▪▪ • . ▪

.^....

....,.^^...... ^..^....., ...... ''''`'' • .'.''.'.`.'.'.^.~'p, .,'.....,...... ^',... ^,^,.....,.,.,..,.,....,...... ,.....,..,.,.,.,^^..^...,..^.'...... ,,^...... ,.^.,....^,^^ .,,. . ., ....^..,.. ''''''''' '``'''```'''^''''``'`'''`'`'''''`''`'' .,...... ,.,,, ,.,,,,....,...... ^....^.^..,.,..,,',.^.,,./,.`..^.^....^.^,.,..,.^^^^.,,,'.^..,..^..^.,^,,,..^.,,....,....''..,....,^^,^^.'..,..,,.^^..^. . , ^ , . . .,^..^,. . ^ '..... , . ` , . , . . ^ . .,...^.,'.,...../. '.,.....^,^,..^.,^.'.....^.,.^.,,.^'''.'.',.,.,....'....',.'.'',^^.,.'^'....^.^..'..^,^^.^'.'^'^..,'.'.',',..'.'.,.'..'....'.'.,'....'..^,^,.,'...... ` ....,..'. ',.,....' ' . .'.'..'.'.'. ...'....,...,,,... .,. .^~ ,•.~^~,•,..,.'.,. , , . . . . , . . ^ '.'.'...... ''.^.,..^...... '..'.'^.,..^^'.'....^''.''.''.,....'.'^'^.^','`'..'....'.'..,..','.'.'''''^'....^.'.^..,.'..'..^.'.''''....'.',^^....'. ,.,,^.,,^,^,.^,,. ...•^•^•./•.•,•.••••• . . . . ^ , , , . . ,...','• ••••••••••••••••••••••• .'.'^,..'''.,'.,,..'^...... ',',...,...... '...'...... ^.^,^...... ^...,.,,..,....,,...^.,..'''^^,.''',.'.'.^,..,.^. e e . 0 0 0 ••• • • • • '~'~'~'~`>~'~'~`~`~'~`~'''^ ' ` ' ` ` '~`~' ` ~ '~ '~ '~ '~ ^ ~ ` ~ ^ ~ '~^~'~'~'~' • ~'~'~'~ ' ' ' ^ ^~'~'~^~'~^~'~'~' '~'~' ' ' ` ^ ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ^ ` ^ ' ' ' ' ^ ' ^ ^ ^ ' ' ' . . ' } ' ^ ' ^ . . , . ~ , . ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~~`~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ' ' ^ ' . ^ . ^,^''',..,,.,,,,.^,.,^.'.. , , . ' . ... .'.'^'^''....'.'..'.^^.'.^^.'.,. • • • • • ~~••••.^ ., . ,,,.,.^'. ^ , , ,,..',,.^.....'',...,,.,','^,.,.. '`'``''^'`''^^'^''``'''^'`'^'''`^^'^'^'`''''''`'^''`^^'''``''''^''^''`''''''''^^''`''`''^`'''''''`'`'^'''``^^'^^^''''`^''^`^^}''''''``^`'^'''''''''''''''''''''''`'^^^''`'`''^'`'.-....,'.' • • •••• ~~~~~~~~ • ~~~~~~~~~~~~~ ''^`^^'''''^'`'^' . ....,,^^,..'',..^...^.',..,^,,.,..,.,^,,.',,,^,..,.,.,.^',...'''...^'..,^.'..,..,.^...^.,...^'...,,..,.^'^'..'^^^..,,''',.,,''.'.,.^,..^..,.','''.'.'''..,',..'.^.,.',,.,....^.^..'..,.'.,'.'',.,,...^/'...^'..,.'.'..'.'..^,...'.'..'.''^'...^,^.^,^'',,.'',... ,,,...... '...... '^'',.',,,^..,...^.'.,^.,^^..'.,','.,..'.',.^',.,^,...^.,^'.,..'''^,^^.,.,....'.'^^,.^',,..,.,....,.,','^...... ,^.,.....,.,.''.'^'^'^.^.^..',,',..''^'.,''',^,,.,.'.,,^...... ''...,.,..,^..^.,,'^^.,.^...^..^..,.'.'.,..^..,,.'.'^..'.',.'^,^,^.^.. `''' ~'~'~'~^~^~'~`~'~`~^~'}~^~^~'~^~^~`~^~'~`~^~`~'~`~`~^~`~^~'~^~^~`~`~'~`~`~`~`>~'~'~^~^ • '~^~'~`~^~^~`~`~^}~`~'~'~'~^~`~`~^~`~'~`~'~'~^~'~^~^~^~'~^~^~^~`~'~^~^~'~^~^~^~^~^~' • ^~^~'~'~`~'~`~^~`~^~^~`~^~'~'~`~^~'~^~^~'~'~'~{`~'~'~'~'~^~^~^~^~^}~^~'~'~^~^~'~' .....''..^'^,.,..,.^. ...... '..,..^.,,..^.,..^.^,^.^.,,^....^'.....,,~~~,,,^,^..,..,.^..,.,,^..^^ ••••••• ,.^,^ .^.^0 0 0 0 . . 0 0 . , ^. , , ^. , , ''''''''', ' .~. ^ ' ^ , . ',^....'./.~^~,~.~..'...'''''' ,~,~.~^~.~^~,~.~'''''''• ''''``' ` ^^'' `'^' ` `^`'`' ..^ '^ ^..^ . ^'''....., • ^ . ,.. ..' ^....,~~~~ ,~,^. , ~• ^ . ,~.~.~,~.~.~.~. ^. ^,^,, ~ ~ ~~. ~ .~,~'~'~.~,~~ . . . . . , '^^`^^ ` ^^^`^`^' .,,..., .^,.,,,. ,. .^,^,.,.,,,. ,^..^..^.....,. .,.,.',....'. ^ ^ , ^` ^``^• `^'^'^ ^..`^,,..y o ,, ,,,.. ^. ^,,,. .. .,'.'.~ ....^'^^. .,''','.'.^,',,.^.' , . . . . .^ ^..^'..'..,.'^,.. .,.,.^,.,.^.,^..^^ . . ^^ ....^ ^.^.• .' ~ ^,.,.,.,.,.,..,^. ~~ .,.^.• ...... `...- ,.^.^,,,^,.•.. .^ • ....,^..,... ,.....^.,..`...,.....,..^,^..~ , ,,,,,,,. . . . ,. .^,,,,,. ..~ ...... ~ . ~~~ ~ ,~.~ ...... ^ . ^ .^,^,.^^,. .,•••••~•• .,.....,.,. • ,..,...^., •~ }~'~~`~^ • /....^^..^.,,.^..,^,,.' ...,. .* ,•.•. •, •.• ... , . ~ ~,~'~'~,~.~^~' ~.~ .~ ..^ ' ''....^^,',, " ' . . . . ' , . ^ . , . . `.. . ' . , . ^ . . . . ^ . . . . • ~ '....'.^.'^,,,,.,.,.'',,,,.. , ...... ^''^'.^^.^...'...,,,' ...',.^ ^ * ***** -..'.,','^^.^.,.',^....^,^,.....~ ~ ..... ,,... ,,.. .,, .. ..~~~~~~,, ,... . . ...... .. ..^ ..'.'^'.'.''....,^.,,.^.. ~• ```^```^ ^^`^`'^^^`^^`^^^^``^^``````^``'`^^^^^^``^^``^^^^^^^^^`^`````^^`^^^^ ^` ^^``^`^^^^`^^^ ^^ ^ ^^ '....^'...,,,~~. , ~~~ .''.',','^,^',',..•..,~~..,~~.. ``'`^``^^^^^^^^`^``^ ` '^..',,^.^...,.,...,.,.,,....,.,.,.,,....., ..,.,..^,..,.,....,•••••,,..,.,..••...., . • , ~ ~ ~~~ ..,,...,,e...,.....,...e.i0.0...,.,..., ,~~',.~~..~.,.... ..~~~~~~ ~~~ ~~~ .,.,..,..

»'•

'^ ^^

•

•. .. . .'. . • •

' -''''^^ ''...... -'''''''. '•.".•."'~~~~~~ ''''''~^^

4'-'-.''4''''.W.41.*

'•

•

•

~^*

~ I N 0772-540 X ~ 3. Uitzicht: Horizontaal — Tweemaandelijks 4. Vergezicht: De ziel van de Esperantospreker tijdschrift, uitgegeven door de 7. Vlaamse Esperantobond v.z.w., Opzicht: Het nadeel van het voordeel 27ste jaargang. Horizontaal is de 9. Inzicht: Een Babel-machine bouwen voortzetting van Pano- I-Vl Onze taal — Nia lingvo rama. 15. Nazicht: Des winters als het regent... 16. Buitenzicht: De weg die wij gaan, het doel voor ogen Redactie en administratie (Bel- 18. Rondblik: Buitenlanders ontmoeten die Esperanto gië): Frankrijklei 140, 2000 Antwer- spreken? pen, tel.: 03/234 34 00, telefax: 19. Clubtribune: Kalmthout — SEL — Oostende 03/233 54 33, netwerk: fel@knoop- punt.be — infobladzijden: http:// 20. Overzicht: Programma-overzicht van onze clubs www.knooppunt.be/—fel; (Neder- land): Libro-Servo Esperanto-Ne- derland, Marnixstraat 57, 2023 RB Haarlem. Abonnementen: Gewoon abon- nement: 600,— fr. in België, 33,- gld. in Nederland; vijfjarig abonne- ment: 2400,— fr. of 132,— gld.; le- venslang abonnement: 15 000,—fr. of 775,— gld. Rekeningen: Voor België telkens t.n.v. Vlaamse Esperantobond, Antwerpen KB 402-5510531-55 of ASLK 001-2376527-06; voor Ne- derland: postgiro rek.: 111278 t.n.v. Libro-Servo Esperanto-Ne- derland, Haarlem.

Redactie: Guido Van Damme, Eddy Raats, Jacques Schram Medewerkers: Paul Peeraerts, Jean Pierre VandenDaele, W.M.A. De Smet, R. Rotsaert, I. Lievens, I. Durwael, J. De Mulder, e.a. Verantwoordelijke uitgever: Paul Lijst van adressen van alle plaatsen in Nederland en Vlaanderen waar inlichtingen Peeraerts, Frankrijklei 140, 2000 over Esperanto kunnen worden ingewonnen. Voor meer gedetailleerde gegevens Antwerpen. over de clubs verwijzen we naar de activiteitenkalender waar u inlichtingen vindt Horizontaal verschijnt de eerste over de activiteiten die in de volgende 3 maanden zijn gepland. van elke oneven maand. Vlaamse Esperantobond/Flandra Esperanto-Ligo Frankrijklei, 140, B-2000 Ant- Bijvoegsels bij Horizontaal wor- werpen. Tel.: (03) 234 34 00, Fax.: (03) 233 54 33. Elektronisch adres: fol@knoop- den slechts toegestaan als ze keu- punt.be. Vlaamse Esperanto Jongeren Vereniging/Flandra Esperanto Junulara Asocio rig gedrukt zijn en in onberispelijk p/a Frankrijklei 140, B-2000 Antwerpen. Tel.: (03) 234 34 00. Nederlands of Esperanto zijn op- Fervojistoj L. De Sutter, Fr re-Orbanstraat 210, B-8400 Oostende, tel.: (059) 50 18 25. gesteld. De kosten veroorzaakt Esperanto-Nederland Arubastraat 12, NL-9715 RW Groningen, Nodorlarid. Tel.: door het bijvoegen van het druk- (050) 577 59 54. werk worden gefactureerd. Hoofdkantoor van de Esperanto Wereldbond/Centra Oficejo de UEA Nieuwe Teksten voor publikatie moeten Binnenweg 176, NL-3015 BJ Rotterdam, tel.: (010) 436 10 44. op de redactie toekomen uiterlijk Esperanto Scoutsvereniging/Skolta Esperanto-Ligo (SEL) Arie 13c,t iri 1; iri, Dries- op de 1 ste van de even maand. De dreef 8, B-9030 Gent. Tel.: (09) 227 48 41. SEL heeft groepen of luduri iri Diepen- redactie houdt zich het recht voor beek, Gent, Halle, Oostende en Tienen. ingezonden teksten, advertenties of bijvoegsels te weigeren of Bestuursleden van FEL: grammaticaal/stilistisch aan te Flory Witdoeckt (Voorzitter), Wittenonnenstraat 9A, 8400 Oostende. 101.. (059) 70 passen. In geval van discussie be- 29 14; Fax: (059) 80 23 42. slist het Bestuur van de Vlaamse Ivo Durwael (Secretaris), Paul Gilsonlaan 5, 2650 Edegem. Tel.: (03) 440 30 92. Esperantobond. Helene Van der Steen, Turnhoutsebaan 459/12, 2140 Borgerhout. Tel.: (03) 324 76 06. Overname van artikels is vrij, op Johan Van Eenoo (Hulp-secretaris), Stationsstraat 27, 8380 Lissewege. Tel.: (050) voorwaarde dat de bron wordt ver- 54 40 03. meld en een presentexemplaar Roland Rotsaert (Kassier), Visspaanstraat 97, 8000 Brugge. Jacques Schram, Hof ter Bekestraat 49, 2018 Antwerpen. Tel.: (03) 237 86 02. aan de redactie wordt gezonden. Walter Vandenkieboom, Wittenonnenstraat 9A, 8400 Oostende. Tel.: (059) 70 29 14.

2 november-december 1996/6 Horizontaal uitzicht

We zouden dit nummer van Horizontaal gerust een themanummer kunnen noemen, en het is tevens geen „lichte kost" Eigenijk han- delt het over de kijk op de wereld en de kijk op taal in de wereld, door de ogen van esperantisten, - Wi//iam Auld in ons hoofdartikel,- de Esperantogemeenschap in het „Manifest van Praag , en door de ogen van twee anderen (niet esperantisten). Uit de bijdragen blikt liet essentiële verschil tussen voorstanders van het Esperanto, en zij die „de eigen taal" verdedigen. Bij de eersten ligt de hoofdtoon op „openheid'; communicatie, co-existeren, democratie en gelijk- heid. De anderen hebben in zekere zin een vee/ agressiever taalge- bruik, zelfs indien zij principieel„ een geslaagde communicatie op in- ternationaal niveau" of het behoud van taalverscheidenheid nastre- ven. Toch gaat hun belangstelling vooral uit naar dominantie, over- heersen, invloed, belang. Zij staan niet stil bij „het gemak'; laat staan het gemak voor anderen, maar hebben uitsluitend oog voor de wetenschapp%ke, culturele en financiële opbrengst voor hen- zelf „Henzelf" is dan meestal ook nog de spreker van de grote ta- len, die toch a/ in het voordeel zijn. En dat voor sommigen zelfs die toch reeds bevoordeelde positie niet genoeg is, kan je lezen ín het artikel „Het nadeel van het voordee/'; niet toevallige de spiegel van het artikel uit ons vorige nummer. Natuur/fik bevat dit nummer ook nog wat cultuur van eigen bodem. We bedoelen de bespreking van de eerste CD van het Nederlandse koor Akordo. En eigen bodem refereert niet aan een groot-Neder- landse gedachte, maar we/ aan de inhoud van deze CD, die zeer internationaal is, en aan de personen die daaraan hebben meegewerkt. /n de Rubriek „ Clubtribune " kan je lezen over 25 jaar NBN, maar ook een verslag van hoe de /eden van de Oostendse club het Espe- ranto beleven. Het is een goed voorbeeld voor anderen. Wi zijn ook blij dat de secretaris van Oostende zich heeft gepresenteerd als vaste medewerker voor H orizontaa1 Marc Cuffez zal vanaf januari de rubriek Rondblik verzorgen. Hij neemt hiermee de to/ over van Ivo Durwael,, die wij bij deze danken voor zijn medewerking. Wie zelf wat organiseert doet er goed aan in de toekomst ook aan Marc de informatie daarover toe te sturen. Zin adres vind je in de lijst met contactadressen onder Oostende. Dit is ook het laatste nummer van 1996. /n bijlage vind, je het Lid- maatschapsformulier voor 1997. Gelieve dit vlug en volledig ín te vul/en en terug te sturen aan het Esperanto Centrum. Kijk ook eens op het deel„ Bestelformulier'; misschien vindfe we/ een boek of td- schrift naarjouw gading. /n ieder geval rekent de Vlaamse Esperan- tobond ook op, jouw (actie vei steun voor 1997. gvd

Horizontaal november-december 1996/6 3 vergezicht

De ziel van het Esperanto

Sta me toe als dichter mijn mening te geven over de rijkdom of het gebrek daar- aan van het Esperanto. Eerst en vooral, een kunsttaal kan hee/ nuttig zijn in „ge- construeerde" teksten over Ideologische of technische onderwerven, maar ge- inspireerde poëzie of literatuur moet uit de zie/ van de dichter vloeien en wordt ge woonlik veel spontaner gevormd in de moedertaal van de auteur, in zoverre zelfs dat de Enge/se teksten van overzeese dichters allemaal vertalingen zijn uit de originele taal (het Bengaals, bijvoorbeeld in het ge va/ van Tagore). Bijgevolg is een verworven kunsttaal mentaal niet geschikt voor de schepper, hoe groot zin objectieve verdiensten ook mogen zijn. En, omdat dichters nu éénmaa/ een publiek zoeken, zul/en zij liever in die taal schrijven die door het grootst mog%k publiek wordt begrepen, in plaats van uw ideaal te onderschrij- ven, hoe waardevol dat ook is! David Stringer, 1996 De mening die hierboven wordt geciteerd is hele- len ons zeggen dat ze „buitengewoon" zijn. Espe- maal niet ongewoon. Met betrekking tot het Espe- ranto-dichters worden zelden met dezelfde voor- ranto klopt die theorie van geen kanten, maar het is komendheid behandeld. de moeite waard de argumentatie ervan te analy- seren ten einde aan te tonen waarom de theorie — Esperanto-dichters bestaan, maar hoe kan dat? ondanks het feit dat ze op het eerste gezicht erg De argumentatie van Stringer is perfect valabel waarschijnlijk is — toch verkeerd is. wanneer die wordt toegepast op vreemde (etni- Eerst en vooral maakt ze een empirische fout [in sche) talen, maar met betrekking tot het Esperanto België zou je het een „procedure"-fout kunnen noe- gaat ze niet op. De reden daarvan is dat Esperanto men (red.)], omdat ze geen kennis neemt van de geen vreemde taal is in de echte zin van het woord. bloeiende Esperanto-dichtkunst in de laatste hon- Een vreemde taal is het eigendom van moedertaal- derd jaar — hoewel Stringer zich met een minimum sprekers, die die taal naijverig bemoederen en aan goed onderzoek daarover had kunnen infor- voeden. Wanneer ik Frans probeer te spreken, dan meren. In mijn eigen bibliotheek bevinden zich op ben ik mij volkomen bewust van het „onoverkome- dit ogenblik meer dan driehonderd dichtbundels, lijk"gewicht van de Franse cultuur, die tegenover uit vijf continenten, allemaal origineel in het Espe- ranto gecreëerd en niet vertaald uit een andere taal. (ook de vertaalde poëzie bloeit trouwens — van Chaucer tot Matsuo Bash — maar dat is een zaak apart.) Het is wat goedkoop om te stellen dat die gedichten helemaal geen gedichten zijn, als je niet eens de moeite neemt om er zelfs maar kennis van te ne- men. Maar om dat te kunnen doen, moet men ten minste een klein beetje Esperanto leren. Het is veel gemakkelijker ze gewoon af te wijzen, als niet be- staande te beschouwen. Het is een feit dat niet alle Esperanto-dichters even competent zijn — en om heel eerlijk te zijn er zijn er zelfs compleet waardeloze, maar ik durf beweren dat er ook een aantal van wereldformaat tussen zit- ten. Natuurlijk worden die niet erkend buiten de Es- mij staat opgesteld. Ik weet dat ik nooit in staat zal peranto-gemeenschap, maar het zelfde geldt over zijn heel die cultuur te assimileren en dat ik me het algemeen voor de grote Hongaarse dichters, nooit echt thuis zal voelen in die Franse cultuur. wier reputatie de meesten onder ons maar voor Evenmin vermindert mijn liefde voor het Esperanto waar moeten aannemen. In mijn eigen land geldt mijn liefde voor het Engels. Dat is de reden waarom dat ook voor de Gaelische dichters zoals Somhair- mijn haren ten bergen rijzen wanneer ik buitenlan- le en MacGill-Eain. Wij accepteren hun reputatie ders mijn moedertaal hoor verkrachten, wat zij on- omdat competente sprekers van de betrokken ta- vermijdelijk doen, wanneer zij Engels proberen te

4 — november-december 1996/6 Honzontaa/ spreken. Maar dat gaat niet op voor het Esperanto, het kan, en het gebeurt. Als Esperantodichter kan dat aan iedereen toebehoort, zowel aan nieuwelin- ik zeggen: „Het is mij overkomen." gen als aan mensen die met Esperanto werden op- Een groot deel van mijn leven heb ik gesleten in Es- gevoed van bij de geboorte. Er is hier geen „on- perantokringen. Esperanto is niet mijn tweede taal, overkomelijk" gewicht. Ik zeg soms — al schertsend maar mijn eerste vreemde taal. Met velen van mijn weliswaar— dat het Esperanto mijn taal is, omdat ik vrienden — en ook wel met vijanden — heb ik — tenzij die zelf gekozen heb, terwijl het Engels mij willens uit beleefdheid tegenover derden — nooit Engels nillens werd opgedrongen. Maar er zit een grond gesproken, zelfs al is Engels hun moedertaal. Het van waarheid in die scherts. is natuurlijker — let op het woord — de taal te gebrui- Er bestaat geen conflict tussen het Esperanto en ken waarin de gemeenschappelijke ervaringen iemands moedertaal; beide kunnen comfortabel werden beleefd. (Onder deze vrienden is mijn co-existeren in één psyche. Dat komt, omdat die jeugdvriend, getuige bij mijn huwelijk en regelmati- talen twee afzonderlijke en gescheiden rollen ver- ge correspondentievriend gedurende een halve vullen, waaraan zij perfect zijn aangepast. Engels eeuw.) En dat geldt a fortiori voor vrienden of vijan- is niet bij uitstek geschikt voor internationaal ge- den wier moedertaal niet het Engels is. bruik en vervult die functie slechts met beperkt suc- Nu moet je niet denken dat dit enkel geldt voor mij ces. (Maar dit wil ik terzijde laten, want het raakt en een handvol andere fanatici. Natuurlijk zijn er slechts zijdelings het onderwerp van dit essay. Of heel wat Esperantosprekers die niet tot dit uiterste iedereen het hierover eens is, heeft hier geen be- zijn gegaan, maar er zijn er een heleboel die het lang.) wel doen, overal ter wereld, en onder hen bevinden Het andere onderscheid tussen Esperanto ener- zich natuurlijk de dichters. zijds en andere talen anderzijds is dat Esperanto Want Esperanto is de uitdrukking van een filosofie een „kunsttaal" is. Dit wordt vaak denigrerend op- en een kijk op het leven, of men dat nu wil of niet. gemerkt, maar dat komt omdat men de term Zijn uitgangspunten veronderstellen het aanvaar- „kunsttaal" verkeerd begrijpt. „Kunsttaal" betekent den van de fundamentele gelijkheid van de men- eigenlijk dat Esperanto een „kunstwerk" is, de cre- sen en een gemeenschappelijk idee over mens- atie van een kunstenaar, van een dichter in de wa- waardigheid. Dit wordt wel eens als naief afge- re zin van het woord. En zoals elk ander kunstwerk daan, maar het heeft grote denkers, heiligen en werkt het verlichtend, dat is de reden waarom het rabbies geïnspireerd en het is veruit te verkiezen Esperanto zoveel dichters inspireert. boven het harteloze chauvinisme van dictators en boven de wrede razernij van wat eufemistisch „et- Mentaal geschikt nische zuivering" wordt genoemd. We moeten nu bekijken of een aangeleerde kunst- Tijdens het eerste Esperanto Wereldcongres nam taal „mentaal geschikt is voor een schepper ". De Zamenhof het woord en zei: ,,... voorde eerste keer idee van Stringer over het creatieve proces is hon- in de geschiedenis van de mensheid staan wij, le- derd procent correct. Wat hij en vele anderen zich den van verschillende volkeren, naast elkaar, niet niet kunnen voorstellen — door hun bevooroordeel- als concurrenten, maar als broeders, die, zonder de misvatting van zijn ware aard — is dat het Espe- één taal aan anderen op te dringen, elkaar begrij- ranto in iemands geest kan worden geassimileerd pen, zonder wantrouwen omwille van het duister en dat het daar als taal wortel kan schieten. Maar dat verdeelt, in liefde applaudiserend, niet schijn-

TELESCOOP

Bij de opmerking van Auld dat „Engels niet bij uitstek geschikt is voor internationaal gebruik", kunnen we een kleine kanttekening maken. In T/ME(14 oktober 1996) in een artikel over de concurrentiepositie van Europese bedrijven op de markt voor Personal Computers lezen we het volgende: „Daarenboven wil 65 % van de consumenten niet eens een computer — gedeeltelijk omdat de toestellen te duur zijn (vergelijkbare modellen kosten van 30 tot 50 % meer dan in de V.S.), gedeeltelijk omdat zij vinden dat ze geen computer nodig hebben. Tenslotte houden hoge telefoonkosten en de overheersing van het Engels in Cyberspace, een groot aantal Europeanen weg van Inter- net dat voor de zakenwereld toch een instrument met een groeiend belang is.

Ho/frontaal november-december 1996/6 — 5 heilig, zoals leden van verschillende naties doen, maar oprecht, van mens tot mens." Deze woorden mogen nooit worden vergeten. Dat is de visie die de Esperantobeweging heeft gemotiveerd en zijn grootste dichters heeft geïnspireerd.

De diepste persoonlijke emotie Toen in 1906 de echtgenote van de Rus Roman Frenkel werd gedood door een onbekende hand, verkoos hij zijn verdriet om haar uit te drukken in een gedicht in het Esperanto. Dit fenomeen keert keer op keer terug in Esperantokringen. Want taal is nu eenmaal een emotionele aangelegenheid, en dat geldt evenzeer voor het Esperanto als voor an- dere talen. En alle kunst groeit eerst en vooral uit emotie. Dichters zijn per definitie ook „woord-smeden" wier creatieve werkmiddelen woorden zijn. Het is wel- licht moeilijk voor Stringer om te begrijpen dat Es- peranto geen sterile code of een ongelukkig jargon is, maar een taal vol subtiliteiten (wanneer ze volle- ergens gelezen dat de eerste druk van Eliots„ The dig geabsorbeerd en gebruikt wordt) en ingeboren Waste Land" slechts 500 exemplaren bedroeg. suggestie. Maar het is zo. In tegenstelling tot de Mijn eerste boek werd op 2000 exemplaren ge- ruimverspreide opvatting is het Esperanto geen drukt en was binnen het jaar uitverkocht. Natuurlijk, surrogaat Indo-Europese taal, maar heeft het zijn The Waste Land klom steeds hoger en hoger, eigen en unieke structuur. Zamenhof maakt dat maar ook mijn boek kende meerdere herdrukken. duidelijk in zijn : „Maar omdat dit soort Maar het werkelijke lezerspubliek van de meeste taalconstructie zo ongewoon is voor de volkeren in nieuwe Engelse poëzie is zeker niet groter dan het Europa en omdat het moeilijk voor hen zou zijn om werkelijke publiek van nieuwe Esperantodichters. daaraan te wennen, heb ik de bedoelde segmen- En die hebben de zekerheid van een wereldwijde ten van de taal aangepast aan de geest van de Eu- verspreiding. Als ik door de wereld reis, kom ik ropese talen, zodanig dat iemand die mijn taal leert mensen tegen die mijn werk kennen. Ik heb een zonder deze inleiding — die helemaal niet noodza- Roemeen ontmoet die één van mijn bundels lyri- kelijk is voor de student — niet eens door heeft dat sche gedichten van buiten kent. In Peking werd ik het constructiepatroon van deze taal helemaal ver- door een Chinees in een toespraak verwelkomd schilt van dat van zijn moedertaal." waaruit bleek dat hij mijn volledig oeuvre zeer goed Esperanto is fundamenteel agglutinerend. Om kende. In mijn post zitten brieven met gelukwensen maar één voorbeeld te noemen van wat het Espe- uit heel de wereld, inclusief Mongolië. Wat kan een ranto zo subtiel maakt: het feit dat elke stam ge- dichter meer wensen? bruikt kan worden als werkwoord, zelfstandig William Auld (mei 1996) naamwoord, bijvoeglijk naamwoord of bijwoord geeft aan de taal een grote grammatische flexibili- teit en een subtiele betekenisleer. Het is een op- windend medium voor de creatieve gedachte en de dichtkunst. Stringer wordt echter nog meer misleid door een andere paradox: de grootte van het lezerspubliek. Hij veronderstelt dat het potentiële wereldwijde le- zerspubliek van het Engels zo enorm groot is, dat onvermijdelijk het actuele publiek van een bepaald auteur die van welke Esperanto-auteur verre moet overtreffen. Maar is dat altijd het geval? Het is on- getwijfeld waar in het geval van fictie bestsellers. Maar is het ook waar voor poëzie? Slechts weinig Engelse poëzie wordt gedrukt in een oplage die groter is dan enkele honderd exemplaren. Ik heb

6 — november-december 1996/6 Horizontaal opzicht

Het nadeel van het voordeel

Martien J. G. de Jong vraagt in zin boek V a d e rt a a l en moederland (zie Hor. 1996/4, p. 14) begrip voor • onze Franstalige landgenoten die proberen Ne- • derlands te leren. Z stuiten, aldus De Jong, daar- bij op twee problemen. Ten eerste gaan Vlamin- gen a/ te vlug over op het Frans wanneer zij mer- ken dat iemand het Nederlands niet machtig is. Ten tweede worden Franstaligen nog altlid gecon- fronteerd met een zo dialectisch gekleurde taal dat Nederlands leren in Vlaanderen niet voor de • hand ligt. Dat niet alle Franstaligen even we/wi/- /end staan tegenover het Nederlands mag blijken uit de hierna volgende tekst, die wij vertalen uit Télé-Moustique, 9mei 1996. • y\~ \. ;.: \ \\... Waarom, afhankelijk van het feit of hij in Woluwe of wellicht reeds de eerste moeilijkheden, want de Rosières woont, moet een jonge Franstalige al dan Hollanders hebben klaarblijkelijk niet die uitbundi- niet Vlaams' als tweede taal ieren, terwijl de studie ge belangstelling voor het Vlaams en zijn cultuur, van een andere taal toch zoveel gemakkelijker is die men zich zou kunnen voorstellen. als die een zeker prestige geniet? De zware handicap die aan jonge Franstaligen Van het begin van mijn beroepsloopbaan ken ik wordt opgelegd, zal hen nog lang zuur blijven op- geen leerlingen die tijdens hun humaniora een per- breken. In onze competitieve wereld, waarin ook zij fecte beheersing van de tweede taal hebben ver- zullen moeten leven, zullen zij bedrogen uitkomen. worven, terwijl zij er toch een leerperiode van acht Daarenboven is het Engels, met zijn uitstraling jaar op hebben zitten en hun leerkrachten het bes- over heel de wereld, zoveel gemakkelijker en kan te van zichzelf hebben gegeven. Ik zal voorde dui- haar woordenschat nadien op efficiënte wijze bij- delijkheid een metafoor gebruiken: een klimmuur. dragen aan de verwerving van de kennis van het Hand over hand moet men de moeilijkheden over- Vlaams. winnen om de top te bereiken die het praktische en Gewiekste apostelen prediken nog steeds de correcte gebruik van de verworven taal symbo- noodzaak om de twee Iandstalen3 te kennen om el- liseert. De inspanning wordt overvloedig beloond. kaar te begrijpen, van gedachten te wisselen en Aan de voet van de muur, schouder aan schouder, handel te drijven. Daarop antwoord ik dat dat aan Bart, een jonge, sympathieke Vlaming, en Quentin, de „Vlaamse kust" niet echt onmisbaar is. Evenmin een jonge Brusselaar2 van de Franstalige meerder- in Gent of Antwerpen. Handelaars en kassa's wer- heid. De eerste volgt de weg van „het Frans als ken niet volgens dat principe. Maar goed, zonder tweede verplichte taal". De jonge Brusselaar wordt rancune, laten we positief en Brusselaars blijven. gedwongen langs de moeilijke doorgang van het Mijn voorstel om onze leerlingen opnieuw tot het le- „Nederlands". Bij het begin nemen zij dezelfde ren van talen te stimuleren, is eenvoudig: weg, trekken zich moedig op, zoeken het geschik- — Verdieping van de kennis van het Frans [... ste traject, komen langzaam vooruit, en bereiken want daarmee is het zeer slecht gesteld. (We uiteindelijk gezamenlijk de top — de kennis. Wan- korten hier de tekst van de auteur in. Red.)] neer ik de lijst met beloningen van deze denkbeel- — In Brussel, optionele studie van het Vlaams — er dige klauterpartij bekijk, dan merk ik hoezeer reeds is geen sprake van om dat te verbieden — en van in het begin de kaarten gemerkt waren. verplichte studie van het Engels als tweede taal De jonge Vlaming ziet een wereld opengaan waar- (gemeenschappelijke taal voor communicatie in hij in de paleizen, van zwart Afrika tot Quebec en met de Hollanders die daarin reeds een grote Louisiana, over de Antillen, Madagascar of Mauri- voorsprong hebben). tius, van Frankrijk en Zwitserland... en zelfs in Wal- — Een zo ruim mogelijke waaier van andere talen, lonië, zijn krediet niet kan opgebruiken. De jonge opdat iedereen in het groeiende Europa zich Franstalige echter, wordt uitgenodigd naar Brugge zou kunnen verdedigen met de wapens die hij voor een geleid bezoek aan het Zwin, kan een zelf heeft gesmeed. weekendje doorbrengen in Maastricht en zelfs het — Geen goedkoop bewijs van tweetaligheid meer Van Gogh museum bezoeken. Daar ontmoet hij toekennen aan wie onze taal brabbelt en ons

Horizontaal november-december 1996/6 — 7 moet vertegenwoordigen. Tijdens de top van de Op de voetnoten na, zouden wij deze tekst liever Francofonie nog wel! Onze jonge Franstaligen zonder commentaar /aten. Een reactie zou trou- het Ieren van het Nederlands opleggen is een wens in Franstalige kringen moeten worden ge- onrechtvaardige handicap en een aanslag op lanceerd, iets waartoe ik mij niet bekwaam acht. de fundamentele vrijheid. Het is duidelijk dat de hele tekst getuigt van een — Last but not least, roepen wij op — zonder ons minachtende houding tegenover het Nederlands, daarbij te overbelasten — om Engels te leren de Nederlandse cultuur en het grootste deel van voor alles wat behoort tot de wereld van weten- de Belgische bevolking. Dit blad wi/ hierover geen schappelijk onderzoek en informatica, een we- polemiek voeren, maar deze houding gaat in te- reld die in volle evolutie is en die nooit zal ver- gen a//es waar het Esperanto voor staat en wat sperd worden door verkeerspalen in geel en het wi/. zwart. Jonge Brusselaars worden momenteel aan han- 1. Het gebruik van de term „Ie flamand" in plaats van „le den en voeten gebonden door de studie van een néerlandais" wijst al op een zekere negatieve vooringe- taal die uiteraard zeer respectabel is, maar slechts nomenheid. 2. Waarom de ene een jonge Vlaming is en de andere een een zeer locale en onbeduidende uitstraling heeft. Franstalige Brusselaar mag Joost weten. Het hadden Jonge Vlamingen daarentegen kiezen koppig en twee Brusselaars kunnen zijn, of niet? moedig voor talen met grote uitstraling en wijde 3. De Franse tekst luidt: „deux langues nationales". Dat verspreiding, dus efficiënte bruikbaarheid. Onder inspireert de auteur tot de volgende bedenking, in voet- die talen neemt het Frans nog altijd een belangrijke noot: Eigenlijk hebben wij maar één nationale taal, het Vlaams (le flamand), de andere twee zijn internationale plaats in. Jonge Franstalige Brusselaars moeten talen. dus maar ophouden om zich te onderwerpen aan 4. De Franse tekst is hier dubbelzinnig. Hij luidt: „Au som- eeuwige politieke toegevingen... met de la francophonie, notamment!" Bedoelt de au- vert. gvd teur: tijdens de topontmoeting van Franstalige landen of tijdens de hoogdagen van de francofonie?

Reclamespotjes Piet: „Ik ben al weg... naar het postkantoor". De reclame van de Wereldwinkel daarentegen is De vrije radio's en het ontstaan van de commer- uiterst sober: Eerst het reclamegedeelte, dan het ciële omroepen hebben heel wat invloed gehad informatiegedeelte. Misschien niet echt zoals de op radio en TV in het algemeen. Die invloed is grote reclamejongens het doen, maar wel veel wel het best merkbaar bij de reclamespotjes die acceptabeler voor mijn oren. gvd thans ook de openbare omroep teisteren. Soms zijn ze wel leuk, maar meestal erger ik mij er De Antwerpse Esperantoclub dood aan. Zo kan je tegenwoordig na het weer- bericht horen: „De maximumtemperaturen wor- „La Verda " den u aangeboden door De Gouden Gids, de mi- vergast zijn leden en gasten op nimumtemperaturen door de weermannen!" Niet Max Havelaarkoffie. alleen is dit spotje het toppunt van stupiditeit, vol- gens zijn bedoeling en betekenis zit het ook com- pleet verkeerd in elkaar. Meest beklijvend — in mijn oren althans — is „de weermannen", hele- maal achteraan in de reclameboodschap. Maar die weermannen hebben er eigenlijk helemaal niets mee te maken. Door het zinnetje gewoon om te draaien, komt de belangrijkste informatie wel op de meest beklijvende plaats, zo eenvou- dig is dat. Ook het spotje over de staatsbon is zo'n juweel- tje. In een dom gesprekje van Jan met. de Jak en Piet met de Pet, zegt de één aan de andere dat de nieuwe staatsbons er zijn; dat je ze kan krij- gen op het postkantoor, en dat je ze zelfs thuis kan laten bezorgen. Als reactie op die laatste me- dedeling — je kan ze thuis laten bezorgen - zegt uit de Wereldwinkel

8 — november-december 1996/6 Horizontaal inzicht

Een Babel-machine bouwen

Eén van de gezellen van Dr Who kon er niet goed die kan vertalen van en naar elke taal. Zo'n groots bij dat alles en iedereen in het heelal Engels sprak. plan zou wel eens onmogelijk te realiseren kunnen Soms denk ik wel eens dat de idee van een univer- zijn, maar regeringen die het toenemend belang sele taal helemaal niet zover gezocht is, als het wel van computervertalingen inzien, hebben nu een lijkt. Tenslotte, vastelanders spreken mij, wanneer gelegenheid om een grote stap voorwaarts te doen zij mijn accent horen, steevast in het Engels aan. door het onderzoek van vertaalprogramma's naar Leuk. Als Engelstalige behoort de wereld mij toe. en van hun eigen taal te ondersteunen. Voor die Internet ook, want vrijwel alle verkeer daarop landen waarvan de taal aan belang begint in te speelt zich af in het Engels. boeten, kan de nieuwe technologie van elektroni- Maar ik moet een beetje geschift zijn. Ik wil andere sche tekstbehandeling een middel zijn om de ver- talen spreken. Ik wil dat vreemde regeringen vech- loren invloed terug te winnen. ten, niet tegen het Engels, maar om het behoud De basis is al gelegd. Niemand veronderstelt dat van hun eigen taal. In een wereld die onder vuur computers in de toekomst hoogwaardige literaire wordt genomen door Hollywood, zullen zij nieuwe, vertalingen zullen kunnen afleveren. Maar zij dra- machtige wapens nodig hebben, en krachtige gen wel bij om de behoefte aan technische verta- computerprogramma's zullen wellicht één van de lingen voor regeringen en industrie op te vangen, machtigste blijken uit het arsenaal. en zelfs de meest technische tekst is in zekere zin Vertalen en vertolken is een grote industrie gewor- literair. den. Er zijn nu 11 officiële talen in de Europese Voor dit soort publicaties zou het voor een vertaler Unie; en elk daarvan heeft vertaling van en naar elk efficiënter kunnen zijn om een computervertaling van de tien andere nodig. De wereld van de weten- te reviseren, dan om al het werk zelf te doen. De schap lijdt al even erg onder de kwaal als de admi- mens zal voorlopig nog nodig blijven, want hoewel nistraties. Wetenschappers die zelf geen Engels de computervertaling het goed maakt in de digitale kennen, zullen op zekere dag de diensten van een eeuw, de afgeleverde vertalingen zijn nogal onge- vertaler nodig hebben. Wanneer hun werk wordt polijst en grof. We zouden kunnen wachten tot de- gepubliceerd in een andere taal dan het Engels, ze programma's beter worden, maar dat zou tot riskeren zij over het hoofd gezien te worden en Sint-Juttemis kunnen duren, zeker aan het huidige wordt hun werk wellicht — totaal overbodig — over- tempo. Om een echt grote stap voorwaarts te ma- gedaan door Engelstalige onderzoekers die slecht ken in de ontwikkeling van een literaire machine, hun literatuur-huiswerk hebben gemaakt. dat denkt zoals wij en weet wat wij weten, is er een . Aangezien er steeds meer veeltalige gemeen- enorme inspanning in linguïstisch onderzoek no- schappen ontstaan, en aangezien kleinere landen dig. een steeds grotere rol in de internationale handel De Amerikaanse linguïst Noam Chomsky stelde beginnen te spelen, groeit het aantal taalparen dat taal een ingeboren eigenschap van de geest is, waarvoor vertaling nodig is exponentieel. Wat kun- met een fysische vorm in de hersenen. Als dat zo nen we doen om die zich uitzettende nood aan ver- is, dan zouden we een soort tussentaal, een Inter- taling bevredigend op te vangen? We zouden het lingua, kunnen construeren, die optreedt als tus- aantal officiële talen kunnen verminderen tot één — Estanteco het Engels, de overheersende taal van onze eeuw. Of, om de afgunst die zo'n zet zou oproepen, door een geconstrueerde taal zoals het Esperanto. Maar zo'n zet zou een enorme multilaterale rege- Estonteco NEOERLANDA ringssteun nodig hebben, en, ondanks de goede DA NA ITALA E wil van veel esperantisten, zijn alle regeringen on- willig om een andere dan hun eigen taal te promo- ESPERANTO ten. Trouwens, het aantal talen inkrimpen is een «1» 72 interpretistoj NEOERLANOA soort taalkundige ontbossing. En hoewel je wel kan

verwachten dat een diplomaat Esperanto zou gaan PORTUGALA 411» leren, politici in veeltalige parlementen, zoals het Europees Parlement, zullen enkel het summit van 10 interpretistoj hun welsprekendheid bereiken, als het hen wordt senpersoon tussen twee andere talen. Een com- toegestaan zich in hun moedertaal uit te drukken. puter zou dan uit het Pools naar de tussentaal kun- Een andere mogelijkheid is een computer bouwen nen vertalen, en dan van die tussentaal naar het In-

Horizontaal november-december 1996/6 — 9 donesisch. Daarmee zouden de regels die nodig zijn om het Pools direkt aan het Indonesisch te ver- Over de trots van overheden en politici voor binden, omzeild kunnen worden. Dit zou in hoge hun eigen taal is ook de volgende brief aan mate het aantal taalparen reduceren die een uni- Mevrouw Germain Pirlot (sic) van de Neder- versele vertaalmachine moet beheersen. landse CDA een mooi voorbeeld. Het is een De moeilijkheden zijn echter niet te overzien. Vele antwoord op een brief van Germain in het ka- linguïsten ontkennen dat zo'n tussentaal bestaat, der van zijn actie om de Europarlementairen maar alleen al bewijzen dat het niet kan, is de moei- te sensibiliseren voor het Esperanto. te waard. Als we hopen geld kunnen uitgeven om naar de Grote Eenheid Theorie van de cosmos te Geachte Me vrouw Pir/ot, zoeken en om het menselijk genetisch materiaal te ontrafelen, waarom dan ook niet voor het zoeken Harte%k dank voor uw brief die ik via een col- naar zo'n tussentaal? /ega ontving van 15 februarij/., over de taal- Zelfs al zou de constructie van een tussentaal een problemen in de Europese Unie. droom blijven, dan nog mogen regeringen het Hoewel ik bevestig dat er een probleem be- groeiend belang van computervertalingen niet staat met betrekking tot de vele ta/en in de over het hoofd zien. Talen die er niet in slagen zich Unie moet ik u Legelekend me/den dat er in aan de elektronische wereld aan te passen, ver- de Nederlandse CDA delegatie geen grote waarlozen hun cultureel erfgoed. problemen bestaan op dit gebied. De financiële beloning kan enorm en de culturele De Nederlandse CDA /eden van het Euro- onmeetbaar zijn, zowel voor de sprekers van min- pees Parlement beheersen 3 à 4 ta/en per derheidstalen die de uitdaging aangaan als voor persoon en vaak zijn hun medewerkers nog diegenen die dit artikel stiekem in het Engels lezen. wel uitgerust met enkele extra ta/en. Wi heb- Indien de Engelstalige landen het voortouw nemen ben dus geen probleem met betrekking tot de in dit onderzoek, kunnen zij hun overheersersrol communicatie in het Europees Parlement. blijven behouden, zonder afhankelijk te zijn van Wat uw algemene pleidooi met betrekking tot Hollywood. Dus zowel geld als culturele trots staan het Esperanto betreft, ben ik het theoretisch op het spel — en dat zou elke regering moeten in- wel met u eens. De praktijk heeft mij echter teresseren. George Jenner, geleerd dat de taal die men spreekt en wenst (uit The New Scíentist, 8 juni 1996) te spreken zoveel te maken heeft met cu/tuur vert.: gvd en identiteit dat het nauwelijks mogelijk is om een 2e gemeenschappelijke taal zoals het Het is een beetje verwonderlijk dat deze tekst in Esperanto op grote schaal geaccepteerd te 1996 nog een plaats vindt in een gerenomeerd krijgen. wetenschappelijk tijdschrift. Reeds in zijn jaar- gangen van 1987 en 1988 behandelde Horizon- Heeft U uw nieuw- taal (toen nog Esperanto-Panorama) deze pro- blematiek. Ook het vertaalproject DLT, dat pre- jaarswensen reeds cies onderzoek deed naar vertaling via een tus- verstuurd? sentaal, kende zijn hoogtepunt in die periode. Nog niet, nog te vroeg! Dat het project intussen bij gebrek aan geld — lees maar politieke belangstelling — ter ziele is Heeft U al wenskaar- gegaan, toont aan hoe realistisch de voorstellen ten? van de auteur zijn. In ieder geval illustreert het Nog niet? Niets te artikel één van zijn eigen stellingen, namelijk dat vroeg om ze nu te be- niet in het Engels publicerende auteurs over het stellen. hoofd worden gezien door Engelstalige auteurs die hun literatuur-huiswerk slecht hebben ge- daan. FEL biedt U een collectie van mooie wenskaar- Tenslotte ook nog iets over de ondertoon van het ten met uw persoonlijke wensen in het Espe- artikel: hoewel de auteur zelf klaarblijkelijk zeer ranto. open staat voor andere talen, geeft hij toch de in- Prijs.. 60,- fr, per stuk Bij een bestelling van minstens druk dat alleen „taaloverheersing" een drijvende 10 kosten zij slechts 40,- fr. en kn)gt U uw persoonlij- kracht kan zijn om aan onderzoek naar compu- ke wensen er GRA T/S bij tervertaling te doen. Over het fundamentele recht Bestel telefonisch, per fax of per electronische post. op gelijkheid rept hij met geen woord.

10 — november-december 1996/6 Horizontaa/ onze taal nia lingvo

Treege bonege!

Deze keer gaan we in op stijl, woordvorming met namen van letters en taal-uitglijders. Verder vindt u het vierde artikel in een serie over het . Voor hen die zich op een Esperanto-examen willen voorbereiden, geven we oefenmateriaal dat afkomstig is van het Elementa examen dat op 11 mei jl. plaatsvond in De Bilt. In deze rubriek gaan we graag in op uw vragen. Ons adres is: Arjen-Sjoerd en Roel, p/a Oost- veenweg 15, NL-7533 VP Enschede.

Vermijd zware stijl Mi ĉiam skribas per fontoplumo. Een goede Esperanto-stijl kenmerkt zich door een- Ik schrijf altijd met een vulpen. voud. Daarom moet men uitdrukkingen die qua Mi po vis kompreni /a tekstos pere de traduko. klank en betekenis opdringerig zijn, vermijden. Een Ik kon de tekst met behulp van een vertaling voorbeeld hiervan is het al te scheutig zijn met het begrijpen. achtervoegsel -eg In het eerste voorbeeld is sprake van een ,gereed- Dum la kunveno regis bonega etoso, kaj /a in- schap' dat voor de betreffende handeling normaal teresegajn prelegojn ĉeestis mu/tege da is, zodat per geen speciale nadruk behoeft. In het partoprenantoj tweede voorbeeld is het nadrukkelijke pere de op Tijdens de bijeenkomst heerste er een gewel- zijn plaats als je wilt aangeven dat het betreffende dige sfeer, en de buitengewoon interessante ,instrument' in dit geval om een of andere reden bij- lezingen werden bijgewoond door enorme zonder is. hoeveelheden deelnemers. Vergelijkingen met ,tiom' en ,kiom' Als je je aanwent om in deze stijl te schrijven, dan Normaal gesproken gebruik je in het Esperanto bij zal het niet mee vallen om een bijeenkomst te be- vergelijkingen de woorden tie/en kiel schrijven die écht fantastisch was. Een al te op- Lia kapo estis ruĝa kie/ tomato. dringerige stijl leidt dus tot een inflatie van de Zijn hoofd was rood als een tomaat. woordbetekenis. Je hebt op een gegeven moment Mi ne estas tie/ forta kie/ ví geen verantwoorde stijlmiddelen meer voorhan- Ik ben niet zo sterk als jij. den om superlatieven te overtreffen. Als je ,de mate van', de. ,hoeveelheid', wilt bena- We bespreken nu een aantal stijlmiddelen, die, net drukken dan kun je in plaats van tie/en kie/gebruik als het achtervoegsel -eg met enige terughou- maken van tiom en klom Qua klank zijn de om- dendheid gehanteerd moeten worden. woorden echter veel opdringeriger dan de el-woor- Vo o rz e ts e /uí t dru kking e n den. Daarom gaat het ook hier om een stijlmiddel, Het komt wel eens voor dat je aan een bepaald dat met mate toegepast dient te worden, zoals in: voorzetsel wat meer nadruk wilt geven. Zo is het Sri estis tiom pa/a, ke mi kredis ŝin morta. Nederlandse ,met' een wat algemeen voorzetsel, Ze was dermate bleek, dat ik dacht dat ze dat benadrukt kan worden door bijvoorbeeld ,sa- dood was. men met'. Ook in het Esperanto komt dit verschijn- Klom ajn ví penos, vi ne sukcesos! sel voor. Je maakt in zo'n geval van het betreffende Hoeveel moeite je ook doet, je zult niet slagen! voorzetsel een bijwoord, waarna a/, de of kunvolgt. Vergelijkingen met ,kvazaŭ' Het resultaat is een zogenaamd samengesteld Evenals kiom is ook kvazaŭ een woord dat opdrin- voorzetsel: gerig klinkt. In veel gevallen kun je ook hier het sti- per pere de door middel van listisch rustiger woordje kie/ gebruiken: irka írka e de rondom ŭ ĉ ŭ Lí gestis kie/ k/aŭno. (i.p.v. ...kvazaŭ k/aŭno. ) sub sube de aan de onderkant van Hij gebaarde als een clown. kontraŭ kontraŭe al in tegenstelling tot Omdat kiel meerdere betekenissen heeft, is het kun kune kun samen met soms toch nodig om kvazaŭte gebruiken (dit is be- Sommige mensen zijn zo enthousiast over deze sproken in het maart-april-nummer van dit blad). samengestelde voorzetsels dat ze geen gelegen- Samengestelde tabelwoorden heid voorbij laten gaan om ze toe te passen. Ook Veel tabelwoorden kennen een meer nadrukkelij- hier moet je echter bedacht zijn op inflatie van de ke, samengestelde variant. Ook deze moeten met gevoelswaarde van dergelijke uitdrukkingen. Ge- mate worden gebruikt: bruik ze gerust als het zo uitkomt, maar wel met tie/ tiumaniere op die wijze mate! Vergelijk: tiam tiutempe toentertijd

Lingva Rubriko november-december 1996/6 / nenial neniukia/e om geen enkele reden OEFENING: Temperde st/.' ĉia ĉtuspeca allerlei soorten Transe de /a rivero sítuas belega urbo. Ĝía be/eco ie iu/oke op een of andere plaats estas tiom imponega, ke mi nen/umomente povas tiom tiukvante zo'n hoeveelheid rezisti /a emegon tri tiu/oken. La urbo a/tiregas min kvazaŭ magneto. Ĉiu/oke ene de /a urbo tro viĝas Wanneer je gewoonlijk een rustige stijl hanteert, gravegaj monumentegoj; etosp/enegaj trinkejoj, dan heb je een mooie basis om af en toe eens uitte interesegaj teatroj k t. p. Eble mi tutempe organi- pakken met een van de zwaardere vormen die we zos Esperanto-kun venon en la tiea kongresejo kIu hier hebben laten zien. sítuas apude de la urbodomo.

Uitglijders Meerdere betekenissen Sommige taalfouten in het Esperanto zijn terug te Als Nederlandse woorden meerdere betekenissen voeren op invloeden van het Nederlands. Rie van hebben, moeten ze vaak met verschillende Espe- der Kooij-Waal uit Den Haag stuurde ons daarom ranto-woorden worden vertaald: haar verzameling ,valse vrienden'. Deze keer heb- ,boer' La farmisto me/kas /a bo vinon ben we rijkelijk uit deze bron kunnen putten. De boer meikt de koe. Va/se vrienden Mi nur ha vas karoan bubon. Een ,valse vriend' is een Esperanto-woord dat lijkt Ik heb alleen een ruitenboer. op een Nederlands woord, maar dat wel een ande- Post /a mango /I /aŭte ruktas. re betekenis heeft. Na het eten iaat hij een flinke boer. akso = ,as', maar ,aks' (,bir)= haki/o La buroj de venas de Neder/asdo. afko= ,eland', maar ,alk' = aŭko De Boeren stammen uit Nederland. bramo = ,brasem', maar ,braam' = rubusbero ,spoor' Mi sekvis ensab/ajn spuronj de besto. = ,plank', maar ,dille' = aneto Ik volgde sporen van een dier in het zand. /upo = ,wolf, maar ,loep' = /upeo Fi/ikoj havas sporojn. polo = ,Pool', maar ,pool' = po/uso Varens hebben sporen. rostro = ,slurf, maar ,rooster' = krado Mi prefere vojaĝas fervoje. krampo = ,haakje', ,nietje', maar ,kramp' = kramfo Ik reis het liefst per spoor. ponto= ,brug', maar ,pont' = pramo Pro /a akcidento obstrukciĝis /a trako. /lno= ,vlas', maar ,linnen' = tolo Door het ongeval was het spoor gestremd. spiro = ,adem', maar ,spier' = muskolo La vakero spronis sian ĉe va/on. lino= ,tobbe', maar ,tin' = stano De cowboy gaf zijn paard de sporen. tualeto = ,toilet (kleding e.d.)', maar ,w.c.' = ne- Vormverschillen cesejo Soms worden er fouten gemaakt doordat er vorm- bando = ,bende', ,schare', maar ,band' = verschillen zijn tussen het Nederlandse en het Es- rubando, banderolo enz. peranto-woord: pabo naaf Let op! Valse vrienden krijg je soms ook onder in- pord(eg)o deur (poort) vloed van andere talen zoals het Engels: plasto plastic importanta = ,invoerend', rako rek (voor gereedsch. e.d.) maar Important; , belang t) ' = grava reto net , estimi= hoogachten restoracto restaurant maar , estimate ; Inschatten' = taksi p/anedo planeet

Woordvorming met letters Normaal gesproken vervalt bij woordvorming de Als je in het Esperanto een medeklinker uitspreekt, grammaticale uitgang. Als je bijvoorbeeld uit het dan zet je er de uitgang -o van het zelfstandig woord homo (,mens') het woord homa (,menselijk') naamwoord achter, zodat de letter uitspreekbaar vormt, dan wordt de uitgang -o vervangen door -a. is. De letters die niet in het alfabet voorkomen he- Maar bij letters is dat niet het geval. Ga het gebruik ten kuo (q), duoti/a vo (w), fikso (x), 4'siono of i van letters bij woordvorming na: greka (y) en ijo (ij). De namen van letters heb je /kso en /a noa potenco (x). bijvoorbeeld nodig bij het spellen en bij het uitspre- Li eenas ru/i /a roojn. ken van afkortingen. Zo spreek je de afkorting k.t.p. En /ial leteroj mi ne povas distingi /a aojn disde /a (kajtie/p/u, enzovoort) uit als kotopo. eoj(of: ... /a a disde la e).

// november-december 1996/6 Lingva Rubriko Examens moderna, same kiel la aliaj du. La registaro de Ukrainio ne havas sufiĉe da mono por modernigi la centralon. Ankaŭ ne por fermi ĝin. Bij het Elementa examen van 11 mei jl. stond onder Krome, fermado de la tuta komplekso signifus ke andere een luistertoets op het programma. We ne- milionoj da homoj vivus de nun senlabore en plena men het hier met een voorbeelduitwerking op, mallumo. zodat u wat oefenmateriaal hebt voor uzelf of voor Okcidentuloj do helpu ne nur per admono, sed an- uw leerlingen. De examenprocedure is als volgt: kaŭ per kono kaj mono. 1. De kandidaten bestuderen de vragen. 2. De tekst wordt langzaam (ongeveer 100 woor- Vragen: den per minuut) voorgedragen, terwijl de kandi- 1. Kiam okazis la nuklea katastrofo en Ĉernobilo? daten aantekeningen kunnen maken; (Nomu la precizan daton!) 3. Na ongeveer een minuut wordt de tekst nog- 2. Kio estas la distanco inter Nederlando kaj Ĉer- maals voorgelezen. nobilo? 4. Daarna werken de kandidaten de antwoorden 3. Per kiuj du rimedoj la nederlanda registaro pro- uit. vis mildigi la sekvojn de la katastrofo en Neder- Het geheel neemt zo'n drie kwartier in beslag. lando mem? Luistertoets 4. Kio estis politika konsekvenco de la katastrofo? Luister aandachtig naar de volgende tekst. Beant- 5. Kiu negativa sekvo trafis la homojn pro la fuĝ- woord de vragen in volledige zinnen en in correct ado el la regiono? Esperanto. Zorg dat de antwoorden zijn gebaseerd 6. Kio pruvas ke la katastrofo ankoraŭ daŭras? op de beluisterde tekst, zodat blijkt dat u deze goed 7. Pro kio oni povas multe lerni de japanoj? begrepen hebt: 8. Kiun problemon havis la ĉernobila centralo en Dek jarojnj post Cernobi/o 1991? Je la 26-a de aprilo de ĉi tiu jaro estis la deka datre- 9. La ukrainia registaro malhavas monon por real- veno de la nuklea akcidento en Cernobilo. En igi du diversajn gravajn aferojn. Nomu ilin 1986, en Nederlando, 1800 kilometrojn for de la ka- 10. Kiel prefere helpu la okcidentaj specialistoj? tastrofejo, oni malpermesis la paŝtadon de brutoj kaj oni malrekomendis la manĝadon de spinaco. Ĉio ĉi okazis unu semajnon antaŭ grava debato en Uitwerking oefening en examenopgave la parlamento pri registara propono konstrui du no- vajn nukleajn centralojn. La planoj tute forvaporiĝis Oefening: kaj ankoraŭ nun preskaŭ neniu nederlanda politik- Trans la rivero situas bela urbo. Ĝia beleco estas isto ku raĝ us proponi ion tian. tiel impona, ke mi neniam povas rezisti la emon iri En la katastrofejo mem la situacio estis kompren- tien. La urbo altiras min kiel magneto. Ĉie en la ur- eble nekompareble pli grava. La ĉirkaŭajo tute de- bo troviĝas gravaj monumentoj, etosplenaj trink- zertiĝis. La senhomajn vilaĝojn transprenis herboj ejoj, interesaj teatroj k.t.p. Eble mi iam organizos kaj arboj. Multaj homoj haste forlasis siajn domojn Esperanto-kunvenon en la tiea kongresejo kiu si- kaj perdis la ligojn kun sia kulturo kaj siaj prapatroj. tuas apud la urbodomo. La katastrofo ankoraŭ daŭras, ĉar miloj da infanoj naskiĝas kaj naskiĝos misformitaj. Laŭ japanaj Examenopga ve: specialistoj, kiuj spertiĝis pro la nukleaj bomboj en 1. Ĝi okazis la 26-an de aprilo 1986. la Dua Mondmilito, la ukrainianoj preparu sin por la 2. La distanco inter Nederlando kaj Ĉernobilo estas 1800 kilometroj. flegado de amasoj da infanoj suferantaj leŭkemion. Tial oni ekkonstruis hospitalegon. Sed pro mon- 3. Oni malpermesis la paŝtadon de brutoj kaj oni malre- komendis la man adon de spinaco. manko oni devis provizore esigi la konstrula- ĉ 4. La planoj por konstrui novajn nukleajn centralojn per- borojn. dis sian aktualecon por longa tempo. La nuklea komplekso en Ĉernobilo konsistas el 5. La homoj perdis la ligojn kun sia kulturo kaj siaj prapa- kvar reaktoroj. La kvara estis trafita de la akcidento troj. kaj estas nun kovrita sub dika, sed sufiĉe kaduka 6. Ankoraŭ naskiĝas infanoj misformitaj kaj kun leŭke- betontavolo. Tiu ,sarkofago' bezonas nun tujan re- mio. novigon. La aliaj tri reaktoroj piufunkciadis kiel an- 7. Ĉar ili spertis la sekvojn de la nekleaj bomboj en la Dua ta e. Kvin jarojn post la katostrofo estis fajro en la Mondmilito. ŭ 8. Estis fajro en la dua reaktoro. dua reaktoro. De tiam funkciadis nur du reaktoroj. 9. Mankas mono por hospitalego kaj por renovigi aŭ fermi Ĉi-somere oni intencas refunkciigi la duan reak- la centralon toron. Ĝi estas riparita, sed ĝi restas danĝere mal- 10. Ili prefere helpu per kono kaj mono.

Lingva Rubriko november-december 1996/6 /// Nice Fundomento

Hoe wordt Het Fundamento omzeild?

Als er een tijdmachine zou bestaan, zouden veel De volgende drie werken worden als funda- esperantisten graag eens een reisje maken naar ment van het Esperanto beschouwd: 1) De 16 de tijd dat Zamenhof nog bezig was met het ontwik- grammaticaregels; 2) het Universala Vortaro kelen van het Esperanto. Ze zouden hem dan in- en 3) de Ekzercaro (A2,1) ... tezamen met het fluisteren dat hij maar beter geen dakjes-letters Voorwoord (A11,2). kon gebruiken. Ze zouden hem waarschuwen voor Bij de derde strategie wordt het Fundamento volle- het ita/ata-probleem. Hij had niet zoveel ma/-woor- dig erkend. Daarom is het moeilijk om te herken- den moeten invoeren, hij had de lendennamen be- nen dat het hierbij tóch om een omzeiling van het ter moeten regelen, hij had... Inderdaad, veel men- Fundamento gaat. We hebben eerder al laten zien sen vinden dat het Esperanto niet geheel beant- dat in het voorwoord van het Fundamento staat, woordt aan de ideale kunsttaal zoals zij die zelf dat wijzigingen in het Esperanto zich dienen te vol- voor ogen hebben. trekken langs natuurlijke weg, zodat het eigenlijke Omdat de tijd niet terug te draaien is, proberen Esperanto, het Esperanto is dat je in de praktijk te- sommigen het tij maar op een andere manier te ke- genkomt. Het Fundamento is een schild dat be- ren: met hervormingen. Het kenmerkende van her- doeld is om dit Esperanto van de praktijk te be- vormingen is dat ze ingaan tegen het algemeen schermen tegen onnatuurlijke invloeden (hervor- gangbare taalgebruik. En of dat niet lastig genoeg mingsvoorstellen) en niet als aangrijppunt om ve- is, gaan hervormingen ook nog eens in tegen het randeringen in te voeren, Bij deze derde strategie Fundamento. Hoe dan ook, van tijd tot tijd kom je gebeurt dat echter wel: er worden uit het Funda- pogingen tegen om het Fundamento te omzeilen. mento argumenten gedestilleerd om hervormings- Het is nuttig om de strategieën die worden gehan- voorstellen te onderbouwen. Zo wordt gepoogd om teerd om het Fundamento te omzeilen, te kunnen ook taalvormen te verwerpen die inmiddels ge- herkennen, zodat je weet dat het om hervormings- meengoed zijn geworden. Hiermee wordt dus een voorstellen gaat. procedurefout gemaakt. De eerste strategie is erop gebaseerd dat het Fun- damento niet wordt erkend. Zo stelt men bijvoor- beeld dat ,logica' een hogere norm voor correct taalgebruik is dan het Fundamento. We hebben in de vorige keer al laten zien dat dit niet terecht is. Een tweede strategie is dat het Fundamento ge- deelte/fik wordt erkend. Dit wordt bijvoorbeeld ge- daan door de Belgische grammatici De Vleminck en Van Damme. Zij gaan in hun boeken uitsluitend uit van de 16 regels uit het Fundamento. Daarbij negeren ze dus andere delen van het Fundamento, zoals de Ekzercaro. Het voordeel van deze strate- gie is dat je dan voorstellen die tegen de Ekzercaro Het is spijtig te moeten constateren dat zelfs de ingaan, kunt presenteren als zijnde correct Espe- op dit punt de fout ingaat. ranto. Neem bijvoorbeeld de íta/ata-discussie. De Zo raadt de Akademio aan om op grond van regel ,itisten' weten, onder verwijzing naar de Ekzerca% 15 de al lang gemeengoed geworden woorden het gelijk aan hun zijde. ,Atisten' kunnen, wanneer Egiptío en Koreío te vervangen door Egipto en Ko- ze tenminste de Ekzercaro negeren,.tóch zeggen reo. Volgens de correcte procedure moeten deze dat hun visie correct is. Ook R. Sulco hanteert deze laatste woorden worden opgevat als hervormingen strategie. Hij vindt bijvoorbeeld dat internationale die moeten worden verworpen omdat de reeds ge- woorden zoveel mogelijk uit het Esperanto moeten accepteerde woorden Egiptío en Koreio verdedigd worden geweerd. Daarom erkent hij regel 15 van kunnen worden op grond van het Fundamento. de 16 regels niet. Het Fundamento is een document dat ter hand Een variant van deze strategie is om aan bepaalde moet worden genomen zodra er voorstellen wor- delen van het Fundamento, bijvoorbeeld de 16 re- den gedaan om taalveranderingen in te voeren. Als gels, een hoger gezag toe te kennen dan aan bij- u echter niet geïnteresseerd bent in dit soort dis- voorbeeld de Ekzercaro. cussies, dan kunt u het Fundamento rustig laten De onjuistheid van deze strategie is eenvoudig aan voor wat het is. Goede esperantisten, hebben ge- te tonen. In het voorwoord van het Fundamento noeg aan het Esperanto dat je gewoon in de prak- staat immers: tijk tegenkomt.

/V november-december 1996/6 Lingva Rubriko nazicht

Des winters als het regent... Mi ne povas diri J Klaarblijkelijk moet er van de grijze luchten, waar- (Je ne l'ose dire) voor Nederland zo gekend is, iets inspirerend uit- Klaĉoj, klaĉoj... la deksesa jarcento ne multe difer- gaan voor muziekminnende esperantosprekers, >7 encis de la nuntempo, laŭ ĉi tiu kanto el Francio! want na Kafto is er een tweede groep geboren die Muziko kaj teksto: Pierre Certon kwaliteitsproducten aflevert. Akordo, een groepje Traduko: Arjen-Sjoerd de Vries kaj Saskia Idzerda van zeven, heeft inderdaad een eerste CD op de La, la, la, mi ne povas diri markt gebracht. Hij heet Muzikp/uvo(Muziekregen) La, la, la, sed aŭskultu jen. Estas vir' en nia urbo, li jaluzas pri I'edzin'. en bevat 11 liederen uit de middeleeuwen en 14 Ne malprave li Taluzas, ŝi senhonte kokras lin. volksliederen, waarvan sommige reeds geruime Ne malprave li jaluzas, ŝi senhonte kokras lin. tijd tot het repertoire van de Esperanto-zangcultuur Malgraŭ lia dorlotado, flirtas ŝi laŭ korinklin'. behoren. de eerste liederen mij bekend in de oren klinken, is De groep is pas enkele jaren actief (eerste het omdat sommige van die liederen door wereld- optreden in 1989), maar trad reeds verscheidene vermaarde componisten zijn geschreven en dus malen op o.a. tijdens het 1 ste Europees Esperan- sowieso muzikaal veel sterker zijn, naar mijn ge- tocongres in Parijs (1995) en tijdens het 81 ste Es- voel is het eerste deel van de CD beter. Het koor peranto Wereldcongres in Praag (1996). Ook wie schijnt die werken ook beter te beheersen. Naar vorig jaar de feestzitting ter gelegenheid van 25 het einde toe zwakt de kwaliteit, of vooral de jaar Esperantocursus aan de Stedelijke Avond- overtuiging en het enthoesiasme wat af. Dat wil leergangen van Antwerpen, bijwoonde, kon hen echter niet zeggen dat je hier geen volle drie kwar- aan het werk horen. De leden van de groep zijn bij- tier mooie, beluisterbare muziek te horen krijgt. De na allemaal doorwinterde esperantisten die in de CD kan de vergelijking met sommige producten Nederlandse Jongerenbeweging hun sporen heb- van „professionele" zangers best doorstaan. ben verdiend. De CD is een ideaal geschenk-idee voor de ko- In de rubriek „Onze Taal" van ons vorige nummer mende feestdagen, ook voor niet-Esperanto-aan- (Horizontaal, 1996/5, p. I) kon je de mooie verta- hangers. Wij kunnen aan de groep alleen veel suc- ling van het lied „Merk toch hoe sterk" vergelijken ces toewensen, en hopen dat zij nog veel concur- met de originele Nederlandse tekst. In de begelei- rentie krijgen. Maar vooral ook, dat de CD zijn weg dende tekst werd besproken welke moeilijkheden vindt naar de gewone platenzaak, waar hij heus de vertaler had ondervonden, hoe hij die heeft on- niet uit de toon zal vallen. gvd dervangen en waarom hij dat zo heeft gedaan. Wellicht ben je het met mij eens dat het resultaat er Akordo, Muzikp/uvo, CD, 45'32". Verkrijgbaar in de boek- mocht zijn. Dat lied kan je een beetje beschouwen handel van de- Vlaamse Esperantobond. Prijs: 550,– fr. + als de scharnier van de CD die in twee delen uiteen verzendingskosten. valt: Het eerste deel bevat klassieke oude muziek- stukken uit de 16de eeuw. Je vindt er componisten zoals Hans Leo Hassler, Giovanni Pierluigi da Pa- lestrina en Olando di Lasso, en ook het frivole Mi ne povas dir/ (Je ne l'ose dire) en het drinklied Turdío- no. Het tweede deel zijn vooral volksmelodieën uit alle hoeken van de (Westerse) wereld: Wales, Honga- rije, Kroatië, Bosnië, de Verenigde Staten en Zuid-Afrika, met Kenya als vreemde eend in de bijt. Deze samenstelling maakt de CD een echt interna- tionaal product. Voor de vertalingen kon de groep buiten op het talent uit eigen omgeving ook rekenen op de hulp van tal van gekende namen uit de internationale Esperantowereld. De liederen worden allemaal a capella, dus zonder instrumentale begeleiding gebracht. De frisse vol- heid van de verschillende stemmen die goed bij el- kaar passen en elkaar mooi aanvullen, zorgen voor een evenwichtige en volle klank. Is het omdat

Horizontaal november-december 1996/6 — 15

buitenzicht

De weg die wij gaan, het doel voor ogen

Wij, leden van de wereldwijde beweging ter bevor- treffend taalgebruik. dering van Esperanto, richten dit manifest aan alle regeringen, internationale organisaties en mensen Democratie. van goede wil; verklaren onze intentie om met vas- Een communicatiesysteem dat bepaalde mensen te wil verder te werken aan de volgende doelen en voor het leven bevoorrecht, maar dat van ande- nodigen elke organisatie en iedere persoon afzon- ren eist, dat ze er jarenlang energie in investeren derlijk uit zich hierbij aan te sluiten. om een minder hoog niveau van taalbeheersing • te bereiken, is fundamenteel ondemocratisch. Hoewel Esperanto, zoals elke taal, niet volmaakt is, overtreft het elke rivaal in hoge mate wat be- treft een gelijkwaardige, wereldwijde communica- tie. Wij beweren dat taalongelijkheid, communi- catie-ongelijkheid op alle niveau's tot gevolg heeft, inclusief op internationaal niveau. Wij vor- men een beweging voor democratische commu- nicatie.

Transnationaal. Elke nationale taal is gebonden aan een bepaal- de cultuur en een bepaald volk of land. De leer- ling, bijvoorbeeld, die Engels leert, leert ook over de cultuur, de geografie en politiek van Engelsta- lige landen, voornamelijk de Verenigde Staten en Het Esperanto, in 1887 gelanceerd als project voor Groot-Brittannië. De leerling die Esperanto leert, een hulptaal ten behoeve van internationale com- leert over een wereld zonder grenzen, waarin elk municatie en snel geëvolueerd tot een levende taal land als thuis wordt gepresenteerd. Wij beweren, vol nuances, functioneert al meer dan een eeuw dat het onderricht in een nationale taal gebonden om mensen over grenzen van taal en cultuur heen is aan een bepaald wereldbeeld. Wij vormen een te verbinden. Ondertussen hebben de doeleinden beweging voor transnationaal onderricht. van zijn sprekers niet aan belang en actualiteit in- geboet. Waarschijnlijk zullen noch het wereldwijde Pedagogische effectiviteit. gebruik van enkele nationale talen, noch de vorde- Slechts een klein percentage van degenen, die ringen in de communicatietechniek, noch het ont- een vreemde taal leren, leren die echt beheer- dekken van nieuwe methoden van taalonderricht sen. Volledige beheersing van Esperanto is zelfs de volgende principes verwezenlijken, die wij es- mogelijk via zelfstudie. Verschillende onderzoe- sentieel achten voor een rechtvaardig en doel- ken hebben laten zien, dat het leren van Espe-

Ik word krekelspaarder. 80130 Naam r Adres . Postnummer en gemeente Plaats en datum van geboorte Nummer van de ES-Rekening waarop ik aan Krekeisparen wens te doen: als het om een bestaande rekening gaat als het om een nieuw geopende rekening gaat 1 Ik wens mijn volledige intrest te behouden, of Ik wenswens dede VlaamseVlaamse EsperantobondEsperantobond een steuntje extra te geven (vanaf 1000 BEF: fiscaal attest) door een gedeelte van van mijn mijn intrest intrest af teaf staan,te staan, ~ te bedrage van 1 /10de van de intrest 1/2de van de intrest 1 /4de van de intrest de hele intrest

Datum Handtekening

Ik geef volmacht aan de Netwerk-verantwoordelijke om op bedoelde ES-Rekening de intrest- Krekdspd re berekening te consulteren. Ik noteer dat Netwerk zich daarbij verplicht tot de strikste confidentialiteit. ranto een propedeutisch effect heeft op het Ieren handeling zonder onderscheid naar taal onder- van andere talen. Men beveelt Esperanto ook graven, zoals die in zoveel internationale docu- aan als centraal onderdeel in cursussen, die leer- menten zijn gegeven. Wij vormen een beweging lingen ervan bewust maken wat taal is. Wij bewe- voor taalrechten. ren, dat de moeilijkheid van nationale talen altijd een belemmering vormt voor veel leerlingen, die Taalverscheidenheid. toch voordeel zouden hebben van een tweede De nationale regeringen neigen ertoe de grote taal. Wij vormen een beweging voor doeltreffend verscheidenheid in talen in de wereld te zien als taalonderricht. belemmering voor communicatie en ontwikkeling. Voor de Esperantobeweging echter, is de ver- Meertaligheid. scheidenheid in talen een voortdurende en on- De Esperanto-gemeenschap is één van de weini- misbare bron van rijkdom. Bijgevolg heeft elke ge taalgemeenschappen op wereldschaal, waar- taal, zoals elke soort van leven, al waarde in van de sprekers zonder uitzondering twee- of zichzelf en verdient bescherming en ondersteu- meertalig zijn. Elk lid heeft de taak op zich geno- ning. Wij beweren, dat de politiek van communi- men ten minste één vreemde taal te leren tot op catie en ontwikkeling, indien niet gebaseerd op spreekniveau. In veel gevallen leidt dat tot de respect voor en ondersteuning van alle talen, kennis van en de liefde voor meerdere talen en leidt tot het uitsterven van de meerderheid van de over het algemeen tot een bredere persoonlijke talen van de wereld. Wij vormen een beweging horizon. Wij beweren, dat de sprekers van alle ta- ten behoeve van taalverscheidenheid. len, grote en kleine, zouden moeten beschikken over de reële kans zich een tweede taal eigen te Emancipatie van mensen. maken tot op spreekniveau. Wij vormen een be- Elke taal bevrijdt en beknot de sprekers ervan, weging die in die kans voorziet. enerzijds door ze de mogelijkheid te geven on- derling te communiceren, anderzijds door de Taalrechten. communicatie met anderen te belemmeren. Op- De ongelijke machtsverdeling tussen de talen is gezet als een universeel communicatiemiddel, is een recept voor voortdurende taalonveiligheid of Esperanto een van de grootste functionerende rechtstreekse taalonderdrukking bij een groot projecten van de emancipatie van mensen; een deel van de wereldbevolking. In de Esperantoge- project om het ieder mens mogelijk te maken als in- meenschap treffen sprekers van grote en kleine, dividu deel te nemen aan de mensenlijke gemeen- officiële en niet-officiële talen elkaar op neutraal schap, met stevige wortels in zijn lokale culturele terrein, dankzij de wederzijdse wil compromissen en taalkundige identiteit, maar zonder er door be- te sluiten. Zo'n evenwicht tussen taalrechten en perkt te worden. Wij beweren, dat het exclusieve verantwoordelijkheden levert een precedent op gebruik van nationale talen onvermijdelijk belem- om andere oplossingen voor taalongelijkheid en meringen opwerpt voor de vrijheid van uitdrukken, taalconflicten te ontwikkelen en op waarde te communicatie en vereniging. Wij vormen een be- schatten. Wij beweren, dat de grote machtsver- weging voor de emancipatie van mensen. schillen tussen de talen garanties op gelijke be- Praag, 27 jull 1996.

Mijn vereniging wordt krekelspaarder.

Onderstaande gegevens geven de juiste benaming, adres en nummer van de ES-Rekening van de vereniging. Adres Postnummer en gemeente Mijn naam, adres (en functie in de vereniging)

Vak voor de ASLK: Ondergetekende bevestigt dat bovenstaande infor- matie over de volmachtgever en zijn handtekening conform zijn met de aanduidingen op zijn/haaridentiteitskaart. 80/30

(Handtekening + stempel ASLK) + Toerisme * Esperanto-cursussén S Jeugdontmoeting Voor families tudieprogramma

CO november-december 1996/6 Horizontaa/ clubtribune la Erikejo — Kalmthout

Zaterdag 26 oktober 1996 werd in naam beoordeeld en tenslotte heeft Kalmthout een Feestdronk gehouden het bestuur van de Vereniging voor het ter gelegenheid van de 25ste verjaar- Invoeren van Nieuwe Biologische No- dag van de „Vereniging voor het Invoe- menclatuur hem, samen met andere, ren van de Nieuwe Biologische No- geofficialiseerd en dit daarna geplubli- menclatuur". Die verjaardag werd ook ceerd in een „Beslissing". gevierd in Praag tijdens het Esperan- Elke NBN-naam heeft daarenboven to-wereldcongres in internationale zijn identificatienummer en zijn spe- kring en aan het Universitair Centrum ciale aanduiding in een numeraal sys- Antwerpen met een lezing in het audi- teem. Een NBN-naam wordt aange- torium B-103 op vrijdag 25 oktober duid tussen twee asterisken. 1996 in een milieu van wetenschap- In augustus 1996 waren er al meer dan pers. 2200 NBN-namen geofficialiseerd, dit Wat is NBN? dank zij meer dan 150 Beslissingen. Nieuwe Biologische Nomenclatuur De Vereniging heeft reeds tal van boe- (NBN) is een speciaal systeem voor de ken uitgegeven: Informerende: Ken- Door een éénmalige bijdrage van benaming van dieren, planten, e.a., nismaking met Nieuwe Biologische 500,– fr. of 25,– gld. kan u levenslang dat gebruik maakt van woorden uit de Nomenclatuur (ook in Engels en Espe- lid worden van de vereniging. Ze heeft internationale taal Esperanto. Het is ranto); Oriënterende (Lexicon NBN- leden in meer dan 50 landen. Uw lid- een volkomen wetenschappelijk sys- namen 1-500 en 501-1000 en een Re- maatschap is een morele steun voor teem met zijn eigen regels, die stellen peretorium van NBN-namen 1-1400); de idee dat in de biologie een meer lo- dat elke NBN-naam, informatief, cor- tenslotte ook Documenterende: Be- gische vorm van nomenclatuur zijn rect, exclusief en oriënterend zou zijn. slissingen (6 delen). Deze boeken zijn diensten zou kunnen verlenen aan de Elke NBN-naam is bijgevolg iets volko- te koop op de zetel van de vereniging: wetenschappers van de 21ste eeuw men nieuws. Iemand heeft die naam Hertendreef 12, B-2920 Kalmthout of en dat deze nieuwe vorm de interna- bedacht op grond van de NBN-regels, in de boekhandel van de Vlaamse Es- tionale taal Esperanto aanwendt in naderhand hebben drie biologen die perantobond. plaats van Latijn en Grieks.

Skolta Esperanto-ligo Basiscursus Op 4 januari 1997 starten we met een Van harte nodigen wij u uit op het na- Programma conversatiecursus voor beginners. tionaal congres van de Belgische af- De cursus is opgebouwd volgens de deling van de internationale Scouts 9.30 Verwelkoming met gratis kopje succesrijke Cseh-methode: vanaf de Esperanto-Liga (SEL), op maandag 11 koffie eerste les Esperanto, geen gebruik november 1996 in de lokalen van de 10.00 Welkomstrede van de nationa- van de moedertaal, geen huiswerken, 214de FOS, Donystraat 8 te 3300 Tie- le SEL-voorzitter geen woordenlijsten uit het hoofd te le- nen. Zoals in 1994 wordt het congres 10.15 Korte wandeling naar de sui- ren, geen overhoringen. Examen (met (+ ledendag) dit jaar georganiseerd kerraffinaderij diploma) voor wie het wenst. door de Tiense Esperantovereniging 10.30 Gratis bezoek aan de suiker- De cursus geeft opening tot interna- La Hirundo. raffinaderij tionale contacten met mensen uit Het rijk gevulde en gevariëerde pro- 12.00 Broodmaaltijd (eigen picknick) vreemde culturen, in alle continenten, gramma is volledig gratis. Wie geen of tegen betaling broodjes, in meer dan honderd landen. picknick wil meebrengen, kan tegen soep, koffie, drankjes) De cursus loopt van 4 januari tot 24 schappelijke prijzen belegde broodjes 13.15 Toeristische wandeling door mei 1997, elke zaterdag van 9.30 tot en drankjes (ook soep en koffie) ko- het Tiense stadscentrum 11.30 uur in de lokalen van 214de pen. 15.30 Café Chantant en plechtige uit- FOS, Donystraat 8, 3300 Tienen. Aangezien het aantal deelnemers reiking van de Zamenhofprijs Hij is toegankelijk voor iedereen van voor het bezoek aan de suikerraffina- 1996 12 tot 92 jaar met een ruime kijk op de derij beperkt is, raden wij u aan zo vlug 17.00 Prijsuitreiking aan de laureaten wereld, die in 40 uur Esperanto even- mogelijk te reserveren. van de tekenwedstrijd voor kin- veel spreekvaardigheid wil verwerven deren als na 200 uur Engels, Duits, Frans, 0PEk i 17.30 Jaarvergadering van de Belgi- Spaans... 4›, sche SEL-leden of gezellige Kostprijs: 2500,– fr. alles inbegrepen O babbel met live-achtergrond- (cursusgeld, beknopte spraakkunst + 9 muziek op harmonium woordenlijst, lidmaatschap 1997, tijd- 18.30 Avondmaal (vooraf inschrij- schrift „La Hirundo" ven) Het aantal plaatsen is beperkt!

Horizontaal november-december 1996/6 — 19 la Konko — Oostende V.I.T.A. organiseert:

Leden van onze groep hebben de va- 6.30 u., ochtendgymnastiek, mis om Kennismaking met kantie zeer actief en internationaal be- 7.15 u., cursus van 9 tot 12 u. 's Namid- Transaktionele Analyse leefd. We geven een korte opsom- dags was je vrij om een voordracht te ming, als navolgenswaardig voorbeeld volgen, 17 u. rozenkrans, daarna voor andere leden. avondmaal, avondgebed en avond- T.A. biedt een handig model aan om Onze voorzitter, Raymond Wylleman, verzameling, en na enkele uurtjes bij inzicht te verwerven in je eigen per- is naar Tabor in Tsjechië getrokken het kampvuur om 22 u. naar bed. Er soon en in je kommunikatie met ande- voor het ILEI-congres. Sinds augustus waren ongeveer 45 personen uit 5 lan- ren. Tevens worden je opties aange- zit hij ook in het hoofdbestuur van !LEI. den (Tsjechië, Slovakije, Hongarije, boden om je mogelijkheden te verrui- Ondervoorzitter Flory Witdoeckt, te- Duitsland en België). Het eten was men. vens voorzitter van de Vlaamse Espe- zeer lekker en ruim voldoende. De rantobond, heeft samen met Walter prijs 2200,– fr.: een aanrader dus! Vol- In deze kennismaking komen aan bod: Van de Kieboom deelgenomen aan gend jaar is er opnieuw een KET, maar het Esperanto Wereldcongres in ook en IKUE-congres in Rome en Ri- – ego-toestanden Praag. Vooraf maakti zij ook een toe- mini. Tijdens KET werd ook IKUEJ op- – levensopties ristische rondrit met het FEL-busje. gericht, de jongerenafdeling van IKUE. – soorten transakties Marc Cuffez, secretaris van de groep, Een ander lid van de club, Greta Thys, strooks is naar Sebranice, Tsjechië, getrokken is eerst naar Grésillon (F) getrokken en – – veranderingskontrakten voor het KET, Katolika Esperanto Ten- daarna reeds voor de 2de maal naar script daro, dat plaats had van 3 tot 17 au- Barlaston (GB). Ook heeft zij het initia- – gevoelens en parasietgevoelens gustus. Hij is er gebleven tot 14 augus- tief genomen om een Esperantoten- – tijdstructurering tus en trok daarna naar Brno om de toonstelling op te zetten in de biblio- stad te bezoeken. In het kamp heerste theek van Gistel gedurende de Euro- Begeleiders: een heerlijke sfeer, alhoewel er wel pese 14daagse van 7 tot 22 septem- Rik Geeraerts, licentiaat in de Psy- een zekere striktheid was: opstaan om ber. In de raadszaal hing de.FEL-vlag! chologische en Pedagogische We- tenschappen, opgeleid in T.A. en N.L.P. Erik Tas, onderwijzer, Transaktio- neel Analist

De kursus gaat door in het Esperanto- huis, Frankrijklei 140, te Antwerpen, op zaterdag 18 en 25 januari 1997, tel- kens van 10.00 tot 18.00 u. De prijs bedraagt 1500 fr. (V.I.T.A.-le- den 1000 fr.). Koffie en dokumentatie- map inklusief.

Inschrijvingen: V. I .T.A.-secretariaat Rita Stiers, Naamsesteenweg 539 bus 27 3001 Heverlee tel.: (016) 40 29 86

Info: Rik Geeraerts (tel.: (02) 267 92 20) ErikTas (tel.: (052) 22 05 38)

De laatste lezing van de Laatste Zon- dag Lezingen 1996 heeft plaats op zondag 24 november 1996, van 10.30 tot 12.30 in het Esperantohuis, Frank- rijklei 140, 2000 Antwerpen. Het the- ma: De Dans derSexenover de evolu- tie van het samenleven van beide sexen.

20 — november-december 1996/6 Hof/zon/aal overzicht

De teksten met de gegevens over de is NIET herkiesbaar. LAAT JE STEM programma's van de clubs moeten op HOREN, MAAK JE KEUZE DUIDE- De voertaal tijdens de bijeenkom- de redactie toekomen vóór 1 decem- LIJK, IN HET BELANG VAN JE VERE- sten van La Verda Stelo is de uni- ber 1996. Laattijdige programmawijzi- NIGING! versele taal Esperanto. Mensen gingen kunnen naar de redactie wor- die het Esperanto niet machtig den gestuurd en worden in de gege- zijn, hebben recht op vertaling vensbank van INTERNET opgesla- vrijdag 6dec.: Eddy du, door sommi- naar het Nederlands Het hoofd- gen, zodat men via de computer het gen onder julie ook bekend onder de doel vanLa Verda Stelo is en b/aft juiste programma kan opvragen. De naam Eddy Raats, bezocht samen zoals statutair bepaald, het ver- publikatie van redactionele teksten met Alex Humet het land van suiker- spreiden, propageren en spreken gebeurt gratis. Voor advertenties riet, Fidel en andere monumenten. De van de idee en de taal Esperanto. raadplege men het Esperantocentrum naam van de lezing is dan ook zeer te Antwerpen goed gekozen. „Pri Kubo". vijdag de dertiende: Ieder kent de GENT wijsheid, „bijgeloof brengt ongeluk" La Progreso AALST maar zoals ieder kan vaststellen, is de- Iedere 4de vrijdag van de maand ge- La Píoniro ze vrijdag het dichtst bij Zamenhof-ta- wone clubvergadering in ons lokaal De vergaderingen hebben plaats in het go Kaas- en wijn-avond. „La Progreso', Peter Benoitlaan 117, Cultureel Centrum „De Werf', (lokaal 9050 Gentbrugge, tel.: (09) 230 16 77. 3), Molenstraat, Aalst. De avonden be- ZONDAG 15 DECEMBER: Kin- De bijeenkomst begint om 20.00 uur. ginnen om 20.00 uur. Inlichtingen bij derfeest van La Verda Stelo. Alle Tijdens het schooljaar zijn er conver- Hugo Dossche, Asserendries, 103, kinderen tussen 0 en 12 jaar zijn, satieavonden op de 2de woensdag 9300 Aalst, tel.: (053) 70 17 89. na aanmelding bij Ite of Jacques, van 19.00 tot 20.45 uur in de Volksho- dinsdag 26 nov.: „Hoe goed kent U van harte welkom. Begin 14u30 in geschool, Bargiekaai 1 (1 ste verdie- Aalst?" Onze voorzitster, zelf stads- ons huis. ping). Inlichtingen bij Katja Lódër, tel. gids, zal deze quiz leiden. (09) 230 16 77 of (09) 221 10 02. vrijdag 20 dec.: Wim De Smet ging woensdag 13 nov.: Conversatie- ANTWERPEN als waarnemer naar Bosnië. Wat stak avond. La Verda Stele hij daar op? „Bosnio kiel multetna so- vrijdag 22 nov.: „Het gedroomde rijk": Alle programma's hebben plaats in het cio". een verrassende voordracht door Mo- Esperantohuis, Frankrijklei 140, 2000 vrijdag 27 dec.: Voor wie tussen de nique Caestecker. Antwerpen, in het clublokaal op de feesten even buiten wil. Drie jaar woensdag 11 dec.: Conversatie- eerste verdieping. De clubavond be- Jacques Schram als voorzitter. „Be- avond. gint om 20.00 uur. Het clublokaal is noa Malbeno? Jen demando". [Cu vrijdag 27 dec.: Geen eigen program- toegankelijk vanaf 18.30 uur. Bona Malbeno?]. ma: we zijn van plan om in december Januari 1997, januari 1997, voor alle een andere club te bezoeken. vrijdag 1 nov.: Allerheiligen, geen duidelijkheid ook in het Esperanto – programma. Januaro1997, januaro1997. HASSELT vrijdag 8 nov.: Edward Spitaels, weer vrijdag 3 jan.: Novjarakcepto Esperanto Hasselt fit en wel, na zijn ongelukkige val, leidt vrijdag 10 jan.: Programo fiksota. We vergaderen tweemaal per maand het debat over „Edukado". vrijdag 17 jan.: Als uittredend voorzit- op dinsdag van 20.00 tot 22.00 uur in vrijdag 15 nov.: Alex Humet, Espe- ter dacht ik wel rechtte hebben, ter af- het CC van Hasselt. De eerste verga- rantist, Catalaan, geeft een lezing over sluiting van mijn 3 jaar voorzitterschap, dering van de maand is er een pro- de nu voor 60 jaar begonnen „Hispana op de meester-Preleganto Ed Bors- gramma, tijdens de tweede leidt Jan Civil-Milito". boom. De enkonduko is in voorberei- Bovendeerd een cursus „Spreken in vrijdag 22 nov.: Marika, zegt de naam ding, de titel van de lezing wordt mee- Esperanto". Inlichtingen over het pro- je niets, kijk dan naar het voorblad van gedeeld in je volgende Horizontaal. gramma kunnen worden verkregen bij ons tijdschrift Horizon/aa/ juli-augus- vrijdag 24 jan.: Jaarvergadering. - Marcel Aerts, tel.: (011) 25 34 67. tus en je herinnert je zeker onze Ja- „Jarkunveno'. dinsdag 5 nov.: Quiz door Harry panse gaste van vanavond. „Rakonto vrijdag 31 jan.: Myriam Van der Schutters. pri Japanio". Steen, vooral actief in de streek van vrijdag 29 nov.: Dankzij Ivo Durwael Leuven, je weet wel, de streek waar HOUTHALEN hebben wij vanavond de derde maal burgemeester op de treinrails wil gaan Houthalense Esperantogroep op rij een niet uit het Vlaams gewest liggen als de leugenaar ooit woord Iedere 2de dinsdag van de maand, ge- komende spreker. Pierre Metivier houdt. Thema van de lezing „Lincoln wone clubvergadering in het „Klub- komt speciaal uit Frankrijk met de le- kaj Usono". domo", Ambachtstraat 39, Houthalen- zing, „Federalismo en Svislando". Helchteren. Programma's beginnen Belangrijk! Belangrijk! Belangrijk! om 20.00 uur, gevolgd door cursus Voor hen die nooit tijd hebben, kan ik voor beginners. Info bij Alfons Lijnen, ZEER BELANGRIJK VOOR DE LE- nu reeds mededelen dat in de zeer na- tel. (011) 52 20 74. DEN VAN LA VERDA STEL 0 bije toekomst Chris Ungar (100% ze- Vanaf vrijdag 29 november tot en met ker) en Spomenka timec (95% zeker) KALMTHOUT vrijdag 27 december wordt verwacht een lezing zullen houden in La Verda La Erikejo dat je een nieuwe voorzitter kiest voor Stelo. De data, zeer waarschijnlijk in De 3de donderdag van de maand om La Verda Stelo, die onze vereniging zal maart, worden zo spoedig mogelijk 20.00 uur in restaurant Cambuus, Hei- vertegenwoordigen de volgende drie vermeld in, wat zei U? Ja natuurlijk in destatieplein 10, 2920 Kalmthout, tel. jaar. Stembiljetten zijn voorhanden in het blad van de Nederlandstalige Es- (03) 666 42 58. het huis. Let wel de huidige voorzitter perantist, Horizontaal. Inlichtingen: Wim De Smet, Heden-

Horizontaal november-december 1996/6 - 21 dreef 12, 2920 Kalmthout, tel.: (03) Tienen. Tel.: (016) 81 52 46. Gasten 666 99 49. Voor een tot op het laatste zijn steeds welkom. donderdag 21 nov.: René De Clerck ogenblik actueel programma van vertelt over diverse Esperanto-bijeen- de Vlaamse Esperantoclubs, maandag 11 nov.: Congres van de komsten waaraan hij in de loop der ja- raadpleeg INTERNET, Skolta Esperanto-Ligo in Tienen met ren heeft deelgenomen; doch eerst http://www.knooppunt.bel-fel. Algemene ledenvergadering. Binnen- doen wij de verkiezing van ons bestuur en buitenlandse gasten zijn welkom. voor 1997 (Ernstig bedenken of u kan- Het programma wordt op verzoek toe- didaat zoudt zijn voor één of andere van Ĉaoe/io, dé Esperanto-tekstver- gestuurd. functie.) werker. maandag 18 nov.: Vanaf 19.00 u. in- donderdag 19 dec.: Ons jaarlijks fo-avond over de Basiscursus Espe- avondmaal. De tafelrede wordt gehou- LEUVEN ranto (Cseh-methode) die start op 4 ja- den door de voorzitter van de Culturele Esperanto 2000 nuari 1997. Raad van Kalmthout, de heer Jan Ca- Wij leven mee met de studenten, ons luwaerts, met als onderwerp „850 jaar seizoen loopt van september -tot juni. TURNHOUT Kalmthout". Deelnameprijs 700,- fr. De woensdagavond is onze vaste Kampin Esperanto-Asocio avond (met verschillende cursussen). Inlichtingen: Kampina Esperanto-Aso- KAPELLE „Laborvespero" op de 1 ste en 3de cio, Daniel Van Herpe, Koningin Fabi- Esperanto-Grupo „Meza Ze/ando " woensdag en op de 2de woensdag olalaan 2, 2360 Oud-Turnhout, tel.: Omdat wij niet over een vast lokaal be- van de maand ons speciaal program- (014) 45 13 29 of (voor de cursus in de schikken, worden we telkens bij een ma tijdens VESPERO 2000. Start telk- De Warande) tel.: (014) 41 94 94. ander clublid te gast ontvangen. Onze ens om 19.30 uur in het Cultureel Cen- avonden, gewoonlijk de laatste vrijdag trum, Romaanse Poort, Brusselse- FLEJA van de maand, beginnen om 19.30 straat 63 (bij het ziekenhuis). Flandra Esperanta Junulara Asocio uur. Inlichtingen over het programma woensdag 13 nov.: Frans Croon Leden van FLEJA komen geregeld sa- en de plaats van samenkomst bij Sally spreekt over DNA en erfelijkheid. men op onderling afgesproken mo- en Dies Krombeen, tel.: (0113) 34 15 woensdag 11 dec.: Zamenhoffeest menten en plaatsen. Inlichtingen: Ilja 64 of bij afwezigheid bij Rie en Kees met taart, de inhoud van het program- De Coster, tel.: (09) 227 86 64. Dentz, tel.: (0118) 61 48 34 (nieuw ma zelf is nog niet bekend. nummer niet bekend bij de redactie). woensdag 8 jan.: Myriam Van der vrijdag 15 nov.: Bij Els de Morrée, Steen spreekt over het leven van Ghis- Kruitmolenlaan 31, Middelburg. Wij lain Jacobs. spelen de Esperantoversie van Tri- viant. OOSTENDE vrijdag 13 dev.: Wij vieren het Zamen- La Konko hoffeest met een gezamenlijk etentje. De vergaderingen gebeuren in de voormalige stadsschool „Vercamer", KORTRIJK - ROESELARE - TIELT Northlaan 14, Oostende-Mariakerke. Konink/jke Esperantogroep La Konkordo Inlichtingen bij dhr. Marc Cuffez, tel. De stadsbibliotheek van Kortrijk be- (059) 80 85 17. schikt over een uitgebreid Esperan- woensdag 6 nov.: Voordracht over tofonds. Er is steeds gelegenheid dit 4/londaTurisrrmo en /KUE(J) endebij- fonds te bezoeken na afspraak met gewoonde congressen door Marc Cuf- Jean-Pierre Allewaert, tel.: (056) 20 07 fez. 96. Bij hem kan tevens informatie over woensdag 20 nov.: Gespreksavond. het programma van de club worden woensdag 4 dec.: Gespreksavond. gevraagd. woensdag 18 dec.: Dia-voordracht Clubavonden en cursussen vinden over „Expeditie naar Iran". plaats op de Ode maandag van de maand om 19.30 uur in CC Groeninge- ROTTERDAM heem, Passionistenlaan 1A, 8500 Esperanto-societo Merkurio Kortrijk. Samenkomsten op de 1 ste en 3de ADVERTENTIE Voor inlichtingen: Jean-Pierre Alle- woensdag van de maand, uitgezon- waert, Tarwelaan 10, 8500 Kortrijk, derd juli-augustus, in Centra Oficejo Ere-voorzitter, Jules Verstraeten, van tel.: (056) 20 07 96 of Piet Glorieux, de UEA, Nieuwe Binnenweg 176, Rot- de Antwerpse Esperantogroep La Ver- Werkenstraat 56, 8610 Werken, tel.: terdam. Aanvang 19.45 uur. Gasten da S/e%, stelt een appartement te (051) 56 90 30. zijn steeds welkom. Inlichtingen bij huur tegen de voordelige prijs van maandag 25 nov.: Taalavond. Pierre Piet Schuil, tel.: (010) 416 14 49. 9000,- fr. per maand. Voorrang voor De Backer diept een bepaald aspect woensdag 6 nov.: Spreekwoorden. esperantisten. van de taal uit aan de hand van het Het appartement is gelegen te Hobo- thema van de avond: de „Dolle Koei- TIENEN ken, St.-Bernardsesteenweg 1076, en"-ziekte. La Hirundo 1 ste verdieping, gemakkelijk bereik- maandag 23 dec.: Gilbert Cardoen Clubprogramma elke laatste maandag baar met het openbaar vervoer. Het diept een bepaald aspect van de taal van de maand van 19.30 tot 21.30 u. in beslaat: salon, keuken, hal, doucheka- uit. Uitgangspunt daarbij is zijn de lokalen van de 214de FOS, „De mer, WC, 1 slaapkamer, opbergplaats, „Vriendschap met Bulgaarse Esperan- Klimop", Donystraat 8 te Tienen. In- CV op gas. Het appartement is be- tisten". In de loop van de avond geeft lichtingen over het programma kan je schikbaar vanaf november 1996. Tel.: Leo De Cooman ook een demonstratie krijgen bij Bert Boon, Merelhof 8, 3000 (03) 827 66 43.

22 — november-december 1996/6 Horízontaa/ Contactadressen van groeien

AALST La Pioniro, H. Dossche, Asserendries 103, B-9300 Aalst, tel.: (053) 70 17 89. MEDEMENSELIJKHEID ALKMAAR Hans ten Hagen, Middenweg 587, NL-1704 BH Heerhugowaard, tel.: (072) 571 79 18. ALMELO G.C.A.M. Dercks, Ootmarsumsestraat 47, NL-7607 AX Almelo, tel.: Zienderogen (0546) 819403. AMERSFOORT W.P. Roelofs, Vosseveldlaan 16, NL-3768 GM Soest, tel.: (035) Het wordt wel eens uit het oog ver- 601 54 73. loren, maar ook in de Esperanto- ANTWERPEN La Verda Stelo, p/a Frankrijklei 140, B-2000 Antwerpen, tel.: (03) wereld is er daadwerkelijke steun 234 34 00. —Progressief Esperanto Forum, Jacques Schram, Hof ter Bekestraat 49, voor de minstbedeelden en ge- 2018 Antwerpen. Tel.: (03) 237 86 02. handicapten in onze wereld. Zo is BERINGEN T. Geerdens, Schomstraat 53, B-3582 Beringen, tel.: (011) 43 30 78. er bijvoorbeeld een zeer actieve BEVERWIJK Stelrondo N. Moerbeek-Bartels, Zwaansmeerstraat 48, NL-1946 AE beweging van blinde esperantis- Beverwijk, tel.: (0251) 23 10 79. ten. De actie Zienderogen, bezield BRUGGE Paco kaj justeco G. Maertens, Prins Leopoldstraat 51, B-8310, St.-Kruis- door Jacques Tuinder in Neder- Brugge, tel.: (050) 35 49 35. land, is al 30 jaar actief voor hulp BRUSSEL E. Van Damme, Albert-l-straat 44, B-1703 Schepdaal, tel.: (02) 569 17 83. aan blinden en slechtzienden in de DEN HAAG Internationaal Esperanto-Instituut (IE!) Riouwstraat 172, NL-2585 HW derde wereld. In een rapport dat Den Haag, tel.: (070) 355 66 77. (TANEF) G. van der Horst, Hengelolaan 1158, ons onlangs bereikte, lezen we: NL-2544 GT Den Haag, tel.: (070) 366 65 47. „[...] U heeft er geen idee van wat DEN HELDER Esperanto-klubo Den Helder, Postbus 140, NL-1780 AC Den Helder. er zo allemaal hier in de bus valt. DEURNE (TANEF) E. Spitaels, tel.: (03) 658 74 20. Zo komen er dagelijks brilrecepten DEVENTER J.S. Douma, Rembrandtkade 177, NL-7412 HL Deventer, tel.: (0570) uit Madagascar, Togo, Benin, Tan- 61 83 04. zania, enz. EINDHOVEN R. Bossong, Floraplein 23, NL-5644 JS Eindhoven, tel.: (040) 211 41 62. Het Medisch Comité Nederland- ENSCHEDE (NEJ-sekcio) De Vluchtestraat 1-402, NL-7423 BE Enschede, tel. Viëtnam dat bezig is mobiele ope- (053) 433 26 40. GENK W. Minnen, Loskaaistraat 6, B-3600 Genk, tel.: (089) 35 07 13. ratieteams op te zetten in de strijd GENT La Progreso Katja LSdor, Peter Benoitlaan 117, B-9050 Gentbrugge, tel.: tegen staar, vraagt aandacht voor (09) 230 16 77. mevrouw Bao en duizenden van GRONINGEN Esperantocentrum, Peizerweg 68-47, NL-9726 JM Groningen. - haar lotgenoten. [...] Wij steunen NUFARO Arubastraat 12, NL-9715 RW Groningen, tel.: (050) 577 59 54. het MCNV graag. [...] HAARLEM-HEEMSTEDE Komprenado faras pacon C. Duivenvoorden-Kors, Ka- Zienderogen probeert ook het He- merlingh Onnesstraat 40, NL-2014 EM Haarlem, tel.: (023) 524 57 13. len Keller Instituut voor Doven en HASSELT M. Aerts, Lazarijstraat 122, B-3500 Hasselt, tel.: (011) 25 34 67. Doofblinden in Bombay (India) te HELMOND Toine Gremmen, Nassaustraat 3, 5707 HL Helmond, tel.: (0492) 54 44 72. helpen. [...] Al eerder dit jaar ga- 'S HERTOGENBOSCH S. Bosga, Rijzertlaan 46, postbus 2141, 5202 CC 's Herto- ven we steun aan het Blindeninsti- genbosch. tuut in Tuzla (Bosnië). HILVERSUM A.J. Middelkoop, Jonkerweg 11, NL-1217 PL Hilversum, tel.: (035) Van Ramazan Kabashi van het 624 33 20. Blindeninstituut in Tirana (Albanië) HOUTHALEN Alfons Lijnen, Grote Baan 156, B-3530 Houthalen, tel.: (011) 52 20 74. ontvingen we een dankbrief. KALMTHOUT La Erikejo W. De Smet, Hertendreef 12, B-2920 Kalmthout, tel.: (03) Op dit moment zijn Kees Verheul 666 99 49. en andere helpers van de stichting KAPELLE Zelanda Esperanto-grupo Sally en Dies Krombeen, Juffersweg 4 B, NL- Hoop voor Albanië in Ghramsh om 4421 JB Kapelle, tel.: (0113) 34 15 63. bij het ziekenhuis een Optisch KORTRIJK La Konkordo P. Glorieux, Werkenstraat 56, 8610 Werken, tel.: (051) 56 90 Centrum op te zetten. Het machi- 30 — Jean-Pierre Allewaert, Tarwelaan 10, 8500 Kortrijk, tel.: (056) 20 07 96. nepark, inclusief tienduizenden LEUVEN Esperanto 2000 Roger Goris, Rue Ménadastraat 44, 1320 Hamme-Mille, monturen en glazen, hebben we al tel.: (010) 86 01 12. dank zij uw steun bij elkaar." LIMBURG Albert Claessen, Zonnebloemstraat 13, B-3590 Diepenbeek, tel.: (011) 32 36 03. — Jos Vandebergh, Ambachtstraat 39, B-3530 Houthalen-Helchteren, tel.: Informatie over de actie Ziendero- (011) 52 19 43 (kantoor). gen kan je krijgen van Jacques MIDDELBURG zie KAPELLE Tuinder, Henegouwenlaan 35, NL- NIJMEGEN Esperantoclub Zamenhof G.H.M. Wulfers, Lindanusstraat 16, NL-6525 1966 RH Heemskerk, Nederland. PV Nijmegen, tel.: (024) 35515 05. — NEJ-sekcio Jacob Canisstraat 2, NL-6521 HL Nijmegen, tel.: (080) 22 26 95. OOSTENDE La Konko Marc Cuffez, Elisabethlaan 295, B-8400 Oostende, tel.: (059) 80 85 17. De kranten verslaan ROESELARE zie KORTRIJK Wellicht voelt menig lezer zich ge- ROTTERDAM J. Quispel, Maarland 4, NL-3075 JV Rotterdam, tel.: (010) 419 82 01. - regeld geroepen te reageren op Merkurio P. Schuil, Viskaarweg 145, NL-3192 DM Hoogvliet, tel.: (010) 416 14 49. bepaalde krante-artikelen. Het TERNEUZEN Zeland-Flandruja Esperanto-Grupo J. den Toonder, Axelsestraat 6, meeste effect zullen we echter be- 4537 AJ Terneuzen. reiken, wanneer reacties in ge- TIELT zie KORTRIJK coordineerde samenwerking ge- TIENEN B. Boon, Merelhof 8, B-3300 Tienen, tel.: (016) 81 52 46. beuren. Germain Pirlot is een er- TURNHOUT Daniel Van Herpe, Koningin Fabiolalaan 2, 2360 Oud-Turnhout, tel. varen rot in dat vak. Het is daarom (014) 45 13 29. aangewezen om hem te raadple- VOORBURG Esperantogroep Voorburg, M.H. Erasmus-van Zadelhoff, Laan van gen of over de eigen actie te infor- Oostenburg 40, NL-2271 AP Voorburg, tel.: (070) 38635 29; — D. Ederveen: tel.: meren. (070) 386 66 53. Goede voorbeelden en suggesties WIJLRE Esperantogrupo Marnolando Tienbundersweg 38, NL-6321 CR Wijlre, tel.: kunnen in voorkomend geval een (043) 450 12 48. plaats vinden in Horizontaal. ZAANDAM EsperantocentrumPB 433, NL-1500 EK Zaandam, tel.: (075) 616 69 31.

Horizontaal november-december 1996/6 23 arn lr sp (OOI i a l rank jkl i 14 . 241 Antwerpen, Belg io. -~ 1f.endu rekte ĉe aŭ ĉe via kutima libroservo! Vendoprozo:

00...... + afran

Een ideaal nieuwjaarsgeschenk voor groot en klein WASSALONS EŬROPA KALENDARO 1997-1998 Leer elke dag één woord in het Esperanto, het Latijn en in 13 talen van de Europese Unie!

De kalender is opgebouwd volgens het leerboek Ludu kun ni van E. Formaggio met vele aantrekkelijke tekeningen. Hij wordt uitgegeven door de Europa Club van Paderborn. Op de keerzijde van de kalenderblaadjes vind je de recentste infor- matie over de Europese Unie en details over zijn lidstaten en de aspirantlidstaten. VAN OSTA De prijs is 250,- fr. plus verzendingskosten. Aarzel niet en reserveer nu BRASSCHAAT : Bredabaan 362 al je exemplaar (of exemplaren) bij de Vlaamse Esperantobond, Frank- KAPELLEN : Hoevense baan 34 rijklei 140, B-2000, Antwerpen. EKEREN : Markt 10 De Vlaamse Esperantobond propageert niet alleen het Esperanto in Vlaanderen maar is op internationaal vlak ook een gerenomeerd uitgever van Esperantoboeken. Hier volgt een keuze uit zijn uitga- ven. In de prijs is BTW inbegrepen, de verzendingskosten worden afzonderlijk vermeld.

Proza (oorspronkelijk in Esperanto) La aventuroj de ŝpar- kaj alia porketoj, Rik de Roover. Du ŝtonaj porketoj iĝas vivaj kaj spertas ĉiajn aventurojn. Romaneto en facila lingvo, taŭga por geknaboj kaj komencantoj. Prezo: 120 + 30 fr. Jahto veturas for kaj veturigas la morton, Deck Dorval. „Mi kore invitas vin al agrabla surmara vojaĝo, enŝipe de mia privata jahto Marfalko." Cu vi kredus, ke tia mesaĝo ekmovas aventuron en kiu komplika krimo estas solvenda? Legu pri la solvo de la enigmo fare de Ksavero Kant! Agatha Christie revenis sub pseŭdonimo! Prezo: 360 + 58 fr. Kazinski venas tro malfrue, Deck Dorval. Kial stabilanima kaj persistema viro, sukcesa inĝeniero, faras murdon? Kaj, se li decidas fari ĝin, ĉu li estos sufiĉe inĝenia, ĉu li ekzakte kalkulos sian ŝancojn, elektos la rimedojn kaj zorge kaŝos la spurojn por fari murdon sen misoj, kaj tiel trompas la famkonatan inspektoron Ksavero Kant? Prezo: 420 + 58 fr. Kolera afero, Ronald Cecil Gates. Mallonga krimromano en flua ĉiutaga Esperanto, de la aŭtoro de La septaga murdenigmo. Nova murdo okazis sur la tereno de granda Aŭstralia universitato. Ĉu oni sukcesos solvi ĝin? Prezo: 210 + 30 fr. Kromosomoj, Lorjak. Ĉu murdinstinktoj estas heredeblaj aŭ ne?Jen la ĉefa temo de tiu ĉi libro. Sed ne tro fidu la seriozecon de la temo. Lorjak ja estas iele Schwartz-disĉiplo kaj humuro do certe ne mankas! Prezo: 270 + 30 fr. Morto de sciencisto, Ronald Cecil Gates. Krimromano en flua ĉiutaga Esperanto. Denove okazis murdo en granda aŭstralia universitato. La enketon la leganto povas sekvi kun granda interesiĝo. Prezo: 210 + 30 fr. Murdo en , Daniel Moirand. Kviete fluetas la kluba vespero, kiam subite malfermiĝas la pordo kaj envenas nekonata viro. Kiam li atingas la tablon, li teren kolapsas. Morta! Pro tiu okazaĵo leŭtenanto William Hammerkopf eniras la Esperanto-mondon. Ĉu li trovos tie nur morton kaj pereon? Prezo: 390 + 58 fr. Nigra Magio, Deck Dorval. Dum ŝtorma pluvplena vespero aŭto paneas. Sinjorino Barnaŝ, klarvidantino, unu el la kvar pasaĝeroj, eksentas la ĉeeston de malbonaj spiritoj... Jen la scenaro por enigmo solvenda de la juna detektivo Ksavero Kant. Romano kun relative multaj neologismoj. Prezo 540 + 58 fr. La septaga murdenigmo, Ronald Cecil Gates. Krimromano en flua, ĉiutaga Esperanto. Murdo okazis sur la tereno de granda aŭstralia universitato. La aŭtoro ne nur sukcesas kapti vin per la mistero de la rakonto, sed krome bele priskribas la universitatan vivon kiu en Aŭstralio multe malsimilas alilandajn situaciojn. Prezo: 210 + 30 fr. Sub influo de alkoholo, J. Herbert Sullivan. 12 rakontoj de la aŭtoro de La vualo de 1' tempo. Prezo: 210 + 30 fr. Tempo fuĝas, William Auld (red.). 25 rakontoj el la internacia magazino MONATO de diversaj aŭtoroj. La rakontojn elektis William Auld. Prezo: 600 + 30 fr.

BESTELFORMULIER — 1 Urd Hadda murdita! Deck Dorval. Teatro-direktoro vespermanĝas en sia hejmo kun tri Vojaĝoj kaj aliaj poemoj, Edwin de Kock. La libro rilatas precipe al travivaĵoj kaj meditoj, eminentaj aktoroj, amikoj liaj. Subite li estas mortigita. Unu el la tri amikoj do devas kiam en 1985 la aŭtoro veturis tra Eŭropo. La verko postulas tempon kaj grandan esti la murdinto. Kiu solvos la problemo unue? Prezo: 480 + 58 fr. atenton, sed kompense riĉigos vian kulturan nivelon kaj vorttrezoron. Vojaĝoj finiĝas, amantoj kuniĝas, Manjo Austin. Kiam denove edziniĝas ŝia patrino kaj ili Prezo: 390 + 30 fr. translokiĝas al nova hejmo, malfermiĝas por Maureen nekonata mondo plene de Vortaj (a)ludoj, Stefan Maul. Spritaj kaj satiraj poemoj kaj eseetoj de la redaktoro de novaj samfamilianoj. Ekiro en la profesian vivon e plimalfaciligas la ŝanĝon. En MONATO kiuj ilustras la eblecoĵn de Esperanto en luda, metafora kaj ĉ rakonto, kiu sursceniĝas en irlanda ĉirkaŭaĵo, ni sekvas ŝian kreskon al adolteco. eksperimenta kampoj de la lingvo-uzado. Prezo: 180 + 30 fr. Prezo: 330 + 30 fr. • Esperantologie Proza (vertaald) Beletro, sed ne el katedro, Gaston Waringhien. Ĉu vere ekzistas Esperanto literaturo? Ĉu Dirdri kaj la filoj de Usnah, Adriaan Roland Holst. Mallonga romano inspirita de Keltaj eĉ ekzistas esperanta literaturscienco? La nestoro de la Esperantaj literaturistoj elementoj, kiu disvolviĝas en Irlando. Ĝi estas perleto sur la krono de la instruos en agrabla, klara prilaborita stilo, pri la atingaĵoj de Esperantaj verkistoj. Nederlanda literaturo, majstre tradukita de Christian Declerck. Prezo: 210 + 18 fr. Prezo: 630 + 58 fr. La ludanta lumo, Leopold Vermeiren. 5 erotikaj rakontoj de famkonata patro de la Ruĝa La intereso kaj utilo de komuna interlingvo, 11 eseoj altnivelaj pri Esperanto kaj Kavaliro. Ne por infanoj. Prezo: 450 + 30 fr. interlingvistiko fare de diversaj elstaraj aŭtoroj. Prezo: 300 + 30 fr. La nuda feino, Leopold Vermeiren. Ok erotikaj rakontoj. La etoso de la tuta verko: erotika, Materialoj pri la nuna uzado de la akuzativo, Daniel Moirand. La libro klarigas la uzadon de poezia, milde ironia, fantaziplena, kaŭzas, ke la legado estas vera ĝuo. la akuzativo kiel oni kutimas renkonti ĝin ĉe bone konataj kaj nuntempaj aŭtoroj. Prezo: 450 + 30 fr. Prezo: 630 + 58 fr. Toneel 1887 kaj la sekvo, Gaston Waringhien. Dudek kvin artikoloj kaj prelegoj de Gaston Oktavia, Seneca, tradukita de Gerrit Berveling. Nerono – imperiestro de Romo, historie Waringhien kiuj rilatas al la historio de nia lingvo, al la lingvo kaj stilo de Zamenhof, al la farado de vortaroj, al neologismoj, ktp. Prezo: 630 + 58 fr. sufiĉe konata pro krueleco kaj frenezeco – ankaŭ en sia familia rondo kaŭzis Nia Fundamento sub lupeo, G.F. Makkink. La titolo sufi e klarigas la esencon de tiu i tragediojn. Tion montras tiu ĉi teatraĵo en kiu repudiita edzino kontraŭas ĉ ĉ konkubinon. Prezo: 180 + 18 fr. verko. Prezo: 420 + 30 fr.

Poëzie (origineel) Woordenboeken Deklingva manlibro pri politiko, Stefan Maul. Enciklopedio pri iaj nuntempaj terminoj pri la Dolĉe-amare, Emile Van Damme. Poemaro pri la naturo, la viv-medio, la psika sano de la ĉ politika vivo, kun traduko en 10 lingvoj. Prezo: 390 + 58 fr. homoj per ĉiutagaj vortoj kiuj tuj trafas la kernon. Pri ĝi skribis William Auld: „Tiuj ĉi poemoj rekte trafis min sur la stomaknervoj – t.e. ili forte efikis al mi pro sia forta Gerda malaperis – Vortlisto/Woordenlijst, Vortareto Esperanto-Nederlanda pri la vortoj kiuj interplekto de vizio, simbolo kaj formo.". Prezo: 240 + 18 fr. 4 estas uzataj en la romaneto de Claude Piron „Gerda malaperis". Prezo: 60 + 18 fr. Nederlands-Esperanto-Nederlands, A.J. Middelkoop. Vortaro dudirekta Nederlanda-Esper- El sisma zono, Mikaelo Giŝpling. La unua poemaro de tiu ĉi rusa poeto en kiu li prikantas anto, la plej kompleta momente havebla en la merkato. Prezo: 550 + 58 fr. plej diversajn temojn: naturo, famaj verkistoj aŭ literaturaĵoj, morto, homaj sentoj, Proveldono de Komerca Terminaro, Hans Wiersch. Terminaro seslingva (franca, angla, milito, infanaĝo, amikeco kaj perdita amo; kun enkonduka antaŭparolo de William Auld. Prezo: 300 + 30 fr. germana, hispana, itala, Esperanta) kun indekso. Prezo 420 + 58 fr. Kanto pri Minotaŭro, Gerrit Berveling. Bunta serio de poemoj de tiu ĉi juna aŭtoro, kun tre laŭda enkonduko de Marjorie Boulton. Prezo: 450 + 30 fr. Cursussen en studies Meznokto metropola, Krys Ungar. La unua poemaro de tiu ĉi elstara poetino. Meditoj pri paco, patrineco... La poemaro ricevis multajn laŭdajn recenzojn.Prezo: 390 + 30 fr. ABC-gramatiko de Esperanto, Ch. De Vleminck kaj E. Van Damme. Moderna Esperanto- Plena poemaro, Eŭgeno Mihalski. La plena poezia verkaro de tiu ĉi rusa aŭtoro, kiun forte gramatiko en kiu lernantoj povas facile trovi respondon pri ajna gramatika proble- influis la komunisma idearo. Ampleksan enkondukon al la poemaro verkis Krys mo. La temoj estas ordigitaj alfabete. Prezo: 1200 + 70 fr. Ungar. Prezo: 570 + 30 fr. Gramatika ABC-mempraktikilo, Ch. De Vleminck kaj E. Van Damme. Alloge moderna lern- Sub la signo de socia muzo, William Auld (red.) Antologio de poemoj kaj eseoj, redaktita kaj instru-ilo, uzebla kune kun „ABC-gramatiko de Esperanto". La gramatika libro de William Auld kaj Stefan Maul. Ilustraĵoj de Georgo Kamaĉo. Pli ol 50 poetoj enhavas la teorian parton al kies klarigoj ĉiam aludas la referencoj de la memprak- festis la centjariĝon de Esperanto pere de tiu ĉi antologieto. Prezo: 390 + 30 fr. tikilo. La unuopaj gramatikaj problemoj praktikeblas plurnivele per travideblaj, bone Ŝirpecoj (anstataŭ monumento), Christian Declerck. Poezia erotika monumento de aranĝitaj ekzercoj. Modeloj enkondukas la laboron, plurloke desegnaĵoj ilustras kaj Christian Declerck starigita por siaj kvar amantinoj. La poemaro enhavas plurajn vigligas la paĝojn. Prezo: 690 + 58 fr. konvinkajn poemojn, precipe kelkajn kiuj esprimas la doloron pri disiĝo kaj soleco. La diabla cirklo, Eckard Woite. Pri organizo kaj efikeco de la Esperanto-movado. Prezo: 420 + 30 fr. Prezo: 133 + 18 fr.

2 — BESTELFORMULIER BESTELFORMULIER — 7 Proponaro por la Esperanto-informado, Marcus Sikosek. Kiel efike varbi por Esperanto? Kelkaj eroj el la enhavolisto: lom pri la historio, La facileco de Esperanto, Lingvistoj kaj Esperanto, Literaturo, Kial Esperanto ne „venkis", Neesperantistaj organizajoj kaj Esperanto, Planlingvaj aspektoj. Prezo: 180 + 30 fr. Esperanto programita, Hermann Behrmann. Kurso por memstudado, konsistanta el dika li- bro, sonkasedo aŭ kvar diskoj, kaj vortaro Esperanto-Nederlanda kaj Nederlanda- Esperanto. Prezo: 1525 + 70 fr.

Diverse boeken Al la tero returne, Gilbert R. Ledon. La homo forgesis, ke la naturo ne apartenas al ĝi, sed ke ĝi apartenas al la naturo... Sekvas praktikaj ekzemploj de ĉi tiu nepra kaj urĝa savo. Prezo: 210 + 30 fr. Humuro laŭ skota maniero, Andrzej Pettyn. 150 ŝercoj pri skotoj, kunigitaj de la fama ĵurnalisto de Pola radio, Prezo: 270 + 30 fr. kun 3 kasedoj. Prezo: 720 + 58 fr. Internacie kuiri, Maria Becker-Meisberger. Ducenton da internaciaj receptoj vi trovos en la kuirlibro por frandemuloj. Prezo: 570 + 58 fr. Manlibro pri ĵurnalismo, Stefan Maul. Tiu ĉi libro kontentigas la bezonojn kaj dezirojn de verkantoj kaj redaktantoj, aŭtoroj kaj ĵurnalistoj amatoraj kaj profesiaj. Ĝi prezentas tutan faskon da informoj kaj konsiloj pri informado, verkado, redaktado kaj eldonado. Prezo: 210 + 30 fr. Servisto de 1' ideo, Hans Jakob. Historio de Esperanto kaj de Universala Esperanto Asocio (UEA) verkita de la iama direktoro de UEA, Hans Jakob. Prezo: 599 + 30 fr. Ŝanco por feliĉo, Phil Bosmans. Se vi foje estas malĝoja aŭ malgaja, jen libro konsistanta el cento da malgrandaj korvarmigaj tekstoj. Ankaŭ tre taŭga kiel donaco por amiko. Prezo: 390 + 30 fr.

Voor de computer Ĉapelilo. Taŭga tekstprilaborilo por verki viajn esperantajn leterojn. Ĝi enhavas diversajn litertiparojn kun la esperantaj literoj, literum-kontrolan programon, vortdividan programon, ktp. Prezo: 5130 + 58 fr. Supersignoj por Windows 3. Prezo: 120 + 18 fr. Macintosh Hypercursus Esperanto. Prezo: 177 + 16 fr. Malgranda kurso HTML, Paul Peeraerts. Nepra informilo por ĉiuj kiuj volas mem krei TTT-paĝojn. Prezo: 120 + 16 fr. Nederlandstalige informatiebrochures Esperanto, een Europese of Aziatische taal? (Claude Piron) Esperanto, je vraagt maar. (Claude Piron) Esperanto vandaag.(Paul Peeraerts) Naar één taal voor Europa. De toekomst van het Europese Babel. (Mark Fettes) De propedeutische waarde van de internationale taal Esperanto. (Helmar Frank) De psychologische reacties op het Esperanto. (Claude Piron) De sociopolitieke, culturele en pedagogische waarde van het Esperanto. (Edward Sy- moens) Prezo: po 60 + 16 fr. Prezo por la 7 broŝuroj 395 + 58 fr.

8 — BESTELFORMULIER