANBERIS Y RHYL

Pwy yw’r capten? Who is the captain? Pwy yw capten y tîm? Who is the captain of the team? Pwy yw capten tîm Cymru? Who is the captain of the Welsh team?

Gyda’ch partner, cyfieithwch:

Who is the head?

Who is the head of the school?

Who is the head of Aberheli School?

Who is the teacher?

Who is the teacher of the class?

Who is the teacher of Year 6?

Where is the middle?

Where is the city centre?

Where is the centre of the city of London? Uned 27 / Mynediad 237

Gyda’ch partner, ysgrifennwch y cwestiwn:

JK Rowling yw awdur llyfrau Harry Potter.

Ian Fleming oedd awdur llyfrau James Bond .

Shakespeare oedd awdur Macbeth.

Bethan Gwanas yw awdur llyfrau Blodwen Jones.

John Davies oedd awdur Hanes Cymru.

Dylan Thomas oedd awdur Under Milk Wood.

Ynganu

Bryn Terfel

Mae Bryn Terfel yn dod o Bant-glas yng Ngogledd Cymru yn wreiddiol ac mae e wedi gweithio’n galed iawn i lwyddo ym myd opera. Erbyn hyn, mae e’n canu dros y byd. Aeth e i’r coleg yn y Guildhall yn Llundain ble enillodd e’r fedal aur. Dechreuodd e weithio i Gwmni Opera Cenedlaethol Cymru yn 1990 pan ganodd e Cosi Fan Tutte. Wedyn aeth e i weithio ym Mrwsel cyn canu yn Figaro yn Covent Garden yn 1992. Ym mis Medi 2011, canodd e yn Central Park, Efrog Newydd o flaen dros saith deg mil o bobl. Mae e’n helpuUrdd Gobaith Cymru, Shelter Cymru a Chanolfan Therapi Plant Bobath yng Nghaerdydd. 238 Uned 27 / Mynediad

Sgwrs – Yn Siop y Gornel

A: Helô ‘na! Esgusodwch fi, A: Rhydderch. Mae’n dipyn o ond beth yw pris y lond ceg! cylchgrawn yma? B: A beth yw’ch cyfeiriad llawn chi, B: Dwy bunt yw pris y cylchgrawn Ann? yna. Bargen! A: 7 Ffordd y Parc, Aberheli. A: Wel ydy, mae’n dipyn o B: Na! 7 Ffordd y Parc! Mam fargen. Mmm! Ydy hi’n Dafydd Rhydderch dych chi? bosib archebu’r A: Ie. Pam? Beth mae e wedi cylchgrawn bob mis? wneud nawr? B: Ydy, wrth gwrs. Un funud. Beth B: Dim byd. Ond tad Siân dw i, yw’r enw? cariad Dafydd. A: Ann. Ann Rhydderch. A: Chi yw Mr Davies, tad Siân? B: Diolch. Ann... Beth oedd y O, byd bach! cyfenw eto, plîs?

Gwylio – Croeso i Gaerdydd

Gwyliwch y fideo ac ysgrifennwch y lleoedd dych chi’n gweld – 5 lle. Uned 27 / Mynediad 239

 Dych chi nawr yn gallu darllen Pass the Sugnydd Llwch, Darling! gan Rhodri a Lucy Owen. Dych chi’n gallu prynu’r llyfr yn eich siop Gymraeg leol chi neu ar www.gwales.com.

Dyma’r clawr (cover) ac un paragraff:

Mae Rhodri a Lucy Owen yn byw yn y Bont-faen gyda eu mab Gabriel. Mae’r ddau yn gwneud gwaith cyflwyno ar y teledu. Mae Rhodri yn cyflwyno ar y rhaglen deleduHeno ac mae Lucy yn darllen y newyddion ar BBC Wales. Mae Gabriel a Rhodri yn siarad Cymraeg yn rhugl. Mae Lucy yn dysgu Cymraeg. Hoff beth Gabriel ydy hanes, hoff beth Rhodri ydy cadw’n heini. Hoff beth Lucy ydy hwfro. Mae hi’n hoffi hwfro’r tŷ.

Y Bont-faen Cowbridge cyflwyno to present rhugl fluent cadw’n heini to keep fit hwfro to hoover 240 Uned 27 / Mynediad

Robin Radio

a) Atebwch:

I ba dre/ddinas aeth Catrin dros y penwythnos?

Pam doedd hi ddim eisiau mynd i’r Senedd?

Faint o gestyll sy yn y sgwrs?

b) Gwrandewch am:

Beth yw dy hanes di? What’s your history? (lit.) What have you been doing? Dyfala ble es i. Guess where I went. Dw i newydd fod... I’ve just been...

c) Cyfieithwch:

I don’t like antiques.

I must have a clue.

Is The Millennium Centre the answer? Uned 27 / Mynediad 241

Help llaw

1. This pattern, pris te, pris y te can sometimes be difficult because it is so different to English. Think of it asPobl y Cwm syndrome. The People of the Valley = Pobl y Cwm.

Un THE yn Saesneg (the price of petrol) Dim ‘Y’ yn Gymraeg (pris petrol)

Dau THE yn Saesneg (the price of the petrol) Un ‘Y’ yn Gymraeg (pris y petrol)

2. When something belongs to or is associated with a person or place, we have no y at all:

The Welsh team Tîm Cymru The University of South Wales Prifysgol De Cymru The National Library of Wales Llyfrgell Genedlaethol Cymru

3. Notice that y or yr appears as ’r when following a vowel:

Beth yw rhif y car? Beth yw cyfeiriad yr ysgol? Beth yw enw’r rheolwraig?

4. Notice the answer Ie in the Deialog. We answer Ie to an emphatic question. In Welsh, a non-emphatic sentence or question begins with a verb. However, if there is a different part of speech at the beginning, we answer Ie or Na / Nage. Look at the examples:

Mam Dafydd Rhydderch dych chi? Ie/Na. (Nage) Coch yw lliw eich gwallt chi? Ie/Na. (Nage) Doctor dych chi? Ie/Na. (Nage) (Dych chi’n gweithio fel doctor?) (Ydw/Nac ydw). 242 Uned 28 / Mynediad

Uned 28 (dau ddeg wyth) – Adolygu’r cwrs ac edrych ymlaen Nod: Adolygu lefel Mynediad

Geirfa

campfa gym rownd round (gêm / diod) ffurflen(ni) form(s)

iechyd health lle(oedd) place(s)

torri to break, to cut tynnu to pull, to take off, trio to try to take out

aml often perffaith perfect diddorol interesting tal tall ola last; final

gwir neu gau true or false ymlaen forward llongyfarchiadau congratulations yn barod already

Geiriau pwysig i fi Uned 28 / Mynediad 243

Gêm o gardiau

A Sut mae’r tywydd Ble aethoch chi i’r Beth wnaethoch Sut roedd y tywydd heddiw? ysgol? chi cyn i chi ddod ddoe? yma heddiw? 2 Beth wnaethoch Pryd codoch chi y Beth gest ti i Beth wnaethoch chi yr wythnos bore ‘ma? frecwast heddiw? chi ddoe? diwetha? 3 Ble dych chi wedi Ble aethoch chi Beth mae rhaid i Dych chi wedi bod yng Ngogledd ar eich gwyliau chi wneud yfory? gweld Pobol Cymru? diwetha? y Cwm? 4 Gofynnwch Dych chi’n mynd i Beth o’ch chi’n Beth mae rhaid i chi gwestiwn i fi, os gampfa? hoffi ei wneud pan wneud heno? gwelwch chi’n dda! o’ch chi’n blentyn? 5 Oes anifail anwes Beth yw’ch gwaith Gyda phwy dych Oes teulu gyda chi ? gyda chi? chi? chi’n siarad Cymraeg? 6 Beth fyddwch chi’n Sut bydd y tywydd Beth dych chi’n Beth brynoch ei wneud dros y yn Sawdi Arabia hoffi ei wneud yn chi mewn siop penwythnos? yfory? eich amser sbâr? ddiwetha?

7 Beth weloch chi ar Beth gest ti i ginio Faint o’r gloch Ble ro’ch chi nos y teledu ddiwetha? dydd Sul? dych chi’n mynd i’r Galan ddiwetha? gwely fel arfer? 8 O ble dych chi’n Dych chi’n hoffi Beth dych chi’n Am faint o’r gloch dod yn wreiddiol? wyau Pasg hoffi ei wneud ar dych chi’n edrych siocled? ddydd Sadwrn? ar y newyddion? 9 Pwy yw dy hoff Beth yw mêc eich Beth yw dy hoff air Ble dych chi’n actor di? car chi? Cymraeg di? dysgu Cymraeg?

10 Beth wnaethoch Faint o’r gloch yw Pwy yw dy Ble dych chi’n byw? chi ar ôl i chi adael hi nawr? gymdogion di? yr ysgol? Jac Beth yw lliw eich Beth dych chi’n Beth yw dy hoff Beth wnaethoch llygaid chi? hoffi ei yfed mewn ffilm di? chi neithiwr? caffi? Brenhines Ble dych chi eisiau Beth yw enw eich Faint o’r gloch O ble mae eich mynd ar wyliau? ffrind gorau chi? dych chi’n codi fel teulu chi’n dod yn arfer? wreiddiol? Brenin Ble rwyt ti’n hoffi Sut daethoch chi Dych chi wedi bod Beth dych chi’n mynd am dro yng yma heddiw? yn Iwerddon? hoffi ei yfed mewn Nghymru? parti? 244 Uned 28 / Mynediad

Gyda’ch partner, parwch hanner o’r grid cynta â hanner o’r grid nesa.

Dw i’n Dw i’n mynd Rhaid Nyrs Ydy’r plant Beth yw dy yn hapus? edrych i’r

Mae’r ferch Mae’r babi’n Rhaid i Mae hi’n Bydd hi’n Dyma fy yn (3) un chwarter Mae’r trên Mae’r Mae’r Dw i’n Sut Gwnaeth e am bachgen yn (4) swyddfa’n gweithio yn Wnaethon Dw i’n Pwy Faint Wnaeth Beth wnest nhw ddim gwrando Mae Aled yn Mae hi’n Roedd hi’n Beth yw eich Pryd Ble gweithio hanner awr

*********** *********** *********** *********** *********** ***********

i fi brynu bedair oed i bedwar dri o’r gloch oer ddoe waith di? bara brysur iawn mae swper? mae’r teulu? enw chi? yw hi dair oed heddiw

ar y teledu wedi dau mae’r ysgol? yw’r pris? chi fynd wyntog yfory

yr ysbyty mewn banc yw’r bòs? gwaith nawr nheulu i ar y radio

Ydyn y plant gysgu? mynd i’r gêm fynd i’r parti oed ti neithiwr?

Gwrando a darllen – Yn y parc

Enw Pam maen nhw yn Pryd maen nhw’n mynd Pa anifail anwes y parc? i’r parc? sy gyda nhw? Mair 1 2 3

Gareth 4 5 6

Enw Pam ro’n nhw yn yr Ble maen nhw’n mynd ysbyty? ym mis Hydref? Mair 7 8

Gareth 9 10 Uned 28 / Mynediad 245

Mair: Helô Gareth, sut wyt ti ers Gareth: Roedd rhaid i fi fynd i ysbyty llawer dydd? Abercastell pan o’n i’n Gareth: Dw i’n iawn diolch, Mair. Rwyt ti’n blentyn. Roedd rhaid i fi gael edrych yn dda. Wyt ti’n tynnu fy nhonsils. Roedd y rhedeg yn aml? bwyd yn ofnadwy ond roedd y Mair: Ydw, dw i’n trio rhedeg bob dydd, nyrsys yn hyfryd iawn – rhoion ond dim ond ar y penwythnos nhw hufen iâ i fi un diwrnod. dw i’n dod yma. Dw i’n mynd Roedd llwnc tost gyda fi ar ôl i i’r gampfa yn y gwaith o ddydd fi gael tynnu fy nhonsils! Llun i ddydd Gwener. Mair: Torrais i fy nghoes yn Gareth: Dw i’n dod yma bob dydd. chwarae hoci yn yr ysgol. Mae’n lle braf i fynd â’r ci am Roedd rhaid i fi gael plastar dro. yn yr ysbyty ond arhosais i Mair: Ydy wir. Helô, Pero. ddim dros nos. Gareth: Oes anifail anwes gyda ti? Gareth: Dyma ti – deg punt, achos Mair: Dim nawr. Roedd cath gyda ni dw i’n mynd ar wyliau ym mis pan oedd y plant yn fach. Hydref. Gareth: Felly pam rwyt ti’n rhedeg bob Mair: Diolch yn fawr. Ble rwyt ti’n dydd, Mair? mynd y tro ‘ma? Mair: Dw i’n ymarfer – dw i’n rhedeg Gareth: I Sbaen, wrth gwrs, fel arfer. A hanner marathon Caerdydd dw i’n mynd yn y car, felly ym mis Hydref. dw i’n gallu mynd â Pero Gareth: Da iawn ti! Wyt ti’n codi arian at hefyd! rywbeth? Mair: Braf iawn. Hwyl i ti, a diolch am Mair: Ydw – at ysbyty Abercastell. yr arian. A hwyl fawr i ti ar dy Maen nhw angen arian drwy’r wyliau, Pero! amser. Gareth: Pob hwyl yn y ras, Mair. 246 Uned 28 / Mynediad

Dych chi’n cadw’n heini? Sut?

Beth oedd rhaid i ti wneud y bore ‘ma? What did you have to do this morning?

Roedd rhaid i fi fynd â’r biniau ma’s. I had to take the bins out. Roedd rhaid i fi fynd â’r ci am dro. I had to take the dog out for a walk. Roedd rhaid i fi olchi’r llestri. I had to wash the dishes. Roedd rhaid i fi fynd â’r plant i’r ysgol. I had to take the children to school. Uned 28 / Mynediad 247

Gwrando a darllen – Diwedd y cwrs

Tiwtor: Reit, dyma’r dosbarth ola. Llongyfarchiadau i bawb! ‘Dyn ni wedi gorffen y cwrs! Dosbarth: Hwrê! Tiwtor: Cyn i ni fynd i’r dafarn i ddathlu, bydd rhaid i ni wneud un peth bach. Rhaid i chi lenwi ffurflen am y cwrs. Dosbarth: Oes rhaid i ni? Tiwtor: ______! Gawn ni ymarfer bach yn gynta? Cwestiwn un. Dych chi wedi mwynhau’r cwrs? Dosbarth: ______, wrth gwrs. Tiwtor: Dych chi’n dod yn ôl i wneud y cwrs nesa? Dosbarth: ______, wrth gwrs. Tiwtor: Oedd y cwrs yn ddiddorol? Dosbarth: ______, wrth gwrs. Tiwtor: O’ch chi’n hapus gyda phopeth? Dosbarth: ______, wrth gwrs Tiwtor: Ddysgoch chi’r treigladau yn berffaith? Dosbarth: ______, wrth gwrs Tiwtor: Fyddwch chi’n gwneud y cwrs Sylfaen nesa? Dosbarth: ______, wrth gwrs. Tiwtor: Dych chi’n mynd i ymarfer Cymraeg cyn y cwrs nesa? Dosbarth: ______, wrth gwrs. Tiwtor: Fyddwch chi’n edrych ar S4C? Dosbarth: ______, wrth gwrs Tiwtor: Fydd Radio Cymru yn y car bob dydd? Dosbarth: ______, wrth gwrs Tiwtor: Reit – dych chi eisiau i fi ddweud popeth eto? Dosbarth: ______wir! (x) Tiwtor: Oes cwestiwn gyda chi? Dosbarth: ______wir! (x) Tiwtor: Dych chi eisiau taflen am y cwrs nesa? Dosbarth: ______, wrth gwrs. Tiwtor: Da iawn chi – dw i’n mynd i brynu’r rownd gynta i bawb! 248 Uned 28 / Mynediad

Cyn y dosbarth nesa... Before the next class...

Bydd rhaid i ni edrych ar S4C. We will have to watch S4C. Bydd rhaid i ni wrando ar Radio Cymru. We will have to listen to Radio Cymru. Bydd rhaid i ni siarad Cymraeg mewn siop. We will have to speak Welsh in a shop. Bydd rhaid i ni gwrdd â ffrindiau i siarad Cymraeg. We will have to meet friends to speak Welsh.

Gwrando a darllen – Yn y Siop Gwrandewch ar y sgwrs ac atebwch y cwestiynau.

Gwir neu Gau: Bydd Anti Sali yn saith deg oed dydd Sadwrn. Bydd Tomos yn saith oed dydd Sadwrn. Mae Carys eisiau prynu cacen i Anti Sali. Mae Aled eisiau prynu trên bach i Tomos.

Cyfieithwch: birthday cake ______afternoon tea ______birthday present ______T-shirt ______

Dych chi’n gallu meddwl am rywbeth arall?

cacen ______te ______

anrheg ______crys ______Uned 28 / Mynediad 249

Carys: Bore da Aled, sut wyt ti? Aled: Helô Carys, dw i’n iawn, diolch. Carys: Gaf i ofyn cwestiwn i ti? Pa gerdyn wyt ti’n hoffi? Yr un gyda balŵns pinc, neu’r un yma gyda chacen pen-blwydd? Aled: Dw i ddim yn siŵr, i bwy mae’r cerdyn? Carys: Mae chwaer fy mam, Anti Sali, yn wyth deg oed dydd Sadwrn. ‘Dyn ni’n mynd â hi i Westy Dewi Sant i gael te prynhawn. Aled: Bendigedig! Rhaid i ti ddewis y cerdyn gyda’r gacen, dych chi’n siŵr o gael cacen arbennig iawn yng Ngwesty Dewi Sant! Carys: A dweud y gwir, dw i wedi coginio un yn barod, mae Anti Sali yn hoffi cacen ffrwythau gyda digon o frandi – a dw i’n edrych ymlaen at fwyta’r gacen hefyd! Aled: Wel, wyt ti’n gallu helpu gyda dewis anrheg pen-blwydd i Tomos? Carys: Dy fab di? Beth mae e’n hoffi ei wneud? Aled: Mae e’n hoffi trenau. Mae’r llyfr yna’n edrych yn dda, ond mae e dipyn bach yn anodd. Carys: Beth am y crys T yna? Yr un gyda thrên glas. Aled: Perffaith! Glas yw ei hoff liw e. Wyt ti’n gallu gweld un i fachgen saith oed? Mae e’n cael ei ben-blwydd e’n chwech oed dydd Sadwrn, ond mae e’n fachgen tal iawn. Carys: Fel ei dad e! Dyma fe, crys T i blentyn saith oed. Ble dych chi’n cael parti? Aled: Yn y ganolfan hamdden, gyda chastell neidio. Mae’r dosbarth i gyd yn dod a bydd jeli coch i bawb! Carys: Pob lwc gyda’r parti! Aled: Diolch. 250 Uned 28 / Mynediad

Siaradwch

Pryd roedd y tro diwetha aethoch chi i barti? Parti pwy? Ble roedd y parti?

Fyddwch chi’n dathlu rhywbeth yn y misoedd nesa? Beth? Ble? Sut? Gyda phwy?

Robin Radio

a) Atebwch:

Ble mae Robin yn mynd? Pam? Pam mae Anti Mair yn mynd hefyd?

b) Gwrandewch am:

Gaf i air? Can I have a word? Paid â bod yn swil. Don’t be shy. Gawn ni weld. We shall see.

c) Cyfieithwch:

Can you come here? ______

What am I going to do? ______

It will be terribly boring. ______Uned Arholiad / Mynediad 251

Yr Arholiad

Paratoi at Arholiad Mynediad Preparing for the Entry level exam

Geirfa

blwyddyn year(s) (blynyddoedd)

arholiad(au) exam(s) manylion details cyfweliad(au) interview(s) trip(iau) trip(s)

paratoi to prepare

niwlog foggy, misty tebyg similar; likely

Geiriau pwysig i fi 252 Uned Arholiad / Mynediad

Papur 1 yw’r Papur Darllen a Deall. Mae hanner awr i wneud tri chwestiwn.

Cwestiwn 1 – Hysbysebion Mae’r cwestiwn yn codi yn y Gwaith cartref am y tro cynta yn Uned 17.

Cwestiwn 2 – Deialog

Gyda’ch partner, darllenwch y ddeialog, ac yna llenwch y gridiau ar sail yr wybodaeth a roddir. Read the dialogue, then complete the grids based on the information given.

Mae Dafydd a Bethan yn cwrdd yn noson gofrestru (registration) y dosbarthiadau nos yn y Coleg.

Dafydd: Helô Bethan. Sut wyt ti? Wyt ti’n mynd i wneud cwrs Sbaeneg eto eleni? Bethan: Mwynheuais i’r cwrs Sbaeneg yn fawr iawn llynedd, ac ro’n i’n mynd i wneud cwrs Sbaeneg Blwyddyn 2 eleni. Ond dyw’r cwrs ddim yn mynd i redeg achos does dim digon o bobl. Dafydd: O, mae’n ddrwg gyda fi. Fel rwyt ti’n gwybod, do’n i ddim yn hapus o gwbl gyda’r cwrs Sbaeneg llynedd. Do’n i ddim yn lico’r tiwtor a doedd y tiwtor ddim yn fy lico i! Bethan: Pa gwrs wyt ti’n mynd i’w wneud eleni, ’te? Dafydd: Ro’n i’n mynd i wneud cwrs coginio ond mae e’n costio gormod. Bethan: O wel, dim dosbarth nos i ti a fi eleni! Dafydd: Trueni! Bethan: Ddefnyddiaist ti dy Sbaeneg ar dy wyliau? Dafydd: Naddo, es i ddim i Sbaen. Arhosais i mewn carafán yn Harlech am wythnos. Roedd y tywydd yn wlyb bob dydd. Byth eto! Bethan: Wel, ces i wyliau bendigedig yn Sbaen. Roedd y bwyd yn dda, roedd y tywydd yn ardderchog a siaradais i dipyn bach o Sbaeneg bob dydd. Mwynheuais i bob munud. Dafydd: Rhaid i fi fynd i Sbaen ar wyliau y flwyddyn nesa. Dw i’n mynd i ofyn pwy yw tiwtor y cwrs Sbaeneg Blwyddyn 1 eleni. Os bydd tiwtor newydd, dw i’n mynd i wneud y cwrs eto! Uned Arholiad / Mynediad 253

Does dim rhaid i chi ysgrifennu brawddegau, ond rhaid llenwi'r ddau grid. You do not need to write sentences, but you must fill in both grids.

Enw Pa gwrs wnaethon Pa gwrs roedden Pam dyw hynny nhw llynedd? nhw eisiau ei ddim yn bosib? wneud eleni? Bethan 1 2 3

Dafydd 4 5 6

Enw Ble aethon nhw ar wyliau Sut roedd y tywydd? llynedd? Bethan 7 8

Dafydd 9 10 254 Uned Arholiad / Mynediad

Cwestiwn 3 yw Llenwi bylchau (Gap-filling)

Llenwch y bylchau yn y brawddegau yma, gan ddefnyddio’r sbardun mewn cromfachau neu’r llun, fel y bo’n briodol: Fill the gaps in these sentences, using the prompts in brackets or the pictures, as appropriate:

1. Beth (gwneud) chi ddoe?

2. mae'r bws yn mynd? Am saith o'r gloch.

3. Mae hi’n heddiw.

4. Dw i'n hoffi gwrando y radio.

5. Ydy’r plant yn mynd? ✔

6. Mae hi'n i’r gwaith bob dydd.

7. Mae’r ddrama’n dechrau am hanner wedi wyth.

8. Rhaid John fynd i'r banc.

9. Maen nhw’n gweithio ym (Pontypridd).

10. Roedd hi’n gweithio ysgol. Uned Arholiad / Mynediad 255

Trïwch eto!

1. Beth (gwneud) ti ddoe?

2. mae'r cyngerdd? Yn y neuadd.

3. Mae hi’n heddiw.

4. Dw i'n hoffi edrych y teledu. 5. Wyt ti’n mynd ma’s heno? ✔ 6. Gaf i fynd os chi’n dda?

7. Mae’r dosbarth yn dechrau am awr wedi saith.

8. Rhaid ni weithio heno.

9. Maen nhw’n dod o (Bangor).

10. Mae’r plant yr ysgol heddiw. 256 Uned Arholiad / Mynediad

Papur 2 yw’r Papur Ysgrifennu (30 munud)

Cwestiwn 1 - Cerdyn Post Llenwch y bylchau:

Annwyl (enw'r tiwtor)

Dyma fi yn Mae’r tywydd yn Cyrhaeddais i

(ffordd o deithio) neithiwr. Dw i’n aros mewn

Neithiwr bwytais i ac yfais i

Heddiw dw i’n mynd i

Heno dw i’n mynd i

Dw i wedi prynu i ti! Dw i eisiau

dod adre! Gwela i ti Uned Arholiad / Mynediad 257

Nesa, ysgrifennwch frawddegau yn defnyddio’r geiriau yma:

Ffrainc

Caerdydd tywydd gwesty bwyd nofio ymlacio siopa bwyta ddoe heddiw yfory

Gwnewch y cerdyn post o’r papur arholiad yn y Gwaith cartref. 258 Uned Arholiad / Mynediad

Cwestiwn 2 – Portread (Portrait) Cofiwch:

ym Mangor/o Fangor

yn Nhreffynnon/o Dreffynnon

yn Nolgellau/o Ddolgellau

ym Machynlleth/o Fachynlleth

yn Rhuthun/o Ruthun

ym Mhwllheli/o Bwllheli

yng Nghaerdydd/o Gaerdydd

yn Llandrindod/o Landrindod

yng Nglyn Ebwy/o Lyn Ebwy

Mae ...... gyda fe/gyda hi: un plentyn/un bachgen/un ferch (ci/gath) dau o blant/tri o blant/pedwar o blant dau fachgen/tri bachgen dwy ferch/tair merch dau gi/dwy gath Does dim plant gyda fe/hi.

Aeth e i’r theatr. Roedd e yn y dafarn. Aeth hi i nofio. Edrychodd hi ar y teledu.

Uned Arholiad / Mynediad 259

2. Portread /Portrait

Ysgrifennwch 5 brawddeg am y person yn y llun gan ddefnyddio’r wybodaeth yn yr arwyddion o’i chwmpas. Write 5 sentences about the person in the picture using the information in the surrounding symbols.

byw anifeiliaid anwes

Bangor Mari

gwaith ddoe

hoffi

Dyma Mari.

1.

2.

3.

4.

5. 260 Uned Arholiad / Mynediad

Papur 3 yw’r Gwrando a Deall. Rhan 1 – Deialog Mae Lowri a Geraint yn cwrdd mewn siop.

Rhowch lythyren yr ateb cywir yn y blwch: Put the letter of the correct answer in the box:

1. Beth sy'n bod ar wraig Geraint?

a b c ch

2. Faint fydd oed Siôn yfory?

a b c ch 7 8 9 10

3. Ble bydd parti Siôn?

a b c ch

Canolfan Hamdden Clwb Rygbi Gartre / Adre Sinema

4. Pwy sy'n dod i'r parti, ar ôl i'r plant gael bwyd?

a b c ch Uned Arholiad / Mynediad 261

5. Beth fydd Siôn yn ei gael ar ei ben-blwydd?

a b c ch

6. Faint gostiodd yr anrheg?

a b c ch £20 £50 £75 £10 0

7. Beth mae Siôn yn hoffi ei wneud yn ei amser sbâr nawr?

a b c ch

8. Beth mae Geraint yn mynd i'w brynu nesa?

a b c ch 262 Uned Arholiad / Mynediad

Rhan 2 – Bwletin Tywydd

Llenwch y bylchau gyda'ch partner.

Dyma’r bwletin y y .

Roedd hi’n g m lo ddoe.

Roedd hi’n t r u iawn neithiwr.

Mae hi’n w n o heddiw.

Mae hi’n s ch a r f nawr.

Ond bydd hi’n n w o ac yn troi’n l b heno.

Bydd hi’n b r g a drwy’r nos.

Yn y bore bydd hi’n w w e r , ac yn o r iawn.

Erbyn y prynhawn bydd hi’n y a h u o , diolch byth.

Gorffennwch y brawddegau yma, ar sail yr wybodaeth yn y bwletin. Fyddwch chi ddim yn colli marciau am wallau sillafu. Complete these sentences on the basis of the information in the bulletin. You will not lose marks for spelling mistakes.

1. Heddiw, roedd hi'n

2. Heno, mae hi'n

3. Yfory, bydd hi'n

4. Yr wythnos nesa, bydd hi'n Uned Arholiad / Mynediad 263

Llenwch y bylchau gyda’ch partner.

Dyma’r bwletin tywydd.

da i chi i gyd. Wel, roedd hi’n iawn dros Gymru

neithiwr. Ond , mae hi’n Amser da i dyn

eira! Mwynhewch y tywydd , achos erbyn bore yfory, bydd

hi’n ym mhob man. Bydd ’n cyrraedd y Gogledd

ddydd Sul eto ond erbyn dydd Llun bydd y tywydd yn iawn

ledled Cymru, a drwy’r wythnos wedyn, diolch byth. Os dych chi eisiau

mynd rhaid i chi wneud hynny ar ôl .A dyna’r

bwletin tywydd.

Rhan 3 - Amserau a phrisiau

un deg tair punt punt ugain punt chwe phunt chwech o bunnau dwy bunt wyth punt am ddim naw punt dwy bunt pum deg pum punt un deg pum saith deg pedair punt pum punt pum deg punt pum ceiniog dau ddeg pum deg tri deg pum deg punt saith punt pum punt ceiniog punt 264 Uned Arholiad / Mynediad

Byddwch chi'n clywed 5 hysbysiad am ddigwyddiadau gwahanol. Ysgrifennwch amserau dechrau a phrisau'r digwyddiadau yn y colofnau priodol. Defnyddiwch rifau, e.e. £5.75. Chewch chi ddim marciau am ysgrifennu geiriau. You will hear 5 announcements about different events. Write the start times and the prices of these events in the appropriate columns. Use numbers, e.g. £5.75. You will receive no marks for using words.

Beth Amser dechrau Pris

* Defnyddiwch rifau * Defnyddiwch rifau * Use numbers * Use numbers

Noson gomedi

Taith gerdded

Trip

Sioe ffasiwn

Sadwrn Siarad Uned Arholiad / Mynediad 265

Y Prawf Llafar (siarad) Rhan 1 yw Darllen deialog Dych chi wedi bod yn darllen deialogau yn y dosbarth. Rhan 2 – Ateb Cwestiynau

Yn yr arholiad, byddwch chi’n ateb chwech o’r cwestiynau yma. Gofynnwch y cwestiynau i’ch partner (bob yn ail/every other). Cofiwch ateb gyda 1 frawddeg lawn (full sentence).

Ble dych chi’n byw? O ble dych chi’n dod yn wreiddiol? Oes teulu gyda chi? Oes anifeiliaid anwes gyda chi? Sut daethoch chi yma heddiw? Beth dych chi’n (ei) hoffi ar y teledu? Sut mae’r tywydd heddiw? Sut roedd y tywydd ddoe? Am faint o’r gloch dych chi’n codi fel arfer? Am faint o’r gloch dych chi’n cael swper fel arfer? Am faint o’r gloch dych chi’n mynd i’r gwely fel arfer? Ble dych chi’n dysgu Cymraeg? Ble aethoch chi i’r ysgol? Beth yw’ch gwaith chi? Beth dych chi’n hoffi’i wneud yn eich amser sbâr? Beth mae’n rhaid i chi’i wneud yfory? Beth dych chi’n wneud heno? Beth dych chi’n wneud y penwythnos nesa? Beth wnaethoch chi neithiwr? Beth wnaethoch chi ddoe? Beth wnaethoch chi y penwythnos diwetha? Ble aethoch chi ar eich gwyliau diwetha? Beth o’ch chi’n hoffi’i wneud pan o’ch chi’n blentyn?

Nawr, edrychwch ar y cwestiynau mewn italig (italics). Gofynnwch y cwestiynau i’ch partner eto, ond y tro ’ma, rhaid i chi feddwl am gwestiwn arall. (Think of a supplementary question.) Defnyddiwch Ble? / Pryd? / Gyda phwy? / Sut? / Beth? Yn yr arholiad, bydd dau gwestiwn atodol (supplementary). 266 Uned Arholiad / Mynediad

Rhan 3 – Ateb cwestiynau am y llun. Cofiwch – brawddegau llawn(full sentences)

Dyma lun o berson gyda gwybodaeth amdano. Bydd y cyfwelydd yn gofyn cwestiynau i chi a dylech chi ateb gan ddefnyddio’r wybodaeth a roddir, gan ddefnyddio brawddegau llawn.

Here is a picture of a person with some information about him. The interviewer will ask you questions, and you should answer using the information given, using full sentences.

Dyma Dafydd.

Yn wreiddiol: Porthmadog

Ddoe: i'r dre

Teulu: 2 o blant

Gwaith: athro

Amser sbâr: (llun/picture) Uned Arholiad / Mynediad 267

Rhan 4 – Gofyn cwestiwn

Yn olaf, gyda’ch partner meddyliwch am gwestiwn gyda’r geiriau yma yn y cwestiwn. Dych chi’n gallu defnyddio cwestiynau o Ran 2 os dych chi eisiau.

byw enw heno yn wreiddiol teulu yfory gweithio plant yr wythnos nesa gwyliau car amser sbâr mynd neithiwr Ble cerdded ddoe Pryd darllen yr wythnos diwetha Sut gallu penwythnos diwetha Faint hoffi i swper o’r gloch tywydd i frecwast gwyliau 268

Gwaith cartref Unedau 1 – 27 Uned 1 / Mynediad 269

Gwaith cartref Uned 1 (un)

1. Atebwch/Gofynnwch y cwestiynau/Answer/Ask the questions:

Pwy dych chi?

Sut dych chi?

? Aberystwyth

? Iawn, diolch.

2. Yr Wyddor

Llenwch y bylchau gyda’r llythyren goll (Fill in the gaps with the missing letter):

A B Ch D E F G H J L M N O P R S T U Y

3. Ysgrifennwch y rhifau ffôn mewn geiriau / Write the telephone numbers in words:

0300 323 4324 Y Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol/ The National Centre for Learning Welsh

01758 750334 (Nant Gwrtheyrn)

01970 63963 Mudiad Meithrin – Welsh Early Years Specialists 270 Uned 1 / Mynediad

4. Write the appropriate greetings for the time of day: 08:00 07:00 15:00

09:00 16:00 11:00

Gair gan y tiwtor/A word from the tutor: Uned 2 / Mynediad 271

Gwaith cartref Uned 2 (dau)

1. Sut wyt ti?

A B C

CH D

2. Atebwch (with a full sentence):

i. Wyt ti’n lico cyrri?

ii. Wyt ti’n lico smwddio?

iii. Wyt ti’n hoffi dawnsio?

iv. Wyt ti’n darllen papur newydd?

v. Wyt ti’n mynd i’r dosbarth Cymraeg yfory?

272 Uned 2 / Mynediad

3. Atebwch (with a full sentence): Beth wyt ti’n lico?

Beth wyt ti’n hoffi ar y teledu?

4. Translate: Hello, how are you? I am John. I read (name a newspaper). I don’t like (name a TV programme). Bye!

5. Geirfa

Llenwch y bylchau (Fill in the gaps).

B nd g d g N s a th

D w s o Pê -d o d

Gair gan y tiwtor/A word from the tutor: Uned 3 / Mynediad 273

Gwaith cartref Uned 3 (tri)

1. Darllenwch y ddau tecst/Read the two text messages:

Helô Lowri Haia Ffion

Nos Wener – hwrê! Ydw, plîs, dw i eisiau Wyt ti eisiau pitsa i pitsa, a dw i eisiau swper? hufen iâ!

Hwyl, Ffion Hwyl, Lowri

Llenwch y bylchau/Fill in the gaps with different words:

Helô Haia

Nos - hwrê! Ydw, plîs, dw i eisiau

Wyt ti eisiau i swper? a dw i eisiau !

Hwyl, Hwyl,

2. Llenwch y bylchau (Fill in the gaps)

i. Dw i eisiau y Daily Times heddiw.

ii. Dw i mynd i’r dosbarth nofio yfory.

iii. Dw i eisiau bwyta cyrri Findalŵ.

iv. ‘Dyn eisiau gweld Batman. 274 Uned 3 / Mynediad

3. Cyfieithwch/Translate:

I eat ice cream.

I want to eat ice cream.

I don’t want to eat ice cream.

4. Newidiwch (change) YN i EISIAU

i. Dw i’n chwarae rygbi heno. Dw i eisiau chwarae rygbi heno.

ii. Dw i’n chwarae cardiau heno.

iii. Dw i ddim yn gweithio heddiw.

iv. Dw i’n darllen y papur newydd.

v. ‘Dyn ni’n cael cyrri heno.

vi. ‘Dyn ni ddim yn bwyta pitsa.

Gair gan y tiwtor/A word from the tutor: Uned 4 / Mynediad 275

Gwaith cartref Uned 4 (pedwar)

1. Llenwch y bylchau

i. ‘Dyn ni’n i Aberystwyth ar wyliau.

ii. O dych chi’n dod?

iii. Ble rwyt ti’n mynd Fawrth?

iv. rwyt ti’n chwarae golff?

2. Atebwch (mewn brawddegau llawn/in full sentences):

i. O ble rwyt ti’n dod yn wreiddiol?

ii. Ble rwyt ti’n mynd yfory?

iii. Beth wyt ti’n mynd i wneud nos yfory?

iv. Beth wyt ti’n mynd i wneud dydd Sul?

v. Ble rwyt ti’n lico mynd ar wyliau?

vi. Sut wyt ti’n dod i’r dosbarth? 276 Uned 4 / Mynediad

3. Helô bawb, dw i ddim yn dod i’r dosbarth yr wythnos nesa…

Ysgrifennwch neges/ebost byr i’r dosbarth – dych chi’n mynd i ffwrdd yr wythnos nesa. Ysgrifennwch ble dych chi’n mynd, beth dych chi’n mynd i wneud, beth dych chi’n mynd i weld.

Write a short note/email to the class to say that you are going away next week. Write where you are going and what you are going to do and see.

Gair gan y tiwtor/A word from the tutor: Uned 5 / Mynediad 277

Gwaith cartref Uned 5 (pump)

1. Atebwch/Answer:

i. Beth wnaethoch chi prynhawn ddoe?

ii. Beth wnaethoch chi bore ddoe?

iii. Beth wnaethoch chi dydd Sadwrn?

iv. Beth wnaethoch chi nos Wener?

2. Llenwch y bylchau/Fill in the gaps:

i. Bwytais i neithiwr.

ii. i yn y tŷ neithiwr.

iii. i’r gwaith cartre.

iv. i lyfr neithiwr.

v. i Pobol y Cwm ddoe.

3. Trefnwch y ddeialog/Make a dialogue. The box on the left hand side is in the correct order.

Beth wnest ti neithiwr? Garmon Ifans? Gwyliais i’r gêm hefyd. Dw i’n hoffi Ydw, dw i’n mynd i redeg gyda Garmon. rygbi. Yn y clwb, gyda Garmon. Gwyliais i’r gêm rygbi. Beth wnest ti? Ie. Wyt ti’n nabod Garmon? Ble? Arhosais i yn y tŷ. Byd bach! 278 Uned 6 / Mynediad

4. Geirfa/Vocabulary:

i. lle i ddarllen llyfrau

ii. lle i brynu stamp

iii. lle i chwarae

iv. lle i weld ffilm

v. lle i yfed gyda ffrindiau

Gair gan y tiwtor/A word from the tutor: Uned 6 / Mynediad 279

Gwaith cartref Uned 6 (chwech)

1. Ysgrifennwch y rhifau:

37 28

64 59

71 16

42 83

100

2. Sut mae’r tywydd yn:

i. Siberia?

ii. Y Sahara?

iii. Malaga?

iv. Skegness?

v. Iwerddon?

3. Disgrifiwch(describe) Gareth a’r teulu Jones. Dilynwch y patrwm (follow the pattern):

MACHYNLLETH BRYNAMAN CAERDYDD

Rhian Gareth Teulu Jones Dod o: Machynlleth Dod o: Brynaman Dod o: Caerdydd Lico: chwarae tennis Lico: gwylio rygbi Hoffi: Ffilmiau cartŵn Ar wyliau: Wimbledon Ar wyliau: Iwerddon Ar wyliau: Eurodisney 280 Uned 6 / Mynediad

Dyma Rhian. Mae hi’n dod o Fachynlleth yn wreiddiol. Mae hi’n hoffi chwarae tennis. Mae hi’n mynd i Wimbledon ar wyliau.

Dyma Gareth

Dyma’r teulu Jones

4. Atebwch:

i. Sut mae’r tywydd heddiw?

ii. Sut mae’r gwaith?

iii. Sut mae’r teulu?

iv. Sut mae’r dosbarth Cymraeg?

Gair gan y tiwtor/A word from the tutor: Uned 7 / Mynediad 281

Gwaith cartref Uned 7 (saith)

1. Atebwch y cwestiwn: (gyda brawddeg!)

Ydy hi’n braf?

Ydy hi’n bwrw eira?

Ydy hi’n stormus?

Ydy hi’n wyntog?

Ydy hi’n bwrw glaw?

2. Faint o’r gloch yw hi? 282 Uned 7 / Mynediad

3. Gofynnwch ddau gwestiwn am berson enwog/Ask two questions about a famous person.

4. Atebwch y cwestiynau yma/Answer the questions here.

5. Ysgrifennwch bum brawddeg am gaffi/tŷ bwyta yn yr ardal/ Write five sentences about a cafe/restaurant in the area.

Gair gan y tiwtor/A word from the tutor: Uned 8 / Mynediad 283

Gwaith cartref Uned 8 (wyth)

1. Beth yw gwaith y bobl yma? Dilynwch y patrwm/Follow the pattern:

Dyma Marc. Meddyg yw e. Mae e’n gweithio mewn meddygfa.

Nia

Siân

Tomos

2. Cyfieithwch / Translate:

i. May I pay?

ii. May I start?

iii. May I leave?

iv. May I have tickets?

v. May I have cream? 284 Uned 8 / Mynediad

3. Ysgrifennwch baragraff yn cyflwyno eich hun/ Write a paragraph introducing yourself

Gair gan y tiwtor/A word from the tutor: Uned 9 / Mynediad 285

Gwaith cartref Uned 9 (naw)

1. Atebwch:

i. Beth wnaethoch chi neithiwr?

ii. Beth wnaethoch chi bore ddoe?

iii. Beth fwytoch chi i frecwast heddiw?

iv. Beth brynoch chi ddoe?

2. Atebwch. Dilynwch yr esiampl. Follow the example.

i. Beth wnaeth John yn y llyfrgell? Darllenodd e bapur newydd.

ii. Beth wnaeth y plant yn pwll nofio?

iii. Beth wnaethon ni yn y disgo?

iv. Beth wnaethoch chi yn y sinema?

v. Beth wnest ti yn y siop ddillad?

vi. Beth wnaeth y dosbarth yn y wers? 286 Uned 9 / Mynediad

3.Beth yw’r gair?

lle i goginio

Mae’r Beatles yn dod o

mynd ar y beic

Mae tîm pêl-droed mawr yma. A e.

4. Cyn y wers nesa:

Anfonwch ebost at eich tiwtor yn dweud beth wnaethoch chi dros y penwythnos/Send an email to your tutor saying what you did over the weekend.

Gair gan y tiwtor: Uned 10 / Mynediad 287

Gwaith cartref Uned 10 (deg)

1. Atebwch mewn brawddegau llawn:

i. Sut est ti i Sbaen?

ii. Sut aeth y teulu i Lundain?

iii. Sut aeth Capten Hook i’r Caribî?

iv. Sut aethon ni adre?

v. Sut aeth hi ar y trip ysgol?

2. Atebwch: (Cofiwch: Es i ddim ma’s...)

i. Ble aethoch chi nos Wener?

ii. Ble aethoch chi dydd Sadwrn?

iii. Ble aethoch chi dydd Sul?

iv. Ble aethoch chi nos Sul? 288 Uned 10 / Mynediad

3. Llenwch y bylchau gyda’r berfau yn y bocs/ Fill in the gaps. Use the verbs in the box.

Dros y penwythnos aeth y teulu i lan y môr.

mam yn y môr, dad.

y plant hufen iâ.

nofio bwyta ymlacio

4. Ysgrifennwch y tymor/Write the name of the season.

i. Pryd mae Dydd Gŵyl Dewi?

ii. Pryd mae Dydd Nadolig?

iii. Pryd mae’r dail yn oren, coch a melyn ar y coed?

iv. Pryd mae’r tennis yn Wimbledon?

Gair gan y tiwtor: Uned 11 / Mynediad 289

Gwaith cartref Uned 11 (un ar ddeg)

1. Llenwch y bylchau/Fill in the gaps:

i. Ces i / Ges i ddoe.

ii. Cest ti / Gest ti newydd.

iii. Cafodd Kylie / Gaeth Kylie

iv. Cawson ni / Gaethon ni newydd.

v. Gawsoch chi / Gaethoch chi ?

vi. Ches i ddim

2. Atebwch i. Beth gest ti i ginio ddoe?

ii. Beth gawsoch chi / gaethoch chi i swper ddoe?

iii. Beth gafodd / gaeth Pierre i frecwast bore ’ma?

iv. Beth gafodd / gaeth y plant i ginio yn yr ysgol? 290 Uned 11 / Mynediad

3. Aethoch chi i siopa gyda ffrindiau. Dilynwch y patrwm: i. Es i i’r siop chwaraeon, ces / ges i bêl rygbi. ii. Aeth Aled i’r siop lyfrau, iii. Aethon ni i’r siop ffrwythau, iv. Aeth y plant i’r siop siocledi, v. Aeth Mair i’r siop gacennau, vi. Est ti i’r siop ddillad, vii. Aethoch chi i’r farchnad,

4. Beth yw’r gair? ‘Dyn ni’n bwyta ham, caws a salad i ginio. pêl-droed, rygbi, tennis, golff = Dw i’n ’r car yn y garej. bananas, afalau, orennau = tatws a moron =

Gair gan y tiwtor: Uned 12 / Mynediad 291

Gwaith cartref Uned 12 (deuddeg)

1. Trowch i’r negyddol/Change to the negative: i. Mae problem gyda fi.

ii. Mae amser gyda fi.

iii. Mae gwaith gyda fi.

iv. Mae syniad gyda fi.

2. Atebwch (brawddegau llawn/full sentences)

i. Oes car gyda ti?

ii. Oes ffôn symudol gyda ti?

iii. Oes gwaith cartref gyda ti?

iv. Oes dosbarth gyda ti yr wythnos nesa?

v. Oes cyfarfod gyda ti yr wythnos nesa?

3. Chwilair: Teulu ac anifeiliaid (Word search)

g ch a b th c ch t w d w a r b d a r l c a r i a d a dd a m e m e f i r e n t r a p g r ŵ g t ff g m ch c e ff y l ng a c i n u c d a t m a m g u i a t

merch, brawd, cariad, cath, chwaer, ci, tad, mam, gwraig, ceffyl, gŵr, mam-gu, tad-cu, partner.

292 Uned 12 / Mynediad

4. Ysgrifennwch chwe brawddeg am ffrind, e.e.

Mae ffrind gyda fi. Mari yw hi. Mae dau o blant gyda hi. Mae car Volvo gwyrdd gyda hi. Mae ci Labrador gyda hi. Mae gwallt du gyda hi.

5. Beth yw’r gair? cath, ci, pysgodyn Maen nhw’n rhedeg yn y Grand National. brawd a Dych chi’n yn y gwely yn y nos. Dych chi’n gorfod cael un i weld meddyg.

Gair gan y tiwtor: Uned 13 / Mynediad 293

Gwaith cartref Uned 13 (un deg tri)

1. Newidiwch o heddiw i ddoe. Dilynwch y patrwm:

i. Mae hi’n brysur heddiw. > Roedd hi’n brysur ddoe. ii. Mae hi’n oer heddiw. >

iii. Mae problem gyda fi heddiw. >

iv. Mae gwaith cartref gyda’r plant heddiw. >

v. Mae ateb da gyda nhw heddiw. >

vi. Mae bola tost gyda fe heddiw. >

2. Pam doedd pawb ddim yn y dosbarth yr wythnos diwetha? Ysgrifennwch reswm i bum person. Write a reason for five people’s absence from last week’s class. Use their names.

i.

ii.

iii.

iv.

v.

3. Sut roedd y tywydd? Erbyn y wers nesa, ysgrifennwch ddyddiadur tywydd (write a weather diary) am bob diwrnod.

294 Uned 13 / Mynediad

4. Beth yw’r gair? Maen nhw’n dda i gario siopa.

dau berson neu ddau beth? da iawn, iawn, iawn 2019 ( ), 2020 (nawr), 2021 (y flwyddyn nesa)

Gair gan y tiwtor: Uned 14 / Mynediad 295

Gwaith cartref Uned 14 (un deg pedwar)

1. Atebwch:

i. Ble dych chi’n byw?

ii. Ble dych chi’n gweithio?

iii. Ble ro’ch chi’n byw pan o’ch chi’n blentyn?

iv. Ble ro’ch chi’n arfer gweithio?

v. Beth o’ch chi’n hoffi ei wneud pan o’ch chi’n blentyn?

2. Edrychwch ar y lluniau ac atebwch y cwestiynau. (Look at the boxes and answer the questions.)

CAERDYDD Dyma Carwyn. Ble mae e’n byw ac yn gweithio?

GLYNEBWY Dyma Gwen. Ble mae hi’n byw ac yn gweithio?

TALYBONT Dyma Tomos. Ble roedd e’n byw ac yn gweithio?

DOLGELLAU Dyma Delyth. Ble roedd hi’n byw ac yn gweithio? 296 Uned 14 / Mynediad

PENARTH Dyma Prys. Ble roedd e’n byw ac yn gweithio?

BANGOR Dyma Bryn a Berwyn. Ble ro’n nhw’n byw ac yn gweithio?

i.

ii.

iii.

iv. v.

vi.

3. Ysgrifennwch ebost at y tiwtor yn dweud ble ro’ch chi a beth wnaethoch chi dros y penwythnos.

Gair gan y tiwtor: Uned 15 / Mynediad 297

Gwaith cartref Uned 15 (un deg pump)

1. Ysgrifennwch bum cwestiwn yn defnyddio’r geiriau yma /Write five questions using these words:

i. byw

ii. teulu

iii. neithiwr

iv. swper

v. Sut

2. Ysgrifennwch 5 brawddeg am y person yn y llun gan ddefnyddio’r wybodaeth yn yr arwyddion o’i chwmpas. / Write 5 sentences about the person in the picture using the information in the symbols around her.

gwaith byw

Elen Pwllheli

ddim yn hoffi plant

neithiwr

Dyma Elen.

i.

ii. 298 Uned 15 / Mynediad

iii.

iv.

v.

3. Ysgrifennwch gerdyn post at y tiwtor:

Annwyl Dyma fi yn Roedd y daith yma yn Mae hi’n heddiw ond roedd hi’n ddoe. Aethon ni i weld ddoe. Heddiw ‘dyn ni’n mynd i ‘Dyn ni’n aros mewn Mae e’n Dw i’n bwyta bob dydd ac yn yfed Dw i eisiau dod adre! Gwela i chi

Gair gan y tiwtor: Uned 16 / Mynediad 299

Gwaith cartref Uned 16 (un deg chwech)

1. Ysgrifennwch yn llawn:

£5.50 £4.30 £6.60 £9.85

02:45 14:20 16:25 16:35

2. i. Faint o’r gloch dych chi’n codi fel arfer?

ii. Faint o’r gloch dych chi’n cael cinio fel arfer?

iii. Faint o’r gloch dych chi’n cael swper fel arfer?

iv. Faint o’r gloch dych chi’n mynd i’r gwely fel arfer?

3. Ysgrifennwch bum cwestiwn yn defnyddio’r geiriau yma/ Write 5 questions using these words:

i. yn wreiddiol ?

ii. gweithio ?

iii. yfory ?

iv. tywydd ?

v. gwyliau ? 300 Uned 16 / Mynediad

4. Darllenwch yr hysbysebion ac atebwch y cwestiynau/ Read the advertisements and answer the questions:

Trip Rygbi

Mae’r clwb rygbi’n trefnu trip i weld gêm Cymru yn erbyn Ffrainc ar 18 Mawrth yn Stadiwm Caerdydd. Bws yn gadael maes parcio’r eglwys am 8.00 y bore. Cost: £60 (yn cynnwys tocyn i’r gêm a bws) £35 i blant ysgol. Tocynnau ar gael yn y clwb rygbi neu ffoniwch John ar 01234 987650. Sieciau: Clwb Rygbi Abercastell.

Cwmni Drama’r Dre

yn perfformio “Castell y Nos” gan Mari James yn Theatr yr Ysgol. Chwefror 24-25. Drysau’n agor am 6.30. Perfformiad yn dechrau am 7.00. Pris: £8 (£4 i blant ysgol). Tocynnau ar gael yn swyddfa’r ysgol 01234 567890. Uned 17 / Mynediad 301

Bore Coffi

i Ddysgwyr Cymraeg Yn Neuadd y Dre, Abercastell (drws nesa i’r siop fara). Dydd Gŵyl Dewi, Mawrth 1af yn dechrau am 10 am tan 1 pm. Mae te, coffi a bisged/bara brith ar gael am ddim. Croeso i bawb!

Llenwch y bylchau: i. Mae yn chwarae yn erbyn Cymru yn y gêm. ii. Mae’r bws yn gadael o iii. Mae’r trip yn costio iv. ysgrifennodd y ddrama. v. Mae’r ddrama’n dechrau am vi. Mae tocyn hanner pris i vii. Mae’n bosib prynu tocyn i’r ddrama viii. Mae neuadd Abercastell 302 Uned 17 / Mynediad

ix. Mae’r bore coffi’n gorffen am

x. Yn y bore coffi mae coffi

xi. Dych chi ac un plentyn eisiau mynd i’r gêm yng Nghaerdydd.

Faint yw e?

Gair gan y tiwtor: Uned 17 / Mynediad 303

Gwaith cartref Uned 17 (un deg saith)

1. Atebwch:

i. Fydd hi’n braf yfory?

ii. Fydd dosbarth yr wythnos nesa?

iii. Fydd hi’n oer yn Alaska heno?

2. Ysgrifennwch bum cwestiwn yn defnyddio’r geiriau yma:

i. ddoe

ii. pryd

iii. hoffi

iv. heno

v. plant

3. Darllenwch yr hysbysebion ac atebwch y cwestiynau:

Noson Gomedi Gymraeg Ffair Haf Melin y Cwm

Bar Glyndŵr, Gwesty’r Saith Seren, Maes chwarae Ysgol y Felin. Bryncastell Gorffennaf 24 Nos Wener Gorffennaf 16 Bydd seren S4C Llio Llwyd yn agor 8.00 i 11.30 y Ffair am 10 o’r gloch. Gyda Twm Tomos o Castell Neidio, cystadleuaeth “Comedi Cymru” carioci, twrnament pêl-droed 5 bob Disgo o’r 70au wedyn ochr. Bydd lemonêd melyn, te a Mynediad: £6 yn cynnwys un ddiod choffi ar werth. Mynediad am ddim Dewch i chwerthin yn Gymraeg! i blant ysgol, £2 i oedolion. Dewch i gefnogi’r ysgol – a dewch i gael hwyl! 304 Uned 17 / Mynediad

i. Pryd mae’r noson gomedi Dych chi’n hoffi mynd yn gorffen? ar wyliau i Sbaen?

Mae Gwersi Sbaeneg yn Gymraeg ar gael yma yn y dre! ii. Beth fydd yn digwydd ar ôl y Gyda Ricardo Roberts o comedi? Batagonia. Dim ond £80 am 20 gwers. Hanner pris i bobl ddi-waith. iii. Beth dych chi’n ei gael am £6 yn y Coleg Abercastell, bob nos Fercher noson gomedi? (dim gwyliau ysgol). Yn dechrau Medi 10, o 7 i 9 o’r gloch. Croeso i bawb!

iv. Faint o’r gloch mae’r ffair yn dechrau?

v. Beth dych chi’n gallu ei brynu yn y ffair?

vi. Faint yw pris tocyn i’r ffair os dych chi’n 15 oed?

vii. O ble mae’r tiwtor Sbaeneg yn dod?

viii. Faint dych chi’n ei dalu am y cwrs os dych chi ddim yn gweithio?

ix. Ble mae’r gwersi Sbaeneg?

x. Pryd fydd dim gwersi Sbaeneg? Uned 17 / Mynediad 305

4. Portread/Portrait

Ysgrifennwch 5 brawddeg am y person yn y llun gan ddefnyddio’r wybodaeth yn yr arwyddion o’i chwmpas. Write 5 sentences about the person in the picture using the information in the surrounding symbols.

ddoe gwaith

Sara

yn wreiddiol teulu

codi

Caerdydd

Dyma Sara.

i.

ii.

iii.

iv.

v. 306 Uned 17 / Mynediad

5. Ysgrifennwch bedair brawddeg yn disgrifio’r tywydd yn yr ardal: (Write four sentences describing the weather in the area)

Roedd neithiwr.

Mae heddiw.

Bydd heno.

Bydd yfory.

Gair gan y tiwtor: Uned 18 / Mynediad 307

Gwaith cartref Uned 18 (un deg wyth)

1. Rhowch y brawddegau mewn trefn ac yna atebwch y cwestiwn/ Unscramble the sentences and then answer the question.

chi wneud nesa ? penwythnos fyddwch beth ’n y

ar ? ’n nesa byddwch ble mynd wyliau chi

byddi gyda mynd phwy di ? wyliau ’n ar

di mynd ’n gwely pryd heno ? byddi i’r

2. Ysgrifennwch bum cwestiwn yn defnyddio’r geiriau yma:

i. y penwythnos diwetha

ii. o’r gloch

iii. cerdded

iv. car

v. mynd 308 Uned 18 / Mynediad

3. Bydd y tiwtor yn gofyn yr wythnos nesa dych chi wedi bod mewn Eisteddfod erioed. Os dych chi WEDI bod i Eisteddfod, ysgrifennwch dipyn bach i ddweud wrth y dosbarth (Pryd, ble, pam!)

4. Ysgrifennwch ebost at y tiwtor yn ymddiheuro eich bod chi’n mynd i golli’r wers nesa. Defnyddiwch “Bydda i/Byddwn ni” i esbonio/ Write an email to your tutor apologising for missing the next lesson. Use “Bydda i/Byddwn ni” to explain.

Gair gan y tiwtor: Uned 19 / Mynediad 309

Gwaith cartref Uned 19 (un deg naw)

1. Ailysgrifennwch y paragraff “Ynganu” gyda eich gwybodaeth eich hun/ Rewrite the “Ynganu” paragraph with your own information.

2. Ysgrifennwch bum cwestiwn yn defnyddio’r geiriau yma:

i. faint

ii. yr wythnos nesa

iii. i frecwast

iv. darllen

v. ble

3. Llenwi bylchau Gap-filling Llenwch y bylchau yn y brawddegau yma, gan ddefnyddio’r sbardun: Fill the gaps in these sentences, using the prompts:

i. Dw i ddim yn gwybod ble mae fy i.

ii. Beth yw pris y tocyn? punt. (£3) ✔ iii. Wyt ti’n mynd i’r dosbarth heddiw?

iv. Beth (gwneud) ti neithiwr?

v. Mae hi’n iawn heddiw.

vi. Mae hi’n gweithio siop. 310 Uned 19 / Mynediad

vii. Sut ’r tywydd heddiw?

viii. Dw i’n hoffi gwrando y radio.

ix. y gêm yn dda iawn ddoe.

x. Mae hi’n bump gloch.

4. Erbyn yr wythnos nesa, dewch â llun o deulu/ffrindiau i ddisgrifio i’r dosbarth – pwy ydyn nhw, ble maen nhw/ro’n nhw’n byw. Ysgrifennwch nodiadau (notes) i helpu.

Gair gan y tiwtor: Uned 20 / Mynediad 311

Gwaith cartref Uned 20 (dau ddeg)

1. Trowch(Turn) o chi i ti:

i. Beth yw’ch enw chi?

ii. Beth yw lliw eich gwallt chi?

iii. Beth yw’ch rhif ffôn chi?

iv. Beth yw oed eich plentyn chi?

v. Beth yw mêc eich car chi?

Trowch o ti i chi:

i. Beth yw lliw dy lygaid di?

ii. Beth yw rhif dy dŷ di?

iii. Beth yw rhif dy gar di?

iv. Beth yw dy gyfeiriad di?

v. Beth yw dy waith di?

2. Ysgrifennwch bum cwestiwn yn defnyddio’r geiriau yma:

i. y penwythnos nesa

ii. gallu

iii. enw

iv. amser sbâr

v. yr wythnos diwetha 312 Uned 20 / Mynediad

3. Darllenwch y ddeialog ac Gwyn: Wel, maen nhw’n tyfu’n atebwch y cwestiynau gyflym! Mae fy mhlant i’n bump ac yn chwech oed erbyn hyn. Wyt ti’n dal Angharad: Helô, Gwyn. Wyt ti’n mynd i weithio yn y swyddfa? i’r pwll? Angharad: Nac ydw. Dw i’n gweithio’n Gwyn: Nac ydw. Dw i ddim yn gallu rhan-amser yn siop y garej. Mae’n nofio o gwbl, ond mae’r plant yn y braf iawn – dim gwaith papur! dosbarth nofio. Gwyn: Bendigedig! Mae gwaith papur Angharad: Mae fy mhlant i’n dysgu gyda fi drwy’r amser yn yr ysgol. nofio ar nos Lun, ond maen nhw mewn Ddest ti i weld ein cyngerdd ni yn yr dosbarth jiwdo heno. Dyna pam dw i’n ysgol neithiwr? mynd i’r caffi yma. Wyt ti eisiau dod am Angharad: Naddo. Ro’n i’n gweithio. goffi? Est ti? Gwyn: Dim diolch. Dw i’n mynd i Gwyn: Do, wrth gwrs. Roedd e’n dda chwarae badminton. Beth yw oed iawn. Roedd y plant wedi ymarfer am dy blant di, ’te? Tua deg oed? wythnosau. Angharad: Nage, mae Jac yn Angharad: Dw i’n siŵr. Wel, pob hwyl ddeuddeg a bydd Siân yn wyth y mis gyda’r badminton! nesa. Gwyn: Diolch!

Enw Beth maen nhw’n Ble maen nhw’n Ble aethon nhw mynd i wneud heno? gweithio? neithiwr?

Gwyn Uned 20 / Mynediad 313

Angharad

Beth maen nhw’n Enw Oed nawr? mynd i wneud heno?

Plant Gwyn

Plant Angharad 314 Uned 20 / Mynediad

3. Ysgrifennwch bum brawddeg am beth dych chi’n hoffi ei wneud yn eich amser sbâr.

Gair gan y tiwtor: Uned 21 / Mynediad 315

Gwaith cartref Uned 21 (dau ddeg un)

1. Newidiwch chi > ti:

i. Golchwch eich car!

ii. Ewch adre!

iii. Byddwch yn ofalus!

iv. Trowch i’r dde.

2. Newidiwch ti > chi:

i. Paid â phoeni!

ii. Dere ‘ma!

iii. Cofia dy allweddi!

iv. Gwna dy waith!

3. Rhowch gyngor i rywun – sut i ddysgu Cymraeg yn dda/Give someone advice on how to learn Welsh. i.

ii.

iii.

4. Edrychwch ar yr arwyddion. Dwedwch wrth ffrind beth i wneud/ Look at the signs and tell your friend what they must do. i. Dim ffordd allan CERDDWYR No exit PEDESTRIANS ii.

Allanfa dân iii. Fire exit SLOW iv. ARAF v. 316 Uned 21 / Mynediad

5. Ysgrifennwch nodyn at eich ffrind yn dweud bod chi’n mynd i ffwrdd am wythnos. Gofynnwch i’ch ffrind wneud pedwar peth yn y tŷ/yr ardd/y dre/y gwaith/Write a note to your friend saying that you are going away for a week. Ask your friend to do 4 jobs in the house/garden/town/work.

6. Ysgrifennwch gwestiwn yn defnyddio’r geiriau yma:

i. Sut

ii. Byw

iii. Neithiwr

iv. Teulu

v. I swper

7. Edrychwch o gwmpas (around) ble dych chi’n byw erbyn yr wythnos nesa a ffeindiwch arwyddion Cymraeg neu ddwyieithog(bilingual) – tynnwch lun gyda chamera neu ffôn os dych chi’n gallu!

Gair gan y tiwtor: Uned 22 / Mynediad 317

Gwaith Cartref Uned 22 (dau ddeg dau)

1. Beth yw’r cwestiwn? Dilynwch y patrwm:

Mae Wrecsam yn chwarae heno. Pwy sy’n chwarae heno?

i. Mae Sam yn gweithio dydd Sadwrn.

ii. Mae Jac yn byw yn y pentref.

iii. Mae ugain yn mynd i’r parti.

iv. Mae deg o blant ar y cwrs.

v. Mae Mari ar y ffôn.

vi. Mae drama newydd ar S4C heno. 318 Uned 22 / Mynediad

2. Ysgrifennwch gerdyn post yn defnyddio’r 5 gair yma:

neithiwr heulog yfory gwesty bwyta

9 Mehefin Annwyl Chris

Chris Morris

2 Ffordd y Bryn Caerddinas Cymru SY12 2DL

Pob hwyl,

Uned 22 / Mynediad 319

3. Hysbysebion Advertisements

Darllenwch yr hysbysebion yma. Yna, atebwch y cwestiynau sy’n dilyn ar sail yr wybodaeth yn yr hysbysebion. Does dim rhaid defnyddio brawddegau. Read these advertisements. Then, answer the questions which follow on the basis of the information in the advertisements. You do not need to use sentences.

Recordio Carolau Dosbarth nofio Nadolig Dych chi eisiau dysgu sut i Dewch i ganu! nofio? Mae dosbarth bob nos Fawrth yn y ganolfan hamdden Mae cwmni teledu Arad yn rhwng 6.00 a 7.00. recordio noson o garolau Nadolig nos Wener 8 Mehefin o Cost: £5 y sesiwn 7 o’r gloch ymlaen yng Nghapel I bobl sy ddim yn gallu nofio. Moreia (dros y ffordd i’r ysgol gynradd). Tiwtor: Gwyn Jones Ffoniwch 07797 263514 Mynediad am ddim, a phaned o de ar hanner amser. Bydd y rhaglen ar y teledu ar ddydd Nadolig eleni. Bingo! Dewch i chwarae Bingo yn neuadd y pentre bob nos Iau o 7.00 tan 11pm. Dych chi’n gallu ennill pum deg punt! Pris mynediad: £2 y person Aled Gwyndaf yw’r bingo-feistr. Llawer o hwyl! 320 Uned 22 / Mynediad

i. Faint o’r gloch maen nhw’n dechrau recordio’r rhaglen?

ii. Ble mae’r capel?

iii. Faint yw cost mynd i’r noson recordio?

iv. Pryd bydd pobl yn gweld y rhaglen?

v. Faint o’r gloch mae’r dosbarth nofio’n dechrau?

vi. I bwy mae’r dosbarth nofio?

vii. Pwy yw Gwyn Jones?

viii. Ar ba noson mae’r bingo?

ix. Pryd mae’r bingo’n gorffen?

x. Faint mae’n bosib ei ennill yn y bingo? Uned 22 / Mynediad 321

4. Chwilair: Ffeindiwch y geiriau. byw yfory Ble yn wreiddiol penwythnos nesa Pryd enw amser sbâr Sut teulu gwyliau Faint plant tywydd mynd car i swper o’r gloch gweithio i frecwast hoffi neithiwr cerdded ddoe darllen heno gallu

b i s w p e r u a i l y w g i dd h e dd i w p r y d o f c e f l e b ff o g a ll u u i o r g r t n a l p e ng i t o dd r â h e l o d ll m i n y i o i y b n c p r ph i b y w th r rh e s s e w t a th a w y i u i w r y r ll a b c e r dd e d c ff e w ch e r s d p e n w y th n o s n e s a t ff o r g l o ch a h u y w m d e dd d n y m u l u e t n i a f ch d n e i th i w r s o n th y w a

5. Gofynnwch 5 cwestiwn o’r geiriau. i. 322 Uned 22 / Mynediad

ii.

iii.

iv.

v.

6. Erbyn y wers nesa, awgrymwch (suggest) ble byddwch chi’n gallu mynd i ymarfer Cymraeg cyn diwedd y cwrs yn ystod gwers (during a lesson) – fallai caffi/siop/tafarn/amgueddfa/canolfan.... Byddwch chi’n pleidleisio (vote) yr wythnos nesa am y syniad gorau!

Gair gan y tiwtor: Uned 23 / Mynediad 323

Gwaith cartref Uned 23 (dau ddeg tri)

1. Llenwch y bylchau:

i...... rhaid i chi fynd? ii. Does ...... rhaid iddyn nhw dalu. iii. Rhaid ...... fe brynu car newydd. iv. Rhaid ...... hi siarad Cymraeg â’r cymdogion. v. Rhaid iddyn ...... wrando yn y dosbarth.

2. Atebwch. Defnyddiwch ‘rhaid’ yn eich ateb.

i. Pam dych chi ddim yn dod i’r dosbarth nesa?

ii. Pam dyw’r plant ddim yn yr ysgol?

iii. Pam maen nhw’n mynd i’r siop?

3. Rhowch gyngor/Give advice (Rhaid ...): i. Mae pen tost gyda fi. ii. Mae’r ffliw ar mam-gu. iii. Mae’r plant wedi blino. iv. Does dim arian gyda Tomos. v. Mae Ceri eisiau cadw’n heini.

4. Darllen a Deall Darllenwch y ddeialog, ac yna llenwch y gridiau.

Siân: Bore da, Dillad Dandi, Llanaber. Siân sy’n siarad. Gaf i helpu? Gwyneth: Cewch. Gwyneth Jones dw i. Dw i’n rhedeg y siop flodau yn Llanaber. Siân: Dw i’n gwybod. Sut dych chi, Mrs Jones? Gwyneth: Iawn, diolch. Dych chi’n gwerthu gwisg ysgol i blant Ysgol y Parc? 324 Uned 23 / Mynediad

Siân: Ydyn. Maen nhw mewn stoc yma. Pryd dych chi eisiau dod i’r siop i gael y dillad, Mrs Jones? Gwyneth: Rhaid i fi ddod i’r dre i siopa dydd Sadwrn, felly gwela i chi dydd Sadwrn... Siân: Mae’r siop ar agor o hanner awr wedi naw tan bump o’r gloch bob dydd, ond dw i’n cau’r siop am un o’r gloch ddydd Sadwrn yma, achos rhaid i fi fynd i weld fy mam. Gwyneth: Dych chi’n lwcus. Rhaid i fi agor y siop flodau am saith o’r gloch bob bore. Mae fy ngŵr i’n mynd â’r ferch i’r ysgol. Siân: Ydy hi yn Ysgol y Parc? Gwyneth: Nac ydy, ddim eto, ond bydd hi’n mynd yno ym mis Medi. Mae hi’n un ar ddeg oed. Siân: Mae fy merch i yn Ysgol y Parc yn barod. Mae hi’n ddeuddeg oed. Gwyneth: Ydy eich merch chi’n hoffi’r ysgol? Siân: Ydy. Mae hi’n chwarae llawer o hoci. Gwyneth: Dyw fy merch i ddim yn hoffi chwaraeon. Mae hi’n hoff o chwarae’r trwmped. Siân: Bydd hi’n hapus iawn yn yr ysgol, dw i’n siŵr. Mae band pres da iawn gyda nhw.. Rhaid i fi fynd. Gwela i chi ar iard yr ysgol y flwyddyn nesa! Gwyneth: Siŵr o fod. Diolch yn fawr. Uned 23 / Mynediad 325

Enw Ble maen nhw’n Beth maen nhw’n Pryd maen nhw’n gweithio? mynd i’w wneud dydd dechrau gweithio Sadwrn? bob bore?

Siân 1 2 3

Gwyneth 4 5 6

Enw Faint yw oed...? Beth maen nhw’n hoffi ei wneud? merch Siân 7 8

merch 9 10 Gwyneth 326 Uned 23 / Mynediad

5. Erbyn y wers nesa, ysgrifennwch sgript “Rhaid i chi…” am yr ardal ble dych chi’n byw i helpu ymwelwyr, e.e. Rhaid i chi fynd i’r parc. By the next lesson, write a script using Rhaid i chi about the area where you live to help visitors, e.g. Rhaid i chi fynd i’r parc.

Gair gan y tiwtor: Uned 24 / Mynediad 327

Gwaith cartref Uned 24 (dau ddeg pedwar)

1. Atebwch: (Defnyddiwch “Cyn i fi/Ar ôl i fi”)

i. Pryd cawsoch chi frecwast heddiw?

ii. Pryd byddwch chi’n cael brecwast yfory?

iii. Pryd cawsoch chi baned ddiwetha?

iv. Pryd byddwch chi’n cael paned nesa?

v. Pryd edrychoch chi ar eich ffôn chi ddiwetha?

vi. Pryd byddwch chi’n edrych ar eich ffôn chi nesa?

vii. Pryd symudoch chi dŷ ddiwetha?

viii. Pryd byddwch chi’n symud tŷ nesa?

2. Ysgrifennwch bum pwynt am ddoe, a phump am yfory. Defnyddiwch “ar ôl i fi” neu “cyn i fi” bob tro:

DDOE e.e. “Ar ôl i fi godi, gwnes i baned”

i.

ii.

iii. 328 Uned 24 / Mynediad

iv.

v.

YFORY e.e. “Cyn i fi fynd i’r gwely, bydda i’n mynd â’r ci am dro.”

vi.

vii.

viii.

ix.

x.

3. Hysbysebion/Advertisements

Darllenwch yr hysbysebion yma. Yna, atebwch y cwestiynau sy’n dilyn ar sail yr wybodaeth yn yr hysbysebion. Does dim rhaid defnyddio brawddegau. Read these advertisements. Then, answer the questions which follow on the basis of the information in the advertisements. You do not need to use sentences.

Ysgol Roc Dewch i gwrs gitâr gyda’r gitarydd enwog Jeff Peck. Yn Neuadd y Dre, Caellydan. Dydd Sadwrn, 31 Hydref o 10 y bore tan 5 y prynhawn. Dewch â’ch gitâr drydan. Ffoniwch Ffred Ffrimstone ar 01339 44590 am le. Pris llawn: £30 Uned 24 / Mynediad 329

Dosbarth Dawnsio Bol Tiwtor: Martha Jones Yng Nghanolfan Gymunedol, Brodawel. 7.00-9.00 bob nos Fercher. Dechrau: 5 Medi £50 am 5 dosbarth. Rhaid talu yn y dosbarth cynta. Ffoniwch Martha ar 01678 457492 neu e-bostiwch [email protected]

Bydd Megan Evans yn agor ei chaffi newydd am 8.00 bore Llun, 12 Mehefin! Caffi’r Groes Prynwch un brecwast mawr a chael un arall am ddim! Bydd y chef teledu Chris Evans, brawd Megan, yno yn y prynhawn. Dewch i gwrdd â fe!

Cwestiynau i. Pam mae Jeff Peck yn enwog? ii. Ble mae Neuadd y Dre? iii. Am faint o’r gloch mae’r cwrs gitâr yn dechrau? iv. Beth yw gwaith Martha Jones? v. Ar ba noson mae’r dosbarth dawnsio bol? vi. Faint yw pris pump dosbarth dawnsio? vii. Pryd mae rhaid i chi dalu am y cwrs? viii. Caffi pwy yw Caffi’r Groes? ix. Sut dych chi’n gallu cael brecwast am ddim? x. Pryd bydd brawd Megan yn y caffi? 330 Uned 24 / Mynediad

4. Llenwi bylchau Gap-filling

Llenwch y bylchau yn y brawddegau yma, gan ddefnyddio’r sbardun mewn cromfachau neu’r llun, fel y bo’n briodol: Fill the gaps in these sentences, using the prompts in brackets or the pictures, as appropriate:

i. Dw i’n hoffi yn y parc.

ii. Mae John yn gweithio swyddfa fawr.

iii. Oes coffi ar y bwrdd? (4)

iv. Beth (gwneud) hi neithiwr?

v. Roedd hi’n ddoe.

vi. Faint yw oed Aled? (3) oed.

vii. Dw i’n byw ym Bangor

viii. Dw i’n mynd i’r gwely am hanner wedi deg. 10.30

ix. Gaf i ofyn cwestiwn, os chi’n dda?

x. Rhaid ni dalu’r bil.

Gair gan y tiwtor: Uned 25 / Mynediad 331

Gwaith cartref Uned 25 (dau ddeg pump)

1. Cyfieithwch/Translate:

i. There is a new menu in the cafe.

The menu is on the table.

ii. Is there a restuarant in the village?

Is the restaurant expensive?

iii. There’s no toilet in the village.

The toilet isn’t working.

2. Llenwch y bylchau:

i. Beth eich chi? ii. o’r gloch hi? iii. Sut mae’r ? iv. Ble car? v. mae’r dosbarth?

3. Atebwch y cwestiynau yma gyda brawddeg lawn (full sentence):

i. Ble dych chi’n byw?

ii. O ble dych chi’n dod yn wreiddiol?

iii. Ble aethoch chi i’r ysgol? 332 Uned 25 / Mynediad

iv. Beth yw’ch gwaith chi?

v. Oes teledu gyda chi?

vi. Oes anifeiliaid anwes gyda chi?

vii. Ble aethoch chi ar eich gwyliau diwetha?

viii. Beth wnaethoch chi ddoe?

ix. Beth wnaethoch chi neithiwr?

x. Beth wnaethoch chi y penwythnos diwetha?

xi. Beth dych chi’n ei wneud y penwythnos nesa?

xii. Beth dych chi’n hoffi ei wneud yn eich amser sbâr?

xiii. Ble dych chi’n dysgu Cymraeg?

xiv. Sut daethoch chi yma heddiw (i’r dosbarth)?

xv. Beth dych chi’n ei hoffi ar y teledu? Uned 25 / Mynediad 333

xvi. Beth mae’n rhaid i chi ei wneud yfory? xvii. Sut mae’r tywydd heddiw? xviii. Sut roedd y tywydd ddoe? xix. Am faint o’r gloch dych chi’n codi fel arfer? xx. Beth o’ch chi’n hoffi ei wneud pan o’ch chi’n blentyn? 334 Uned 25 / Mynediad

4. Portread/ Portrait

Ysgrifennwch 5 brawddeg am y person yn y llun yn defnyddio’r wybodaeth yn y symbolau. Write 5 sentences about the person in the picture using the information in the symbols around him.

gwaith yn Dafydd wreiddiol

Pwllheli

hoffi plant

y penwythnos diwetha

Dyma Dafydd.

i.

ii.

iii.

iv.

v. Uned 25 / Mynediad 335

5. Ysgrifennwch fwletin tywydd i S4C am yr wythnos:

Sut roedd y tywydd yng Nghymru ddoe? Sut mae’r tywydd heddiw? Sut bydd y tywydd heno, yfory a dros y penwythnos?

Dyma’r bwletin tywydd. Ddoe yn wreiddiol

Heddiw

Heno

Yfory

a dros y penwythnos

felly

A dyna’r bwletin tywydd. 336 Uned 25 / Mynediad

Gair gan y tiwtor: Uned 26 / Mynediad 337

Gwaith cartref Uned 26 (dau ddeg chwech)

1. Newidiwch: e > hi:

i. Beth yw lliw ei lygaid e?

ii. Beth yw ei enw e?

iii. Beth yw ei rif ffôn e?

iv. Roedd ei wallt e’n ddu.

v. Roedd ei dad e’n gyrru lori.

vi. Mae e wedi torri ei goes e.

2. Newidiwch: hi > e:

i. Beth yw mêc ei char hi?

ii. Beth yw ei hoed hi?

iii. Beth yw lliw ei gwallt hi?

iv. Ydy ei phlant hi yn yr ysgol?

v. Mae ei phartner hi wedi ymddeol.

vi. Mae ei gwaith hi’n brysur. 338 Uned 26 / Mynediad

3. Cymharwch (compare) chi a’r cymdogion, e.e.

Mae ein car ni’n hen, mae eu car nhw’n newydd.

i.

ii.

iii.

4. Darllenwch y ddeialog ac atebwch y cwestiynau:

Mae Lowri a Tracy’n cwrdd yn y parc.

Lowri: Tracy! Sut mae’r hwyl?

Tracy: O, ddim yn ddrwg. Mae pen tost gyda fi ar ôl bod gyda’r ddau fachgen drwy’r dydd.

Lowri: Mae’n anodd, dw i’n gwybod. Dim ond un sy gyda fi, a dw i wedi blino bob dydd drwy’r dydd!

Tracy: Dw i’n gwybod. Es i i’r gwely neithiwr am wyth o’r gloch.

Lowri: Dw i’n eitha lwcus. Daeth fy mam aton ni neithiwr i edrych ar ôl Gwenllian, felly es i a fy ng ˆwr am bryd o fwyd.

Tracy: Do? Ble aethoch chi?

Lowri: Aethon ni i’r lle newydd ar y stryd fawr. Rwyt ti’n gwybod… maen nhw’n gwneud pasta da iawn.

Tracy: O ie. Mae fy mam i wedi bod yno. Mae hi’n hoffi coginio bwyd yr Eidal, ac roedd hi’n hapus iawn gyda’r lle. Uned 26 / Mynediad 339

Lowri: Mae dy fam di’n dda am goginio, on’d yw hi?

Tracy: Ydy.

Lowri: Mae fy mam i’n help mawr hefyd, ond mae hi’n brysur yn chwarae bowls yn yr haf.

Tracy: Ydy hi’n gweithio o gwbl?

Lowri: Nac ydy. Mae hi wedi ymddeol o’r ysbyty. Beth am dy fam di?

Tracy: Mae hi’n gweithio’n rhan-amser yn yr ysgol erbyn hyn. Mae hi’n hoffi dweud fel jôc, ‘dw i’n fam-gu amser llawn’!

Lowri: Ha! Mae’r plant yma’n barod i fynd adre.

Tracy: Ydyn. Hwyl, Lowri.

Beth sy’n bod Faint o blant sy Beth wnaethon Enw arnyn nhw? gyda nhw? nhw neithiwr?

1. 2. 3. Lowri

4. 5. 6. Tracy

Beth maen nhw’n Ble maen Enw hoffi’i wneud? nhw’n gweithio?

7. 8. Mam Lowri

9. 10. Mam Tracy 340 Uned 26 / Mynediad

Nawr, ysgrifennwch bedair brawddeg (sentences) am Lowri, a phedair am Tracy.

Lowri, e.e. Mae plentyn gyda hi.

i.

ii.

iii.

iv.

Tracy, e.e. Aeth hi i’r gwely am wyth o’r gloch neithiwr.

i.

ii.

iii.

iv.

Gair gan y tiwtor: Uned 27 / Mynediad 341

Gwaith cartref Uned 27 (dau ddeg saith)

1. Beth yw'r cwestiwn?

i. Cartref yw enw’r tŷ.

ii. Jac a Craig yw enwau’r cymdogion.

iii. CJ19 HHA yw rhif y car.

iv. Coch yw lliw fy ngwallt i.

2. Atebwch:

i. Beth yw lliw eich car chi?

ii. Beth yw lliw eich llygaid chi?

iii. Beth yw enw’ch deintydd chi?

iv. Beth yw enw’ch ffrind gorau chi?

3. Ysgrifennwch y paragraff yn y trydydd person/ Rewrite the paragraph in the third person:

Dw i’n byw gyda fy nhad i, Elfed, ym Mhwllheli. Dw i’n gweithio gyda fy nhad hefyd ond dw i ddim yn mwynhau’r gwaith. Does dim plant gyda fi. Dw i’n hoffi darllen a mynd i’r sinema gyda ffrindiau. Es i i’r dosbarth Cymraeg neithiwr a dysgais i lawer. Mae’r tiwtor yn dda iawn.

Mae John yn byw 342 Uned 27 / Mynediad

4. Ysgrifennwch frawddegau/gwestiynau yn dechrau gyda phob un o’r patrymau:

i. Dw i

ii. Does dim

iii. Ro’n i

iv. Fyddan nhw

v. Mae e wedi

vi. Ydy hi wedi

vii. O’t ti

viii. Fydda i ddim

ix. Dych chi wedi

5. Geirfa Uned 26. Llenwch y bylchau:

i. Mab eich brawd yw eich

ii. Dych chi’n mynd i’r theatr i weld

iii. “Mae eich yn canu. Atebwch e!”

iv. Mae un ar ddeg o chwaraewyr pêl-droed mewn

v. Siân yw fy enw cynta i. Jones yw fy

vi. Mae plant yn hoffi chwarae yn y Uned 27 / Mynediad 343

6. Ysgrifennwch gerdyn post yn cynnwys y geiriau isod i gyd. Does dim rhaid iddyn nhw fod yn y drefn yma. Dylech chi ysgrifennu rhwng 50 a 60 gair. Write a postcard including all these words. They do not have to be in this order. You should write between 50 and 60 words ddoe bwyd yfory darllen braf

7 Mehefin

Annwyl

Chris Morris

2 Ffordd y Bryn Caerddinas Cymru SY12 2DL

Pob hwyl,

344 Uned 27 / Mynediad

Gair gan y tiwtor: Uned Arholiad / Mynediad 345

Gwaith cartref (Arholiad) 1. Ysgrifennu Cerdyn Post

1. Cerdyn Post Postcard

Ysgrifennwch gerdyn post yn cynnwys y geiriau isod i gyd. Does dim rhaid iddyn nhw fod yn y drefn yma. Dylech chi ysgrifennu rhwng 50 a 60 gair. Write a postcard including all these words. They do not have to be in this order. You should write between 50 and 60 words

cerdded heno ddoe ystafell gwlyb

6 Mehefin

Annwyl Ann,

Ann Evans

3 Heol y Môr Llanaber Cymru SA11 2NJ

Pob hwyl,

346 Uned Arholiad / Mynediad

2. Edrychwch ar y geiriau ‘Gofyn cwestiwn’ ar dudalen 267 ac ysgrifennwch gwestiwn i fynd gyda phob gair. Defnyddiwch ddarn o bapur (Use a piece of paper.)

Gair gan y tiwtor: 347

Geirfa ben. – fem., gwr. – masc., ll. – pl., gw. – see, bôn – stem

A annwyd (gwr.) – a cold; anwydau – colds annwyl – dear, beloved a (+ Treiglad Llaes) – and anodd – difficult a dweud y gwir – to be honest anrheg (ben.) – a gift; anrhegion – gifts Abertawe – Swansea apwyntiad (gwr.) – an appointment; actor (gwr.) – an actor; actorion - actors apwyntiadau – appointments actores (ben.) – an actress; actoresau ar (+ Treiglad Meddal) – on – actresses ar gael – available ac ati – et cetera ar lan… – on the banks of…, on the shore of achos – because ar ôl – after, following adeilad (gwr.) – a building; adeiladau ar unwaith – at once – buildings ar werth – for sale adeiladu – to build (bôn: adeilad- ) araf – slow adeiladwr (gwr.) – a builder; adeiladwyr arall – other – builders arbennig – special adolygu – to revise (bôn: adolyg- ) archebu – to order, to book, to reserve adre – home (homeward) (bôn: archeb- ) e.e. ‘mynd adre’ – going home ardderchog – excellent afon (ben.) – a river; afonydd – rivers arholiad (gwr.) – an exam; arholiadau – afreolaidd – irregular exams agor – to open (bôn: agor- ) arian (gwr.) – money, silver agos – near aros – to wait (bôn: arhos- ) allan – out ateb – to answer (bôn: ateb- ) allwedd (ben.) – a key; allweddi (De ateb (gwr.) – an answer; atebion – answers Cymru) – keys athrawes (ben.) – a female teacher; am – about athrawesau – female teachers ambiwlans (gwr.) – an ambulance; athro (gwr.) – a male teacher; athrawon – ambiwlansys – ambulances male teachers amgueddfa (ben.) – a museum; athro llanw (gwr.) – a supply teacher amgueddfeydd – museums aur (gwr.) – gold aml – often awdur (gwr.) – an author; awduron – authors amser (gwr.) – time, a time awr (ben.) – an hour; oriau – hours amser sbâr – spare time awyren (ben.) – an aeroplane; awyrennau angel (gwr.) – an angel; angylion – angels – aeroplanes angen – to need angen (gwr.) - a need; anghenion – B needs anghofio –to forget (bôn: anghofi- ) babi (gwr.) – baby; babis – babies anghywir – incorrect, wrong bach – small angor (gwr.) – an anchor; angorau – bachgen (gwr.) – a boy; bechgyn – boys anchors bag (gwr.) – a bag; bagiau – bags anifail (gwr.) – an animal; anifeiliaid – banana (gwr.) – a banana; bananas – animals bananas anifail anwes (gwr.) – a pet banc (gwr.) – a bank; banciau – banks 348

bar (gwr.) – a bar; bariau – bars bugail (gwr.) – a shepherd; bugeiliaid – bara (gwr.) – bread shepherds bargen (ben.) – a bargain; bargeinion – bwletin (gwr.) – a bulletin; bwletinau – bargains bulletins barn (ben.) – opinion; barnau – opinions bwrdd (gwr.) – a table; byrddau – tables bechgyn – boys (gw. bachgen) bwrw eira – to snow bechod! – what a pity! (Gogledd Cymru) bwrw glaw – to rain beic (gwr.) – a bike; beiciau – bikes bws (gwr.) – a bus; bysiau – buses beic modur (gwr.) – a motor bike; beiciau bwyd (gwr.) – food; bwydydd – foods modur – motor bikes bwydlen (ben.) – a menu; bwydlenni – beiro (gwr.) – a biro; beiros – biros menus bendigedig – brilliant bwydo – to feed (bôn: bwyd- ) berwi – to boil (bôn: berw- ) bwyta – to eat (bôn: bwyt- ) beth? – what? bwyty (gwr.) – a restaurant; bwytai – beth bynnag – anyway, whatever restaurants bisged (ben.) – a biscuit; bisgedi – byd (gwr.) – a world; bydoedd – worlds biscuits byr – short ble? – where? bys (gwr.) – a finger; bysedd – fingers blin – angry (Gogledd Cymru) byth – ever, never blodyn (gwr.) – a flower;blodau – flowers byw – to live blwyddyn (ben.) – a year; blynyddoedd – years C blynyddoedd – years (gw. blwyddyn) bod – to be cacen (ben.) – a cake; cacennau – cakes bol / bola (gwr.) – a stomach; boliau – cadair (ben.) – a chair; cadeiriau – chairs stomachs cadw – to keep, to reserve (bôn: cadw- ) bore (gwr.) – a morning; boreau – cadw’n heini – to keep fit mornings cael – to have, to get bowlio – to bowl (bôn: bowli- ) Caerdydd – Cardiff braf – fine caffi (gwr.) – a café; caffis cafés– braich (ben.) – an arm; breichiau – arms Calan Gaeaf – Halloween brawd (gwr.) – a brother; brodyr – Calan Mai – May Day brothers camera (gwr.) – a camera; camerâu – brecwast (gwr.) – a breakfast; cameras brecwastau – breakfasts campfa (ben.) – a gym; campfeydd – brechdan (ben.) – a sandwich; gyms brechdanau – sandwiches cân (ben.) – a song; caneuon – songs breichiau – arms (gw. braich) canol (gwr.) – centre, middle bron – nearly canolfan (ben.) – a centre; canolfannau – brws (gwr.) – a brush; brwsys – brushes centres brwsio – to brush (bôn: brwsi- ) canu – to sing (bôn: can- ) brysio – to hurry (bôn: brysi- ) capel (gwr.) – a chapel; capeli – chapels buan – soon capten (gwr.) – a captain; capteiniaid – captains 349

car (gwr.) – a car; ceir – cars cloc larwm (gwr.) – an alarm clock; cariad (ben.) – a girlfriend; cariadon – clociau larwm – alarm clocks girlfriends clust (ben.) – a ear; clustiau – ears cariad (gwr.) – a boyfriend; cariadon – clwb (gwr.) – a club; clybiau – clubs boyfriends clywed – to hear (bôn: clyw- ) carafán (ben.) – a caravan; carafanau – coch – red caravans codi – to get up, to lift, to pick up (bôn: cardiau – cards (gw. cerdyn) cod- ) cario – to carry (bôn: cari- ) coeden (ben.) – a tree; coed – trees cartref (gwr.) – a home; cartrefi – homes coes (ben.) – a leg; coesau – legs caru – to love (bôn: car- ) cofio –to remember (bôn: cofi- ) casglu – to collect (bôn: casgl- ) coffi (gwr.) – coffee castell (gwr.) – a castle; cestyll – castles coginio – to cook (bôn: cogini- ) cath (ben.) – a cat; cathod – cats cogydd (gwr.) – a (male) cook, chef; cau – to close (bôn: cae- ) cogyddion – cooks, chefs cawl (gwr.) – soup; cawliau – soups cogyddes (ben.) – a (female) cook, chef; cawod (ben.) – a shower; cawodydd – cogyddion – cooks, chefs showers côr (gwr.) – a choir; corau – choirs caws (gwr.) – cheese; cawsiau – cheeses cost (ben.) – cost; costau – costs ceir – cars (gw. car) côt (ben.) – a coat; cotiau – coats ceffyl (gwr.) – a horse; ceffylau –horses crac – angry (De Cymru) cefn (gwr.) – a back; cefnau – backs credu – to believe (bôn: cred- ) cefnder (gwr.) – a (male) cousin; cefndryd crempog (ben.) – a pancake; crempogau – (male) cousins – pancakes cefnogi (bôn: cefnog-) – to support criced – cricket ceg (ben.) – a mouth; cegau – mouths croeso – welcome cegin (ben.) – a kitchen; ceginau – cuddio – to hide (bôn: cuddi- ) kitchens cur pen (gwr.) – a headache ceiniog (ben.) – a penny; ceiniogau – (Gogledd Cymru) pennies cwestiwn (gwr.) – a question; cwestiynau cenedlaethol – national – questions cerdded – to walk (bôn: cerdd- ) cwm (gwr.) a valley; cymoedd – valleys cerddor (gwr.) – a musician; cerddorion – cwmni (gwr.) – a company; cwmnïau – musicians companies cerddoriaeth (ben.) – music cŵn – dogs (gw. ci) cerdyn (gwr.) – a card; cardiau – cards cwrdd (â) – to meet (someone) ci (gwr.) – a dog; cŵn – dogs cwrs (gwr.) – a course; cyrsiau – courses cig (gwr.) – meat; cigoedd – meats cwrw (gwr.) – beer cig eidion (gwr.) – beef cychwyn – to begin (bôn: cychwynn- ) cig moch (gwr.) – bacon cyfarfod (gwr.) – a meeting; cyfarfodydd cig oen (gwr.) – lamb meat – meetings cinio (gwr.) – dinner, lunch; ciniawau – cyfarfod – to meet dinners, lunches cyfarth – to bark (bôn: cyfarth- ) clên – agreeable, nice (Gogledd Cymru) 350

cyfeiriad (gwr.) – an address; cyfeiriadau Ch – addresses cyfenw (gwr.) – a surname; cyfenwau – chi – you (plural and formal singular) surnames chwaer (ben.) – a sister; chwiorydd – cyfieithu –to translate (bôn: cyfieith- ) sisters cyflym –fast, quick chwaith – either cyfnither (ben.) – a (female) cousin; chwarae – to play (bôn: chwarae- ) cyfnitherod – (female) cousins chwaraeon – sports cyfrifiadur (gwr.) –a computer; chwarter (gwr.) – a quarter; chwarteri – cyrifiaduron –computers quarters cyfweliad (gwr.) – an interview; chwerthin – to laugh (bôn: chwerthin- ) cyfweliadau – interviews chwiorydd – sisters (gw. chwaer) cylchgrawn (gwr.) – a magazine; chwith – left cylchgronau – magazines cymaint – so much D cymdogion – neighbours (gw. cymydog) cymoedd – valleys (gw. cwm) da – good Cymraeg (ben.) – Welsh da-da – sweets (Gogledd Cymru) Cymru (ben.) – Wales dail – leaves (gw. deilen) Cymraes (ben.) – a Welshwoman dal – to catch (bôn: dali- ) Cymro (gwr.) – a Welshman dallt – to understand (bôn: dallt- ) Cymry – Welsh people (Gogledd Cymru) cymryd – to take (bôn: cymer- ) damwain (ben.) – an accident; cymydog (gwr.) – a neighbour; damweiniau – accidents cymdogion – neighbours dan (+ Treiglad Meddal) – under cymylog – cloudy dangos – to show (bôn: dangos- ) cyn – before dannodd (ben.) – toothache cyngerdd (gwr.) – a concert; dant (gwr.) – a tooth; dannedd – teeth cyngherddau – concerts darllen – to read (bôn: darllen- ) cyngor (gwr.) – a council, advice; darn (gwr.) – a piece; darnau – pieces cynghorau – councils dathlu – to celebrate (bôn: dathl- ) cynnar – early dau (+Treiglad Meddal) – two cynnes – warm dawnsio – to dance (bôn: dawnsi- ) cynnwys – to include de (gwr.) – south cynta(f) – first de (ben.) – right cyrraedd – to arrive at, to reach (bôn: deall – to understand (bôn: deall- ) cyrhaedd- ) dechrau – to begin, to start cysgu – to sleep (bôn: cysg- ) (bôn: dechreu- ) cystadleuaeth (ben.) – a competition; deffro –to wake up (bôn: deffro- ) cystadlaethau – competitions defnyddio – to use (bôn: defnyddi-) cystadlu – to compete (bôn: cystadl-) deilen (ben.) – a leaf; dail – leaves cytuno – to agree (bôn: cytun- ) deintydd (gwr.) – a dentist; deintyddion – cyw iâr (gwr.) – chicken (meat) dentists del – pretty (Gogledd Cymru) 351

derbynnydd (gwr.) – receptionist; dydd Gwener – Friday derbynyddion – receptionists dydd Gŵyl Dewi – Saint David’s Day dewis (gwr.) a choice; dewisiadau – dydd Iau – Thursday choices dydd Llun – Monday dewis – to choose (bôn: dewis- ) dydd Mawrth – Tuesday diddordeb (gwr.) – an interest; dydd Mercher – Wednesdasy diddordebau – interests dydd Nadolig – Christmas Day diddorol – interesting dydd Sadwrn – Saturday diflas –miserable dydd Sul – Sunday digon – enough dydd (gwr.) – a day; dyddiau – days digwydd – to happen, to occur dyfalu – to guess (bôn: dyfal- ) (bôn: digwydd- ) dyma – here is, this is dillad – clothes (gw. dilledyn) dymuno – to wish (bôn: dymun- ) dilledyn (gwr.) – a garment; dillad – dyn (gwr.) – a man; dynion – men clothes dyna – there is dim – zero dyna drueni! – what a pity! (De Cymru) dim byd – nothing dyna pam – that’s why dim ond – only dynes (ben.) – woman (Gogledd Cymru) dinas (ben.) – a city; dinasoedd – cities dysgu – to teach (bôn: dysg- ) diod (ben.) – a drink; diodydd – drinks diog – lazy Dd diolch – thanks di-waith – unemployed ddoe – yesterday diwetha – last (previous) diwrnod (gwr.) – a day; diwrnodau – days E dod – to come dolur gwddw (gwr.) – sore throat ebost (gwr.) – email; ebyst – emails (Gogledd Cymru) echdoe – the day before yesterday dosbarth (gwr.) – a class; dosbarthiadau edrych ar – to watch, to look at – classes (bôn: edrych- ) drama (ben.) – a play; dramâu – plays efo – with (Gogledd Cymru) dringo – to climb (bôn: dring- ) eglwys (ben.) – a church; dros (+ Treiglad Meddal) – over eglwysi – churches drud – expensive eira (gwr.) – snow drwg – bad eisiau – to want drwodd – through eistedd – to sit (bôn: eistedd- ) drws (gwr.) – a door; drysau – doors eitha – fairly, quite Duw (gwr.) – God ennill – to win (bôn: enill- ) dŵad – to come (Gogledd Cymru) enw (gwr.) – a name; enwau – names dweud – to say (bôn: dwed- ) enwog – famous dŵr (gwr.) – water; erioed – never dwyn – to steal (bôn: dyg- ) ers – since dwyrain (gwr.) – east ers talwm – a long time ago dydd Calan – New Year’s Day (Gogledd Cymru) 352

eryr (gwr.) – an eagle; eryrod – eagles ffurflen (ben.) – a form; ffurflenni forms– esgid (ben.) – a shoe; esgidiau / sgidiau ffyrdd –ways, roads (gw. ffordd) – shoes esgusodi – to excuse (bôn: esgusod- ) G eto – again ewythr (gwr.) – an uncle; ewythrod – gadael – to leave (bôn: gadaw- ) uncles gaeaf (gwr.) – winter gair (gwr.) – a word; geiriau – words F galw – to call (bôn: galw- ) gallu – to be able to, can (bôn: gall- ) (De faint – how much, how many Cymru) fel – as, like gardd (ben.) – a garden; gerddi – gardens fel arfer – usually garddio – to garden (bôn: garddi- ) felly – so, thus garddwr (gwr.) – a gardener; garddwyr – fi –me gardeners fideo (gwr.) – a video; fideos – videos garej (ben.) – a garage; garejis – garages finegr (gwr.) – vinegar geiriadur (gwr.) – a dictionary; geiriaduron – dictionaries Ff geiriau – words (gw. gair) gêm (ben.) – a game; gemau – games ffair (ben.) – a fair; ffeiriau –fairs gerddi – gardens (gw. gardd) ffatri (ben.) – a factory; ffatrïoedd – glanhau – to clean (bôn: glanheu- ) factories glaw (gwr.) – rain; ffeindio –to find (bôn: ffeindi- ) go lew – pretty good, middling (Gogledd ffenest (ben.) –a window; ffenestri – Cymru, Gorllewin Cymru) windows gobaith (gwr.) – hope; gobeithion – ffermio –to farm (bôn: ffermi- ) hopes ffermwr (gwr.) –a farmer; ffermwyr – gobeithio – to hope farmers gofalus – careful fferyllfa (ben.) – a pharmacy; fferyllfeydd gofyn – to ask (bôn: gofynn- ) – pharmacies gogledd (gwr.) – north ffigwr (gwr.) a– figure; ffigyrau figures– golau (gwr.) – a light; goleuadau – lights ffilm (ben.) a– film; ffilmiau films– golchi – to wash (bôn: golch- ) ffisig (gwr.) medicine;– ffisigau – goleuadau traffig – traffic lights medicines (Gogledd Cymru) golff (gwr.) –golf fflat (ben.) – a flat; fflatiau flats– gorau – best ffôn (gwr.) – a phone; ffonau phones– gorfod – to have to ffôn symudol – mobile phone gorffen – to finish, to end (bôn: gorffenn- ) ffonio –to phone (bôn: ffoni- ) goriad (gwr.) – a key; goriadau – keys ffordd (ben.) – a way, a road; ffyrdd – (Gogledd Cymru) ways, roads gorllewin (gwr.) – west Ffrainc – France gormod – too much ffrind (gwr.) –a friend; ffrindiau –friends gorsaf (ben.) – a station; gorsafoedd – ffrwyth (gwr.) – a fruit; ffrwythau –fruit(s) stations 353

gwaith (gwr.) – work; gweithiau – works gwylio – to watch (bôn: gwyli- ) gwallt (ll.) – hair gwyn – white gwan – weak gwynt (gwr.) – wind; gwyntoedd – winds gwanwyn (gwr.) – spring gwyntog – windy gwario – to spend (bôn: gwari- ) gyda – with (De Cymru) gwasanaeth (gwr.) – a service; gyda’r nos – in the evening gwasanaethau – services gyferbyn (+ â) – opposite gweddol – so-so gyrru – to drive (bôn: gyrr- ) gweithio – to work (bôn: gweithi- ) gyrrwr (gwr.) – a driver; gyrwyr – drivers gweithiwr (gwr.) – a worker; gweithwyr – workers Ng gweld – to see (bôn: gwel- ) gwell – better H gwely (gwr.) – a bed; gwelyau – beds gwenu – to smile (bôn: gwen- ) haf (gwr.) – summer; hafau – summers gwers (ben.) – a lesson; gwersi – lessons halen (gwr.) – salt gwerth (gwr.) – worth, value ham (gwr.) – ham gwerthu – to sell (bôn: gwerth- ) hanes (gwr.) – history; hanesion – gwesty (gwr.) – a hotel; gwestai – hotels histories gwin (gwr.) – wine; gwinoedd – wines hanner (gwr.) – a half; haneri – halves gwir (gwr.) – truth hapus – happy gwir neu gau – true or false haul (gwr.) – a sun gwirion – daft (Gogledd Cymru) hawdd – easy gwisgo – to dress, to wear (bôn: gwisg- ) heb (+ Treiglad Meddal) – without gwlad (ben.) – a country; gwledydd – hedfan – to fly (bôn: hedfan- ) countries heddiw (gwr.) – today Gwlad yr Iâ – Iceland heddlu (gwr.) – police gwleidydd (gwr.) – a politician; hefyd – also, too gwleidyddion – politicians hel – to collect (bôn: heli- ) (Gogledd gwlyb – wet Cymru) gwneud – to do, to make help (gwr.) – help gwobr (ben.) – a prize; gwobrau – prizes helpu – to help (bôn: help- ) gŵr (gwr.) – a husband, a man; gwŷr – hen – old husbands, men hen bethau – antiques gŵr tŷ (gwr.) – a house husband heno – tonight gwraig (ben.) – a wife, a woman; het (ben.) – a hat; hetiau – hats gwragedd – wives, women heulog – sunny gwraig tŷ – housewife hir – long gwrando ar – to listen to (bôn: hoci (gwr.) – hockey gwrandaw-) hoff – favourite gwreiddiol – original hoffi to– like (bôn: hoff- ) gwybod – to know hogan (ben.) – a girl, a lass; genod – girls, gŵyl (ben.) – a festival, a holiday; gwyliau lasses (Gogledd Cymru) – festivals, holidays 354

hogyn (gwr.) – a boy, a lad; hogiau – boys, Ll lads (Gogledd Cymru) hufen (gwr.) – cream llaeth (gwr.) – milk (De Cymru) hufen iâ (gwr.) – ice cream llais (gwr.) a voice; lleisiau – voices hwyl (ben.) – fun llawen – happy, merry hwyl – good-bye llawer – a lot hwyr – late llawn – full hydref (gwr.) – autumn; Hydref (gwr.) – llawr (gwr.) – a floor; lloriau – floors October lle (gwr.) – a place; lleoedd – places hyfryd – nice, pleasant lle? – where? (Gogledd Cymru) hysbyseb (ben.) – an advertisement; lled (gwr.) – width hysbysebion – advertisements Ilefrith (gwr.) – milk (Gogledd Cymru) llen (ben.) – a curtain; llenni – curtains I llenwi – to fill (bôn: llenw- ) llestr (gwr.) – a dish; llestri – dishes i (+ Treiglad Meddal) – to llinell (ben.) – a line; llinellau – lines i ffwrdd –away lliw (gwr.) – a colour; lliwiau – colours i fyny – up, upward lliw haul (gwr.) – a suntan i gyd – all Lloegr (ben.) – England i lawr – down, downward llond ceg (gwr.) – a mouthful iawn –OK, very llong (ben.) – a ship; llongau – ships iechyd (gwr.) – health llongyfarchiadau – congratulations ifanc – young llun (gwr.) – a picture; lluniau – pictures isio – to want (Gogledd Cymru) Llundain – London Iwerddon (ben.) – Ireland llwnc (gwr.) – a throat (De Cymru) llyfr (gwr.) – a book; llyfrau – books J llyfrgell (ben.) – a library; llyfrgelloedd – libraries jam (gwr.) – jam; jamiau – jams llyfrgellydd (gwr.) – a librarian; llyfrgellwyr joio – to enjoy (bôn: joi- ) – librarians llygad (gwr.) – an eye; llygaid – eyes L llynedd – last year llysfab (gwr.) – a stepson; llys feibion – ledled – throughout stepsons lemon (gwr.) – a lemon; lemonau – llysferch (ben.) – a step daughter; llys lemons ferched – step daughters Lerpwl – Liverpool llysiau – vegetables; lico – to like (bôn: lic-) (De Cymru) licio – to like (bôn: lici-) (Gogledd Cymru) M lifft (gwr.) – a lift; lifftiau – lifts lolfa (ben.) – a lounge; ma’s – out (De Cymru) lôn (ben.) – a lane; lonydd – lanes mab (gwr.) – a son; meibion – sons lwc (ben.) – luck mabwysiadu – to adopt (bôn: lwcus – lucky mabwysiad- ) 355

maes (gwr.) – a field; meysydd – fields modryb (ben.) – an aunt; modrabedd – maes parcio (gwr.) – car park aunts mam (ben.) – a mother; mamau – moddion – medicine mothers môr (gwr.) – a sea; moroedd – seas mam faeth (ben.) – a foster mother; moron – carrots (gw. moronen) mamau maeth – foster mothers moronen (ben.) – a carrot; moron – carrots mam-gu (ben.) – a grandmother; munud (ben./gwr.) – a minute; munudau – mam-guod – grandmothers (De Cymru) minutes mam-yng-nghyfraith (ben.) – mother-in-law mwy – more maneg (ben.) – a glove; menig – gloves mwynhau – to enjoy (bôn: mwynheu- ) manylion – details mynd – to go marchnad (ben.) – a market; mynd â – to take marchnadoedd – markets mynd am dro – to go for a walk mawr – big mynediad (gwr.) – entry mêc (gwr.) – a make; mêcs – makes medru – to be able to, can (bôn: medr- ) N (Gogledd Cymru) meddwl – to think (bôn: meddyli- ) nabod – to know (someone), to meddyg (gwr.) – a doctor; meddygon – recognise doctors Nadolig (gwr.) – Christmas meddygfa (ben.) – a doctor’s surgery; nai (gwr.) – a nephew; neiaint – nephews meddygfeydd – doctors’ surgeries nain (ben.) – a grandmother; neiniau – mefus – strawberries (gw. mefusen) grandmothers (Gogledd Cymru) mefusen (ben.) – a strawberry; mefus – nawr – now (De Cymru) strawberries neb – nobody, no one meibion – sons (gw. mab) neis – nice meindio – to mind (bôn: meindi- ) neithiwr – last night mêl (gwr.) – honey nes – until melysion – sweets nesa(f) – next menig – gloves (gw. maneg) neu (+ Treiglad Meddal) – or menyn (gwr.) – butter neuadd (ben.) – a hall; neuaddau – halls menyw (ben.) – a woman; menywod – newydd – new women (De Cymru) newyddion – news merch (ben.) – a girl, a daughter; nith (ben.) – a niece; nithod – nieces merched – girls, daughters niwlog – foggy methu – to fail (bôn: meth- ) nofio –to swim (bôn: nofi- ) mewn – in a nôl – to get, to collect mewn pryd – in time nos (ben.) – a night; nosau – nights mil (ben.) – a thousand; miloedd – Nos Galan – New Year’s Eve thousands noson (ben.) – an evening miliwn (ben.) – a million; miliynau – millions noswaith (ben.) – an evening; mis (gwr.) – a month; misoedd – months nosweithiau – evenings mis mêl (gwr.) – a honeymoon; misoedd nunlle – nowhere (Gogledd Cymru) mêl – honeymoons nwy (gwr.) – a gas; nwyon – gasses 356

nyrs (ben.) – a nurse; nyrsys – nurses Pasg (gwr.) – Easter nyrsio – to nurse (bôn: nyrsi- ) pasport (gwr.) – a passport; pasportau – passports O pasta (gwr.) – pasta pawb – everyone, everybody o (+ Treiglad Meddal) – from peintio – to paint (bôn: peinti- ) o gwbl – at all peiriant (gwr.) – a machine; peiriannau – o gwmpas – around machines o ‘ma – from here, away pêl (ben.) – a ball; peli – balls o’r gloch – o’clock pêl-droed (gwr.) – football o’r gorau – OK, alright pell – far ochr (ben.) – a side; ochrau – sides pen (gwr.) – a head; pennau – heads oed (gwr.) – age (of a person) pen-blwydd (gwr.) – a birthday; oer – cold penblwyddi – birthdays oeri – to get cold, to chill (bôn: oer- ) pennaeth (gwr.) – a head (person), a ofnadwy – terrible principal; penaethiaid – heads, principals ola(f) – last, final pensil (gwr.) – a pencil; pensiliau – ond – but pencils opera (ben.) – an opera; operâu – operas pensiwn (gwr.) – a pension; pensiynau – oriau – hours (gw. awr) pensions oriawr (gwr.) – a watch (timepiece) pensiynwr (gwr.) – a pensioner; os – if pensiynwyr – pensioners os gwelwch chi’n dda – please pentre(f) (gwr.) – a village; pentrefi – villages P penwythnos (gwr.) – a weekend; penwythnosau – weekends p’nawn (gwr.) – an afternoon (gw. perffaith – perfect prynhawn) perfformio – to perform (bôn: perfformi- ) pa? (+ Treiglad Meddal) – which? pert – pretty (De Cymru) pabell (ben.) – a tent; pebyll – tents peswch (gwr.) – a cough pacio – to pack (bôn: paci- ) peswch – to cough (bôn: pesych- ) paent (gwr.) – paint; paentiau – paints pigyn clust (gwr.) – earache (Gogledd pam? – why? Cymru) pan (+ Treiglad Meddal) – when pinc – pink paned (ben.) – a cuppa; paneidiau – plant – children (gw. plentyn) cuppas pleidleisio – to vote (bôn: pleidleisi- ) papur newydd (gwr.) – a newspaper; plentyn (gwr.) – a child; plant – children papurau newydd – newspapers plismon (gwr.) – a policeman; plismyn – pâr (gwr.) – a pair; parau – pairs policemen paratoi – to prepare (bôn: parato- ) pob – each, every parc (gwr.) – a park; parciau – parks pobl (ben.) – people parcio – to park (bôn: parci- ) poen (ben.) – a pain; poenau – pains parod – ready poeni – to worry parti (gwr.) – a party; partïon – parties 357

poeth – hot Ph pont (ben.) – a bridge; pontydd – bridges popeth – everything R porc (gwr.) – pork porffor – purple radio (gwr.) – a radio posib – possible ras (ben.) – a race; rasys – races post (gwr.) – post rownd (ben.) – a round; rowndiau – postmon (gwr.) – a postman; postmyn – rounds; postmen rownd – round prawf (gwr.) – a test; profion – tests rŵan – now (Gogledd Cymru) pres (gwr.) – money (Gogledd Cymru), rygbi (gwr.) – rugby brass prif – main, first, top, highest Rh prifathro (gwr.) – headmaster; prifathrawon – headteachers rhad – cheap prifathrawes (ben.) – headmistress; rhaglen (ben.) – a programme; rhaglenni prifathrawesau – headmistresses – programmes prifysgol (ben.) – an university; rhai – some prifysgolion – universities rhan (ben.) – a part; rhannau – parts priod – married rhan-amser – part-time priodi – to marry (bôn: priod- ) rhedeg – to run (bôn: rhed- ) problem (ben.) – a problem; problemau – rheina – those problems rheoli – to manage, to control (bôn: pryd? – when? rheol- ) prynhawn (gwr.) – an afternoon; rheolwr (gwr.) – a manager; rheolwyr – prynhawniau – afternoons managers prynu – to buy (bôn: pryn- ) rheolwraig (ben) – a manageress; prysur – busy rhestr (ben.) – a list; rhestri – lists punt (ben.) – a pound (money); rhew (gwr.) – ice punnoedd – pounds rhif (gwr.) – a number; rhifau – numbers pwdin (gwr.) – a pudding; pwdinau – rhwng – between puddings rhy – too (before an adjective) pwll (gwr.) – a pool; pyllau – pools rhyfedd – strange, funny, odd pwll nofio (gwr.) – a swimming pool rhyw (+ Treiglad Meddal) – any, some pwll glo (gwr.) – a coal mine rhywbeth (gwr.) – something pwy? – who? rhywle (gwr.) – somewhere pwysig – important rhywun (gwr.) – someone pys – peas pysgodyn (gwr.) – a fish;pysgod – S fish(es) Saesnes (ben.) – an Englishwoman; Saeson – English people Saesneg (ben.) – English (language) 358

Sais (gwr.) – an Englishman; Saeson – stormus – stormy English people stryd (ben.) – a street; strydoedd – sâl – ill, sick, bad, poor streets salad (gwr.) – a salad; saladau – salads sudd (gwr.) – juice; suddion – juices Sbaen (ben.) – Spain sut? – how? sbâr – spare swnllyd – noisy sbectol (ben.) – spectacles (glasses) swper (gwr.) – a supper; swperau – sbwriel (gwr.) – rubbish (gw. ysbwriel) suppers seiclo – to cycle (bôn: seicl- ) swydd (ben.) – a job, a post; swyddi – sêl cist car (ben.) – a car boot sale; sêls jobs, posts cist car – car boot sales swyddfa (ben.) – an office; swyddfeydd – seren (ben.) – a star; sêr – stars offices sglodion – chips; sych – dry sgorio – to score (bôn: sgori- ) syched (gwr.) – thirst sgwennu – to write (bôn: sgwenn- ) symud – to move (bôn: symud- ) (Gogledd Cymru) syniad (gwr.) – an idea; syniadau – ideas siarad – to talk (bôn: siarad- ) syth – straight siec (ben.) – a cheque; sieciau – cheques T sigarét (ben.) – a cigarette; sigaréts – cigarettes tabled (gwr.) – a tablet; tabledi – tablets silff (ben.) –a shelf; silffoedd –shelves taclus – tidy silff ben tân –mantelpiece tad (gwr.) – a father; tadau – fathers sillafu – to spell (bôn: sillaf- ) tad-cu (gwr.) – a grandfather; tad-cuod – sinema (gwr.) – a cinema; sinemâu – grandfathers (De Cymru) cinemas tad maeth (gwr.) – foster father; tadau siocled (gwr.) – chocolate; siocledi – maeth – foster fathers chocolates tad-yng-nghyfraith (gwr.) – father-in-law sioe (ben.) – a show; sioeau – shows tadau-yng-nghyfraith – fathers-in-law Siôn Corn – Santa Claus tafarn (ben.) – a pub; tafarnau – pubs siop (ben.) – a shop; siopau – shops taflen (ben.) – a leaflet; taflenni –leaflets siopa – to shop (bôn: siop- ) tai – houses (gw. tŷ) siopwr (gwr.) – a shopkeeper; siopwyr – taid (gwr.) – a grandfather; teidiau – shopkeepers grandfathers (Gogledd Cymru) sir (ben.) – a county; siroedd – counties taith (ben.) – a journey; teithiau – siwgr (gwr.) – sugar journeys siŵr – sure talu – to pay (bôn: tal- ) smwddio – to iron (bôn: smwddi- ) tan (+ Treiglad Meddal) – until stamp (gwr.) – a stamp; stampiau – tân (gwr.) – a fire; tanau – fires stamps taro – to hit, to strike stondin (ben.) – a stall, a booth; taten (ben.) – a potato; tatws – potatoes stondinau – stalls, booths te (gwr.) – tea stopio – to stop (bôn: stopi- ) tebyg – similar, alike tedi (gwr.) – a teddy bear 359

tegan (gwr.) – a toy; teganau – toys twp – stupid tegell (gwr.) – a kettle; tegelli – kettles twym – warm, hot (De Cymru) tei (gwr.) – a tie; teis – ties tŷ (gwr.) – a house; tai – houses teimlo – to feel (bôn: teiml- ) tŷ bach – a toilet teithio – to travel (bôn: teithi- ) tyfu – to grow (bôn: tyf- ) teledu (gwr.) – a television tymor (gwr.) – a season, a term; tennis (gwr.) – tennis tymhorau – seasons, terms teulu (gwr.) – a family; teuluoedd – tynnu – to pull (bôn: tynn- ) families tynnu llun – to take a picture; to draw a teuluol – family (e.e. y cartref teuluol – picture the family home) tywydd (gwr.) – weather ti – you (informal singular) tîm (gwr.) – a team; timau – teams Th tipyn – a little, a bit tocyn (gwr.) – a ticket; tocynnau – tickets U tomato (gwr.) – a tomato; tomatos – tomatoes ugain – twenty; ugeiniau – twenties torri – to break (bôn: torr- ) uned (ben.) – a unit; unedau – units torri lawr – to break down unman – nowhere torth (ben.) – a loaf; torthau – loaves unrhyw (+ Treiglad Meddal) – any tost (gwr.) – toast unwaith – once tost (ans.) – sick, ill (De Cymru) uwd (gwr.) – porridge traed – feet (gw. troed) traeth (gwr.) – a beach; traethau – W beaches trafod – to discuss (bôn: trafod- ) wal (ben.) – a wall; waliau – walls tref (ben.) – a town; trefi –towns wedi blino – tired trefnu – to arrange, to organise (bôn: wedyn – after, afterwards trefn- ) weithiau – sometimes trên (gwr.) – a train; trenau – trains wir – indeed trio – to try (bôn: tri- ) wrth (+ Treiglad Meddal) – by trip (gwr.) – a trip; tripiau – trips wrth gwrs – of course trist – sad wy (gwr.) – an egg; wyau – eggs tro (gwr.) – a turn wyneb (gwr.) – a face; wynebau – faces troed (ben.) – a foot; traed – feet wythnos (ben.) – a week; wythnosau – troi – to turn (bôn: troi- ) weeks trwy (+ Treiglad Meddal) – through Y trwyn (gwr.) – a nose; trwynau – noses trydan (gwr.) – electricity, electric y baban Iesu – the baby Jesus trydydd – third y llynedd – last year tu allan i/tu fa’s i – outside y we (ben.) – the web tua (+Treiglad Llaes) – about ych-a-fi! -horrid, yuck! tudalen (gwr.) – a page; tudalennau – ychydig – a little, a few pages 360

yfed – to drink (bôn: yf- ) yfory – tomorrow yma – here ymarfer – to practise, to rehearse ymddeol – to retire (bôn: ymddeol- ) ymlacio – to relax (bôn: ymlaci- ) ymlaen – on, ahead, forward ymolchi – to wash (one’s self) (bôn: ymolch- ) ymweld (â) – to visit (bôn: ymwel-) ymweliad (gwr.) – a visit; ymweliadau – visits yn (+ Treiglad Trwynol) – in yn barod – already yn ôl – back yn unig – only yna – there, then yno – there ynys (ben.) – an island; ynysoedd – islands Yr Alban (ben.) – Scotland Yr Wyddfa (ben.) – Snowdon ysbyty (gwr.) – a hospital; ysbytai – hospitals ysbwriel (gwr.) – rubbish ysgol (ben.) – a school; ysgolion – schools ysgrifennu – to write (bôn: ysgrifenn- ) ystafell (ben.) – a room; ystafelloedd – rooms ystyr (gwr.) – a meaning; ystyron – meanings 361 Uned 14 / Mynediad 362

dysgucymraeg.cymru learnwelsh.cymru