...:.::::......
. • • . • . • • • • ...... • • • • ...... • • • • • • • • • • • • • • • • • • * • • • • • • • • ...... :.:.:.:.:...:..::... ▪ ▪ ▪ ▪ ...... 11% * 0 •••••••••••••••••••••••• **II .... • • • • • • • • ...e.O. ▪ e • • • • • • • • • • • • • • • • 0.4% * * * * * **** * *.* 4 .0.4 * * * O * 4 0 • • • • 0 • • 4.• ...... *..4..*:::..n::..*::::::.:..*:::.*::.:::::.:.*..:n ...... 4.4.4.0.0.4*.:.:0:0:0:.:.:**4:0:0:0:0:4.0:...... 4 ....0...:.:...0.0.:...... :...... ■ .... ...... • • • ...... g. .. . . ...... •••••••••••...... • ...... •••••••• • ... • • • ....• • 7:: ...... • • • ••••••• • • • • • • • . • • • • ••••• • • • • • . • ...... • .• • • • • • • • .11,..*:.. . •.• • • • • • . • • ...• . •.. • . . . • • • ...... • • • • • • • • • ...... ...... ••••••• • ...... 11.. • • • • • • • • • • • . • ... • . • . • . • . • ...... • . • ...... • . • • • ...... : . : . : . • . : . :. . • . . • . • . . . • . .. • . • ...... ...... l....:::::::...... 0...... •.. • . • • ... • ••• ...... • . • . • .. ••• . • • • . • • • .. ,.. • . • . • • . • . . . • . • ...... •• •• . • . . • • • • . • • • . • • ...... 0 • 4 O • • • • go 0 e. •II * 0 • II • 0 • e ..* * * 0... ,0 .. 0 • ei * 4 * O . • * 0 * e 4 • • 4 • • • • • • • • • • • • 4 0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • 0 • • • • • • 0...0.9.0.0 4 0.0.0 1, e_._y_y_.. • ...... :.: * 0.0 *. • ...... • • • • 0 0 • 0 0 • • • 0 0 • 4.4.0.0.0.0...0.4...0.e...... e. ****4%*** * 0...4 0...0.0...... • • • • 0 • 0 • • • • 0 • • • • • 0 • 4 11.0.4.0.0 • • • • .0.4*..0...... 0. . . . .•.... * * 0.4.0 • • • • • • • • • • • • • 9 • • 0 • 4 • 0 • • 0 • • 4 • 0 • • V • 0.0...0. • . • • ...... ‘...... i...... 11...... 1111.1 0 • 0 * 0 : . : 0 : 0 : . : 0 : • :e . 0 . 4 ... 0 . 0 . 0 . • . • ...... C * 4 • • * 0 • 0 * e • OB * 0 * e * 4 • e * • • 0 * . * • * 0 • 4 • • ..* . * • • 4 * • • 0 .. g. *0 * O * *** • • * ** O *. • • g . *:•:•:•:•:•:•:*:*:•:•:•:•:•:•:•:•:•:•:•:•:•:•:•:•:•:*:•:•:::••••••••••••:11.0:0:.:.:0:4:::::::.:::::.. • • • • • • 0 ...... :.:...:0.0.0 ...... :...... *0.4***0.0.0.0...0** *.....*****0.0.0.0.0.11 .0** * 4.0.0.0.0. • .... e g • • • ....4...... • • ..0* * *0:0. .0.0...... • • • • • • • • *0.0...... 4...... 0.4.0*******4 0 0 • • • 0 ... • 0 0 • ...... • • ...0.0.0.0...... 0.0.0.4.0.0.0.0.4.0.0.0*.:0:0.4.0...... 0•0_4.0.0,0.0...:.:.0.:.:.:.:...... • • • ...... •••••••• 4. 0...... :0:41:0:0:...:0.0...... ****** • •••••••• • ...... ...... • • • • • • • • • 0 • • • • • • 0 . 0 . 0.0 . 0. 4 . 4 . 4 . 11. g. .4 . 0. p . 0 ...... 0. .e .0.0.....41..b .*...0.e .e .e ....:::.:...:.:.:.:. .: :...... • • • 0.4. _ _ _._...... • • *************************** • • • ...... 0 Ik 11_ _ .4 • • • • • • • 0.0 ...... 4 0_0 • _. • 0_ ._ se tem •4...... *** *****••••••••••••••49:4:0:0...... 0%...... 0.4.0.0%.*II • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •0 •0 ...... 0.0...w.e.....e...... :.:.:.:.:.:.: : : : : : : : : ...... :•:. • • .....:...... • **:*****...... :...... "eg. • • •01. • • 4 • • • • 0 • • • • ••• • • 0 • • • • • ..e.....4.0.0...... . . . • • • • * • * • • • • • * • • • * •••••••:•:•:*:*:•:*** • • • • • • • • • • • • • • • .0...... 0% 4 • •e •• • • 0.0.0.0.0.0...... 0.0...... 0.0...0...... 4.0...0...... 0...... :.... • ********************•:.************ • • • • • • • • • ...... • • • • • • 0 • • • ...... e...... :. ... * • • : : : : : : * • : : : : : : : • • : ****.**0.:•:•:*************** • • • • • • • • • • •••••••••••••••••••••••••• • •00 • 0.4 . • • •O• • • • 0 • • • 0 • • • 0 • • • • • • 0.O...41.0.0.9.0.41.4...... • .e .0.0.11 .4...e...... 4...**:*:*:•::::•:0:4:4:4::.:.:.:.:.:..: ********* * * * * * *** * *-*-* * * * ***** * • • .. • ••• ....*********••••••••••••••••••• .... • *0.0.4.4•••••••••••••••••••••••••0*.*0.0.4.4*********0***********....0.40.0....***O.0.0 4 ....e ...... • *.:*********:.:.:.:.:.:.:*:*:*:****.:*::•:*:•:•:*********:***:**********************:•:•:•:•:•:•0•:•:•••••••••••••••••••••••••••••••••40.0%***0.0.0.0.0.0.0....:0:0:0:11:4:0:0:.:0:4*.:.:...:.:...... 0..... ••••••••••• ■ ••••••••••••••••••••••... • : : : : : : : : : : :****: : ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••.0:0.4.0.4.0.0...... »...... 4.4...... :...... • • • • . ••• . • . . . ..•.. *41.:****:. *** 11 .0*. • • • • ...... • • • • • e . ••• . ••••• . •• •• • . •• •• •.> •• • .•. • . •.• . ••• . • .•. • . • . • . . • . •• ...... • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •• •••••• •• •• • • • •••• • •••• • • • • • • • • • • • • . ....e...... ...... , . . • *. • • • 0.0. . • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •••••••••••• • • • • • • • • • • • • • • • • • ...... ***41 4 • • • • • • • • • • • • • • • • • • 0 • • • • • é • • • • • • • • • ....0...... .0.4 10 .0... . . , ... • 4 • • • • • • go.O.9.0....0.e.0.4.0.0.O.4.O.0.4..4.0.4..0 .0.11 .e.4.0.f.e.e.o.e.e.o...... e .e. • **********************************.********* • • • ...... 0.0***4...... ***0.4.11.0.4.4 • • • • • • • : • • • • • • 4.e.1..0.....0 • . . . . . :::::*:::•:****** ************:.:*:.:*:.:*:*:*:*:*:***•*******4.•••••• . ••••••••••••••:41:0:0:•:4:4:4:*:4:0:4:0.0.11.e.41.11...0.6.e.4.11.4.0.0.4...0.4.0...41 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • e • • • •. ••••• • • • • • • • • • • • • • • 0 • 11:: • 0. • • • • • 0 • • • • • 0.0.•.• ...::::: • • • • • • • • • • • • • • • • 11.0.11. • • • • • • • • • • : : : : : • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ..0***** .•.11.o.4.e....Y.0.O.41.4. • • • • • • • • • • • *****••••••• • ••••••••••••••* 0.************ • : : : : • • 11 *********•••••••• .O.0.4. 0:41:4:0:1P. • •••••••.*************** 11.4.*********** • • • .*:::::::.• 0***********.***** • • • • • • • e • • • • • • • • • 0: *********************** ******•******* • • • • • • • • • • • • • • • ***********•••• .4. .4 • ..4.:****:.:*:***0 • • • • • • • • • • • • • • • • e:e:4:4:4Y Ig.e.e.4.O.4.• • • • • • • • • • • • • • • • • O %.0.1.*:.:*:*:*:*:*:*:*:*:*:* 111.0.....0.0%.0.0.0.4.4.0 .4....*:0:4:*: • • • • • • • • • • • • • • • .0..*:0:4.:**6 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 4 • • • 111.0.4.*************************. • 1..4/4.4.4.0. • • • • • • • • 0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 4.4.**.*** 0.4....0.11 • • • • • • • • • • • é • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • :.:*:.:*:.:*:.:****:*:*:*:*:*:.: e:go:41...*: ••••• • 0% • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 4 • • • • 0.0.4..4 • • • • • • • • • • • • • ************ • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 4..*:11:111:•:*:*:11:41:•:4:11:11:11:0:11:•:* 4****** • • • • • • • 0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ...0..**.0.4.4 • • • • • • • • • • 111 • • • • • • • • 11.4.0 ••••••• .4.4.10.O.4... • • • • • • • • e • • • • • ...4%. • .• e. • • **II.*** 4 0 • 01 • • • • • • • • • • • • 4:0.**:41:41:10.41.0. • 41.0.41 d :.:*:.:*:.:*:.:*:*:.:*:*:*:*:*:*:*:*:. • • • • • • • • • • • II • • • e***0.1 • • • • • • • • • 111.4.41...4.41....4.0.4.0.• 0.4.0.* • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ••••••••••••••••. * ****************...****************0 •:.:*:*******.****** .0., *. • •.• • • • • • • • ..0.4.0..0.4...O.O.O. • • • • • • • • e • • • • • • • • • • • • • • e • • • • • • • ..******************* • • • • • • • • • • • 1,....4.• • • • • • • • • • • 0* • • • • • • • • • • • . • 0.0.41.0.O.O.O.O.O.O.O.O.f.41.O.O.4.11.*. ************************************• • • • • • • • • d • • ******4•11:*:•:*:4 • • • • • • d • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • :****:* ••• ••,. **** ****•***0.0.0.0. ...4.1, ••.**************•.* • • • • • • • • • • ...0.O.O.O.0.4.O.O. e • • • • • • • • • • • . 0.4...0.0.4.411.O.O.O.4.0.0.4.4.O.0.4.4. 4.4.4.4...4.O.O.4.19.4.0.11.0.•.*.0.O.. • • • • • • • • 0 • ** O.g..*** • • • • • • • • • 4 • • • • • • • 4.0.0** • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ***. • • • • • • • • • • . • • • • • • • ******************** • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 4.0.41.11.0.9.4.*.0.4. • • • • • • • • • .*****..0.0%.*:4:e. • • • • • • • • • • • • • • • • • 0***************************0.0.4% • • • • • tb • • *.*4:0:0:0:41:•:•:4:0:4. *.*d. • 4* 0.*g. • • • • • • • • • • • • • • • • • • 4.0.0 • • • • • 4 • • • • • • , **************************.***0.0.0.4. • • • 1. • • O.41.4.....0.4. * • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •:•••• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 9. • • • • • • • • • • • 11:0:41:0:4:0:41:0.e.e. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • **O.I.*. • • • • • ****0.41 ********* O.O.O.O.4.11.*.11.9.0.0 *********************0.4. 4:4.**:.: • • • • • • 4.4.4.4.0.0.0*********0. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • , .0:0:0***********.************* O.4.4.e.e1.4.0. 4. • • • • • • • • • • • **.4:41,:*: 0.4********************** • • • ..O.C.O.4.0.4. 1.... . 0 . O.*:*:11:0:•:4:41:•:•:•:•:** ******0** • • • • • • • • • • I * *.....4:0:4. :6:4:*:0:4:0:4:0:0:0:4:*:*:*: 11.0.4.0.O.4.• .0.O.0.0..O.0.4.0.0.11.0.0.4 • •••••• 0...0.4..0.41.4.4.O.0.• .0.4***********0.14.41 11,..1.4..4.0.O.01.0.11.0.10 • • • • • • • • • 11._ • • • • • • • • • • • • • • • • • • .0****.O:•:0:0:•:•:*:•:•. • %%4.11.0.0.* • • • • • • • • • • • . • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ****0.4.**********0. *********** • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • . 4.***********************************. • • • • • • • 41.11.0.0.0.0 0.0 • • • • • ********** :•:* • • • • • %%0. • • • • 0.:*:.:* • • • • • • • • • • • • e 4.0.4...P.O.a.4.4 0************ • • • • *********.*** 40% ********** ***0:•:4 • • • • • • • • • 4..4.4.4.4% • • • • • • • 4 e.e.*** • • • • • • • • . • • • • • • • • : : • • : :*:.:*:.: • ..11.41.O.O.0.0.• *.'.'.'.'.*.'.'.'.'.'.*.'.'.'.'.'.*.* • 4.41.41.41 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ...O.g.% • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 0 • • • • • • • , • • • . • • • • • • • • • • 0.0.4.0%***41.4.111 • • • • • eg • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • e • • • • • • • • • CP • • • • • • • • • • • • • • • • • 1 • • • • • • • • • .1,..*********11.0.10.0%.**************. • • • • • • ********************* • • • • • • • • • 0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • II • • • • • • g...... • • • • • • %e.. • • • 0.O.O.O.41.0.4.0.0.4.4.4...*.O.0.4.e...O.4.41.0.41.4.0.41.4 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 0% ** • • • • • • • • • • • • • • • • • • ...O.0% • **g...O.a.*** • • • e • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 0..1.0.1, • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 4.0*************************11 0.0 e • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • .0************ 4 0.6.***** • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • . • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • *********************************.***********.***********************************************0.0*************0%************************** • • 0 • • • • • • • • * • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • .4 • *.4.4.0.111.0.*.O.4.4.....O.41.4.4.4.O.C.4.4.e.g..e.41.4.e.O.O.O.4.O.0.0.0.4.4.41.O.O.O.4.0.4.4.11. • • %C.o.d...., . * • ************* * *****0.4%.******.***********************...*****0.0%.**********.*************•.**********.******** • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • , • • • • • • • • 0.•4 .•0 .O.• ...... 0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • O.4.41.1.....*.* • • • • • • 0.4.11. * * • • ******* • • • . * • • • *** * • • • • • ***** • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 6...9.4.*.0.4.O.O.0.11.O.4.4.0.0.4.0.4..0. ********0 • • ******************* 4******* • II** • ******************************11.0 * • • • • • O**********.O.0 • • * • • • • • • * • • • • • • • . * • * * . . . * * • .**********************************************.*******0.4*****************************************.******** • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • *********************** • • :.:*:.:*:.:*:*:*:*:*********11.0***********41.***************************%.0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 0 • • • • • • • • • • • • •• •dr • 0• 0• 0_4• •• •• •0_4 • •*_0_* • • 4.• •0 •0_0_0_*_0 4 • • • ig• •• *0_0_0_4. • • • •gg • 0,. .4.**.e.0.0.***.e.0******.******11.************************ . • * • .... • . .4.4. • • . . • • * • .00 .********* * • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 4 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • * • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • rk.* *********** • • • • • O•. O•. O•. 0• • •* *•* *•* *•* *•. *•* *•4 .•0 .•41 .• • • • • • • • • • • • • • • • • O.O.O.O.O.0.11.O..1.O.O.11.1..0..0.0.41.11.4.0.O.4.•..1.e.O.O.O.0.0.11.O.0.1.40.O.O.O.11.0...0.6.4.4.4.4.4..4.g..4.O...O.0.4.e...4.0.e.0.0.0.40.0.O.0.0...0.0.41.0.O.0.0.0.O. .0..0.0.0.0.0.0.O.W.O.*.w.e.O.0.P.:.:.:.:.,.:.:.:.:.:.:.:., Co.O.O.O.O.O...4.0.111.11***********************************
•
• • • • • • • • • ,,NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN. '• . „ . . . " 3. Uitzicht Horizontaal — Tweemaandelijks 4. Toezicht: Dromen zijn bedrog... tijdschrift, uitgegeven door de 5. Vergezicht: Esperanto voor Europa Vlaamse Esperantobond v.z.w., 25ste jaargang. Horizontaal is de 8. Nazicht: Een nieuwe internationale grammatica voortzetting van Esperanto Pano- 9. Opzicht: Eindtermen rama. 10. Varia: Oud en nieuw... en dingen die blijven 12. Binnenzicht: Op de weegschaal 13. Cursussen: 17. Overzicht: Programma-overzicht van onze clubs Redactie en administratie (Bel- gië): Frankrijklei 140, 2000 Ant- werpen, tel.: 03/234 34 00, telefax: 03/233 54 33; (Nederland): Espe- ranto-Centrum Nederland, Riouw- straat 172, 2585 DW Den Haag.
Abonnementen: Gewoon abon- Lijst van adressen van alle plaatsen in Nederland en Vlaanderen waar inlichtingen nement: 600,— fr. in België, 33,- over Esperanto kunnen worden ingewonnen. Voor meer gedetailleerde gegevens gld. in Nederland; vijfjarig abon- over de clubs verwijzen we naar de activiteitenkalender waar u inlichtingen vindt nement: 2400,— fr. of 132,— gld.; over de activiteiten die in de volgende 3 maanden zijn gepland. levenslang abonnement: 15 000,— fr. of 775,— gld. Vlaamse Esperantobond/Flandra Esperanto-Ligo Frankrijklei, 140, B-2000 Antwerpen. Tel.: (03) 234 34 00, Fax.: (03) 233 54 33. Elektronisch adres: Rekeningen: Voor België [email protected]. 402-5510531-55 t.n.v. Vlaamse Vlaamse Esperanto Jongeren Vereniging/Flandra Esperanto Junulara Aeoclo Esperantobond, Antwerpen; voor p/a Frankrijklei 140, B-2000 Antwerpen. Tel.: (03) 234 34 00. Fervojistoj L. De Sutter, Frère-Orbanstraat 210, B-8400 Oostende, tol.: (059) 50 18 Nederland: postgiro rek.: 3583975 25. t.n.v. Esperanto-Centrum Neder- Hoofdkantoor van de Esperanto Wereldbond/Centra Oficejo de UEA Nlouwo land, Den Haag. Binnenweg 176, NL-3015 BJ Rotterdam, tel.: (010) 436 10 44. Esperanto Scoutsvereniging/Skolta Esperanto-Ligo (SEL) Ario Bouman, Redacteurs: Guido Van Damme, Driesdreef 8, B-9030 Gent. Tel.: (09) 227 48 41. SEL heeft groopon of lodon in Jean-Pierre VandenDaele en Paul Diepenbeek, Gent, Halle, Oostende en Tienen.) Peeraerts. Bestuursleden van FEL: Medewerkers: W.M.A. De Smet, Wim M.A. De Smet, (voorzitter) Hertendreef 12, 2920 Kalmthout. Tel.: (03) 666 99 R. Rotsaert, I. Durwael, J. 49. Schram, J. De Mulder, e.a. Johan Van Eenoo, (onderwijs) Peperstraat 72, 8000 Brugge. Tel.: (050) 34 71 92. Roland Rotsaert, (financiën) Visspaanstraat 97, 8000 Brugge. Tel.: (050) 33 00 04. Verantwoordelijke uitgever: Paul Ingrid Lievens, (werking naar binnen) Oudebareelstraat 10, 9401 Oostakker. Peeraerts, Frankrijklei 140, 2000 Alex Humet, (werking naar buiten) Van Kampenhoutstraat 4, 2600 Berchem. Tel.: Antwerpen. (03) 239 21 69. Jacques Schram, (Esperantohuis) Hof Ter Bekestraat 49, 2018 Antworpon. Tol.: Horizontaal verschijnt de eerste (03) 237 86 02. van elke oneven maand. Contactadressen van de groepen Bijvoegsels bij Horizontaal wor- AALST La Pioniro, Hugo Dossche, Asserendries 103, B-9300 Aalst, tol.: (053) 70 den slechts toegestaan als ze 17 89. keurig gedrukt zijn en in onberis- ALKMAAR (NEA-sekcio) Hans ten Hagen, Middenweg 587, NL-1704 BH Heer- pelijk Nederlands of Esperanto hugowaard, tel.: (02207) 17 918. zijn opgesteld. De kosten veroor- ALMELO G.C.A.M. Dercks, Ootmarsumsestraat 47, NL-7607 AX Almelo, tel.: zaakt door het bijvoegen van het (05490) 19403. drukwerk worden gefactureerd. AMERSFOORT (NEA-sekcio) W.P. Roelofs, Vosseveldlaan 16, NL-3768 GM Teksten voor publicatie moeten Soest, tel.: (02155) 154 73. AMSTERDAM (FERN-sekcio, FLE-sekcio) J. Hardeveld, Ruimtevaartlaan 33, op de redactie toekomen op de NL-1562 BA Krommenie, tel.: (075) 28 70 18. 1 ste van de even maand. De re- ANTWERPEN La Verda Stelo, p/a Frankrijklei 140, B-2000 Antwerpen, tel.: (03) dactie houdt zich het recht voor 234 34 00. ingezonden teksten, advertenties ARNHEM (NEA-sekcio) R.J.W. Poort, Sellersmaat 60, NL-6903 XM Zevenaar, tel.: of bijvoegsels te weigeren of aan (08360) 337 90. te passen. In geval van discussie BERINGEN G. Rombaut, Zandhoefstraat 156, B-3583 Paal, tel.: (011) 42 80 20. beslist het Bestuur van de Vlaam- BEVERWIJK Stelrondo N. Moerbeek-Bartels, Zwaansmeerstraat 48, NL-1946 AE se Esperantobond. Beverwijk, tel.: (02510) 310 79. BRUGGE Paco kaj justeco Overname van artikels is vrij, op G. Maertens, Prins Leopoldstraat 51, B-8310, St.-Kruis-Brugge, tel. (050) 35 49 35. voorwaarde dat de bron wordt BRUSSEL Emile Van Damme, Albert-l-straat 44, B-1703 Schepdaal, tel.: (02) 569 vermeld en een presentexemplaar 17 83 aan de redactie wordt gezonden. DEN HAAG Esperanto-Centrum Nederland (ECN) en Internationaal Esperan- to-Instituut (IEl) Riouwstraat 172, NL-2585 HW Den Haag, tel.: (070) 355 66 77.
2 september-oktober 1994/5 Horizontaal uitzicht
De tragedie die zich sinds enige tijd afspeelt in Rwanda beroert ons allen dag na dag. Dit geldt niet in het minst voor diegenen - en ik ben één van hen - die er ooit verbleven hebben en die bijgevolg die toe- stand nog pijnlijker aanvoelen. Dagelijks denk ik aan de moorden die er gebeurd zijn. In Butare, waar ik indertijd verbleef, zijn systematisch de Tutsi's, huis na huis, ver- moord, en slechts weinigen hebben zich kunnen redden. Wie blijft er nog over van de enthousiaste leerlingen van de Esperantocursus? Frédéric, Jean-Damascène, Jean-de-Dieu, Faustin en zovele anderen (hun ingewikkelde inlandse namen herinner ik me meestal niet meer)? Wat is er gebeurd met sommigen van mijn vroegere collega's en met andere bekenden? Ze zijn gedood omdat ze een andere afstamming hebben dan degenen die zich aan een vastroestend beleid vastklam- pen en hun nieuwe privilegies niet willen laten verloren gaan. Net zoals zovele anderen ben ik ook weer een illusie armer. De ge- beurtenissen van de laatste vijf jaren hebben al vele illusies doen ver- dwijnen, - en niet alleen bij mij. Maar intussentijd hebben we ook vele dingen bijgeleerd die onze illusies komen vervangen. Onze ogen gaan steeds meer open voor de bedriegelijke wereld die ons wordt opge- drongen door de nieuwsmedia. Bijna alle 7V-interviews uit Rwanda die ons getoond worden, zijn in het Engels, en dit in een land waar bijna niemand die taal kan spreken, tenzij de in Uganda opgeleide re- bellen. Niet te verwonderen dat onze mensen beginnen te geloven dat overal ter wereld het Engels gebruikt wordt. In de spectaculaire Rwanda-avond van 6 augustus, uitgezonden op verscheidene TV-net- ten, werden de toeschouwers murw geslagen met afgrijselijke beel- den en stormde tegelijkertijd op hen het devies af: „geld geven, ... geld geven...'; net alsof men met geld de kern van het probleem kan oplossen. Het is in zulke wereld van veralgemeend volksbedrog en van wegkwij- nende illusies dat de Esperantobeweging haar huidige weg moet vin- den in de richting van het mooie doel, dat ook zo sterk op een illusie gelijkt: een gemakkelijk leerbare, tot geen volk behorende taal alge- mene ingang te doen vinden als contactmiddel tussen de mensen van allerlei volkeren. Heel die beweging zit doorweven met illusies die meer als balast dan als hulp dienen. Heel die aktie stuit ook op de weerstand van hen die zich vastklampen aan verworven privilegies. In alle geledingen van de Esperantobeweging snakt men ook naar geld, maar ontbreekt meestal een goede strategie om het beschikbare geld nuttig aan te wenden of om bestaande bronnen aan te boren. Vele geledingen van die beweging zijn vastgeroest geraakt en missen de moed om zich aan te passen aan de nieuwe omstandigheden. Dat is ook een tragedie, maar in het klein. De Vlaamse Esperantobond en het blad Horizontaal zijn slechts twee van die vele geledingen die zich voor de uitdaging van een aanpas- sing bevinden. Hoe zullen zij het doen? Met een vlucht in illusies? Met een geleidelijk vastroesten in bestaande toestanden? Met werkelijk- heidszin? Met nieuwe strategieën? - Het antwoord is aan de leden, die langs hun beheerders en langs het bestuur om een richting kun- nen geven aan dit deeltje van de Esperantobeweging dat zich in Vlaanderen ontwikkelt. Wim M.A. De Smet, voorzitter
Horizontaal september-oktober 1994/5 3 toezicht
Dromen zijn bedrog...
W/ ijft
gr `~.::~•~::..: .f'; '' Hij is er eindelijk en het werkt — de Kanaaltunnel. die maar niet willen inzien dat er toch genoeg ta- Voor ons geen probleem om hem te „benamen". len zijn waarmee men zijn plan kan trekken. „Een Voor de Engelsen en de Fransen, die beiden be- talenprobleem in Europa? Dat bestaat toch niet!" weren de belangrijkste taal ter wereld te hebben, zo zei het nog Egon Klepsch, de voorzitter van het was de naam wel een probleem. Ze hebben er op Europese Parlement op een meertalig symposi- kinderachtige wijze een oplossing voor gevon- um vorig jaar. Meteen vertaalden vier goed be- den: Le Chunnel. taalde tolken deze mening, zodat degenen die de Voortaan bestaat er een gemakkelijkere, goedko- koptelefoon ophadden inderdaad deze gevleu- pere en snellere methode om Engeland te berei- gelde uitspraak konden vatten. Naderhand kon- ken of... te verlaten. Alle andere methoden — boot, den die toehoorders in de wandelgangen die me- hovercraft, vleugelboot, vliegtuig — blijven be- ning in vraag stellen en bediscussiëren, althans staan, al boeten zij aan belangrijkheid in. De reizi- met degenen die één van de door hen gekende ger-beschikt nu over een ruimere keus en het lijdt talen beheersen. Waarom toch uitentreuren over geen twijfel dat de nieuwe mogelijkheid ook nieu- zulke zaken blijven zeuren als een persoonlijkheid we perspectieven zal openen waarvan men vroe- als Egon Klepsch geen vuiltje aan de lucht ziet? ger maar kon dromen. Of zou het met die taal misschien ooit kunnen Tweehonderd jaar lang hebben sommigen deze verlopen als met die tunnel? Die was toch ook mogelijkheid vooropgesteld, maar ze zijn versle- niet nodig! ten voor dagdromers, gekken, irrealisten... Waar- Jarenlang hebben opeenvolgende generaties van om toch denken aan een tunnel als er zovele an- voorstanders van een kanaaltunnel, zowel in En- dere goede mogelijkheden zijn die toch ook vol- geland als in Frankrijk als elders, plannen ge- doening geven? Zeeziekte, oncomfortabele En- maakt, de idee actueel gehouden, een stevige ar- gelse treinen, lange wachttijden, stakingen, on- gumentatie opgebouwd, aan vele deuren ge- mogelijkheid om uit te varen door storm, enz. klopt... en meer en meer het besef gekregen dat moet je er maar bij nemen; tenslotte is niets in de- wat zij voorstonden vroeg of laat een onontkoom- ze wereld perfect.) bare oplossing zou worden. Zo zijn er ook diege- Er bestaan inderdaad zo van die „dromers". Zo nen die beseffen dat ooit het veralgemeende ge- zijn er ook die blijven beweren dat er veel zou ver- bruik van een gemakkelijke, neutrale taal een on- beteren in onze wereld als een gemakkelijke taal, ontkoombare oplossing zal worden. Ook zij moe- die tot geen enkel volk behoort, een grotere ver- ten die idee warm houden en daarenboven een spreiding en toepassing zou krijgen. Dat beweren stevige argumentatie opbouwen en verantwoorde ze nu ook al meer dan honderd jaar, die snullen, strategieën uitwerken. Dat is de rol van de Esperantobe- weging, vooral internationaal, maar ook nationaal, regionaal en lokaal. Daar ligt ten onzent een rol toebe- deeld voor elke plaatselijke Espe- rantogroep en voor de Vlaamse Es- perantobond in het bijzonder — maar Vlaamse Esperantobond betekent hier evenzeer de individuele leden en sympathisanten. De aanhouder wint. Le Chunnel heeft het ons bewezen. Laten wij er een voorbeeld aan nemen. Wim M.A. De Smet, voorzitter 4 september-oktober 1994/5 Horizontaal vergezicht Esperanto voor Europa Europa —vooral na de Europese verkiezingen —inspireert klaarblijkelijk tot allerlei initi- atieven. Zo zond de heer Kempeneers —auteur van de cursus „Esperanto voor moder- ne mensen", dr. in de Germaanse filologie en directeur van het Volwassenenonderwijs in Tienen en Leuven — een artikel naar De Standaard en Het Laatste Nieuws. Het arti- kel verscheen, als lezersbrief, in Het Laatste Nieuws (11 juli 1994). Wij raseren de hier- navolgende tekst op de oorsponkelijke versie van de heer Kempeneers. Mensen die zich met Esperanto bezighouden, tien of nog meer talen. Die situatie zal werkelijk- worden niet zelden voor naief aangezien. Het zijn heid warden als Oost en West in de volgende idealisten die een utopie najagen en niet willen in- eeuw een hechter blok zullen vormen. Daarom zien dat ze een verloren zaak bepleiten. Esperan- is het Esperanto, als typisch Europees produkt, tisten vormen ook geen aaneengesloten groep, niet alleen bruikbaar, maar gewoon noodzake- geen volk of natie. Met zo'n 15 miljoen leven ze lijk. verspreid over de hele wereld. Samen vormen zij Esperantujo, de wereld waarin de esperantist zich Een kleinschalig project beweegt: zeg maar „Esperantoland". Een land Zoals bekend ontstond het Esperanto in 1887. zonder grondgebied en zonder grenzen. Een De Poolse oogarts, L.L. Zamenhof, bedacht als wereld van meertalige dromers. Maar is dat wel jonge man in het viertalige Bialistok een hulptaal een juist beeld? om de taalkloof in zijn stad te overbruggen. Wat in het Pools-Russische stadje moest lukken zou De dwang van de realiteit een voorbeeld zijn voor de hele wereld. Broe- De beeldvorming steunt op een gebrekkige ken- derlijkheid en gelijkheid vormden de voornaam- nis van het taalfenomeen. Dit is niet zo erg voor ste drijfveren om een eenheidstaal op te bou- de gewone burger. Het is wel vervelend, als ge- wen. Dat de kennis van een taal niet vanzelf tot zaghebbende politici overal ter wereld, een be- vrede en wederzijds begrip leidt, is intussen wel slissend oordeel moeten vellen over de invoe- bekend. Maar over de taalkundige waarde van ring van het Esperanto als werktaal. het Esperanto hoeven we eigenlijk niet meer te Met het éénwordend Europa voor de deur wordt discussiëren. Esperanto wordt al meer dan hon- de talenkwestie weer actueel. Met zes werktalen derd jaar door miljoenen aanhangers effectief kon het Europese Parlement zich nog wel uit de gebruikt. De taalpraktijk zelf is een permanent slag trekken. Vooral als in de praktijk slechts bewijs van de haalbaarheid en bruikbaarheid Engels en Frans als hoofdtalen worden gebruikt, van deze brugtaal. weliswaar met dure vertalingen naar de andere Eenvoudigheid en soepelheid waren de eisen talen toe. waaraan volgens Zamenhof een gemeenschap- Na de éénmaking van Duitsland is in de Europese Gemeenschap het Duits in opmars. Deze op- mars wordt daarenboven ver- sterkt door de leidende economi- sche positie van de Bondsrepu- bliek. De weigering om het Nederlands te erkennen als officiële taal in' het Merkenbureau heeft, vooral in Vlaanderen, veel kwaad bloed gezet. Maar ook andere talen la- ten zich niet verdringen en zullen niet zo vlug als werktaal verdwij- nen. Toch is het in een niet zoverre toekomst vrijwel onmogelijk dat de Europese Unie nog efficiënt zal kunnen werken met tien, vijf- Horizontaal september-oktober 1994/5 5 pelijke tweede taal moest vol- doen. Natuurlijke talen ont- staan en ontwikkelen zich in de levende praktijk. Lokale verschillen groeien uit tot ei- .: '. N: ...',..!?;if,W 11. ,Q!:!!9:9~H. 6 september-oktober 1994/5 Horizontaal Het zijn dus niet de „grote mogendheden" in Eu- ropa die dwarsliggen en een oplossing blokke- ren. Als de kleinere landen in Europa het prak- tische nut en de voordelen van een neutrale en gemakkelijke taal inzien, maakt de plantaal in Europa een kans. Hoe moeten we ons de invoering ervan voor- stellen? Het grootste probleem is het gebrek aan degelijk gevormde Esperanto-leerkrachten. Met enige politieke goede wil, kan dit probleem echter in vijf jaar worden weggewerkt. Verder zou het Esperanto brugtaal moeten worden in het Europese Parlement. Daarbij is het niet de bedoeling dat de plantaal de natuurlijke talen zou gaan vervangen. In de praktijk zou ieder zijn moedertaal blijven gebruiken. De vertaling zou noodzakelijk zal maken. Europa kan niet één echter onmiddellijk in het Esperanto gebeuren. worden, als de taal van één natie aan al haar le- De kostenbesparing die dit oplevert is evident den wordt opgedrongen. en wordt groter naar mate het aantal lidstaten in Er is echter nog veel werk aan de winkel. Het de Unie toeneemt. Uiteraard kunnen sprekers veeltalige Europa kent veel gevoeligheden. Taal, ook rechtreeks in het Esperanto tussen beide etnische verschillen, cultuur, godsdienst, komen of hun woordje placeren. In zijn visionair schrift... het zijn gevoeligheden die we niet mo- boek Lords of the Wolyd (1907) laat R.H. gen onderdrukken. Dat zou immers telkens weer Benson de Londenaars Engels en Esperanto haarden van onrust creëren. Laten we, om dat spreken. Misschien is dit beeld voor de nabije te vermijden, onze politici aansporen om naties toekomst wat voorbarig. Ik twijfel er evenwel te leren converseren op neutrale basis. Zo niet aan, dat de te verwachten Babelse spraak- wordt de droom van het Esperanto eens reali- verwarring — op alle bestuursniveaus in Europa teit. De Berlijnse muur is ook gevallen. — de internationale taal op relatief korte termijn P. Kempeneers, Tienen nazicht ABC-Gramatiko echter ook „verantwoordend", Van AtotZ waar nodig wordt naast een verklaring ook een verantwoording van de gemaakte keuze gegeven. Wie tot voor kort geconfronteerd werd met één of Drie aspecten vallen in deze grammatica op: ten ander grammaticaprobleem in het Esperanto, had eerste de afwezigheid van overdreven moeilijke eigenlijk weinig mogelijkheden. Hij kon één of an- terminologie en theoretische beschouwingen. der leerboek erop naslaan en hopen dat daarin Ten tweede is er een overvloed aan voorbeelden. zijn probleem aan de orde kwam. Tra la Labirinto Elk probleem wordt vanuit één, twee, drie voor- van Faulhaber was daarvoor in het Nederlandse beelden besproken; elke oplossing wordt met taalgebied tot nog toe de „beste koop". Of hij kon een aantal voorbeelden geïllustreerd. Het feit dat PAG (Plena Analiza Gramatiko de Esperanto) voorbeelden en verklaring strikt van elkaar ge- raadplegen. Daarin wordt ongetwijfeld elk pro- scheiden zijn — voorbeelden links, verklaring bleem behandeld, maar PAG is een dermate rechts — vergroot aanzienlijk de overzichtelijkheid. complexe grammatica die zuivere wetenschap Tenslotte dragen ook tal van tabellen en sche- nastreeft. Daarom is hij vaak niet handig om di- ma's bij tot het gebruiksgemak. recte antwoorden te vinden. Een andere interna- De grammatica is ééntalig Esperanto. De gebrui- tionale (d.w.z. ééntalig Esperanto) grammatica ker moet de taal dus al wel beheersen, maar dat bestond echter niet. ABC-Gramatiko de Esperan- zou binnen het bereik moeten liggen van al wie to is zo'n internationale grammatica en beant- een basiscursus gevolgd heeft. Hoewel de termi- woordt dus ongetwijfeld aan een nood. nologie tot een minimum beperkt werd, is kennis De bedoeling van de auteurs was vooral een han- van grammatische namen (subjekto, objekto, pre- dig opzoekinstrument te creëren. Daarom werd pozicio,...) toch wel nodig. Zij vormen immers de een strikte alfabetische orde van de behandelde directe toegang tot de grammatica. Bij het opzoe- onderwerpen aangehouden. Omdat één pro- ken is enige vasthoudendheid nodig. Zoals ge- bleem bijvoorbeeld „Moet ik hier een -N gebrui- zegd wordt menig probleem op meer dan één ken of niet? bij verschillende onderwerpen kan plaats behandeld. Het spoor van de doorverwij- thuishoren, zijn er tal van kruisverwijzingen. In zingen blijven volgen en de index uitputtend ge- een uitgebreide index zijn die kruisverwijzingen bruiken, zijn vaak voorwaarden om een bevredi- nog eens bij elkaar gezet. gend antwoord te vinden. ABC-Gramatiko de Esperanto is een normatieve Ongetwijfeld heeft deze grammatica ook zijn grammatica. Dat betekent dat er een aantal fun- zwakke punten. Aandachtige lezers zullen een damentele keuzes zijn gemaakt. In gevallen waar- aantal zetfouten vinden — ondanks herhaalde in in de gebruikspraktijk van het Esperanto ver- proeven glippen zij steeds weer door de mazen — schillende opvattingen naast elkaar voorkomen, maar dat kan geen afbreuk doen aan de bijzonde- kiezen de auteurs de voor hen meest logische of re waarde van dit boek voor het Esperanto. Voor voor de hand liggende. Deze keuze betekent ech- alle leraren en cursisten is het warm aanbevolen. ter geenszins een veroordeling of afwijzing van de g vd andere optie(s). Hun enige bekommernis is dat de ABC-Gramatiko de Esperanto, Christiane De Vleminck en gebruiker een „juiste" oplossing voor zijn pro- Emile Van Damme. Antwerpen, Vlaamse Esperantobond, bleem moet kunnen vinden. Naast normatief is 1994. ISBN 90-71205-52-5. 240 p. Prijs: 1200,— fr + verzend ingskosten. Voor beginners en gevorderden VOOR U UITGEKOZEN Het aantal Esperantoleerboeken is haast ontelbaar. Hoewel on- ABC-Gramatiko de Esperanto 1200,- derwijzen een belangrijk middel is Esperanto-Program ita 795,- om Esperanto te verspreiden, is Tra la labirinto de la gramatiko 360,- het toch onvoorstelbaar hoeveel Saluton, Esperanto a ŭtodidakte 480,- energie, tijd en geld er besteed is Esperanto Leerboek 480,- aan allerhande leerboeken, zowel Praktika kurso de Esperanto 390,- tweetalige (Esperanto en lands- Tendaraj tagoj (1 tot 3) 750,- taal) als ééntalige (Esperanto al- Post la kurso 90,- leen). We geven hier een selectie Paŝoj al plena posedo 420,— van de o.i. beste of de nieuwste U kan deze boeken bestellen bij de Vlaamse Esperantobond, Frank- leerboeken die in onze boeken- rijklei 140, 2000 Antwerpen. Tel.: (03) 234 34 00 — Fax: (03) 233 54 33. winkel aanwezig zijn. Ook aan al uw andere boekenwensen wordt graag voldaan. 8 september-oktober 1994/5 Horizon taal opzicht Eindtermen In dit cursusnummer past ongetwijfeld een artikel over" (i.p.v. bezorgde) „Deze werkwijze laat de over de „Eindtermen", we ontlenen het aan De overheid toe om de kwaliteit van het onderwijs te Standaard van 30 juni 1994, en het is van de hand bewaken" (i.p.v. stelt in staat) [...] (tal van voor- van E. Berode. beelden volgen. red.) Hallo, bent u er nog? Ik citeer niet uit het obscure Wat horen de leerlingen te kennen en te kunnen blaadje van een overigens respectabele duiven- aan het eind van het lager onderwijs? Een glas- melkersbond, maar uit een rapport van de Vlaam- heldere vraag, maar het is wel een omschrijving. se Onderwijsraad. En dat gaat zo maar door. [...] Bestaat er een term om aan te geven wat je in het (idem) lager onderwijs nastreeft? Wat je wenst te berei- Nee, vader is niet boos en niet bedroefd. En hoofs ken zijn je doelstellingen en dus ligt pedagogi- als hij is, gaat hij akkoord met deze eindterm — sche doelstellingen voor de hand. Maar nee, ze doelstelling dus — van de Vlor: „De leerlingen slaan ons om de oren met het rare eindtermen en moeten erover waken geen kwetsende taal te ge- daarmee zetten zij de wereld op zijn kop. U kent bruiken bij het uitspreken van een oordeel over de redenering: „Waarom zouden we een door- andermans taalgebruik." Erover waken dat be- zichtige term als voornaamste doelstellingen ge- dekt bijgevolg met de mantel van de barmhartig- bruiken; we betalen liever een dure campagne om heid. Maar nieuwsgierig is hij wel. Hij apprecieert de mensen vertrouwd te maken met geheimtaal." het dat de Vlor van de leerlingen verwacht dat ze Tussen twee haakjes: in Nederland weten ze wel weliswaar begrip hebben voor de taalvariatie, beter en hebben ze hun oorspronkelijke eindter- maar ook dat ze „het standaard Nederlands" kun- men vervangen door kerndoelen. Ik ben niet nen gebruiken. Maar het zijn wel voze eindter- boosaardig en dus associeer ik kerndoel niet met men, als je ,;r niet bij vertelt wat je onder stan- Doel of Tsjernobyl. Kernproblemen zijn de be- daardtaal verstaat. langrijkste problemen en kerndoelen de voor- Schenk eindelijk eens klare wijn, denk ik dan. En naamste doelstellingen. Dit is de moraal: alles is u, Vlaamse Raad, die de eindtermen moet be- beter dan eindtermen, want van het jargon, verlos krachtigen: bent u bereid om te doen alsof uw ons, Heer. neus bloedt of om de bovenstaande kromtaal als Maar goed, onlangs heeft de Vlaamse Onderwijs- goed Nederlands te beschouwen? Ik verwacht raad (Vlor) zijn Advies Eindtermen kleuter- en la- uitsluitsel van u. Dan kom ik eindelijk aan de weet ger onderwijs uitgebracht. Over de stijl van het welk Nederlands mijn kleinkinderen op school le- stuk wil ik het niet hebben. Alleen dit: de Vlor is ren. En je kunt tenslotte niet blijven dweilen met nogal eens slachtoffer van zijn methode. Eerst de kraan open. probeert hij een eindterm — een doelstelling dus — zo ruim mogelijk te definiëren: „De leerlingen kun- ne de functionele grepen gedifferentieerd gebrui- ken voor het hanteren van voorwerpen". Mis- schien ben ik de domste van de klas, maar ik weet nog altijd niet hoe ik functionele grepen ge- differentieerd moet gebruiken. Toch maken de voorbeelden van de Vlor veel goed. Daaruit leer ik dat de leerlingen potloden en scharen goed moe- ten kunnen gebruiken en een „schroevendraaier, tafeltennispallet, badmintonraket, frisbee, jojo en diabolo". Hoho, wat krijgen we nu? De Vlor spelt niet schroevedraaier maar past de nieuwe spelling avant-la-lettre toe. En ik die ook dacht dat we ta- feltennis spelen met een batje en badminton met T een racket. Maar de Vlor weet wel beter en de rest is navenant. Luister naar het dovemansgesprek tussen de Vlor en de parentesist. „Kinderen moe- ten in staat gesteld worden om hun leren verder te zetten." (i.p.v. voort) „De Vlor maakte zijn advies Horizontaal juli-augustus 1994/5 9 varia Oud en nieuw... en dingen die blijven Oertaal meer dan 100 000 jaar oud Nederlands verplicht...!? De gemeenschappelijke voorganger van de hui- Vanaf 1996 worden immigranten in Nederland dige talen is wellicht meer dan 100 000 jaar verplicht een cursus Nederlands en kennis van oud. Nieuw linguïstisch onderzoek aan de Ber- de Nederlandse samenleving te volgen. Om dit keley-universiteit in Californië heeft dat uitgewe- mogelijk te maken verzesvoudigt het Nederland- zen. Het bewijs wordt gebaseerd op de grootste se ministerie voor Welzijn, Volksgezondheid en vergelijking van grammaticale structuren die tot Cultuur het bedrag dat momenteel voor deze nog toe is uitgevoerd. „integratieprogramma's" wordt uitgetrokken. í ',or ~ /% %/ //i Thans besteedt het ministerie 95 miljoen frank aan taal- en samenlevingscursussen, die vooral ijo,O rijsay in de grote steden worden gegeven. Maar heel 14./:;/ , 41/ wat immigranten staan op de wachtlijst. Een • „realistische instelling op de maatschappelijke Volgens de onderzoekers ontstonden talen lang gevolgen van immigratie" is volgens de minister voordat de moderne mens zich over de aarde niet alleen voor Nederlanders maar ook voor de verspreidde. Door vergelijking van tweehonderd immigranten zelf van belang. Het doel van de taalfamilies en met een niet eerder gebruikt aan- cursussen moet zijn de immigranten zo toe te tal grammaticale vergelijkingen slaagden de on- rusten dat ze in staat zijn om zelfstandig aan de derzoekers erin de migratie van talen vanuit samenleving deel te nemen. Afrika naar Zuid-Oost-Azië en vandaaruit over De Morgen, 2 maart 1994 de hele wereld te volgen. •N:rN/.. aN9/, yrN/iVi/ ~iu Een lovenswaardig initiatief? Wellicht wel, maar het is jammer dat niet voor iedereen dezelfde ei- / / ~iH/r iur /ql //ii r í/r&,7 /// ~i/.f. riN r ,7i~///H j sen gelden. Neem nu bijvoorbeeld de Belgische .. Spoorwegen. :.:~.,.,r.;i..~:ri:'...':/ .,%~ •.:: v .: rr.»:., ::.: /rr u:' N•./'.•:;.:::•.... /. ~; .. r r ' ...... :. : r:. r ._ r..:. Die migratie moet ongeveer 50 000 jaar geleden Zou het deze eeuw nog lukken om behoorlijk en begonnen zijn. Maar uitgaande van een leeftijd verstaanbaar Nederlands in plaats van vertaald van ongeveer 5000 jaar per taalfamilie conclu- Frans op jullie klanten en medewerkers los te la- deren de onderzoekers dat er ongeveer 100 000 ten? — zo vraagt een NMBS-reiziger — Doe (nog) jaar nodig is, om de huidige taaldiversiteit te be- eens een poging. reiken. M.a.w. vooraleer de mens begon te mi- Vooral Transport maakt het bont. Op dat reu- greren moet er al een groot scala van talen be- zendepartement kent men blijkbaar geen Neder- staan hebben. lands en vertaalt men alles letterlijk uit het bron: Gazet van Antwerpen, 25 februari 1994 Frans. Geen greintje respect voor de moedertaal Inscriptie van 7250 jaar Dicht bij het meer van Kastoria in Noord-West-Griekenland is een prehistorische inscriptie in een stuk hout gevonden. De tekens zijn 7250 jaar oud, zegt Jorgos Hour- mouziadis, een archeoloog die sinds 1992 belast is met de opgra- ving van een prehistorisch paal- dorp bij het meer. De tekst op het cederhout is een soort paleo-europees schrift. De inscriptie lijkt een deel van een tekst te zijn. De tekens die op het hout staan werden nog niet eerder op hout aangetroffen, maar wel op aardewerk en zegels. bron: De Morgen, 22 februari 1994 10 september-oktober 1994/5 Horizontaal van toch meer dan 20 miljoen mensen. Om zonder aarzelen het woord te kunnen rich- Dat merk je o.a. in de stations. In België stop- ten tot een vrouwelijke schepen, dekaan of pen treinen niet, ze hebben „stilstanden". Verder commandant of om zonder risico over een vrou- zijn sommige rijtuigen „ontzegd" aan bepaalde welijke vrachtwagenchauffeur te kunnen spre- reizigers, misschien omdat zij naar het „vor- ken, bestaat er thans een handig hulpmiddel. mingsstation" gaan. Dat de treinen — zelfs met De Cultuurminister van de Franse gemeenschap vertraging — klokvast zijn, hoeft niet te verwon- (in België) presenteerde een gids voor de ver- deren, want in plaats van de dienst of het werk, vrouwelijking van beroepsnamen en aanspreek- zorgt de NMBS ervoor „het uur te regelen" met titels. Het boekje verzamelt alle wetteksten die een „uurregeling". het gebruik van vervrouwelijkte termen in De meeste mededelingen en berichten voor het Franstalig België verplicht maken in de docu- personeel — en zelfs voor de raad van bestuur menten die door de verschillende overheden en allerhande commissies — zijn een school- worden opgemaakt. Daarnaast bevat het werk voorbeeld van bureaucratische kromtaal. Vaak een lexicon van 1500 woorden, waarvan telkens moet je ze tienmaal lezen voor je ze begrijpt, re- de mannelijke en de vrouwelijke variant worden sultaat: meestal worden ze gewoonweg niet ge- gegeven. lezen. De publicatie ging (in Frankrijk) niet onopge- Het is trouwens vreemd dat de NMBS nog merkt voorbij. steeds zulke stukken blijft produceren, want de Het decreet van de Franse gemeenschap over maatschappij beschikt over een uitstekende de vrouwelijke aanspreektitels en beroepsna- taaldienst, de Taal-wijzers in het personeelsblad men schept verwarring, vindt de Académie zijn echte pareltjes, en de dienst externe betrek- Française. Deze instelling roept haar Belgische kingen bezorgt de media heel begrijpelijke teks- zusterorganisatie op zich te verzetten tegen het ten. Alleen de reizigers en het personeel worden decreet. Volgens de Académie draagt de man- niet zo voorkomend behandeld. nelijke vorm het vermogen in zich om de rele- bron: Gazet van Antwerpen, 11 februari 1994 vante elementen van beide geslachten te verte- genwoordigen. De vrouwelijke term brengt een Plus que parfait? scheiding aan, die maakt dat zijn gebruik zeer Het mag verwondering wekken, maar zelfs het zorgvuldig moet worden gehanteerd, precies Frans ontsnapt niet aan regionale taalverschillen door diegenen die elke professionele ongelijk- en -perikelen, en vrouwen spelen erin een heid tussen de geslachten willen bannen. hoofdrol. bron: De Morgen, 3 en 16 februari 1994 Horizontaal september-oktober 1994/5 — 11 binnenzicht Op de weegschaal Esperanto moet de verstandhouding tussen de 9. Wat verwacht u meer van Horizontaal? mensen bevorderen. Laten we dus bij onszelf be- ginnen. Een tijdschrift wordt gewoonlijk gevuld door de redactie en het woordje van de voorzitter. Commentaar van de lezers bereikt echter zelden 10. Andere opmerkingen over Horizontaal: de verantwoordelijken. Dat willen we verhelpen d.m.v. deze enquête. Gebruik de gelegenheid om eens „uw gedacht te zeggen"! Liefst ontvangen wij uw reacties voor 15 september, hetzij bij FEL 11. Ontvangt u ook Vertikale (trimonata perio- - enquête Horizontaal, Frankrijklei 140, 2000 Ant- dajo por la aktivuloj de FEL)? werpen; hetzij bij de „komisiono pri membroj, gru- ❑ ja / ❑ neen poj kaj revuoj" - Ingrid Lievens, Oudebareelstraat Zo neen, wenst u Vertikale te ontvangen? 10, 9041 Oostakker. ❑ ja / ❑ neen 1. Persoonlijke gegevens (niet verplicht): 12. Wordt Vertikale gelezen door: ❑ uzelf ❑ anderen naam: 13. Heeft uw plaatselijke Esperantogroep een leeftijd: eigen tijdschrift? beroep: ❑ ja/ ❑ neen Esperantogroep: 14. a. Heeft dit tijdschrift een eigen functie; ❑ ❑ 2. Wie leest Horizontaal? ja/ neen ❑ enkel uzelf b. of wenst u het opgenomen te zien in Ho- ❑ anderen uit uw omgeving (hoeveel perso- rizontaal? ❑ ❑ nen?) ja / neen ❑ leden van uw E-groep die zelf Horizontaal 15. Andere ideeën of opmerkingen: niet ontvangen 3. Zes nummers per jaar is volgens u: ❑ teveel ❑ net goed ❑ te weinig 16. Organiseert uw groep jaarlijkse „traditionele" 4. Het aantal bladzijden in Horizontaal is vol- activiteiten die we in een kalender zouden gens u: kunnen opnemen opdat andere groepen er ❑ te weinig ❑ net goed ❑ teveel rekening mee houden? 5. Het formaat van Horizontaal: Welke? ❑ bevalt u ❑ is onhandig (waarom?) Wanneer? Waar? 6. Welke artikels leest u in Horizontaal? ❑ alles ❑ niets Noot van de redaktie Cl enkel: 0.1. ontbreekt in de enquête een belangrijke ❑ ik zou meer willen lezen maar heb geen vraag. Welke politiek moet Horizontaal voe- tijd ren? Het blad werd oorspronkelijk opgevat als een informatieblad over taalproblemen in 7. Welke artikels of onderwerpen vindt u ❑ het algemeen, zodat daaruit esperantisten zeer goed: argumenten zouden kunnen halen om hun zienswijze te verdedigen. Daarom durven wij ❑ overbodig: volgende vraag toevoegen: Moet Horizontaal informeren over: EI a. taalproblemen in het algemeen; ❑ b. het Esperanto (als taal); 8. Wenst u ook Esperantoteksten in Horizon- • c. de Esperantobeweging in Vlaanderen (en Ne- taal? derland); ❑ ❑ ja/ ❑ neen d. de Esperantobeweging in de ruimste zin? 12 — september-oktober 1994/5 Horizontaal cursussen Er wordt weer heel wat werk gemaakt van cursussen op alle mogelijke plaatsen in Vlaanderen. Hierna volgt een overzicht van het ruime aanbod. Toch is nog niet alles tot in de puntjes geregeld, daarom geven we alles onder voorbehoud van wijzigin- gen of afgelastingen. De meeste cursussen starten immers pas eind september, be- gin oktober, wanneer het officiële schooljaar reeds in zijn plooi gevallen is. De prak- tijk leert immers, dat vele mensen slechts in september naar cursusactiviteiten begin- nen uit te zien. Toch vinden wij dat het septembernummer van Horizontaal (dat in au- gustus wordt gemaakt) deze belangrijke informatie over cursussen moet bieden. In- dien onverhoopt sommige cursussen toch niet plaats hebben, dan kunnen eventuele kandidaatcursisten altijd nog terecht bij de cursussen per correspondentie of voor zelfstudie. Bij elke stad vermelden we vooraan één of meer De cursus van de plaatselijke club zal in voorko- telefoonnummers waar men algemene informa- mend geval plaats hebben in de eigen lokalen, tie over de plaatselijke cursussen kan krijgen, Frankrijkei 140 (1 ste verdieping). dat maakt snel contact opnemen gemakkelijker. De officiële cursus in het Stedelijk Onderwijs is De nummers voor elke cursus afzonderlijk staan een Cursus in twee niveaus: elementair (1 jaar, bij de tekst van die cursus! Het is raadzaam te 6 u/w); praktische kennis (2 jaar, 6u/w) informeren of alle gegevens juist zijn. Vaak wor- Plaats: Instituut voor Stedelijk Onderwijs, Quel- den plaats, startdatum en uur nog op het laatste linstraat 31, 2018 Antwerpen, tlf.: (03) moment veranderd. 231 74 57. Tijd: Op dinsdag— en donderdagavond van AALST (053) 70 17 89 18.30 tot 21.00 volgens het officiële Zoals vorig jaar organiseert de Aalsterse groep schooljaar. een cursus voor beginners. Voorwaarde is wel Prijs: 2 500,— fr. dat er minstens 5 deelnemers zijn. Inschrijvingen: vanaf eind augustus op de Plaats: Vrije Handels- en Taalleergangen (SMI), school zelf, tijdens de lesuren. Dendermondse Steenweg 12, 9300 Inlichtingen: dhr. Alex Humet, tlf.: (03) 239 21 Aalst. 69. Tijd: Elke zaterdag vanaf 8 oktober 1993 tot De cursus van de club omvat 15 lessen en start einde mei '95, telkens van 9.20 tot 11.10 wellicht begin oktober. u Plaats: Clublokaal van La Verda Stelo, esperan- Prijs: 1500,— fr., cursusmateriaal inbegrepen. tohuis, Frankrijklei 140, 2000 Antwerpen Leraar: Hugo Dossche. (1 ste verdieping). Inlichtingen en inschrijvingen: dhr. H. Dossche, Tijd: Dag en uur worden pas later vastge- Asserendries 103, 9300 Aalst, tel.: (053) 70 17 steld. 89. Prijs: 3000,— fr. ANTWERPEN (03) 234 34 00 BERINGEN (011) 42 80 20 (03) 237 86 02 De club start zijn cursus voor beginners met (03) 239 21 69 een infodag op vrijdag 16 september om 20.00 Nog steeds is er in Antwerpen een officiële Es- uur in lokaal „Trefpunt", Markt, Beringen-Cen- perantocursus in de Avondleergangen voor So- trum. De volledige cyclus omvat 15 lessen van 2 ciale Promotie van het Stedelijk Onderwijs. uur. Daarmee blijft Antwerpen de enige plaats waar Plaats: „Trefpunt", Markt, Beringen-Centrum. men een officieel diploma kan behalen. Omdat Tijd: Start met een infodag op vrijdag 16 sep- de doorstroming van die officiële cursus naar tember om 20.00 uur. het club- en bewegingsleven eigenlijk te wensen Prijs: 3000,— fr., cursusmateriaal inbegrepen. overlaat, besloot het clubbestuur eventueel een Inlichtingen en inschrijvingen: dhr. Bob Rom- eigen cursus te organiseren, hetzij 's avonds, baut, tlf.: (011) 42 80 20. hetzij overdag. De officiële cursus wordt gegeven in de gebou- BRUGGE (050) 35 48 13 wen van het stedelijk onderwijs Quellinstraat 31. (050) 35 49 35 Horizontaal september-oktober 1994/5 13 In Brugge wordt zowel een beginnerscursus als Cursus voor zelfstudie: een conversatiecursus georganiseerd. Voor wie geen tijd kan vrijmaken om naar een Beginnerscursus: cursus te gaan, is er ook een pakket voor zelf- Plaats: Hof van Watervliet, Oude Burg 27, 8000 studie (volgens de geprogrammeerde instructie) Brugge. verkrijgbaar. Het pakket omvat een cursusboek, Tijd: Zaterdag van 10.00 tot 12.00 uur. Eerste een cassette met uitspraakvoorbeelden en les op zaterdag 17 september 1994. spreekoefeningen en een woordenboek (PRIS- Prijs: niet meegedeeld. MA). Het kost 1495,- fr. (+ verzendingskosten) Conversatiecursus: en kan worden besteld bij de Vlaamse Esperan- Plaats: Hof van Watervliet, Oude Burg 27, 8000 tobond, Frankrijklei 140, 2000 Antwerpen of in Brugge. de boekhandel (ISBN 90-71205-14-2). Tijd: elke tweede en vierde donderdag van ABC-Gramatiko de Esperanto de maand, vanaf september, van 20.00 Tenslotte is er ook de nieuwe FEL-uitgave: tot 22.00 uur. ABC-Gramatiko de Esperanto. Het is geen cur- Prijs: gratis. susboek maar een handige, gebruiksvriendelijke Inlichtingen en inschrijvingen: bij dhr. A. Duma- grammatica waarin de student een oplossing rey, Blekerijstraat 32, 8310 Brugge, tel.: (050) 35 vindt voor al zijn grammaticale problemen. De 48 13 of bij Olivia Van Eeghem, Torhoutsteen- grammatica kost 1200,- fr. (+ verzendingskos- weg 31, 8200 Brugge. ten). Wie voor eind augustus bestelt, ontvangt het boek tegen de gunstige voorintekenprijs van BRUSSEL (02) 569 17 83 960,- fr. (+ verzendingskosten). Naast de gram- (02) 343 58 58 matica is er tevens de ABC-Mempraktikilo, een In Brussel zijn er dit jaar cursussen op drie ni- oefenboek (met oplossingen) dat gebaseerd is veaus. Er is een infodag op woensdag 28 sep- op de bovengenoemde grammatica. Het kost tember van 18.30 tot 20.00 uur. 690,- fr. (+ verzendingskosten). Beide boeken Plaats: Wetenschapstraat 29, Brussel. zijn uiterst nuttig voor gevorderden zowel in Tijd: Elke woensdag vanaf 5 oktober van klasverband als voor zelfstudie. 18.30 tot 20.00 uur. Prijs: 2000,- fr. GENT (09) 230 16 77 Cursusmateriaal: het gebruikte handboek hangt (09) 221 10 02 af van de voertaal van de leerlingen. Tijdens het nieuwe schooljaar wordt er les ge- Leraren: Emile Van Damme en Christiane De geven op woensdagavond. We starten op Vleminck. woensdag 7 september 1994 met een info- avond. De cursus (1 ste en 2de jaar) start op 14 Over eventuele cursussen van de Spoorweg-es- september. perantisten kregen we dit jaar geen informatie. Plaats: Volkshogeschool, Bargiekaai 1, 9000 Gent. FEL (03) 234 34 00 Tijd: telkens op woensdag van 19.00 tot Op het secretariaat van de Vlaamse Esperanto- 20.45 uur. Start op woensdag 14 sep- bond, Frankrijklei 140, 2000 Antwerpen, kan je tember. terecht voor informatie over alle Esperanto-cur- Prijs: Niet meegedeeld. sussen in Vlaanderen. Tevens zijn er cursusboe- Inlichtingen en inschrijvingen: tijdens de info- ken, woordenboeken en ander studie- en lees- avond op woensdag 7 september vanaf 19.30 materiaal te verkrijgen. Wij vestigen uw aan- op de bovenvermelde plaats of via de bovenver- dacht op volgende twee cursuspaketten, voor- melde telefoonnummers. namelijk bedoeld voor wie niet aan een gewone cursus kan deelnemen, hetzij bij gebrek aan tijd, HALLE (02) 360 05 73 of omdat er in de buurt geen cursus wordt ge- In Halle is een SEL-groep actief. Over een Espe- geven. rantocursus moet nog een definitieve beslissing Correspondentiecursus: worden genomen (zie ook onder SEL). Nadere De Vlaamse Esperantobond heeft een corres- inlichtingen bij Joost Heremans, Loriesstraat 45, pondentiecursus waarbij leerlingen thuis stude- 1500 Halle, tel.: (02) 360 05 73. ren maar regelmatig taken insturen naar een be- geleider. Deze cursus kost 1000,- fr. (1200,- fr. HASSELT (011) 23 30 93 met cassette met uitspraakvoorbeelden) en om- Dit jaar loopt de Esperantocursus weer in het vat 20 leseenheden. Cultureel Centrum, Kunstlaan, Hasselt. We star- 14 september-oktober 1994/5 Horizon taal ten met een info-dag op zaterdag 10 oktober uur en zondag 16 oktober van 8.45 tot 1994 om 18.00 uur. De cursus omvat 15 lessen 17.45 uur. van telkens 2 uur. Prijs: niet meegedeeld. Plaats: Cultureel Centrum, Kunstlaan, 3500 Hasselt. Beginnerscursus: Tijd: niet meegedeeld Plaats: Cultureel Centrum (zie boven) (lokaal Prijs: 3000,— fr., cursusmateriaal inbegrepen A16). Inschrijvingen en inlichtingen: Peter Berx, tel.: Tijd: start op woensdag 19 oktober, van (011) 23 30 93 (na 18.00 uur). 19.30 tot 21.30 uur. De cursus duurt tot eind april. HOUTHALEN (011) 60 05 30 Prijs: niet meegedeeld. Cursus voor beginners in 15 lessen. Start met een infodag op dinsdag 4 oktober 1994 om Vervolgcursus: 20.00 uur. Plaats: Cultureel Centrum (zie boven). Plaats: Cultureel Centrum, De Drij Berlengs, Tijd: telkens de 1 ste en 3de woensdag van Vredelaan. de maand. Voor nadere informatie zie Tijd: op dinsdag van 20.00 tot 22.00 uur, het tijdschrift van de Esperanto 2000. vanaf 11 oktober 1994. Prijs: niet meegedeeld. Prijs: 3000,— fr., cursusmateriaal inbegrepen. Inlichtingen kan je krijgen bij R. Goris, tel.: (010) Inlichtingen en inschrijvingen: op de infodag, 86 01 12. dinsdag 4 oktober om 20.00 uur op bovenver- melde plaats of bij dhr. J. Vandebergh, tel.: LIMBURG (011) 60 05 30 (011) 60 05 30. (011) 23 30 93 (011) 32 36 03 KORTR/IJK (056) 20 07 96 (089) 41 80 95 (051) 56 90 30 (089) 35 95 42 De plannen voor de cursussen in Kortrijk zijn (011) 42 80 20 nog erg onvolledig en het bestuur is nog in on- Op diverse plaatsen in Limburg worden cursus- derhandeling met de directies van enkele mid- sen georganiseerd. Verder biedt de Limburgse delbare scholen. Startdatum, plaats en uur kun- Afdeling steun aan alle organisaties (vooral niet- nen dus slechts later worden bekend gemaakt. Esperanto-organisaties die toch belangstelling Wij mikken dit jaar met onze cursus voor begin- hebben voor de taal) die een cursus willen orga- ners vooral op middelbare scholieren, maar ui- niseren. Zij verbinden zich ertoe een Esperanto- teraard zijn ook andere cursisten welkom. Over leraar te leveren en voor het nodige cursusma- de kostprijs, het studiemateriaal en de cursus- teriaal te zorgen. Voor nadere inlichtingen con- leider is nog geen beslissing genomen. Inlichtin- tacteert men best de algemene coordinator, dhr. gen en inschrijvingen: Jean-Pierre Allewaert, J. Vandebergh, tlf.: (011) 60 05 30 (tijdens de tel.: (056) 20 07 96 of Piet Glorieux, tel.: (051) 56 kantooruren). 90 30. Verder is er ook een pakket voor zelfstudie ver- krijgbaar, met of zonder begeleiding, tegen de LEUVEN (010) 86 01 12 prijs van 2000,— fr. (leerboek, cassette en woor- Het cursusprogramma van Leuven start samen denboek). met het universitair academiejaar met een infor- matieavond op woensdag 12 oktober van 19.00 NEDERLAND (0 70) 355 66 77 tot 23.00 u. in het Cultureel Centrum ,,Romaan- De cursussen in Nederland werden niet opgeno- se Poort", Brusselsestraat 63, 3000 Leuven. Er men. Nadere inlichtingen daarover kunnen wor- worden drie verschillende cursussen ingericht. den gevraagd bij het Esperanto Centrum Neder- Een spoedcursus, voor studenten met een rui- land (ECN), Riouwstraat 172, NL-2585 HW Den me taalachtergrond, een cursus voor beginners Haag, tel.: (070) 355 66 77 (op werkdagen van en een vervolgcursus (vooral conversatie) voor 10.00 tot 15.00 uur). wie de beginnerscursus met succes heeft beëin- Op hetzelfde adres zijn ook het Nationaal Infor- digd. matie Centrum en het Internationaal Esperanto- Snelcursus: 14 lesuren voor mensen met enige Instituut (IEl) gevestigd. Zij zorgen respectieve- taalachtergrond. lijk voor de verspreiding van cursussen voor Plaats: Cultureel Centrum (zie boven). zelfstudie en een schriftelijke cursus die toe- Tijd: zaterdag 15 oktober van 8.15 tot 17.15 gang geeft tot het Elementa Ekzameno (Basis- Horizontaal september-oktober 1994/5 15 examen) en voor de coördinatie van de leraren- richt is tot het algemene publiek en die wordt opleiding volgens de Cseh-methode. gegeven volgens de Cseh-methode, d.w.z. één- talig Esperanto. OOSTENDE (059) 50 27 08 Basiscursus voor scouts: doelgroep van deze (059) 80 06 95 cursus zijn scouts van 12 jaar (leden van SEL en (059) 80 85 17 van de WKSM). De Esperantocursussen van de Oostendse Plaats: Lokalen van de 214de FOS „De Klim- groep richten zich zowel tot volwassenen als tot op", Donystraat 8, 3300 Tienen. jongeren. Voor het 1 ste jaar (zowel jongeren als Tijd: Elke zaterdag (vanaf oktober 1994) volwassenen) wordt de datum vastgelegd in sa- van 8.30 tot 11.30 uur. menspraak met de cursisten. De cursus voor Prijs: 500,— fr. gevorderden (volwassenen) start op maandag Cursusboek: „Ĵamborea Lingvo" van Ko Ham- 26 september en is van dan af wekelijks. Elke mer. 2de en 4de woensdag van de maand zijn er Inlichtingen bij Nico Boon, Merelhof 8, 3300 Tie- converstatieavonden, de eerste is op woensdag nen, tel.: (016) 81 52 46. 28 september 1994. Algemene cursus volgens de, Cseh-methode. Beginnerscursus voor jongeren: datum wordt Plaats: Lokalen van de 214de FOS „De Klim- onderling afgesproken. o p' Beginnerscursus voor volwassenen: datum Tijd: Vanaf 14 januari 1995 tot 27 mei wordt onderling afgesproken. 1995, elke zaterdag van 9.30 tot Plaats: Voormalige Vercamerschool, 11.30 uur. Northlaan 14, Mariakerke-Oostende. Prijs: 2500,— fr. Prijs: Niet meegedeeld. Cursusboek: „Baza Cseh-kurso" en „Gramatika Resumo por Aŭtodidakta Studado" De Oostendse Esperantogroep La Konko ver- (GRAS) van B. Boon. zorgt ook een Esperantocursus voor jongeren in Inlichtingen en inschrijvingen: Bert Boon, „Domo de stedelijke Van Glabbekeschool. Deze cursus Zamenhof', Merelhof 8, 3300 Tienen, tel.: (016) is enkel toegankelijk voor leerlingen van de 81 52 46. school zelf. Docent is Raymond Wylleman. KINDERCURSUS (03) 234 34 00 Voor inlichtingen en inschrijvingen: dhr. Wylle- Een echte kindercursus is er dit jaar wellicht man, August Vermeylenstraat 65, tel.: (059) 50 niet. Wel zou het kunnen, dat op initiatief van 27 08; André en Thérèse D'Hulster, Paul enkele ouders, kinderen op ongeregelde ogen- Michielslaan 10, tel.: (059) 80 06 95 of Marc blikken op zondag (tussen 10.00 en 16.00 uur) Cuffez, Eiisabethlaan 295, tel.: (059) 80 85 17. in het Esperantohuis samenkomen om te knut- selen, zingen, vertellen... in de Esperantosfeer SEL (Skolta Esperanto Ligo) (09) 227 48 41 van PSI of IF. De dagen liggen niet op voorhand Onze infostands tijdens de Euro-Jamboree in vast maar mogelijke kandidaten worden telefo- Dronten (NL) waren een groot sukses. Iedere nisch aangesproken. dag hadden we honderden deelnemers aan het spel „Esperanto-Elektro". Voor 99,99 % van hen Vrijwillig werk voor Esperanto was het een openbaring. Verscheidene deelne- mers (11 tot 15-jarigen) en de leiding vroegen Op woensdag 15 oktober 1994 heeft in het meer informatie over cursussen en kochten Esperantohuis te Antwerpen een vergadering amborea Lingvo (SEL-uitgave). Daarom denkt Ĵ voor vrijwilligers plaats. Iedereen die bij SEL een aantal cursussen in Vlaanderen te or- gelegenheid vrijwillig iets wil doen voor de ganiseren (o.a. in Tienen, Halle, Antwerpen en Vlaamse Esperantobond of voor het Gent), maar de precieze uitwerking moet nog Esperanto in het algemeen, kan er ideeën gebeuren. In ieder geval zullen die cursussen komen uitwisselen. dan starten in november. Informatie krijg je van Geef ons een seintje als u gepensionneerd, Harry Bouman, tel.: (09) 227 48 41 ('s avonds). weldra gepensionneerd of werkeloos bent — of als u over wat vrije tijd beschikt die u aan TIENEN (016) 81 52 46 het esperanto wil besteden. Wij nodigen u In Tienen worden dit jaar twee cursussen geor- dan later uit en delen u het juiste uur van de ganiseerd. Eén in het kader van de SEL-bewe- bijeenkomst mee. Het FEL-bestuur ging (Scouts-esperantisten), een tweede die ge- 16 september-oktober 1994/5 Horizontaal overzicht De teksten met de gegevens over de 20.00 uur. Tijdens het schooljaar zijn maandag 7 nov.: „Naam, adres en programma's van de clubs moeten er conversatieavonden op de 2de herkomst" in het Esperanto (les 2 uit op de redactie toekomen vóór 1 okto- woensdag van 19.00 tot 20.45 uur in Esperanto Programita). ber 1994. De publikatie van redactio- de Volkshogeschool, Bargiekaai 1. nele teksten gebeurt gratis. Voor ad- Inlichtingen bij Katja Ldddr, tel. (09) vertenties raadplege men het Espé- 230 16 77 of (09) 221 10 02. KALMTHOUT rantocentrum te Antwerpen. La Erikejo woensdag 7 sept.: Informatie-avond De 3de donderdag van de maand om over de cursussen. Aanvang uitzon- 20.00 uur in restaurant Cambuus, ANTWERPEN derlijk om 19.30 uur. Heidestatieplein 10, 2920 Kalmthout, La Verda Stelo woensdag 14 sept.: Start van de cur- tel. (03) 666 42 58. Alle programma's hebben plaats in sus voor het 1 ste en 2de jaar. Aan- het Esperantohuis, Frankrijklei 140, vang 19.00 uur. donderdag 15 sept.: De aanwezigen 2000 Antwerpen, in het clublokaal op vrijdag 23 sept.: Leden van La Konko vertellen korte vakantieverhalen en il- de eerste verdieping. De clubavond (Oostende) en La Progreso ontmoe- lustreren ze eventueel met foto's. begint om 20.00 uur. Het clublokaal is ten elkaar in Oostende voor een toegankelijk vanaf 18.30 uur. vriendschappelijke kwis. vrijdag 28 okt.: Verslag over onze KAPELLE vrijdag 2 sept.: Wim De Smet, grond- Esperanto-activiteiten tijdens de va- Zelanda Esperanto Grupo legger van de Nieuwe Biologische kantie en over onze reis naar Tallinn Omdat wij niet over een vast lokaal Nomenclatuur op basis van het Espe- (Estland). beschikken, worden we telkens bij ranto, spreekt over de namen van een ander clublid te gast ontvangen. dieren en planten. Onze avonden, gewoonlijk de laatste vrijdag 9 sept.: Deelnemers aan het HASSELT vrijdag van de maand, beginnen om Esperanto-Wereldcongres in Seoul Esperanto Hasselt 19.30 uur. Inlichtingen over het pro- (Griet en Ward) of aan het SAT-con- We vergaderen normaal gesproken gramma en plaats van samenkomst gres te Stra2nice (Stella en Henny) op maandagavond vanaf 20.00 uur in bij Sally en Dies Krombeen, tel.: brengen verslag uit en vertellen over het Cultureel Centrum, Kunstlaan 5. (01102) 41 564 of bij afwezigheid bij hun ervaringen. Inlichtingen over het programma kun- Rie en Kees Dentz (01180) 14 834. vrijdag 16 sept.: INTERNATIONALE nen worden verkregen bij Marcel AVOND: Saskia Veen (Nederland) Aerts, tel.: (011) 25 34 67. vrijdag 16 sept.: bij Sunja van Liere, stelt Sennacieca Asocio Tutmonda Sperwerhof 16, Heinkenszand. Ieder- (SAT) voor. maandag 5 sept.: Praktijklessen Es- een vertelt iets over zijn vankantiewe- vrijdag 23 sept.: Gespreksavond. peranto. derwaardigheden. Het onderwerp wordt tijdens een van maandag 3 okt.: Algemene ledenver- vrijdag 14 okt.: bij Hans Schutijser, de vorige vergaderingen afgespro- gadering met verkiezing van een Troelstraweg 235, Vlissingen. Ieder- ken. nieuw bestuur. een vertelt over een kranteartikel dat vrijdag 30 sept.: Feest van de Voor- maandag 7 nov.: Praktijklessen Es- hij/zij interessant vond. zitter, die verklaart: „Ik verzeker u, de peranto. vrijdag 16 nov.: bij Sophy Mensen, verrassing zal haast onvoorstelbaar van Kleffenslaan 12, Middelburg. Ver- groot zijn." schillende spelletjes o.l.v. Hans vrijdag 7 okt.: Afrikaanse avond. HOUTHALEN Schutyser. vrijdag 14 okt.: INTERNATIONALE Houthalense Esperantogroep AVOND: Fabiënne Berthelot (F) Iedere 2de maandag van de maand, KORTRIJK spreekt over „Rasisme en migratie". gewone clubvergadering in het Cultu- Koninklijke Esperantogroep La Konkordo vrijdag 21 okt.: INTERNATIONALE reel Centrum „De Drij Berlengs" (bo- De stadsbibliotheek van Kortrijk be- AVOND: Francois Degoul (F) spreekt ven de gemeentelijke bibliotheek), schikt over een uitgebreid Esperanto- over „Zamenhof en Lanti". Vredelaan 36, Houthalen (Centrum). fonds. Er is steeds gelegenheid dit vrijdag 28 okt.: Louis Janssens Programma's beginnen om 20.00 fonds te bezoeken na afspraak met spreekt over „De Kruistochten vol- uur, gevolgd door cursus voor begin- Jean-Pierre Allewaert (tel. (056) 20 07 gens professor Ludovicus Werdien- ners. Info bij Alfons Lijnen, tel. (011) 96). Bij hem kan tevens informatie sis". 52 20 74. over het programma van de club wor- vrijdag 4 nov.: Gespreksavond: het den gevraagd. onderwerp wordt tijdens een van de zaterdag 3 sept.: Hobby- en infor- Clubavonden en cursussen vinden voorgaande vergaderingen afgespro- matiebeurs in het Cultureel Centrum plaats op de laatste donderdag van ken. van Houthalen Oost. de maand om 19.30 uur in het CC „De maandag 13 sept.: Algemene verga- Oude Dekenij", St.-Maartenkerkhof 8. dering van de Club Houthalen. Voor- GENT bereiding van de Info-avond van 4 donderdag 29 sept.: „Inleiding in de La Progreso oktober. Esperantoliteratuur" door Chris Dec- Iedere 4de vrijdag van de maand ge- dinsdag 4 okt.: Info-avond. leck. wone clubvergadering in chalet „'t maandag 10 okt.: „Groeten en zich donderdag 27 nov.: „Spreukenkwis", Clubke", Griendeplein 1, Gent (nabij voorstellen in het Esperanto". (Les 1 een ludieke kennismaking met de Es- het Rabot). De bijeenkomst begint om uit Esperanto Programita). peranto-spreekwoordenschat door Horizontaal september-oktober 1994/5 — 17 Piet Glorieux. zaterdag 15 okt. : van 8.15 tot 17.15 donderdag 3 nov.: Bartholomeo uur en zondag 16 okt.: van 8.45 tot Christofori — De piano door Mathieu NOTEER ALVAST 17.45 uur. Esperanto snelcursus, Habex. Ook in 1995 neemt La Konkordo deel voor mensen met enige taalachter- aan de Dag van de Vlaamse Arden- grond, een snelle maar grondige ken- nen. Zij nodigen alle esperantisten uit nismaking met het Esperanto. ROTTERDAM die'dag mee te gaan wandelen onder woensdag 19 okt.: van 19.30 tot Esperanto-societo Merkurio leiding van een kundige gids in één of 22.30 uur: VESPERO 2000, Frans Samenkomsten op de 1 ste en 3de ander natuurgebied. In 1995 heeft de Croon spreekt over „Witloof'. woensdag van de maand, uitgezon- dag plaats op zondag 23 april. Vandaag ook start de cursus voor be- derd juli-augustus, in Centra Oficejo ginners van 19.30.tot 21.30 uur. Hij de UEA, Nieuwe Binnenweg 176, duurt 20 lessen (tot 22 maart 1995). Rotterdam. Aanvang 19:45 uur. Gas- LEUVEN woensdag 26 okt.: beginnerscursus. ten zijn steeds welkom. Inlichtingen Esperanto 2000 woensdag 2 nov.: beginners- en bij Piet Schuil, tel.: (010) 416 14 49. Wij leven mee met de studenten, ons vervolgcursus. seizoen loopt van september tot juni. woensdag 9 nov.: van 19.30 tot woensdag 7 sept.: Verslag over het De woensdagavond is onze vaste 22.30 uur: Angelos Tsirimokos snijdt congres in Seoul (Korea) en uitwisse- avond (met verschillende cursussen). twee onderwerpen aan: „Het Verdrag ling van vakantie-ervaringen. „Laborvespero" (conversatiecursus) van Maastricht" en „Griekenland". woensdag 21 sept.: Ieder prezen- op de 1 ste en 3de woensdag en op teert een werkstuk voor onze „Leven- de 2de woensdag van de maand on- de krant". ze speciale VESPERO 2000. Start tel- LIMBURG woensdag 5 okt.: Taalspel. kens om 19.30 uur in het Cultureel Esperanto Limburg woensdag 12 okt.: Vertaaloefening. Centrum, Romaanse Poort, Brussel- De vergadering heeft plaats in het woensdag 2 nov.: Voordracht: on- sestraat 63 (bij het ziekenhuis). Cultureel Centrum „De Drij Berlengs" derwerp en spreker worden later be- (boven de gemeentelijke bibliotheek), kend gemaakt. woensdag 7 sept.: van 20.00 tot Vredelaan 36, Houthalen (Centrum). 22.00 uur: Start van het nieuwe sei- zoen van de vervolgcursus; het loopt maandag 26 sept.: Esperanto en TIENEN tot 7 juni 1995. computer door Albert Claesen. La Hirundo woensdag 14 sept: VESPERO 2000, Wij starten met een geregeld club- inspraakavond met het nieuwe avonden-programma. Ze hebben in bestuur, daarna woordspelletjes. OOSTENDE 1994 plaats elke laatste dinsdag van woensdag 21 sept.: vervolgcursus. La Konko de maand om 19.30 uur in de lokalen woensdag 5 okt.: vervolgcursus. De vergaderingen gebeuren in de van de 214de FOS „De Klimop". In woensdag 12 okt: Info-avond over voormalige stadsschool „Vercamer", 1995 gebeuren ze op de laatste de cursussen, van 19.00 tot 23.00 Northlaan 14, Oostende-Mariakerke. woensdag van iedere maand even- uur. Inlichtingen bij dhr. André D'Hulster, eens om 19.30 uur. Inlichtingen over tel. (059) 80 06 95. het programma kan je krijgen bij Bert Boon, Merelhof 8, 3300 Tienen, tel.: vrijdag 16 sept.: Open-deur met ver- (016) 81 52 46. Gasten zijn steeds welkoming van onze nieuwe cursis- welkom. ten. vrijdag 23 sept.: Vriendschappelijke kwis tussen La Progreso (Gent) en La FLEJA Konko, in ons lokaal aan de Northlaan Flandra Esperanta Junulara Asocio 14. De start wordt gegeven om 20.00 Zolderbijeenkomsten: Iedere 2de en uur. 4de zondag van de maand om 20.00 uur in het Esperantohuis (Frankrijklei 140, 2000 Antwerpen) op de zolder. PEER Iedereen is welkom vanaf 19.30 uur. Samenkomst iedere eerste donder- Inlichtingen: Ilja De Coster, tel.: (09) dag van de maand in „'t Poorthuis", te 227 86 64. Peer. Cursussen, iedere donderdag van 9.00 tot 11.30 in 't Poorthuis, zondag 11 sept.: Reis- en vakantie- 3990 Peer. Voor alle inlichtingen: Lili- verhalen verteld door de aanwezigen, anne Verpoorten, Burkel 16 B/2, 3990 eventueel met foto's en/of dia's. Peer, tel.: (011) 63 64 34. zondag 25 sept.: Esperantomuziek: beluisteren, zingen en componeren. donderdag 1 sept.: Esperantomu- Breng cassettes, CD's, liedjesteksten ziek beluisteren en de teksten ontle- en muziekinstrumenten mee. den door Henri Schutters. zondag 9 okt.: Erotiek in de Esperan- donderdag 6 okt.: Het kuuroord „Bad toliteratuur. Sassendorf' door Drika Mandervelt. zondag 23 okt.: Dansavond. 18 september-oktober 1994/5 Horizontaal (NEA-sekcio) Th.J. Van Woerden, Erasmusplein 59, NL-2532 RD Den Haag. (TANEF) G. van der Horst, Hengelolaan 1158, NL-2544 GT Den Haag, tel.: (070) Esperanto en UNESCO 366 65 47. In het vorige nummer werd op pp. DEN HELDER Esperanto-klubo Den Helder, Postbus 140, NL-1780 AC Den 4 tot 6 aandacht besteed aan een Helder. tekst die op de vorige UNESCO- DEURNE (TANEF) E. Spitaels, tel (03) 658 74 20. vergadring (Parijs, november DEVENTER (NEA-sekcio) J.S. Douma, Rembrandtkade 177, NL-7412 HL Deven- 1993) ter behandeling was geko- ter, tel.: (05700) 183 04. men i. v.m. Esperanto. Volgens de EDEGEM I. Durwael, P. Gilsonlaan 5, B-2650 Edegem, tel.: (03) 440 30 92. algemene tekst (opgesteld door I. EINDHOVEN R. Bossong, Floraplein 23, NL-5644 JS Eindhoven, tel.: (040) 11 41 62. Ertl) was die behándeling vlot ver- ENSCHEDE (NEJ-sekcio) De Vluchtstraat 1-402, NL-7423 BE Enschede, tel. (053) lopen, — en dit was ook de algeme- 33 26 40. ne mening. Er was echter ook er- GENK M. Habex, Gildelaan 27, B-3600 Genk, tel.: (089) 35 95 42. gens een twijfel ontstaan, en die GENT La Progreso Katja Ldddr, Peter Benoitlaan 117, B-9050 Gentbrugge, tel.: twijfel werd op een wat ongelukki- (9) 230 16 77. ge manier onder de aandacht van GRONINGEN (NEA-sekcio) Esperantocentrum, Peizerweg 68-47, NL-9726 JM de lezer gebracht. Groningen. Intussen is de zaak duidelijker ge- NUFARO Coranthijnestraat 69, NL-9715 Groningen, tel.: (05) 77 59 54. worden: de door de Italiaanse re- HAARLEM-HEEMSTEDE (NEA-sekcio) Komprenado faras pacon C. Duivenvoor- gering ingediende tekst is inder- den-Kors, Kamerlingh Onnesstraat 40, NL-2014 EM Haarlem, tel.: (023) 24 57 13. daad door de Algemene Vergade- HASSELT M. Aerts, Lazarijstraat 122, B-3500 Hasselt, tel.: (011) 25 34 67. ring van UNESCO aanvaard (in die HELMOND (NEA-sekcio) Toine Gremmen, Nassaustraat 3, 5707 HL Helmond, tel.: (04920) 107 04. zin dat er geen bezwaren werden 'S HERTOGENBOSCH S. Bosga, Rijzertlaan 46, postbus 2141, 5202 CC 's Herto- tegen ingebracht) en behoort dus genbosch. tot het pakket van de besluiten van HILVERSUM (FLE-sekcio) M. Dee-Tervooren, J. Catsstraat 10, NL-1215 EZ Hilver- die vergadering; maar het behoort sum, tel.: (035) 21 27 17. niet tot de eerste-rangsbesluiten, (NEA-sekcio) A.J. Middelkoop, Jonkerweg 11, NL-1217 PL Hilversum, tel.: (035) 24 die onmiddellijk aandacht verdie- 33 20. nen en die gewoonlijk als „resolu- HOUTHALEN Alfons Lijnen, Grote Baan 156, B-3530 Houthalen, tel.: (011) 52 20 ties" worden aangeduid. 74 De laatste zin van het in het vorige KALMTHOUT La Erikejo M. Storms, Douglaslaan 14, B-2950 Kapellen, tel.: (03) nummer in het kadertje vermelde 666 83 19. addendum is dan ook een onjuiste KAPELLE Zelanda Esperanto-grupo Sally en Dies Krombeen, Juffersweg 4 B, voorstelling van de toestand, geïn- NL-4421 JB Kapelle, tel. (01102) 415 63. spireerd door negatieve uitlatingen KNOKKE A. Marmenout, Helmweg 7, B-8300 Knokke-Heist 1, tel.: (050) 60 55 35. van één enkel persoon. wds KORTRIJK La Konkordo Jean-Pierre Allewaert, Tarwelaan 10, 8500 Kortrijk, (056) 20 07 96. Oproep tot de leden LEEUWARDEN (NEA-sekcio) Y. Weidema, Goutumerdijk 18, NL-9084 AE Gou- In de Vlaamse Esperantobond tum, tel.: (058) 88 26 10. werken thans zes commissies, elk LEUVEN Esperanto 2000 Roger Goris, Rue Ménadastraat 44, 1320 Hamme-Mille, voorgezeten door één van de be- tel.: (010) 86 01 12. stuursleden. De meeste van die LIMBURG Albert Claessen, Zonnebloemstraat 13, B-3590 Diepenbeek, tel.: (011) commissies zijn reeds samen- 32 36 03. — Jos Vandebergh, Ambachtstraat 39, B-3530 Houthalen-Helchteren, gesteld maar wellicht zijn er leden tel.: (011) 52 29 02 (kantoor). die zich speciaal bekwaam vinden MIDDELBURG zie KAPELLE inzake één of andere aangelegen- MORTSEL J. Bovendeerd, Meidoornlaan 42/2, B-2640 Mortsel. heid en die hun diensten willen NIJMEGEN Esperantoclub Zamenhof G.H.M. Wulfers, Lindanusstraat 16, aanbieden. Zij gelieven contact op NL-6525 PV Nijmegen, tel.: (080) 55 15 05. te nemen met de respectieve be- (NEJ-sekcio) Jacob Canisstraat 2, NL-6521 HL Nijmegen, tel.: (080) 22 26 95. stuursleden of met het Esperanto- OOSTENDE La Konko Marc Cuffez, Elisabethlaan 295, B-8400 Oostende, tel.: Centrum in Antwerpen. (059) 80 85 17. De zes commissies zijn (met voor- ROTTERDAM (FLE-sekcio) J. Quispel, Maarland 4, NL-3075 JV Rotterdam, tel.: zitter en enige van hun taken): (10) 419 82 01. INFORMATIE (Wim De Smet): berich- Merkurio P. Schuil, Viskaarweg 145, NL-3192 DM Hoogvliet, tel.: (010) 416 14 49. tenstroom, propaganda, docu- SAT-rondo W. v.d. Blink, Almstein 133, NL-3085 NC Rotterdam, tel.: (010) 480 69 mentatie, e.a. 64. ONDERWIJS (Johan Van Eenoo): Es- TERNEUZEN Zeland-Flandruja Esperanto-Grupo J. den Toonder, Axelsestraat 6, perantocursussen, leerkrachten. 4537 AJ Terneuzen. FINANCIEN (Roland Rotsaert): in- TIENEN B. Boon, Merelhof 8, B-3300 Tienen, tel.: (016) 81 52 46. komsten en uitgaven, subsidies. TURNHOUT G. Duyck, Het Bergske 35, B-2360 Oud-Turnhout, tel. (014) 42 48 08. WERKING NAAR BINNEN (Ingrid Lie- UTRECHT dhr. Punt, Maniladreef 73, NL-3564 JB Utrecht, tel.: (030) 61 69 67. vens): Esperantogroepen, leden, VOORBURG Esperantogroep Voorburg, M.H. Erasmus-van Zadelhoff, Laan van bijeenkomsten, bladen, e.a. Oostenburg 40, NL-2271 AP Voorburg, tel.: (070) 38635 29; D. Ederveen: tel.: (070) WERKING NAAR BUITEN (Alex Humet): 386 66 53. uitgave en verkoop van boeken, WIJLRE Esperantogrupo Marnolando Tienbundersweg 38, NL-6321 CR Wijlre, buitenlandse contacten, e.a. tel.: (04450) 12 48. ESPERANTOHUIS (Jacques Schram): WILDERT Jachthoornlaan 20, 2910 Essen-Wildert, tel.: (03) 667 57 70 of (03) 321 vergaderzaal, herstellingen. 23 06. De adressen van de bestuursleden ZAANDAM Esperantocentrum Postbus 433, NL-1500 EK Zaandam, tel.: (075) 16 vindt u vooraan in de lijst met 69 31. contactadressen. ZEIST (NEA-sekcio) C.H. Romijn-Boru, Dr. S. Jacoblaan 28, NL-3707 VK Zeist. Horizontaal september-oktober 1994/5 19 Zo het land. Zo de bank. We zijn groot geworden in het land beter dan wie ook. De Kredietbank, de waar u leeft. Daarom begrijpen we u bank waar u zich thuis kan voelen. Thuis bij de bank van hier PLENIGU LA GLASON GLAS Glashandel EN TOKAJ ! SPIEGELS STOPVERF St.-Bernard GLAS IN LOOD b. v. b.a. „SECURIT"-GLAS Telefoon: (03) 827 28 75 GEKLEURD GLAS ALUMINIUM ROEDEN VOOR KOEPELS Vere ĝui la faman Tokaj-an vinon eblas nur en Tokaj-a vinkelo. ALLE GLAS-HERSTELLINGEN Ni proponas gustumi ĝin en nia familia vinkelo. St. -Bernardsesteenweg 633, 2660 Hoboken Dum via restado en Hungario ne- pre organizu ekskurson al Tokaj, kie en la vinprem-muzeo kaj vin- kelo Himesudvar serĉu la esper- antistan dommastrinon! Vi ĝuos WASSALONS specialan vinon kaj specialan pri- servon! Por niaj vizitantoj mi volonte hel- pos aranĝi ankaŭ tranoktadon, mangadon kaj interesajn progra- meroj n . Bonvenon, karaj gastoj! VAN OSTA Margó Várhelyi BRASSCHAAT : Bredabaan 362 Bern tit 2. KAPELLEN : Hoevense baan 34 H-3910 Tokaj EKEREN : Markt 10 Tel.: + 36 47/352-416 Hungario