ABC

MIĘDZYNARODOWEGO

RUCHU

ZAWODOWEGO abc MIĘDZYNARODOWEGO

RUCHU

ZAWODOWEGO

WYDAWNICTWO ZWIĄZKOWE CRZZ • WARSZAWA 1964 Tytuł oryginału: ABC mezin&rodniho odboroveho hnuti opracowali Kareł Kr&l i Kv6ta Venerova

Przełożył JÓZEF GRZYB

Według wydania rosyjskiego opracowała Gustawa Kofman Obwolutę, okładkę i stronę tytułową projektował Henryk Białoskórski

Redaktor techniczny Korektor Jerzy Trzebiński Alicja Kowalska

WYDAWNICTWO ZWIĄZKOWE CRZZ — WARSZAWA 1964 Nakład 5000+250 egz. Ark. wyd. 22, ark. druk. 18,5 Papier druk. mat. kl. IV, 65 g. Oddano do składania 29. I. 64 Podpisano do druku 3. XI. 64. Druk ukończono w listopadzie 1964 Łódzka Drukarnia Dziełowa, Łódź, ul. Piotrkowska 86 Zam. nr 202/A/64. F-8. Cena zł 50.— Od Wydawnictwa Międzynarodowy ruch zawodowy stanowi obecnie potężną silę. Związki zawodowe — masowe organizacje ludzi pracy — zrzeszają pracowników różnych przekonań politycznych, różnych ras i naro­ dowości. 1 Ogarniając swą działalnością coraz to szersze kręgi pracownicze, coraz to nowe kraje — związki zawodowe systematycznie dążą do poprawy warunków życia ludzi pracy. Prowadzą ożywioną działalność, mającą na celu zdobycie i obronę swobód demokratycznych i praw związkowych, utrzymanie i utrwalenie pokoju. Wspólne te dążenia związków zawodowych stwarzają- pod,stawę do rozszerzania się jed­ ności ich działania w poszczególnych krajach i w ruchu międzyna­ rodowym. ‘ | Wraz ze zwiększeniem się "znaczenia; związków zawodowych, ich roli i udziału w życiu społecżnynykażdego kraju, zwiększa się za­ interesowanie ludzi pracy ruchem zawodowym. W celu zaspokojenia tych zainteresowań, zapoznania czytelnika z historią i orientacjami politycznymi poszczególnych związków w ruchu międzynarodowym wydajemy „ABC międzynarodowego ruchu zawodowego”. Jest to przekład z języka czeskiego , książki pod tym tytułem, wydanej w Pradze w 1962 roku. Przygotowując książkę do wydania w języku polskim dokonano niektórych skrótów, uwzględniono zmiany wprowadzone w wydaniu rosyjskim, szerzej omówiono działalność polskich związków zawodo­ wych i opracowano skorowidze. Oddając publikację do rąk czytelników, Wydawnictwo żywi na­ dzieję, że spotka się ona z życzliwym przyjęciem. Jest to bowiem pierwsza praca kompletująca podstawowe wiadomości o międzyna­ rodowym ruchu zawodowym.

ACTU 7

ACTU — patrz Australijska Ra­ Afrykańska Regionalna Organiza­ da Związków Zawodowych. cja (AFRO) została założona Aden — patrz Arabski Pół­ w 1960 roku. Jednoczy organizacje wysep. afrykańskich związków zawo­ AFL-CIO — patrz Amerykań­ dowych, wchodzące w skład ska Federacja Pracy — Kongres MKWZZ. Siedzibą AFRO jest sto­ Przemysłowych Związków Zawo­ lica Nigerii, Lagos. Oprócz AFRO dowych. MKWZZ posiada swoje organiza­ „AFL-CIO News” — oficjalny cje regionalne w Europie, Azji i organ prasowy amerykańskiej w Ameryce. centrali związków zawodowych Afrykański ruch zawodowy — AFL-CIO. Tygodnik, wychodzi W 1962 roku w Afryce zatrudnio­ w Waszyngtonie (patrz AFL-CIO). nych było około 12 milionów AFRO — patrz Afrykańska Re­ robotników, z których tylko 3 gionalna Organizacja MKWZZ. miliony były zorganizowane Afrykańska Powszechna Konfe­ w związkach zawodowych. Cho­ deracja Pracy (CGAT) — centra­ ciaż afrykańskie związki zawodo­ la zrzeszająca organizacje związ­ we nie były ani liczne, ani też kowe byłej Francuskiej Afryki silne organizacyjnie, ich udział Równikowej (Gabon, Czad, Kon­ w walce ludów afrykańskich go Brazzaville, Republika Środ­ o wolność narodową był duży. kowo-Afrykańska). Powstała w Przed drugą wojną światową 1957 roku. W 1959 roku zrzeszała związki zawodowe rozwijały się około 50 000 pracujących. Nale­ w niektórych krajach Afryki Pół­ żała do ŚFZZ. CGAT przestała nocnej (Egipt, Tunis, Algieria), a istnieć w 1961 r. w związku z po­ także w Afryce Południowej. W wstaniem Ogólnoafrykańskiej Fe­ końcu lat dwudziestych i na po­ deracji Związków Zawodowych czątku trzydziestych zaczęły po­ (patrz Afrykański ruch zawodo­ wstawać związki zawodowe w an­ wy). gielskich koloniach — Gambii i Afrykańska Regionalna Organi­ Kenii. Począwszy od 1937 r. w zacja MKWZZ (AFRO) — jedna niektórych koloniach francuskich z regionalnych organizacji Mię­ działały związki zawodowe po­ dzynarodowej Konfederacji Wol­ wstałe w okresie rządu Frontu nych Związków Zawodowych. Ludowego. Prawdziwy jednak ro­ 8 Afrykański ruch zawodowy zwój ruchu zawodowego w Afryce ciw dyskryminacji rasowej i uci­ datuje się dopiero od pierwszych skowi kolonialnemu. Długotrwałe lat po drugiej wojnie światowej. i uporczywe akcje organizacji Wielu Afrykańczyków służyło w związkowych zakończyły się uch­ czasie drugiej wojny światowej waleniem szeregu ustaw realizu­ w armiach państw kolonialnych, jących najważniejsze żądania mas przeszło wiele krajów i poznało pracujących. Organizacje związ­ ich życie. W czasie wojny Angli­ kowe Algierii, Tunisu, Maroka, cy, Francuzi, Belgowie zmuszeni byłej Francuskiej Afryki Równi­ byli do rozbudowy afrykańskiego kowej i innych krajów miały bez­ przemysłu, dróg kolejowych i pośrednią łączność z SFZZ, która portów. Zwiększyła się liczba ro­ służyła im radą i pomocą. botników, wzrosło uświadomienie. Organizacje związkowe w kolo­ Ogromny wpływ na rozwój niach brytyjskich powstawały pod afrykańskiego ruchu zawodowego wpływem brytyjskich trade-unio- miała Światowa Federacja Związ­ nów o tradycjach raczej reformi- ków Zawodowych. Przy jej po­ stycznych. W byłym Kongu Bel­ parciu i aktywnej pomocy zaczęło gijskim ruch związkowy rozwijał powstawać coraz więcej organi­ się w bardzo trudnych warun­ zacji związkowych we wszystkich kach, był narażony na bardzo częściach świata, a także w Afry­ ostre sankcje i dyskryminację ra­ ce. W roku 1947 SFZZ zorgani­ sową. Szczególnie bezwzględna zowała Pierwszą Ogólnoafrykań- dyskryminacja rasowa ujawniała ską Konferencję Związkową w się w związkach zawodowych Dakarze, w której uczestniczyło Unii Południowo-Afrykańskiej, 60 delegatów, reprezentujących gdzie działalność związkowa 80 000 związkowców z różnych wśród tubylców była zabroniona. krajów afrykańskich. W rezolu­ W koloniach hiszpańskich i por­ cjach swoich konferencja doma­ tugalskich wszelkie zrzeszanie się gała się dla pracujących w Afry­ ludności pracującej było (i jest ce prawa do tworzenia własnych nadal) zabronione. organizacji związkowych, wpro­ Poza prawem znajdowały się wadzenia zasady równej płacy za również związki zawodowe w Al­ równą pracę oraz stworzenia sy­ gierii, które działały w sąsiedniej stemu zabezpieczenia społecznego. Tunezji i utrzymywały kontakt Związki zawodowe kolonii fran­ z walczącym ludem swojego kra­ cuskich, które powstawały z ini­ ju. W niewielu tylko krajach cjatywy Powszechnej Konfede­ afrykańskich działają jednolite racji Pracy (CGT) we Francji, organizacje związkowe. Są to: realizowały cele Światowej Fe­ Gwinea, Ghana, Mali oraz czę­ deracji Związków Zawodowych. ściowo Tunezja i Maroko. Związki głównie kierowały walką W przeciwieństwie do bezinte­ ludzi pracy o lepsze życie, prze­ resownej pomocy SFZZ przy two- Afrykański ruch zawodowy 9 rżeniu jednolitego, demokratycz­ nentu afrykańskiego, druga zmie­ nego ruchu zawodowego w Afry­ rza do podporządkowania ruchu ce, MKWZZ od chwili jej powsta­ robotniczego Afryki Międzyna­ nia w 1949 roku prowadziła ro­ rodowej Konfederacji Wolnych botę rozłamową wszędzie tam, Związków Zawodowych. Źródeł gdzie przejawił się postępowy i drugiej tendencji nie należy szu­ bojowy charakter organizacji kać w Afryce, ale poza jej grani­ związkowych. Swą działalnością cami, w planach i dążeniach neo- wbrew żywotnym interesom ludzi kolonialistów i wykonawców ich pracy MKWZZ, w istocie rzeczy, poleceń. pomagała utrzymywać system ko­ Najaktywniejszymi zwolennika­ lonialny, a obecnie sprzyja umac­ mi pierwszej tendencji są: Kon­ nianiu wpływów neokolonialnych. gres Związków Zawodowych Gha­ Aby umocnić swoje wpływy w ny, Krajowa Konfederacja Związ­ szeregach afrykańskich ludzi pra­ ków Zawodowych Gwinei i Kra­ cy, MKWZZ zwołała swój V Kon­ jowe Zrzeszenie Pracujących Ma­ gres w Tunisie, założyła szkoły li. Według opinii kierownictwa związkowe w Akrze (Ghana) i w tych centrali niezbędnym warun­ Kampali (Uganda), wysyła do kiem uczestnictwa w ogólnoafry- Afryki liczne delegacje i pro­ kańskiej federacji związków za­ wadzi szeroko zakrojoną propa­ wodowych byłoby wystąpienie z gandę. nieafrykańskich centrali związko­ Jednak życie przekonuje coraz wych. Uzasadniają to potrzebą bardziej afrykańskich robotników, poświęcenia uwagi problemom że w ich własnym interesie leży czysto afrykańskim. Jednocześnie zjednoczenie ruchu związkowego. akcentują, że ogólnoafrykańska W 1957 roku założono Powszechną federacja związków zawodowych Unię Robotników Czarnej Afryki współpracowałaby z innymi cen­ (UGTAN). Zjednoczono organiza­ tralami związkowymi w celu li­ cje związkowe byłej Francuskiej kwidacji kolonializmu, zapewnie­ Afryki Równikowej w jedną cen­ nia postępu socjalnego i utrwale­ tralę, która w styczniu 1958 ro­ nia międzynarodowej solidarności ku przyjęła nazwę Afrykańskiej pracujących. Powszechnej Konfederacji Pracy Kongres konstytucyjny tej o- (CG AT). gólnoafrykańskiej centrali odbyć W rozwoju afrykańskiego ruchu się miał w maju 1960 roku w Ca­ zawodowego można w ostatnich sablance. SFZZ powitała z sympa­ latach zauważyć dość wyraźnie tią tę inicjatywę, zmierzającą do dwie tendencje. Pierwsza polega utrwalenia jedności ludzi pracy na stworzeniu niezależnej ogólno- w Afryce i udzieliła afrykańskim afrykańskiej federacji związko­ związkom zawodowym niezbędnej wej, która zjednoczyłaby wszyst­ pomocy. MKWZZ natomiast uczy­ kie centrale związkowe konty­ niła wszystko, aby nie dopuścić 10 Afrykański ruch zawodowy do konferencji w Casablance spotkali się znowu w Casablance i uniemożliwić jedność działania wszyscy zwolennicy afrykańskiej afrykańskich mas pracujących. jedności i niezależności związko­ W tym celu MKWZZ zwołała wej, czołowi przedstawiciele orga­ w listopadzie 1960 roku regio­ nizacji członkowskich MKWZZ nalną konferencję afrykańskich (zmuszeni do tego kroku żądania­ związków zawodowych w Tuni­ mi związkowców w swoich kra­ sie, w której udział wzięli przed­ jach) w Afryce oraz innych waż­ stawiciele organizacji związko­ niejszych organizacji związko­ wych z Tunezji, Algierii, Wybrze­ wych Afryki. Na tej historycznej ża Kości Słoniowej, Libii i innych konferencji założona została jed­ krajów Afryki. Na konferencji nolita i niezależna Ogólnoafry- tej powołano autonomiczną Afry­ kańska Federacja Związków Za­ kańską Regionalną Organizację wodowych. MKWZZ. W Casablance przedyskutowano Nie zanikły jednak dążenia do najważniejsze zadania afrykań­ założenia niezależnej afrykańskiej skich związków zawodowych, centrali związkowej dla zjedno­ przede wszystkim problemy ich czenia robotników całego konty­ udziału w walce przeciw kolonia­ nentu. Na początku grudnia 1960 lizmowi, o niezależność polityczną r. odbyło się w Lagos posiedzenie i ekonomiczną. Nowa organizacja komitetu organizacyjnego, na któ­ wypowiedziała się za autonomią, rym jednakże nie udało się uzys­ to znaczy, że nie będzie członkiem kać jednomyślności, choć wszyscy żadnej z istniejących międzynaro­ uczestnicy uznali konieczność dowych centrali, ponieważ chce stworzenia niezależnej ogólnoafry- utrzymywać przyjazne stosunki kańskiej federacji związków za­ ze wszystkimi. Konferencja we­ wodowych. I tym razem jeszcze zwała uczestniczące w niej orga­ wzięły górę separatystyczne ten­ nizacje, aby się zrzekły dotycfif- dencje przywódców reformistycz- czasowego członkostwa w między­ nych związków zawodowych. narodowych organizacjach związ­ Intrygi państw kolonialnych, kowych uznawszy to za warunek Stanów Zjednoczonych i NRF członkostwa w Ogólnoafrykań- oraz ich wspólników z kierow­ skiej Federacji Związków Zawo­ nictwa MKWZZ przyczyniły się dowych. Wobec istniejącego roz­ do dalszego wzrostu świadomości łamu w międzynarodowym ruchu afrykańskich robotników i do zawodowym, decyzja o autonomii wzmożenia ich walki o zjednocze­ afrykańskich związków zawodo­ nie ruchu zawodowego, który by wych była jedynym rozsądnym bezkompromisowo walczył o ży­ wyjściem, stwarzającym warunki wotne interesy mas pracują­ do jedności działania i odpowia­ cych afrykańskiego kontynentu. dającym interesom afrykańskich W dniach 25—30 maja 1961 r. łudzi pracy. Ogólnoafrykańskiej Albańskie związki zawodowe 11

Federacji Związków Zawodowych MKWZZ na swoje zjazdy. W ro­ nie udało się zjednoczyć wszyst­ ku 1963 obie centrale (USP-A kich organizacji związkowych i CSA) na wspólnym posiedzeniu kontynentu, jednak jej stworzenie kierownictwa postanowiły odbyć odegrało dużą rolę w rozwoju wspólny kongres. Nie doszło jed­ afrykańskiego ruchu zawodowego. nak do zjednoczenia ruchu zawo­ Chociaż w Casablance nikt nie dowego. odważył się wystąpić otwarcie AITUC — patrz Ogólnoindyjski przeciw idei jedności, prawdopo­ Kongres Związków Zawodowych. dobne jest, że reformiści pokuszą Albańskie związki zawodowe — się o rozbicie nowej organizacji Albańska Republika Ludowa zo­ albo podporządkowanie jej re­ stała utworzona 11 stycznia 1946 akcyjnej linii politycznej MKWZZ. roku. Jest państwem robotników Potwierdziły to gwałtowne ata­ i chłopów pracujących. ki, z jakimi wystąpili prze­ Albańska Partia Pracy powsta­ ciw Ogólnoafrykańskiej Federacji ła w 1941 roku przez połączenie Związków Zawodowych (USP-A) trzech organizacji komunistycz­ przywódcy MKWZZ wkrótce po nych. Partia stanęła na czele wal­ konstytucyjnym kongresie w Ca­ ki narodowowyzwoleńczej, a po sablance. wyzwoleniu, w roku 1944, kiero­ W styczniu 1962 r. kierownicy wała przebudową zacofanego kra­ niektórych związków zawodowych ju rolniczego w państwo rolniczo- współpracujących z MKWZZ i -przemysłowe. MKChZZ zorganizowali w Daka- Początki ruchu robotniczego rze konferencję, na której powo­ i związkowego w Albanii przy­ łano drugą centralę — Afrykań­ padają na lata dwudzieste nasze­ ską Konfederację Związków Za­ go stulecia, kiedy to pod wpły­ wodowych (CSA). wem Wielkiej Październikowej Jednym ze zjawisk charaktery­ Rewolucji Socjalistycznej powsta­ stycznych dla afrykańskiego ru­ ły w Albanii pierwsze organizacje chu zawodowego w roku 1963 by­ ludzi pracy. W roku 1920 założo­ ło dalsze usamodzielnianie się, no w Szkodrze organizację zrze­ a w niektórych przypadkach na­ szającą pracowników szesnastu wet całkowite odcięcie się od po­ zawodów. W 1927 roku rząd roz­ lityki MKWZZ. bił tę organizację. Pierwsze re­ Świadczy o tym przebieg zjaz­ wolucyjne organizacje związkowe dów czterech afrykańskich krajo­ powstały w 1932 roku w Korczy, wych centrali związkowych: Al­ jednakże okupacja kraju przez gierii, Maroka, Mali i Gwinei. faszystowskie Włochy położyła Dwie pierwsze centrale postano­ kres ich działalności. wiły wystąpić z MKWZZ, a związ­ Mimo organizacyjnej słabości ki zawodowe Mali i Gwinei w ogó­ klasa robotnicza Albanii dążyła le nie zaprosiły przedstawicieli w czasie okupacji do zjednoczę- 12 Albańskie związki zawodowe nia narodu i poprowadzenia go niu produkcją. Związki zawodo­ do walki przeciw okupantowi. we organizują i kierują socjali­ W latach 1941—1942 działały stycznym współzawodnictwem i w zakładach pracy nielegalne ruchem przodowników pracy; w grupy związków zawodowych ten sposób przyspieszają znacznie przeciw okupantom. Na czele wal­ zarówno tempo rozwoju gospo­ ki robotników albańskich stała darki narodowej, jak i wzrost sto­ partia komunistyczna. Po wyzwo­ py życiowej albańskich mas pra­ leniu Albanii odbyła się 31 stycz­ cujących. nia 1945 roku, z inicjatywy Al­ Związki zawodowe zarządzają bańskiej Partii Pracy, konferencja i kierują instytucją ubezpieczeń ludzi pracy, na której zaaprobo­ społecznych, sprawują nadzór nad wano uchwałę o stworzeniu ma­ bezpieczeństwem i higieną pracy, sowych i demokratycznych związ­ zaopatrzeniem pracujących, roz­ ków zawodowych oraz ustalono działem mieszkań itp. Rozwijają wytyczne do opracowania statutu bogatą działalność w dziedzinie związków zawodowych. Na kon­ socjalistycznego wychowywania ferencji 11 lutego 1945 roku wy­ ludzi pracy. Bardzo aktywnie brano Tymczasową Centralną Ra­ uczestniczyły w akcji zwalczania dę Związków Zawodowych. analfabetyzmu. We wszystkich za­ W październiku 1945 roku od­ kładach pracy organizowano przy był się I Kongres Albańskich udziale związków zawodowych Związków Zawodowych, który kursy, mające na celu podniesie­ uchwalił statut i wybrał defini­ nie kwalifikacji zawodowych. tywnie Centralną Radę Związ­ Związki zawodowe Albanii two­ ków Zawodowych. Albańskie rzone są na zasadzie produkcyj­ związki zawodowe należą do nej, w oparciu o centralizm de­ ŚFZZ. mokratyczny. Związki zawodowe Albanii, ja­ W Albanii istnieją trzy nastę­ ko jednolita organizacja masowa, pujące związki zawodowe: zrzeszają 150 000 ludzi pracy. Związek Zawodowy Pracowni­ Dzięki aktywnej działalności ków Przemysłu i Budownictwa związków zawodowych polepszyły (wraz z górnictwem i transpor­ się znacznie warunki pracy i ży­ tem), cia pracujących. Wprowadzono Związek Zawodowy Pracowni­ 8-godzinny dzień pracy, 14-dnio- ków Szkolnictwa i Handlu (wraz wy płatny urlop rocznie, stwo­ ze służbą zdrowia i administracją), rzono państwowe instytucje ubez­ Związek Zawodowy Pracowni­ pieczeń społecznych. ków Rolnych i Leśnych. W zakładach pracy powołano W okresie między kongresami narady wytwórcze, będące formą działalnością związków kieruje udziału pracujących w kierowa­ Centralna Rada Związków Zawo­ Algierskie związki zawodowe 13

dowych Albanii, która wybiera ze Konfederacji Pracy (CGT) i mieli swego plenum przewodniczącego swoich przedstawicieli w kierow­ i sekretarzy. W dziesięciu mia­ nictwie. W Algierii istniały oprócz stach albańskich ogólnozwiązko­ CGT organizacje francuskiej cen­ wymi organami są okręgowe rady trali związkowej CGT-Force związków zawodowych, a organa­ Ouvrière (FO) i związków chrześ­ mi związkowymi — zarządy okrę­ cijańskich (CFTC), w których gowe związków zawodowych. zrzeszeni byli głównie pracujący Organem prasowym Centralnej pochodzenia francuskiego, hisz­ Rady Związków Zawodowych jest pańskiego i włoskiego. W 1956 ro­ gazeta „Puna”. ku organizacje należące do CGT Algierskie związki zawodowe — powołały samodzielną centralę — Ludowo-Demokratyczna Republi­ Unię Związków Zawodowych Al­ ka Algierska została proklamowa­ gierii (USTA), która stała się na 25 września 1962 roku. Dłu­ członkiem Światowej Federacji goletnie panowanie francuskie Związków Zawodowych (ŚFZZ). (od 1830 r.) i wojna kolonialna Inną centralą związkową była poderwały ekonomikę kraju. Powszechna Unia Pracowników Przez 130 lat naród algierski Algierii (UGTA), która zrzeszała nie przestawał walczyć o wolność. również tubylców i stała się Przodującą rolę w tej walce od­ organizacją członkowską Mię­ grywała Komunistyczna Partia dzynarodowej Konfederacji Wol­ Algierii, która powstała w 1924 nych Związków Zawodowych roku i tworzyła początkowo sek­ (MKWZZ). cję Komunistycznej Partii Fran­ Wzrost ogólnonarodowego opo­ cji. W 1934 roku została przemia­ ru przeciwko uciskowi koloniza­ nowana na Komunistyczną Partię torów francuskich i wybuch woj­ Algierii i choć zachowała organi­ ny kolonialnej w 1954 roku stwo­ zacyjne powiązanie z KPF, dzia­ rzyły warunki do zjednoczenia łała według własnego programu, ruchu zawodowego. Kierownic­ którego głównym celem była wal­ two Unii Związków Zawodowych ka o niezależność narodową, prze­ Algierii (USTA) podjęło uchwałę ciw kolonializmowi, o usunięcie w sprawie wstąpienia do Po­ wojsk imperialistycznych z Al­ wszechnej Unii Pracowników Al­ gierii. Obecnie KP Algierii jest gierii, ponieważ jedność związko­ zdelegalizowana. wa pozwalała lepiej kierować Przez długie lata algierskie akcjami bojowymi algierskiego związki zawodowe były częścią proletariatu, szerzej rozwijać bo­ składową francuskiego ruchu za­ haterską walkę ludu algierskiego wodowego. Algierczycy zrzeszali o wyzwolenie narodowe. się przeważnie w algierskich fi­ W czasie wojny kolonialnej liach francuskiej Powszechnej władze francuskie prześladowały 14 .American Federationist” wszystkie postępowe siły Algierii, gierczycy uczyli się czytać i pi­ w tym głównie działaczy robot­ sać po arabsku i francusku. Na niczych i związkowych. Wielu wyższych kursach szkolono dzia­ wybitnych działaczy Powszechnej łaczy związkowych. Unii Pracowników Algierii wię­ Francuskim imperialistom nie ziono i wywożono do obozów udało się zdławić sprawiedliwej koncentracyjnych. Domy i lokale wojny o wolność, prowadzonej związkowe zostały zniszczone. W przez naród algierski. Francja warunkach tak ostrych represji zmuszona była prowadzić roko­ okazało się niemożliwe kierować wania z Tymczasowym Rządem w Algierii legalną działalnością Republiki Algierskiej (GPRA), UGTA i akcjami mas pracują­ podczas których osiągnięto poro­ cych. Dlatego kierownictwo UGTA zumienie w sprawie zaprzestania postanowiło przenieść siedzibę or­ działań wojennych i samookreśle- ganizacji do Tunezji, skąd kiero­ nia Algierii. 25 września 1962 r. wało całym ruchem związkowym została ogłoszona Ludowo-Demo­ i utrzymywało ścisłe kontakty kratyczna Republika Algierska. z nielegalnymi organizacjami al­ Algierskie związki zawodowe mo­ gierskimi. gły odtąd rozwinąć swoją działal­ Głównym zadaniem Powszech­ ność. Obecnie Powszechna Unia nej Unii Pracowników Algierii Pracowników Algierii utrzymuje była walka o wyzwolenie kraju szerokie kontakty międzynarodo­ z kolonialnego ucisku. We wszy­ we. Pomimo przynależności UGTA stkich uchwałach podkreślano, że do MKWZZ i mimo zakazu ze dopiero po wyzwoleniu kraju bę­ strony MKWZZ utrzymywania dzie można mówić również i o kontaktów ze związkami zawodo­ polepszeniu warunków bytowych wymi krajów socjalizmu, UGTA narodu. Powszechna Unia Praco­ pozostaje w bardzo przyjaciel­ wników Algierii troszczyła się skich stosunkach ze związkami stale o uchodźców, szczególnie o zawodowymi Związku Radziec­ dzieci i młodzież, których w Tu­ kiego i innych krajów socjali­ nezji znajdowała się spora liczba. stycznych. UGTA wydała odezwę do wszy­ „American Federationist” — o- stkich organizacji związkowych ficjalny organ prasowy amery­ na świecie z prośbą o pomoc dla kańskiej centrali związkowej r algierskich uchodźców. Odezwa Amerykańska Federacja Pracy — spotkała się z szerokim zrozumie­ Kongres Przemysłowych Związ­ niem. Wielką wagę przywiązy­ ków Zawodowych (AFL—CIO). wała UGTA do sprawy wycho­ Jest to miesięcznik wychodzący wania nowych kadr związko­ w Waszyngtonie, pod nadzorem wych. Z jej inicjatywy stworzo­ przewodniczącego AFL—CIO, Ge- no kursy wieczorowe, gdzie Al­ ■orge Meany. Amerykańska Federacja Pracy — Kongres Przemysłowych Zw. Zaw. 15

Amerykańska Federacja Pra­ skoncentrowane ataki monopoli, cy — Kongres Przemysłowych Kongresu i rządu USA, a w USA Związków Zawodowych (AFL— było ponad 4 miliony bezrobot­ CIO) — największa i najbardziej nych, reakcyjni przywódcy AFL— wpływowa centrala związków za­ CIO odwracali uwagę pracujących wodowych w Stanach Zjednoczo­ od walki o lepsze warunki ży­ nych Ameryki Północnej, jest cia i pracy, atakowali natomiast członkiem Międzynarodowej Kon­ „światowy komunizm”, Związek federacji Wolnych Związków Za­ Radziecki i pozostałe kraje obozu wodowych. Powstała przez połą­ socjalistycznego, wspierając agre­ czenie dwu dawniejszych central sywne imperialistyczne bloki i związkowych — Amerykańskiej pakty. Federacji Pracy (AFL) i Kongresu Podczas gdy ludzie pracy na Przemysłowych Związków Zawo­ całym świecie żądają całkowitego dowych (CIO) — w grudniu 1955 r. rozbrojenia, jako niezbędnego Działalność AFL—CIO określa środka do zapewnienia postępu w większej części reakcyjna poli­ społecznego i utrzymania pokoju tyka prawicowych przywódców. światowego, przywódcy AFL— Wynika to z głoszonej teorii „bra­ CIO na swych kongresach i z try­ terstwa” kapitalisty i robotnika, buny Międzynarodowej Konfede­ z teorii „nowego”, „lepszego”, racji Wolnych Związków Zawodo­ „ludowego” kapitalizmu. Prze­ wych głoszą politykę z pozycji wodniczący AFL—CIO George siły, popierają program zbrojeń Meany i jego współtowarzysze rządu USA. usiłują przekonać robotników, Zjednoczona centrala związko­ że przedsiębiorca kapitalistyczny wa AFL—CIO zrzeszała w czasie otrzymuje „sprawiedliwy” udział swego połączeniowego zjazdu w w wynikach pracy załogi i im ten 1955 roku 15,4 miliona członków udział kapitalisty jest wyższy, (10,2 miliona członków AFL i 5,2 tym wyższa jest płaca robotnika. miliona członków CIO); z tego Przywódcy AFL—CIO odrzucają prawie 1 milion członków nale­ walkę klasową, głoszą hasła żało do organizacji związkowych współpracy z kapitalizmem, tłu­ za granicą, szczególnie w Kana­ mią myśl postępową wśród ludzi dzie (chodzi o robotników pracu­ pracy, zawierają kompromisowe jących w fabrykach należących umowy z monopolami wbrew in­ do USA). Pomimo początkowego teresom pracujących, hamują i wzrostu szeregów członkowskich rozbijają ruch strajkowy. Utrzy­ AFL—CIO, w latach następnych mują oni bliskie kontakty z reak­ nastąpił spadek liczby członków. cyjnymi kołami klerykalnymi. Na II bowiem zjeździe niektóre W czasie III zjazdu AFL— związki zawodowe zostały wyklu­ CIO w 1959 roku, kiedy to związ­ czone z AFL—CIO za korupcję ki zawodowe wystawione były *>-=■ c«rT7„h przywódców (chodziło głó- 16 Amerykańska Federacja Pracy — Kongres Przemysłowych Zw, Zaw. wnie o największą organizację Rada wykonawcza AFL—CIO AFL—CIO, Związek Zawodowy składa się z przewodniczącego, se- Pracowników Transportu Samo­ kretarza-skarbnika i 17 wiceprze­ chodowego zrzeszający 1,5 min wodniczących. Rada wybiera spo­ osób). W związku z tym w 1961 śród siebie ośmioosobowy komi­ roku AFL—CIO zrzeszała na te­ tet wykonawczy (przewodniczą­ renie USA 12,7 min członków. cy, sekretarz-skarbnik i 6 wice­ W AFL—CIO nie ma jednak przewodniczących). Innym, raczej prawdziwej jedności. Nawet w o- doradczym organem AFL—CIO kresie III zjazdu w 1959 roku w jest Rada Generalna, której człon­ San Francisco nie dokonano jesz­ kami są, oprócz członków rady cze całkowitego zjednoczenia or­ wykonawczej, wyżsi fukcjona- ganizacji związkowych AFL—CIO riusze członkowskich związków. we wszystkich stanach. Główną Podstawowym ogniwem organi­ przyczyną tego stanu rzeczy by­ zacyjnym AFL—CIO są organiza­ ły nieporozumienia przywódców cje miejskie, które zrzeszają związkowych, walczących o kie­ członków danego związku zawo­ rownicze stanowiska w nowej, dowego terytorialnie (miasto, zjednoczonej organizacji. okręg, stan, federacja). Związki Przedmiotem poważnych spo­ zawodowe mają dużą autonomię rów w AFL—CIO jest sprawa w ramach AFL—CIO. Mają swoje Murzynów — członków związków statutowe i kierownicze organy. zawodowych. Rasizm przeniknął, Są w większości opanowane z winy przywódców, i do ruchu przez prawicowych przywódców, zawodowego, szczególnie do or­ którzy przy pomocy płatnego apa­ ganizacji związkowych dawnej ratu, po dyktatorsku decydują o AFL. Wiele z nich nie przyjmuje kierunkach działalności związku. do swoich szeregów robotników o Korupcja i sprzeniewierzanie pie­ czarnym kolorze skóry, inne nie niędzy związkowych są w wielu pozwalają im piastować funkcji związkach powszechnym zjawi­ związkowych. To stało się przy­ skiem, mimo że przywódcy wiel­ czyną powstawania odrębnych or­ kich związków zawodowych o- ganizacji zrzeszających Murzy­ trzymują pensje od 10 000 do nów. W okresie III zjazdu w 1959 50 000 dolarów rocznie. AFL— roku AFL—CIO zrzeszała 125 CIO jest członkiem MKWZZ. Li­ krajowych i międzynarodowych czebny skład i możliwości finan­ organizacji związkowych. sowe pozwalają AFL—CIO mieć Najwyższym organem AFL— decydujący wpływ w MKWZZ. CIO jest zjazd, który odbywa się AFL—CIO wydaje szereg czaso­ co dwa lata. Zjazd wybiera radę pism i innych publikacji. Oficjal­ wykonawczą, która jest w okre­ nym organem jest miesięcznik sie między zjazdami kierowniczym „American Federationist”. Związ­ organem AFL—CIO. ki zawodowe, należące do AFL— Ameryka Łacińska. Związki zawodowe 17

CIO, posiadają swoją własną pra­ Łacińskiej znacznie rozwinął się sę. przemysł. Równocześnie dwukrot­ Ameryka Łacińska. Związki za­ nie w porównaniu z okresem wodowe — Na kontynencie po­ przedwojennym wzrosła liczba łudniowoamerykańskim znajduje robotników przemysłowych (12 się 20 samodzielnych państw: Ar­ milionów), a ogólna liczba pra­ gentyna, Boliwia, Brazylia, Domi­ cowników najemnych dochodzi nikańska Republika, Ekwador, El do 25 milionów. Salwador, Gwatemala, Haiti, Hon­ Decydujący wpływ na wzrost duras, Chile, Kolumbia, Costa Ri- ruchu wyzwoleńczego w Ameryce ca, Kuba, Meksyk, Nicaragua, Pa­ Łacińskiej miała przede wszyst­ nama, Paragwaj, Peru, Urugwaj kim zmiana układu sił na świę­ i Wenezuela. W każdym z tych cie. Rozgłos sukcesów ZSRR i krajów ruch robotniczy i związ­ krajów obozu socjalistycznego w kowy rozwija się odmiennie, po­ gospodarce, nauce, technice i w siada właściwe sobie cechy. walce o pokój przenikał coraz Jednak stosunkowo bliskie są­ skuteczniej do krajów Ameryki siedztwo krajów łacińskoamery- Łacińskiej. Stany Zjednoczone kańskich, podobieństwo w histo­ Ameryki chciały izolować te kra­ rycznym, ekonomicznym i poli­ je i uniemożliwić im kontakty ze tycznym rozwoju pozwala mówić światem socjalistycznym, aby je o problemach wspólnych dla ru­ utrzymać w kolonialnym poddań­ chu robotniczego i związkowego stwie. Ogromnym bodźcem do całego kontynentu. obudzenia kontynentu stała się W ostatnich latach wzmaga się zwycięska rewolucja kubańska. walka mas ludowych o wyzwo­ Charakterystyczna dla walki lenie narodów Ameryki Łaciń­ wyzwoleńczej narodów Ameryki skiej spod hegemonii imperiali­ Łacińskiej jest stale rosnąca ak­ stów i o zdobycie pełnej nieza­ tywność mas ludowych, stale ro­ leżności. Walka o demokratyza­ snący wpływ klasy robotniczej i cję życia społecznego, przeciw jej awangardy — komunistycz­ wszechwładzy północnoamery­ nych i robotniczych partii. Klasa kańskich monopoli, o niezależną robotnicza w miastach i na wsi państwową i gospodarczą polity­ jest w Ameryce Łacińskiej naj­ kę staje się w tych krajach ru­ bardziej konsekwentnym wrogiem chem narodowym, który przera­ imperializmu i przywódcą walk dza się z wielkich akcji strajko­ o suwerenność, całkowitą nieza­ wych, demonstracji i walk ro­ leżność i rozwój gospodarczy tych botników rolnych o podział wiel­ krajów. kich latyfundiów w uzbrojony Stworzenie antyimperialistycz- ruch partyzancki. nej jedności jest obecnie pierw­ W czasie drugiej wojny świa­ szoplanowym zadaniem klasy ro­ towej w szeregu państw Ameryki botniczej. Dlatego we wszystkich

2 — A B C 18 Ameryka Łacińska. Związki zawodowe krajach Ameryki Łacińskiej wi­ sy robotniczej i urzeczywistnie­ dzimy wytrwałe dążenie do u- nia jej słusznych żądań i praw. trwalenia jedności ruchu zawo­ W ostatnich latach obserwuje­ dowego. Coraz więcej centrali my w ruchu zawodowym Ame­ związkowych tych krajów wystę­ ryki Łacińskiej ważny kieru­ puje z Ogólnoamerykańskiej Re­ nek — dążność do zachowania gionalnej Organizacji MKWZZ, autonomii związkowej. Większość kierowanej przez prawicowych organizacji, zrzeszających około przywódców AFL—CIO, a popie­ 9 000 000 członków, popiera ten ranej przez monopole USA. kierunek. Rzeczywistym wyra­ Obecnie w Ameryce Łacińskiej zem tego kierunku stało się wraz ze wzrostem ruchu antyim- stworzenie Zjednoczonej Centrali perialistycznego wzmagają się dą­ Pracujących Chile (CUTCh), któ­ żenia do stworzenia niezależnego ra postanowiła nie wstępować do centrum związkowego, które by żadnej międzynarodowej centrali zjednoczyło wszystkie centrale związkowej. Wypowiada się jed­ krajowe na tym kontynencie i nak za czynną współpracą mię­ stało się poważnym instrumen­ dzynarodową i umożliwia wcho­ tem w walce ludzi pracy o rze­ dzącym w jej skład związkom za­ czywistą niezależność narodową, wodowym wstąpienie do zrzeszeń lepsze materialne i socjalne wa­ międzynarodowych SFZZ. Za runki życia klasy robotniczej. przykładem Chile poszły centrale Nowa panamerykańska centra­ związkowe Boliwii, Peru, Wene­ la związkowa miałaby charakter zueli i innych krajów. Chociaż autonomia w ruchu za­ niezależny i demokratyczny, po­ wodowym nie może służyć reali­ winna podkreślać świadomość ła- zacji zadań o charakterze między­ cińskoamerykańskiej przynależ­ narodowym, to jednak w skom­ ności, jako podstawę współpracy plikowanych warunkach Ameryki między masami pracującymi kra­ Łacińskiej jest zjawiskiem dodat­ jów Ameryki Łacińskiej. Ma ona nim. W krajach tych chodzi prze­ prowadzić wspólną walkę nie tyl­ de wszystkim o przezwyciężenie ko o materialne i socjalne postu­ rozbicia i stworzenie kontynental­ laty pracujących i prawa związ­ nej jedności związkowej, a auto­ kowe, ale też walkę o suweren­ nomia ułatwia rozwiązanie pro­ ność narodową, niezależność gos­ blemu narodowej jedności związ­ podarczą, demokrację, reformę kowej klasy robotniczej na grun­ rolną, postęp społeczny i pokój. cie walki klasowej i ruchu anty- Jednym z celów nowej centrali imperialistycznego. ma być osiągnięcie jedności, W Ameryce Łacińskiej działają współpracy i koordynacji działa­ dwie terenowe centrale związko­ nia ludzi pracy i ich organizacji we: Konfederacja Pracy Ameryki dla odparcia ataków wrogów kla­ Łacińskiej (CTAL), która jest or­ Antykomunizm 19 ganizacją członkowską ŚFZZ i -leninizmu, która twierdzi, że re­ prowadzi konsekwentnie politykę wolucyjna partia klasy robotni­ postępu, i Ogółnoamerykańska czej jest najwyższą formą organi­ Regionalna Organizacja MKWZZ zacji klasowej proletariatu. Anar­ (ORIT), która głosi bezklasowy chosyndykaliści teoretycznie u- charakter związków zawodowych znają walkę robotników przeciw w Ameryce Łacińskiej, osłabia i kapitalistom, jednak sprowadzają dezorganizuje walki pracujących. ją wyłącznie do walki ekonomicz­ Opanowana jest przez prawico­ nej wysuwając żądania podwyż­ wych przywódców AFL—CIO. ki płac i skrócenia dnia robo­ We wrześniu 1962 r. w Santiago czego. Anarchosyndykaliści uzna­ de Chile odbyła się Konferencja ją takie środki walki z przed­ Związków Zawodowych krajów siębiorcami, jak niszczenie urzą­ Ameryki Łacińskiej, na której dzeń, sabotaż. Ekonomiczny strajk podjęto uchwałę o konieczności powszechny uważają za jedyny stworzenia jednolitej centrali w środek, który automatycznie do­ Ameryce Łacińskiej. W Santiago prowadzi do upadku kapitalizmu. rezyduje stale tzw. Komitet Niczego jednakże nie robią dla Współpracy Związkowej Pracow­ przygotowania strajku powszech­ ników Ameryki Łacińskiej. nego, nie organizują walki ro­ Amsterdamska Międzynarodów­ botników o ich żywotne intere­ ka — patrz Międzynarodowa Fe­ sy. Swój oportunizm pokrywają deracja „Związków Zawodowych. anarchosyndykaliści pseudorewo- Anarchosyndykalizm — oportu- lucyjnymi frazesami, a w rzeczy­ nistyczny kierunek ruchu związ­ wistości zawracają proletariat z kowego. Najwyraźniej wystąpił drogi rewolucyjnej walki o oba­ we Francji na początku XX stu­ lenie władzy burżuazyjnej, ha­ lecia. Z jego przejawami spoty­ mują proces zjednoczenia klasy kamy się dość często i na innych robotniczej w masowych, bojo­ terenach, w innych warunkach wych organizacjach i szkodzą historycznych i w innym czasie. tym samym ruchowi robotnicze­ Anarchosyndykaliści odrzucają mu nie mniej niż jawni oportu- konieczność walki politycznej, niści. Lenin określił anarchosyn­ zbrojnej rewolucji, dyktatury dykalizm „rewizjonizmem z le­ proletariatu. Uważają związki za­ wa”. wodowe za jedyną organizację Angielsko-Radziecki Komitet klasy robotniczej i dlatego głoszą Związkowy — patrz Wielka Bry­ hasło absolutnej „niezależności” tania. Związki zawodowe, Kongres związków zawodowych od partii Związków Zawodowych (TUC). politycznych klasy robotniczej, Antykomunizm — główne ha­ negując konieczności istnienia ta­ sło burżuazyjno-realccyjnej pro­ kich partii. Poglądy takie są pagandy przeciw postępowi w sprzeczne z nauką marksizmu- poszczególnych krajach kapitali­ 20 Antykomunizm stycznych i w skali międzynaro­ dówka socjalistyczna. Antykomu­ dowej. nizm określa również politykę Ideologowie burżuazyjni uwa­ prawicowych przywódców związ­ żają komunistów za ludzi niemo­ ków zawodowych, którzy opano­ ralnych i niebezpiecznych, sta­ wali kierownictwo Międzynarodo­ rają się obudzić wśród pracują­ wej Konfederacji Wolnych Związ­ cych w krajach kapitalistycznych ków Zawodowych (MKWZZ) i strach przed komunistami i nie­ głównych centrali, wchodzących nawiść do nich. Imperialiści usi­ w jej skład. łują swe olbrzymie zbrojenia u- W najbrutalniejszych formach sprawiedliwiać antykomunizmem. przejawił się antykomunizm po Przynosi to oczywiście kolosalne drugiej wojnie światowej w ru­ zyski monopolom i jest sprzeczne chu zawodowym Stanów Zjedno­ z żywotnymi interesami mas pra­ czonych Ameryki Północnej i w cujących. Swe światoburcze pla­ Niemieckiej Republice Federalnej. ny maskują przed klasą robotni­ Właśnie przewodniczący centrali czą „obroną przed komunistycz­ związkowej AFL—CIO George nym niebezpieczeństwem”. Pod Meany, który jest również głów­ hasłami antykomunizmu zmusza­ nym inspiratorem reakcyjnej po­ ją pracujących do ofiar na rzecz lityki MKWZZ, głosi, że dla „obrony wolności i demokracji”. „wolnych związków zawodowych Antykomunizm jest głównym komunizm jest wrogiem nr 1”. hasłem rozbijackiej działalności Jednakże z każdym rokiem anty­ agentów burżuazji w ruchu ro­ komunizm traci swoje pozycje w botniczym i związkowym. Z po­ klasie robotniczej i wśród szere­ mocą prawicowych przywódców gowych członków organizacji związkowych siły reakcyjne prze­ związkowych na całym świecie. śladują nie tylko komunistów, ale Ludzie pracy dowiadują się pra­ postępowych ludzi w związkach wdy o ogromnych osiągnięciach zawodowych, pozbawiają ich Związku Radzieckiego i innych funkcji i członkostwa w związ­ krajów socjalizmu, przekonują się kach, inscenizują przeciw nim o szlachetności, humanizmie i si­ procesy i rozprawy sądowe. W in­ le idei komunistycznych. Im da­ teresie burżuazji prawicowi przy­ lej, tym bardziej jaskrawo wystę­ wódcy wykluczają organizacje pują różnice między tym, co mó­ związkowe z krajowych centrali, wią głosiciele antykomunizmu, a szczególnie te, do których kie­ tym, co mówią fakty. rownictwa wybrani zostali postę­ W ostatnich latach antykomu­ powi funkcjonariusze. Najbardziej nizm stał się również przyczyną zajadłymi głosicielami antykomu­ poważnych nieporozumień w sa­ nizmu są prawicowi przywódcy mej MKWZZ. Nawet wielu bur- socjaldemokracji, których ambo­ żuazyjnych działaczy związko­ ną jest tak zwana międzynaro­ wych zaczyna rozumieć, że stra­ Antyzwiązkowe ustawy 21 szakiem antykomunizmu imperia­ gresowi USA 200 projektów ustaw liści próbują odwrócić uwagę na­ antyrobotniczych. rodów od rozwiązywania palących Jako odpowiedź na wielką falę spraw. Przedstawiciele związków strajków Kongres USA uchwalił zawodowych wielu krajów kolo­ w 1947 roku antyrobotniczą u- nialnych i gospodarczo zacofanych stawę o regulowaniu stosunków mówią, że w ich krajach pierw­ pracowniczych, znaną od nazwi­ szoplanowym zadaniem jest walka ska autorów jako ustawa Tafta — z kolonializmem, a nie z komu­ Hartleya. nizmem. Wolność narodowa, po­ Ustawa miała jakoby na celu prawa warunków pracy i bytu oto „chronić handel przed stratami”, zadania główne (patrz MKWZZ, a osiągnięcie tego mogłoby nastą­ Antyzwiązkowe ustawy). pić jedynie przez „wykluczenie Antyzwiązkowe ustawy — je­ niektórych znanych form walki i den ze środków stosowanych przez zaburzeń w przemyśle”. Ustawa koła rządzące w krajach kapita­ przewiduje, że „każda osoba, któ­ listycznych przeciw ruchowi ro­ ra poniosła straty we własnym botniczemu. Ustawy i rozporzą­ przedsiębiorstwie... może wnieść dzenia antyzwiązkowe stosują do któregokolwiek sądu USA reakcyjne rządy w interesie mo­ skargę i żądać odszkodowania”. nopoli zarówno w krajach ko­ Ustawą przewidziane są represje lonialnych i słabo rozwiniętych, przeciw strajkom i strajkują­ jak i w najbardziej uprzemysło­ cym — zwalnianie z pracy, za­ wionych państwach kapitalistycz­ sądzanie na karę więzienia do nych. Typowym przykładem w tej 1 roku albo nałożenie grzywny do dziedzinie są Stany Zjednoczone 10 000 dolarów za aktywny udział Ameryki Północnej. Chociaż re­ w strajkach lub ich organizowa­ akcyjni przywódcy AFL—CIO nie. Ustawa stwierdza, że „każdy stanowią dla kół rządzących USA uczestnik strajku... traci w przed­ swego rodzaju gwarancję przeciw siębiorstwie zajmowane stanowi­ postępowym siłom w ruchu zawo­ sko pracy”. W 306 paragrafie tej dowym, jednak monopole przy ustawy mówi się, że „każda osoba pomocy organów państwowych pracująca w instytucji państwo­ i innych środków dążą do zdu­ wej w USA uczestnicząca w straj­ szenia rozwijającego się masowe­ ku zostanie natychmiast zwolnio­ go, jednolitego, bojowego ruchu na z pracy... i nie może w okresie związkowego. W tym celu wyda­ trzech lat zostać przyjęta z po­ no w USA cały szereg antyrobot- wrotem do pracy przez żaden niczych i antyzwiązkowych ustaw, urząd USA”. które godzą w prawa związkowe Ustawa ma na celu likwidację i ograniczają demokratyczne swo­ dużych strajków. Daje ona pre­ body amerykańskich ludzi pracy. zydentowi USA prawo, w wypad­ W 1946 roku przedłożono Kon­ ku jeśli strajk zagraża „narodo­ Ź2 Arabski Półwysep. Ruch zawodowy wym interesom kraju”, zażądać nego frontu” oraz ich członkowie od sądu federalnego podjęcia byli rejestrowani w Ministerstwie uchwały o przerwaniu strajku na Sprawiedliwości. Ustawa zabrania 80 dni. W tym czasie, kiedy mo­ demonstracji, pochodów, patroli nopole mogą skoncentrować swo­ strajkowych, grożąc za to karą je siły i środki przeciw ludziom więzienia od 1 do 6 lat oraz pracy, przystępuje się do per­ grzywną do 10 000 dolarów. traktacji o rozwiązanie spraw W duchu ustawy Tafta-Hartle­ spornych między strajkującymi ya i Mc Carrana zostały wydane a pracodawcami. Jeśli w ciągu później antyrobotnicze i anty- 80 dni spór nie zostanie roz­ związkowe ustawy w poszczegól­ strzygnięty, można podjąć strajk nych stanach USA. Już w 1947 ponownie. Ten paragraf ustawy roku wprowadzono w 30 stanach Tafta-Hartleya zastosowano już USA ustawy ograniczające prawo wiele razy dla rozbicia wielkich do strajku, zabraniające organi­ strajków, jak np. generalnego zowania pikiet strajkowych, straj­ strajku w przemyśle stalowym ków solidarnościowych, zniesiono USA w 1959 roku, strajku ro­ zasadę przyjmowania do pracy botników dokowych Wschodniego osób należących do związków za­ Wybrzeża w 1962 r. i w wielu wodowych itd. W celu zdławie­ innych przypadkach. Zgodnie nia ruchu robotniczego i związ­ z ustawą Tafta-Hartleya or­ kowego wydano w USA i inne ganizacje związków zawodowych antyrobotnicze ustawy — Smi­ muszą być zarejestrowane w mi­ tha (1940 r.), Landrum-Griffina nisterstwie pracy, podać nazwi­ (1950 r.) oraz w poszczególnych ska przywódców związkowych, stanach ustawy podobne. składać sprawozdania ze swej Monopole USA w swych ata­ działalności, realizacji budżetu kach na prawa robotnicze wyko­ itd. Ustawa wymaga od związków rzystują antyzwiązkowe ustawo­ zawodowych złożenia deklaracji dawstwo. Tylko w 1963 r. do o ich stosunku do partii komuni­ Kongresu USA wniesiono 4 pro­ stycznej: komuniści i osoby po­ jekty ustaw antyrobotniczych, dejrzane o sympatię dla komu­ godzących w prawo robotników nizmu powinni być zdjęci z zaj­ do strajków. W ostatnich latach mowanych stanowisk i zwolnieni praktyka wydawania i szerokiego z pracy. stosowania ustaw antyzwiązko- W 1950 roku Kongres USA wych rozpowszechniła się także uchwalił faszystowską ustawę o i w innych krajach kapitalistycz­ bezpieczeństwie wewnętrznym o- nych (NRF, Belgia, Francja, Ja­ pracowaną przez Mc Carrana, ponia). która domaga się, aby wszystkie Arabski Półwysep. Ruch zawo­ organizacje, które są podejrzane dowy — Do terytoriów Półwyspu o przynależność do „komunistycz­ Arabskiego zalicza się Aden (bry- Argentyńskie związki zawodowe 23 tyjska kolonia i protektorat), Wy­ strajkujących do przystąpienia do spy Bahrein (szejkat pod protek­ pracy. W 1953 roku robotnicy toratem brytyjskim), Jemeńską wybrali własną komisję, która Republikę Arabską, Kuwejt i przedłożyła amerykańskiej spółce Katar (szejkaty pod protektora­ naftowej „ARAMCO” główne żą­ tem brytyjskim), Maskat i Oman dania pracujących: oficjalne uzna­ (sułtanat pod protektoratem bry­ nie komisji jako pierwszego kroku tyjskim), Oman Traktatowy (zrze­ do stworzenia organizacji związ­ szenie feudalnych szejkatów pod kowej, ogólna podwyżka płac, protektoratem brytyjskim), Ara­ skrócenie czasu pracy i likwida­ bię Saudyjską (dwa królestwa cja dyskryminacji rasowej. złączone unią personalną). Kraje Wielką bojowość przejawiają Półwyspu Arabskiego pod wzglę­ również masy pracujące w kolo­ dem gospodarczym należą do naj­ nii brytyjskiej Aden. W 1956 ro­ bardziej zacofanych na świecie. ku strajkowało tam przez dwa We wszystkich krajach Półwys­ miesiące 5000 robotników prze­ pu Arabskiego, prócz Adenu, ist­ mysłu naftowego i 2000 adeń- nieje de tej pory ustrój feudalny, skich portowców. W 1958 roku zo­ a gdzieniegdzie jeszcze patriar- stał zorganizowany jednodniowy chalny. W szeregu prowincji Ara­ strajk generalny na znak protestu bii Saudyjskiej i Jemenu toleruje przeciw długotrwałemu reżimowi się po dzień dzisiejszy niewolnic­ kolonialnemu. two. We wszystkich krajach Pół­ Również i na Bahreinie wybu­ wyspu obserwuje się albo bezpo­ chały w ostatnich latach liczne średnie, albo pośrednie wpływy walki przeciw brytyjskiemu ko­ Wielkiej Brytanii i USA, głównie lonializmowi. Z końcem 1954 ro­ za pośrednictwem spółek nafto­ ku wybuchło powstanie chłopów wych. Sytuacja ludzi pracy cięż­ i robotników przeciw imperialis­ ka. tom i feudalnemu wyzyskowi. Ruch związkowy w krajach W 1956 roku odbył się duży strajk Półwyspu Arabskiego znajduje się robotników przemysłu naftowego. jeszcze w powijakach, a o zorga­ Jednakże wszystkie te akcje zo­ nizowanych związkach zawodo­ stały stłumione przez wojsko. wych nie można jeszcze mówić. „Arbeit” — oficjalny organ Mimo to ludzie pracy tych kra­ Zrzeszenia Wolnych Niemieckich jów prowadzą walkę o swe pra­ Związków Zawodowych (FDGB), wa. W Arabii Saudyjskiej np. już oświetlający problemy teorii i w 1944 roku został zorganizowa­ praktyki związkowej NRD. Mie­ ny pierwszy ogromny strajk w sięcznik, wychodzi w Berlinie. przemyśle naftowym. Do likwi­ Argentyńskie związki zawodo­ dacji tego strajku władza musiała we — Republika Argentyńska, użyć sił zbrojnych i zastosować chociaż jest drugim co do wiel­ najsurowsze sankcje, aby zmusić kości państwem Ameryki Połu­ 24 Argentyńskie związki zawodowe dniowej, należy do krajów go­ tyny przekształciła się w Po­ spodarczo zacofanych. Argentyna wszechną Konfederację Pracy. w przeważającej części jest kra­ Wpływ sił postępowych we­ jem o charakterze rolniczym. Du­ wnątrz konfederacji wzrósł do że wpływy w tym kraju posiada tego stopnia, że w 1939 roku or­ kapitał zagraniczny. Sytuacja lu­ ganizacja ta przyłączyła się do dzi pracy ciężka. Komunistyczna Konfederacji Pracy Ameryki Ła­ Partia Argentyny kierująca wal­ cińskiej (CTAL). W tym czasie ką ludzi pracy o ich prawa jest w kraju działały obok Powszech­ nielegalna. Związki zawodowe sta­ nej Konfederacji, zrzeszającej nowią w Argentynie coraz wię­ około 311 000 członków i Zrze­ kszą siłę. szenia Związków Zawodowych Pierwsze organizacje związko­ Argentyny liczącego 32 000 człon­ we w Argentynie zaczęły powsta­ ków liczne autonomiczne organi­ wać u schyłku XIX wieku. W 1901 zacje związkowe, w skład których roku powstała pierwsza centrala wchodziło 120 000 członków z związkowa — Okręgowa Federa­ różnych mniejszych organizacji cja Robotników Argentyny, która związkowych. od chwili założenia pozostawała W latach wojskowo-faszystow- pod wpływami anarchosyndyka- skiej dyktatury Peróna została listów. W 1922 roku federacja ta stworzona Powszechna Konfede­ została zlikwidowana. Tego roku racja Pracy Argentyny (CGT), powstaje Zrzeszenie Związków wspierająca jego politykę. Kiedy Zawodowych Argentyny, do któ­ we wrześniu 1955 roku po prze­ rego przyłączyła się większość wrocie państwowym zniesiona organizacji członkowskich Okrę­ została dyktatura Peróna, na­ gowej Federacji Robotników Ar­ stąpił okres junty wojskowej gentyny. W Zrzeszeniu Związków P. Aramburu, która stała się na­ Zawodowych od jego powstania rzędziem prześladowania sił po­ toczyła się walka między trzema stępowych. Podobnie jak za cza­ ugrupowaniami: reformistami, a- sów Peróna ścigano najbardziej narchistami i komunistami. bojowych działaczy związkowych, W 1926 roku powstała następ­ dążących do zjednoczenia i de­ na organizacja — Konfederacja mokratyzacji ruchu zawodowego. Robotnicza Argentyny, która zrze­ Po wyborze demokratycznego szyła niektóre związki pozostają­ kandydata Frondiziego na prezy­ ce poza centralami związkowymi. denta republiki w roku 1958 nie Konfederacja ta została opanowa­ ustało prześladowanie postępo­ na przez prawicowych socjalis­ wych związków i organizacji de­ tów i stała się podporą Am­ mokratycznych. Dnia 17 stycznia sterdamskiej Międzynarodówki w 1959 roku rząd skierował przeciw Ameryce Łacińskiej. W roku 1930 strajkującym robotnikom upań­ Konfederacja Robotnicza Argen­ stwowionych chłodni miejskich Australijska Rada Związków Zawodowych 25

„Lisandro de la Torre” policję, we. Ruch ten kieruje i koordy­ wojsko i czołgi. Jako protest nuje wszystkie akcje argentyń­ przeciw takiemu postępowaniu skiego proletariatu zmierzające argentyńskie organizacje związ­ do poprawy położenia klasy ro­ kowe ogłosiły 18 stycznia 1959 botniczej i jest pierwszym kro­ roku strajk powszechny, w któ­ kiem do zjednoczenia ruchu za­ rym wzięło udział prawie 3 milio­ wodowego w Argentynie. ny pracujących. Rząd w obawie ARO — patrz Azjatycka Regio­ przed rosnącą aktywnością mas nalna Organizacja MKWZZ. ludowych zabronił w 1959 r. Australijska Rada Związków działalności zarówno Komunis­ Zawodowych (ACTU) — najwięk­ tycznej Partii Argentyny założo­ sza centrala związkowa w kraju, nej jeszcze w roku 1918, jak zrzeszająca ponad 1 milion związ­ i wszystkich organizacji postępo­ kowców. Była jedną z założycie­ wych, między innymi i związków lek ŚFZZ; po rozbiciu w 1949 zawodowych. Mimo brutalnego u- roku wystąpiła z niej i wstąpiła cisku, ścigania robotników i przy­ do Międzynarodowej Konfedera­ wódców związkowych, zajmowa­ cji Wolnych Związków Zawodo­ nia siedzib niektórych organizacji wych (MKWZZ). związkowych przez policję, ruch Kierownictwo Australijskiej Ra­ strajkowy rozwijał się nie z mniej­ dy Związków Zawodowych znaj­ szą siłą w latach 1959—1960. duje się głównie w rękach pra­ Ruch zawodowy w Argentynie wicowych socjalistów, jednakże dzieli się w obecnym okresie na siły postępowe w tej centrali trzy grupy, które przyjęły nazwę związkowej i w wchodzących w od ilości organizacji, które zrze­ jej skład związkach zdobywają szają. Istnieje „grupa 62” opano­ coraz większe znaczenie. Zwłasz­ wana przeważnie przez peronis- cza postępowy odłam centrali re­ tów (zwolennicy byłego dyktato­ prezentują związki zawodowe ma­ ra Peróna); „grupa 32” reformi- rynarzy i dokerów, utrzymujące styczna i „grupa 20”, która działa stosunki ze SFZZ. Mimo protes­ pod wpływami Komunistycznej tów MKWZZ, Australijska Rada Partii Argentyny. Podczas wiel­ Związków Zawodowych prowadzi kich walk lat ostatnich wzmogło swą własną politykę zagraniczną, się pragnienie jedności wśród ar­ nawiązuje łączność ze związkami gentyńskiej klasy robotniczej. W zawodowymi krajów socjalistycz­ listopadzie 1959 roku odbyło się nych. pierwsze posiedzenie tzw. Zje­ Ostatnie zjazdy Australijskiej dnoczonego Ruchu Zawodowego Rady Związków Zawodowych dla Koordynacji Działalności potwierdziły wzrost lewicowego Związkowej (MUSC), w którym skrzydła w ruchu zawodowym zrzeszyły się prawie wszystkie (patrz Australijskie związki za­ argentyńskie organizacje związko­ wodowe). 26 Australijskie związki zawodowe

Australijskie związki zawodo­ botników i o skrócenie czasu pra­ we — Związek Australijski jest cy. W ten sposób po pierwszej suwerennym i niezależnym człon­ wojnie światowej uzyskali ludzie kiem Wspólnoty Narodów Bry­ pracy 46-godzinny tydzień pracy, tyjskich. System społeczno-poli­ a po drugiej wojnie 40-godzinny. tyczny Australii zbliżony jest do Jednakże sytuacja klasy robotni­ systemu Wielkiej Brytanii. Au­ czej nie jest łatwa. stralia jest krajem rozwiniętym W lipcu 1961 roku było w Au­ gospodarczo, stale rozwijający się stralii 113 439 bezrobotnych, to przemysł spycha niegdyś czołową jest 2,7 proc. ogólnej liczby pra­ część gospodarki — rolnictwo — cowników najemnych. na drugie miejsce. Ruch zawodowy w Australii Australia jest jednym z człon- nie jest jednolity. Oprócz najwię­ ków-założycieli agresywno-impe- kszej centrali związkowej — Au­ rialistycznego paktu SEATO. stralijskiej Rady Związków Za­ Zarówno zupełne poparcie po­ wodowych (ACTU) — działają w lityki amerykańskiej ze strony kraju jeszcze Australijska Unia rządu Australii, jak i rosnąca Robotnicza (AWU), zrzeszająca wciąż zależność kraju od między­ około 200 000 członków, a także narodowego i amerykańskiego drobniejsze organizacje związko­ kapitału wywołują dużą nie­ we i niezależne związki. chęć narodu australijskiego. Prze­ Austriackie związki zawodowe ciw tej polityce walczy przede — Austria jest wysoko rozwinię­ wszystkim Komunistyczna Partia tym krajem kapitalistycznym, w Australii, założona w 1920 roku. którym duże wpływy mają mię­ Partia stoi również na czele wal­ dzynarodowe monopole. Po dru­ ki ludzi pracy o pokój. W niektó­ giej wojnie światowej parlament rych akcjach uczestniczą również austriacki uchwalił ustawę o ne­ australijskie związki zawodowe. utralności Austrii, która zobowią­ Ruch związkowy w Australii zała się nie przystępować do ża­ zrodził się przeszło sto lat temu. dnych paktów wojskowych i nie W kraju działała dobrze zor­ dopuścić do budowania na swo­ ganizowana partia labourzystow- jej ziemi, przez obce mocarstwa, ska i silne związki zawodowe. żadnych operacyjnych baz woj­ Chociaż na czele związków stali skowych. Na czele sił postępo­ przywódcy prawicowi, jednak wych w kraju stoi Komunistycz­ znaczny wpływ miały tam siły na Partia Austrii, założona w 1918 postępowe, które kierowały sku­ roku. tecznymi walkami klasowymi mas W Austrii istnieje zjednoczony pracujących. W przekroju histo­ ruch związkowy, którego przed­ rycznym związki zawodowe pro­ stawicielem jest Federacja Au­ wadziły przede wszystkim walki striackich Związków Zawodowych o poprawę sytuacji socjalnej ro­ (OGB). Austriackie związki zawodowe 27

Ruch zawodowy ma stare tra­ 64 478 członków, a w 1932 roku dycje. Organizacje związkowe, bu­ 130 000 członków. dowane według zasady cechowej, Po krwawym stłumieniu po­ zaczęły w Austrii powstawać w wstania robotników wiedeńskich latach sześćdziesiątych XIX w. v/ lutym 1934 roku rząd Dolfussa W 1893 roku zjednoczyły się one rozwiązał Wolne Związki Zawo­ w tzw. Wolne Związki Zawodo­ dowe i stworzył jednolitą orga­ we powiązane z partią socjalde­ nizację związkową, której trzo­ mokratyczną. W 1912 roku so­ nem stały się właśnie prawicowe cjaldemokratyczne związki zawo­ chrześcijańskie związki. W ruchu dowe w Austrii liczyły 428 300 zawodowym nielegalnie konty­ członków. W czasie pierwszej nuowały swą działalność elemen­ wojny światowej reformistyczne ty antyfaszystowskie. W 1935 ro­ kierownictwo związków zawodo­ ku po osiągnięciu porozumienia wych popierało politykę monar­ między komunistami a socjalista­ chii Habsburgów i wszelkimi mi powstała centrala nielegalnych środkami zabezpieczało ciągłą i Wolnych Związków Zawodowych. efektywną pracę przemysłu zbro­ Nielegalny ruch zawodowy brał jeniowego. niezwykle czynny udział w wal­ W latach wzrostu fali rewo­ kach o utrzymanie niezależności lucyjnej, wywołanej w Austrii Austrii w czasie rosnącego naci­ przez Rewolucję Październikową, sku Niemiec hitlerowskich. i po upadku Monarchii Austro- Pod koniec lutego 1938 roku Węgierskiej, związki zawodowe kiedy Hitler szykował się do włą­ znacznie wzrosły liczebnie; w 1921 czenia niezależnego państwa au­ roku liczyły powyżej 1 miliona striackiego do Niemiec, odbywały członków. Jednakże z winy zdra­ się narady między przedstawicie­ dzieckiej polityki prawicowych lami nielegalnych związków za­ przywódców związkowych zmalał wodowych a kierownictwem je­ autorytet i wpływ związków za­ dnolitej rządowej organizacji wodowych. W latach 1927—1934 związków zawodowych. Dnia zniesiono wiele zdobyczy socjal­ 11 marca 1938 roku oznajmiono, nych, które osiągnęli robotnicy że obie strony doszły do poro­ austriaccy w pierwszych latach zumienia w sprawach podstawo­ powojennych. W tym okresie wraz wych. Tego samego jednak dnia ze wzrostem wpływu reakcji roz­ oddziały armii hitlerowskiej wijają się chrześcijańskie organi­ wkroczyły do Austrii. Do zakła­ zacje związkowe, współdziałające dów pracy wprowadzono reżym z partią chrześcijańsko-społeczną faszystowski, austriackie związki oraz żółte związki zawodowe, po­ zawodowe rozwiązano, wielu dzia­ wiązane z organizacją „Heim- łaczy związkowych aresztowano. wehr”. Chrześcijańskie związki Po wyzwoleniu Wiednia przez liczyły pod koniec 1920 roku Armię Radziecką, w kwietniu 28 Autonomiczna Konfederacja Pracy

1945 roku, austriaccy robotnicy związkach zawodowych we Fran­ powołali do życia swoje związki cji, Indii, USA albo też o autono­ zawodowe, stworzyli jednolitą micznych centralach krajowych — organizację związków zawodo­ SOHYO w Japonii, CUT w Chi­ wych — Federację Austriackich le i in. (patrz Generalna Rada Związków Zawodowych (OGB). Związków Zawodowych Japonii, Decydujący wpływ w związ­ Zjednoczona Centrala Pracują­ kach zawodowych zdobyły par­ cych Chile, Powszechna Unia Ro­ tie: socjaldemokratyczna i ludo­ botników Czarnej Afryki). wa (chrzęści j ańsko-demokratycz- Azjatycka Regionalna Organi­ na), które realizują w Ć)GB po­ zacja MKWZZ (ARO) — jedna litykę reformizmu. W kierownic­ z organizacji terenowych, stwo­ twie t)GB przeważającą więk­ rzonych przez MKWZZ dla roz­ szość zdobyli prawicowi przy­ szerzenia i ugruntowania swoich wódcy. W ÓGB istnieje też po­ wpływów w poszczególnych czę­ stępowe lewe skrzydło (frakcja) ściach świata. Zadaniem tych or­ jedności związkowej. Od 1948 ro­ ganizacji regionalnych jest koor­ ku OGB jest członkiem MKWZZ. dynowanie i kierowanie działal­ Autonomiczna Konfederacja nością organizacji członkowskich Pracy (CAT) — ilością członków MKWZZ na danym terytorium, i znaczeniem, druga co do wiel­ oczywiście zgodnie z reakcyjną kości organizacja związkowa we polityką kierownictwa MKWZZ. Francji. Siedzibą ARO jest Delhi. Oprócz Autonomiczne organizacje związ­ Azjatyckiej Regionalnej Organi­ kowe — organizacje proklamu­ zacji (ARO) istnieje Europejska jące niezależność (autonomiczne), Regionalna Organizacja (ERO), nie należą do żadnych krajowych Afrykańska Regionalna Organi­ lub międzynarodowych centrali zacja (AFRO) i Ogólnoamery- związkowych. Można więc mó­ kańska Regionalna Organizacja wić o niektórych autonomicznych (ORIT).

B Bahrein, wyspy — patrz Arab­ Indii, Indonezji, Birmy, Cejlonu ski Półwysep. i Pakistanu. Wzięło w niej udział Bandungska Konferencja — 340 delegatów z 23 krajów azja­ międzynarodowa konferencja tyckich i 6 krajów afrykańskich. przedstawicieli krajów Azji i Delegaci reprezentowali prawie Afryki, która odbyła się w dniach 1,4 miliarda mieszkańców, tj. oko­ 18—24 kwietnia 1955 roku, w in­ ło 55 proc. ludności całego świa­ donezyjskim mieście Bandungu, ta. Konferencja w Bandungu we­ na wyspie Jawie. Konferencja zo­ szła do historii jako ważne wy­ stała zorganizowana z inicjatywy darzenie w walce narodów azja- Bandungska Konferencja 29

tyckich i afrykańskich o uzyska­ postępowaniem polubownym, po­ nie i utrwalenie niezależności stępowaniem rozjemczym albo są­ narodowej. dowym, względnie innymi środ­ Konferencja uchwaliła dekla­ kami według swobodnego wyboru rację o umocnieniu pokoju świa­ stron — zgodnie z Kartą Naro­ towego i współpracy, w której dów Zjednoczonych; wyraźnie sformułowano idee po­ — popierania wzajemnej współ­ kojowego współistnienia i współ­ pracy i respektowania zobowią­ pracy narodów całego świata w zań międzynarodowych. interesie postępu społecznego, Konferencja w Bandungu w wolności i pokoju. Deklaracja sposób zdecydowany potępiła ko­ wzywała wszystkie państwa do lonializm jako zło, które należy pokojowego współżycia i rozwi­ zlikwidować. Wypowiedziała się jania przyjacielskich stosunków za udzieleniem poparcia narodom w duchu następujących zasad: walczącym o niezależność naro­ — respektowania podstawo­ dową i wezwała wszystkie mo­ wych praw ludzkich, jak również carstwa kolonialne, aby przyzna­ celów i założeń ONZ; ły uciskanym narodom wolność — respektowania suwerenności i prawo do samookreślenia. Kon­ terytorialnej i nietykalności wszy­ cepcja pokojowego współistnie­ stkich państw; nia, sformułowana w uchwałach — uznania równouprawnienia Konferencji Bandungskiej prze­ wszystkich ras i równości wszy­ kroczyła granice obu uczestniczą­ stkich narodów wielkich i ma­ cych części świata i nabrała ogól­ łych; noświatowego znaczenia. — niemieszania się w stosunki Sukces Konferencji Bandung­ wewnętrzne innych krajów; skiej umożliwił zwołanie nie mniej — respektowania prawa każ­ ważnej konferencji przedstawicie­ dego państwa do indywidualnej li krajów Azji i Afryki w Kairze. albo zbiorowej obrony zgodnie z Konferencja Kairska odbyła się Kartą Narodów Zjednoczonych; w dniach od 26 grudnia 1957 r. — niewykorzystania układu o do 1 stycznia 1958 r., i w niej wspólnej obronie w interesie ja­ uczestniczyli przedstawiciele 45 kiegokolwiek z wielkich mo­ krajów azjatyckich i afrykań­ carstw; skich. — niewywierania presji na ja­ Idee Konferencji Bandungskiej kikolwiek inny kraj; odbiły się szerokim echem w mię­ — wyrzeczenia się agresji i dzynarodowym ruchu robotni­ groźby agresji przeciw jakiemu­ czym i związkowym. Zasady De­ kolwiek krajowi; klaracji Bandungskiej spotkały — rozwiązywania wszystkich się z gorącą sympatią i popar­ sporów międzynarodowych na ciem pracujących całego świata. drodze pokojowej — traktatami, Jednakże z powodu rozbijackiej 30 Becker Aaron działalności prawicowych przy­ kiedy to powstawały cechowe wódców wielkich międzynarodo­ i bardzo drobne organizacje. W wych centrali związkowych pro­ 1898 roku na zjeździe Partii gram Konferencji Bandungskiej Robotniczej (socjaldemokratyczna poparła jedynie Światowa Fede­ partia typu reformistycznego) racja Związków Zawodowych. uchwalono powołanie specjalnej Becker Aaron — sekretarz ge­ komisji związkowej, która miała neralny Powszechnej Federacji zajmować się działalnością zwią­ Pracy Izraela (Histadrut). zków zawodowych. Dlatego też Becu Omer — prawicowy przy­ do lat czterdziestych belgijskie wódca związkowy, sekretarz ge­ związki zawodowe były jedynie neralny MKWZZ. Pochodzi z Bel­ częścią Partii Robotniczej, bowiem gii. Od młodości pracował w członkowie związku zawodowego belgijskim i międzynarodowym stawali się automatycznie człon­ reformistycznym ruchu związ­ kami partii. Całkowite podporząd­ kowym. Po drugiej wojnie świa­ kowanie się związków zawodo­ towej był sekretarzem general­ wych Partii Robotniczej dopro­ nym Międzynarodowej Federacji wadziło do tego, że organizacje Robotników Transportu (przy związkowe miały również cha­ MKWZZ), a w latach 1953—1957 rakter reformistyczny. Związki te przewodniczącym Międzynarodo­ powołały Powszechną Konfedera­ wej Konfederacji Wolnych Związ­ cję Pracy i weszły w skład Mię­ ków Zawodowych. W roku 1960 dzynarodówki Amsterdamskiej. został wybrany sekretarzem ge­ W 1908 roku Demokratyczna neralnym MKWZZ. Liga Partii Katolickiej założyła Belgijskie związki zawodowe — związki chrześcijańskie. W latach Królestwo Belgijskie jest wysoko późniejszych stworzono Konfede­ rozwiniętym krajem przemysło­ rację Chrześcijańskich Związków wo-rolniczym, w którym produk­ Zawodowych. cja w zasadzie nacelowana jest Po opanowaniu Belgii przez hi­ na eksport. Polityka kół rządzą­ tlerowców Powszechną Konfede­ cych, wiodąca kraj w łożysko im­ rację Pracy rozwiązano. Zakaza­ perialistycznej polityki USA, do­ no również działalności pozosta­ prowadziła do znacznych trudnoś­ łych organizacji związkowych, ci ekonomicznych, do spadku pro­ a zamiast nich stworzono reak­ dukcji przemysłowej. Skutki tych cyjne, profaszystowskie związki zjawisk rychło odczuli ludzie pra­ zawodowe pod nazwą „Związek cy. W latach 1960—1961 przez Belgię przeszła duża fala straj­ Pracowników Fizycznych i Umy­ ków. słowych”, którego celem było na­ Robotnicy belgijscy zaczęli się kłaniać robotników i pracowni­ organizować w związki zawodo­ ków umysłowych do pracy na we w pierwszej połowie XIX w., rzecz armii niemieckiej i współ­

i Belgijskie związki zawodowe 31 pracy z hitleryzmem. W tym cza­ strajkującym przeciw wzrostowi sie pod kierownictwem Komuni­ cen. Przywódcy FGTB popierali stycznej Partii Belgii, która po­ jednak skutecznie realizację pla­ wstała jeszcze w 1921 roku, za­ nu Marshalla w Belgii i zaczęli częto tworzyć nielegalne organi­ blisko współpracować z Amery­ zacje związkowe, tzw. komitety kańską Federacją Pracy. Swą roz­ walki związkowej, które miały łamową działalność prowadzili własną prasę i aktywnie walczy­ również i w SFZZ, której człon­ ły przeciw mobilizacji i angażowa­ kiem była FGTB od założenia niu Belgów do przymusowej pra­ tej międzynarodowej organizacji. cy w faszystowskich Niemczech. W 1949 roku FGTB wystąpiła Po wyzwoleniu Belgii w 1944 ze Światowej Federacji Związ­ roku na bazie komitetów walki ków Zawodowych i bezpośrednio związkowej stworzono Zjednoczo­ współdziałała przy założeniu ną Centralę Związków Zawodo­ MKWZZ. Obecnie jest jej aktyw­ wych, w której zrzeszali się prze­ nym członkiem, a stolica Belgii — de wszystkim robotnicy z prze­ Bruksela — stała się siedzibą kie­ mysłu budowlanego, hutnictwa rownictwa MKWZZ, tego mię­ i górnictwa. Z inicjatywy działa­ dzynarodowego reformistycznego czy komunistycznych odbył się centrum związkowego. w kwietniu 1945 roku zjazd, w W 1950 roku wykluczono z Po­ którym wzięli udział przedstawi­ wszechnej Federacji Pracy za swą ciele wszystkich organizacji zwią­ postępową działalność dwa kra­ zkowych, prócz katolickich i li­ jowe zrzeszenia związkowe: gór­ beralnych. Na tym zjeździe po­ ników i robotników kamienioło­ wołano Powszechną Federację mów. Na swym wspólnym zjeź­ Pracy Belgii (FGTB). dzie w 1951 roku obie te organi­ W pierwszych latach w kierow­ zacje połączyły się pod względem nictwie tej organizacji znajdowali administracyjnym, współpracowa­ się również komuniści. Później ły blisko ze SFZZ i stale znajdo­ jednak w rezultacie różnych ma­ wały się na czele walczących newrów ze strony prawicowych o wyższą stopę życiową ludzi pra­ socjalistów zostali oni wyparci z cy. W końcu 1955 roku w intere­ kierownictwa FGTB. Jednakże w sie zachowania jedności w krajo­ licznych organizacjach miejskich wym ruchu związkowym orga­ i organizacjach związkowych ko­ nizacje te przyłączyły się do Cen­ muniści zachowali swoje wpływy tralnego Związku Górników, zrze­ i prowadzili walkę o prawa ma­ szonego w ramach FGTB. terialne i socjalne robotników. Obecnie największą organiza­ Reakcyjne kierownictwo FGTB cją związkową w Belgii jest Po­ ukazało swe prawdziwe oblicze wszechna Federacja Pracy Belgii na początku 1948 roku, kiedy to (FGTB), która w 1963 r. zrzeszała odmówiło poparcia robotnikom w 15 związkach 723 000 członków. 32 Betriebsverfassungsgesetz

Jest członkiem MKWZZ. Drugą pracujących i ich rodzin. W la­ wielką centralą związkową jest tach kryzysu 1931—1934 notowa­ Konfederacja Chrześcijańskich no 40—50 milionów bezrobotnych Związków Zawodowych (CSC), nie licząc wielu milionów osób, która liczy 750 000 osób. Jest or­ które pracowały tylko 1—3 dni ganizacją członkowską Międzyna­ w tygodniu. Jeszcze w 1938 roku rodowej Konfederacji Chrześci­ było np. w USA 10,4 min bezro­ jańskich Związków Zawodowych botnych, tj. niemal jedna czwarta (MKChZZ). Związki zawodowe wszystkich pracowników najem­ Belgii zrzeszają 68% robotników nych, a w Wielkiej Brytanii — i pracowników umysłowych w ponad 1,8 min. kraju (patrz Powszechna Federa­ Oto jak wygląda statystyka cja Pracy Belgii). bezrobocia w ostatnich latach:*

Kraj 1957 1958 1959 1960 1961 1962

USA 2 936 000 4 681 000 3 813 000 3 931 000 4 806 000 4 007 000 Wielka Brytania 347 000 501 000 512 000 393 000 377 000 500 000 NRF 662 000 683 000 480 000 237 C00 161 000 142 000 F ran cja 81 000 93 000 140 000 131 000 112 000 123 000 W łochy 1 662 000 1 340 000 1 128 000 846 000 724 000 623 000 Belgia 117 000 181 000 199 000 158 000 1 280 000 85 800 K anada 277 000 432 000 373 000 448 000 469 000 391 000 Japonia 520 000 560 000 580 0C0 430 0C0 390 000 400 000 In d 1 a 816 000 1 049 000 1 314 000 1 502 000 1 754 000 2 081 000

* Dane wzięte z Rocznika Statystycznego 1963

Betriebsverfassungsgesetz — Trudno ustalić liczbę bezrobot­ patrz Ustawa o regulaminie nych i częściowo zatrudnionych przedsiębiorstwa. w krajach kolonialnych i słabo Bezrobocie — zjawisko stale to­ rozwiniętych gospodarczo, które warzyszące gospodarce kapitalis­ w ostatnich latach wyzwoliły się. tycznej. Z charakteru produkcji Wiadomo, że liczba ich jest kapitalistycznej wynika, że towa­ ogromna. rzyszy jej stała armia „zbędnej Dużym niebezpieczeństwem, wy­ siły roboczej” „rezerwowa armia przemysłowa”, która jest dla ka­ wołującym redukcje pracowni­ pitalistów ważnym czynnikiem ków w krajach kapitalistycznych, w walce z klasą robotniczą. W jest automatyzacja produkcji, po­ okresie gospodarczych depresji i ciągająca za sobą powstawanie kryzysów, bezrobocie osiąga w stałych armii bezrobotnych, któ­ świecie kapitalistycznym liczbę rych kwalifikacje przestają być dziesiątków milionów ludzi i jest potrzebne, a zdobycie nowych przyczyną nędzy szerokich mas jest zbyt kosztowne dla przecięt­ Birmańskie związki zawodowe 33 nego, starszego zazwyczaj robot­ Zjednoczenie Rolników, na czele nika. których stanęły siły postępowe. Biambadorż Żadambyn — prze­ W okresie okupacji japońskiej wodniczący Centralnej Rady (1942—1945) działalność związków Związków Zawodowych Mongol­ zawodowych praktycznie ustała. skiej Republiki Ludowej. Związkowcy przyłączyli się do Birmański Kongres Związków Antyfaszystowskiej Ludowej Ligi Zawodowych (BTUC) — patrz Bir­ Wolności (AFPFL), powołanej je- mańskie związki zawodowe. sienią 1944 roku, która organizo­ Birmańskie związki zawodowe wała wystąpienia przeciw oku­ — W .ciągu 62 lat (od 1885 do pantom. W październiku 1946 ro­ 1947 roku) Birma znajdowała się ku z inicjatywy grup reakcyjnych pod panowaniem angielskim. W w AFPFL, współpracujących z październiku 1947 roku rząd bry­ imperialistami brytyjskimi, zosta­ tyjski podpisał z przedstawicie­ ła wykluczona z Antyfaszystow­ lem birmańskiego ruchu wyzwo­ skiej Ludowej Ligi Wolności par­ leńczego układ o niezawisłości tia komunistyczna. kraju, ogłoszony w 1948 roku. W tym samym czasie stworzono Równocześnie z ogłoszeniem nie­ nową centralę związkową pod podległości Birma, jako pierwsze nazwą Kongres Związków Zawo­ państwo, wystąpiła z Brytyjskiej dowych Birmy (TUCB) i nową Wspólnoty Narodów. reformistyczną organizację rolni­ W gospodarce kraju przeważa ków — Chłopska Organizacja rolnictwo. Stopa życiowa ludzi Birmy. pracy jest bardzo niska. O lepsze Robotnicy birmańscy uświado­ życie klasy robotniczej i całego mili sobie rychło, że rozbicie ru­ narodu walczą wytrwale Komu­ chu zawodowego to woda na młyn nistyczna Partia Birmy, powstała ich nieprzyjaciół. Dlatego Kon­ w 1941 roku, obecnie zdelegalizo­ gres Związków Zawodowych Bir­ wana, oraz birmańskie związki my już od 1951 roku nawoływał zawodowe. do jedności i starał się prowadzić Ruch związkowy w Birmie za­ jednościowe akcje robotników. W czął się rozwijać w 1938 roku, niektórych wypadkach udawało kiedy to wybuchł w kraju strajk się osiągnąć jedność działania powszechny. Kierowali nim ro­ pracujących bez względu na ich botnicy z pól naftowych, wspie­ przynależność związkową w wal­ rani przez chłopów i studentów. ce o ogólne żądania jak: wyższe Mimo że imperialiści brytyjscy płace, uprawnienia socjalne, li­ krwawo stłumili strajk, w okre­ kwidacja bezrobocia, prawa zwią­ sie tego masowego ruchu powsta­ zkowe, swobody demokratyczne ły pierwsze centrale związkowe: itp. Birmański Kongres Związków Za­ W 1958 roku w ruchu związko­ wodowych (BTUC) i Birmańskie wym Birmy doszło do dalszego

3 — A B C 34 Blest Riffo Clotario rozbicia. Od Kongresu Związków związkowy, prawicowy socjalde­ Zawodowych Birmy (TUCB) od­ mokrata, pierwszy przewodniczą­ łączyła się tzw. Zjednoczona Or­ cy Zrzeszenia Niemieckich Związ­ ganizacja Pracy (ULO), opano­ ków Zawodowych (DGB) w Nie­ wana przez rywalizującą klikę mieckiej Republice Federalnej. AFPFL. Boliwijska Centrala Robotnicza Nowy rząd wojskowy zażądał (COB) — patrz Boliwijskie związ­ od zawodowych zrzeszeń pracow­ ki zawodowe. ników państwowych i urzędów Boliwijskie związki zawodowe publicznych zerwania kontaktów — Boliwia jest od 1825 roku nie­ z wszystkimi centralami związ­ zależną republiką burżuazyjną. kowymi i ogłosił, że chce „uchro­ Jest krajem o zacofanej gospo­ nić” państwowych i publicznych darce rolniczej i rozwiniętym urzędników przed „zarazą rozpo­ przemyśle surowcowym. litykowania”. Jednocześnie uwię­ Ekonomika Republiki Boliwij­ ziono kilkudziesięciu przywódców skiej jest wydana na łup amery­ organizacji związkowych i demo­ kańskiego, a w części i brytyj­ kratycznych. skiego kapitału. Na podstawie Obecnie w Birmie istnieją trzy wniosku amerykańskiej misji go­ podstawowe centrale związkowe: spodarczej opracowano tzw. plan Birmański Kongres Związków Za­ „stabilizacji gospodarczej”, który wodowych (BTUC), zrzeszający oznaczał dalsze podporządkowa­ 60 000 osób, będący członkiem nie boliwijskiej gospodarki ame­ SFZZ i od założenia prowadzący rykańskim monopolom i pogor­ działalność postępową; Kongres szenie sytuacji materialnej ludzi Związków Zawodowych Birmy pracy. (TUCB) zrzeszający około 100 000 Ludność tubylcza, którą stano­ członków, będący pod wpływem wią głównie Indianie i Metysi, partii socjalistycznej i utrzymu­ żyje w niesłychanie ciężkich wa­ jący nieoficjalne kontakty z runkach i zacofaniu (70 proc. MKWZZ; Zjednoczona Organiza­ analfabetów). O wyższą stopę ży­ cja Pracy Birmy (ULO) licząca ciową mas pracujących walczą 160 000 członków, która odszcze- Komunistyczna Partia Boliwii piła się w 1958 roku od TUCB. oraz związki zawodowe. Boliwijski ruch zawodowy roz­ Blest Riffo Clotario — przewo­ wijał się w bardzo trudnych wa­ dniczący Zjednoczonej Centrali runkach. Przed pierwszą wojną Pracujących Chile (CUTCh). światową istniały tu organizacje Blok dla Rekonstrukcji Ruchu cechowe. W 1912 roku powstała Zawodowego — patrz Boliwijskie Federacja Boliwijskich Kolejarzy. związki zawodowe. Dopiero po wojnie ruch zawodo­ Bockler Hans — zachodnionie- wy zaczął rozwijać się szybciej. miecki reformistyczny działacz W roku 1918 powstała Robotnicza Bractwa Kolejarzy USA 35

Federacja Pracy, która pozosta­ socjalnych. Zdecydowana posta­ wała ; pod wpływami anarcho- wa COB wywołała wkrótce nowe syndykalistów. ataki kół rządzących na zjedno­ W 1925 roku odbył się ogólno­ czone związki zawodowe. Terro­ krajowy zjazd pracowników Bo­ rem i prześladowaniami usiłowa­ liwii, na którym powołano Naro­ ły rząd i reakcja rozbić związki dową Konfederację Pracy. W la­ zawodowe, a drogą korupcji zdo­ tach 1929—1930 Narodowa Kon­ bywać poszczególnych liderów ru­ federacja zrzeszała pięć samo­ chu zawodowego. dzielnych federacji związkowych W 1957 roku na drugim zjeź- z pięciu .podstawowych okręgów. dzie COB przywódcy związku Ciężkie straty poniósł ruch za­ zawodowego kolejarzy stworzyli wodowy w okresie wojny między grupę popierającą politykę rządu Boliwią a Paragwajem, która to­ i chcieli przejąć kierownictwo czyła się o tereny naftowe. Do­ COB. Kiedy zamiary ich spaliły szło do nowych prześladowań or­ na panewce, wystąpili z centrali ganizacji robotniczych. i założyli nową centralę pod na­ Dopiero w 1947 roku ruch zwą: Blok dla Rekonstrukcji Ru­ związkowy skonsolidował się po­ chu Zawodowego („Bloque Re- nownie. Powstają dwie centrale structurada”). Rząd wykorzystał związkowe — Federacja Robotni­ skwapliwie rozłam związków za­ ków i Konfederacja Związków wodowych dla dalszych ataków Zawodowych Pracujących Boli­ na ludzi pracy. Obecnie ruch za­ wii. Konfederacja Związków Za­ wodowy Boliwii obejmuje: Boli­ wodowych zrzeszała w 1948 roku wijską Centralę Robotniczą (COB) około 70 000 pracujących i stała zrzeszającą 200 000 członków, Bo­ się organizacją członkowską Kon­ liwijską Akcję Chrześcijańskich federacji Pracy Ameryki Łaciń­ Związków Zawodowych (ASB) skiej (CTAL). oraz Bloque Restructurada. W 1952 roku doszło do zjedno­ Bothereau Robert — francuski, czenia organizacji związkowych. reformistyczny działacz związko­ Powstała Boliwijska Centrala Ro­ wy, sekretarz generalny centrali botnicza (COB), do której przy­ związkowej CGT — „Force Ou­ łączyła się większość związków vrière” (CGT — Robotnicza Siła), zawodowych i organizacji w kra­ która powstała po rozłamie w Po­ ju. wszechnej Konfederacji Pracy W okresie rządów prezydenta (CGT). Sileza Suazo w 1956 roku COB Bractwa Kolejarzy USA — wystąpiła przeciw ekonomicznej związki zawodowe, zrzeszające i socjalnej polityce rządu, który według cechów różne kategorie w ramach tzw. planu stabilizacji kolejarzy w USA. Bractwa Ko­ waluty boliwijskiej zaczął odbie­ lejarzy — autonomiczne organi­ rać robotnikom wiele uprawnień zacje — nie wchodzą w skład

3* 36 Bras Marcel jednolitej amerykańskiej centrali czątku XX w. Były to orga­ związkowej AFL—CIO. Są opa­ nizacje osób zatrudnionych na nowane przez reakcyjnych przy­ plantacjach kawy, pracowników wódców związkowych. Najwięk­ restauracji itp. Na pierwszym sze organizacje wśród nich to ogólnonarodowym zjeździe pra­ tzw. „Wielka czwórka”: Bractwo cujących w 1906 roku powołano Maszynistów, Bractwo Konduk­ Narodową Federację Robotniczą, torów, Bractwo Palaczy i Brac­ która zrzeszała największe orga­ two Kierowriików Pociągów. nizacje zawodowe głównych miast Bras Marcel — francuski dzia­ brazylijskich. Na czele federacji łacz związkowy, były sekretarz od zarania jej historii stali anar- ŚFZZ. chosyndykaliści. Brazylijskie związki zawodowe Pod wpływem Wielkiej Rewo­ — Brazylia (Stany Zjednoczone lucji Październikowej wzrosła ak­ Brazylii) jest republiką związko­ tywność brazylijskich związków wą, największym krajem Amery­ zawodowych i wzmogły się akcje ki Południowej. Chociaż posiada strajkowe. Strajki były organizo­ ogromne bogactwa naturalne (wę­ wane przede wszystkim dla wpro­ giel brunatny, chrom, mangan, wadzenia 8-godzinnego dnia pra­ żelazo, złoto, srebro, ropę nafto­ cy i podwyżki płac. Jednakże wą, diamenty itp.), jest krajem ruch zawodowy Brazylii był bar­ słabo rozwiniętym. W gospodarce dzo rozdrobniony. Istniało szereg narodowej główną rolę odgrywa małych związków i organizacji, rolnictwo. które prowadziły walkę bez ja­ Brazylia jest całkowicie podpo­ kiejkolwiek koordynacji, a tym rządkowana amerykańskim mo­ samym bez większych sukcesów. nopolom, które bezwzględnie in­ W okresie kryzysu gospodar­ gerują w jej życie polityczne czego (1929—1932) wzmógł się i gospodarcze. Prawie połowa in­ ruch strajkowy, przybierając w westycji finansowanych przez za­ niektórych wypadkach charakter granicę przypada na monopole polityczny. W tym czasie powsta­ USA. ją zarówno nowe organizacje Mieszkańcy, którzy utrzymują związkowe, jak i wzmacnia się się głównie z rolnictwa, żyją w działalność rewolucyjnych grup bardzo trudnych warunkach. związkowych. W kwietniu 1929 Komunistyczna Partia Brazylii, roku został zwołany konstytucyj­ założona w 1922 roku, działająca ny zjazd, na którym założono półlegalnie, kieruje walką mas Powszechną Konfederację Pracy pracujących o ich prawa. W wal­ Brazylii (CTB). Już w pierwszym ce tej czynny udział biorą także roku działalności tej organizacji brazylijskie związki zawodowe. wzrosły szeregi członkowskie do Pierwsze organizacje związko­ 80 000 osób. W 1930 roku założo­ we w Brazylii powstały na po­ no w Sao Paulo również organi­ Brazylijskie związki zawodowe 37

zację robotników rolnych, która no działalności Komunistycznej zrzeszała poważną część brazylij­ Partii Brazylii, Związku Młodzie­ skiego proletariatu rolnego. ży, Konfederacji Pracy Brazylii W okresie dyktatury Vargasa, i organizacji związkowej robotni­ w tzw. „Nowym Państwie” za­ ków rolnych. Postępowi działa­ kazano działalności organizacji cze zostali wykluczeni ze związ­ związkowych. Szereg rewolucyj­ ków zawodowych, a na ich miejs­ nych dżiałaczy związkowych ce ministerstwo pracy skierowało aresztowano i zamknięto w wię­ ludzi „wypróbowanych”, zieniach, CTB zdelegalizowała się W 1959 roku odbyła się w Rio i z podziemia kierowała walką de Janeiro II ogólnopaństwowa strajkową, którą kontynuowano konferencja organizacji związko­ mimo ciężkich warunków okresu wych przy udziale około 2 000 dyktatury. Do 1945 roku legalnie delegatów. Na konferencji omó­ istniały w Brazylii tylko korpo­ wiono dwa problemy, które mają racyjne organizacje związkowe bezpośredni wpływ na dalszy spo­ typu faszystowskiego, które znaj­ łeczny rozwój Brazylii. Chodziło dowały się pod kontrolą rządu. o rewizję ustawy o ubezpieczeniu Po drugiej wojnie światowej chorobowym i ustawy zabrania­ wzrosły wpływy sił postępowych jącej strajku. i szeroko rozwinął się ruch de­ III ogólnopaństwowa konferen­ mokratyczny. Vargas pod nacis­ cja organizacji związkowych w kiem mas musiał poczynić szereg 1960 roku stwierdziła, że umoc­ ustępstw na rzecz związków za­ niła się jedność działania pracu­ wodowych. W kwietniu 1945 ro­ jących, że rośnie ich bojowość, co ku stworzono tzw. „Zjednoczony przejawiło się w ostrych walkach Ruch Robotniczy”, którego siłą strajkowych, które miały miejsce kierującą byli komuniści. Ruch w ostatnich latach mimo istnie­ ten stał się dźwignią życia związ­ jącego ustawodawstwa. kowego i wielu akcji ekonomicz­ Centrala związkowa o zakresie nych i politycznych. ogólnopaństwowym nie istnieje W 1946 roku powołano Konfe­ w Brazylii do tej pory, ponieważ derację Pracy Brazylii, która prawo nie dopuszczało do jej po­ stała się członkiem Konfederacji wołania. Jednak w walce o pod­ Pracy Ameryki Łacińskiej (CTAL) stawowe żądania ludzi pracy ro­ i wkrótce potem zmuszona była dzi się ruch ogólnonarodowy i po­ działać nielegalnie. Reakcja wy­ stępuje proces jednoczenia się stąpiła z kontrofensywą przeciw brazylijskich związków zawodo­ demokratycznym organizacjom wych. Do największych organi­ ludzi pracy, szczególnie przeciw zacji związkowych należą Naro­ organizacjom robotniczym. Znie­ dowa Konfederacja Robotników siono prawa do strajków, zakaza­ Przemysłu (CNTI), Narodowa 38 Bridges Harry

Konfederacja Robotników Tran­ rosły nieustannie. W latach sportu Lądowego (CNTTT), Na­ pierwszej wojny światowej rodowa Konfederacja Pracowni­ związek pozostał organizacją ków Handlu (CNTC), Narodowa klasy robotniczej. Odrzucił poli­ Konfederacja Pracowników In­ tykę „pokoju klasowego” i wal­ stytucji Kredytowych (CONTEC), czył o sprawy robotnicze, prze­ Narodowa Federacja Pracowni­ ciw kredytom wojskowym. Źwią- ków Żeglugi (FNTM). Pierwsze zek sprzeciwiał się przyłączeniu trzy organizacje należą do Ogól- się Bułgarii do którejkolwiek ze noamerykańskiej Regionalnej Or­ stron walczących. Powszechny ganizacji MKWZZ (ORIT). Naro­ Związek Zawodowy Robotników dowa Konfederacja Pracowni­ utrzymywał bliskie kontakty z ków Instytucji Kredytowych Komunistyczną Partią Bułgarii, (CONTEC) jest autonomiczna. powstałą w maju 1919 r. W cza­ Bridges Harry — postępowy, sach dyktatury monarchistycz- amerykański przywódca związko­ nej, która ustaliła się w 1923 ro­ wy, przewodniczący Związku Za­ ku, związki zawodowe wraz z wodowego Robotników Portowych innymi organizacjami postępowy­ i Transportowych Zachodniego mi zostały rozwiązane. W 1926 Wybrzeża USA. Bridges i jego roku powstały na miejsce ORPS związek są od dawna celem ata­ Niezależne Robotnicze Związki ków reakcji i prawicowych przy­ Zawodowe. Jednakże po przewro­ wódców związkowych z AFL— cie wojskowym w maju 1934 ro­ CIO. ku i te związki zawodowe zostały Bułgarskie związki zawodowe zlikwidowane, a rząd wojskowo- — Rewolucyjne związki zawodo­ -faszystowskiej kliki stworzył w we zaczęły powstawać w Buł­ 1935 roku Bułgarski Związek Ro­ garii w 1904 roku, kiedy to pod botniczy, do którego robotnicy wpływem lewego skrzydła socjal­ zmuszeni byli się zapisywać. demokratycznej partii stworzono W okresie władzy reakcji fa­ Powszechny Związek Zawodowy szystowskiej (1934—1944) ruch Robotników (ORPS). Charaktery­ zawodowy nie posiadał legalnego styczną cechą rozwoju ruchu za­ rewolucyjnego ośrodka. Dlatego wodowego w Bułgarii była jego partia komunistyczna powołała rewolucyjność; organizacje związ­ specjalną komisję, której zada­ kowe powstawały i rozwijały się niem było kierowanie nielegalną pod kierownictwem marksistow­ skiej partii klasy robotniczej i pod działalnością rewolucyjnych dzia­ silnym wpływem rosyjskiego ru­ łaczy robotniczych w ówczesnych chu rewolucyjnego. rządowych związkach zawodo­ Powszechny Związek Zawodo­ wych. wy Robotników walczył o spra­ Właśnie z członków tejże ko­ wy ludzi pracy, a jego wpływy misji powstał po wyzwoleniu Buł­ Bułgarskie związki zawodowe 39 garii przez Armię Radziecką je- ludzi pracy, która pod kierownic­ sienią 1944 roku Tymczasowy twem Komunistycznej Partii Buł­ Centralny Komitet Powszechnego garii skierowuje całą swoją roz­ Związku Zawodowego Robotni­ ległą działalność na zbudowanie ków (ORPS), który od razu zaczął socjalizmu i komunizmu w kra­ organizować rewolucyjne, demo­ ju, utrwalenie międzynarodowej kratyczne związki zawodowe. solidarności ludzi pracy, stworze­ Główną, uwagę zwrócił komitet nie jedności związkowej na ca­ na zorganizowanie związków w łym świecie, zapewnienie trwa­ podstawowych gałęziach przemy­ łego pokoju między narodami. słu oraz przygotowanie ogólno­ Bułgarskie związki zawodowe krajowej konferencji związko­ zorganizowane są według zasady wej. Już z końcem 1944 roku ist­ produkcyjnej. Członkiem organi­ niały w Bułgarii 22 związki za­ zacji związkowej może zostać wodowe, które zrzeszały około każdy robotnik i pracownik u- 200 000 członków. Do pierwszych mysłowy bez względu na przy­ związków zawodowych stworzo­ należność polityczną, narodo­ nych po wojnie należały związki wość, płeć i wyznanie. pracowników przemysłu tytonio­ Najwyższym organem związ­ wego i przemysłu włókienniczego. ków zawodowych jest zjazd, któ­ W marcu 1945 roku odbył się ry odbywa się co 4 lata. Zjazd w Sofii konstytucyjny zjazd Po­ wybiera Centralną Radę Związ­ wszechnego Związku Zawodowe­ ków Zawodowych i komisję re­ go Robotników. Związki zawodo­ wizyjną. Najwyższymi organami we aktywnie włączyły się do pra­ związków branżowych są zjazdy cy w życiu gospodarczym i poli­ krajowe, które odbywają się co tycznym ludowo-demokratycznej dwa lata. Bułgarii. Pod kierownictwem 1 stycznia 1962 roku bułgar­ partii komunistycznej, korzysta­ skie związki liczyły 1 500 000 jąc z doświadczeń radzieckich członków, zrzeszonych w 13 związków zawodowych, organizo­ związkach branżowych (wobec wały w całym kraju współzawod­ 737 000 członków w roku 1954). nictwo pracy o zwiększenie wy­ 37 procent ogólnej liczby osób dajności pracy, oszczędność su­ zrzeszonych w związkach to ko­ rowców. Związki zawodowe wnio­ biety. W 1962 roku w związkach sły duży wkład w dzieło socjali­ zawodowych działało ponad stycznej przebudowy gospodarki 400 000 aktywistów. Organ pra­ bułgarskiej i realizacji planów sowy Centralnej Rady Bułgarii — gospodarczych. dziennik „Trud”. Bułgarskie Obecnie związki zawodowe związki zawodowe są członkiem Bułgarskiej Republiki Ludowej Światowej Federacji Związków to jednolita, masowa organizacja Zawodowych. 40 Campos Juan

C Campos Juan — wiceprzewod­ Cejlońska Federacja Pracy niczący Zjednoczonej Centrali (CFL) — organizacja związkowa Pracujących Chile (CUTCh). pozostająca pod wpływem Cej- Casadei Giuseppe — postępowy lońskiej Socjalistycznej Partii włoski działacz związkowy, były Rewolucyjnej. Zrzesza robotni­ sekretarz Światowej Federacji ków plantacji, kolejarzy, robot­ Związków Zawodowych, przedsta­ ników pracujących w przemyśle wiciel Włoskiej Powszechnej Kon­ olejarskim, a także urzędników federacji Pracy (CGIL). instytucji publicznych. Federacja Cechowa zasada budownictwa prowadzi politykę kompromisów związkowego — reakcyjna zasa­ z pracodawcami i odmawia współ­ da budowania (organizowania) pracy z innymi organizacjami ruchu zawodowego. Cechowe or­ związkowymi (patrz Cejlońskie ganizacje związkowe zrzeszają związki zawodowe). robotników wykwalifikowanych Cejlońska Federacja Związków określonej wąskiej specjalności, Zawodowych (CTUF) — najwięk­ bez względu na to, w jakiej fa­ sza organizacja związkowa w bryce są zatrudnieni. Zasada ce­ kraju, członek SFZZ. Decydują­ chowa rozbija jedność ruchu za­ cy wpływ mają w niej siły po­ wodowego. Przeciwstawia robot­ stępowe. Federacja jest dobrze ników kwalifikowanych, z któ­ zorganizowana i kieruje więk­ rych w krajach kapitalistycznych szością walk robotniczych Cej­ rodzi się tzw. arystokracja ro­ lonu o poprawę warunków ma­ botnicza, szerokim masom mniej terialnych i socjalnych, o całko­ kwalifikowanych i niewykwalifi­ witą niezależność kraju. W 1961 r. kowanych robotników, których federacja liczyła ponad 110 tys. początkowo do związków cecho­ członków (patrz Cejlońskie związ­ wych nie przyjmowano w ogóle. ki zawodowe). Realizowanie cechowej zasady Cejloński Kongres Demokra­ często sprawia, że robotnicy tej tyczny (CDC) — centrala związ­ samej fabryki, ale różnych za­ kowa, zrzeszająca około 150 000 wodów, są członkami różnych or­ ludzi pracy zatrudnionych głów­ ganizacji związkowych. Typowy­ nie na plantacjach. Część kie­ mi krajami o ruchu zawodowym rownictwa kongresu stoi wyraź­ organizowanym według zasady nie na pozycjach reformistycz- cechowej są Stany Zjednoczone nych, druga część o poglądach Ameryki Północnej i Wielka Bry­ lewicowych dąży do jedności tania. Przeciwieństwem cechowej działania z Cejlońską Federacją zasady organizacji związków za­ Związków Zawodowych (CTUF) wodowych jest zasada produk­ i do połączenia obu centrali. CDC cyjna. jest sekcją wchodzącą w skład Cejlońskie związki zawodowe 41

Cejlońskiego Kongresu Robotni­ okresie powstał Ogólnocejloński czego (CWC). Kongres Związków Zawodowych. Cejloński Kongres Robotniczy W niedługim jednak czasie udało (CWC) — zrzesza ponad 300 000 się rządowi skorumpować jego robotników zatrudnionych na kierownictwo, tak że ruch zawo­ plantacjach. Spełnia w ruchu dowy zamienił się w organiza­ zawodowym Cejlonu rolę reak­ cyjną przybudówkę pracodaw­ cyjną. Jest członkiem Między­ ców. Ponieważ najbardziej bojo­ narodowej Konfederacji Wol­ wymi robotnikami w kraju byli nych Związków Zawodowych Hindusi, koła rządzące przekształ­ (MKWZZ) (patrz Cejlońskie ciły związki zawodowe w instru­ związki zawodowe). ment wszechstronnej dyskrymi­ Cejlońskie związki zawodowe — nacji skierowanej przeciw Hin­ Na podstawie tzw. „ustawy o nie­ dusom. Dlatego też postępowi zależności” z 1947 roku Cejlon działacze związkowi walkę ro­ stał się, od lutego 1948 roku, botników skierowali nie tylko samodzielnym państwem w ra­ na wysuwanie żądań ekonomicz­ mach Brytyjskiej Wspólnoty Na­ nych, lepszych warunków płacy rodów. W rezultacie wieloletnie­ i pracy, lecz także walczyli prze­ go wyzysku kolonialnego Cejlon ciw dyskryminacji rasowej. pozostał krajem rolniczym. Go­ W 1940 roku powstała Cejloń- spodarka Cejlonu jest opanowana ska Federacja Związków Zawo­ przez kapitał brytyjski. dowych (CTUF). Dopiero wtedy Stopa życiowa mieszkańców zaczęła się właściwie zorganizo­ Cejlonu jest bardzo niska. Klasa wana walka klasy robotniczej, robotnicza stanowi nieznaczny pod postępowym kierownictwem. ułamek ogólnej liczby mieszkań­ Federacja była bodaj pierwszą ców. Walką cejlońskich ludzi organizacją związkową, która na­ pracy o ich prawa, o postęp spo­ kreśliła sobie prawdziwie postę­ łeczny kieruje Komunistyczna powe cele i zadania. Partia Cejlonu powstała w latach Cejlońska Federacja Związków drugiej wojny światowej. W kra­ Zawodowych stała się członkiem ju rozwija się ruch związkowy. Światowej Federacji Związków Ruch zawodowy na Cejlonie Zawodowych i realizowała poli­ zaczął się rozwijać w latach tykę ŚFZZ we własnym kraju. dwudziestych obecnego stulecia. Pierwszy strajk wybuchł w ro­ Dążyła wytrwale do zjednocze­ ku 1927 wśród pracowników por­ nia wszystkich pracujących Cej­ towych w Kolombo, urzędników lonu i stała na czele antyimperia- przedsiębiorstw państwowych, listycznych walk. Mimo wysiłku pracowników transportu. Straj­ Cejlońskiej Federacji Związków kujący żądali podwyżki płac i po­ Zawodowych, jednak ruch związ­ prawy warunków pracy. W tym kowy na Cejlonie jest bardzo 42 Centrala związkowa rozproszony. Każda partia poli­ kierownictwie przeważają siły tyczna ma tutaj swoją organiza­ postępowe. SOBSI prowadzi po­ cję związkową, a ich akcje w litykę jedności narodowej, a w większości przypadków nie są okresie wielkich walk politycz­ koordynowane. W ruchu związ­ nych i gospodarczych przewodzi kowym najpoważniejszą rolę od­ umiejętnie masom pracującym. grywa jednak Cejlońska Fede­ Głównym jej celem jest zjedno­ racja Związków Zawodowych czenie wszystkich ludzi pracy i (CTUF). Wśród pozostałych or­ wszystkich warstw ludności w ganizacji związkowych dużą rolę walce o utrzymanie niezależności odgrywają Cejlońska Federacja kraju, przeciw ingerencji innych Pracy (CFL) oraz Cejloński Kon­ państw w sprawy wewnętrzne gres Robotniczy (CWC). Brak Indonezji oraz o poprawę mate­ jedności w ruchu zawodowym rialnej sytuacji ludzi pracy. jest przyczyną niektórych niepo­ SOBSI, podobnie jak i inne wodzeń robotników w ich walce organizacje związkowe w kraju, o słuszne żądania. wypowiedziała się za polityką Centrala związkowa — zrze­ rządu narodowego Indonezji, u- szenie związków zawodowych dziela mu pomocy w przezwy­ różnych gałęzi w danym kraju ciężaniu trudności gospodarczych, (krajowa centrala związkowa) wspiera jego politykę pozytyw­ albo zrzeszenie organizacji związ­ nej neutralności zmierzającą do kowych różnych krajów (między­ utrzymania światowego pokoju. narodowa centrala związkowa). SOBSI zdobyła sobie ogromny Krajową centralą jest np. Po­ autorytet i uznanie zarówno na­ wszechna Konfederacja Pracy rodu jak i rządu. W okresie przej­ we Francji (CGT), Amerykańska mowania holenderskich przedsię­ Federacja Pracy — Kongres Prze­ biorstw ujawniła się jako orga­ mysłowych Związków Zawodo­ nizacja zarówno bojowa, jak i wych w USA (AFL—CIO), Re­ rozważna, broniąca interesów kraju. W ostatnich latach SOBSI wolucyjny Ruch Zawodowy Cze­ dąży do tego, aby na czele na­ chosłowacji (ROH) itd. Najwięk­ rodowych przedsiębiorstw posta­ szą międzynarodową centralą wiono ludzi godnych zaufania związkową jest Światowa Fede­ oraz aby robotnicy współgospo­ racja Związków Zawodowych. darzyli zakładami pracy. Centralna Organizacja Indone­ Na odcinku gospodarczym zyjskich Związków Zawodowych SOBSI wysunęła następujące po­ (SOBSI) — największa i najważ­ stulaty: niejsza centrala związkowa w In­ — zwiększenie produkcji środ­ donezji. W 1960 roku zrzeszała ków spożycia i artykułów kon­ 2,6 min pracujących. Jest orga­ sumpcyjnych (głównie ryżu); nizacją członkowską SFZZ. W — polepszenie transportu; Chilijskie związki zawodowe 43

— przeprowadzenie wielkich ty wykonawcze wybierane na prac nawadniających w rolnic­ zjazdach związkowych. W po­ twie; szczególnych okręgach SAK ma — podniesienie produkcji i wy­ swoje lokalne organy ogólno­ dajności pracy zarówno w sek­ związkowe. Branżowe związki za­ torze państwowym, jak i w pry­ wodowe mają także swoje orga­ watnym; nizacje w okręgach i w miastach. — stabilizacja cen; W zakładach pracy działają je­ — podwyższenie płac; dynie mężowie zaufania (patrz — prowadzenie walki przeciw Fińskie związki zawodowe). redukcjom. CFL — patrz Kanadyjska Fe­ SOBSI utrzymuje przyjaciel­ deracja Pracy. skie kontakty z wszystkimi kra­ CFTC — patrz Francuska Kon­ jami obozu socjalistycznego i federacja Chrześcijańskich Pra­ dąży do nawiązania stosunków cowników. z organizacjami związkowymi CGIL — patrz Włoska Po­ wszystkich krajów, szczególnie wszechna Konfederacja Pracy. krajów azjatyckich i Dalekiego CGT — patrz Powszechna Kon­ Wschodu (patrz Indonezyjskie federacja Pracy. związki zawodowe). Chilijskie związki zawodowe — Centralne Zrzeszenie Związków Ruch związkowy zaczął się or­ Zawodowych Finlandii (SAK) — ganizować w Chile na początku największa centrala związkowa w XX wieku. W 1909 roku powsta­ Finlandii. Została założona w 1930 ła Wielka Federacja Robotnicza roku, zrzesza około 250 000 człon­ w Chile. W 1919 roku lewe ugru­ ków. Zrzeszenie było organi­ powanie tej organizacji postano­ zacją członkowską ŚFZZ, ale wy­ wiło zwołać zjazd, na którym po­ stąpiło z niej w 1957 roku i przy­ wstała Robotnicza Federacja Chi­ stąpiło do MKWZZ. Utrzymuje le, która stała się ogólnokrajową przyjazne stosunki ze związkami centralą proletariatu chilijskiego. zawodowymi krajów socjalistycz­ W trzy lata później Federacja nych. przyłączyła się do Czerwonej Najwyższą instancją SAK jest Międzynarodówki Związkowej — zjazęl, zbierający się raz na Profin ternu. pięć lat. Kierowniczymi organa­ W 1930 roku powstała Konfe­ mi SAK, między zjazdami, są deracja Pracy Chile, która zjed­ prezydium i sekretariat. Związki noczyła związki zawodowe, re­ zawodowe są budowane na zasa­ prezentujące różne nurty ruchu dzie cechowej. Siły postępowe związkowego; później do Konfe­ w niektórych związkach zawo­ deracji wstąpiła również Robot­ dowych usiłują wprowadzić za­ nicza Federacja Chile. Konfede­ sadę produkcyjną. Na czele zwią­ racja Pracy Chile była jedną z zków zawodowych stoją komite­ tych organizacji związkowych, z 44 Chilijskie związki zawodowe których inicjatywy powstała w strajku w 1955 roku, w którym 1938 roku Konfederacja Pracy wzięło udział 1,2 min osób, aresz­ Ameryki Łacińskiej (CTAL). towani przywódcy CUTCh zostali Konfederacja Pracy Chile or­ po kilku miesiącach zesłani do ganizowała duże akcje w spra­ obozu koncentracyjnego. Jednak­ wie poprawy warunków socjal­ że wspólne wystąpienia ludzi nych i łączyła te wystąpienia z pracy pod kierownictwem CUTCh, walką o narodową niezależność przy współudziale innych orga­ kraju. W 1948 roku rząd Gonza- nizacji demokratycznych, zmusi­ leza Videly zakazał działalności ły rząd do zwolnienia areszto­ wszystkich organizacji postępo­ wanych i do unieważnienia anty- wych, a więc i Konfederacji. ludowej i antyrobotniczej „usta­ W 1947 roku została przy po­ wy o ochronie demokracji”. mocy amerykańskich związków Dużym wydarzeniem w dzia­ zawodowych powołana Federacja łalności CUTCh był II zjazd zwo­ Robotników Chilijskich, na któ­ łany w grudniu 1959 roku, który rej czele stali prawicowi przy­ uchwalił program żądań w spra­ wódcy. wie podwyżki płac, poprawy so­ W 1953 roku na ogólnokrajo­ cjalnego zabezpieczenia i wpro­ wym zjeździe związków zawodo­ wadzenia prawodawstwa pracow­ wych Chile została stworzona po­ niczego. Zjazd wypowiedział się stępowa organizacja związkowa jednomyślnie za reformą rolną Zjednoczona Centrala Pracują­ i przeciw oddawaniu przedsię­ cych Chile (CUTCh). Wkrótce biorstw państwowych prywatnym CUTCh stała się największą i naj­ kapitalistom. Zjazd wypowiedział silniejszą centralą związkową, ja­ się za stworzeniem jednolitej, ka kiedykolwiek istniała w tym kontynentalnej organizacji związ­ kraju. Cieszy się dużym uzna­ kowej w Ameryce Łacińskiej i niem również i wśród nie zorga­ wysunął wniosek o powołaniu nizowanych ludzi pracy. przygotowawczego komitetu ko­ CUTCh jest przekonywającym ordynacyjnego. Zjazd wypowie­ wzorem jedności mas pracujących dział się za powszechnym roz­ również i dla pozostałych orga­ nizacji związkowych Ameryki brojeniem, nawiązaniem dyplo­ Łacińskiej. Chociaż znajdują się matycznych i handlowych stosun­ tam ludzie o różnych przekona­ ków z wszystkimi krajami, po­ niach politycznych (komuniści, tępił imperialistyczną politykę socjaliści, radykałowie, anarchi­ USA. Zjazd postanowił ponow­ ści, chrześcijańscy demokraci), nie, że CUTCh pozostanie auto­ walczą zawsze wspólnie o inte­ nomiczną centralą związkową, resy ludzi pracy. ale będzie współpracowała z W latach 1955—1957 przetrzy­ wszystkimi organizacjami związ­ mała CUTCh ciężką próbę. Po kowymi na świecie. Chińskie związki zawodowe 45

Mimo istnienia jednolitej cen­ obecnych 250 delegatów, było trali związkowej — CUTCh, chi­ rezultatem wieloletnich usiło­ lijski ruch zawodowy jest jesz­ wań adenauerowskiej reakcyjnej cze bardzo rozproszony. Znaczna Unii Chrześcijańsko-Demokraty- część ludzi pracy nie jest zorga­ cznej (CDU), zmierzających do nizowana w związkach zawodo­ rozbicia jednolitego ruchu zawo­ wych. W 1960 r. około 110 ty­ dowego w Niemczech Zachodnich. sięcy ro.botników należało do au­ Liczebnie i znaczeniem CGD jest tonomicznych organizacji związ­ jednak organizacją niewielkiej kowych. Największym autono­ wagi. W 1960 roku związek ten micznym związkiem zawodowym liczył 80—100 tysięcy osób. Za­ jest Konfederacja Marynarzy sadniczą bazą działania CGD jest (COMACh), która wystąpiła z Zagłębie Saary. CGD jest organi­ CUTCh. W Chile istnieje jeszcze zacją członkowską Międzynaro­ rozłamowa centrala związkowa — dowej Konfederacji Chrześcijań­ Narodowa Konfederacja Pracy skich Związków Zawodowych. Chile (CNTCh), która jest człon­ Chińskie związki zawodowe — kiem Ogólnoamerykańskiej Re­ Chińska Republika Ludowa po­ gionalnej Organizacji MKWZZ wstała 1 października 1949 roku, (ORIT). w wyniku zwycięstwa rewolucji Reakcja wytrwale dąży do roz­ chińskiej. bicia jedności związkowej, finan­ Chińskie związki zawodowe suje rozłamowe grupy wchodzące powstały po I wojnie światowej. w skład ORIT, przekupuje przy­ Działały one pod kierownictwem wódców związkowych, wysyła ich Komunistycznej Partii Chin, za­ na „szkolenie” do USA i organi­ łożonej w 1921 r. KP Chin za­ zuje antykomunistyczne kampa­ wsze poświęcała wiele uwagi ru­ nie. Intensywną działalność roz­ chowi zawodowemu i otaczała go łamową rozwija również kościół. opieką. Wkrótce po konstytucyj­ Na czele walki chilijskich mas nym zjeździe KP Chin postano­ pracujących o poprawę warun­ wiono stworzyć organizacyjny ków życia, przeciw hegemonii ośrodek chińskiego ruchu zawo­ monopoli USA stoi Komunistycz­ dowego — Chiński Sekretariat na Partia Chile założona w 1922 Związków Zawodowych. roku (patrz Ameryka Łacińska. Z inicjatywy Chińskiego Sekre­ Związki zawodowe, Zjednoczona tariatu Związków Zawodowych Centrala Pracujących Chile). odbył się w maju 1922 roku w Chrześcijański Ruch Zawodo­ Kantonie I Ogólnochiński Zjazd wy Niemiec (CGD) — rozłamowa Związków Zawodowych, w któ­ organizacja w Niemieckiej Repu­ rym wzięło udział 162 dele­ blice Federalnej. Powstanie CGD gatów reprezentujących ponad w październiku 1955 r. na zjeź- 200 000 zorganizowanych robot­ dzie w Essen, na którym było ników chińskich, zrzeszonych w 46 Chińskie związki zawodowe ponad 100 związkach zawodo­ Jednakże ani terror, ani repre­ wych 12 miast. Zjazd przebiegał sje nie mogły powstrzymać roz­ pod hasłami walki przeciw im­ woju ruchu zawodowego. Na II perializmowi, o ośmiogodzinny Ogólnochińskim Zjeździe Związ­ dzień pracy i poparcie ruchu ków Zawodowych w Kantonie w strajkowego. Chiński Sekretariat maju 1925 roku reprezentowa­ Związków Zawodowych został nych było już 165 związków, któ­ uznany za ośrodek jednoczący re zrzeszały 540 000 członków. związki zawodowe całych Chin, Zjazd powołał Ogólnochińską Fe­ aż do czasu kiedy zostanie po­ derację Związków Zawodowych wołana ogólnokrajowa centrala 1 uchwalił, aby klasa robotnicza związkowa. wraz z chłopstwem i innymi si­ Pod wpływem Wielkiej Socja­ łami rewolucyjnymi wzięły udział listycznej Rewolucji Październi­ w pierwszych szeregach walki kowej zrodził się w Chinach po­ przeciw imperializmowi i feuda- tężny, masowy ruch robotniczy, lizmowi. Jednocześnie zjazd pod­ który miał charakter wybitnie jął uchwałę o wstąpieniu Ogól- antyimperialistyczny. Coraz to nochińskiej Federacji Związków wybuchały strajki w przedsię­ Zawodowych (ACFTU) do Czer­ biorstwach należących do zagra­ wonej Międzynarodówki Związ­ nicznego kapitału. Przykładem kowej. stał się historyczny strajk ma­ Na III Ogólnochiński Zjazd rynarzy w Hongkongu w 1922 ro­ Związków Zawodowych w maju ku, który wywołał silną akcję so­ 1926 roku w Kantonie przybyło lidarnościową wśród organizacji 502 delegatów, reprezentujących robotniczych całych Chin i nadał 699 związków zawodowych, zrze­ ogromny rozmach ruchowi robot­ szających 1 241 000 ludzi pracy. niczemu i związkowemu. Zjazd podkreślił, że w chwili o- Pod kierownictwem KP Chin becnej najważniejszym zadaniem ruch zawodowy w kraju od sa­ całej klasy robotniczej i jej or­ mego początku wstąpił na drogę ganizacji związkowych jest udzie­ walki klasowej. Prawo do two­ lenie pomocy Ludowej Armii Re­ rzenia organizacji związkowych wolucyjnej w jej marszu na Pół­ musieli chińscy robotnicy zdoby­ noc. wać w ciężkiej walce. Do naj­ IV Ogólnochiński Zjazd Związ­ większych akcji bojowych w o- ków Zawodowych w czerwcu bronie praw związkowych nale­ 1927 roku w Chan-kchou, na żał strajk kolejarzy na trasie Pe­ którym było reprezentowanych kin — Chan-kchou w 1923 roku. 2 800 000 związkowców, potępił Oddziały wojskowe zamordowały Czang-Kai-szeka i wezwał ludzi dziesiątki robotników, kilkaset pracy do kontynuowania walki. osób zraniono, a setki aktywistów W listopadzie 1929 roku odbył się aresztowano i uwięziono. nielegalnie V Ogólnochiński Zjazd Chińskie związki zawodowe 47

Związków Zawodowych w Szan­ botniczej i pozostałych ludzi pra­ ghaju. cy na bazie rozwoju produkcji, Na konstytucyjnym zjeździe socjalistyczne uprzemysłowienie i ŚFZZ w zimie 1945 roku w Pa­ zbudowanie w Chinach socjali­ ryżu uczestniczyła delegacja re­ zmu. prezentująca związki zawodowe W walce o realizację i prze­ całych Chin. kroczenie zadań pierwszego pię­ W sierpniu 1948 roku, na rok cioletniego planu rozwoju gospo­ przed ostatecznym zwycięstwem darki narodowej (1953—1957) ludu chińskiego w walce wyzwo­ związki zawodowe mobilizowały leńczej, -odbył się w Charbinie ludzi pracy do szerokiego udzia­ VI Ogólnochiński Zjazd Związ­ łu w socjalistycznym współza­ ków Zawodowych. Zjazd uchwa­ wodnictwie pracy. W 1953 roku lił, że aktualnym najważniejszym rozwinęły one szeroką kampanię zadaniem klasy robotniczej Chin pod hasłem „Frontem do produk­ jest umocnienie solidarności ro­ cji”. W latach 1954—1955 związ­ botniczej i powiązanie się z wszy­ ki organizowały współzawodnic­ stkimi warstwami narodu w wal­ two, którego główną treścią było ce o zrzucenie jarzma imperia­ podniesienie poziomu techniki, lizmu amerykańskiego i jego doskonalenie jej, rozwijanie i wspólników — reakcyjnej kliki rozpowszechnianie najlepszych kuomintangowskiej — i stworze­ doświadczeń ruchu racjonalizato­ nie Chińskiej Republiki Ludowej. rów. W 1956 roku na apel KP W 1950 r. wydano w Chinach Chin: „Więcej, szybciej, lepiej i ustawę o związkach zawodowych. oszczędniej!” rozwinął się pod W maju 1953 roku odbył się w kierownictwem związków zawo­ Pekinie VII Ogólnochiński Zjazd dowych potężny ruch współza­ Związków Zawodowych — pierw­ wodnictwa pracy. szy w wolnej Chińskiej Republi­ W grudniu 1957 roku odbył się ce Ludowej. Brało w nim udział VIII Ogólnochiński Zjazd Związ­ 830 delegatów, którzy reprezen­ ków Zawodowych, który określił towali 10 200 090 członków. Zjazd główne zadania organizacji związ­ uchwalił, że najważniejszymi za­ kowych w dalszej budowie socja­ daniami związków zawodowych lizmu, w realizacji drugiego pla­ w okresie odbudowy kraju są: nu pięcioletniego (1958—1962). stałe pogłębianie świadomości po­ Zjazd zajmował się m. in. pro­ litycznej ludzi pracy, umacnianie blemami udziału ludzi pracy w sojuszu robotniczo-chłopskiego, zarządzaniu produkcją i podkre­ jednoczenie wszystkich warstw ślił celowość systemu zebrań narodu do walki o wykonanie (konferencji) przedstawicieli ro­ planów gospodarki narodowej, botników i pracowników, który stałe podnoszenie materialnego i został wprowadzony w życie po kulturalnego poziomu klasy ro­ VII zjeździe KP Chin (1956). 48 CISL

Ogólnochińska Federacja Związ­ pracy. Dopiero po roku 1943 za­ ków Zawodowych, która w 1960 r. częły powstawać związki zawo­ zrzeszała ponad 20 min członków, dowe. Po 1948 roku, kiedy zmie­ jest obecnie jedyną centralą niła się polityka rządu, rozpoczę­ związkową w Chinach. Jest człon­ ły się ataki na ruch zawodowy kiem ŚFZZ (patrz Ogólnochińska i próbowano ograniczać ustawę Federacja Związków Zawodo­ z 1943 roku. Stopniowo zostały wych). uchylone podstawowe prawa ro­ CISL — patrz Włoska Konfe­ botników: prawo do strajku, za­ deracja Pracowniczych Związków wierania układów zbiorowych Zawodowych. i inne. CISNĄŁ — patrz Włoska Kon­ W Costa Rice istnieją trzy cen­ federacja Pracowniczych Narodo­ trale związkowe: „Rerum Nova- wych Związków Zawodowych. rum” (CCT), która jest członkiem Citrine Walter sir — były czo­ Ogólnoamerykańskiej Regionalnej łowy przedstawiciel Kongresu Organizacji MKWZZ, Narodowa Związków Zawodowych Wielkiej Konfederacja Pracy (CNT) — nie­ Brytanii (TUC), pierwszy prze­ zależna centrala — i Powszechna wodniczący SFZZ. Konfederacja Pracy Costa Rici CLC — patrz Kanadyjski Kon­ (CGTC), która jest członkiem gres Pracy. Konfederacji Pracy Ameryki Ła­ cińskiej (CTAL). Powszechna CNV — patrz Holenderskie Konfederacja Pracy Costa Rici związki zawodowe. dąży do zjednoczenia ruchu za­ Cool August — wiceprzewodni­ wodowego w Costa Rice, ale pra­ czący Międzynarodowej Konfede­ wicowe kierownictwo wymienio­ racji Chrześcijańskich Związków nych wyżej dwóch central ad- Zawodowych (MKChZZ), przed­ rzuca wszelkie propozycje współ­ stawiciel Konfederacji Chrześci­ działania (patrz Konfederacja jańskich Związków Zawodowych Pracy Ameryki Łacińskiej). Belgii (CSC). Cousins Frank — sekretarz ge­ Costa Rica. Kostarikańskie neralny Związku Zawodowego związki zawodowe — Costa Rica Pracowników Transportu i Ro­ jest zacofanym krajem rolniczym. botników Niewykwalifikowanych, Gospodarka Costa Rici, tej małej największego związku zawodowe­ południowoamerykańskiej repu­ go w Wielkiej Brytanii. bliki jest opanowana w znacznym CTAL — patrz Konfederacja stopniu przez monopole USA. Pracy Ameryki Łacińskiej. W Costa Rice dopiero od roku CTCR — patrz Konfederacja 1943 istnieje ustawa regulująca Związków Zawodowych Rewolu­ stosunki między pracodawcami cyjnej Kuby. i pracownikami najemnymi. Daw­ CUTCh — patrz Zjednoczona niej nie istniało żadne prawo Centrala Pracujących Chile. Czechosłowackie związki zawodowe 49

Cypryjska Federacja Tureckich cja Tureckich Związków Zawodo­ Związków Zawodowych — patrz wych. Cypryjskie związki zawodowe. Rosnące wpływy i pozytywne Cypryjskie związki zawodowe efekty, jakie osiągnęła klasa ro­ — Po wieloletnich kolonialnych botnicza jednocząca się pod kie­ rządach brytyjskich dnia 18 sierp­ rownictwem Ogólnocypryjskiej nia 1960 roku Cypr został prokla­ Federacji Pracy, wywołały gwał­ mowany republiką. towną reakcję wrogów ludzi Wskutek kolonialnego wyzysku pracy. Rozpętali oni kampanię kraju sytuacja ludzi pracy jest terroru i zastraszenia sił po­ bardzo -ciężka, gospodarka kraju stępowych w ruchu zawodowym. zacofana. Według danych sta­ Reakcyjne bandy napadały na tystycznych w 1960 roku było na siedziby organizacji związkowych. Cyprze około 12 000 osób częścio­ W 1952 roku zostali zamor­ wo lub całkowicie bezrobotnych, dowani dwaj działacze związ­ co stanowiło w przybliżeniu 5 kowi. Na terror odpowiedziała proc. ludności pracowniczej. Ogólnocypryjska Federacja Pracy W warunkach twardego reżi­ wezwaniem do strajku general­ mu kolonialnego ruch zawodowy nego w dniach 22 i 23 stycznia na Cyprze w latach przedwojen­ 1958 roku, w którym wzięło udział nych praktycznie nie istniał. ponad 50 000 pracowników. Pro­ W roku 1939 liczba osób zorga­ cesu jedności działania nie potra­ nizowanych w związkach zawo­ fiła reakcja zahamować. Na bazie dowych nie przekraczała 2000. wspólnego programu żądań ludzi W trudnych politycznych i gospo­ pracy, zorganizowanych we wszy­ darczych warunkach lat powojen­ stkich centralach związkowych, nych wśród ludzi pracy wzmo­ uzyskano częściową podwyżkę gły się dążenia do zjednoczenia płac i ustawę o ubezpieczeniu swych sił, co przejawiło się w roz­ społecznym (patrz Ogólnocypryj­ woju ruchu zawodowego. ska Federacja Pracy, Konfedera­ Obecnie w kraju należy do cja Robotników Cypru). związków zawodowych około Czechosłowackie związki zawo­ 50 000 członków. Największą rolę dowe (ROH) — Szybki rozwój go­ w życiu związkowym na Cyprze spodarczy Czechosłowacji umożli­ odgrywa Ogólnocypryjska Fede­ wił szybką socjalistyczną przebu­ racja Pracy, która jest członkiem dowę kraju przy pomocy państw ŚFZZ. Prócz tej centrali istnieją obozu socjalistycznego i w ścisłej tam jeszcze: Konfederacja Ro­ z nimi współpracy. Czechosłowac­ botników Cypru, należąca do ka Republika Socjalistyczna już MKWZZ, Ogólnocypryjska Fede­ w 1960 roku należała do rzędu racja Niezależnych Związków Za­ 10 najbardziej przemysłowo roz­ wodowych i Cypryjska Federa­ winiętych krajów na świecie.

4 — A B C 50 Czechosłowackie związki zawód owe

Kierowniczą siłą polityczną kaz organizowania strajków i sto­ w Czechosłowackiej Republice warzyszeń zapomogowych i umoż­ Socjalistycznej jest Komunistycz­ liwiła tworzenie organizacji na Partia Czechosłowacji (KPCz). związkowych. Liczba organizacji Pod jej kierownictwem zbudo­ związkowych szybko rosła. wano w republice socjalizm. Pod koniec XIX w. stowarzy­ Wiele wskaźników dotyczących szenia zawodowe zaczęły organi­ rozwoju gospodarki, kultury i sto­ zować okręgowe i ogólnokrajowe py życiowej w CSRS świadczy zjazdy według gałęzi przemysłu, o tym, że prześcignęła niektóre a w 1893 roku powstała na ogól­ wysoko rozwinięte kraje kapita­ nozwiązkowym zjeździe w Wied­ listyczne i obecnie jest jednym niu Centrala Związkowa dla z przodujących państw na świę­ Austro-Węgier. cie. Ruch zawodowy był przez dłu­ Najbardziej masową organiza­ gi okres ściśle powiązany z partią cją ludzi pracy w Czechosłowacji socjaldemokratyczną. Związki za­ jest Rewolucyjny Ruch Związko­ wodowe Czech i Słowacji wy (ROH), zrzeszający ponad 4,5 w pierwszym okresie były częścią min członków. ruchu zawodowego Austro-Wę­ Początki ruchu zawodowego w gier. Jednakże w rezultacie na­ Czechosłowacji sięgają okresu, cjonalistycznej polityki sił re- kiedy Czechy i Słowacja były formistycznych w końcu XIX w. częścią Monarchii Austro-Węgier­ nastąpił rozłam w ruchu zawo­ skiej. Proletariat czeski i słowacki dowym. W dążeniu do nieza­ podlegał wtedy bezwzględnemu leżności od centrali wiedeńskiej uciskowi politycznemu, społeczne­ powstało w 1897 roku w Pra­ mu i narodowemu. dze Czechosłowackie Zrzeszenie Pierwszymi przejawami zorga­ Związkowe, a w dwa lata później nizowanego ruchu robotniczego powstały również niezależne były stowarzyszenia zapomogowe związki zawodowe w Słowacji. (kasy pomocy). Powstawały na Historyczną datą w dziejach początku XIX w., głównie wśród czechosłowackiego ruchu robotni­ robotników zatrudnionych w prze­ czego był dzień założenia Komu­ myśle włókienniczym. Stowarzy­ nistycznej Partii Czechosłowacji szenia zapomogowe miały cha­ — maj 1921 roku. Komunistyczna rakter cechowy i zrzeszały nie­ partia stała się kontynuatorką liczną jedynie część robotników wielkich tradycji rewolucyjnych kwalifikowanych. Rzadko liczyły czeskiego i słowackiego narodu, więcej niż 100 członków. a w okresie międzywojennym Organizacje związkowe zaczęły prowadziła całą klasę robotniczą, powstawać po 1870 roku, kiedy to cały lud pracujący do walki rząd austriacki wydał tzw. Usta­ przeciw wyzyskowi i uciskowi wę koalicyjną, która zniosła za­ kapitalistycznemu. Czechosłowackie związki zawodowe 51

Charakterystyczną cechą ruchu wych, które z uporem odrzucało zawodowego w burżuazyjnej Cze­ wszystkie propozycje partii ko­ chosłowacji było jego rozprosze­ munistycznej w sprawie wspól­ nie. Burżuazja popierała z całych nego działania i zjednoczenia sił dążenia separatystyczne, ry­ w interesie ludzi pracy, nawet walizację między poszczególnymi w okresie śmiertelnego zagroże­ organizacjami związkowymi, pro­ nia republiki przez faszyzm hitle­ pagowała „niezależność” i „apo­ rowski. W przeddzień II wojny lityczność” ruchu zawodowego. światowej w Czechosłowacji było Po zjeździe Socjaldemokratycz­ 2 387 000 ludzi zorganizowanych nego Zrzeszenia Zawodowego, w związkach zawodowych. w styczniu 1922 roku, reformi- Po haniebnym Monachium styczni przywódcy zaczęli wyklu­ w 1938 r. Czerwone Związki Za­ czać grupy związkowe i całe wodowe zostały rozwiązane. Re­ związki z tej centrali. Siły postę­ akcyjne władze rozwiązały wszy­ powe zjednoczyły się w paździer­ stkie postępowe związki zawodo­ niku 1922 roku i założyły Ogólno­ we i stworzyły faszystowskie krajowe Zrzeszenie Związkowe, zrzeszenie „związkowe”. Już tak zwane Czerwone Związki Za­ w czasie okupacji faszystowskiej wodowe. Czerwone Związki Za­ (1939—1945) Komunistyczna Par­ wodowe były członkiem Czerwo­ tia Czechosłowacji dążyła do nej Międzynarodówki Związków stworzenia podstaw zjednoczone­ Zawodowych (Prof intern u), zrze­ go ruchu zawodowego. Zjedno­ szały najbardziej postępowe siły czone, antyfaszystowskie komite­ ruchu zawodowego w burżuazyj­ ty robotnicze stały się fundamen­ nej Czechosłowacji. Realizowały tem jednolitego ruchu zawodowe­ w fabrykach słuszną politykę kla­ go w wyzwolonej Czechosłowacji. sy robotniczej i dążyły do zjed­ Wielką rolę w ruchu zawodo­ noczenia wszystkich ludzi pracy wym Czechosłowacji odegrało i związków zawodowych w walce organizacyjne zjednoczenie czes­ z wyzyskiem, o poprawę bytu mas kich i słowackich związków za­ pracujących. wodowych w 1946 roku. Po V zjeździe KPCz w 1929 r. Pierwszy ogólnokrajowy zjazd generalnym sekretarzem Czerwo­ związków zawodowych w 1946 nych Związków Zawodowych zo­ roku wybrał Centralną Radę stał Antonin Zapotocky. Czerwo­ Związków Zawodowych Czecho­ ne Związki Zawodowe były orga­ słowacji — kierowniczy organ nizowane według zasady produk­ jednolitej centrali związkowej, cyjnej. która otrzymała nazwę Rewolu­ Prawicowe elementy przenik­ cyjny Ruch Zawodowy (ROH). nęły jednak do kierownictwa II zjazd Rewolucyjnego Ruchu czerwonych organizacji związko­ Zawodowego (grudzień 1949) 52 Czechosłowackie związki zawodowe zgodnie z uchwałami IX zjazdu IV zjazd ROH, który odbył się Komunistycznej Partii określił w maju 1959 r., przyjął uchwały, miejsce związków zawodowych ustalające zadania związków za­ w budownictwie socjalizmu. wodowych w okresie zakończenia Rewolucyjny Ruch Zawodowy budowy socjalizmu. Uchwały te stał się ważnym czynnikiem w zmierzają w kierunku dalszego życiu społecznym ludowo-demo­ rozszerzenia praw organizacji kratycznej Czechosłowacji. Szcze­ związkowych, przede wszystkim gólnie silnie objawiła się siła zje­ w przedsiębiorstwach. dnoczonego ruchu w czasie wy­ Rewolucyjny Ruch Zawodowy darzeń lutowych 1948 roku. Pa­ — jednolita organizacja związków miętny zjazd rad zakładowych, zawodowych Czechosłowacji zrze­ w dn. 22 lutego 1948 roku, wy­ sza członków na zasadzie dobro­ stąpił zdecydowanie i jedno­ wolności bez względu na rasę, myślnie przeciw planowi reakcji narodowość, płeć, wyznanie, za­ i zażądał w interesie klasy ro­ wód, przynależność polityczną. botniczej realizacji programu Czechosłowackie związki zawo­ budowy socjalizmu opracowa­ dowe są zorganizowane według nego przez KPCz. Wkrótce po zasady produkcyjnej: wszyscy zdławieniu puczu kontrrewolu­ członkowie zakładowej organiza­ cyjnego zostały zrealizowane cji związkowej jednego zakładu wszystkie postulaty lutowego pracy są członkami jednego zwią­ zjazdu rad zakładowych: została zku zawodowego. ROH zrzesza uchwalona nowa, postępowa kon­ 14 branżowych związków zawo­ stytucja; uprawomocniono po­ dowych. Struktura ROH jest za­ wszechną instytucję ubezpie­ równo pionowa — poszczególne czeń; rozszerzono znacznie zasięg związki zawodowe i ich instan­ przedsiębiorstw uspołecznionych; cje w województwach, powiatach spełniono żądania robotników i zakładach pracy (zarządy), jak rolnych. Konsekwentna, świado­ i pozioma — centralne, woje­ ma celu działalność Rewolucyj­ wódzkie, miejskie i powiatowe nego Ruchu Zawodowego pod ogólnozwiązkowe instancje (rady związków) wybierane na odpo­ kierownictwem KPCz przyczyniła wiednich konferencjach przez się w ogromnej mierze do tego, delegatów wszystkich branżo­ że XI Zjazd Komunistycznej Par­ wych organizacji związkowych. tii mógł nakreślić piękny plan — Najwyższą instancją ROH jest zbudowania w szybkim tempie ogólnozwiązkowy zjazd, który od­ socjalizmu i że w 1960 roku mo­ bywa się przynajmniej raz na gła zostać uchwalona nowa kon­ cztery lata. Zjazd wybiera cen­ stytucja czechosłowacka, Konsty­ tralną radę, która w okresie mię­ tucja Socjalistycznej Czechosło­ dzy zjazdami jest organem kie­ wacji. rowniczym ROH oraz komisję re­ Czerwona Międzynarodówka Związków Zawodowych 53 wizyjną; Centralna Rada Związ­ dalszego ulepszania struktury or­ ków Zawodowych wybiera pre­ ganizacyjnej ROH, skupienia zydium, a dla kierowania pra­ działalności wyższych organów cami bieżącymi sekretariat, któ­ związkowych na okazaniu pomo­ rego członkami są przewodniczą­ cy podstawowym organizacjom cy oraz sekretarze Centralnej Ra­ związkowym w myśl zasady dy Związków Zawodowych. „frontem do przedsiębiorstwa”. Na terenie Słowacji kieruje V zjazd związków zawodo­ pracą związkową Słowacka Rada wych, który odbył się w maju Związków Zawodowych, którą w 1963 r., rozpatrywał problemy wybiera -się na Słowackiej Ogól­ dalszego rozwoju społeczeństwa nozwiązkowej Konferencji. Rada socjalistycznego i wzmożenia po- jest krajowym organem ROH lityczno-organizatorskiej działal­ i w swej działalności kieruje ności ruchu zawodowego Czecho­ się uchwałami Centralnej Rady słowacji. Związków Zawodowych Czecho­ Czechosłowackie związki zawo­ słowacji. Rady zakładowe wybie­ dowe posiadają swoje wydaw­ ra się w przedsiębiorstwach li­ nictwo „Prace”. Organami pra­ czących ponad 20 członków zwią­ sowymi ROH są dwa dzienniki — zków zawodowych raz do roku, czeski „Prace” o nakładzie 250 000 w drodze głosowania tajnego. egzemplarzy, słowacki „Praca” Najwyższym organem jest ogólne oraz cały szereg innych central­ zebranie członków organizacji, na nych, związkowych i zakładowych którym dyskutuje i podejmuje gazet i czasopism. Dla pracowni­ się uchwały w najważniejszych ków instancji związkowych ROH, sprawach związkowych. Corocz­ Centralna Rada Związków . Za­ nie wybiera się komisję rewizyj­ wodowych wydaje dwutygodnik ną. Podstawowe organizacje zwią­ „Odborar” (Związkowiec). Dla zkowe zdobyły szerokie upraw­ zagranicy wydawany jest mie­ nienia. Wspólnie z kierownictwem sięcznik ilustrowany „Czechosło­ przedsiębiorstwa decydują o pro­ wackie Związki Zawodowe” w blemach, np. związanych z or­ 7 wersjach językowych. ganizacją czasu roboczego, zmia­ Czechosłowackie związki zawo­ ną systemu płac, przyznawaniem dowe są aktywnym członkiem i pozbawianiem premii, rozmie­ Światowej Federacji Związków szczeniem kadr, zwalnianiem Zawodowych, utrzymują bliskie i przyjmowaniem pracowników. kontakty z związkami zawodo­ Organizacje związkowe kontrolu­ wymi innych krajów. ją przestrzeganie przepisów w Czerwona Międzynarodówka dziedzinie ustawodawstwa pracy Związków Zawodowych (Profin- i zasad bezpieczeństwa i higieny tern) — międzynarodowa centra­ pracy. IV zjazd związków zawo­ la związkowa, która zrzeszała dowych podkreślił konieczność rewolucyjne związki zawodowe 54 Czerwona Międzynarodówka Związków Zawodowych różnych krajów w okresie mię­ dówką Związków Zawodowych, dzywojennym. Została założona w nawiązać w miarę możliwości jak 1921 roku z inicjatywy radziec­ najbliższe kontakty z Międzyna­ kich związków zawodowych, kie­ rodówką Komunistyczną (Komin- dy reakcyjni przywódcy Między­ ternem) na zasadzie wzajemnej narodowej Federacji Związków reprezentacji w organach wyko­ Zawodowych (Międzynarodówki nawczych jednej i drugiej Mię­ Amsterdamskiej) odmówili przy­ dzynarodówki”. Na II Kongresie jęcia do tej centrali związkowej Profinternu zmieniono tę rezolu­ radzieckich związków zawodo­ cję w tym kierunku, że Komin­ wych i innych postępowych or­ tern i partie komunistyczne mia­ ganizacji, powstałych w latach ły oddziaływać na związki zawo­ rewolucyjnych 1917—1921. Dla dowe za pośrednictwem komu­ poszczególnych gałęzi przemysłu nistów pracujących w związkach powstały w ramach Czerwonej zawodowych, a nie za pośrednic­ Międzynarodówki Związkowej twem wzajemnej reprezentacji. tzw. Międzynarodowe Komitety Inną ważną sprawą na I Kon­ (Interkomy). gresie było zajęcie stanowiska W 1920 roku powstała w Mo­ wobec innych, dawnych związków skwie Międzynarodowa Rada zawodowych. Wbrew poglądom Związków Zawodowych, która niektórych delegatów, którzy wy­ przygotowała i zwołała I Kon­ powiadali się za rezygnacją z pra­ gres Czerwonej Międzynarodów­ cy w reformistycznych związkach ki Związków Zawodowych. W zawodowych i proponowali zało­ Kongresie tym uczestniczyło 380 żenie nowych związków zawodo­ delegatów różnych ugrupowań: wych, zwyciężyła leninowska za­ obok rewolucyjnych przedstawi­ sada, że przedstawiciele rewolu­ cieli klasy robotniczej byli re- cyjnej awangardy klasy robotni­ formiści i anarchosyndykaliści. czej nie powinni odrywać się od Na I Kongresie Profinternu roz­ mas. Ponieważ większa część lu­ patrywano problem stosunków dzi pracy w Wielkiej Brytanii, między Profinternem a Komin- Stanach Zjednoczonych i w in­ ternem, tj. stosunków między nych krajach była zrzeszona w re­ związkami zawodowymi a partia­ formistycznych związkach zawo­ mi komunistycznymi. W rezolu­ dowych, obowiązkiem komuni­ cji, uchwalonej mimo odmienne­ stów było prowadzenie działalno­ go stanowiska anarchosyndykali- ści w tych właśnie organizacjach stów, czytamy: „Podjąć wszelkie związkowych. Jednocześnie I Kon­ kroki do zespolenia rewolucyj­ gres postawił sobie za zadanie nych związków zawodowych w reorganizację cechowych związ­ jednolitą organizację bojową z je­ ków zawodowych, według postę­ dnolitym kierowniczym ośrod­ powej, produkcyjnej zasady. Wie­ kiem — Czerwoną Międzynaro­ le uwagi poświęcił I Kongres Czerwona Międzynarodówka Związków Zawodowych 55 sprawie udzielania pomocy ru­ — czynny udział w ogólnona­ chowi robotniczemu w krajach rodowym ruchu wyzwoleńczym kolonialnych i zależnych. przeciw imperializmowi przy za­ Członkami Profinternu stały się chowaniu przez proletariat swo­ centrale związkowe wielu krajów: jej polityki klasowej; Francji, Belgii, Holandii, Indo­ — kierowanie ruchem chłop­ nezji, Kanady, Chin, Kolumbii, skim. Chile, Czechosłowacji itd. Po­ Centralnym problemem w ca­ nadto do Profinternu należały łej działalności Profinternu była również różne opozycyjne zgru­ konsekwentna walka o zjedno­ powania związków zawodowych czenie międzynarodowego ruchu z krajów kapitalistycznych, wśród zawodowego. Czerwona Między­ nich „Ruch Mniejszości” (Wielka narodówka Związków Zawodo­ Brytania) i „Liga Propagandy wych dążyła nieustannie do po­ Związkowej” (USA). Z Czerwoną łączenia się z Międzynarodową Międzynarodówką Związków Za­ Federacją Związków Zawodo­ wodowych współpracowały rów­ wych, albo chociaż do jedno­ nież organizacje związkowe, któ­ ści akcji obu centrali związ­ re ze względu na sytuację poli­ kowych w obronie żywotnych tyczną w swoich krajach nie mo­ interesów ludzi pracy, prze­ gły oficjalnie zawiadomić o swo­ ciw naporowi imperializmu i ro­ im członkostwie w Profinternie dzącego się faszyzmu. W la­ (organizacje związkowe Bułgarii, tach 1921—1927 Profintern na Finlandii, Rumunii, Egiptu, Tur­ przykład przedłożył Międzynaro­ cji, Japonii). Na II Kongresie dówce Amsterdamskiej dwadzie­ Profinternu byli obecni przed­ ścia wniosków w sprawie jednoś­ stawiciele związków zawodowych ci akcji, jednak prawicowi przy­ 41 krajów. Szeroko dyskutowano wódcy Międzynarodówki Amster­ tam nad problemami związkowy­ damskiej odrzucili wszystkie pro­ mi, aktywizacją ruchu zawodo­ pozycje Profinternu. Stanowiska wego w krajach kolonialnych swego nie zmienili ani w czasie i zależnych. Ustalono następujące światowego kryzysu gospodarcze­ zadania: go w latach trzydziestych, ani — tworzenie produkcyjnych or­ wówczas, gdy nad narodami za­ ganizacji związkowych działają­ cych na gruncie walki klasowej; wisło śmiertelne niebezpieczeń­ — walka o równouprawnienie stwo faszyzmu i groźba wojny. w pracy dla robotników tubyl­ VII Kongres Kominternu w 1935 czych i robotników pochodzenia roku podkreślił, że jedynym wa­ europejskiego; runkiem sukcesów w walce z fa­ — walka przeciw rasowym i szyzmem jest jedność klasy ro­ narodowościowym przesądom w botniczej. Dlatego też głównym ruchu robotniczym; zadaniem związków zawodowych 56 DAG i komunistów w tych związkach gdzie rewolucyjne związki zawo­ była nieustępliwa walka o jed­ dowe miały pewną pozycję, komu­ ność ruchu zawodowego i wszy­ niści dążyli do łączenia swoich stkich ludzi pracy we wszystkich związków zawodowych z organi­ przedsiębiorstwach, we wszyst­ zacjami reformistycznymi na zasa­ kich gałęziach przemysłu, we dzie równouprawnienia (Francja, wszystkich krajach na całym Hiszpania). W krajach, gdzie re­ świecie. Podstawą jedności była wolucyjne związki zawodowe by­ walka przeciw faszyzmowi. ły słabe, rozwiązywano je, a ich Kongres zalecił, aby mniejsze członkowie wstępowali indywidu­ rewolucyjne związki zawodowe alnie do reformistycznych związ­ połączyły się z organizacjami re- ków zawodowych. formistycznymi. W krajach, gdzie Na początku 1938 roku prze­ istniały silne rewolucyjne i re- stało istnieć wiele sekcji Czer­ formistyczne związki zawodowe, wonej Międzynarodówki Związ­ kongres zalecił zwołanie zjazdu ków Zawodowych i w związku zjednoczeniowego na gruncie de­ z tym Profintern przerwał swoją mokracji związkowej. W krajach, działalność.

DAG — patrz Niemiecki Zwią­ nych — ważny dokument mię­ zek Zawodowy Urzędników. dzynarodowego ruchu robotni­ Dange S. A. — wiceprzewod­ czego. Deklaracja została jedno­ niczący SFZZ, generalny sekre­ myślnie uchwalona na naradzie tarz Ogólnoindyjskiego Kongresu przedstawicieli 12 partii komu­ Związków Zawodowych (AITUC), nistycznych i robotniczych z obo­ Deakin Arthur sir — były zu socjalistycznego, która odbyła przewodniczący ŚFZZ, były se­ się w dniach 14—16 listopada kretarz generalny Brytyjskiego 1957 roku w Moskwie. Związku Zawodowego Pracowni­ W Deklaracji głosi się, że głów­ ków Transportu i Robotników nym problemem naszej epoki jest Niewykwalifikowanych. przejście od kapitalizmu do so­ De Bock Nathalis — sekretarz cjalizmu oraz że rozwój całego Powszechnej Federacji Pracy Bel­ świata uwarunkowany jest prze­ gii (FGTB). biegiem i wynikami współzawod­ DGB — patrz Zrzeszenie Nie­ nictwa dwóch systemów społecz­ mieckich Związków Zawodowych nych. Socjalizm wykazał, że jako (NRF). system społeczny wyprzedza da­ Deklaracja Narady Przedstawi­ leko kapitalizm. Zapewnił on ta­ cieli Partii Komunistycznych i Ro­ kie tempo rozwoju sił wytwór­ botniczych Krajów Socjalistycz­ czych, jakiego nie zna kapita- Deklaracja Narady Przedstawicieli Partii Kom. i Rob. 57 lizm, oraz ogromny wzrost ma­ tycznej i budowy socjalizmu na terialnego i kulturalnego pozio­ zasadach marksizmu-leninizmu. mu ludzi pracy. Życie jest wy­ Na naradzie podkreślono ko­ raźnym świadkiem tego, że im­ nieczność wzmożenia walki z kie­ perializm chyli się ku upadko­ runkami oportunistycznymi w ru­ wi. Jego pozycja znacznie osła­ chu robotniczym i komunistycz­ bła w wyniku rozpadu systemu nym, przede wszystkim z rewi- kolonialnego. Ludzie pracy w kra­ zjonizmem i dogmatyzmem. Jako jach kapitalistycznych żyją obec­ główne niebezpieczeństwo w ist­ nie w takich warunkach, które niejących warunkach uznano re- im dalej, tym bardziej ich prze­ wizjonizm, przy czym jednak każ­ konują o konieczności i nieu­ da partia komunistyczna powinna chronności przejścia do socjaliz­ sama określić, które niebezpie­ mu. czeństwo jest dla niej groźniej­ Deklaracja głosi dalej, że pro­ sze. blem zażegnania niebezpieczeń­ Za najważniejsze zadanie obec­ stwa wojny, pokojowego współ­ nego okresu uważa się walkę istnienia stał się sprawą kluczową 0 pokój. Przedstawiciele uczest­ polityki światowej. Podkreśla je­ niczący w naradzie partii ko­ dnak, że siły pokoju wzrosły na munistycznych i robotniczych o- tyle, że istnieje realna możliwość świadczyli, że będą popierać wy­ zapobieżenia wojnie. siłki wszystkich państw, partii, Uczestnicy narady uznali, że organizacji, grup i jednostek, leninowska zasada pokojowej ko­ które są za pokojem, przeciw egzystencji dwóch systemów leży wojnie, za pokojowym współist­ u podstaw polityki zagranicznej nieniem, za stworzeniem systemu państw socjalistycznych, jest pod­ bezpieczeństwa zbiorowego w Eu­ stawą przyjaźni i pokoju między ropie i Azji, za zaprzestaniem narodami. zbrojeń, za zakazem użycia broni W Deklaracji mówi się, że w jądrowej i eksperymentowania. obecnej sytuacji szczególnie wiel­ W związku z tym uczestnicy kie znaczenie ma umocnienie je­ narady podkreślili konieczność dności i braterskiej współpracy stworzenia antyimperialistyczne- państw socjalistycznych, komu­ go i antyfeudalnego frontu ro­ nistycznych i robotniczych partii botników, chłopów, drobnomiesz­ wszystkich krajów, zwarcie sze­ czaństwa, burżuazji narodowej regów międzynarodowego ruchu 1 innych patriotycznych sił de­ robotniczego, narodowowyzwo­ mokratycznych. leńczego i demokratycznego. Na­ Uczestnicy narady wyrazili głę­ rada potwierdziła jedność poglą­ bokie przekonanie, że partie ko­ dów partii komunistycznych i ro­ munistyczne i robotnicze jedno­ botniczych w podstawowych za­ cząc swe szeregi i na tej pod­ gadnieniach rewolucji socjalis­ stawie jednocząc klasę robotni­ 58 Deklaracja praw człowieka czą i narody wszystkich krajów, nego, do odpoczynku po pracy pokonają wszystkie przeszkody, i płatnego urlopu, prawo do wy­ stojące na drodze marszu na­ kształcenia. W rozdziale 23 mó­ przód i przyśpieszą wielkie zwy­ wi się, że „każdy człowiek ma cięstwo postępu i pokoju, demo­ prawo wraz z innymi ludźmi kracji i socjalizmu na całym tworzyć organizacje związkowe świecie. i zrzeszać się w związkach zawo­ Deklaracja praw człowieka — dowych dla obrony swoich inte­ międzynarodowy dokument, u- resów”. chwalony na sesji Organizacji Demokratyczny Ruch Zawodo­ Narodów Zjednoczonych 10 grud­ wy Grecji — ugrupowanie postę­ nia 1948 roku. powe, które rozwinęło swoją dzia­ Deklaracja praw człowieka za­ łalność w ramach Powszechnej wiera wyliczenie podstawowych Konfederacji Pracy Grecji. Nie praw, które powinny być zagwa­ dąży do stworzenia samodzielnej rantowane obywatelom wszyst­ organizacji, ale przede wszystkim kich krajów niezależnych i zależ­ do prawidłowego wychowania nych, bez względu na ustrój, bez działaczy i szeregowych człon­ jakiejkolwiek dyskryminacji. W ków ruchu zawodowego. Dzięki Deklaracji np. podkreśla się pra­ pryncypialnej krytyce polityki wo każdego człowieka do życia, kierownictwa Powszechnej Kon­ wolności i osobistego bezpieczeń­ federacji Pracy ten^ postępowy stwa. Zapewnia się równość wszy­ opozycyjny ruch zyskał duże stkich ludzi wobec prawa, swo­ wpływy w organizacjach robot­ bodę poruszania się i wyboru niczych. miejsca zamieszkania na terenie Demokratyczny Ruch Zawodo­ danego kraju. wy nie należy oficjalnie do ża­ Respektuje się prawo każdego dnej międzynarodowej centrali. człowieka dojrzałego do założenia Wypowiada się jednak za przy­ rodziny, swobodę przekonań, wy­ wróceniem jedności ruchu zawo­ znania, wolności słowa, zebrań dowego na szczeblu krajowym i prawo do zrzeszania się. i międzynarodowym, utrzymuje Dla ruchu zawodowego szcze­ łączność ze Światową Federacją gólne znaczenie mają te części Związków Zawodowych (patrz Deklaracji, w których głosi się, Greckie związki zawodowe). że każdy człowiek ma prawo do Demokratyczny Związek Ro­ pracy, swobodnego wyboru za­ botników Indonezji (KBKI) — wodu, ochrony przed bezrobo­ według liczby członków, najwię­ ciem, że wszyscy bez wyjątku ksza po SOBSI organizacja w In­ mają prawo do równej płacy za donezji, zrzesza około 500 000 równą pracę, że każdy człowiek członków. KBKI został założony jako członek społeczeństwa ma w 1952 roku i zrzesza przede prawo do ubezpieczenia społecz­ wszystkim robotników zatrudnio­ Duńskie związki zawodowe 59 nych na plantacjach. W między­ żywo w latach 1919—1920. W ro­ narodowym ruchu zawodowym ku 1919 powstała Komunistyczna zajmuje stanowisko neutralne i Partia Danii. W tym czasie szyb­ nie wchodzi w skład żadnej z or­ ko wzrosła liczba członków Fe­ ganizacji międzynarodowych. deracji Duńskich Związków Za­ Di Vittorio Giuseppe — od 1949 wodowych. W 1920 roku federa­ roku, aż do swej śmierci (3 listo­ cja obejmowała 55 związków pada . 1957 roku) był przewodni­ zawodowych o liczbie 279 000 czącym ŚFZZ. Sekretarz gene­ członków. ralny Włoskiej Powszechnej Kon­ Federacja Duńskich Związków federacji Pracy (CGIL), wybitny Zawodowych stała się silną or­ przedstawiciel włoskiego i mię­ ganizacją, która w następnych dzynarodowego ruchu robotni­ latach prowadziła skuteczną wal­ czego. kę o interesy ludzi pracy. Duńskie związki zawodowe — W czasie okupacji hitlerow­ Dania (Królestwo Dania) jest wy­ skiej, reformistyczni przywódcy soko rozwiniętym krajem rolni­ związkowi zrezygnowali z walki czo-przemysłowym. Najważniej­ przeciwko okupantowi. Jednakże szą częścią gospodarki narodowej szeregowi członkowie związków jest wysoko rozwinięte i zme­ zawodowych stawiali czynny o- chanizowane rolnictwo, nastawio­ pór hitlerowcom i w czerwcu ne głównie na produkcję hodo­ 1944 roku uczestniczyli w wiel­ wlaną oraz przemysł przetwór­ kim strajku powszechnym w Ko­ czy. penhadze. Pierwsze organizacje związko­ Po wyzwoleniu Danii Federa­ we powstały w Danii w latach cja Duńskich Związków Zawo­ siedemdziesiątych ubiegłego wie­ dowych wzrosła liczebnie. W ku. W 1898 roku na zjeździe w 1945 roku liczyła już 623 000 Kopenhadze została założona Fe­ członków i była jedną z organi­ deracja Duńskich Związków Za­ zacji założycielskich Światowej wodowych. Na początku XX w. Federacji Związków Zawodo­ zrzeszała ona 25 procent osób wych. Prawicowi liderzy związ­ zatrudnionych w Danii. Reformi- kowi ulegając wewnętrznej i styczne kierownictwo tej organi­ międzynarodowej reakcji wszel­ zacji związkowej starało się spro­ kimi sposobami przeszkadzali wadzić ludzi pracy w Danii na rozwijaniu postępowych tenden­ drogę walki o drobne ustępstwa cji w duńskim ruchu zawodo­ ekonomiczne i odwieść ich od wym. Reformistyczni przywódcy walki politycznej. Jednakże mi­ Federacji Duńskich Związków mo usiłowań związkowych przy­ Zawodowych opowiedzieli się za wódców, robotnicy przystępowali planem Marshalla i w maju 1949 tłumnie do akcji strajkowych, roku oznajmili, że federacja wy­ które rozwijały się szczególnie stępuje ze ŚFZZ. Tego samego 60 Dyskryminacja roku federacja stała się człon­ wani w całym życiu publicznym, kiem Międzynarodowej Konfede­ również i w ruchu zawodowym. racji Wolnych Związków Zawo­ Przyczyną dyskryminacji bywa dowych (MKWZZ). np. w niektórych krajach kapi­ Dyskryminacja — prześladowa­ talistycznych przynależność lub nie, poniżanie godności ludzkiej sympatia do partii komunistycz­ z powodu przynależności do nie­ nej. Nieludzkiej dyskryminacji których ras, narodowości, partii podlegają kolorowi tubylcy w politycznych, organizacji związ­ Republice Południowo-Afrykań- kowych, za przynależność do o- skiej. kreślonej płci itp. Dlatego mówi Dyskryminację stosuje się rów­ się o dyskryminacji rasowej, po­ nież wobec wielu organizacji lu­ litycznej, narodowościowej, wy­ dzi pracy. Reakcyjne rządy we znaniowej, o dyskryminacji ko­ Francji np. odmawiają postępo­ biet, młodzieży itp. wej Powszechnej Konfederacji Dyskryminacja przejawia się Pracy (CGT) prawa reprezento­ przy przyjmowaniu i zwalnianiu wania francuskich ludzi pracy pracownika, przy ustalaniu płac, w międzynarodowych konferen­ przyznawaniu swobód demokra­ cjach pracy i w innych organi­ tycznych i praw związkowych, zacjach. Trzeba przy tym wie­ przy uczęszczaniu do instytucji dzieć, że chociaż CGT jest naj­ publicznych oraz innych kultu­ większą centralą związkową we ralnych i socjalnych instytucji, Francji, prawo reprezentacji w dostępie do nauki, do niektó­ przyznane jest organizacjom re- rych zawodów i stanowisk itd. formistycznym i katolickim związ­ W wielu krajach kapitalistycz­ kom zawodowym, znacznie mniej­ nych do tej pory nie ustalono szym liczebnie od CGT. np. zasady „równej płacy za rów­ W USA za realizowanie poli­ ną pracę” mężczyzn i kobiet, ko­ tyki postępowej wyklucza się z biety pracujące zarabiają znacz­ centrali związkowych całe orga­ nie mniej niż mężczyźni. W Sta­ nizacje związkowe, do których nach Zjednoczonych uważa się kierownictwa wybrani zostali w Murzynów za mniej wartościową sposób demokratyczny działacze rasę i są brutalnie dyskrymino­ niewygodni władzom.

E Ekonomiczne i socjalne pra- życia i pracy ludzi. Należą do wa — podstawowe prawa, przy- nich przede wszystkim: prawo do znawane przez społeczeństwo pracy, wynagrodzenie za pracę, swoim członkom, które w sposób odpoczynek po pracy, prawo do zasadniczy kształtują warunki równej płacy za równą pracę, Ekwadorskie związki zawodowe 61 prawo do płatnego urlopu, prawo pierwszej wojnie światowej. do ochrony zdrowia, opieki le­ Pierwsze organizacje związkowe karskiej, prawo do nauki, prawo powstały w latach dwudziestych. do zabezpieczenia socjalnego pra­ W maju 1944 roku, w czasie cujących i ich rodzin w przy­ powstania ludowego, powstała padku choroby, starości, inwa­ postępowa Konfederacja Pra­ lidztwa, prawo własności osobi­ cy Ekwadoru (CTE), która od stej, prawo do udziału w zarzą­ swego zarania stała się celem dzaniu gospodarką narodową itp. prześladowań rządu i przedsię­ W krajach obozu socjalistycz­ biorców. CTE jest jedyną klaso­ nego- są to prawa wprowadzone wą organizacją ludzi pracy, zrze­ w życie. Są w większości za­ sza 400 000 członków (1961), jest gwarantowane w konstytucji członkiem Konfederacji Pracy krajów socjalistycznych, a zakres Ameryki Łacińskiej (CTAL) i ich stale rośnie i pogłębia się. Światowej Federacji Związków W krajach świata kapitalistycz­ Zawodowych. nego prawa ekonomiczne i so­ We wrześniu 1957 roku odbył cjalne są często celem, o którego się w Guayaquil zjazd Kon­ osiągnięcie walczą ludzie pracy federacji Pracy Ekwadoru, na oraz ich organizacje związkowe. którym podjęto uchwałę w spra­ Ekonomiczne i socjalne prawa wie umocnienia organizacji związ­ pozostają w ścisłej współzależno­ kowych, wypowiedziano się za ści z prawami człowieka, ze swo­ wzmożeniem walki o podwyżkę bodami demokratycznymi i pra­ płac, o industrializację kraju, o wami związkowymi. reformę rolną, o swobodny han­ Ekwadorskie związki zawodo­ del ze wszystkimi krajami, o o- we — Republika Ekwadorska, na chronę socjalną ludzi pracy, wal­ czele której zmieniały się stale ki o faktyczną niezależność na­ rządy dyktatorskie, jest krajem rodową. Ponadto istnieją na­ bardzo zacofanym gospodarczo. stępujące centrale: Konfederacja Gospodarkę narodową Ekwado­ Katolickich Robotników Ekwa­ ru opanowały amerykańskie mo­ doru (CEDOC) — członek Między­ nopole. Stopa życiowa mieszkań­ narodowej Konfederacji Chrze­ ców jest bardzo niska. Komuni­ ścijańskich Związków Zawodo­ styczna Partia Ekwadoru wzywa wych, Narodowy Front Pracy naród do stworzenia jednolitego Ekwadoru i Związek Pracowniczy, frontu ludowego, do walki prze­ które są członkami Ogólnoamery- ciw reżymom dyktatorskim, pa­ kańskiej Regionalnej Organizacji nowaniu amerykańskich mono­ MKWZZ (ORIT). konfederacja poli, do walki o lepsze warunki Katolickich Robotników, Narodo­ bytu. wy Front Pracy Ekwadoru i Ruch związkowy Ekwadoru za­ Związek Pracowniczy są popie­ czął się rozwijać dopiero po rane przez rząd i przedsiębior­ 62 Encyklika ców i ze wszystkich sił odciągają Międzynarodowej Konfederacji łudzi pracy od walki klasowej. Wolnych Związków Zawodowych Encyklika Mater et Magistra — (MKWZZ), posiada terenowe or­ patrz Międzynarodowa Konfede­ ganizacje we wszystkich czę­ racja Chrześcijańskich Związków ściach świata, dzięki którym roz­ Zawodowych. powszechnia i ugruntowuje swoje Encyklika Quadragesimo An­ wpływy. ERO, powołana w 1950 r., no — patrz Międzynarodowa Kon­ zrzesza organizacje członkowskie federacja Chrześcijańskich Związ­ MKWZZ w Europie i koordynuje ków Zawodowych. ich działalność w duchu reak­ cyjnej polityki kierownictwa Encyklika Rerum Novarum — MKWZZ. Siedzibą ERO jest Bru­ patrz Międzynarodowa Konfede­ ksela. Prócz Europejskiej Regio­ racja Chrześcijańskich Związków nalnej Organizacji Międzynaro­ Zawodowych. dowa Konfederacja Wolnych ERO — patrz Europejska Re­ Związków Zawodowych posiada gionalna Organizacja MKWZZ. również organizacje regionalne Europejska Regionalna Orga­ w Azji, Afryce i Ameryce. Gene­ nizacja MKWZZ (ERO) — jed­ ralnym sekretarzem ERO jest na z terenowych organizacji Walter Schevenels (Belgia).

F „Fackforeningrorelsen” — cza­ w większości komunistami, i nie sopismo Konfederacji Szwedzkich mająca znaczenia frakcja neofa­ Związków Zawodowych, tygod­ szystowska. nik wychodzący w Sztokholmie. Federacja Austriackich Związ­ FDGB — patrz Zrzeszenie Wol­ ków Zawodowych była aż do roz­ nych Niemieckich Związków Za­ łamu w międzynarodowym ruchu wodowych w NRD. zawodowym członkiem SFZZ. Po Federacja Austriackich Związ­ 1949 roku zgodnie z decyzją swe­ ków Zawodowych (tJGB) — zjed­ go prawicowego kierownictwa noczona organizacja związkowa przeszła do MKWZZ. Postę­ w Austrii. Zrzesza 16 związków powa frakcja jedności związko­ zawodowych, które liczą ponad wej pozostała jednak wierna 1,5 min członków. przynależności do Światowej Fe­ Wewnątrz OGB istnieją grupy deracji Związków Zawodowych. frakcyjne, odpowiadające głów­ Charakterystycznym wyrazem nym orientacjom politycznym w polityki i działalności prawico­ Austrii: socjalistyczna, ludowa wego kierownictwa Federacji (katolicka), frakcja jedności Austriackich Związków Zawodo­ związkowej, której przywódcy są wych były uchwały IV Zjazdu Federacja Austriackich Związków Zawodowych 63

OGB, który odbył się we wrze­ „społecznego partnera” stabiliza­ śniu 1959 roku. Zjazd otwarcie cji cen. Przy tym każde żądanie i całkowicie wyrzekł się walki mas pracujących, dotyczące płac, klasowej. Głównymi hasłami re- trwania czasu pracy i innych formistycznych przywódców OGB ważnych spraw musi być naj­ na zjeździe były „współodpowie­ pierw przedkładane komisji, a do­ dzialność”, „umiarkowanie”, „spo­ piero po uzyskaniu przez nią zgo­ łeczna współpraca”. W referacie dy pracodawców, może nastąpić programowym „O związkowych pertraktacja związku zawodowe­ problemach naszej epoki” prze­ go z pracodawcą. wodniczący OGB Franz Olah Organizacje członkowskie Fe­ oświadczył: „Związki zawodowe deracji Austriackich Związków są wprawdzie i dzisiaj organiza­ Zawodowych tworzą trzy wielkie cjami bojowymi, jednakże zadania grupy pracujących: robotnicy, u- ich i metody pracy należy konie­ rzędnicy przedsiębiorstw prywat­ cznie zmienić. Związki zawodowe nych i pracownicy administracji są bowiem obecnie organizacjami publicznej. Robotnicy zatrudnie­ o dużym znaczeniu w państwie i ni w przemyśle należą do związ­ to umożliwia im zdobywanie suk­ ków zawodowych odpowiadają­ cesów bez długotrwałych walk i cych różnym gałęziom produk­ strajków”. Zamiast organizowania cji. Pracownicy przedsiębiorstw konsekwentnej walki w obronie prywatnych są zrzeszeni w związ­ żywotnych interesów ludzi pra- ku zawodowym urzędników pry­ cy — prawicowi przywódcy OGB watnych. Mniejszą grupę stano­ głoszą najróżniejsze teorie „po­ wią pracownicy tzw. wolnych za­ koju klasowego”, tłumią nastroje wodów, którzy mają własną or­ rewolucyjne w ruchu zawodo­ ganizację związkową. Istnieją wym i hamują sprawiedliwe także związki zawodowe dla róż­ walki klasy robotniczej, które nych kategorii pracowników in­ według nich są przejawem „nie­ stytucji publicznych. bezpieczeństwa komunistyczne­ Najwyższą instancją OGB jest go”. zjazd federalny, który zbiera się Typowym wyrazem polityki co cztery lata. Na zjazdy OGB „społecznej współpracy” prawi­ delegatów mogą wysyłać jedynie cowego kierownictwa OGB jest komitety centralne związków za­ tzw. komisja parytetowa, która wodowych. Prawo przedkładania została stworzona w 1957 roku zjazdowi wniosków, zgodnie ze z przedstawicieli związków za­ statutem, zastrzeżone jest wyłącz­ wodowych i pracodawców. Ko­ nie dla prezydium OGB i komi­ misji tej zgodnie z oczekiwania­ tetów centralnych poszczególnych mi udało się „ustabilizować” pła­ związków zawodowych. Zjazd ce na ryzyko pracujących, ale Federalny wybiera prezydium nie udało się przeprowadzić u OGB, którego członkami są prze­ 64 Federacja Duńskich Związków Zawodowych wodniczący, dwu wiceprzewodni­ kach zawodowych. Federacja czących, sekretarz generalny i Duńskich Związków Zawodowych komisja rewizyjna. Organem kie­ była członkiem ŚFZZ, jednak rowniczym ÓGB między zjazdami w maju 1949 roku wystąpiła jest prezydium złożone z człon­ z SFZZ i wstąpiła do MKWZZ. ków prezydium zjazdu OGB i Duńskie związki zawodowe są przedstawicieli poszczególnych bardzo rozdrobnione i tworzone związków zawodowych. według zasady cechowej. Struk­ W każdym federalnym rejonie tura organizacyjna — podobnie istnieje kierownictwo OGB, któ­ jak w innych krajach skandy­ remu podlegają ogólnozwiązko­ nawskich — bazuje na organiza­ we instancje okręgowe. Poszcze­ cjach miejskich, które zrzeszają gólne związki zawodowe odby­ związkowców z różnych gałęzi wają swoje zjazdy oraz mają przemysłu. swoje centralne, krajowe, okręgo­ W 1945 roku, zgodnie z porozu­ we, powiatowe, a czasami i miej­ mieniem reformistycznego kie­ scowe organy. Podstawową ko­ rownictwa związkowego z kapi­ mórką organizacyjną OGB są talistami, doszło do powołania grupy fabryczne. Pracownicy po­ „komitetów współpracy”, które szczególnych przedsiębiorstw wy­ działają w zakładach pracy i skła­ bierają swoich mężów zaufania dają się z trzech przedstawicieli albo członków rad zakładowych, robotników, dyrektora fabryki i którzy tworzą równocześnie kie­ dwóch przedstawicieli administra­ rownictwo zakładowej grupy cji. Komitety te mogą propono­ związkowej. wać kierownictwu różnego rodza­ Wyższe organy OGB i poszcze­ ju wnioski i postulaty, nie mogą gólnych związków zawodowych jednak o nich samodzielnie de­ są w większości opanowane przez cydować. przedstawicieli frakcji socjalisty­ Federacja Duńskich Związków cznej i ludowej (katolickiej). Po­ Zawodowych jest oddanym o- stępowa frakcja jedności związ­ brońcą polityki MKWZZ i współ­ kowej, wbrew demokratycznym pracuje blisko z kierownictwem zasadom ruchu zawodowego, z socjaldemokracji, która stanowi powodu sprzeciwu działaczy pra­ w kraju partię rządzącą. Głosi wicowych nie posiada w wyższych politykę pokoju klasowego, jest instancjach żadnych przedstawi­ przeciw walce politycznej i kro­ cieli, mimo że wpływy jej w kla­ czy drogą drobnych reform go­ sie robotniczej są znaczne (patrz spodarczych. W organizacjach lo­ Austriackie związki zawodowe). kalnych pracowników drukarń, Federacja Duńskich Związków robotników portowych itd. prze­ Zawodowych — centrala związ­ jawia się jednak wpływ sił po­ kowa Danii, zrzeszająca ponad stępowych, które umieją skutecz­ 76 500 członków, w 69 związ­ nie walczyć przeciw reformistycz- Federacja Zw. Zaw. Rob, i Prac. Umysłowych Pn. Libanu 65

nej polityce kierownictwa swej ków Zawodowych Luksemburga centrali związkowej, o utrzyma­ (FLWF) — postępowa centrala nie pokoju czy też przeciw wy­ związkowa w Luksemburgu, sto­ ścigowi zbrojeń (patrz Duńskie jąca na platformie walki klaso­ związki zawodowe). wej, broniąca konsekwentnie in­ Federacja Fińskich Związków teresów klasy robotniczej. Liczba Zawodowych (SAJ) — odszcze- członków wynosi ponad 4000 osób. pieńcza centrala Finlandii, zało­ Federacja jest członkiem ŚFZZ żona pod koniec 1960 roku, zrze­ (patrz Luksemburskie związki za­ sza 59 000 członków w 14 związ­ wodowe). kach 'zawodowych. Powstała w Federacja Związkowa Pracow­ rezultacie rozłamu, jaki dokonał ników Republiki Panamskiej — się w fińskim ruchu zawodo­ patrz Panamskie związki zawo­ wym. dowe. Federacja Jordańskich Związ­ Federacja Związków Zawodo­ ków Zawodowych — patrz Jor- wych Jawy (GSBI) — centrala dańskie związki zawodowe. związkowa w Indonezji, założona Federacja Pracowników Oświa­ w 1949 roku, zrzesza kilka związ­ ty (FEN) — autonomiczna fede­ ków zawodowych pracowników racja we Francji, która zrzesza państwowych, zatrudnionych w bezwzględną większość pracow­ ministerstwie spraw wewnętrz­ ników szkolnictwa i zakładów nych, radiu, bankach i prokuratu­ szkolnych, przede wszystkim na­ rze. Federacja zrzesza około 89 000 uczycieli. Pod względem liczby członków. W niektórych akcjach swych członków i wpływów na­ współdziała z Centralną Organi­ leży do najpoważniejszych orga­ zacją Indonezyjskich Związków nizacji francuskiego ruchu zawo­ Zawodowych (SOBSI). Nie nale­ dowego. FEN nie wchodzi w skład ży do żadnej międzynarodowej żadnej ogólnokrajowej związko­ centrali związkowej (patrz Indo­ wej centrali wę Francji (patrz nezyjskie związki zawodowe). Francuskie związki zawodowe). Federacja Związków Zawodo­ Federacja związkowa — krajo­ wa albo międzynarodowa centra­ wych Robotników i Pracowników la, zrzeszająca związki zawodowe Umysłowych Północnego Liba­ jednej albo kilku gałęzi przemy­ nu— zrzesza 14 organizacji związ­ słu. Czasami, np. we Francji, ter­ kowych północnej części Libanu min „federacja” ma znaczenie i liczy około 10 000 członków. „związku zawodowego”, tj. ogól­ Należy do Konfederacji Arab­ nokrajowej lub terytorialnej or­ skich Związków Zawodowych ganizacji, zrzeszającej ludzi pra­ i ma charakter nacjonalistyczny cy tej samej gałęzi albo zawodu. (patrz Libańskie związki zawo­ Federacja Wolnych Związ­ dowe).

5 — A B C 66 Filipińskie związki zawodowe

Filipińskie związki zawodo­ mitet Organizacji Robotniczych we — Od 1946 roku Filipiny są (CLO), Federacja Robotników Fi­ formalnie niezależną republiką lipińskich i Narodowy Związek burżuazyjną, w rzeczywistości Chłopstwa, do którego należało jednak pozostają pod przemoż­ ponad 300 000 robotników rol­ nymi wpływami USA. nych. W 1948 roku związki za­ Filipiny są państwem rolni­ wodowe na Filipinach zrzeszały czym i cała niemal ziemia upra­ około 480 000 członków. wna należy do feudalnych zie­ Narodowy Związek Chłopstwa mian, kościoła katolickiego i spó­ prowadził wielką akcję o refor­ łek amerykańskich. mę rolną. Jego działalność, po­ Na skutek rządzenia się mo­ dobnie jak i walka pozostałych nopoli amerykańskich sytuacja organizacji związkowych prze­ gospodarcza kraju jest niezbyt szkadzały reakcyjnej polityce dobra. Stopa życiowa mieszkań­ rządu. Dlatego też w 1948 roku, ców niska. W 1960 roku było na równocześnie z postawieniem po­ Filipinach ponad 2,5 miliona bez­ za prawem Komunistycznej Partii robotnych. Filipin rząd zaatakował Narodo­ Walka filipińskich mas pracu­ wy Związek Chłopstwa zabrania­ jących o wolność kraju, o swoje jąc jego działalności. W kwietniu prawa, walka, która zaczęła się 1951 roku za organizacje „wy­ z końcem ubiegłego stulecia, trwa wrotowe” zostały uznane zarów­ dalej, mimo że napotyka ogrom­ no Komitet Organizacji Robotni­ ny opór. Komunistyczna Partia czych, jak i Federacja Robotni­ Filipin, która stała na czele tej ków Filipińskich. Obie organiza­ walki, została w 1948 roku po­ cje rozwiązano, a ich przywód­ stawiona poza prawem. ców Amado Hernandeza i Jose Ruch zawodowy zaczął rozwijać Nava zasądzono — pierwszego na się dopiero w 1918 roku. W 1935 dożywotnie więzienie, drugiego roku powstała Narodowa Fede­ na karę śmierci. Rząd tłumił każ­ racja Związków Zawodowych, w dy przejaw działalności w obro­ kierownictwie której znalazły się nie interesów pracowniczych. Po siły postępowe. Jednakże w cza­ tym ataku frontalnym na ruch sie japońskiej okupacji organiza­ zawodowy liczba zorganizowa­ cja związkowa została zlikwido­ nych członków związków zawo­ wana, a masy pracujące przyłą­ dowych w latach 1950—1951 trzy­ czyły się do ruchu oporu. Ruch krotnie zmniejszyła się. W miej­ ten rozwinął się ogromnie i po sce prawdziwych związków zawo­ wojnie rozpoczął walkę z pano­ dowych, broniących interesów lu­ waniem amerykańskim. dzi pracy, rząd zorganizował na Po drugiej wojnie światowej Filipinach marionetkowe organi­ powstały na Filipinach trzy wiel­ zacje związkowe, których kierow­ kie organizacje związkowe: Ko­ nictwo wyznaczył sam. Obecnie Fińskie związki zawodowe 67 na Filipinach działają następują­ w jednej centrali, którą powo­ ce większe związki: Filipińska łano w 1907 roku pod nazwą Rada Związków Zawodowych Zjednoczenie Związkowe Finlan­ (PTUC), zrzeszająca 83 000 człon­ dii. Organizacja ta zrzeszała w ków w 49 związkach zawodo­ pierwszych latach istnienia 18 000 wych, należy do MKWZZ; Fi­ robotników, a w 1917 roku liczy­ lipińska Organizacja Robotni­ ła już 156 000 członków. Po klęsce ków Transportu (PTWO), licząca rewolucji robotniczej w 1918 roku 35 000 członków; Komitet Orga­ fińskie związki zawodowe zostały nizacji Robotniczych (CLO). Po­ rozwiązane. Mimo terroru i re­ stępowe -związki zawodowe zmu­ presji poszczególne organizacje szone są działać nielegalnie. wkrótce wznowiły swoją działal­ Finet Paul — były przewodni­ ność, a Zjednoczenie Związkowe czący MKWZZ, następnie dy­ Finlandii zaczęło znowu powięk­ rektor Europejskiej Unii Węgla szać swoje szeregi. Z chwilą opa­ i Stali, przedstawiciel reformi- nowania władzy w kraju przez stycznych, belgijskich związków koła reakcyjne organizacja ta zo­ zawodowych. stała w 1930 roku rozwiązana. Fińskie związki zawodowe — Wkrótce potem, jeszcze w cią­ Po zakończeniu II wojny świato­ gu tego samego roku, partia so­ wej Republika Fińska prowadzi cjaldemokratyczna założyła nowe politykę neutralności, pokojowe­ centrum związkowe — Centralne go współistnienia z wszystkimi Zrzeszenie Związków Zawodo­ krajami, bez względu na ich u- wych Finlandii (SAK), które kon­ strój polityczny i system gospo­ tynuowało działalność centrali darczy. Ma to dodatni wpływ na związkowej z 1907 r. Po skoń­ sytuację w kraju. Komunistycz­ czonej wojnie w 1945 roku SAK na Partia Finlandii, założona w stało się członkiem SFZZ. Do 1918 roku, pomaga w utrwalaniu końca 1948 roku na czele cen­ przyjaźni narodów Finlandii i trali znajdowali się ludzie po­ Związku Radzieckiego, występu­ stępowi; liczba członków związ­ je przeciw próbom powstrzyma­ ków zawodowych wynosiła ponad nia demokratycznego rozwoju, 340 000. Później kierownicze sta­ walczy nieustępliwie o interesy nowiska w SAK zajęli prawicowi ludzi pracy. socjaldemokraci. Mimo to, dzięki Organizacje związkowe zaczę­ inicjatywie komunistów, udało się ły powstawać w Finlandii w la­ jeszcze w 1956 roku przeprowa­ tach osiemdziesiątych ubiegłego dzić wspólną akcję, jaką był za­ stulecia. Wielkiego rozmachu na­ kończony sukcesem strajk gene­ brała praca związków zawodo­ ralny. wych w 1905 roku. Przejawiło Po strajku generalnym w fiń­ się w niej skuteczne dążenie do skim ruchu zawodowym nastąpił zjednoczenia ruchu zawodowego głęboki kryzys. W 1957 roku SAK

5* 68 FLWF wstąpiło do Międzynarodowej Zawodowych Finlandii (SAK), Fe­ Konfederacji Wolnych Związków deracja Fińskich Związków Za­ Zawodowych. Rzeczywistym przy­ wodowych (SAJ). wódcą związków było prawicowe FLWF — patrz Federacja Wol­ kierownictwo partii socjaldemo­ nych Związków Zawodowych Lu­ kratycznej, współpracującej z naj­ ksemburga. bardziej reakcyjnymi siłami Fin­ FO — patrz „Force Ouvrière” landii. W interesie tych sił wzmo­ („Robotnicza Siła”). cniła się prawica w kierownic­ „Force Ouvrière” (FO) — pełna twie socjaldemokracji, udało się nazwa: Powszechna Konfederacja im zahamować rozwój ruchu za­ Pracy — „Force Ouvrière”, refor- wodowego i osłabić jedność dzia­ mistyczna centrala we Francji. łania. Tam, gdzie reakcji nie uda­ FO powstała po rozbiciu, które ło się opanować albo rozbić we­ spowodowali prawicowi przywód­ wnętrznie organizacji związkowej, cy związkowi w Powszechnej zakładano rozłamowe organizacje, Konfederacji Pracy (CGT) w 1947 aby osłabić poszczególne związki roku. Za kulisami tego rozłamu zawodowe, a tym samym i cały kryły się francuskie monopole ruch zawodowy. W latach 1957— i aktywna pomoc reakcyjnych 1958 wystąpiły niektóre związki przywódców Amerykańskiej Fe­ zawodowe z SAK (urzędników, deracji Pracy, od której FO policjantów, nauczycieli szkół otrzymała duże subwencje. „For­ średnich, pracowników przemy­ ce Ouvrière” jest organizacją słu poligraficznego i in.). W 1958 francuskiej partii socjalistycznej roku liczba związkowców zor­ w ruchu zawodowym. Wkrótce ganizowanych w prawicowych po swym powstaniu FO wypo­ wiedziała się za amerykańskim związkach wynosiła tylko 50 000. planem Marshalla. Dla rozwinię­ W 1963 r. SAK zrzeszało 228 836 cia swojej działalności FO otrzy­ członków w 26 związkach bran­ mała od rządu francuskiego w żowych. Wydaje kwartalnik w pierwszych dwóch miesiącach „Palkkatyolainen”. swojego istnienia ogromną sumę Usiłowania działaczy prawico­ pieniędzy. Przywódcy FO od­ wych zmierzające do rozbicia rzucają jakąkolwiek współpra­ związków zawodowych trwały cę z ŚFZZ i innymi rewolu­ i w następnych latach. W końcu cyjnymi związkami zawodowymi. 1960 roku została założona nowa, Są zwolennikami agresywnych odszczepieńcza centrala związko­ bloków imperialistycznych, głoszą wa, pod nazwą Federacja Fińskich antykomunizm i popierają akcje Związków Zawodowych (SAJ), antyradzieckie. Rozpowszechniają zrzeszająca 59 000 członków w 14 teorie reformistyczne o pokoju związkach branżowych (patrz klasowym i hamują rozwój ru­ Centralne Zrzeszenie Związków chu rewolucyjnego klasy robot­ Francuskie związki zawodowe 69 niczej. W ostatnich jednak latach, federacja zrzesza około 1 miliona w obliczu rosnącego sprzeciwu członków, przewodniczącym jest mas pracujących wobec ataków Georges Levard. CFTC jest jedną monopoli i reakcyjnej polityki z głównych organizacji członkow­ rządu de Gaulla, kierownictwo skich Międzynarodowej Konfede­ FO zmuszone było liczyć się z na­ racji Chrześcijańskich Związków strojami szeregowych członków Zawodowych (MKChZZ) (patrz swych organizacji i dość często Francuskie związki zawodowe). zgadzać się na wspólne akcje Francuskie związki zawodo­ z CGT. we — Francja jest pod względem W I960 roku „Force Ouvrière” ekonomicznym rozwiniętym pań­ liczyła około 300 000 członków. stwem kapitalistycznym, o wyso­ Wchodzi w skład MKWZZ (patrz kim poziomie przemysłu i rol­ Francuskie związki zawodowe, nictwa. Posiada znaczne bogactwa Powszechna Konfederacja Pracy naturalne. W produkcji rolnej CGT). Francja należy do przodujących Frachon Benoit — sekretarz ge­ krajów świata. neralny francuskiej Powszechnej Gospodarkę francuską po dru­ Konfederacji Pracy (CGT), wice­ giej wojnie światowej charakte­ przewodniczący SFZZ. ryzowały głębokie sprzeczności Frakcja jedności związkowej w między znacznym wzrostem pro­ austriackich związkach zawodo­ dukcji a trudnościami w dziedzi­ wych — patrz Austriackie związ­ nie finansów i handlu zagranicz­ ki zawodowe (OGB). nego. Burżuazja francuska, za­ Francuska Konfederacja Chrze­ miast w sposób konstruktywny ścijańskich Pracowników (CFTC) rozwiązać wspomniane trudności, — centrala związkowa, która poszła drogą wojen kolonialnych zrzesza na zasadzie socjalnej dok­ i uczestnictwa w agresywnych tryny katolickiego kościoła pew­ blokach imperialistycznych, głów­ ną część francuskich robotników nie Paktu Północno-Atlantyckie­ i pracowników umysłowych. Po­ go. Wojny indochińska i algier­ wstała w 1919 r. Jej założeniem ska odbiły się na wszystkich dzie­ ideowym jest współpraca klasowa dzinach życia ekonomicznego — z kapitalizmem. Konfederacja re­ produkcji, inwestycjach, budżecie prezentuje negatywne stanowisko państwowym, walucie i handlu do współpracy z rewolucyjnymi zagranicznym. Miały też nega­ związkami zawodowymi, jednak­ tywny wpływ na poziom życia że stanowisko jej jest bardziej ludzi pracy. W kraju wzrasta umiarkowane niż postawa reak- bezrobocie. W roku 1958 było we cyjnych przywódców reformisty- Francji 55 tysięcy bezrobotnych, cznej „Force Ouvrière” (FO). gdy tymczasem w 1960 roku licz­ CFTC w szeregu przypadków wy­ ba bezrobotnych sięgała 133 000 stępowała wspólnie z CGT. Kon­ osób. Płace realne spadły w 1962 70 Francuskie związki zawodowe

roku w stosunku do roku 1958 Pracowników (CFTC); Powszech­ o 6—9 proc. Bezustannie rośnie na Konfederacja Kadr oraz sze­ drożyzna. Długość dnia robocze­ reg autonomicznych związków go przewyższa średnio 8 godzin. zawodowych, które nie należą do Efektem wzmagającej się inten­ żadnej centrali związkowej. Do syfikacji pracy jest zwiększenie związków zawodowych we Fran­ liczby nieszczęśliwych wypadków cji należy 35 proc. wszystkich w przedsiębiorstwach. pracowników najemnych, z czego Masy pracujące Francji walczą CGT obejmuje od 70—80 proc., czynnie o swe prawa. W 1960 r. „Force Ouvrière” — 10—15 proc., brało udział w 1494 strajkach 1071 CFTC około 20 proc. tys. osób. W 1961 r. miało miejsce Różnym kierunkom ideowym 2568 strajków, a liczba uczestni­ francuskich związków zawodo­ ków wynosiła 2605 tys. osób. Fa­ wych odpowiada też różna ich la strajkowa bardzo narasta w przynależność do międzynarodo­ ostatnich latach. Jednym z więk­ wych centrali związkowych: CGT szych starć klasowych był strajk jest członkiem Światowej Fede­ górników w Dekazeville, który racji Związków Zawodowych, FO trwał od grudnia 1961 r. do lute­ jest członkiem Międzynarodowej go 1962 r. Wiosną 1963 r. wy­ Konfederacji Wolnych Związków buchł w kraju potężny strajk Zawodowych, a CFTC należy do górników, który zakończył się Międzynarodowej Konfederacji zwycięstwem strajkujących. Chrześcijańskich Związków Za­ W pierwszych szeregach walki wodowych. narodu francuskiego, przeciwsta­ Ruch zawodowy Francji posia­ wiającego się wojnom kolonial­ da stare tradycje. Rewolucja nym i domagającego się wyko­ francuska z 1789 roku zniosła rzystania wszystkich środków dawne społeczeństwo feudalne, ekonomiki francuskiej w intere­ stworzyła warunki do rozwoju sie postępu społecznego, stoi Ko­ ustroju kapitalistycznego, a tym munistyczna Partia Francji. samym wzrostu proletariatu i ru­ Ruch związkowy we Fran­ chu robotniczego. Burżuazja usi­ cji jest podzielony. Najbardziej łowała za wszelką cenę zakazać wpływowe i duże organizacje związkowe zrzeszone są w Po­ robotnikom organizowania się; wszechnej Konfederacji Pracy w 1791 roku wydała słynną usta­ (CGT). wę Le Chapeliera, zabraniającą Prócz CGT istnieją we Francji: zrzeszania się „obywateli według reformistyczna centrala związków zawodów dla obrony wspólnych CGT — „Force Ouvrière” (FO) interesów”. Ustawa ta została powiązana z partią socjalistyczną; jeszcze zaostrzona represyjnym centrala katolicka — Francuska ustawodawstwem XIX wieku. Do Konfederacja Chrześcijańskich rewolucji 1848 r. robotnicy nie Francuskie związki zawodowe 71 posiadali żadnych praw poli­ szym okresie powstały dwie cen­ tycznych. trale związkowe: Krajowa Fede­ Dopiero w 1864 r. strajki prze­ racja Związków Zawodowych stano uważać za działalność prze­ (1886), która zrzeszała robotni­ stępczą, a w 1884 roku organiza­ ków według zawodów i gałęzi cje związkowe prawnie uznano. produkcji, i Federacja Giełd Pra­ Pierwsze organizacje robotnicze cy (1892), zrzeszająca robotników to zrzeszenia wzajemnej pomocy według miejsca pracy. W poło­ i stowarzyszenia oporu. W 1849 wie 1895 roku liczba członków roku powstaje Związek Stowa­ związków zawodowych we Fran­ rzyszeń Bratnich, do którego cji wynosiła 419 172 zrzeszonych w krótkim czasie wstąpiło prawie w 2163 organizacjach związko­ sto organizacji. W 1869 roku po­ wych. wstaje Federalna Izba Stowarzy­ Dnia 23 września 1895 roku szeń Robotniczych Paryża; podo­ odbył się w Limoges zjazd Kra­ bne federacje powstają w Lyonie, jowej Federacji Związków Zawo­ Marsylii i Rouen. dowych i Federacji Giełd Pracy, Duży wpływ na dalszy rozwój na którym powołano Powszechną ruchu robotniczego miała Komu­ Konfederację Pracy (CGT). W sta­ na Paryska, będąca pierwszym tucie uchwalonym przez VII zjazd w dziejach rządem klasy robotni­ konfederacyjny w 1902 roku czej, stanowiąca zalążek państwa w Montpellier CGT określa swe nowego typu, w którym związki cele w następujący sposób: zawodowe miały odegrać ważną — zrzeszać pracowników najem­ rolę. Po upadku Komuny Parys­ nych dla obrony ich moralnych, kiej nastały lata brutalnego uci­ materialnych, gospodarczych i za­ sku, deportacji i aresztowań. Mi­ wodowych interesów; mo to ruch robotniczy odradzał — zrzeszać wszystkich ludzi pra­ się szybko i rósł. cy, którzy uznają konieczność We Francji zaczęły się rozpo­ walki o likwidację pracy najem­ wszechniać idee marksistowskie. nej i kapitału bez względu na Organizacje związkowe łączyły ich przekonania polityczne. się w ogólnokrajowe związki — W przeddzień pierwszej wojny federacje. W 1876 roku powstała światowej CGT liczyła około Federacja Cieśli, w 1881 — Fe­ 600 000 członków. Była jednak deracja Drukarzy, w 1883 — Fe­ słaba organizacyjnie, rozproszona, deracja Górników. Walka klasy co sprzyjało panującemu w niej robotniczej nabierała rozmachu, anarchosyndykalizmowi. Na wy­ szerzył się ruch strajkowy. Jules powiedzenie wojny w 1914 roku Guesde i jego współpracownicy CGT nie odpowiedziała protestem, z powodzeniem propagowali so­ lecz świętym przymierzem przy­ cjalizm i wzywali do zrzeszania wódców związkowych z rządzącą się klasy robotniczej. W pierw­ burżuazją. 72 Francuskie związki zawodowe

Między reformistycznymi przy­ kowe — Jednościową Powszechną wódcami związkowymi a masami Konfederację Pracy (Confédé­ pracującymi doszło do rozłamu, ration Générale du Travail Uni­ który pogłębił się jeszcze po woj­ taire — CGTU), która później nie. Reformistyczni przywódcy przyłączyła się do Czerwonej związków zawodowych z Leonem Międzynarodówki Związkowej. Jouhaux kontynuowali i po W kierownictwie CGTU dużą ro­ wojnie politykę współpracy kla­ lę odgrywali komuniści. sowej, planowali reformy w ra­ Zasadnicze znaczenie dla dal­ mach ustroju kapitalistycznego. szego rozwoju ruchu robotniczego Polityka reformistycznego kie­ we Francji miało powstanie partii rownictwa związków budziła komunistycznej. Na zjeździe partii wśród mas członkowskich zdecy­ socjalistycznej w Tours, w grud­ dowaną niechęć i opór. Rewolu­ niu 1920 roku, większość delega­ cyjna, opozycyjna „mniejszość” tów wypowiedziała się za przy­ stopniowo zdobywała wpływy stąpieniem do Międzynarodówki w terenie. Na zjeździe CGT Komunistycznej i za nazwą ko­ w Lyonie 1919 roku otrzymała munistyczna partia. Mniejszość 1/6 głosów, a we wrześniu w 1920 nie przyjęła tych wniosków i zor­ roku na zjeździe w Orleanie już ganizowała własną partię socja­ 1/3 część wszystkich głosów; listyczną. W okresie częściowej wówczas to „opozycyjna mniej­ stabilizacji kapitalizmu, w latach szość” zaczęła organizować rewo­ ekonomicznego kryzysu i w na­ lucyjne komitety związkowe. stępnych klasa robotnicza Francji Z federacji i rad związ­ była rozbita, a ruch związkowy ków zawodowych, które opano­ rozdrobniony. wali zwolennicy reformistycznej W 1922 roku istniało już we „większości”, wykluczano człon­ Francji kilka odłamów związko­ ków opozycji, natomiast z orga­ wych: rewolucyjna — Jednościo- nów opanowanych przez „opozy­ wa Powszechna Konfederacja cyjną mniejszość”, odchodzili zwo­ Pracy (CGTU); reformistyczna — lennicy „większości”, tworząc no­ Powszechna Konfederacja Pracy; we federacje względnie rady Francuska Konfederacja Chrześ­ związków zawodowych. Nie uda­ cijańskich Pracowników, przy po­ ło się „opozycyjnej mniejszości” mocy której kościół katolicki usi­ uchronić jedności związkowej; łował odwieść klasę robotniczą „większość” w kierownictwie CGT od walki rewolucyjnej; wiele dążyła do wykluczenia opozycji. drobnych autonomicznych organi­ Nastąpił rozłam. Przedstawiciele zacji związkowych. organizacji związkowych wyklu­ Jednościową Powszechna Kon­ czonych z CGT założyli na zjeź­ federacja Pracy (CGTU), kiero­ dzie w St-Etienne (25.VI. — wana przez Komunistyczną Partię 1 .VII. 1922) nowe centrum związ­ Francji, stała w pierwszych sze­ Francuskie związki zawodowe 73

regach walki francuskiego pro­ przyjęto bardzo ważne ustawy: letariatu o jego ekonomiczne i so­ 0 ustanowieniu 40-godzinnego ty­ cjalne żądania. godnia pracy bez obniżki płac CGTU od momentu swego po­ oraz o wprowadzeniu płatnych wstania prowadziła nieustającą urlopów. CGT stanęła w obronie walkę o przywrócenie jedności. ludzi pracy w koloniach. Zjazd 6 lutego 1934 r. francuscy fa­ związków zawodowych obradują­ szyści wyszli na ulice Paryża cy w 1937 r. w Rabacie zażądał z zamiarem przechwycenia wła­ podwyżki płac i wprowadzenia u- dzy. Przeciw puczowi faszystow­ stawodawstwa pracy w koloniach. skiemu Wystąpili robotnicy Pary­ Przed drugą wojną światową ża. 12 lutego na apel Komuni­ w 1937 r. w CGT zaznaczył się stycznej Partii Francji został ogło­ znowu rozłam, znowu pojawiła szony strajk powszechny, w któ­ się rozbijacka grupa, która wy­ rym wzięło udział około 5 min stępowała z hasłami antykomu­ osób. Pod wpływem szeregowych nistycznymi i antyradzieckimi członków przywódcy partii socja­ 1 solidaryzowała się z polityką listycznej i centrali związkowych monachijską. We wrześniu 1939 zmuszeni byli przystąpić do jed­ roku reakcyjna większość usu­ ności działania z „komunistami nęła z kierownictwa CGT komu­ i CGTU”. 27 lipca 1934 roku nistów. Jedność CGT była rozbita. podpisano porozumienie o jed­ We wrześniu 1939 roku rząd ności działania między socjali­ francuski zabronił działalności styczną a komunistyczną partią, partii komunistycznej. W lipcu które stało się ważnym czynni­ 1940 roku Konfederalny Komitet kiem stworzenia szerokiego anty­ CGT, zebrany na terenie nie oku­ faszystowskiego frontu ludowego. powanej Francji, odrzucił propo- 6 marca 1936 roku w Tuluzie na­ zycje przymierza z Compiegne stąpiło zjednoczenie CGT i CGTU i wezwał organizacje związkowe w jedno centrum związkowe pod i ich członków do walki z oku­ nazwą CGT Francji. Przed zje­ pantem. dnoczeniem CGTU i CGT liczyły Dnia 9 listopada 1940 roku zo­ 900 000 członków, a już w rok stały rozwiązane CGT oraz chrze­ po połączeniu CGT obejmowała ścijańska centrala CFTC. Kola­ 5 min członków. boracyjny rząd Petaina zlikwi­ Z inicjatywy partii komuni­ dował demokratyczne swobody stycznej w 1935 r. we Francji i prawa związkowe. Według wzo­ został stworzony Front Ludowy, rów faszystowskich powstawały w którym uczestniczyła także syndykaty, zrzeszające pracodaw­ CGT. W wyborach do parlamen­ ców i robotników. tu w 1936 r. Front Ludowy od­ W walce przeciw faszystow­ niósł wielkie zwycięstwo. Pod skiemu okupantowi rodziła się naciskiem związków zawodowych jedność związkowa. Dnia 17 kwiet- 74 .Free Labour World’ nia 1943 roku reorganizuje się nie wystąpili z CGT, a 13 maja Powszechna Konfederacja Pracy 1948 roku założyli odszczepieńczą Francji, w oparciu o program centralę — Powszechną Konfede­ Krajowej Rady Oporu. Dnia 18 rację Pracy — „Force Ouvrière” sierpnia 1944 roku wydaje CGT (CGT — FO). w Paryżu, po długich przygoto­ Rozbicie doprowadziło do tego, waniach, odezwę wzywającą do że niektóre duże związki zawo­ strajku generalnego, do walki o dowe stały się autonomiczne, jak wyzwolenie kraju. Do wezwania np. Federacja Pracowników przyłączają się również chrześci­ Oświaty (FEN). jańskie związki zawodowe. 25.VIII CGT nigdy jednak nie pogodzi­ 1944 roku stolica Francji była ła się z rozbiciem. Coraz to wzy­ już oczyszczona od okupantów. wała pozostałe związki zawodowe Po wyzwoleniu kraju CGT zor­ do wspólnych wystąpień i jed­ ganizowała walkę o wzrost pro­ ności działania w obronie inte­ dukcji, o podniesienie stopy ży­ resów ludzi pracy. Na jednym ciowej mas pracujących, o rea­ z ostatnich zjazdów CGT nawo­ lizację ekonomicznych i socjal­ ływała do rozpoczęcia rozmów nych postulatów ludzi pracy, związanych z przywróceniem jed­ o demokrację i obronę narodowej ności związkowej w kraju na niezależności Francji. podstawie Karty Jedności z 1936 Za udzieleniem poparcia impe­ roku i stawiała tylko jeden wa­ rializmowi amerykańskiemu wy­ runek: „przystąpienie do pertrak­ powiedziała się znowu grupa roz­ tacji w sprawie zjednoczenia ru­ bij acka, skupiona wokół czaso­ chu zawodowego bez jakiejkol­ pisma „Force Ouvrière” (Robot­ wiek dyskryminacji politycznej, nicza Siła). W prezydium CGT światopoglądowej i wyznaniowej” grupę tę reprezentują głównie (patrz Powszechna Konfederacja Léon Jouhaux i Robert Bothe- Pracy (CGT), „Force Ouvrière” — reau. Rozłamowcy żądali, aby (Siła Robotnicza), Francuska Kon­ CGT wypowiedziała się za pla­ federacja Chrześcijańskich Pra­ nem Marshalla. Konfederalny Ko­ cowników (CFTC), Federacja Pra­ mitet CGT w grudniu 1947 roku cowników Oświaty (FEN), Po­ odrzucił ten wniosek 857 głosami wszechna Konfederacja Kadr przeciw 127. W tym samym okre­ (CGC). sie liczba strajkujących wzrosła „Free Labour World” — ofi­ do 2,5 miliona osób. Rozłamow­ cjalny organ prasowy MKWZZ. cy nie poprzestali jednak na Miesięcznik, wychodź w Brukseli, tym, rozpoczęli tajemne pertrak­ w językach: angielskim, francu­ tacje z rządem i przedsiębiorcami skim, niemieckim i hiszpańskim. oraz wzywali strajkujących do Fundusz Solidarności Między­ wznowienia pracy. W końcu, 19 narodowej — został stworzony grudnia 1947 roku, demonstracyj­ przy Światowej Federacji Zwiąż- Geijer Arne 75

ków Zawodowych, zgodnie przedstawicieli Bliskiego i Środ­ z uchwalą IV Światowego Kon­ kowego Wschodu i czterech przed­ gresu Związków Zawodowych stawicieli międzynarodowych {październik 1957) pod nazwą zrzeszeń związków zawodowych „Fundusz Solidarności Międzyna­ przy ŚFZZ. Członkami komisji rodowej Pracowników”. Fundusz są również przedstawiciele tych jest przeznaczony na pomoc dla związków zawodowych, które nie pracujących i ich organizacji wchodzą w skład ŚFZZ. związkowych w czasie walk Wsparcia z Funduszu Solidar­ o lepsze warunki bytowe, postęp ności Międzynarodowej udziela społeczny, w obronie praw związ­ się wszystkim pracującym i ich kowych i praw demokratycznych. organizacjom bez względu na ich Materialnej pomocy udziela się przynależność związkową, w sen­ ludziom pracy i ich rodzinom sie jak najszerzej pojętej solidar­ w czasie strajków i innych akcji, ności robotniczej. Z tego Fundu­ ofiarom katastrof i wypadków szu udzielono pomocy materialnej w zakładach pracy, ofiarom anty- również ludziom pracy i organi­ robotniczych prześladowań, na zacjom związkowym, które nie są obronę prawną prześladowanych członkami ŚFZZ, np. pracującym związkowców, związkom zawodo­ i związkom zawodowym Japonii, wym w krajach kolonialnych i Belgii, NRF i krajów Ameryki słabo rozwiniętych. Łacińskiej. Taki charakter Fun­ Wpływy na fundusz pochodzą duszu Międzynarodowej Solidar­ ze zwyczajnych i nadzwyczaj­ ności przy ŚFZZ gruntownie róż­ nych dobrowolnych składek orga­ ni się od podobnych instytucji, nizacji członkowskich ŚFZZ, którymi dysponują inne między­ instytucji i osób. Do administro­ narodowe organizacje związkowe, wania funduszem Komitet Wy­ szczególnie od Funduszu Soli­ konawczy ŚFZZ powołał komisję. darności Międzynarodowej przy Składa się ona z przewodniczą­ MKWZZ, którego teren działania cego, sekretarza generalnego i se­ ogranicza się wyłącznie do orga­ kretarzy ŚFZZ, dwóch przedsta­ nizacji członkowskich MKWZZ wicieli Afryki, dwóch przedsta­ i służy do walki z tendencjami wicieli obu części Ameryki, trzech postępowymi w ruchu zawodo­ przedstawicieli Europy, dwóch wym.

G

Geijer Arne — przewodniczą­ MKWZZ w Tunisie w 1957 roku, cy Międzynarodowej Konfedera­ na VI zjeździe w Brukseli w 1959 cji Wolnych Związków Zawodo­ roku i na VII zjeździe w zachod­ wych (wybrany na V zjeździe nim Berlinie w 1962 r.), sekretarz 76 Generalna Rada Związków Zawodowych Japonii generalny Konfederacji Szwedz­ ofensywa wiosenna, walki letnie,, kich Związków Zawodowych (LO). ofensywa jesienna, boje nowo­ Generalna Rada Związków Za­ roczne. Najpotężniejsze są akcje wodowych Japonii (SOHYO) — wiosenne i jesienne. Uczestniczy ilością członków i znaczeniem w nich zawsze kilka milionów najsilniejsza centrala związkowa pracujących. w Japonii, zrzeszająca około 4 Bojowe akcje SOHYO nabie­ miliony członków z ogólnej licz­ rają z każdym rokiem coraz wię­ by 6,6 miliona zorganizowa­ kszego znaczenia politycznego, nych w związkach zawodowych. choć socjalistyczne kierownictwo SOHYO nie wchodzi w skład żad­ tej centrali niejednokrotnie już nej międzynarodowej organizacji usiłowało zahamować walkę poli­ związkowej, lecz utrzymuje przy­ tyczną i przenieść jej ciężar na jazne stosunki z ŚFZZ i jej orga­ żądania ekonomiczne. Pod naci­ nizacjami członkowskimi. skiem ludzi pracy SOHYO zo­ SOHYO powstała pierwotnie stało zmuszone, na przykład w jako organizacja rozłamowa, ale czasie ofensywy wiosennej 1959 pod naciskiem szerokich mas roku, domagać się oprócz nor­ związkowych stopniowo stawała malnych żądań podwyżki płac się skutecznym narzędziem wal­ i likwidacji bezrobocia przerwania ki klasy robotniczej o jej żywot­ przygotowań do reformy ustawy ne interesy. W kierownictwie o kompetencjach policji wymie­ tej organizacji w miarę upływu rzonych przeciw działalności or­ czasu duży wpływ zdobyli postę­ ganizacji demokratycznych i unie­ powi przywódcy, którzy przy ważnienia paktu bezpieczeństwa udziale kół komunistycznych i le­ zawartęgo między Japonią a USA. wicowego odłamu socjalistów W latach 1962—1963 SOHYO opracowali program SOHYO. wysunęła hasła: niedopuszczenie Głównym punktem tego pro­ przez ludzi pracy do powstawania gramu jest walka o podniesienie amerykańskich baz łodzi podwod­ stopy życiowej ludzi pracy, prze­ nych zaopatrzonych w broń jądro­ ciw antyrobotniczym ustawom, wą; wycofanie 7-ej floty amery­ o zdobycie i respektowanie praw kańskiej z japońskich wód tery­ związkowych i swobód demokra­ torialnych i wystąpienie z pro­ tycznych, przeciw bezrobociu, testem przeciw wprowadzonemu o utrzymanie i utrwalenie poko­ przez koła rządzące ustawodaw­ ju. Główną metodą walki SOHYO stwu antyzwiązkowemu. są strajki. Akcje strajkowe ludzi W czasie masowych walk, któ­ pracy Japonii są realizowane re organizuje SOHYO, realizowa­ zgodnie z programem SOHYO, na jest idea jedności działania lu­ opracowanym na cały rok. Po­ dzi pracy, członków związków za­ szczególne etapy tej walki mają wodowych reprezentujących róż­ nazwy pochodzące od pór roku: ne kierunki.

/ Ghańskie związki zawodowe 77

Z inicjatywy Generalnej Rady Złote Wybrzeże wywalczyła nie­ Związków Zawodowych Japonii podległość. W tym samym roku powstał w styczniu 1959 roku ogłoszono nowe niezależne pań­ Komitet Wspólnej Walki, w któ­ stwo — Republikę Ghany w ra­ rym współdziałają przedstawicie­ mach Brytyjskiej Wspólnoty Na­ le SOHYO i innych japońskich rodów. organizacji związkowych. Celem Ghana jest krajem gospodarczo tego Komitetu jest koordynacja zacofanym. W gospodarce naro­ działalności i akcji podejmowa­ dowej przeważa produkcja rolna. nych przez związki zawodowe Rząd Ghany realizuje obecnie w obronie interesów ludzi pracy. drugi plan rozwoju kraju (pierw­ Pod jego kierownictwem miały szy w latach 1951—1957) ogło­ miejsce wystąpienia proletariatu szony na lata 1959—1964, który japońskiego w latach 1962—1963. ma za zadanie rozwinąć prze­ Bardzo charakterystyczną ce­ mysł, zwiększyć wydobycie bo­ chą Generalnej Rady Związków gactw naturalnych, rozwinąć rol­ Zawodowych Japonii i całego ru­ nictwo i zbudować sieć szkół. chu związkowego w Japonii jest Ruch związkowy zaczął się roz­ ścisła więź z aktywną walką ca­ wijać na Złotym Wybrzeżu do­ łego narodu o pokój. O sile ru­ piero w latach czterdziestych chu pokojowego w Japonii świad­ obecnego stulecia i od pierwszych czy fakt, że już w 1956 roku dni stał na czele walki narodo­ ponad 36 milionów Japończyków wowyzwoleńczej. W 1949 roku podpisało proklamację przeciw powstała centrala związkowa — zbrojeniom atomowym. Bazą or­ Kongres Związków Zawodowych ganizacyjną japońskiego ruchu — zrzeszająca około 35 000 człon­ pokoju jest Japońska Rada Prze­ ków. W toku walki o polepszenie ciw Zbrojeniom Atomowym i Wo­ warunków życiowych mas pra­ dorowym, która powstała głów­ cujących, która przejawiała się nie z inicjatywy SOHYO i po­ w szeregu strajków masowych, siada swoje filie w całej Japonii. związki zawodowe Złotego Wy­ SOHYO ma w tej radzie wpływ brzeża uwalniały się od wpły­ decydujący (patrz Japońskie wów trade-unionizmu angielskie­ związki zawodowe). go, który usiłował osłabić młody „Gewerkschaftliche Monatshef­ ruch związkowy. te” — czasopismo dyskusyjne za- Wielkim wydarzeniem w roz­ chodnioniemieckich związków za­ woju ruchu zawodowego był wodowych. Miesięcznik wydawa­ strajk zorganizowany przez Zwią­ ny przez Zrzeszenie Niemieckich zek Urzędników Instytutu Mete­ Związków Zawodowych (DGB) orologicznego w drugiej połowie w Kolonii. 1949 roku. Ghańskie związki zawodowe — Rząd zaatakował Kongres Zwią­ W 1957 roku brytyjska kolonia zków Zawodowych. Ogłosił mia­ 78 Giełdy pracy nowicie, że pracownicy Instytutu przeszli do otwartej współpra­ Meteorologicznego, który jest in­ cy z urzędami kolonialnymi i stytucją publiczną, nie mają MKWZZ. Postępowi działacze prawa strajkować i wszystkich związkowi, którzy pozostali na strajkujących zwolnił z pracy. Po wolności, założyli tzw. związek trzech miesiącach bezskutecznych bezrobotnych Złotego Wybrzeża, pertraktacji związki zawodowe który podjął kroki o przyjęcie ogłosiły w dniu 7 listopada 1950 do pracy zwolnionych pracowni­ roku strajk generalny. Strajku­ ków. W sierpniu 1951 roku zwią­ jący żądali przyjęcia do pracy zek ten przekształcił się w Zrze­ 80 zwolnionych pracowników szenie Ghańskich Związków Za­ i żądanie to powiązali z postula­ wodowych. tem politycznym, aby Złotemu W nowym, niezależnym pań­ Wybrzeżu nadać prawa domi­ stwie związki zawodowe zjedno­ nium. czyły się pod nazwą Kongres Rząd ogłosił stan wyjątkowy. Związków Zawodowych Ghany. Wielu uczestników strajku zwol­ Na XIV konferencji Kongresu niono z pracy, a przywódców Związków Zawodowych Ghany w związkowych aresztowano. Je­ 1958 r. podjęto uchwałę o grun­ dnakże strajk generalny przy­ townej przebudowie ruchu zawo­ niósł efekty. Miał wpływ na wy­ dowego, zgodnie z potrzebami niki wyborów, które odbyły się niezależnego państwa. W 1959 ro­ w 1951 roku. Na Złotym Wy­ ku uchwalono nowy statut cen­ brzeżu został wybrany rząd, skła­ trali związkowej Ghany. 108 dający się wyłącznie z Afry- drobnych związków zawodowych kańczyków. Między wybranymi złączyło się w 16 większych. przedstawicielami narodu znala­ Kongres Związków Zawodo­ zło się wielu działaczy związko­ wych Ghany liczył w 1960 roku wych. około 400 000 członków. Wzrost walk antykolonialnych Stał się organizacją członkow­ zarówno na Złotym Wybrzeżu, ską Międzynarodowej Konfedera­ jak i w koloniach afrykańskich cji Wolnych Związków Zawodo­ zaniepokoił Kongres Związków wych; jednakże w 1960 roku wy­ Zawodowych Wielkiej Brytanii stąpił z MKWZZ i obecnie jest (TUC), a zwłaszcza MKWZZ, któ­ jednym z największych przeciw­ ra usiłowała umocnić swoje wpły­ ników jej polityki w Afryce. wy w tej kolonii brytyjskiej. Giełdy pracy — poprzedniczki Kiedy w akcji prewencyjnej u- obecnych miejskich i departa­ rzędów brytyjskich usunięto po­ mentalnych rad związków zawo­ stępowych przywódców związko­ dowych we Francji. Spełniały one wych, zwolennicy kolonizatorów, w istocie funkcje ogólnozwiązko­ którzy zagarnęli władzę w Kon­ wych organów w dużych ośrod­ gresie Związków Zawodowych, kach. Powstały z inicjatywy pra­ Greckie związki zawodowe 79 codawców i na początku zajmo­ Rada Gospodarczo-Społeczna wały się dostarczaniem pracy. może, zgodnie z Kartą ONZ, Jednakże działacze robotniczy opracowywać studia i referaty uczynili z nich wkrótce proleta­ 0 międzynarodowych zagadnie­ riackie ośrodki wychowania i ope­ niach ekonomicznych, społecz­ ratywne punkty walki przeciw nych, kulturalnych, zdrowotnych, pracodawcom. Giełdy pracy roz­ wychowawczych oraz innych pro­ wijały działalność oświatową, or­ blemach i przedkładać je, wraz ganizowały kluby robotnicze, bi­ z wnioskami, Zgromadzeniu Ogól­ blioteki, imprezy dla robotników nemu, członkom ONZ i odpo­ itd. Pierwsza giełda pracy po­ wiednim instytucjom specjali­ wstała w Paryżu w 1887 roku. stycznym. Jej głównym zada­ W 1892 roku z miejskich giełd niem jest opracowywanie za­ pracy wyłoniła się Federacja leceń, mających na celu obronę Giełd Pracy. W późniejszych la­ 1 poszanowanie praw ludzkich tach połączyła się ona z Krajową i swobód oraz praw związkowych Federacją Związków Zawodowych (patrz Międzynarodowa Organi­ tworząc Powszechną Konfedera­ zacja Pracy). cję Pracy (CGT) (patrz Francus­ Grassi Luigi — były sekretarz kie związki zawodowe). ŚFZZ, przedstawiciel Włoskiej „Głos Pracy” — pismo co­ Powszechnej Konfederacji Pracy dzienne związków zawodowych (CGIL). w Polsce. Greckie związki zawodowe — Gompers Samuel — reakcyjny Powojenne rządy królewskie w amerykański przywódca związko­ Grecji prowadziły politykę reak- wy, jeden z założycieli Amery­ cyjną, prześladowały siły postę­ kańskiej Federacji Pracy (AFL) powe i ograniczały prawa i swo­ i jej przewodniczący do 1924 r. body demokratyczne. Komunis­ Gospodarczo-Społeczna Rada tyczna Partia Grecji, założona ONZ — jest obok Ogólnego Zgro­ w 1918 roku w okresie wojny madzenia, Rady Bezpieczeństwa, domowej, została rozwiązana w Rady Powierniczej, Międzynaro­ 1947 roku i do tej pory działa dowego Trybunału Sprawiedli­ nielegalnie. Partia dąży do zje­ wości i Sekretariatu, jednym dnoczenia sił patriotycznych, do z głównych organów Organizacji walki o demokratyzację kraju. Narodów Zjednoczonych. Skła­ Stopa życiowa robotników jest da się z 18 członków wybiera­ niska i stale rośnie bezrobocie. nych przez Zgromadzenie Ogólne Organizacje związkowe zaczęły ONZ. Międzynarodowe organiza­ powstawać w Grecji na początku cje związkowe, w tym również XX stulecia. Dzięki nim robotni­ SFZZ, uczestniczą w pracach Ra­ cy doczekali się wydania pierw­ dy Gospodarczo-Społecznej z gło­ szych bardziej postępowych u- sem doradczym. staw. 80 Greckie związki zawodowe

W 1918 roku został zwołany rownictwo i obsadził całą Po­ zjazd konstytucyjny Powszechnej wszechną Konfederację Pracy Konfederacji Pracy, która zrze­ swoimi ludźmi. Od tej pory rząd szała wtedy około 65 000 pracow­ grecki kontroluje całą działalność ników. W Powszechnej Konfede­ GSSE, szczególnie działalność racji Pracy (GSSE) nastąpił je­ wyższych instancji i rozstrzyga­ dnak wkrótce rozłam. W centra­ nie podstawowych problemów. li działały grupy popierające Ponadto grecki ruch zawodowy współpracę z pracodawcami i pra­ ulega coraz bardziej rosnącemu wicowymi partiami politycznymi. uciskowi reakcji zagranicznej, Po pewnym czasie grupa repre­ szczególnie amerykańskiej. W zentująca postępowe poglądy po­ konsekwencji greckie związki za­ została w mniejszości. W 1934 wodowe coraz bardziej stają w roku istniały w Grecji aż trzy kolizji z klasą robotniczą. centrale związkowe: Powszechna Siły reakcyjne Grecji, szcze­ Konfederacja Pracy, którą uzna­ gólnie w ostatnich latach, gwał­ wał rząd, Konfederacja Unionis- townie zaatakowały siły postępo­ tyczna i Niezależna Centrala Stra. we w ruchu robotniczym. Naru­ tisa. Po przewrocie, do którego szane są prawa związkowe i pod­ doszło 4 sierpnia 1936 roku, i na­ stawowe swobody demokratycz­ staniu dyktatury Metaxasa, zo­ ne. Tysiące związkowców grec­ stały uniemożliwione jakiekol­ kich uwięziono lub zmuszono wiek przejawy działania ruchu do opuszczenia kraju. W tych robotniczego. warunkach grupy działaczy po­ Po drugiej wojnie światowej, stępowych zmuszone są działać która doświadczyła ciężko Grecję, nielegalnie i ograniczać swoją i po zakończeniu wojny domo­ aktywność w obronie interesów wej kontynuowano przedwojenną ludzi pracy. Samą GSSE osłabia­ praktykę działalności związkowej ją spory wewnętrzne i rywaliza­ charakteryzującej się prześla­ cja trzech frakcji, z których dwie dowaniem wszystkiego co postę­ są skrajnie prawicowe. powe, pod pretekstem walki W ramach Powszechnej Kon­ przeciw „czerwonemu niebezpie­ federacji Pracy działa również czeństwu”. GSSE udało się połą­ Demokratyczny Ruch Zawodowy. czyć różne frakcje jedynie na Ugrupowanie to nie dąży wpraw­ platformie antykomunistycznej, dzie do stworzenia samodzielnej a nigdy do walki o żywotne inte­ organizacji, ale dzięki celnej kry­ resy ludzi pracy. tyce polityki kierownictwa zwią­ Chociaż kierownictwo GSSE, zkowego zdobywa sobie coraz wybrane na kolejnym zjeździe większe znaczenie i wpływy w w 1945 roku, było wyłącznie pra­ organizacjach związkowych. wicowe, nie dogadzało ono jesz­ Demokratyczny Ruch Zawodo­ cze rządowi. Rząd odwołał to kie­ wy nie należy oficjalnie do ża­ Gwatemalskie związki zawodowe 81

dnej międzynarodowej centrali cy Ameryki Łacińskiej i SFZZ. związkowej. Wypowiada się jed­ CGTG walczył nie tylko o po­ nak za odrodzeniem jedności prawę położenia mas pracują­ związkowej w skali krajowej cych, ale i o gospodarczy rozwój i międzynarodowej, utrzymuje kraju, o demokratyczne swobody w tych sprawach kontakty ze i pełną niezależność narodową. Światową Federacją Związków Po ogłoszeniu w 1950 r. reformy Zawodowych (patrz Powszechna rolnej związki zawodowe czuwa­ Konfederacja Pracy Grecji). ły nad jej realizacją i usiłowały Green William — wielokrotny zorganizować związki zawodowe przewodniczący Amerykańskiej dla robotników rolnych. Federacji Pracy (AFL) w latach Kiedy w lipcu 1954 roku, przy 1924—1952. Jego następcą został poparciu USA, rządy objęła jun­ George Meany. ta wojskowa z Castillo Armasem Griszyn Wiktor Wasiliewicz — na czele, rozwiązano wszystkie przewodniczący Wszechzwiązko- związki zawodowe, a stu postę­ wej Centralnej Rady Związków powych działaczy związkowych Zawodowych ZSRR (WCSPS), wi­ uwięziono. Rząd zwrócił właści­ ceprzewodniczący ŚFZZ. cielom i spółce United Fruit Gwatemalskie związki zawodo­ znaczną część znacjonalizowanych we — W 1839 roku Gwatemala ziem, pozbawiając klasę robotni­ ogłosiła się niezależną republiką, czą i chłopów ciężko wywalczo­ ale w miarę upływu czasu pod­ nych zdobyczy. dawała się coraz bardziej wpły­ Po interwencji imperialistycz­ wom imperializmu amerykańskie­ nej ruch zawodowy Gwatemali go. Przeciw hegemonii amery­ nie rozwijał się już jako jednoli­ kańskich monopoli wystąpiła ta organizacja związkowa, lecz o- Gwatemala w 1950 roku, kiedy bejmował kilka niewielkich zwią­ uchwalono ustawę o reformie zków zawodowych. Została stwo­ rolnej. Zgodnie z ustawą upań­ rzona Rada Związków Zawodo­ stwowione zostały przedsiębior­ wych Gwatemali (CSG), która sta­ stwa i plantacje monopoli za­ ła się organizacją członkowską granicznych, głównie północno­ Ogólnoamerykańskiej Regionalnej amerykańskiej spółki United Organizacji MKWZZ (ORIT). Fruit. Powstały również: Autonomicz­ W tym zacofanym kraju rolni­ na Federacja Związków Zawodo­ czym, całkowicie uzależnionym od wych Gwatemali (FASGUA) i Fe­ USA, po drugiej wojnie świato­ deracja Pracujących Gwatemali, wej zostało stworzone jedyne które nie weszły w skład żadnej centrum związkowe — Powszech­ międzynarodowej centrali związ­ ny Związek Pracujących Gwate­ kowej. Federacja Pracujących mali (CGTG). Centrala ta stała Gwatemali została stworzona po się członkiem Konfederacji Pra­ to, aby rozbijać ruch robotniczy

6 — A B C 82 Gwinejskie związki zawodowe i związkowy oraz realizować po­ wprowadzenie kodeksu pracy, bo­ litykę rządu. Powstało jeszcze wiem do pięćdziesiątych lat obec­ kilka samodzielnych organizacji nego stulecia nie istniało w Czar­ związkowych, jak np. związki za­ nej Afryce żadne prawo pracy. wodowe pracowników przemysłu Ani czas pracy, ani płaca robocza włókienniczego, transportu itd. nie były regulowane żadnymi Gwinejskie związki zawodowe przepisami prawnymi, a afrykań­ — Dnia 2 października 1958 roku scy robotnicy podlegali dyskry­ Gwinea została ogłoszona nieza­ minacji. leżną republiką (od 1913 roku Walka o kodeks pracy osiągnę­ była kolonią w ramach Francus­ ła szczytowy punkt w 1952 roku, kiej Afryki Zachodniej). kiedy to robotnikom gwinejskim Do 1944 roku działalność zwią­ udało się stworzyć jednolity front zków zawodowych w całej Afry­ dla przeprowadzenia tego postu­ ce Zachodniej była zakazana. latu. W sierpniu 1952 roku wy­ Zakaz obejmował również Gwi­ brano Radę Koordynacyjną, z ini­ neę. Pierwsze legalne organiza­ cjatywy której zwołano afrykań­ cje związkowe powstały tu w 1945 ską konferencję na temat usta­ roku. Związki zawodowe, z po­ wodawstwa pracy. Konferencja czątku słabe, zrzeszały robotni­ wezwała ludzi pracy, aby w dniu ków na zasadzie podziału etnicz­ 3 listopada 1952 roku przeprowa­ nego. Urzędy kolonialne bardzo dzili w całej Francuskiej Afryce ograniczały ich działalność. Zachodniej 24-godzinny strajk dla Żadne przeszkody nie były .je­ poparcia żądań w sprawie ko­ dnak w stanie zahamować roz­ deksu pracy. Strajk zakończył się woju ruchu robotniczego. W 1946 powodzeniem. Potężny napór ru­ roku gwinejskie związki zawodo­ chu robotniczego zmusił koloni­ we stworzyły już federację, która zatorów do ustępstw. Jeszcze w stała się członkiem afrykańskiej tym samym roku Zgromadzenie filii Powszechnej Konfederacji Narodowe Francji uchwaliło Ko­ Pracy Francji (CGT). Agentom deks pracy dla krajów zamor­ kolonizatorów wkrótce jednak skich. udało się dokonać rozłamu w ru­ Nowy etap w działalności gwi- chu związkowym i stworzyć no­ nejskich związków zawodowych we federacje ruchu związkowego. zakończył się w 1957 roku, kiedy Jedna z nich przyłączyła się do to Zgromadzenie Narodowe Fran­ centrali francuskiej „Force Ou­ cji uchwaliło tzw. ustawę ra­ vrière” (FO), a druga do Francus­ mową, na podstawie której zo­ kiej Konfederacji Chrześcijań­ stała stworzona w Gwinei rada skich Pracowników (CFTC). rządowa i rozszerzono uprawnie­ Jedną z największych i najbar­ nia zgromadzenia terytorialnego. dziej bojowych akcji związko­ W wyborach marcowych 1957 ro­ wych w Gwinei była walka o ku Partia Demokratyczna i zwią­ Hiszpańskie związki zawodowe 83 zki zawodowe zdobyły większość ten odpowiedziało prawie całe miejsc w radzie i w zgromadze­ społeczeństwo. W wyniku głoso­ niu. Wybitni działacze związkowi wania przeciw konstytucji fran­ Sekou Toure, Bangali i inni zo­ cuskiej stała się Gwinea zgodnie stali członkami rady rządowej. z warunkami referendum nieza­ Chociaż organ ten nie był pełno­ leżną republiką. prawnym rządem, miał jednak Obecnie w kraju istnieje jedy­ pewne uprawnienia w dziedzinie na centrala związkowa — Kra­ spraw wewnętrznych. Związki za­ jowa Konfederacja Pracujących wodowe wykorzystały te upraw­ Gwinei (CNTG), która w okre­ nienia -i spowodowały wydanie sie swojego drugiego zjazdu w , na początku 1958 roku ustawy 1960 r. liczyła około 120 000 o podwyżce płacy minimalnej członków, zrzeszonych w 42 robotników o 50 proc. oraz reali­ związkach zawodowych. Konfe­ zację niektórych reform demo­ deracja odgrywa poważną ro­ kratycznych na wsi. lę w budownictwie niepodle­ Partia Demokratyczna i związ­ głego kraju. Jest organizacją ki zawodowe zdobyły sobie tym wielką popularność wśród mas członkowską Powszechnej Unii pracujących i całego narodu Gwi­ Robotników Czarnej Afryki nei. Partia Demokratyczna wraz (UGTAN), której przewodniczą­ ze związkami zawodowymi we­ cym jest prezydent Republiki zwały w 1958 roku wszystkich Gwinejskiej, Sekou Toure (patrz Gwinejczyków, aby w czasie re­ Afrykańskie związki zawodowe, ferendum głosowali przeciw kon­ Krajowa Konfederacja Pracują­ stytucji V Republiki. Na apel cych Gwinei).

H

Hill Ted — sekretarz general­ Histadrut — patrz Powszechna ny Brytyjskiego Związku Zawo­ Federacja Pracy Izraela. dowego Kotlarzy, w okresie ka­ Hiszpańskie związki zawodowe dencji 1960—1961 przewodniczący — Hiszpania jest krajem gospo­ Kongresu Związków Zawodowych darczo zacofanym, głównie rolni­ (TUC). czym. Przemysł w znacznej części Hillman Sidney — czołowy znajduje się w ręku zagraniczne­ przedstawiciel amerykańskiego go kapitału. W ostatnich latach Kongresu Przemysłowych Związ­ wzmogła się inwazja monopoli ków Zawodowych (CIO) na I amerykańskich na całą gospodar­ Światowej Konferencji Związków kę narodową Hiszpanii. Panująca Zawodowych w Londynie, w 1945 w kraju dyktatura faszystowska roku. stosuje w gospodarce narodowej

6* 84 Hiszpańskie związki zawodowe

przestarzałe formy. W rolnictwie wi jeszcze przed zakończeniem większa część ziemi należy do ko­ wojny przeszli na stronę faszy­ ścioła, szlachty i dygnitarzy woj­ stów, zadały ciężki cios klasie ro­ skowych. Według danych ONZ botniczej i siłom demokratycz­ stopa życiowa narodu hiszpań­ nym Hiszpanii. Po upadku repu­ skiego jest najniższa w Europie. bliki wiele lat musiało upłynąć, Komunistyczna Partia Hiszpa­ zanim hiszpańscy ludzie pracy nii, założona w 1920 roku, działa zaleczyli rany i mogli przystąpić nielegalnie. W nieprawdopodob­ do rozwiązania trudnych proble­ nie ciężkich warunkach dąży do mów, które stanęły przed nimi zjednoczenia wszystkich antyfa­ w całkowicie zmienionej sytua­ szystowskich sił w walce o zli­ cji- kwidowanie dyktatury, o polep­ Walka postępowych działaczy szenie sytuacji ludzi pracy, o po­ związkowych pochłaniała dalsze stęp społeczny. ofiary, napotykała trudności pra­ Ruch zawodowy w Hiszpanii wie nie do pokonania, ponieważ ma dawne tradycje. W latach w miejsce klasowych związków wojny domowej, członkowie obu zawodowych zostały stworzone ówczesnych dużych centrali zwią­ falangistowskie, „pionowe związ­ zkowych: socjalistycznej General­ ki” typu korporacyjnego i faszy­ nej Unii Pracowników (założonej stowskiego. W kraju rozwiązano w 1918 roku) i anarchistycznej wszystkie demokratyczne organi­ Narodowej Konfederacji Pracy zacje związkowe i partie politycz­ (założonej w 1911 roku) walczyli ne oraz skonfiskowano ich mie­ wraz z pozostałymi siłami demo­ nie. Ustawą 6 grudnia 1940 roku kratycznymi w obronie republi­ zostały stworzone podstawy fa­ ki. W marcu 1938 roku został — szystowskiej organizacji związko­ z inicjatywy Generalnej Unii wej całkowicie podporządkowa­ Pracowników — podpisany mię­ nej partii faszystowskiej. Zgod­ dzy obu centralami pakt w spra­ nie z ustawą wszystkie kierow­ wie jedności, nie doszło jednak nicze stanowiska w związkach do zjednoczenia ludzi pracy w je­ zawodowych mieli zajmować dnolitej centrali związkowej. funkcjonariusze Falangi. Ustawa Dziesiątki tysięcy robotniczych narzuciła wszystkim robotnikom i związkowych działaczy zginęło obowiązkową przynależność do w walkach o republikę albo nę­ związków zawodowych, do któ­ kani byli w więzieniach; wielu rych należeli również i przed­ doświadczonych działaczy związ­ siębiorcy. W krótkim czasie po­ kowych zmuszonych było pójść wstało ponad 12 500 lokalnych na wygnanie. Okoliczności te, jak faszystowskich organizacji związ­ również fakt, że niektórzy pra­ kowych i „bractw rolniczych”, wicowi, anarchistyczni i socjal­ które zrzeszały około 10 milionów demokratyczni liderzy związko­ osób. Hiszpańskie związki zawodowe 85

Ludzie pracy w Hiszpanii mu­ fabrykach i stwarzać warunki szą należeć do związków zawo­ do mobilizacji klasy robotniczej dowych i nie mają prawa wy­ w walce o swoje sprawy we­ bierać swych funkcjonariuszy wnątrz frankistowskich organi­ związkowych. Głównym zadaniem zacji związkowych. Ludzie pracy falangistowskich przywódców by­ zrozumieli, że swą walką we­ ło stworzenie w związkach zawo­ wnątrz związków mogą uczynić dowych organizacji, popierających z tych organizacji, wbrew woli ekonomiczną polityką faszystow­ przywódców falangistowskich, na­ skiego rządu. Dlatego też przy­ rzędzie realizacji żądań robotni­ wódcy poszczególnych związków czych. zawodowych są nasyłani przez Pierwszym sukcesem osiągnię­ władze; są to najczęściej przed­ tym dzięki uwzględnieniu w stawiciele albo agenci oligarchii walce metod pracy legalnej i nie­ finansowej, kapitalistów i obszar­ legalnej był strajk generalny i ników. Charakterystyczny dla masowe demonstracje zorganizo­ „pionowych związków zawodo­ wane w Barcelonie i innych mia­ wych” jest fakt, że najwyż­ stach w marcu i kwietniu 1951 szym przedstawicielem organi­ roku. Drugi sukces osiągnięty zacji związkowej w przedsiębior­ środkami legalnymi to wybory stwie jest sam przedsiębiorca. związkowych mężów zaufania we Lata działalności tego typu wrześniu 1957 roku. Szeroki u- związków zawodowych dały w dział ludzi pracy w przygotowa­ efekcie z jednej strony ogromny niu wyborów i fakt, że zwolen­ wzrost kapitalistycznych zysków, nicy różnych ugrupowań uzgod­ z drugiej strony — gwałtowną ob­ nili wcześniej wspólnych kandy­ niżkę stopy życiowej mas pracu­ datów, doprowadziły do tego, że jących miast i wsi. Taktyka po­ w wielu zakładach pracy zostali stępowych działaczy związkowych na funkcje te wybrani robotnicy, w pierwszych latach dyktatury zdecydowani bronić interesów była mało skuteczna. Polegała klasy robotniczej. na tworzeniu nielegalnych grup Ludzie pracy zgrupowali się związkowych w największych fa­ wokół nowych mężów zaufania i brykach Katalonii, kraju Basków dzięki jednolitym, skoordynowa­ i w Madrycie. Około 1950 roku zastosowano nową taktykę, pole­ nym akcjom przeforsowali w gającą na wiązaniu działalności wielu wypadkach swoje żądania. nielegalnej z ograniczonymi mo­ Mimo że przywódcy faszystow­ żliwościami działania legalnego. scy przy poparciu policji rozpę­ Pozwalało to, w odróżnieniu od tali wielką kampanię gróźb i za­ dawnej taktyki, utrzymać postę­ straszeń przeciw nowym mężom powym działaczom związkowym zaufania, wyszli oni z tego obron­ ścisłą więź z ludźmi pracy w ną ręką. 86 Holenderska Federacja Zw. Za w.

Obecnie w Hiszpanii ustawowo skiej coraz bardziej przenika ka­ uznaje się tylko organizacje pitał północnoamerykański. związków zawodowych, które zo­ Komunistyczna Partia Holandii stały założone przez partię fa­ założona w 1919 roku stoi na cze­ szystowską, Falangę, jedyną le­ le sił postępowych w kraju. galną partię polityczną kraju. Pierwszą organizacją o charak­ W Hiszpanii istnieją 24 związki terze związkowym był Fundusz zawodowe, których przywódcy Amsterdamskich Drukarzy, stwo­ są również mianowani przez Fa­ rzony w 1881 roku, którego ce­ langę. Największą centralną or­ lem było „udzielanie członkom ganizacją jest Federacja Hiszpań­ moralnej i materialnej pomocy”. skich Urzędników w Madrycie. W 1891 roku powstało Powszech­ Hiszpańskie związki zawodowe ne Zrzeszenie Robotników Ho­ nie należą do żadnej międzyna­ landii, zrzeszające około 3400 rodowej organizacji ruchu związ­ członków. Organizacja ta powsta­ kowego. Postępowi działacze ła pod wpływem burżuazji i mia­ związkowi, którzy musieli opu­ ła zdecydowanie antysocjalistycz­ ścić Hiszpanię, utrzymują kontak­ ny charakter. Powszechne Zrze­ ty ze Światową Federacją Związ­ szenie Robotników stopniowo tra­ ków Zawodowych. ci wpływy i członków. Jego miej­ Holenderska Federacja Związ­ sce zajęła obecnie Holenderska ków Zawodowych (NVV) — naj­ Federacja Związków Zawodo­ większa centrala związkowa w wych (NVV), związana z partią Holandii. Zrzesza ponad pół mi­ socjaldemokratyczną. Jednocze­ liona członków. Pozostaje pod śnie powstały w kraju kościelne wpływami partii socjaldemokra­ związki zawodowe, np. Patrio­ tycznej i należy do MKWZZ. tyczne Zrzeszenie Robotnicze, Przywódcy NVV należeli w 1949 którego zadaniem było „słowem roku do tej grupy działaczy, któ­ bożym wspierać żądania robotni­ rzy przyczynili się do rozłamu w cze”. Organizacja ta zmieniła się później w zrzeszenie „Patrimo­ ŚFZZ. Holenderska Federacja nium”, a w 1909 roku — w Fe­ Związków Zawodowych ogranicza derację Narodowo-Chrześcijań- się w swoim działaniu do per­ skich Związków Zawodowych traktacji i kompromisów, odrzu­ (CNV), która do tej pory jest ca walkę klasową (patrz Holen­ jedną z głównych organizacji derskie związki zawodowe). związkowych Holandii. Holenderskie związki zawodo­ Oprócz tego powstały katolic­ we — Holandia (Królestwo Ni- kie organizacje robotników. Do derlandu) jest wysoko rozwinię­ chwili obecnej istnieje centrala — tym krajem przemysłowo-rolni­ Katolicki Ruch Zawodowy Ho­ czym. Po drugiej wojnie świa­ landii (KAB). Wszystkie kościel­ towej do gospodarki holender­ ne organizacje związkowe stano­ Holenderska Federacja Zw. Zaw. 87 wiły bazę reakcji, przeciw ru­ Związków Zawodowych (NVV). chowi socjalistycznemu. W czasie Uchwała centrali EVC—1958 mia­ drugiej wojny światowej prawi­ ła przyczynić się do wzmocnienia cowi socjaldemokratyczni i kle- siłami postępowymi organizacji rykalni przywódcy tych organi­ zakładowych NVV, które będą zacji związkowych skompromito­ konsekwentnie domagać się rea­ wali się, wielu z nich stało się lizacji postulatów robotniczych, kolaborantami. Ludzie pracy stra­ popularyzować ideę zjednoczenia cili do nich zaufanie, pogłębiła się ruchu zawodowego i zwięk­ się przepaść między kierownic­ szać siłę bojową klasy robotni­ twem' związkowym a masami czej. W swej uchwale kierow­ członkowskimi. Okoliczności te nictwo EVC—1958 podkreślało, że przyśpieszyły powstanie nowej Holenderska Federacja Związków postępowej organizacji — Je­ Zawodowych ma możność stać dnolitej Centrali Związków Za­ się rzeczywiście masową organi­ wodowych (EVC), która w 1945 zacją związkową, która będzie roku stała się członkiem Świa­ konsekwentnie broniła interesów towej Federacji Związków Zawo­ ludzi pracy. Współpraca socjali­ dowych. stów i komunistów oraz wszyst­ W latach następnych, wraz z kich postępowych robotników pogłębieniem się ogólnego kry­ może przekształcić Federację w zysu światowego systemu kapita­ rzeczywistą, bojową organizację listycznego, kiedy międzynarodo­ związkową holenderskiej klasy wa reakcja wzmogła swoje na­ robotniczej. paści przeciw postępowi, wystą­ Kierownictwo Holenderskiej piło kilku czołowych przedstawi­ Federacji Związków Zawodowych cieli EVC z poglądami rewizjo­ (NVV) zajęło niechętne stanowi­ nistycznymi, które chcieli rozpo­ sko wobec apelu EVC—1958, jed­ wszechnić w ruchu zawodowym. nak nie było w stanie zabronić Siły postępowe EVC wykluczyły członkom EVC—1958 wstępowa­ rewizjonistów ze swoich szere­ nia do związków należących do gów i na nadzwyczajnym zjeź- NVV, ponieważ musieliby działać dzie w czerwcu 1958 roku stwo­ wbrew woli swoich zakładowych rzyły nową organizację EVC— organizacji związkowych i więk­ 1958, która potwierdziła swoją szości swoich członków. przynależność do SFZZ. Na następnym nadzwyczajnym Największą obecnie centralą zjeździe centrala EVC—1958 prze­ związkową w Holandii jest Ho­ kształciła się w tzw. „Ośrodek lenderska Federacja Związków Propagandy Jedności i Walki Zawodowych (NVV), licząca około Klasowej”, który wezwał swych pół miliona członków. Inne więk­ członków do wstępowania w sze­ sze centrale to: Katolicki Ruch regi Holenderskiej Federacji Zawodowy Holandii (KAB), zrze­ 88 Honduraskie związki zawodowe szający ponad 426 000 osób i W Hondurasie po drugiej woj­ Federacja Narodowo-Chrześcijań- nie światowej stworzono robot­ skich Związków Zawodowych niczy komitet koordynacyjny, (patrz Holenderska Federacja którego zadaniem było utrwale­ Związków Zawodowych (NW), nie jedności działania ludzi pra­ Katolicki Ruch Zawodowy Ho­ cy. Pod kierownictwem tego ko­ landii (KAB), Jednolita Centrala mitetu został przeprowadzony Związków Zawodowych (EVC). 1 kwietnia 1954 roku strajk ro­ Honduraskie związki zawodo­ botników rolnych Północnego we — Honduras należy do słabo Wybrzeża, który trwał 68 dni. rozwiniętych krajów, o zacofa­ Po długiej walce udało się lu­ nym rolnictwie. Jest opanowany dziom pracy wywalczyć prawo przez monopole zagraniczne, głó­ organizowania związków zawo­ wnie północnoamerykańskie. Po­ dowych. ziom życiowy mieszkańców jest Stworzono szereg organizacji bardzo niski, podobnie jak i w związkowych, lecz do tej pory nie pozostałych krajach Środkowej zostały jeszcze zjednoczone i pozo­ Ameryki. Sytuację ludzi pracy w stają w izolacji. Niektóre z nich, Hondurasie, gdzie za pośrednic­ jak Centralna Federacja Związ­ twem monopolu United Fruit rzą­ ków Zawodowych Wolnych Robot­ dzi amerykański imperializm, mo­ ników Hondurasu (FECESITLIH) żna scharakteryzować całkowi­ oraz Federacja Robotniczych tym brakiem swobód demokra­ Zrzeszeń Północnego Wybrzeża tycznych, stałym naruszaniem Hondurasu (FESITRANH) znaj­ podstawowych praw robotniczych, dują się pod wpływami MKWZZ okrutnym prześladowaniem dzia­ i jej organizacji regionalnej ORIT. łaczy związkowych i każdej pró­ Większość pozostała autonomicz­ by stworzenia rewolucyjnych or­ na. Jedność działania, jako pod­ ganizacji związkowych. Ale i w stawa jedności organizacyjnej, tych niezwykle trudnych warun­ jest najważniejszym do rozwią­ kach klasa robotnicza walczy o zania problemem ruchu zawodo­ poprawę swego położenia. wego w Hondurasie.

I

Indonezyjski Związek Zawodo­ do żadnej międzynarodowej cen­ wy Robotników Muzułmańskich trali związkowej. (SBII) — powstał w 1947 roku. Indonezyjskie związki zawodo­ W 1963 liczył 850 000 członków. we — Ruch zawodowy w Indo­ Pozostaje pod wpływami muzuł­ nezji zaczął się rozwijać na po­ mańskiej partii. SBII nie należy czątku XX wieku. Pierwsza or­ Indonezyjskie związki zawodowe 89 ganizacja związkowa w kraju — sierpniu 1945 r. niepodległości Związek Zawodowy Pracowników mógł się indonezyjski ruch związ­ Kolei Państwowych powstał oko­ kowy rozwijać swobodnie. We ło 1905 roku. Od samego począt­ wrześniu 1945 roku powstała w ku ruch zawodowy w Indonezji Dżakarcie postępowa organizacja wiązał się ściśle z walką naro­ ludzi pracy — Robotniczy Front dowowyzwoleńczą, a wszystkie Indonezji. Wśród celów, jakie po­ żądania natury ekonomicznej z stawiła sobie ta organizacja, było walką polityczną o zrzucenie he­ również tworzenie związków za­ gemonii kolonialnej i zlikwido­ wodowych. Robotniczy Front zwo­ wanie wpływu imperialistów na łał na 21 maja 1946 roku konfe­ politykę i gospodarkę kraju. rencję, której zadaniem było prze­ Prawdziwy rozwój ruchu za­ mianowanie Robotniczego Frontu wodowego notujemy w Indonezji na Federację Związków Zawodo­ dopiero w latach dwudziestych wych Jawy (GSBI). W 1946 roku naszego stulecia. W 1920 roku postanowiono na naradzie przed­ powstała w Semarangu postępo­ stawicieli wielu postępowych or­ wa centrala związkowa, która ganizacji połączyć wszystkie po­ zrzeszała 22 związki zawodowe. stępowe organizacje związko­ Kierowała walkami strajkowymi we w jedną centralę — Central­ w latach 1923—1925. W 1927 ro­ ną Organizację Indonezyjskich ku związki zawodowe liczyły już Związków Zawodowych (SOBSI). około 47 000 członków. SOBSI zrzeszała 29 związków za­ Po stłumieniu powstania na Ja­ wodowych, liczących 1 222 200 wie i Sumatrze w latach 1926 członków. Na zjeździe założyciel­ i 1927 holenderskie władze ko­ skim podjęto uchwałę w sprawie lonialne zaczęły prześladować wstąpienia SOBSI do Światowej związki zawodowe. Postępowe or­ Federacji Związków Zawodowych. ganizacje związkowe zostały osła­ SOBSI włączyła się aktywnie do bione albo rozbite, a ich przy­ walki o postulaty pracownicze, o wódcy uwięzieni lub straceni. No­ zbudowanie niezależnej gospodar­ wą falę represji wywołało po­ ki narodowej i wkrótce zyskała wstanie indonezyjskich i holen­ poważne wpływy we wszystkich derskich marynarzy w 1933 roku. dziedzinach życia kraju. Bezkom­ Wskutek prześladowania sił po­ promisowe stanowisko SOBSI zdo­ stępowych ruch zawodowy upadł, było tej organizacji duży autory­ albo przeszedł w ręce reformi- tet i przyczyniło się do utrwale­ stów, którzy byli w bliskich kon­ nia jedności akcji ludzi pracy. taktach z reformistyczną centralą W 1960 roku SOBSI zrzeszała już związkową w Holandii. 2,6 miliona członków. Dopiero po II wojnie świato­ Oprócz SOBSI istnieje w kraju wej, po wypędzeniu japońskich jeszcze kilka mniejszych centrali okupantów i wywalczeniu w związkowych, a wśród nich: De­ 90 Indyjskie związki zawodowe mokratyczny Związek Robotni­ nej. Pierwsze grupy komunistycz­ ków Indonezji (KBKI), Federacja ne powstały w Indii na początku Związków Zawodowych Jawy lat dwudziestych naszego wieku, (GSBI), Indonezyjski Związek Za­ ale zjednoczona i rewolucyjna or­ wodowy Robotników Muzułmań­ ganizacja klasy robotniczej — skich (SBII), Ogólnoindonezyjski Komunistyczna Partia Indii —• Kongres Związków Zawodowych powstała dopiero w 1933 roku, (KBSI). przy czym po upływie roku zo­ Indyjskie związki zawodowe — stała postawiona poza prawem. Klasa robotnicza Indii formowała Pierwsze organizacje związko­ się w warunkach kolonialnego we powstały w Indii w okresie ucisku brytyjskich imperialistów. Rewolucji Październikowej. Do Proletariat indyjski był nieludz­ najważniejszych należą: Madraski ko wyzyskiwany. Związek Robotniczy, Związek Za­ Przyczyną wolnego wzrostu wodowy Robotników Włókienni­ liczbowego klasy robotniczej oraz czych w Ahmadabadzie, który jej ideowej i organizacyjnej sła­ powstał przy współudziale Ghan- bości było także feudalne rozbi­ diego, związki zawodowe koleja­ cie kraju, a w szczególności ist­ rzy itp. nienie różnych narodowości, mno­ Indyjskie związki zawodowe gość grup językowych, wyznań budowane były według wzorów i kast. Władze kolonialne robiły angielskich związków zawodo­ przy tym wszystko, aby nie do­ wych, których przywódcy starali puścić do powstawania politycz­ się opanować młody ruch zawo­ nych i związkowych organizacji dowy Indii. proletariatu wydając akty usta­ W 1920 roku powstaje w Indii wodawcze i stosując brutalne re­ pierwsza ogólnokrajowa centrala presje policyjne. Aż do Rewo­ związkowa Ogólnoindyjski Kon­ lucji Październikowej powstawa­ gres Związków Zawodowych ły w Indii jedynie poszczególne (AITUC). Organizacja była przez mało znaczące organizacje, które długi czas opanowana przez dzia­ zrzeszały drobne grupy kwalifi­ łaczy reformistycznych i zrzeszała kowanych robotników. przeważnie tzw. arystokrację ro­ Zwycięstwo rosyjskiego prole­ botniczą. Wraz z natężeniem walk tariatu wywarło wielki wpływ strajkowych wzrastały w ruchu na masy pracujące Indii. W kra­ zawodowym wpływy sił postępo­ ju ożywił się ruch w obronie wych. Powstają nowe, postępowe ekonomicznych żądań i praw, i jednolite związki zawodowe, z wybuchały walki o charakterze których wymienić należy przede politycznym. Mimo to proletariat wszystkim Związek Zawodowy Indii był jeszcze słaby, rozdrob­ Robotników Włókienniczych w niony, szczególnie dlatego, że nie Bombaju „Girni Kamgar”, na miał swojej organizacji politycz­ czele którego stał przez długie Indyjskie związki zawodowe 91 lata wybitny działacz indyjskie­ zek Robotników Włókienniczych go rewolucyjnego ruchu robotni­ Ahmadabadu. czego S. A. Dange. Związek ten Przed zakończeniem II wojny wkrótce po założeniu w 1928 ro­ światowej i w latach powojen­ ku liczył około 80 000 członków. nych AITUC rozwinął walkę o Działalność Ogólnoindyjskiego niezawisłość narodową i poprawę Kongresu Związków Zawodowych sytuacji materialnej ludzi pracy. osłabiały sekciarstwo i rozgryw­ Liczba członków AITUC wyno­ ki wewnętrzne. W 1929 roku wy­ siła w 1945 roku 500 000. stąpiła z AITUC grupa reformi- Siły narodowowyzwoleńcze styczfla i stworzyła nową cen­ zmusiły Wielką Brytanię do u- tralę związkową — Ogólnoindyj- znania niezależności Indii w 1947 ską Federację Związków Zawo­ roku. Przy tej okazji, nie zważa­ dowych. Jednakże kierownictwo jąc na strukturę gospodarczą, Kongresu było w dalszym ciągu kraj został rozdzielony na dwa niejednolite. Skrzydło rewolucyj­ państwa: Indię i Pakistan. ne zorganizowało w 1931 roku Jeszcze przed dojściem do nową centralę — Czerwony Kon­ władzy główna partia polityczna gres Związków Zawodowych, pod Indii — Hinduski Kongres Naro­ kierownictwem którego były or­ ganizowane liczne strajki w la­ dowy — podjęła wysiłki w celu tach 1931—1934. stworzenia nowej organizacji W toku dalszych walk robotni­ związkowej, która mogłaby kon­ czych zaczęło odradzać się po­ kurować z Ogólnoindyjskim Kon­ czucie jedności ruchu zawodowe­ gresem Związków Zawodowych. go. W 1935 roku połączyły się W maju 1947 roku założyła więc Ogólnoindyjski Kongres Związ­ tzw. Narodowy Kongres Związ­ ków Zawodowych i Czerwony ków Zawodowych Indii (INTUC), Kongres Związków Zawodowych który postawił sobie za zadanie na platformie walki klasowej i doprowadzić do pokoju i współ­ walki o niezależność narodową. pracy między pracą a kapitałem. Reformistyczni przywódcy Ogól- Organizacja ta, popierana przez noindyjskiej Federacji Związków Hinduski Kongres Narodowy, roz­ Zawodowych pod naciskiem mas, wijała się szybko. W warunkach narastających walk W grudniu 1948 roku Socja­ narodowowyzwoleńczych w 1938 r. listyczna Partia Indii założyła zostali zmuszeni do zjednocze­ własną centralę związkową — nia się. Ogólnoindyjski Kongres Związek Robotników Indyjskich Związków Zawodowych (AITUC) (HMS). W 1949 roku pod wpły­ liczył w 1938 roku 325 000 człon­ wem drobnoburżuazyjnych partii ków. Z większych organizacji nie o lewicowej orientacji powstała należał do AITUC jedynie Zwią­ jeszcze jedna centrala związkowa 92 Interkomy

— Zjednoczony Kongres Związ­ Irak jest krajem gospodarczo sła­ ków Zawodowych (UTUC). bo rozwiniętym. Stopa życiowa W latach 1948—1949 ruch po­ mieszkańców jest bardzo niska. stępowy narażony był na duże Ruch robotniczy i związkowy w prześladowania. Tysiące działaczy Iraku zaczął się rozwijać po związkowych uwięziono. Więk­ pierwszej wojnie światowej. szość wśród nich stanowili przy­ Pierwsi zorganizowali się robot­ wódcy A1TUC. nicy portowi w Basrze. W 1927 Prócz tego indyjski ruch związ­ roku zaczęto wydobywać w Iraku kowy był osłabiony działalnością ropę naftową. Wraz z nowymi sekciarzy, dogmatyków i innych inwestycjami w przemyśle nafto­ elementów rozkładowych, we­ wym zaczęła rosnąć klasa robot­ wnątrz samego Ogólnoindyjskie- nicza. W 1929 r. powstaje pierw­ go Kongresu Związków Zawodo­ szy związek zawodowy robotni­ wych. Baza członkowska AITUC ków kolejowych, który stał się znacznie się skurczyła, a organi­ wzorem dla innych pracowników. zacja centralna przestała niemal W 1930 roku wybuchają w istnieć. Dopiero w 1950 roku za­ kraju potężne strajki, które za­ czyna się nowy, szybki rozwój kończyły się w 1931 roku straj­ rewolucyjnego ruchu zawodowe­ kiem generalnym. Ponieważ bo­ go, głównie tych kierunków, któ­ jowe akcje robotników nie u- re reprezentuje AITUC. Jednakże stawały, rząd zakazał działalno­ i obecnie indyjski ruch zawodo­ ści wszystkim organizacjom ro­ wy jest w dużym stopniu roz­ botniczym, zamknął ich siedziby drobniony. Przeszkadza to ma­ i uwięził wielu działaczy. W wy­ som pracującym w ich walce niku walk robotniczych w latach przeciw neokolonializmowi, o po­ 1934—1936 wydano ustawę (1936), prawę sytuacji materialnej (patrz która uznawała prawo robotni­ Ogólnoindyjski Kongres Związ­ ków do tworzenia organizacji ków Zawodowych (AITUC), Na­ związkowych według zawodów. rodowy Kongres Związków Za­ Druga wojna światowa osłabiła wodowych Indii (INTUC), Zwią­ aktywność ruchu zawodowego, zek Robotników Indyjskich (HMS), a w niektórych miejscowościach Zjednoczony Kongres Związków w ogóle przerwano działalność Zawodowych Indii (UTUC). związkową. Interkomy — patrz Czerwona Po zakończeniu drugiej wojny Międzynarodówka Związków Za­ światowej rozgorzały znowu wal­ wodowych. ki robotnicze, głównie walki straj­ INTUC — patrz Narodowy Kon­ kowe. Największą z nich był gres Związków Zawodowych In­ strajk robotników spółki nafto­ dii. wej „Iraq Petroleum”, który wy­ Irackie związki zawodowe — buchł w lipcu 1946 roku i za- Irackie związki zawodowe 93 mienił się w strajk generalny, przygotowały upadek imperiali­ w okręgu Kirkuk. Walka, choć stycznego reżymu w kraju i stwo­ zakończyła się krwawą masakrą rzyły warunki do rewolucji lipco­ i porażką klasy robotniczej, miała wej w 1958 roku, kiedy to naród jednak duży wpływ na dalszy iracki obalił reakcyjną monarchię rozwój ruchu rewolucyjnego w ca­ i stworzył republikę. Komuni­ łym Iraku. styczna Partia Iraku, która po­ Po powstaniu, które wybuchło wstała w 1934 r., wyszła z pod­ w kraju w 1948 roku, władze zo­ ziemia i stanęła na czele walki o stały zmuszone uznać niektóre postęp społeczny. prawa-robotnicze, a przewodni­ Po rewolucji iracki ruch zawo­ czący nowego rządu musiał uznać dowy zdobył ustawowe prawo dla związki zawodowe i wypuścić na swej egzystencji. wolność aresztowanych działaczy Na czele nowych organizacji związkowych. W 1948 roku po związkowych stanęli doświadcze­ raz pierwszy obchodzono w Bag­ ni działacze, którzy przeszli lata dadzie i w Basrze święto 1 Maja. walk rewolucyjnych. Wkrótce po­ Na początku 1951 roku zorga­ wstało w Iraku ponad 40 związ­ nizowano tzw. Stałe Biuro Orga­ ków zawodowych. nizacji Związkowych, które choć W lipcu 1959 roku odbył się odegrało określoną organizacyjną w Bagdadzie konstytucyjny zjazd rolę w rozwoju ruchu zawodo­ Powszechnej Federacji Związków wego, jednakże było raczej ośrod­ Zawodowych Iraku, który był kiem propagandowym niż orga­ niezwykłym wydarzeniem w ru­ nizacyjnym. W tymże roku rząd chu robotniczym na Środkowym zamknął biuro. Wschodzie. Zjazd wypowiedział Lata 1952—1953, pomimo okrut­ się jednogłośnie za Kartą Odro­ nych prześladowań demokratycz­ dzonego Jednolitego Frontu Na­ nego i postępowego ruchu, odzna­ rodowego, którą podpisali w czały się walką ludzi pracy i ca­ czerwcu 1959 roku przedsta­ łego narodu przeciw imperiali­ wiciele Komunistycznej Partii stom brytyjskim w Iraku. Strajki Iraku i inne organizacje demo­ robotnicze zostały krwawo stłu­ kratyczne. Karta postawiła żąda­ mione i pogorszyły się warunki nia oczyszczenia aparatu pań­ życia. W okresie imperialistycz­ stwowego z reakcji, rozbudowy nej agresji w Egipcie w 1956 ro­ organizacji narodowego ruchu ku iraccy ludzie pracy wraz ze oporu, kontynuowania w polity­ studentami i szeroką warstwą ce zagranicznej pozytywnej neu­ społeczeństwa organizowali po­ tralności i walki z imperializmem, tężne manifestacje solidarnościo­ solidarności ludów arabskich, we w imię wsparcia walki ludu autonomii mniejszości narodo­ egipskiego. Wszystkie te walki wych, zakazu działalności wszyst­ 94 Irańskie związki zawodowe kim wrogom republiki, stworze­ który w swojej polityce zagra­ nia rządu złożonego z sił patrio­ nicznej i gospodarce narodowej tycznych, a w polityce gospodar­ zależny jest od USA, jest b. cięż­ czej — stosowania zasady plano­ ka. Płace robotników są bardzo wania, przeprowadzenia reformy niskie. Robotnicy są niemiłosier­ rolnej i rozwoju rolnictwa. nie wyzyskiwani, szczególnie Zjazd konstytucyjny Powszech­ w przedsiębiorstwach monopoli nej Federacji Związków Zawo­ zagranicznych. dowych Iraku uchwalił rów­ W końcu 1941 roku doszło nież wstąpienie do Światowej Fe­ w Iranie do założenia centrali deracji Związków Zawodowych. związkowej — Centralnej Rady W ostatnich latach można za­ Robotniczych Związków Zawodo­ uważyć w Republice Irackiej od­ wych Iranu. Równocześnie jednak stąpienie od postępowego rozwo­ przedsiębiorcy powołali, przy po­ ju, rozwinięcie szerokiej kam­ mocy Anglo-Iranian Oil Ca i rządu panii antykomunistycznej, co marionetkowe związki zawodowe, przejawiło się również w ruchu które miały spowodować rozbicie związkowym. W odpowiedzi na szeregów klasy robotniczej i unie­ sprawiedliwą walkę mas pracu­ możliwić spełnienie postępowych zadań, postawionych przez Cen­ jących rozpoczęły się redukcje tralną Radę Robotniczych Związ­ robotników w przedsiębiorstwach ków Zawodowych. Jednak więk­ oraz aresztowania wśród działa­ szość działaczy wypowiedziała się czy związkowych; jednocześnie za jednością i w 1944 roku stwo­ zerwana została również łączność rzono Centralną Radę Zjednoczo­ irackich związków zawodowych nych Związków Zawodowych z postępowym, międzynarodowym Iranu. ruchem zawodowym. Szczególnie W 1945 roku centrala ta zrze­ silnie wzmógł się krwawy terror szała ponad 200 000 członków, po przewrocie wojskowym w a w 1946 roku już około 400 000. 1963 r. Tysiące osób o przekona­ Centralna Rada Zjednoczonych niach postępowych, w ich liczbie Związków Zawodowych Iranu działacze i członkowie związków stała się członkiem SFZZ. zawodowych, padły ofiarą irac­ Po roku 1946 rząd wystąpił kiej reakcji, która wystąpiła z s, gwałtownymi napaściami na szerokim atakiem na prawa de­ związki zawodowe. Kilkudziesię­ mokratyczne i związkowe swobo­ ciu działaczy związkowych are­ dy ludzi pracy w Iraku (patrz sztowano, wiele pracujących osób Powszechna Federacja Związków zwolniono z pracy i prześladowa­ Zawodowych Iraku). no. Przy poparciu amerykańskich Irańskie związki zawodowe — i brytyjskich imperialistów reak­ Sytuacja ludzi pracy w Iranie, cja pokusiła się ponownie o stwo- Islandzka Federacja Pracy 95

rżenie pod kontrolą rządu kilku siębiorców do oficjalnego uzna­ organizacji związkowych w prze­ nia organizacji związkowych. myśle naftowym w południowo- Centralna Rada Zjednoczonych -wschodnim Iranie. Związkowe Związków Zawodowych Iranu organizacje rządowe i przedsię­ działa obecnie nielegalnie. biorców — Związek Zawodowy W ostatnich latach udało się ma­ Pracowników Iranu (ESKI), Cen­ som pracującym, mimo niezwy­ tralny Związek Pracujących Ira­ kle trudnych warunków, stwo­ nu (EMKA), jak również Związek rzyć przy wielkich zakładach pra­ Zawodowy Robotników Przemy­ cy organizacje, które są zarod­ słu Naftowego — miały zdezorga­ kiem przyszłego postępowego ru­ nizować Centralną Radę Zjedno­ chu zawodowego. czonych Związków Zawodowych W Iranie działa Kongres Związ­ i rozbić ruch zawodowy w Iranie. ków Zawodowych (TUCI), kon­ Rewolucyjnego zapału irańskiej trolowany przez władze rządowe. klasy robotniczej nie stłumił ani Iscaro Kubens — sekretarz ge­ rząd Mossadegha, ani ostatni neralny postępowego Związku przewrót wojskowy. Setki patrio­ Zawodowego Robotników Budo­ tów i związkowców zamknięto wlanych w Argentynie, aktywny w więzieniach i obozach koncen­ działacz Zjednoczonego Ruchu Za­ tracyjnych. Walka irańskiego pro­ wodowego dla Koordynacji Dzia­ letariatu trwała nawet wtedy, łalności Związkowej. kiedy Centralna Rada Zjednoczo­ nych Związków Zawodowych Islandzka Federacja Pracy — Iranu została zdelegalizowana. została zorganizowana w 1916 r.; W okresie swej krótkiej dzia­ w 1956 roku liczyła 27 000 człon­ łalności legalnej udało się Cen­ ków (co piąty pracujący), a w tralnej Radzie Zjednoczonych 1963 roku już ponad 30 tysięcy. Związków Zawodowych Iranu Islandzka Federacja Pracy nale­ żała początkowo do ŚFZZ, ale po wywalczyć realizację szeregu żą­ rozłamie w 1949 r. przeszła do dań łudzi pracy. Były to np. MKWZZ. Federacja utrzymuje podwyżki płac dla niektórych przyjazne stosunki z organiza­ kategorii robotników, skrócenie cjami związkowymi krajów so­ dnia roboczego w pewnych przed­ cjalistycznych. siębiorstwach z 12 na 8 godzin, uznanie prawa do strajku, uchwa­ XVII zjazd islandzkich związ­ lenie dekretu o ustawodawstwie ków zawodowych w listopadzie pracowniczym. Centralnej Radzie 1960 roku zaproponował nową udało się po raz pierwszy w hi­ strukturę organizacyjną Islan­ storii irańskiego ruchu zawodo­ dzkiej Federacji Pracy. Przebieg wego skłonić miejscowe i zagra­ zjazdu, uchwalona rezolucja niczne spółki oraz rząd i przed­ i skład nowego kierownictwa 96 Islandzkie związki zawodowe

świadczą o tym, że w islandzkim Iwai Akira — generalny sekre­ ruchu robotniczym i związkowym tarz Generalnej Rady Związków następuje przejście na pozycje le­ Zawodowych Japonii (SOHYO). wicowe, że coraz bardziej prze­ Izba Pracy — patrz Włoska ważają siły, które są gotowe Powszechna Konfederacja Pracy walczyć z reakcją i antyludową (CGIL). polityką rządu (patrz Islandzkie związki zawodowe). Izraelskie związki zawodowe — Islandzkie związki zawodowe — Izrael jest republiką burżuazyj- Pierwsze organizacje związkowe no-demokratyczną. Cała gospo­ robotników w Islandii powstawa­ darka Izraela jest w znacznym ły w końcu ubiegłego stulecia. stopniu uzależniona od zagranicz­ Jednak skutecznie bronić intere­ nego kapitału, głównie amery­ sów pracowniczych mogły związ­ kańskiego i brytyjskiego. Od ki dopiero po 1916 roku, kiedy to chwili swego powstania w 1948 r. założono Islandzką Federację Pra­ Izrael stał się narzędziem intryg cy. Wywalczyła ona ustawowe imperialistycznych w rejonie prawo do 8-godzinnego dnia pra­ Środkowego Wschodu. Izrael w cy, 12-dniowego urlopu płatnego, ostatnich latach stale powiększa przeprowadziła ustawę o ubez­ wydatki na zbrojenia, które w la­ pieczeniu społecznym i ustawy tach 1950—1960 przekraczały 50 dotyczące szkolnictwa. proc. wszystkich dochodów pań­ W grudniu 1958 roku odbył się stwa przewidzianych w budżecie. XXVI zjazd Islandzkiej Federacji Pracy, na którym po raz pierw­ Przeciw reakcyjnej polityce szy od dłuższego czasu delegaci rządu walczą w Izraelu siły po­ socjaldemokratyczni i zjednoczo­ stępowe, na których czele znajdu­ nej partii socjalistycznej wyrazili je się Komunistyczna Partia Iz­ zgodę na współpracę po wybo­ raela, założona w 1921 roku. rach. Głównym problemem zjazdu Reprezentantką ruchu zawodo­ była sprawa podwyżki płac o 10 wego w Izraelu jest Powszechna proc., w związku ze stale rosnącą Federacja Pracy Izraela, znana w kraju inflacją. Nowo wybrany pod nazwą Histadrut. Została za­ komitet wykonawczy ogłosił, że łożona w 1920 roku. Na początku będzie wspierał rząd w każdej swej działalności zrzeszała około próbie zahamowania inflacji oraz 4000 członków, którzy stanowili stabilizacji cen i płac. Zjazd na­ wtedy ogół żydowskich robotni­ piętnował również Wielką Bryta­ ków w kraju. Szybko jednak nię za akcje przeciw Islandii, za­ w rezultacie dużego napływu imi- żądał rewizji umowy zawartej w grantów-Żydów z całego świata USA w sprawie obrony oraz wy­ wzrosła liczba jej członków do cofania amerykańskich jednostek 400 000 (patrz Powszechna Fede­ wojskowych z Islandii. racja Pracy Izraela (Histadrut). Japońskie związki zawodowe 97

J Japońska Konfederacja Pracy kami i demonstracjami japoń­ (SODOMEI) — japońska centrala skich mas pracujących. Walka mas związkowa, założona jeszcze przed pracujących o swe prawa wiąże drugą wojną światową, jednak się ściśle z walką ludu japoń­ w 1940 roku została rozwiązana. skiego o zachowanie pokoju, prze­ Powstała ponownie w 1946 roku. ciw produkcji i użyciu broni ją­ Jest zorganizowana według zasa­ drowej. Kierowniczą siłę w tej dy terytorialnej. W 1958 r. zrze­ walce stanowi Komunistyczna szała około 343 000 członków. Partia Japonii założona w 1922 Przywódcy tej centrali są po­ roku. Ruch związkowy w Japo­ wiązani z międzynarodowym re- nii zaczął się rozwijać w wal­ formizmem i głoszą teorię „po­ kach strajkowych lat osiemdzie­ kojowej współpracy między pra­ siątych ubiegłego stulecia. W 1897 cą i kapitałem” (patrz Japońskie roku metalowcy założyli w Tokio związki zawodowe). pierwszą organizację związkową. Japońskie związki zawodowe — Wkrótce potem powstało zrzesze­ Japonia jest wysoko rozwiniętym nie kolejarzy, organizacje druka­ krajem przemysłowo-rolniczym, rzy itd. Przed pierwszą wojną czołową potęgą przemysłową Azji światową w 1914 r. związki za­ i jedynym krajem, który nie do­ wodowe zrzeszały 10 000 pracow­ świadczył kolonialnego ucisku. ników. Stany Zjednoczone od zakoń­ Pod wpływem Rewolucji Paź­ czenia drugiej wojny światowej dziernikowej rozpoczęły się w Ja­ usiłują zdobyć w Japonii hege­ ponii masowe strajki. Największe monię we wszystkich dziedzinach nasilenie walk wystąpiło w sierp­ życia gospodarczego i polityczne­ niu 1918 roku, kiedy wybuchły go. W latach 1948—1950 Japonia tzw. „burze ryżowe”. stała się największą amerykań­ W 1921 roku dawniejsze Zrze­ ską bazą wojskową na Dalekim szenie Brackie — organizacja Wschodzie. związkowa głosząca ideę współ­ Robotnicy japońscy należą do pracy klasowej — przemieniło się najgorzej opłacanych wśród roz­ w tzw. Japońską Konfederację winiętych krajów kapitalistycz­ Pracy. Ruch związkowy był jed­ nych i w miarę wprowadzania po­ nak stale prześladowany przez po­ stępu technicznego w przedsię­ licję. W 1923 roku było w całej biorstwach i rozwoju przemysłu Japonii około 125 000 osób zorga­ są coraz bardziej wyzyskiwani. nizowanych w związkach zawo­ Wśród ludzi pracy rośnie nieza­ dowych. dowolenie z polityki zależności od Wielki rozwój ruchu zawodo­ USA, polityki zbrojeń. Niepokój wego w Japonii nastąpił dopiero ten wyraża się masowymi straj­ po drugiej wojnie światowej.

7 — A B C 98 Japońskie związki zawodowe

Jeszcze w 1944 roku związki za­ Komitet Wspólnej Walki został wodowe faktycznie nie istniały, rozwiązany. Robotnicy stworzyli a już w 1948 roku liczyły ponad jednak Radę Narodową dla utrzy­ 6 milionów członków; w 1962 r. mania łączności z organizacjami liczba ich osiągnęła około 9 min. związkowymi (ZENROREN), któ­ W japońskim ruchu zawodowym rej zadaniem było zjednoczenie po drugiej wojnie światowej po­ rozproszonych środowisk japoń­ wstały dwie główne centrale skiego ruchu zawodowego. związkowe: Kongres Przemysło­ W następnych latach japońska wych Związków Zawodowych reakcja wspierała amerykańskie (SANBETSU), założony przez siły monopole i urzędy wojskowe lewicowe w 1946 roku, zrzesza­ USA, które zwalczały siły postę­ jący około 1 700 000 członków i powe w ruchu zawodowym. W Japońska Konfederacja Pracy Kongresie Przemysłowych Związ­ (SODOMEI), opanowana przez ków Zawodowych (SANBETSU) prawicowych socjaldemokratów rozpoczęto akcję rozłamową. Roz­ i licząca 1 064 000 członków. łamowcy stworzyli wewnątrz or­ SODOMEI istniała już przed woj­ ganizacji tzw. „ligę demokraty­ ną. W 1940 roku tuż przed przy­ zacji” o kierunku wyraźnie anty­ stąpieniem Japonii po stronie komunistycznym. W końcu udało państw Osi do drugiej wojny się SANBETSU rozbić. W lutym światowej została rozwiązana i 1949 roku odłączyła się od niej ponownie zorganizowana w 1946 nowa centrala związkowa Ogól­ roku. no japoński Kongres Związków W pierwszych latach powojen­ Zawodowych (ZENRO). Wrogowie nych w odpowiedzi na rosnące klasy robotniczej stworzyli jesz­ ataki monopoli na stopę życiową cze jedną organizację odszcze- i prawa ludzi pracy w Japonii pieńczą — Narodową Federację rozwinęły się silne walki straj­ Przemysłowych Związków Zawo­ kowe. W pierwszych szeregach dowych (SHIN-SANBETSU), któ­ walczyli robotnicy, urzędnicy in­ ra nie zdobyła jednak zbyt du­ stytucji państwowych i przedsię­ żego wpływu wśród japońskich biorstw, nauczyciele. Dla spraw­ ludzi pracy. Kongres Przemysło­ nego kierowania strajkami po­ wych Związków Zawodowych wstał Komitet Wspólnej Walki. (SANBETSU) z powodu działal­ Kiedy w 1947 r. reakcyjny rząd ności rozłamowej tracił stopnio­ odrzucił żądania sprawiedliwej wo swoich członków i w końcu podwyżki płac, ogłoszono strajk zrzeszał jedynie osoby zatrudnio­ generalny. Jednakże reakcyjna ne w przemyśle metalowym. W władza zmusiła przywódców interesie jedności, w lutym 1958 związkowych do odwołania straj­ roku, postanowił się więc połą­ ku. Porażka w tej wielkiej akcji czyć ze Związkiem Zawodowym osłabiła znacznie ruch zawodowy. Metalowców przy Generalnej Ra­ Jedność działania 99

dzie Związków Zawodowych Ja­ zację zwaną EVC—1958. Na nad­ ponii (SOHYO). zwyczajnym zjeździe EVC—1958 W 1950 roku założono przy po­ centrala ta zmieniła się w tzw. mocy Amerykanów Generalną „Ośrodek Propagandy Jedności Radę Związków Zawodowych Ja­ i Walki Klasowej” i wezwała ponii (SOHYO), której zadaniem swych członków, aby w interesie było walczyć przeciw wpływom jedności wstępowali do najwięk­ komunistów w ruchu zawodo­ szej holenderskiej centrali związ­ wym, wykluczyć z programu kowej — Holenderskiej Federacji związków żądania natury poli­ Związków Zawodowych (NVV). tycznej i przyłączyć japoński EVC była organizacją członkow­ ruch zawodowy do MKWZZ. ską SFZZ. Reakcja nie osiągnęła jednak Jedność działania — ważne na­ żadnego z tych celów. rzędzie ludzi pracy i ich orga­ W 1952 roku pod wpływem nizacji w krajach kapitalistycz­ szerokich mas pracujących od­ nych w walce przeciw wyzysko­ rzuciła SOHYO propozycję przy­ wi i uciskowi, o lepsze życie, należenia do MKWZZ, opraco­ wolność i pokój. Zjednoczenie wała własny program postępo­ ludzi pracy i ich organizacji wy i stała się w ciągu kilku lat związkowych lub innych, bez największą i najbardziej wpły­ względu na różnice narodowe, wową centralą związkową w Ja­ rasowe, polityczne, religijne i ponii (patrz Generalna Rada związkowe, w celu wspólnych Związków Zawodowych Japonii działań, walki o urzeczywistnie­ (SOHYO), Japońska Konfederacja nie wspólnych postulatów. Pracy (SODOMEI), Ogólnojapoń- Szeroką i praktyczną bazą jed­ ski Kongres Związków Zawo­ ności działania może być walka dowych (ZENRO) i Narodo­ o pokój i niezależność narodową, wa Federacja Przemysłowych walka w obronie i o rozwój de­ Związków Zawodowych (SHIN- mokracji, o unarodowienie waż­ -SANBETSU). niejszych gałęzi gospodarki i de­ Jednolita Centrala Pracujących mokratyzację ich zarządzania, o Urugwaju (CUTU) — patrz Uru­ przestawienie na tory pokojowe gwajskie związki zawodowe. gospodarki narodowej w inte­ Jednolita Centrala Związków resach całego narodu, o urze­ Zawodowych (EVC) — holender­ czywistnienie demokratycznych ska centrala związkowa, w któ­ reform w gospodarce rolnej, rej aż do 1958 roku byli zorga­ o podwyżkę płac, skrócenie czasu nizowani postępowi robotnicy. Po pracy, o pełne zatrudnienie, o ob­ ujawnieniu dywersyjnej grupy ronę interesów chłopstwa itp. rewizjonistycznej w kierownic­ Jedność działania nie znaczy, twie EVC, siły postępowe w tej że ludzie pracy muszą rezygno­ centrali stworzyły nową organi­ wać ze swych dotychczasowych

7* 100 Jedność związkowa przekonań, z przynależności do nej, przy dobrej woli kilku orga­ swych związkowych czy innych nizacji związkowych, reprezentu­ organizacji itp., wymaga jedynie jących nawet różne tendencje złączenia sił w walce o zwycię­ ideowe. stwo wspólnej sprawy. Jedność Jemen — patrz Arabski Pół­ działania jest ważnym krokiem wysep. na drodze do osiągnięcia jedności Jesienna kampania japońskich organizacyjnej w ruchu zawodo­ związków zawodowych — patrz wym — do jedności związków Generalna Rada Związków Za­ zawodowych. Jedność akcji — wodowych Japonii (SOHYO). działalność ze względu na swój Jodoin Claude — przewodni­ charakter przejściowa — bardzo czący Kanadyjskiego Kongresu często, szczególnie gdy ludzie Pracy (CLC). pracy po zwycięskiej walce uwie­ Jordańskie związki zawodo­ rzą w swe siły, przerasta w jed­ we — Ludność Jordanii, która ność organizacyjną. przez długie lata znajdowała się Znaczenie jedności działania w sferze wpływów brytyjskich, podkreśliła Deklaracja Konferen­ żyje w ogromnym zacofaniu i cji Przedstawicieli Partii Komu­ nędzy. nistycznych i Robotniczych w Ruch związkowy zaczął się tam Moskwie, w listopadzie 1960 ro­ rozwijać po rozpoczęciu wydo­ ku, stwierdzając, „że klasa robot­ bywania fosforanów i ropy naf­ nicza wielu krajów kapitalistycz­ towej. W 1952 r. w Jordanii stwo­ nych mogłaby po przezwycięże­ rzono Zrzeszenie Robotnicze. Jed­ niu rozłamu w swych szeregach, nak wkrótce rząd zabronił jego po zapewnieniu jedności działa­ działalności. W 1953 roku weszła nia wszystkich swoich oddzia­ w życie ustawa przyznająca ro­ łów, zadać ciężki cios polityce botnikom prawo zrzeszania się w kół rządzących krajów kapitali­ związkach zawodowych. Pierw­ stycznych, zmusić je, aby zaprze­ szą organizacją związkową w stały przygotowań do nowej woj­ kraju była organizacja robotni­ ny, mogłaby odeprzeć natarcie ków budowlanych, potem powsta­ kapitału monopolistycznego, za­ ły dziesiątki dalszych organizacji pewnić zaspokojenie wszystkich robotników zatrudnionych w ko­ swoich żywotnych żądań byto­ palniach fosfatu, w elektrow­ wych i demokratycznych”. niach, organizacje krawców, pra­ Jedność związkowa — zrzesze­ cowników bankowych i inne. By­ nie członków związków zawodo­ ły to jednak organizacje słabe, wych w jednolitych organiza­ które nie miały możliwości pro­ cjach związkowych. Należy od­ wadzenia szerszej działalności. różnić jedność organizacyjną od Dopiero w 1954 roku stworzono jedności akcji, którą można osią­ Federację Jordańskich Związków gnąć i bez jedności organizacyj­ Zawodowych, uznaną jako pierw- Jouhaux Léon 101

szą centralę związkową w Jor­ parlamentu. W okresie walk wy­ danii. zwoleńczych, Federacja Jordań­ Federacja Jordańskich Związ­ skich Związków Zawodowych, ków Zawodowych skoncentro­ obok obrony interesów pracow­ wała swoją działalność na orga­ niczych, skierowała uwagę ludzi nizowaniu ludzi pracy w związ­ pracy na konieczność walki prze­ kach zawodowych i kierowaniu ciw imperializmowi brytyjskie­ ich walką o polepszenie warun­ mu, przeciw paktom i planom ków pracy, skrócenie dnia robo­ imperialistycznym na Środkowym czego, ogólną podwyżkę płac, Wschodzie. Kiedy rozpoczęła się bezpłatną opiekę lekarską, wy­ agresja przeciw Egiptowi, jordań- płacanie zasiłków za wypadki scy robotnicy wysadzili w powie­ przy pracy. Działalność Federacji trze naftowe rurociągi brytyjskich Związków Zawodowych przyczy­ i francuskich spółek. niała się do powstawania nowych Po kontrrewolucji wojskowej organizacji związkowych, które w kwietniu 1957 roku ogłoszono stopniowo przystępowały do cen­ w Jordanii stan oblężenia i zli­ trali. W końcu 1955 roku ilość kwidowano wszystkie partie po­ organizacji związkowych wyno­ lityczne i inne organizacje pra­ siła 35, a centrala stała się już cownicze. Robotnicy ogłosili na tyle silna, aby wymóc od rzą­ strajk, organizowali potężne ma­ du realizację niektórych żądań nifestacje, które zamieniły się w pracowniczych. potężny ogólnonarodowy ruch. Federacja Jordańskich Związ­ Reakcja brutalnie zdławiła wszy­ ków Zawodowych wezwała rów­ stkie podejmowane przez robot­ nież organizacje związkowe Syrii, ników akcje. Setki działaczy po­ Libanu i Egiptu do zwołania o- litycznych i związkowych aresz­ gólnej konferencji dla omówienia towano i zamknięto w więzie­ problemów pracujących Arabów. niach. Federacja Jordańskich Konferencja odbyła się w 1955 Związków Zawodowych zmuszona roku w Damaszku. Przedyskuto­ była zejść do podziemia. Mimo wano tam cały szereg spraw i po­ stałych prześladowań Federacja stulatów wspólnych wszystkim Związków Zawodowych nadal or­ ludziom pracy krajów arabskich, ganizuje niektóre wystąpienia lu­ jak również formy walki o ich dzi pracy i w niezwykle ciężkich realizację. warunkach broni ich praw. Związki zawodowe miały duży Jouhaux Leon — przedstawi­ udział w rewolucyjnych wyda­ ciel reformistycznego kierunku rzeniach, które miały miejsce w we francuskim i międzynarodo­ Jordanii wiosną 1956 roku, kiedy wym ruchu zawodowym. Pod je­ to z kraju został wyproszony ge­ go kierownictwem w 1947 roku nerał Glubb, a rząd zmuszono do we Francji na skutek rozłamu w ogłoszenia nowych wyborów do Powszechnej Konfederacji Pracy 102 Jugosłowiańskie związki zawodowe

(CGT) powstała nowa odszcze- stwo i wydała ustawę, zabrania­ pieńcza centrala związkowa „For­ jącą działalności partii komuni­ ce Ouvrière” (FO). stycznej i zjednoczonym związ­ Jugosłowiańskie związki zawo­ kom zawodowym. W ciągu jedne­ dowe — Zgodnie z konstytucją go roku uwięziono prawie 40 000 1963 r. Jugosławia jest federa­ działaczy robotniczych, zainsceni- cyjną socjalistyczną republiką. zowano tysiące procesów sądo­ Kierownicza siła polityczna w wych. kraju — Związek Komunistów Przez wiele lat, różnymi me­ Jugosławii. Podstawą ustroju todami walczyła klasa robotnicza społecznego i politycznego jest Jugosławii przeciw okrutnemu społeczna własność środków pro­ wyzyskowi. W 1921 roku zezwo­ dukcji, samorządność producen­ lono na działalność niezależnych tów (wytwórców) w gospodarce związków zawodowych, jako or­ i samorządność ludu pracującego ganizacji legalnych. Nieco póź­ w gminie wiejskiej, mieście i o- niej prawicowi działacze związ­ kręgu. kowi stworzyli Zjednoczony W Jugosławii istnieje jednolity Związek Robotniczy Jugosławii, ruch zawodowy — Zrzeszenie który przyłączył się do Międzyna­ Związków Zawodowych Jugosła­ rodowej Federacji Związków Za­ wii, na czele którego stoi Cen­ wodowych (Amsterdamska Mię­ tralna Rada Związków Zawodo­ dzynarodówka). Ruch związkowy wych Jugosławii. został znowu rozbity. Wojskowo- Początki ruchu zawodowego w -monarchistyczna klika rozwiąza­ krajach, z których składa się o- ła w 1929 roku niezależne związ­ becnie Federacyjna Socjalistycz­ ki zawodowe. na Republika Jugosławii, datują W 1934 roku partia komuni­ się od drugiej połowy XIX stu­ styczna wezwała ludzi pracy, aby lecia, kiedy to klasa robotnicza wstępowali do Zjednoczonego i jej organizacje związkowe w Związku Robotniczego (URS), nadzwyczaj ciężkich warunkach który w niedługim czasie osiągnął walczyły o swoje prawa i lepsze liczbę 100 000 członków. życie dla ludzi pracy. W okresie okupacji nazistow­ Ruch zawodowy, podobnie jak skiej członkowie robotniczych cały kraj, był rozdrobniony. Po związków zawodowych walczyli pierwszej wojnie światowej po­ w pierwszych szeregach bojow­ wstały warunki do zjednoczenia ników z hitlerowskim zaborcą. sił klasy robotniczej. W 1919 roku Po wyzwoleniu kraju przez siły pod wpływem Rewolucji Paź­ ruchu oporu i Armię Czerwoną dziernikowej ruch związkowy i uspołecznieniu środków produk­ zjednoczył się. W kraju wybu­ cji w sposób istotny zmieniły się chały potężne strajki. Rządząca zadania jugosłowiańskich związ­ burżuazja wyczuła niebezpieczeń­ ków zawodowych. Kameruńskie związki zawodowe 103

W pierwszych latach po zakoń­ W okresie powojennym zasad­ czeniu drugiej wojny światowej niczym momentem, który określił najważniejszym zadaniem związ­ znaczenie organizacji związko­ ków zawodowych, jak i całego wych w Jugosławii, była uchwa­ narodu, była odbudowa zniszczo­ ła Rady Ekonomicznej Rządu Ju­ nej gospodarki kraju. gosłowiańskiego i Centralnej Ra­ W sprawozdaniu z działalno­ dy Związków Zawodowych Ju­ ści jednolitych jugosłowiańskich gosławii o tworzeniu tzw. rad ro­ związków zawodowych na ich botniczych. Zadania związków pierwszym zjeździe w 1948 roku zawodowych w zakładzie pracy podkreślało się, że „w odróżnie­ zostały ograniczone do funkcji do­ niu od związków zawodowych radczych, wychowawczych, oświa­ starej Jugosławii, które walczyły towych itp. przeciw wyzyskowi, w obronie Zgodnie ze statutem jugosło­ podstawowych praw i żywotnych wiańskich związków zawodowych interesów ludzi pracy, w obec­ do zadań zakładowych organiza­ nym okresie związki zawodowe cji związkowych należy: udzie­ nowej Jugosławii stały się głów­ lanie pomocy organom samorzą­ nym oparciem Komunistycznej du robotniczego, obrona intere­ Partii Jugosławii i rządu ludo­ sów ludzi pracy, walka przeciw wego w odbudowie kraju, utrwa­ naruszaniu praw jednostki, laniu władzy ludowej, realizacji wspieranie inicjatyw mających planu pięcioletniego, budowie so­ na celu wprowadzenie korzyst­ cjalizmu. Pozostały one jednak niejszych warunków pracy i by­ nadal organizacją broniącą inte­ tu, a także zaspokajanie oświa­ resów robotniczych i pracowni­ towych, kulturalnych itp. potrzeb czych oraz troszczącą się o wzrost ludzi pracy (patrz Zrzeszenie ich materialnego i kulturalnego Związków Zawodowych Jugosła­ poziomu”. wii).

K KAB — patrz Katolicki Ruch stawowe prawa robotników ka- Zawodowy Holandii. meruńskich, znajdujących się pod Kameruńskie związki zawodo­ uciskiem francuskiego kolonia­ w e— Pierwsza organizacja związ­ lizmu. Po drugiej wojnie świato­ kowa powstała w Kamerunie w wej wzięła udział w kampanii, 1915 roku, jako filia francuskiej prowadzonej przez organizacje Powszechnej Konfederacji Pracy związkowe byłych kolonii fran­ (CGT). Od swego powstania or­ cuskich w Afryce, o wprowa­ ganizacja musiała prowadzić u- dzenie ustawy o pracy. Po przy­ partą walkę o najbardziej pod­ jęciu ustawy w 1952 r. łamanie jej 104 Kanadyjska Federacja Pracy

przepisów i częste naruszanie W czasie największych prześla­ praw związkowych doprowadziło dowań nie ustawała działalność do licznych strajków. związków zawodowych; ruch za­ Kameruńskie związki zawodo­ wodowy, jego jedność i bojowość we łączyły walkę o materialne zostały jednak w pewnym stop­ i socjalne żądania pracowników niu zachwiane. Główne wysiłki z walką o niezależność narodo­ związków zawodowych zmierzały wą. Walkę tę organizowały do jedności działania. Po wielu wspólnie ze Związkiem Narodu wstępnych pertraktacjach, w lu­ Kameruńskiego (UPC), który zo­ tym 1959 roku, spotkali się przed­ stał założony w 1948 roku. Jego stawiciele poszczególnych orga­ głównym przywódcą był aż do nizacji dla omówienia sprawy u- zamordowania go Um Nyobè, tworzenia zjednoczonej centrali były sekretarz generalny związ­ związkowej. Tak więc powstała ków zawodowych. Związki zawo­ Powszechna Unia Pracowników dowe wraz ze Związkiem Narodu Kamerunu (UGT„K”), która pod­ Kameruńskiego dążyły również jęła uchwałę o wstąpieniu do Po­ do zjednoczenia obu części Ka­ wszechnej Unii Robotników Czar­ merunu, brytyjskiej i francu­ nej Afryki (UGTAN) i jednocze­ skiej. śnie pozostała nadal organizacją W miarę wzrostu ruchu naro­ członkowską Światowej Federacji dowowyzwoleńczego w Kameru­ Związków Zawodowych. nie krzepły i związki zawodowe. W styczniu w 1960 r. ogłoszono Dlatego też francuska admini­ niepodległość Kamerunu. stracja kolonialna próbowała W ostatnim czasie zarysowały przy pomocy „Force Ouvrière” się jednak w UGT„K” sprzecz­ oraz chrześcijańskich związków ności, które mogą doprowadzić zawodowych doprowadzić do do rozłamu. Postępowi działacze rozbicia w kameruńskich organi­ związkowi są znowu prześlado­ zacjach związkowych. A kiedy wani, narusza się również pra­ zamiary nie spełniły się, rozpo­ wa demokratyczne i związkowe czął się krwawy terror skiero­ (patrz Afrykański ruch zawodo­ wany przeciw postępowym związ­ wy). kom zawodowym. Całe wsie zo­ Kanadyjska Federacja Pracy stały zniszczone, lokale Związku (CFL) — centrala związkowa, któ­ Narodu Kameruńskiego i związ­ ra reprezentuje katolicki świato­ ków zawodowych skonfiskowane, pogląd. Federację założyli w 1921 a przywódcy organizacji narodo­ roku robotnicy kanadyjscy po­ wej i związkowych uwięzieni. chodzenia francuskiego. Liczy o- Wśród nich był również Jaques becnie około 100 000 członków. N gom, obecny sekretarz general­ Jest organizacją członkowską ny Powszechnej Unii Pracowni­ Międzynarodowej Konfederacji ków Kamerunu (UGT„K”). Chrześcijańskich Związków Za­ Kanadyjskie związki zawodowe 105 wodowych (MKChZZ). Z punktu Wskutek tej zależności obja­ widzenia społecznego program wy kryzysu i wahań gospodar­ jej jest stosunkowo radykalny czych USA odbijają się bezpo­ (patrz Kanadyjskie związki za­ średnio także na gospodarce ka­ wodowe). nadyjskiej. Trudności gospodar­ Kanadyjski Kongres Pracy cze Kanady można oceniać np. (CLC) — największa centrala według stanu bezrobocia, który związkowa w Kanadzie, powstała osiągnął w ostatnich latach re­ wiosną 1956 roku przez połącze­ kordowy wyż. W 1960 roku licz­ nie Kanadyjskiego Kongresu Ro­ ba bezrobotnych w Kanadzie wy­ botniczych Związków Zawodo­ nosiła ponad 600 000. wych (TLC) i Kanadyjskiego O zmianę dotychczasowej po­ Kongresu Pracy (CLC). Obie te lityki, w interesie narodu kana­ centrale były kanadyjskimi od­ dyjskiego, a przeciw podporząd­ łamami amerykańskich centrali kowywaniu kraju planom agre­ związkowych Kongresu Przemy­ sywnych kół USA, o pokojowe słowych Związków Zawodowych współistnienie państw o różnych (CIO) i Amerykańskiej Federacji ustrojach gospodarczych i spo­ Pracy (AFL), które połączyły się łecznych walczy przede wszyst­ w końcu 1955 roku w jednolitą kim Komunistyczna Partia Ka­ centralę AFL—CIO. nady, założona w 1922 roku pod Kanadyjski Kongres Pracy i nazwą Kanadyjska Partia Robot­ po połączeniu nie zerwał swoich nicza. powiązań z ruchem związkowym Ważnym czynnikiem w naro­ USA. Zrzesza 1 300 000 człon­ dowym ruchu robotniczym są ków, wchodzi w skład Między­ związki zawodowe, które zrze­ narodowej Konfederacji Wolnych szają 1 500 000 ludzi pracy. Związków Zawodowych (patrz Ruch zawodowy w Kanadzie Kanadyjskie związki zawodowe). rozwijał się w specyficznych wa­ Kanadyjskie związki zawodo­ runkach, wynikających z rozle­ w e— Dominium Kanada jest nie­ głości kraju, małej gęstości za­ zależnym państwem w ramach ludnienia, koncentracji mieszkań­ Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. ców głównie wzdłuż granicy z Charakterystyczną cechą gospo­ USA i częstego przechodzenia ro­ darki Kanady jest jej duża zależ­ botników za granicę na krótszy ność od światowych, kapitalistycz. lub dłuższy okres czasu w po­ nych monopoli, szczególnie USA. szukiwaniu pracy. Stan ten do­ Udział kapitału Stanów Zjedno­ prowadził do tego, że znaczna czonych Ameryki Północnej wy­ część ludzi zorganizowanych w nosi ponad 75 proc. wszystkich związkach zawodowych w Ka­ kapitałów zagranicznych w Ka­ nadzie należy do kanadyjskich nadzie. filii związków zawodowych USA. 106 Karta praw związkowych

Podobnie jak w USA, kanadyj­ zawodowe pracowników przemy­ skie organizacje Amerykańskiej słu elektrotechnicznego, przemy­ Federacji Pracy (AFL) zrzeszały słu metalurgicznego, przemysłu według zawodów tylko robotni­ skórzanego i futrzarskiego, ma­ ków kwalifikowanych, przede rynarzy, i walczą o realizację wszystkim tzw. arystokrację ro­ ekonomicznych i socjalnych żą­ botniczą; organizacje Kongresu dań kanadyjskich mas pracują­ Przemysłowych Związków Zawo­ cych, o zjednoczenie i niezależ­ dowych (CIO) powstawały w la­ ność związków zawodowych, o tach trzydziestych jako wyraz pokój i porozumienie międzyna­ protestu przeciw reakcyjnej stru­ rodowe. kturze i polityce AFL. Zrzeszały W istocie rzeczy kanadyjski one wszystkie kategorie robotni­ ruch zawodowy reprezentuje ków według zasady produkcyj­ trzy kierunki polityczne, których nej, zbierały niższe składki i były przedstawicielami są: Kanadyj­ w swej strukturze i działalności ski Kongres Pracy (CLC), powią­ bardziej demokratyczne. W 1943 zany ze związkami zawodowymi roku kierownictwo CIO zagarnęli USA, Kanadyjska Federacja Pra­ prawicowi liderzy. Ciągoty reak­ cy (CFL) i dość liczne autono­ cyjnych przywódców CIO w la­ miczne związki zawodowe. tach 1949—1954, kiedy to liczne Karta praw związkowych — postępowe związki zostały wy­ ważny dokument międzynarodo­ kluczone z CIO, objęły również wego ruchu zawodowego, który i Kanadę. uzupełnia i uściśla zasady za­ Po drugiej wojnie światowej warte w innych dokumentach wzmógł się opór ludzi pracy Ka­ międzynarodowych, jakimi są np. nady zarówno przeciw gospodar­ Karta Narodów Zjednoczonych i czej i politycznej hegemonii USA, Deklaracja praw człowieka. jak i hegemonii w ruchu zawo­ Kartę praw związkowych o- dowym. Coraz częściej zaczęły się pracowała Światowa Federacja budzić wątpliwości na temat ce­ Związków Zawodowych na pod­ lowości przynależenia kanadyj­ stawie uchwały III Światowego skich związków zawodowych do Kongresu Związków Zawodo­ amerykańskich centrali związko­ wych, który odbył się w 1953 wych oraz myśl o potrzebie zor­ roku w Wiedniu. Po przeprowa­ ganizowania niezależnych kana­ dzeniu szerokiej dyskusji w orga­ dyjskich organizacji związko­ nizacjach związkowych i wśród wych. Duży wpływ na rozwój ludzi pracy całego świata projekt spraw mają siły postępowe, któ­ Karty został przedłożony Radzie re utrzymały się w związkach Generalnej SFZZ, która zaapro­ zawodowych, mimo że prawico­ bowała ją na swoim posiedzeniu wi przywódcy wykluczyli w la­ w dniach 9—14 grudnia 1954 ro­ tach 1949—1954 z CIO związki ku w Warszawie. Karta praw związkowych 107

Karta praw związkowych wy­ branych przez siebie organizacji raża idee, które są wspólne wszy­ związkowych albo do delegata stkim ludziom pracy i ich orga­ związkowego w każdej sprawie, nizacjom związkowym na całym która by poruszała ich społeczne, świecie. Dlatego stała się plat­ grupowe lub osobiste interesy. formą wspólnych akcji i walk 4. Ludzie pracy mają prawo ludzi pracy w krajach kapitali­ uczestniczyć w każdej akcji ma­ stycznych o uzyskanie, obronę i jącej na celu obronę ich intere­ rozszerzenie praw związkowych. sów, bez względu na to, czy ak­ A oto tekst Karty praw związ­ cja ta przyjmie charakter straj­ kowych: ku, demonstracji czy jakiejkol­ 1. Ludzie pracy mają prawo wiek innej formy walki związ­ tworzyć związki zawodowe, być kowej. członkami istniejących organiza­ 5. Przynależność do organizacji cji związkowych i uczestniczyć związkowej lub działalność związ­ w ich działalności bez potrzeby kowa ludzi pracy, ich osobiste uzyskiwania na to zgody, czy poglądy i przekonania w żadnym kontroli ze strony władz pań­ wypadku nie powinny być brane stwowych lub pracodawców. pod uwagę przez pracodawców 2. Ludzie pracy mają prawo lub ich urzędników przy przyj­ organizować zebrania zarówno mowaniu do pracy, ustalaniu wy­ w miejscu pracy, jak i poza nim sokości płacy lub też dla uspra­ w celu przedyskutowania wszyst­ wiedliwienia zwolnień z pracy kich interesujących ich proble­ czy stosowania innych sankcji. mów, swobodnie wypowiadać 6. Członkowie organizacji związ­ swoje poglądy w tych sprawach, kowych decydują według wła­ korzystać z prasy według swego snej woli o swych statutach, u- wyboru, rozpowszechniać prasę chwałach i działalności, swobod­ robotniczą, związkową i broszury nie i bez ograniczeń wybierają oraz prowadzić wszelką propa­ organy kierownicze i wykonaw­ gandę związkową. cze. Organizacje związkowe mają 3. Ludzie pracy mają prawo prawo rozwijać działalność zgod­ wybierać w przedsiębiorstwach nie ze swymi statutami bez kon­ państwowych lub prywatnych, troli ze strony władz państwo­ jak również w innych miejscach wych czy pracodawców. pracy, delegatów związkowych, 7. Organizacje związkowe mają delegatów zakładowych, aparat prawo zwoływać zebrania związ­ kierowniczy zakładowych organi­ kowe i zjazdy bez uprzedniego zacji związkowych i powierzać uzyskiwania zezwolenia ze strony im obronę swoich interesów oraz władz państwowych. Mają prawo mogą być wybierani dla pełnie­ organizować demonstracje związ­ nia tych funkcji. Ludzie pracy kowe, w tym również demonstra­ mają prawo zwracać się do wy­ cje uliczne. Mają prawo organi­ 108 Karta praw związkowych

zować zebrania związkowe w kładach pracy bez przeszkód i miejscu pracy. kontroli ze strony władz pań­ 8. Ludzie pracy, zorganizowani stwowych i pracodawców. W w związkach zawodowych, u- czasie pełnienia swoich funkcji chwalają zgodnie ze statutami związkowych muszą korzystać z wysokość składek związkowych, pełnej obrony przeciw wszelkim które są zbierane w trybie usta­ sankcjom oraz zarządzeniom dy­ lanym przez członków związku. scyplinarnym i represyjnym. W Składki związkowe muszą być przypadkach gdy pracownicy dobrowolne i swobodne. Jedy­ mieszkają w pomieszczeniach na­ nie organizacje związkowe mają leżących do pracodawców, urzę­ prawo rozporządzać funduszami dy państwowe i pracodawcy nie związkowymi, bez kontroli ze mogą zabraniać przedstawicie­ strony urzędów państwowych i lom związków zawodowych i de­ pracodawców. Zarówno fundusze legatom dostępu do mieszkań związkowe, jak i cały majątek pracowniczych w czasie pełnie­ związków zawodowych nie mogą nia obowiązków związkowych. być w żadnym wypadku konfi­ 12. Organizacje związkowe we skowane. wszystkich gałęziach przemysłu 9. Organizacje związkowe mają mają prawo zrzesząć się według prawo wystarać się od władz zawodów, gałęzi produkcji oraz państwowych o stałe pomieszcze­ terenowo w miastach, okręgach, nia nadające się do prowadzenia krajach czy terytoriach. Z tych ich działalności. Tylko one mają samych względów musi być przy­ prawo zarządzać pomieszczenia­ znane prawo tworzenia organów mi, które do nich należą, albo międzyzwiązkowych. które zostały oddane do ich dys­ 13. Organizacje związkowe ma­ pozycji. Pomieszczenia te są obję­ ją prawo występować w obronie te prawem nietykalności. interesów każdego pracownika, 10. Organizacje związkowe ma­ pertraktować w sprawach doty­ ją prawo prowadzić zarówno pra­ czących tych interesów, wypo­ cę wychowawczą i oświatową wiadać się i działać dla ich za­ wśród pracujących, jak i działal­ spokojenia. ność kulturalną, organizować i 14. Związki zawodowe mają prowadzić szkoły, biblioteki, klu­ prawo prowadzenia z pracodaw­ by i inne instytucje socjalne i cami i władzami państwowymi, wychowawcze, kulturalne, spor­ w tej liczbie z instytucjami pań­ towe i wypoczynkowe dla ludzi stwowymi, pertraktacji i prawo pracy. do zawierania z nimi umów zbio­ 11. Przedstawiciele związków rowych. zawodowych i delegaci wybrani 15. Organizacje związkowe re­ przez pracowników mają prawo prezentują indywidualne i ogólne prowadzić swą działalność w za­ interesy ludzi pracy we wszyst­ Karta praw związkowych 109

kich organach zajmujących się dejmować dowolne środki zmie­ tymi sprawami, a głównie spra­ rzające do organizowania i po­ wami płac, ochrony i bezpieczeń­ pierania strajku. stwa pracy, szkolenia zawodowe­ 20. Organizowanie strajku i go, zatrudnienia i zwolnień z udział w strajku, jak również we pracy. wszelkich akcjach solidarności, W tej dziedzinie urzędy pań­ nie mogą być w żadnym wy­ stwowe nie mogą stosować żad­ padku podstawą do stosowania — nej dyskryminacji. Organizacje przed strajkiem, w czasie straj­ związkowe powinny mieć prawo ku czy po strajku — nacisków, uczestniczenia w pracach tych sankcji i środków represyjnych. organów proporcjonalnie do licz­ 21. Zgodnie z wyrażoną wolą by członków, których reprezen­ swoich członków organizacje tują. Jeśli interesy ludzi pracy związkowe mają prawo według ma reprezentować jedna organi­ własnego wyboru wstępować do zacja, musi to być organizacja międzynarodowych organizacji zrzeszająca największą liczbę związkowych. członków. 22. Organizacje związkowe ma­ 16. Organizacje związkowe ma­ ją prawo uczestniczyć w między­ ją prawo uczestniczyć w prowa­ narodowej działalności związko­ dzeniu i kierowaniu instytu­ wej, współpracować i podejmo­ cjami zabezpieczenia społecznego wać wspólne akcje z zagranicz­ i wszystkimi innymi instytucjami nymi lub międzynarodowymi or­ socjalnymi. ganizacjami związkowymi, orga­ 17. Organizacje związkowe ma­ nizować akcje solidarności z ludź­ ją prawo podejmować kroki są­ mi pracy i związkami zawodo­ dowe mające na celu obronę in­ wymi wszystkich krajów. Mają teresów klasy robotniczej. prawo organizować międzyna­ 18. Organizacje związkowe po­ rodowe konferencje i zebrania winny być dopuszczone do uczest­ związkowe. niczenia w rozwiązywaniu wszy­ 23. Organizacje związkowe ma­ stkich spraw, które bezpośrednio ją prawo wymieniać swoje dele­ lub pośrednio interesują ludzi gacje i bez przeszkód utrzymy­ pracy, a szczególnie przy opra­ wać kontakty z międzynarodo­ cowywaniu ustaw oraz zarządzeń wymi organizacjami związkowy­ wykonawczych w tych sprawach. mi albo organizacjami związko­ 19. Prawo do strajku jest pod­ wymi innych krajów. Ich przed­ stawowym prawem ludzi pracy. stawiciele muszą dla tych celów Każdy pracownik bez względu na otrzymywać odpowiednie pasz­ zawód ma prawo przystąpić do porty i wizy. strajku bez jakichkolwiek ogra­ 24. Międzynarodowe organiza­ niczeń. Ludzie pracy i organiza­ cje związkowe mają prawo utrzy­ cje związkowe mają prawo po­ mywać stałą łączność z organi­ 110 Katar zacjami związkowymi wszystkich Kenia. Związki zawodowe — krajów. Międzynarodowe organi­ Po wielu latach walk i zmagań zacje związkowe mają prawo za­ z kolonializmem Kenia otrzymała wierać dowolne porozumienia z wreszcie niepodległość. 12 grud­ zainteresowanymi organizacjami nia 1963 r. w Nairobi, stolicy związkowymi i wysyłać do tych kraju, niepodległość ta została krajów delegacje i przedstawi­ uroczyście proklamowana. Po cieli, przekazywać tam swoje drugiej wojnie światowej w Ke­ publikacje i organizować w tych nii zaczęły powstawać organiza­ krajach międzynarodowe zebra­ cje związkowe. W 1950 roku nia i konferencje związkowe oraz związki zawodowe zostały jednak akcje solidarności międzynarodo­ przez władze kolonialne rozwią­ wej i wzajemnej pomocy. Mają zane. prawo zbierać składki członkow­ 1 W 1951 roku powstała Federa­ skie od krajowych, względnie cja Pracy Kenii, do której wstą­ terenowych organizacji związko­ piło szereg związków. Obecnie wych. zrzesza 49 związków zawodowych 25. Wszyscy ludzie pracy ko­ i jest prawdziwą narodową cen­ rzystają z praw zawartych w tej tralą związkową, która broni in­ Karcie bez jakiejkolwiek dyskry­ teresów robotniczych. minacji ze względu na płeć, rasę, W latach 1957—1958 związki barwę skóry, narodowość, kastę, zawodowe Kenii we wspólnym język, przekonania polityczne i froncie ze wszystkimi siłami de­ wyznanie. mokracji, z partią KANU (Afry­ Katar — patrz Arabski Pół­ kański Związek Narodowy), wy­ wysep. powiedziały się za rewizją usta­ Katolicka nauka socjalna — wy, którą krajowi narzucono. patrz Międzynarodowa Konfede­ Według tej ustawy przedstawi­ racja Chrześcijańskich Związków ciele Afrykańczyków, którzy sta­ Zawodowych. nowią 96 proc. ogólnej liczby Katolicki Ruch Zawodowy Ho­ mieszkańców, mieli tylko 14 landii (KAB) — holenderska cen­ miejsc z 59 w izbie ustawodaw­ trala związkowa zrzeszająca ro­ czej. botników i pracowników kato­ Federacja Pracy Kenii jest lickich na zasadzie wyznania, członkiem MKWZZ. liczy 426 000 członków. Pozostaje pod bezpośrednim wpływem ko­ Kim Val Ren — przewodni­ ścioła i jest organizacją człon­ czący Powszechnego Zrzeszenia kowską MKChZZ. Związków Zawodowych Korei KAZZ — patrz Konfederacja (KRLD). Arabskich Związków Zawodo­ Kolumbijskie związki zawodo­ wych (CATU). w e— Kolumbijska Republika jest Konfederacja Arabskich Związków Zawodowych 111 słabo rozwiniętym krajem rolni­ W 1957 roku kierownictwo Nie­ czym, posiadającym wielkie bo­ zależnej Konfederacji Pracy Ko­ gactwa naturalne, jak: złoto, pla­ lumbii (CITC) zaleciło swoim tyna, ropa naftowa, miedź, ruda członkom, aby w interesie jedno­ żelazna itd. Kopalnictwo w wię­ ści związkowej wstępowali do kszości znajduje się w rękach Konfederacji Pracy Kolumbii spółek zagranicznych, głównie (CTC) i — jako siła postępowa — amerykańskich. Sytuacja mate­ działali w tej organizacji. rialna ludzi pracy ciężka. Komitet Współpracy Związko­ Związki zawodowe w Kolumbii wej Pracowników Ameryki Ła­ cińskiej — patrz Ameryka Łaciń­ zaczęto organizować w pierw­ ska. Związki zawodowe. szych latach XX w. Najpierw powstawały drobne organizacje, Konfederacja Arabskich Zwią­ zków Zawodowych (CATU) — a potem większe związki zawo­ powstała w 1956 roku i zrzesza dowe. W 1934 roku większość centrale związkowe Egiptu, Syrii, związków zjednoczyła się w Kon­ Libanu, Jordanii, Libii i Sudanu. federacji Pracy Kolumbii. W 1962 roku liczyła około 2 mi­ W rezultacie rozłamowej akcji lionów członków. działaczy prawicowych oraz pod Rozwój ruchu narodowowyzwo­ wpływem przywódców amery­ leńczego we wszystkich krajach kańskiej centrali AFL, nastąpiło arabskich po drugiej wojnie w 1950 roku rozbicie w ruchu światowej przejawił się także zawodowym Kolumbii. Powstały w umacnianiu się solidarności dwie centrale: Konfederacja Pra­ narodów na tych ziemiach. Wal­ cy Kolumbii (CTC) z reformis- ka prowadzona przez robotników tycznym kierownictwem oraz w jednym kraju wywoływała Niezależna Konfederacja Pracy akcje solidarnościowe w krajach Kolumbii (CITC), która pozostała sąsiednich. Ludzie pracy zrozu­ wierna klasie robotniczej i kon­ mieli, że solidarność i współpra­ sekwentnie broniła jej interesów. ca wzajemna mogą doprowadzić CTC stała się organizacją człon­ do poprawy warunków życia i kowską Ogólnoamerykańskiej Re­ pracy i stać się poważnym, a na­ gionalnej Organizacji MKWZZ wet decydującym czynnikiem w (ORIT). walce o niezależność narodową. Prócz tych dwóch centrali po­ Dzięki tym doświadczeniom wstała w Kolumbii jeszcze tzw. oraz pomocy SFZZ i jej organi­ Narodowa Unia Pracowników zacji członkowskich zrodziła się Kolumbii (UYC), opanowana myśl stworzenia wspólnej, arab­ przez kościół, która jest człon­ skiej organizacji związkowej, któ­ kiem ORIT, oraz szereg niezależ­ ra by koordynowała ich działal­ nych organizacji związkowych. ność i umacniała solidarność ru­ 112 Konfederacja Chrześcijańskich Związków Zawodowych Belgii chu zawodowego w tych kra­ W ostatnim czasie kontakty jach. W 1955 roku Federacja z SFZZ i krajami obozu socjalis­ Jordańskich Związków Zawodo­ tycznego zmniejszyły się nieco, wych zaproponowała zwołanie bowiem przywódcy Konfederacji pierwszej konferencji związków Arabskich Związków Zawodo­ zawodowych krajów arabskich. wych zaczęli głosić teorie nacjo­ Konferencja odbyła się w Da­ nalistyczne i antykomunistyczne. maszku przy udziale przedstawi­ Nietrwałość sytuacji politycznej cieli organizacji związkowych Sy­ na Bliskim Wschodzie doprowa­ rii, Egiptu, Libanu i Jordanii. Na dziła do dużego zamętu w tej tej konferencji został przygoto­ organizacji. wany grunt dla zjednoczenia Konfederacja Chrześcijańskich związków zawodowych krajów Związków Zawodowych Belgii arabskich. Dnia 24 marca 1956 (CSC) — druga co do wielkości roku zwołano w tym samym centrala związkowa w Belgii. mieście konstytucyjny zjazd Kon­ W 1962 roku liczyła około 700 000 federacji Arabskich Związków członków. Zrzesza pracujących Zawodowych (CATU), której chrześcijan na zasadzie wyzna­ członkami stały się centrale zwią­ niowej. Konfederacja jest orga­ zkowe Egiptu, Syrii, Libanu, Jor­ nizacją członkowską Międzynaro­ danii, Libii i Sudanu. dowej Konfederacji Chrześcijań­ Konfederacja Arabskich Zwią­ skich Związków Zawodowych zków Zawodowych dąży do u- (MKChZZ), ma ścisłe powiązania gruntowania jedności związków z chrześcijańsko-społeczną partią zawodowych krajów arabskich i realizuje jej politykę w związ­ w walce o pełną niezależność kach zawodowych (patrz Belgij­ narodową, rozwój gospodarczy skie związki zawodowe). i polepszenie warunków pracy Konfederacja Chrześcijańskich i życia w tych krajach. Nie wcho­ Związków Zawodowych w Lu­ dzi w skład żadnej międzynaro­ ksemburgu — liczyła w 1959 roku dowej centrali związkowej, je­ około 5000 członków. Należy do dnakże jej przedstawiciele uczes­ Międzynarodowej Konfederacji tniczyli we wszystkich ważniej­ Chrześcijańskich Związków Za­ szych akcjach organizowanych wodowych. Jest pod silnym wpły­ przez ŚFZZ. Delegacje Konfede­ wem kościoła i popiera politykę racji Arabskich Związków Za­ współpracy klasowej. wodowych odwiedziły kilkakrot­ Konfederacja Katolickich Ro­ nie Związek Radziecki i inne botników Ekwadoru (CEDOC) — kraje demokracji ludowej. Ze patrz Ekwadorskie związki za­ ŚFZZ współpracowała CATU wodowe. głównie w sprawach obrony po­ Konfederacja Pracy Ameryki koju i walki przeciw kolonializ­ Łacińskiej (CTAL) — postępowa mowi. centrala regionalna związków za­ Konfederacja Pracy Ameryki Łacińskiej 113 wodowych, która zrzesza organi­ reakcji przy pomocy terroru re- zacje związkowe krajów Ameryki formistów i elementów skorum­ Łacińskiej. Powstała w 1938 roku. powanych doprowadzić w niektó­ Od chwili powstania SFZZ w rych krajach do rozłamu w ru­ 1945 roku CTAL jest jej człon­ chu zawodowym i wprowadzić kiem. do licznych centrali związkowych W ruchu zawodowym Ameryki przywódców, którzy służyli inte­ Łacińskiej Konfederacja odgry­ resom monopoli północnoamery­ wała szczególnie poważną rolę kańskich. w latach 1938—1945. W okresie W tym czasie, w warunkach powstania CTAL istniały w Ame­ cstrej nagonki, prześladowań oraz ryce Łacińskiej tylko cztery cen­ tarć wewnętrznych centrale nie­ trale związkowe. W konstytucyj­ których krajów, na przykład Chi­ nym zjeździe CTAL uczestniczyli le i Boliwii, zmuszone były roz­ przedstawiciele związków zawo­ wiązać swoje organizacje związ­ dowych z 12 krajów. CTAL po­ kowe i wystąpić z Konfederacji. stawiła sobie zadanie przeprowa­ Ułatwiło to tworzenie się w tych dzenia zjednoczenia w ruchu krajach nowych, jednolitych cen­ związkowym Ameryki Łaciń­ trali związkowych zdolnych do skiej. Pod bezpośrednim wpły­ obrony praw ludzi pracy. Na wem CTAL stworzono centrale skutek wszystkich tych wydarzeń związkowe w pozostałych jedena­ w latach 1945—1960 z Konfede­ stu krajach. Organizacje człon­ racji Pracy Ameryki Łacińskiej kowskie Konfederacji Pracy Ame­ wystąpiła większa część organi­ ryki Łacińskiej zrzeszały 4 mi­ zacji związkowych. W 1962 roku liony członków. do CTAL należały tylko cztery Po zakończeniu drugiej wojny centrale związkowe: Konfedera­ światowej CTAL skierowała swo­ cja Pracy Ekwadoru, Powszechna ją działalność na walkę przeciw Konfederacja Pracy Costa Rici, imperializmowi amerykańskiemu, Powszechny Związek Robotników o narodową i gospodarczą nieza­ i Rolników Meksyku i Federacja leżność krajów Ameryki Łaciń­ Związkowa Pracowników Repu­ skiej oraz o wyższą stopę życio­ bliki Panamskiej. Organizacje te wą mas pracujących. Dlatego też liczyły wówczas około 200 000 stała się celem gwałtownych ata­ członków. Znaczenie i wpływy ków i represji ze strony imperia­ CTAL są jednak daleko więk­ listów USA i reakcyjnych rzą­ sze od jej bazy organizacyj­ dów Ameryki Łacińskiej. Orga­ nej, bowiem program, który nizacje członkowskie CTAL i jej głosi, bierze w obronę masy działacze byli prześladowani i pracujące Ameryki Łacińskiej, musieli działać nielegalnie. Wie­ bez względu na ich narodową, lu działaczy związkowych uwię­ polityczną, wyznaniową i związ­ ziono. Równocześnie udało się kową przynależność. W prakty-

8 — A B C 114 Konfederacja Pracy Ekwadoru ce CTAL broni interesów nie skiej Regionalnej Organizacji tylko swoich członków, ale rów­ MKWZZ (ORIT) (patrz Kolum­ nież interesów ludzi pracy zrze­ bijskie związki zawodowe). szonych w innych organizacjach Konfederacja Pracy Paragwaju związkowych oraz nie zrzeszo­ (CPT) — centrala związkowa w nych. Paragwaju kierowana i kontrolo­ Program Konfederacji Pracy wana przez rząd, pozostająca Ameryki Łacińskiej uchwalony na pod stałym nadzorem policyj­ IV Zjeździe w 1953 roku w San­ nym. Jest organizacją członko­ tiago obejmuje następujące głów­ wską Ogólnoamerykańskiej Re­ ne punkty: gionalnej Organizacji MKWZZ 1. Podniesienie stopy życiowej (ORIT) (patrz Paragwajskie zwią­ mas pracujących w miastach i na zki zawodowe). wsi. Konfederacja Pracy Peru — 2. Uznanie i utrwalenie praw największa centrala związkowa związkowych i swobód demokra­ w kraju, znajdująca się pod tycznych. wpływem reformistów, od 1958 3. Niezależny rozwój gospodar-' roku należy do Ogólnoamery­ czy, bazujący na likwidacji wiel­ kańskiej Regionalnej Organizacji kich własności ziemskich i na in­ MKWZZ (ORIT) (patrz Peruwiań­ dustrializacji. skie związki zawodowe). 4. Walka o niezależność naro­ Konfederacja Pracy Wenezueli dową, przeciw imperializmowi. (CTV) — największa centrala Konfederacja Pracy Ekwadoru związkowa w Wenezueli zrzesza­ (CTE) — centrala związkowa po­ jąca 1 500 000 osób; powstała w wstała w 1944 roku. Jest jedyną listopadzie 1959 roku. W centrali w kraju organizacją klasową lu­ reprezentowane są następujące dzi pracy, mimo stałych ataków partie polityczne: Partia Komu­ ze strony przedsiębiorców i rzą­ nistyczna, Partia Akcji Demokra­ du. Jest organizacją członkowską tycznej, Demokratyczna Unia Re­ Konfederacji Pracy Ameryki Ła­ publikańska i Partia Chrześci- jańsko-Demokratyczna. Konfede­ cińskiej i ŚFZZ. P o przewrocie wojskowym w lipcu 1963 r. kie­ racja Pracy Wenezueli nie jest rownictwo konfederacji uległo re­ członkiem żadnej międzynarodo­ presjom (patrz Ekwadorskie zwią­ wej centrali związkowej. zki zawodowe). W grudniu 1961 r. reformisty- Konfederacja Pracy Kolumbii czna większość w kierownictwie (CTC) — największa centrala konfederacji dokonała rozłamu związkowa w Kolumbii licząca tej centrali i zwołała swój zjazd. 200 000 członków, kierowana przez Koła rządzące jawnie popierają reformistów. Jest organizacją odszczepieńczą centralę. Postępo­ członkowską Ogólnoamerykań- we jednak siły Konfederacji Pra­ Konfederacja Związków Zawodowych Rewolucyjnej Kuby 115

cy Wenezueli zachowują swe LO są organizowane na zasadzie wpływy wśród znacznej większo­ cechowej, ale coraz wyraźniej ści ludzi pracy (patrz Wenezuel­ występują tendencje organizowa­ skie związki zawodowe). nia ich na zasadach produkcyj­ Konfederacja Robotników Cy­ nych. Związki zawodowe mają pru — jedna z cypryjskich cen­ swoje centralne komitety w okrę­ trali związkowych zrzeszająca gach i powiatach — swoje orga­ 16 000 członków; w kierownic­ ny związkowe. W zakładach pra­ twie znajdują się prawicowi przy­ cy działają rady zakładowe. W wódcy. Jest członkiem MKWZZ okręgach, powiatach i w niektó­ (patrz Cypryjskie związki zawo­ rych większych ośrodkach prze­ dowe). mysłowych działają ogólnozwiąz­ Konfederacja Robotników i kowe rady związków zawodo­ Chłopów Panamy — patrz Pa- wych. namskie związki zawodowe. Przewodniczącym LO jestArne Konfederacja Szwedzkich Zwią­ Geijer. Na V zjeździe MKWZZ zków Zawodowych (LO) — naj­ w 1957 roku w Tunisie został on silniejsza organizacja związkowa wybrany przewodniczącym. Na w Szwecji. W 1960 roku zrzesza­ stanowisko to powołano go po­ ła około 1 500 000 członków zor­ nownie na VI zjeździe MKWZZ ganizowanych w 44 związkach w Brukseli. zawodowych. LO ma wielki Konfederacja Związków Za­ wpływ również na centrale zwią­ wodowych Rewolucyjnej Kuby zkowe pozostałych krajów skan­ (CTCR) — jednolita centrala zwią­ dynawskich i utrzymuje z nimi zkowa na Kubie. CTCR odgrywa bliskie kontakty. Kierownictwo dużą rolę w życiu Kuby. Jest Konfederacji Szwedzkich Związ­ członkiem Światowej Federacji ków Zawodowych znajduje się Związków Zawodowych, utrzy­ w rękach socjaldemokratów. Kon­ muje szerokie kontakty z ruchem federacja (LO) była członkiem związkowym wszystkich krajów założycielem Światowej Federacji obozu socjalistycznego, jest awan­ Związków Zawodowych (ŚFZZ), gardą ruchu zawodowego w A- jednakże po rozłamie w między­ meryce Łacińskiej. narodowym ruchu zawodowym Główne zadania, jakie postawi­ w 1949 roku wystąpiła z niej ła sobie CTCR w obecnym okre­ i stała się organizacją członkow­ sie, są następujące: ską Międzynarodowej Konfedera­ — przeprowadzenie reorganiza­ cji Wolnych Związków Zawodo­ cji strukturalnej ruchu zawodo­ wych (MKWZZ). wego, przede wszystkim połącze­ Najwyższą instancją związkową nie małych związków zawodo­ jest zjazd, który wybiera prezy­ wych i organizacji zakładowych dium i sekretariat Konfederacji. oraz stworzenie ogólnozwiązko­ Związki zawodowe należące do wych instancji; 116 Kongijskie związki zawodowe

— zwiększenie udziału ludzi Kongijskie związki zawodowe pracy we współgospodarowaniu, — Od 1909 roku Kongo było ko­ zorganizowanie współzawodnic­ lonią belgijską. Dnia 30 czerwca twa, wprowadzenie systemu pre­ 1960 roku została ogłoszona Re­ miowego, wprowadzenie nowego publika Kongo. systemu ubezpieczeń chorobo­ Pięćdziesięcioletnia gospodarka wych, wychowywanie nowych belgijskiego i zagranicznego ka­ kadr technicznych i innych; pitału doprowadziła do tego, że — ulepszenie działalności kul- Kongo stało się rolniczo-surow- turalno-wychowawczej związków cową bazą państw imperialistycz­ zawodowych; nych. Podstawą gospodarki Kon­ — zorganizowanie milicji ro­ ga jest rolnictwo. Stopa życiowa botniczej w kubańskich przed­ mieszkańców należy do najniż­ siębiorstwach. szych na świecie. W listopadzie 1961 r. odbył się Przed drugą wojną światową na Kubie XI Zjazd Związków związki zawodowe praktycznie Zawodowych. Zjazd uchwalił no­ nie istniały w Kongu Belgijskim. wy statut, zaaprobował nową Dopiero w czasie wojny ruch za­ strukturę związków zawodowych, wodowy zaczął się powoli rozwi­ uchwalił obecną nazwę tej jedno­ jać i to głównie wśród robotni­ litej centrali. ków pochodzenia europejskiego. Zgodnie z nowym statutem na W 1949 roku 5000 osób zrzeszy­ czele CTCR stoi Komitet Wyko­ ło się w Zjednoczonej Powszech­ nawczy, składający się z sekreta­ nej Konfederacji Związków Za­ rza generalnego, siedmiu sekre­ wodowych Konga Belgijskiego tarzy i pięciu zastępców sekreta­ (CGS). Kiedy niektórzy działacze rzy. CTCR zrzesza 25 federacji konfederacji przystąpili do or­ branżowych związków zawodo­ ganizowania również robotników wych. spośród ludności tubylczej, spo­ W poszczególnych prowincjach powstały instancje ogólnozwiąz­ tkali się z jednej strony z silnym kowe i związków branżowych. sprzeciwem związkowców-Eu- ropejczyków, zaniepokojonych i CTCR wydaje dwutygodnik strzegących zazdrośnie swoich „Trabajo”, posiada rozgłośnię ra­ diową „Unich”. Konfederacja przywilejów, z drugiej strony, Związków Zawodowych Rewolu­ z energiczną interwencją władz cyjnej Kuby, kierowana przez dążących do zduszenia w zarod­ Ludową Socjalistyczną Partię ku każdej próby żądania popra­ Kuby, jest ważnym czynnikiem wy sytuacji ludności tubylczej socjalistycznego budownictwa na w Kongu. Wewnętrzne spory i Kubie (patrz Kubańskie związki stałe ataki władz kolonialnych zawodowe). bardzo osłabiły konfederację. Kongijskie związki zawodowe 117

W 1949 roku przywódcy CGS kontrolujących całokształt dzia­ zwrócili się do Powszechnej Fe­ łalności związków. Jednocześnie deracji Pracy Belgii (FGTB) z postanowiono, że pracująca lud­ prośbą o udzielenie im pomocy ność tubylcza może wstąpić do w organizowaniu związków za­ związku zawodowego po spełnie­ wodowych w Kongu. FGTB wy­ niu określonych warunków. Straj­ słała do Konga swoją delegację ki były wzbronione, a każdy spór i wkrótce potem CGS stała się miał być przedstawiany władzom filią FGTB. dla „arbitrażu”. Dnia 25 stycznia Działalność tej organizacji ogra­ 1957 roku wydano nowy dekret, niczyła się do popierania akcji według którego wszyscy miesz­ strajkowych, głównie wśród gór­ kańcy Konga Belgijskiego mieli ników. Strajki górnicze jeszcze prawo zrzeszania się w organiza­ przed powstaniem związku były cjach dla obrony swoich ekono­ najistotniejszym przejawem dzia­ micznych i socjalnych praw, jed­ łalności mas pracujących Konga nakże stworzenie takiej organiza­ Belgijskiego. cji było uzależnione od spełnie­ W 1941 roku strajkujący gór­ nia wielu trudnych warunków. nicy w Katandze wysuwali hasła Mimo trudnej sytuacji, w pier­ podwyżki płac. Belgijscy koloni­ wszym etapie walk wyzwoleń­ zatorzy wysłali przeciw nim woj­ czych w Kongo, na wiosnę 1959 sko. W końcu 1944 roku i na po­ roku powstała w Leopoldville czątku 1946 roku wybuchły wiel­ organizacja związkowa, której kie strajki w Mataoli, Bomo i Lu- kierownictwo stanowili wyłącz­ luaburgu. Strajki rozszerzały się nie Afrykańczycy. Organizacja ta i zyskiwały na bojowości. W nawiązała łączność z Powszechną szybko rozwijającym się ruchu Unią Robotników Czarnej Afryki strajkowym dopatrywały się wła­ (UGTAN), z SFZZ oraz niektó­ dze kolonialne sygnału przebu­ rymi jej centralami członkowski­ dzenia się czarnych robotników. mi. Nie miała jednak dość do­ Dlatego chciały się z góry zabez­ świadczenia i środków. Stąd dzia­ pieczyć. W porozumieniu z Kon­ łanie jej ograniczyło się tylko do federacją Chrześcijańskich Związ­ stolicy i jej okolic. W czerwcu ków Zawodowych Belgii w Kon­ 1960 roku odbyła swój zjazd kon­ go została stworzona filia tej stytucyjny. Jej orientacją był centrali związkowej, która stała program rządu Lumumby. Jedno­ się narzędziem polityki rządowej. cześnie powstawały organizacje W 1946 roku zostały wydane związkowe kierowane przez tu­ dwa akty prawne w sprawie zrze­ bylców i w innych miastach Kon­ szania się. Zgodnie z nimi zakła­ ga, jak np. sekcja UGTAN w pro­ danie tubylczych związków było wincji Kiwu itp. Jednak wszyst­ uzależnione od wstępnej zgody kie te organizacje nie nawiązy­ odpowiednich władz kolonialnych, wały z sobą kontaktów, wystą­ 118 Kongo pienia ich nie były koordynowa­ Ruch zawodowy Ghany ma ne. również za zadanie pomagać lu­ Rozpętana przez imperialistów dziom pracy w ich dążeniach do i rodzimych separatystów wojna podniesienia swojego poziomu po­ bratobójcza, działalność reakcji i litycznego, zawodowego i kultu­ terror spowodowały rozbicie i o- ralnego wychodząc z założenia, że słabienie ruchu zawodowego. Or­ czynniki te gwarantują stworze­ ganizacje związkowe szybko po­ nie lepszych warunków życia i wstawały, ale i szybko się roz­ pracy. wiązywały. Obecnie przed masa­ Realizacja tych poważnych za­ mi pracującymi stoi problem zje­ dań jest utrudniona z tego po­ dnoczenia się w walce przeciw wodu, że w kraju, oprócz przed­ kolonializmowi, o postęp społecz­ siębiorstw kierowanych przez ny, o swe prawa (patrz Afrykań­ państwo, istnieją również przed­ ski ruch zawodowy). siębiorstwa, w których decydują­ Kongo — patrz Kongijskie cą rolę odgrywa kapitał zagra­ związki zawodowe. niczny, szczególnie brytyjski i za- Kongres Związków Zawodo­ chodnioniemiecki. wych Birmy (TUCB) — patrz Kongres Związków Zawodo­ Birmańskie związki zawodowe. wych Ghany nie odgrywa dużej Kongres Związków Zawodo­ roli politycznej w życiu swego wych Ghany — jednolita centrala kraju. Kongres dotychczas nie związków zawodowych w Gha­ sformułował jasno swego klaso­ nie, która liczy około 400 000 wego programu działania. W po­ członków. Należał do Międzyna­ glądach Kongresu Związków Za­ rodowej Konfederacji Wolnych wodowych przejawiają się wy­ Związków Zawodowych. W 1960 raźnie wpływy brytyjskich i za- roku wystąpił z MKWZZ i stał chodnioniemieckich związków za­ się członkiem Powszechnej Unii wodowych, a w szczególności Robotników Czarnej Afryki izraelskiej centrali związkowej, (UGTAN). Program Kongresu Histadrut, z którą Kongres utrzy­ stwierdza między innymi, że muje bliskie kontakty. W Ghanie obecnie „głównym zadaniem została wydana ustawa o radach ghańskich związków zawodowych robotniczych w oparciu o wzory jest walka o nieustanny rozwój jugosłowiańskie. Kongres Związ­ gospodarki narodowej, podniesie­ ków Zawodowych Ghany zawarł nie wydajności pracy i realizacja specjalne porozumienie z jugo­ wszystkich zadań tak, aby drugi słowiańskimi związkami zawodo­ plan pięcioletni rozwoju Ghany wymi (patrz Ghańskie związki został nie tylko wykonany, ale zawodowe). i przekroczony, aby Ghana stała Kongres Związków Zawodo­ się dobrze prosperującym krajem wych W. Brytanii (TUC) — cen­ soc j alisty czny m’ trala związkowa w Wielkiej Bry­ Kongres Związków Zawodowych W. Brytanii 119 tanii, po amerykańskiej centrali Prawicowi liderzy brytyjskich związkowej AFL—CIO najwię­ trade-unionów należą do grupy, ksza ogólnozwiązkowa centrala która wbrew interesom między­ krajowa w państwach świata ka­ narodowej klasy robotniczej wy­ pitalistycznego. TUC został zało­ wołała w 1949 roku rozłam żony w 1868 roku. Z globalnej w Światowej Federacji Związków liczby około 10 milionów ludzi Zawodowych, zrzeszającej orga­ pracy zorganizowanych w związ­ nizacje związkowe ludzi pracy kach zawodowych Wielkiej Bry­ z wszystkich krajów socjalizmu tanii, organizacje członkowskie i większości krajów kapitalistycz­ TUC zrzeszają ponad 8 milionów nych. robotników i pracowników. Brytyjski Kongres Związków Potencjalna siła brytyjskiego Zawodowych (TUC) jest jednym ruchu zawodowego jest w dużej z członków założycieli Międzyna­ mierze nie wykorzystywana i pa­ rodowej Konfederacji Wolnych raliżowana z winy reformistycz- Związków Zawodowych i jest nej polityki przywódców, którzy reprezentantem w jej wszystkich przez długie lata kierują brytyj­ instancjach kierowniczych. skim Kongresem Związków Za­ Organizacje członkowskie TUC wodowych (TUC) i jego główny­ mają charakter cechowy, po­ mi organizacjami członkowski­ wszechny i częściowo są zbudo­ mi. Liderzy ci głoszą teorie po­ wane na zasadzie produkcyjnej. koju klasowego między robotni­ Cechowe trade-uniony zrzeszają kami a kapitalistami, swoją po­ kwalifikowanych robotników po­ lityką kompromisów hamują ro­ szczególnych zawodów, bez wzglę­ zwój masowego ruchu rewolucyj­ du na charakter zakładu pra­ nego, zdradzają klasę robotniczą, cy albo w jakiej gałęzi pro­ odwracają jej uwagę od decydu­ dukcji oni pracują. Tak jest jącej walki w obronie interesów zorganizowana większa część ro­ klasowych. W prowadzeniu tego botników przemysłu stoczniowe­ rodzaju polityki pomaga w znacz­ go, poligrafii i budownictwa oraz nej mierze przestarzała struktura znaczna część pracowników za­ organizacyjna brytyjskiego ruchu trudnionych w hutnictwie, prze­ zawodowego. myśle drzewnym i w innych ga­ W polityce zagranicznej przy­ łęziach gospodarki. Tak zwane wódcy prawicowi podporządko­ trade-uniony powszechne po­ wują klasowe interesy klasy ro­ wstały w okresie rozwoju ruchu botniczej interesom brytyjskich robotniczego w końcu XIX wieku i amerykańskich monopoli, popie­ i zrzeszają niewykwalifikowa­ rają agresywne pakty imperia­ nych, półkwalifikowanych i kwa­ listów i odrzucają propozycje lifikowanych robotników różnych współpracy ze związkami zawo­ gałęzi przemysłu. Przykładem są: dowymi krajów socjalistycznych. Związek Zawodowy Pracowników 120 Kongres Związków Zawodowych W. Brytanii

Transportu i Robotników Nie­ pów. Na czele Kongresu stoi Rada wykwalifikowanych oraz Związek Generalna TUC, wybierana na Zawodowy Pracowników Komu­ dorocznych zjazdach TUC, które nalnych i Urzędników Niewy­ zgodnie z tradycją zaczynają się kwalifikowanych Podobnych Ga­ w pierwszy poniedziałek wrześ­ łęzi. nia. W 1963 roku odbył się 93 Produkcyjne związki zawodowe Zjazd TUC. Rada Generalna wy­ zrzeszają robotników i pozosta­ biera na okres roku spośród sie­ łych pracowników danej gałęzi bie przewodniczącego. przemysłu. Jednak i w tym przy­ Przy pomocy doświadczonego padku nie można mówić o peł­ aparatu funkcjonariuszy związko­ nej realizacji produkcyjnej zasa­ wych, kierowanego przez sekre­ dy, ponieważ związki te są bu­ tarza generalnego TUC, prawico­ dowane na bazie terytorialnej. wi działacze związkowi opanowali Do organizacji tego typu należą Radę Generalną i wykorzystując związki zawodowe górników, me­ przestarzałe i niedemokratyczne talowców, przemysłu elektrotech­ regulaminy zjazdowe tłumią nicznego. wszelkie tendencje rewolucyjne, Związki zawodowe mają swoje głównie bojowe akcje związko­ centralne, obwodowe i lokalne wych starostów, realizują polity­ instancje. W zakładach pracy kę współpracy klasowej w brytyj­ organizacje związkowe nie istnie­ skim ruchu zawodowym i utrzy­ ją i pracownicy wybierają tam mują sytuację rozłamową w mię­ swoich starostów związkowych dzynarodowym ruchu związko­ (shop stewards), delegatów zbie­ wym. rających składki itp., którzy in­ Do największych związków za­ formują instancje związkowe o sy­ wodowych w W. Brytanii należą: tuacji w zakładzie pracy. Związek Zawodowy Pracowników Oprócz instancji związkowych Transportu i Robotników Niewy­ istnieją w Wielkiej Brytanii, ja­ kwalifikowanych (1 300 000 człon­ ko instancje ogólnozwiązkowe ków), Związek Zawodowy Meta­ w wielkich miastach, rady związ­ lowców (900 000 członków), Zwią­ ków zawodowych, z których wie­ zek Zawodowy Górników (700 000 le to rzeczywiście bojowe, postę­ członków), Związek Zawodowy powe ośrodki życia związkowego Pracowników Komunalnych i (np. rady związków zawodowych Urzędników Niewykwalifikowa­ w Londynie, Coventry). Ogółem nych Podobnych Gałęzi (800 000 istnieje w Wielkiej Brytanii oko­ członków), Związek Zawodowy ło 50 rad związków zawodowych. Kolejarzy (420 000 członków) i Ogólnozwiązkową centralą jest szereg innych organizacji. Siły Kongres Związków Zawodowych, postępowe odgrywają znaczną ro­ w skład którego wchodzą 183 or­ lę w związkach górników, prze­ ganizacje związkowe różnych ty­ mysłu elektrotechnicznego (ETU), Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna 121

odlewników, kolejarzy itd. (patrz i Chłopów, a w 1925 roku po­ W. Brytania. Związki zawodowe). wstaje Federacja Związków Za­ Koreańska Federacja Związków wodowych Korei. Duży wpływ Zawodowych (FKTU) — centrala na dalszy rozwój ruchu robotni­ związkowa Korei Południowej. czego miało założenie w 1925 ro­ Pozostaje całkowicie pod wpły­ ku nielegalnej Partii Komuni­ wem kliki rządzącej i odrzuca stycznej Korei. propozycje współpracy ze związ­ Zupełnie inne warunki powsta­ kami zawodowymi Koreańskiej ły w Korei po wyzwoleniu z oku­ Republiki Ludowo-Demokratycz­ pacji japońskiej w sierpniu 1945 nej w walce o zjednoczenie kraju. roku. W północnej części kraju, Koreańska Federacja Związków sztucznie oddzielonej 38 równo­ Zawodowych jest organizacją leżnikiem, zaczęły szybko powsta­ członkowską Międzynarodowej wać organizacje związkowe. Dnia Konfederacji Wolnych Związków 28 listopada 1946 roku odbyła się Zawodowych (MKWZZ) (patrz Po- w Phenianie konferencja północ- łudniowokoreańskie związki za­ nokoreańskich związków zawo­ wodowe). dowych, na której powstał Jedno­ Koreańska Republika Ludowo- lity Komitet Robotników Północ­ -Demokratyczna. Związki zawodo­ nej Korei, który przyjął w maju we. — Kierowniczą siłą poli­ 1946 roku nazwę Zjednoczone tyczną KRL-D jest Koreańska Związki Zawodowe Północnej Partia Pracy, powstała w 1946 Korei. roku po połączeniu Komunistycz­ Związki zawodowe zaczęły nej Partii Korei (założonej w 1925 aktywnie walczyć o likwidację roku) i Nowej Partii Ludowej. pozostałości japońskiej okupacji Ruch robotniczy pojawił się i o demokratyzację życia gospo­ w Korei w okresie japońskiej oku­ darczego. Wniosły duży wkład w pacji, która trwała około 40 lat. dzieło nacjonalizacji przemysłu, Duży wpływ na rozwój ruchu ro­ brały aktywny udział w wpro­ botniczego i związkowego wy­ wadzeniu w życie prawa pracy warła Wielka Socjalistyczna Re­ (1946 r.), organizowały socjali­ wolucja Październikowa. W marcu styczne współzawodnictwo pracy 1919 roku w Korei wybuchły ma­ o wykonanie pierwszego dwulet­ sowe demonstracje antyjapońskie niego planu odbudowy i rozwoju i strajki. Okupanci odpowiedzieli gospodarki narodowej (1949— terrorem: od marca do maja 1919 1950). W czerwcu 1947 roku Zjed­ roku zamordowali 7500 koreań­ noczone Związki Zawodowe Pół­ skich patriotów, 16 000 odniosło nocnej Korei wstąpiły do ŚFZZ. rany, a 47 000 uwięziono. Na początku 1950 roku zrzeszały W 1920 roku różne organizacje 564 625 członków. robotnicze połączyły się w Ko­ Agresja imperialistów amery­ reański Związek Robotników kańskich w 1950 roku w istotny 122 Krajowa Konfederacja Pracujących Gwinei sposób zmieniła pracę związków nych, poprawiło się zabezpiecze­ zawodowych. Związki zawodowe nie socjalne ludzi pracy i ich poświęciły się całkowicie mobili­ rodzin. zacji ludzi pracy do walki prze­ W latach późniejszych Po­ ciw amerykańskim interwentom. wszechne Zrzeszenie Związków Pod hasłem „Wszystko dla zwy­ Zawodowych Korei skierowało cięstwa w wojnie!” związki zawo­ cały wysiłek na wykonanie i dowe rozwinęły „ruch brygad przekroczenie planów rozwoju frontowych”, „ruch młodzieżo­ gospodarki narodowej, jako pod­ wych brygad produkcyjnych”, stawy dalszego wzrostu material­ „ruch 200 i 300” itp. Powstawały nego i kulturalnego poziomu lu­ związkowe komitety pomocy dla dzi pracy (patrz Powszechne frontu. Zrzeszenie Związków Zawodo­ Związki zawodowe Północnej wych Korei). Korei w tym czasie nie zaniecha­ Krajowa Konfederacja Pracu­ ły dążeń do zjednoczenia mas jących Gwinei (CNTG) — cen­ pracujących obu części kraju trala zjednoczonego ruchu zawo­ w walce o wspólne interesy. dowego, odgrywa poważną rolę W styczniu 1951 roku powstało, w życiu politycznym i gospodar­ na wspólnej konferencji przed­ czym młodej Republiki Gwinej- stawicieli związków zawodowych skiej. W 1960 roku konfederacja Północnej i Południowej Korei obejmowała ponad 120 000 człon­ w Phenianie, Powszechne Zrze­ ków zrzeszonych w 42 związkach szenie Związków Zawodowych zawodowych. Brała czynny udział Korei. w założeniu Powszechnej Unii Wielką pomocą dla koreańskich Robotników Czarnej Afryki związków zawodowych były w (UGTAN), której jest członkiem. czasie wojny akcje międzynaro­ Głównym celem gwinejskich dowej solidarności ludzi pracy związków zawodowych, zawartym i związków zawodowych, szcze­ w ich programie, jest oprócz gólnie akcje SFZZ i jej organi­ obrony interesów ludzi pracy zacji członkowskich. Po podpisa­ „utrwalanie narodowej jedności niu rozejmu w 1953 r., związki i niezależności kraju w walce zawodowe znowu stanęły w pierwszych szeregach mas wal­ przeciw kolonializmowi i impe­ czących o odbudowę i rozwój rializmowi”. W swoich międzyna­ zniszczonego kraju. O wielkich rodowych kontaktach dąży CNTG sukcesach zdobytych na tym polu do „utrzymania i pogłębienia świadczy najlepiej fakt, że w przyjaznych stosunków z wszyst­ pierwszym roku powojennej od­ kimi ludźmi pracy i organizacja­ budowy wydajność pracy wzrosła mi w Afryce i na całym świecie o 33 proc. Rozwinęła się sieć w duchu zasad internacjonalizmu urządzeń socjalnych i kultural­ proletariackiego”. Kubańskie związki zawodowe 123

Drugi zjazd Krajowej Konfe­ nowania kolonialnego. W 1898 r. deracji Pracujących Gwinei, któ­ Kuba uzyskała niepodległość, jed­ ry odbył się w lipcu 1960 roku, nakże niezwłocznie do kraju za­ postawił następujące nowe zada­ czął przenikać kapitał północno­ nia: amerykański i wkrótce potem — zlikwidować bezrobocie, ro­ Kuba przekształciła się w półko­ zwijać produkcję przemysłową lonię USA. Sytuacja ta wycisnęła i rolną; piętno na ruchu robotniczym i — opracować nowy system związkowym: kubańskie masy płac, nowy kodeks pracy i sy­ pracujące walczyły nie tylko z stem zabezpieczenia socjalnego; burżuazją narodową, ale i z ame­ — powołać okręgowe inspekto­ rykańskim imperializmem. raty pracy; Powstałe jeszcze w ubiegłym — walczyć z analfabetyzmem, wieku organizacje robotnicze by­ popierać rozwój szkolnictwa i do­ ły raczej zrzeszeniami cechowymi skonalenia zawodowego ludzi i samopomocowymi. W latach pracy, dążyć do pełnej emancy­ późniejszych powstawały już pacji kobiet gwinejskich; mniejsze skupiska związkowe, — dążyć do stałego zwiększa­ działały jednak w rozproszeniu nia wydajności pracy, w celu za­ nie koordynując działania. Dopie­ bezpieczenia stałego wzrostu sto­ ro w 1925 roku, na I Ogólnoku- py życiowej ludzi pracy. bańskim Zjeździe Związków Za­ W 1963 r. odbył się trzeci zjazd wodowych założono pierwszą CNTG. Programowe przemówie­ ogólnokrajową organizację związ­ nie wygłosił prezydent republi­ kową na bazie przemysłowych ki — Secou Toure. Omówił za­ związków zawodowych. Nazwała dania ruchu zawodowego w wa­ się Kubańską Narodową Konfe­ runkach umacniania zdobytej nie­ deracją Robotniczą. Jej progra­ podległości i rozwijania ekonomi­ mem była walka klasowa, wal­ ki kraju. Zjazd przedyskutował ka o realizację żądań robotniczych udział ruchu zawodowego w okre­ i praw związkowych. Rozłamow­ sie 7-letniego planu rozwoju go­ cy pozostający na służbie Ame­ spodarczego, którego realizacja rykańskiej Federacji Pracy (AFL) rozpoczyna się w 1964 roku. Na założyli odszczepieńczą centralę zjeździe zapowiedziano zwołanie w roku przyszłym konferencji je­ związkową, zwaną Kubańską Fe­ dności ruchu zawodowego Afryki deracją Pracy (FCT), która po­ (patrz Gwinejskie związki zawo­ pierała dyktaturę Machado i pod­ dowe). legała amerykańskiemu imperia­ Kubańskie związki zawodowe lizmowi. Jej głównym celem było — Pierwsze organizacje robotni­ rozbicie kubańskiego ruchu za­ cze powstały na Kubie już w 1870 wodowego i dezorientowanie go. roku w okresie hiszpańskiego pa­ Po upadku dyktatury Machado 124 Kubańskie związki zawodowe

Kubańska Federacja Pracy roz­ dy objął dyktator Batista, zlikwi­ padła się. dowano całkowicie wewnątrz- W 1933 roku po wielkim straj­ związkową demokrację, przestano ku, zorganizowanym przez związ­ wybierać przywódców. Władze ki zawodowe, Kubańska Narodo­ państwowe wprowadzały ich do wa Konfederacja Robotnicza zo­ kierownictwa związków. Związki stała zdelegalizowana. Jednakże zawodowe zaczęły się zamieniać i potem nie zaprzestała walki o w instrument pomocniczy dykta­ sprawiedliwe, polityczne i gospo­ tury, która służyła wiernie Sta­ darcze żądania mas pracujących. nom Zjednoczonym Ameryki Pół­ W ten sposób powstały przesłanki nocnej. Konfederacja Związków stworzenia legalnej ogólnopań- Zawodowych Kuby wystąpiła z stwowej centrali związkowej. SFZZ i stała się organizacją człon­ W 1938 roku powstała jednolita kowską Ogólnoamerykańskiej Re­ organizacja związkowa — Kon­ gionalnej Organizacji MKWZZ federacja Związków Zawodowych (ORIT). Kuby (CTC). Dzięki temu cały W walce o rewolucyjną orien­ ruch zawodowy Kuby został zje­ tację konfederacji i przeciw dy­ dnoczony. CTC przejęła tradycje ktaturze padło wielu wybitnych Kubańskiej Narodowej Konfede­ działaczy związkowych. Mimo ter­ racji Robotniczej i walczyła prze­ roru i przymusu zaczęły powsta­ ciw imperializmowi, o wyzwole­ wać w związkach zawodowych nie narodowe, o polepszenie wa­ tzw. Komitety Obrony Robotni­ runków życiowych ludzi pracy, czych Żądań, w których postępo­ przeciw wyzyskowi. Konfederacja wi działacze propagowali rewolu­ Związków Zawodowych Kuby cyjne i antyimperialistyczne hasła (CTC) stała się organizacją człon­ i dążyli do osiągnięcia jedności kowską Konfederacji Pracy Ame­ związkowej. W 1958 roku komite­ ryki Łacińskiej (CTAL), później ty zjednoczyły się w tzw. Naro­ również SFZZ. dowy Front Robotniczy (FON), Reakcja nie spała jednak. Po który połączył się później w Jed­ drugiej wojnie światowej skon­ nolity Narodowy Front Robotni­ centrowała wszystkie siły w celu czy (FONU). Ta nielegalna orga­ rozbicia jedności związkowej na nizacja kierowała strajkiem ge­ Kubie. Rozłamowcy założyli tzw. neralnym w grudniu 1958 roku Narodową Komisję Robotniczą, w Hawanie, przyczyniając się do w której propagowali pseudore- tego, że po upadku dyktatury nie wolucyjne hasła dla otumanienia doszło do stworzenia proamery- ludzi pracy. Koła rządzące wzmo­ kańskiego rządu tymczasowego. gły represje przeciw postępowym Po upadku dyktatury Bati- przywódcom związkowym, napa­ sty, skompromitowani prawicowi dały na siedziby CTC. Kiedy rzą­ przywódcy związkowi uciekli za Kuzniecow Wasilij Wasiliewicz 125 granicę. Rząd Fidela Castro przy­ zostałe centrale związkowe Ame­ wrócił prawa związkowe i swo­ ryki Łacińskiej do stworzenia body demokratyczne. Odnowiona jednej, kontynentalnej organizacji i oczyszczona z reakcji konfede­ związkowej, która byłaby nieza­ racja zaczęła działać pod nazwą leżna od pozostałych międzyna­ Rewolucyjna Konfederacja Pra­ rodowych organizacji związko­ cujących Kuby. Jej X zjazd, któ­ wych. ry odbył się w listopadzie 1959 W sierpniu 1961 r. rząd wydał roku, a który był pierwszym zjaz­ nową ustawę o organizacjach dem po rewolucji, nakreślił nowe związkowych, która była uwarun­ zadania dla kubańskich związków kowana zmianami rewolucyjnymi zawodowych: zachodzącymi w kraju. Zgodnie — walka z mujalistami, tj. z ustawą miało powstać 25 fede­ funkcjonariuszami związkowymi, racji branżowych, zrzeszonych w którzy opanowali związki zawo­ jednej centrali krajowej. Ustawa dowe w okresie dyktatury (Mu- gwarantowała ludziom pracy pra­ jal — były sekretarz generalny wa związkowe. Konfederacji, bezpośredni agent W listopadzie 1961 r. odbył się Batisty, czołowy działacz ORIT — XI zjazd związków zawodowych uciekł do USA, gdzie bierze czyn­ Kuby, na którym dyskutowano ny udział w kontrrewolucyjnej nad najważniejszymi problema­ akcji przeciw Kubie); mi budownictwa socjalistycznego, — obrona rewolucji; związanymi z pierwszym planem — pełna realizacja reformy rozwoju gospodarczego kraju. rolnej i nacjonalizacja niektórych Zjazd przyjął uchwałę o przemia­ gałęzi przemysłu; nowaniu Rewolucyjnej Konfede­ — szeroki rozwój łączności racji Pracujących Kuby — na międzynarodowej z organizacjami Konfederację Związków Zawodo­ związkowymi na całym świecie. wych Rewolucyjnej Kuby (patrz Zjazd napiętnował ostro Ogól- Konfederacja Związków Zawodo­ noamerykańską Regionalną Orga­ wych Rewolucyjnej Kuby (CTCR). nizację MKWZZ (ORIT), jako „Kunżenżipao” — chiński dzien­ organizację amerykańskich impe­ nik, organ prasowy Ogólnochiń- rialistów, która popierała dykta­ skiej Federacji Związków Zawo­ torski reżim Batisty i jednomyśl­ dowych. nie przyjął wniosek o wystąpie­ Kuwejt — patrz Arabski Pół­ niu Konfederacji z tej regionalnej wysep. organizacji MKWZZ. Na zjeździe Kuzniecow Wasilij Wasiliewicz zapadła decyzja, że Konfederacja — były przewodniczący Wszech- pozostanie centralą niezależną. związkowej Centralnej Rady Zjazd uchwalił jednomyślnie re­ Związków Zawodowych ZSRR zolucję, w której wzywa się po­ i wiceprzewodniczący ŚFZZ. 126 „L’Avant Garde”

L „L’Avant Garde” — czasopismo 1918 roku zaczęły powstawać Marokańskiej Unii Pracy (UMT). organizacje związkowe w szer­ Tygodnik, wychodzi w Casablan­ szym zakresie. W tym samym ce w języku francuskim. roku stworzono w Bejrucie Po­ „Labor” — oficjalny organ pra­ wszechny Związek Robotników, sowy Międzynarodowej Konfede­ który łączył trzy zrzeszenia. Mi­ racji Chrześcijańskich Związków mo presji rządu, związki zawo­ Zawodowych. Wychodzi jako mie­ dowe popierały i organizowały sięcznik w Brukseli w językach: liczne i skuteczne strajki. W 1930 francuskim, niemieckim i holen­ roku zostało założone pierwsze derskim. czasopismo związkowe „Al Yak- „Labour” — oficjalne czaso­ za” (Przebudzenie), które wyda­ pismo brytyjskiego Kongresu wała organizacja związkowa dru­ Związków Zawodowych (TUC). karzy. Było to pierwsze czaso­ Miesięcznik, wychodzi w Londy­ pismo tego rodzaju na Arabskim nie. Wschodzie. Landrum-Griffina ustawa — Nowy etap rozwoju libańskiego patrz Antyzwiązkowe ustawy. ruchu zawodowego tworzy okres „Lavoro” — oficjalne czaso­ od 1931 roku, kiedy została zało­ pismo Włoskiej Powszechnej Kon­ żona Komunistyczna Partia Liba­ federacji Pracy (CGIL). Tygodnik nu. Ruch związkowy przeszedł od wychodzący w Rzymie. obrony do walki o realizację żą­ Leuenberger Hermann — prze­ dań robotniczych. Robotnicy wal­ wodniczący Zrzeszenia Szwajcar­ czyli przede wszystkim o wpro­ skich Związków Zawodowych. wadzenie ustawodawstwa pracy. Leward George — przewodni­ Rząd wydał w tym okresie licz­ czący Francuskiej Konfederacji ne dekrety wzbraniające organi­ Chrześcijańskich Pracowników zowania związków zawodowych, (CFTC). a mimo tych trudnych warunków Libańskie związki zawodowe — powstają nowe organizacje pra­ W 1946 r. Liban uzyskał niepo­ cujących w poszczególnych gałę­ dległość. Jest zacofanym krajem ziach produkcji. Obok silnej orga­ rolniczym. Przez Liban przecho­ nizacji drukarzy kierowanej przez dzą rurociągi z Iraku i Arabii postępowych działaczy, powsta­ Saudyjskiej do portu w Tarablu- wały i inne organizacje. Tworzy sie i Saidzie. się tzw. Federacja Związków Za­ W 1914 roku został założony wodowych Robotników i Pracow­ w Bejrucie Związek Zawodowy ników Libanu. Pracowników Drukarń, który Po zakończeniu drugiej wojny zrzeszał pracowników 40 drukar­ światowej ruch zawodowy Liba­ ni z całego kraju. Dopiero po nu nabiera nowego rozmachu. Fe­ Libańskie związki zawodowe 127 deracja zorganizowała się ponow­ wych zrzeszonych według po­ nie i stała się członkiem SFZZ. szczególnych zawodów. Należą one W tym okresie federacja pro­ do kilku centrali albo pozostają wadziła walkę o wycofanie ob­ niezależne. Przynależność poszcze­ cych wojsk z kraju, o nieza­ gólnych organizacji związkowych leżność narodową, przeciw do­ do centrali nie jest stała, często puszczaniu zagranicznych mono­ przechodzą z jednej federacji do poli do życia gospodarczego i po­ drugiej. W 1959 roku było w Li­ litycznego Libanu. Ludziom pra­ banie zorganizowanych około cy udało się pod kierownictwem 30 000 robotników i pracowników związków zawodowych wywal­ umysłowych, przy czym w rolni­ czyć wprowadzenie Kodeksu pra­ ctwie organizacje związkowe pra­ cy- ktycznie nie istniały. W końcu 1947 roku rozpoczął Do jednej z największych cen­ rząd pod naciskiem wewnętrznej trali należy zaliczyć Ligę Związ­ i zewnętrznej reakcji atak na ków Zawodowych Urzędników i ruch postępowy w kraju. Komu­ Robotników w Republice Libań­ nistyczna Partia Libanu została skiej zrzeszającą 17 500 członków rozwiązana, Federacja Związków i należącą do MKWZZ. W 1953 Zawodowych również, a jej kie­ roku od Ligi odłączyło się pięć rownictwo aresztowane. Siedzibę poważniejszych grup i stworzyły federacji zajęła na początku 1948 własną Niezależną Federację roku policja. Rząd nie zadowolił Związków Zawodowych Robotni­ się środkami policyjnymi i sto­ ków i Pracowników Umysłowych sował nowe sposoby rozbicia Północnego Libanu, która w 1957 jedności klasy robotniczej. Zosta­ roku liczyła około 10 000 człon­ ło założonych kilka organizacji ków. Federacja jest członkiem Konfederacji Arabskich Związ­ rządowych, które rozpadły się ków Zawodowych. Tak zwana jednak. Na początku 1948 roku Organizacja Postępowych Związ­ została stworzona Liga Związków ków Zawodowych w rzeczywi­ Zawodowych Urzędników i Ro­ stości nigdy nie otrzymała zezwo­ botników w Republice Libańskiej lenia władz na działalność. Zrze­ o charakterze wybitnie reakcyj­ sza jednak około 3500 członków. nym. Jej założenie stało się sy­ Centrala ta dąży do zjednoczenia gnałem do dalszego rozbijania klasy robotniczej i jest członkiem ruchu zawodowego w Libanie. SFZZ. Niezależne związki zawo­ Obecnie ruch związkowy Liba­ dowe zrzeszają około 2000 człon­ nu jest ogromnie rozdrobniony. ków. Obecnie sytuacja w ruchu Fakt ten jest dużą przeszkodą zawodowym Libanu jest nieusta­ w walce o realizację żądań ludzi bilizowana; tłumaczy się to burz­ pracy. W kraju istnieje około 50 liwymi wydarzeniami w życiu po­ drobnych organizacji związko­ litycznym Arabskiego Wschodu 128 Liga Zw. Zaw. Urzędników 1 Robotników w Rep. Libańskiej

(patrz Liga Związków Zawodo­ ską MKWZZ (patrz Luksembur­ wych Urzędników i Robotników skie związki zawodowe). w Republice Libańskiej, Federa­ Luksemburskie związki zawo­ cja Związków Zawodowych Ro­ dowe — O ruchu zawodowym w botników i Pracowników Umy­ Luksemburgu można mówić do­ słowych Północnego Libanu). piero w pierwszych latach XX Liga Związków Zawodowych wieku, kiedy zaczęła się w kraju Urzędników i Robotników w Re­ kapitalistyczna industrializacja. publice Libańskiej — reakcyjna Organizacje związkowe zaczęły centrala związkowa w Libanie, powstawać około 1916 roku. W zrzeszająca około 17 500 człon­ 1919 powstaje Powszechna Kon­ ków, jest organizacją członkow­ federacja Pracy Luksemburga ską MKWZZ (patrz Libańskie (CGT), a w 1920 roku powstają związki zawodowe). chrześcijańskie związki zawodo­ Liu Chang-Sheng — wiceprze­ we. W 1923 roku organizuje się wodniczący Ogólnochińskiej Fe­ Luksemburski Związek Robotni­ deracji Związków Zawodowych, czy (LAV) i Federacja Wolnych wiceprzewodniczący ŚFZZ. Związków Zawodowych Luksem­ LO — patrz Konfederacja burga (FLWF), której członkowie Szwedzkich Związków Zawodo­ rekrutują się głównie z górni­ wych. ków i robotników przemysłu hut­ Loga-Sowiński Ignacy — prze­ niczego. wodniczący Centralnej Rady Federacja Wolnych Związ­ Związków Zawodowych w Pol­ ków Zawodowych Luksemburga sce, wiceprzewodniczący SFZZ. (FLWF) kierowała wszystkimi Ludowe akcje — patrz Współ­ wystąpieniami luksemburskiego praca klasowa. proletariatu o polepszenie wa­ Ludowy kapitalizm — patrz runków pracy i życia oraz o skró­ Współpraca klasowa. cenie czasu dnia roboczego. Za­ Ludzkie stosunki w przemy­ wsze podkreślała, że tylko w śle — patrz Współpraca klasowa. twardej walce może klasa ro­ Lui-Ning-Yi — przewodniczący botnicza uzyskać polepszenie swe­ Ogólnochińskiej Federacji Związ­ go położenia materialnego. Tym­ ków Zawodowych, wiceprzewod­ czasem Luksemburski Związek niczący ŚFZZ. Robotniczy (LAV) i związki chrze­ Luksemburski Związek Robot­ ścijańskie usiłowały w okresie niczy (LAV) — organizacja związ­ koniunktury wmówić ludziom kowa w Luksemburgu. Zrzesza pracy, że nie należy walczyć około 20 000 członków. Działa pod o poprawę swych warunków, po­ wpływem partii socjaldemokra­ nieważ otrzymają wszystko, cze­ tycznej i propaguje idee współ­ go chcą, jeśli będą współpraco­ pracy robotników z kapitalista­ wać z właścicielami fabryk przy mi. Jest organizacją członkow­ podnoszeniu wydajności pra­ Malajskie związki zawodowe 129

cy. Wpływami reformistycznych ta przez zebranych na wiecu związków zawodowych tłumaczy stwierdzała, że „ludzie pracy są się w znacznym stopniu fakt, że zdecydowani użyć wszystkich nie­ w latach 1948—1953 nie zanoto­ zbędnych środków w celu zrea­ wano w Luksemburgu żadnej lizowania swoich postulatów i większej akcji klasy robotniczej, jeśli zostanie narzucona im wal­ chociaż Federacja Wolnych Zwią­ ka, będą walczyć w imię spo­ zków Zawodowych Luksemburga łecznego postępu”. Obecnie w przestrzegała ludzi pracy przed Luksemburgu kontynuują swą tymi niebezpiecznymi tendencja­ działalność: Luksemburski Zwią­ mi. zek Robotniczy, Konfederacja Słuszność drogi obranej przez Chrześcijańskich Związków Za­ Federację Wolnych Związków wodowych w Luksemburgu, Fe­ Zawodowych Luksemburga po­ deracja Wolnych Związków Za­ twierdziła się szczególnie w o- wodowych Luksemburga oraz statnich latach, kiedy to w Lu­ Powszechna Konfederacja Pracy. ksemburgu spadła produkcja, a Każda z tych centrali związko­ wzrosło bezrobocie. W tej sytua­ wych prowadzi swoją tradycyj­ cji dnia 21 grudnia 1958 roku ną politykę (patrz Luksemburski odbyła się wielka manifestacja Związek Robotniczy, Konfedera­ w stolicy organizowana przez cja Chrześcijańskich Związków wszystkie centrale. Wystąpienia Zawodowych w Luksemburgu, Fe­ takiego nie notowano od roku deracja Wolnych Związków Za­ 1936. Wspólna rezolucja przyję­ wodowych Luksemburga).

M

Maachou Abdelkader — sekre­ Malajskie związki zawodowe tarz generalny Powszechnej Unii — Pierwsze organizacje związko­ Pracowników Algierii (UGTA). we na Malajach powstały około Mac Carrana ustawa — patrz 1925 roku, ale dopiero po straj­ Antyzwiązkowe ustawy. ku generalnym w 1936 roku i po Ma Czun-ku — sekretarz SFZZ, wielkiej fali strajków w 1939 ro­ przedstawiciel Ogólnochińskiej ku udało się przełamać zawzięty Federacji Związków Zawodo­ opór administracji kolonialnej i wych. urzędników w sprawie organizo­ Major Louis — sekretarz ge­ wania ruchu zawodowego. Stop­ neralny Powszechnej Federacji niowo powstają organizacje w Pracy Belgii (FGTB). różnych miejscowościach i gałę­ Makris Fotis — sekretarz ge­ ziach przemysłu. W 1940 roku neralny Powszechnej Konfedera­ już 50 000 robotników święciło cji Pracy Grecji (GSSE). 1 Maja. Mimo niezwykłych re-

9 — A B C 130 Malgaskie związki zawodowe presji ludzie pracy organizowali skiej działają trzy związki zawo­ strajki, a w niektórych sprawach dowe kontrolowane przez rząd: przeforsowali nawet swoje żąda­ Rada Malajskich Związków Za­ nia. wodowych, Malajski Związek W czasie okupacji japońskiej Górników, Krajowy Związek Ro­ ruch zawodowy zdobył sobie du­ botników Plantacji w Federacji ży autorytet. Pod koniec 1945 ro­ Malajskiej. ku istniało 12 ogólnokrajowych Mimo najsurowszych represji związków zawodowych, które ludzie pracy nie poddali się — zrzeszyły się w Ogólnomalajską stworzyli silny ruch partyzancki. Federację Związków Zawodo­ Po ogłoszeniu niezależności Ma­ wych. Centrala ta stała się człon­ lajów w sierpniu 1957 roku za­ kiem ŚFZZ. częły się znowu odradzać związ­ Ogólnomalajska Federacja ki zawodowe. Obecnie zachodzi Związków Zawodowych stała w proces kształtowania się narodo­ latach powojennych na czele wego ruchu zawodowego. Postę­ walk mas pracujących, żądają­ powe siły walczą z rozdrobnie­ cych realizacji swoich słusznych niem i izolacją, które z uporem postulatów w dziedzinie bytowo- ruchowi zawodowemu narzuca -socjalnej i prowadzenia nieza­ reakcja. leżnej polityki w kraju. Malgaskie związki zawodowe — Od 1946 roku rząd brytyjski Wyspa Madagaskar, była kolonia zaczął wysyłać na Malaje tzw. francuska, 26 lipca 1960 roku „doradców”, którzy usiłowali roz­ stała się niezależną Republiką bić ruch zawodowy i stworzyć Malgaską, w ramach Wspólnoty rządowe organizacje związkowe. Francuskiej. Jest zacofanym go­ Równocześnie wzmogły się prze­ spodarczo krajem rolniczym. W śladowania sił postępowych i re­ rolnictwie pracuje 95 proc. wszy­ wolucyjnych. Strajki były tłu­ stkich mieszkańców. mione zbrojnie. Działaczy związ­ Na Madagaskarze istnieje kilka kowych aresztowano, więziono centrali związkowych: Unia Mal- lub deportowano. gaskich Związków Zawodowych Dnia 7 czerwca 1948 roku za­ (FISEMA), która jest organizacją kazano działalności Ogólnomalaj- postępową i członkiem Świato­ skiej Federacji Związków Zawo­ wej Federacji Związków Zawo­ dowych. Prawie 7000 osób aresz­ dowych; poza tym działają tam towano i uwięziono bez żadnych filie: Francuskiej Konfederacji sądów, wśród nich 200 działaczy Chrześcijańskich Pracowników z kierownictwa ruchu związko­ (CFTC), „Force Ouvrière” (FO) wego. Dwaj czołowi działacze oraz Unia Niezależnych Związ­ Ogólnomalajskiej Federacji, Ga- ków Zawodowych Madagaskaru napatha i Virasenam, zostali stra­ (USAM). ceni. Na terenie Federacji Malaj- Unia Malgaskich Związków Za­ Marokańska Unia Pracy 131 wodowych (FISEMA) prowadzi wych Pracowników Francuskiego konsekwentną walkę o poprawę Sudanu, Afrykańska Konfedera­ sytuacji socjalnej ludzi pracy i cja Wolnych Związków Zawodo­ przeciw dyskryminacji rasowej. wych Sudanu i Zrzeszenie Pra­ Za prowadzenie postępowej po­ cowników Dakaru i Nigerii lityki zrzeszenie narażone jest na (związek kolejarzy). W wyniku nieustanne napaści ze strony ro­ tej konferencji założono zjedno­ dzimej i francuskiej reakcji. czoną Krajową Konfederację FISEMA utrzymuje ścisłą więź Związków Zawodowych Mali z francuską Powszechną Konfe- (CNSM), niezależną od narodo­ deracjąr Pracy (CGT), z którą za­ wych czy międzynarodowych cen­ warła w 1957 roku umowę o trali związkowych, ale gotową do współpracy i wzajemnej pomocy współpracy z nimi. Konferencja (patrz Afrykański ruch zawodo­ uchwaliła również program dzia­ wy). łalności konfederacji, odpowia­ Malijskie związki zawodowe — dający programowi Powszechnej W 1959 roku byłe kolonie fran­ Unii Robotników Czarnej Afryki cuskie — Sudan i Senegal — (UGTAN). Do zjazdu statutowe­ stworzyły tzw. Federację Mali. go, który miał się odbyć w zimie Po rozbiciu federacji przez przy­ 1960 roku, nie doszło jednak z wódców Senegalu, jej druga część, powodu podziału Federacji Mali. były Sudan francuski ogłosił się W Senegalu, gdzie doszły do gło­ 22 września 1960 roku Republiką su siły reakcyjne miejscowej bur- Mali. żuazji, działacze postępowi byli Mali — słabo gospodarczo roz­ stale prześladowani. Natomiast winięty kraj — nie posiada pra­ rząd nowej Republiki Mali w wie przemysłu. Rolnictwem trud­ swojej działalności opiera się na ni się 90 proc. mieszkańców. Sto­ postępowej centrali związko­ pa życiowa mieszkańców jest wej — Krajowym Zrzeszeniu skrajnie niska. Klasa robotnicza Pracujących Mali (UNTM). I Zjazd jest liczebnie słaba, nie osiąga Krajowego Zrzeszenia Pracują­ 3 proc. liczby wszystkich miesz­ cych Mali (UNTM, dawniej kańców. CNSM), który odbył się w czerw­ Stworzenie w 1959 roku Fede­ cu 1963 r., podjął uchwałę o ak­ racji Mali umożliwiło zwołanie, tywnym udziale związków zawo­ na wiosnę 1960 roku w Dakarze, dowych w budownictwie socjali­ konstytucyjnej konferencji cen­ zmu w Mali (patrz Afrykański trali związkowej Mali. Wzięło w ruch zawodowy). niej udział ponad 200 delegatów Marokańska Unia Pracy (UMT) reprezentujących: Związek Pra­ — powstała w marcu 1955 r. Do cowników Senegalu, Narodowy 1960 roku jedyna centrala związ­ Związek Pracowników Senegalu, kowa w Maroku. Na początku Zrzeszenie Związków Zawodo­ 1960 r. Marokańska Unia Pracy

9» 132 Marokańska Unia Pracy liczyła około 600 000 członków. kraj z zależności od obcokra­ Jest organizacją członkowską jowców. Żądała również ra­ MKWZZ, utrzymuje jednak roz­ dykalnej reformy rolnej, ulep­ ległe przyjazne stosunki ze związ­ szenia techniki uprawy roli, jak kami zawodowymi krajów socja­ i szybkiej industrializacji kraju. listycznych. W polityce zagranicznej Maro­ W czasie powstawania Maro­ kańska Unia Pracy postulowała kańskiej Unii Pracy w 1955 ro­ niemieszanie się do spraw we­ ku sytuacja ludzi pracy w Ma­ wnętrznych innych krajów i wy­ roku była bardzo trudna. Maro­ stępowała przeciw jakimkolwiek kański proletariat był nieludzko próbom wiązania się Maroka z wyzyskiwany. Natychmiast po blokami agresywnymi. Podkre­ zdobyciu niepodległości Maro­ ślała konieczność wyzwolenia kańska Unia Pracy skierowała wszystkich narodów afrykańskich wszystkie swe wysiłki w celu po­ od kolonializmu. prawienia sytuacji ludu maro­ Za swą postępową politykę sta­ kańskiego. Udało jej się dopro­ ła się UMT celem licznych ata­ wadzić do zawarcia umów zbio­ ków reakcji, chcącej dokonać roz­ rowych w rolnictwie w 1956 łamu w silnym marokańskim ru­ roku, w przemyśle i handlu w chu związkowym. Wysiłki te dały 1957 roku. UMT wywalczyła tak­ owoce na początku 1960 roku, że wprowadzenie zagwarantowa­ kiedy to w marcu powstała w nego minimum płacy roboczej Casablance odszczepieńcza cen­ i ubezpieczeń społecznych. trala związkowa — Powszechne W zakresie ustawodawstwa Zjednoczenie Pracowników Ma­ pracy Marokańska Unia Pracy roka (UGTM) — opanowana przez przeforsowała wprowadzenie są­ przywódców prawicowej partii dów robotniczych, zakazu pracy Istiąlal. kobiet i dzieci w niebezpiecznych Marokańska Unia Pracy (UMT) warunkach oraz opieki lekarskiej zaprotestowała ostro przeciw w zakładach pracy. UMT wystą­ stworzeniu tej nowej centrali, piła też z żądaniem wprowadze­ ogłaszając na 25 marca 1960 roku nia obowiązku szkolnego i pro­ strajk protestacyjny w rejonach wadziła szkolenie fachowe dla Casablanki i Rabatu. Strajk, któ­ nowych kadr, które przystąpiły ry w przemyśle j handlu objął do marokanizacji administracji i niemal wszystkich pracowników, przemysłu znajdujących się daw­ potwierdził raz jeszcze jedność niej w rękach cudzoziemców. marokańskiej klasy robotniczej Unia wystąpiła z wnioskiem opra­ i słabość wpływów organizacji cowania planów rozwoju gospo­ rozłamowej, która usiłuje odwieść darczego i postępu społecznego masy pracujące od ich walki o oraz systematycznego planowa­ swoje prawa (patrz Marokańskie nia gospodarki, co wyzwoliłoby związki zawodowe). Meksykańskie związki zawodowe 133

Marokańskie związki zawodo­ ków proletariatu marokańskiego, we — Od roku 1912 Maroko było np. kolejarzy, górników, meta­ protektoratem francuskim i hisz­ lowców, portowców w 1948 ro­ pańskim. W 1956 roku koloniza­ ku, rybaków z Atlantyckiego Wy­ torzy zmuszeni byli do ogłoszenia brzeża Maroka w 1950 roku, ro­ niezależności Maroka. Maroko botników włókienniczych w 1951 jest słabo rozwiniętym krajem roku oraz do wielkiego strajku rolniczym. protestacyjnego przeciwko aresz­ Ważną rolę w walce ludu ma­ towaniu tuniskiego działacza rokańskiego o niepodległość od­ związkowego Farharda Hacheta grywała Marokańska Partia Ko­ w 1952 roku. munistyczna. Dużym wydarzeniem ruchu za­ Ruch zawodowy w Maroku wodowego w Maroku było stwo­ rozwijał się w ciężkich warun­ rzenie centrali związkowej w kach. Dopiero w 1936 roku wła­ marcu 1955 roku — Marokań­ dze kolonialne przyznały robot­ skiej Unii Pracy (UMT), która nikom europejskim w Maroku stała się wkrótce dużą siłą w prawo organizowania związków niezależnym Maroku. W 1960 r. zawodowych. Prawo to nie obej­ powstała odszczepieńcza centrala mowało jednak ludności tubyl­ związkowa — Powszechne Zjed­ czej, której zrzeszanie się w noczenie Pracowników Maroka związki zawodowe uważane było (patrz Marokańska Unia Pracy — przez władze kolonialne za czyn UMT, Powszechne Zjednoczenie karalny. Walka mas pracujących Pracowników Maroka — UGTM). 0 prawa do związków łączyła się Martin Isac — przewodniczący z walką o niezależność narodową Centralnej Rady Związków Za­ 1 poprawę warunków pracy i ży­ wodowych w Rumuńskiej Repu­ cia robotników. blice Ludowej. Po drugiej wojnie światowej Meany George — przewodni­ powstała Powszechna Unia Zjed­ czący amerykańskiej centrali noczonych Związków Zawodo­ związkowej AFL—CIO, wiceprze­ wych Maroka, która stała się wodniczący MKWZZ, wieloletni częścią francuskiej Powszechnej przewodniczący Amerykańskiej Konfederacji Pracy (CGT) i w Federacji Pracy (AFL), przedsta­ 1946 roku liczyła około 55 000 wiciel reakcji w amerykańskim członków, w tym 33 000 Maro­ i międzynarodowym ruchu zawo­ kańczyków. Unia ta należała za dowym. pośrednictwem CGT do SFZZ Meksykańskie związki zawodo­ i stała na czele wielkich walk we — Stany Zjednoczone Meksy­ marokańskiej klasy robotniczej ku były przez 300 lat kolonią o pracę, chleb i niezależność hiszpańską. W roku 1821 została narodową. Pod jej kierownic­ ogłoszona niepodległość Meksy­ twem doszło do licznych straj­ ku. Mimo dużych bogactw na­ 134 Meksykańskie związki zawodowe turalnych stopa życiowa miesz­ przywódców amerykańskiej AFL. kańców jest bardzo niska. We W 1947 roku doszło wewnątrz wszystkich gałęziach gospodarki CTM do rozłamu. Od konfedera­ meksykańskiej silny wpływ wy­ cji odłączyła się Jednolita Fede­ wiera kapitał północnoamery­ racja Pracowników Meksyku, kański. przy czym wykluczono z CTM Komunistyczna Partia Meksy­ jej postępowe skrzydło z Lom- ku, założona w 1919 roku, za swój bardo Toledano na czele. główny cel uważa walkę o de­ Pod koniec czerwca 1947 roku mokrację i pełne wyzwolenie odbył się zjazd kilku organizacji Meksyku spod hegemonii północ­ związkowych i dużych zrzeszeń noamerykańskiego imperializmu. chłopskich, na którym powołano Początki ruchu zawodowego w Powszechny Związek Robotników Meksyku cechował przeważający i Rolników Meksyku (UGOCM), wpływ anarchosyndykalizmu. W który stał się członkiem Kon­ 1918 roku został założony opor- federacji Pracy Ameryki Łaciń­ tunistyczny Meksykański Zwią­ skiej i Światowej Federacji zek Robotniczy, współpracujący Związków Zawodowych. z północnoamerykańską centralą Wpływy Powszechnego Związ­ AFL. W 1933 roku odłączyło się ku Robotników i Rolników Me­ lewe skrzydło związku, z Lom- ksyku w ostatnich latach znacz­ bardo Toledano na czele. nie zmalały. Związek zrzesza o- W 1936 roku dążenie klasy ro­ koło 70 000 członków, głównie botniczej do zjednoczenia i skon­ pracowników rejonów rolniczych. centrowania wszystkich sił za­ Konfederacja Pracy Meksyku kończyło się sukcesem. Została (CTM) liczy około 1 200 000 człon­ założona Konfederacja Pracy ków, jest członkiem Ogólnoame- Meksyku (CTM), która do roku rykańskiej Regionalnej Organiza­ 1945 skupiła w swoich szeregach cji MKWZZ (ORIT). Jej skrajnie 1 280 000 członków. Konfederacja reakcyjne i skorumpowane kie­ była jedną z organizacji biorą­ rownictwo jest pod wpływem cych udział w tworzeniu Kon­ przywódców związkowych USA. federacji Pracy Ameryki Łaciń­ W 1960 roku w Meksyku za­ skiej (CTAL) i współpracowała z łożono nową centralę związko­ Światową Federacją Związków wą — Krajową Konfederację Zawodowych. Walczyła o popra­ Pracy (CNT). Trzon centrali sta­ wę warunków materialnych lu­ nowią: organizacja związkowa dzi pracy, o niezależność kraju robotników elektrostacji, Zwią­ od zagranicznego kapitału, o zje­ zek Zawodowy Pracowników Cen­ dnoczenie organizacji robotni­ trali Telefonicznych i inne nie­ czych. zależne związki. W programie Konfederacja musiała się więc swoim nowa centrala związkowa stać celem ataków ze strony postawiła sobie za zadanie zje­ Międzynarodowa Federacja Związków Zawodowych 135 dnoczenie meksykańskiej klasy Międzynarodowa Federacja robotniczej, walkę z korupcją Związków Zawodowych została w związkach zawodowych, gło­ powołana do życia na międzyna­ siła hasło niezależności od partii rodowym kongresie związków politycznych i wezwała swoje zawodowych, który odbył się organizacje członkowskie do u- 28 lipca 1919 roku w Amsterda­ dzielania pomocy rewolucji ku­ mie. Na kongresie były repre­ bańskiej. CNT zajęła również zentowane reformistyczne związ­ pozytywne stanowisko wobec ki zawodowe Wielkiej Brytanii, rządu poprzedniego prezydenta Austrii, Belgii, Niemiec, Holan­ Meksyku — A. L. Mateosa, dii, Danii, Hiszpanii, Luksembur­ który osobiście uczestniczył w ga, Norwegii, Francji, Czecho­ zjeździe konstytucyjnym zwią­ słowacji, Szwecji i Szwajcarii. zku. W ostatnich latach w Me­ W konstytuowaniu się federacji ksyku miały miejsce ostre wal­ brali również udział przywódcy ki strajkowe. Prowadzili je ko­ Amerykańskiej Federacji Pracy lejarze i nauczyciele. Koła rzą­ (AFL), jednakże Komitet Wyko­ dzące okrutnie obchodziły się z nawczy AFL po roku zgłosił wy­ przywódcami tych i innych nie­ stąpienie AFL z federacji; reak­ zależnych związków, wielu z nich cyjni przywódcy AFL i tę mię­ uwięziono. dzynarodówkę uważali za zbyt W Meksyku znajduje się sie­ postępową. dziba sekretariatu Konfederacji W okresie powstania w 1919 Pracy Ameryki Łacińskiej (CTAL) roku Międzynarodówka Amster­ (patrz Konfederacja Pracy Ame­ damska zrzeszała 28 krajowych ryki Łacińskiej). centrali związkowych liczących Międzynarodowa Federacja około 24 milionów członków. Związków Zawodowych (Amster­ Przywódcy Międzynarodówki damska Międzynarodówka) — Amsterdamskiej nienawidzili międzynarodowa centrala związ­ Związku Radzieckiego i radziec­ kowa, która w latach między­ kich związków zawodowych. U- wojennych zrzeszała reformisty- czestniczyli we wszystkich intry­ czne organizacje związkowe nie­ gach i kampaniach brytyjskich, których krajów. W ciągu swego amerykańskich i francuskich im­ istnienia (w latach 1919—1945) perialistów przeciw ZSRR. Ra­ była reakcyjną centralą reformi- dzieckie związki zawodowe nie stycznych związków zawodowych, zostały zaproszone na zjazd kon­ które miały bliskie powiązania stytucyjny do Amsterdamu, a z oportunistycznymi partiami so­ wszystkie propozycje o przyjęcie cjaldemokratycznymi II Między­ radzieckich związków do federa­ narodówki i jako partie wysłu­ cji były odrzucane pod najróż­ giwały się zawsze burżuazji im­ niejszymi pretekstami. W 1923 perialistycznej. roku, kiedy pod naciskiem szere­ 136 Międzynarodowa Federacja Związków Zawodowych gowych członków swych organi­ pację Austrii i Czechosłowacji zacji Międzynarodówka Amster­ przez wojska hitlerowskie, nie damska musiała ponownie rozpa­ zareagowali na włosko-niemiecką trzyć wniosek radzieckich związ­ interwencję w Hiszpanii itd. W ków zawodowych o przyjęcie, do ten sposób, choć niebezpośred- uchwały został wprowadzony pro­ nio, pomagali przywódcy Am­ wokacyjny warunek, aby ra­ sterdamskiej Międzynarodówki dzieckie związki zawodowe prze­ faszyzmowi w walce przeciw kla­ stały popierać rząd radziecki. sie robotniczej i w rozpętaniu Radzieckie związki zawodowe drugiej wojny światowej. chciały konsekwentnie dopiąć Reakcyjne kierownictwo Mię­ jedności działania z Międzyna­ dzynarodówki starało się wy­ rodówką Amsterdamską. Jednak­ trwale odwieść klasę robotniczą że inicjatywa ta była przez od konsekwentnej walki klaso­ przywódców federacji uporczy­ wej, sprowadzać ją na drogę wie torpedowana. Do Między­ kompromisu z burżuazją. W do­ narodówki Amsterdamskiej nie bie ciężkich walk klasowych w przyjęto również i innych po­ krajach kapitalistycznych przy­ stępowych związków zawodo­ wódcy Międzynarodówki stawali wych, które powstały w rewolu­ po stronie burżuazji. cyjnym okresie 1919—1921 i póź­ Za punkt ciężkości swojego dzia­ niej, jak na przykład Jednościo- łania uważała Międzynarodówka wa Powszechna Konfederacja Amsterdamska gromadzenie ma­ Pracy (CGTU) we Francji czy teriałów o ruchu zawodowym Czerwone Związki Zawodowe w i ustawodawstwie społecznym, Czechosłowacji. opracowywanie statystyk, wyda­ Międzynarodówka Amsterdam­ wanie prasy, biuletynów infor­ ska nie była nigdy organizacją macyjnych, pośredniczenie w spo­ o zasięgu światowym. Zrzeszała rach między robotnikami i kapi­ reformistyczne związki zawodowe talistami. z krajów europejskich i przej­ Z powodu tej antyrobotniczej ściowo niektóre organizacje ame­ działalności, wpływy i liczebność rykańskie. W krytycznym okre­ Międzynarodówki Amsterdam­ sie przed drugą wojną światową skiej malały. W 1933 roku Mię­ przywódcy Międzynarodówki kon­ dzynarodówka liczyła już tylko tynuowali swą rozłamową poli­ około 11 milionów członków. Kie­ tykę w międzynarodowym ruchu dy wybuchła druga wojna świa­ zawodowym i odrzucali wszyst­ towa, Międzynarodówka Amster­ kie wnioski organizacji postępo­ damska przestała faktycznie ist­ wych i ludzi pracy o jedność nieć. akcji w walce z faszyzmem. Mil­ Podobnie reakcyjną i rozbijac- cząco uznali podbój Etiopii ką działalność prowadziły rów­ przez faszystów włoskich, oku­ nież międzynarodowe federacje Międzynarodowa Konfed. Chrześcijańskich Związków Zaw. 137 związków zawodowych poszcze­ dowych w marcu 1960 roku. gólnych gałęzi produkcji i zawo­ Jej zadaniem jest pomagać ofia­ dów, tzw. międzynarodowe sekre­ rom antyzwiązkowych prześla­ tariaty produkcyjne, powiązane dowań i walczyć w obronie i o z Międzynarodówką Amsterdam­ rozszerzenie praw związkowych ską. Powstało ogółem 25 takich i swobód demokratycznych na sekretariatów (międzynarodówek). całym świecie. Swą działalność Największymi z nich były: se­ komisja prowadzi zarówno wśród kretariat robotników transportu mas pracujących, jak i w dzie­ (1 700 000 członków), sekretariat dzinie prawa. Komisja składa metalowców (1 600 000 członków) się z przedstawicieli Świato­ i sekretariat górników (1 460 000 wej Federacji Związków Zawo­ członków). Większość sekretaria­ dowych, jej międzynarodowych tów zrzeszała jednak niewielu zrzeszeń związkowych i innych członków (sekretariat malarzy — ugrupowań. Przewodniczącym ko­ 35 000 członków, sekretariat lca- misji został wybrany wiceprze­ peluszników — 10 000 członków, wodniczący Zjednoczonej Cen­ sekretariat fryzjerów 25 000 człon­ trali Pracujących Chile (CUTCh) ków itd.). Juan Campo. Po drugiej wojnie światowej Międzynarodowa Konfederacja prawicowi przywódcy związków Chrześcijańskich Związków Za­ zawodowych usiłowali wznowić wodowych (MKChZZ) — między­ działalność Międzynarodówki Am­ narodowa centrala, która zrzesza sterdamskiej i międzynarodowych na zasadzie wyznaniowej (kato­ sekretariatów produkcyjnych, aby lickiej) centrale związkowe róż­ zapobiec powstaniu Światowej nych krajów i międzynarodowe Federacji Związków Zawodowych. federacje związków zawodowych Ich próby rozbiła zdecydowana w poszczególnych gałęziach prze­ wola ludzi pracy. Wraz z po­ mysłu, które uznają zasady i mo­ wstaniem ŚFZZ, Międzynarodów­ ralność chrześcijańską jako pod­ ka Amsterdamska przestała ist­ stawę życia społecznego i zga­ nieć. dzają się z programem MKChZZ. Międzynarodowa federacja Międzynarodowa Konfederacja związków zawodowych przy Chrześcijańskich Związków Za­ MKChZZ — patrz Międzynarodo­ wodowych powstała w 1920 ro­ wa Konfederacja Chrześcijańskich ku. W roku 1962 jej organizacje Związków Zawodowych. liczyły około 5,5 min członków. Międzynarodowa Komisja Praw­ Chociaż w porównaniu ze Świato­ na i Związkowa do Obrony Praw wą Federacją Związków Zawodo­ Związkowych i Swobód Demokra­ wych i Międzynarodową Konfede­ tycznych — organizacja, która racją Wolnych Związków Zawo­ powstała z inicjatywy Świato­ dowych jest daleko mniejszą or­ wej Federacji Związków Zawo­ ganizacją, nie należy lekceważyć 138 Międzynarodowa Konf. Chrześcijańskich Związków Zaw. jej wpływów. Odgrywa stosunko­ Obie klasy potrzebują się wza­ wo dużą rolę w krajach zachod­ jemnie. Kapitał nie może istnieć nioeuropejskich, gdzie jej or­ bez pracy, a praca bez kapitału”. ganizacje najróżniejszymi sposo­ W 1931 roku, z okazji 40 rocz­ bami rozbudzają wśród ludzi nicy ogłoszenia encykliki „Re­ wierzących iluzje o możliwości rum Novarum”, Watykan wydał „zreformowania” kapitalizmu i nowy dokument programowy do­ nadejścia ery „kapitalizmu lu­ tyczący spraw robotniczych — en­ dowego”. W ostatnich latach cyklikę „Quadragesim<5 Anno”, MKChZZ rozwija ożywioną dzia­ którą opracował Papież Pius XI, łalność w Afryce i Ameryce Ła­ kardynał Spellman (wówczas pod­ cińskiej. sekretarz stanu w Watykanie). Chrześcijańskie organizacje Encyklika podkreślała, że ka­ związkowe zaczęły powstawać pitalizm nie jest błędny w w końcu XIX w. Ich założycie­ swej istocie, tylko w szcze­ lami byli duchowni, głównie ka­ gółach. Do doskonałości ustro­ toliccy księża, chociaż często or­ ju potrzebna jest współpraca ganizacje te zrzeszały i robotni­ między kapitalistami i robotnika­ ków wyznania protestanckiego. mi za pośrednictwem korporacji. Oficjalnym dokumentem, który Ostro osądzała „grzeszną doktry­ stał się programem chrześcijań­ nę komunizmu”, wykazując przy skich związków zawodowych i po tym sympatię dla partii socjalde­ dziś dzień pozostaje teoretycznym mokratycznych. „Socjaliści nie­ źródłem nauki kościelnej o pro­ kiedy czerpią z doktryn prawdy blemach robotniczych, była en­ chrześcijańskiej — stwierdza się cyklika papieża Leona XIII „Re­ w encyklice — i dlatego zbliża­ rum Novarum” z 1891 roku. Je­ ją się do tych doktryn”. dną z podstawowych idei en­ W 1961 roku papież Jan XXIII cykliki jest twierdzenie, że „so­ wydał z okazji 70 rocznicy opu­ cjaliści, którzy usiłują odebrać blikowania encykliki „Rerum No- własność prywatną na rzecz wła­ varum” encyklikę „Mater et Ma­ sności społecznej, zagrażają inte­ gistra”, w której wyłożył spo­ resom każdego człowieka pracy, łeczną doktrynę kościoła na no­ bo odbierają mu możność dyspo­ wym etapie rozwoju kapitalizmu. nowania swoim majątkiem, a tym Głosi w niej, że „własność pry­ samym pozbawiają go nadziei watna, włączając i własność środ­ i możliwości pomnożenia swoich ków produkcji, jest zjawiskiem bogactw i polepszenia warunków przyrodzonym, którego państwo życia... Wielkim błędem jest nie może odebrać”. Utożsamia twierdzić, że klasy zwalczają się „świat wolny” ze światem kapi­ wzajemnie, że istnieje konflikt talistycznym i twierdzi, że „pry­ między bogatymi a ludźmi pracy. watna własność” jest „głównym Międzynarodowa Konf. Chrześcijańskich Związków Zaw. 139 wyrazem wolności”. „W ustrojach odrzucili ideę zjednoczenia i od­ politycznych, które nie uznają mówili współpracy ze ŚFZZ. prawa prywatnej własności środ­ Celem MKChZZ jest osiągnię­ ków produkcji — głosi encyklika cie „deproletaryzacji mas pracu­ — tłumione są podstawowe prze­ jących przez umożliwienie im zdo­ jawy wolności”. bycia prywatnego majątku”. Pań­ Encyklika „Mater et Magistra” stwo, zgodnie z teorią MKChZZ, jest dokumentem nowoczesnego powinno przekładać interesy spo­ reformizmu klerykalnego, który łeczne nad interesami prywatny­ propaguje współpracę klasową mi. MKChZZ odrzuca jednak ideę w duchu „ludowego kapitalizmu”, upaństwowienia środków produk­ podobnie jak go tłumaczą amery­ cji jako powszechnego systemu kańskie monopole. organizacji gospodarczej. Pod adresem tych wierzących, W przedsiębiorstwie jest — którzy odróżniają wiarę od kon­ zdaniem MKChZZ — potrzebna serwatyzmu społecznego kościoła, współpraca między różnymi ka­ i są zdania, że nie podważają tegoriami ludzi: właścicielami i swej wiary walcząc przeciwko kierownikami przedsiębiorstw, ro­ kapitalizmowi i kolonializmowi, botnikami, urzędnikami i techni­ encyklika formułuje ostrzegaw­ kami. W każdej więc gałęzi po­ czo: „Jeśli hierarchia kościelna trzebne są odpowiednie organy, wypowiedziała się w określonej w których na zasadzie parytetu sprawie, katolicy powinni pod­ reprezentowani będą pracodawcy porządkować się jej nakazom... i pracownicy. również w sprawach tego świa­ W dziedzinie społecznej ta”. MKChZZ żąda szerokich ubez­ Chociaż MKChZZ i jej orga­ pieczeń socjalnych na wypadek nizacje członkowskie podkreślają choroby, starości, kalectwa, bez­ swoją niezależność od partii po­ robocia i macierzyństwa. Żąda litycznych, są jednakże ściśle po­ ustalenia gwarantowanego mini­ wiązane z partiami klerykalnymi mum płacy, wprowadzenia do­ datków na dzieci, równej płacy w poszczególnych krajach, są na­ za równą pracę. rzędziem realizacji polityki Wa­ Kierownictwo MKChZZ i jej tykanu w międzynarodowym ru­ organizacji członkowskich pod­ chu zawodowym. kreśla swe zainteresowania w Przedstawiciele Międzynarodo­ utrzymaniu pokoju, dążenia do wej Konfederacji Chrześcijań­ udzielania pomocy ludziom pra­ skich Związków Zawodowych cy krajów kolonialnych w ich brali w 1945 roku udział w ob­ walce o narodową niezależność. radach, podczas których powsta­ W rzeczywistości jednak popiera ła Światowa Federacja Związ­ agresywne bloki imperialistyczne ków Zawodowych. Potem jednak i pomaga państwom imperialis­ 140 Międzynarodowa Koni. Chrześcijańskich Związków Zaw. tycznym utrzymać ich posiadłoś­ brano Maurice Bouladoux (Fran­ ci kolonialne. cja), sekretarzem generalnym — Najwyższym organem MKChZZ Augusta Vanistendael (Belgia), jest kongres, na który, według wiceprzewodniczącymi zostali: z góry ustalonego klucza, biorąc Cor Van Mastrigt (Holandia), pod uwagę liczbę reprezentowa­ August Cool (Belgia), Tran-Quoc nych członków, są wysyłani dele­ Buu (Wietnam Południowy), Gil­ gaci członkowskich cetrali związ­ bert Pongault (Kongo Brazzavil­ kowych z poszczególnych krajów le), Jose Goldsack Donoso (Chile). i międzynarodowych członkow­ Na członków prezydium wybrano skich federacji związków zawo­ 5 przedstawicieli krajowych cen­ dowych. Kongres zwołuje się co trali związkowych Afryki, Amery­ trzy lata. Kongres wybiera pre­ ki Łacińskiej, Holandii, Austrii i zydium MKChZZ, wybiera i od­ Francji oraz 5 przedstawicieli mię­ wołuje generalnego sekretarza dzynarodowych federacji związ­ MKChZZ, zatwierdza zmiany do­ ków zawodowych. tyczące składu prezydium, podej­ Bazą organizacyjną MKChZZ muje decyzje w innych spra­ są chrześcijańskie centrale związ­ wach. kowe we Francji, Belgii, Holan­ Skład prezydium MKChZZ nie dii, Luksemburgu, NRF (Saara), może być mniejszy niż 8-osobo- Szwajcarii i Kanadzie, jak rów­ wy; sekretarz generalny jest nież chrześcijańska frakcja Fe­ członkiem prezydium z tytułu deracji Austriackich Związków swej funkcji. Połowa członków Zawodowych. Prócz tego MKChZZ prezydium jest wybierana z dąży do zdobycia wpływów w przedstawicieli centrali krajo­ Ameryce Łacińskiej oraz w Afry­ wych, druga połowa z międzyna­ ce. rodowych federacji związkowych. Do MKChZZ należało w 1962 Żadna organizacja członkowska roku 10 międzynarodowych fede­ nie może mieć w prezydium wię­ racji związków zawodowych zrze­ kszego przedstawicielstwa. Prezy­ szających pracowników przemy­ dium zbiera się przynajmniej raz słu leśnego i drzewnego, budow­ na 4 miesiące. W okresie między nictwa, transportu, poligrafii, rol­ kongresami kierowniczym orga­ nictwa, przemysłu metalowego, nem MKChZZ jest rada,. do któ­ górnictwa, pracowników admi­ rej organizacje członkowskie wy­ nistracji, łączności, kolei, prze­ syłają delegatów w liczbie odpo­ mysłu włókienniczego, spożywcze­ wiadającej liczbie ich członków, go, tytoniowego i hotelarstwa według danych przedstawionych oraz federacje związków zawodo­ na ostatnim zjeździe. Rada zbie­ wych urzędników. ra się przynajmniej raz w roku. Kierownictwo MKChZZ, podob­ Na XIV Kongresie MKChZZ w nie jak MKWZZ, nigdy nie odpo­ 1961 roku przewodniczącym wy­ wiadało na liczne apele SFZZ Międzynarodowa Konfederacja Wolnych Zw. Za w. 141 nawołujące do wspólnego poro­ nowania ŚFZZ, przedstawiciele zumienia się, pertraktacji i współ­ sił reakcyjnych, przede wszyst­ pracy w konkretnych sprawach kim prawicowi przywódcy an­ dotyczących obrony żywotnych gielskich i amerykańskich związ­ interesów ludzi pracy. Trzeba ków zawodowych, w styczniu jednak podkreślić, że organizacje 1949 roku wystąpili ze Świato­ członkowskie MKChZZ i jej chrze­ wej Federacji Związków Zawo­ ścijańskie związki zawodowe, dowych. Przywódcy ci, nie pyta­ szczególnie we Włoszech i Fran­ jąc członków swoich organizacji cji, bardzo często w strajkach związkowych, rychło oświadczyli, i w “innych akcjach bojowych że ich krajowe centrale związ­ występują wspólnie z organiza­ kowe występują ze Światowej cjami członkowskimi Światowej Federacji Związków Zawodo­ Federacji Związków Zawodowych. wych, w której tworzeniu w swo­ Takie akcje jednościowe mają im czasie brali udział. miejsce nie tylko w pojedynczych Ten jawny rozłam i odejście przedsiębiorstwach, lecz także i brytyjskich, amerykańskich i in­ na większą skalę. nych związków zawodowych z Oficjalnym organem prasowym SFZZ nastąpiło w wyniku zao­ MKChZZ jest miesięcznik „La- strzenia się sprzeczności, które bor”. Wychodzi w Brukseli w przejawiały się już na I Świato­ językach: angielskim, niemiec­ wej Konferencji Związków Za­ kim i holenderskim. wodowych w Londynie, w czasie Międzynarodowa Konfederacja kiedy założono podwaliny pod Wolnych Związków Zawodowych SFZZ. Już wówczas reakcyjni (MKWZZ) — liczebnie i znacze­ przywódcy związkowi usiłowali niem druga co do wielkości mię­ pod różnymi pozorami nie dopuś­ dzynarodowa centrala związko­ cić do powstania SFZZ albo wa. Powstała w 1949 roku po przynajmniej odroczyć termin jej rozłamie, który wywołały, wbrew założenia. Przywódcy brytyjskich interesom ludzi pracy całego związków zawodowych starali się świata, siły „zimnej wojny” w bezskutecznie wskrzesić Między­ międzynarodowym ruchu zawo­ narodową Federację Związków dowym. W 1960 roku organizacje Zawodowych (tzw. Amsterdamską członkowskie MKWZZ zrzeszały Międzynarodówkę). W porozu­ około 56 milionów pracowników. mieniu z przywódcami Kongresu Kiedy wrogom klasy robotni­ Przemysłowych Związków Zawo­ czej nie udało się przeszkodzić dowych USA (CIO) zbojkotowali powstaniu Światowej Federacji oni uchwałę SFZZ o zwołaniu kon­ Związków Zawodowych, założo­ ferencji związków zawodowych nej w 1945 r. z woli ludzi pracy krajów azjatyckich, o założeniu na całym świecie, i kiedy nie po­ biura łączności SFZZ w Niem­ wiódł się również ich plan opa­ czech, które miało przyspieszyć 142 Międzynarodowa Konfederacja Wolnych Zw. Zaw. zjednoczenie niemieckich związ­ działalność w międzynarodowym ków zawodowych i pozyskać je ruchu zawodowym, odrzuca pro­ jako członków ŚFZZ itd. Prawico­ pozycje jakiejkolwiek wspólnej wi przywódcy, chociaż głosili „a- akcji z ŚFZZ w obronie ludzi polityczność” związków zawodo­ pracy, popiera antyradziecką im­ wych, zażądali jednak, aby ŚFZZ perialistyczną politykę. Przywód­ wypowiedziała się za poparciem cy MKWZZ stali się gorliwymi planu Marshalla itp. Jeszcze bę­ propagatorami agresywnego Pak­ dąc członkami ŚFZZ prawicowi tu Północno-Atlantyckiego, Za­ przywódcy związkowi zorganizo­ chodnio-Europejskiej Unii Węgla wali w marcu 1948 roku, w Lon­ i Stali, Wspólnego Rynku, agre­ dynie, rozłamową konferencję sywnych bloków imperialistycz­ „krajów zmarshallizowanych”. Ich nych w Azji, głosicielami „zim­ manewry rozbijały się jednak nej wojny” w ruchu zawodowym, 0 zdecydowane stanowisko postę­ zatwardziałymi przeciwnikami powej większości ŚFZZ. złagodzenia napięcia międzynaro­ Zgodnie z uprzednio przygoto­ dowego, pokoju i przyjaźni mię­ wanym planem, brytyjscy i ame­ dzy narodami. rykańscy przywódcy związkowi, Prawicowi przywódcy MKWZZ którzy wystąpili z ŚFZZ, założyli usiłują za wszelką cenę odwrócić na konferencji w Londynie (gru­ uwagę ludzi pracy od potrzeby dzień 1949 r.) przy wydatnej po­ konsekwentnego rozwiązywania mocy Amerykańskiej Federacji palących problemów ich pracy Pracy (AFL) nową, odszczepień- i życia. Odrzucają walkę klasową czą, międzynarodową centralę i tumanią ludzi pracy burżuazyj- związkową — Międzynarodową nymi teoriami o pokoju klaso­ Konfederację Wolnych Związków wym, o współpracy między ro­ Zawodowych. AFL była jedyną botnikami i kapitalistami. Wma­ z większych krajowych centrali wiają ludziom pracy, że kapita­ związkowych, która nie brała lizm zmienił istotę wyzysku i u- udziału w pracach związanych cisku, że zmienił się w „lepszy”, z powstaniem Światowej Federa­ „ludowy” kapitalizm. Przeróżny­ cji Związków Zawodowych. mi sposobami i przy pomocy róż­ W MKWZZ od początku górę nych środków starają się stępić wzięli reakcyjni przywódcy ame­ rykańskich związków zawodo­ świadomość klasową robotników, wych, których przedstawicielem tłumią bojowe nastroje wśród mas jest przewodniczący byłej Ame­ pracujących, hamują i unices­ rykańskiej Federacji Pracy (AFL) twiają walkę przeciw kapitalis­ 1 obecny przewodniczący połą­ tycznemu wyzyskowi i uciskowi czonych centrali AFL—CIO Geor- kolonialnemu, rozbijają strajki ge Meany. Od swego założe­ i wbrew interesom ludzi pracy nia MKWZZ prowadzi rozbijacką zawierają kompromisowe ugody Międzynarodowa Konfederacja Wolnych Zw. Zaw. 143 z kapitalistycznymi przedsiębior­ sprzeczności między przedstawi­ cami. cielami mocarstw imperialistycz­ Kierownictwo MKWZZ poświę­ nych (głównie USA i Wielkiej ca wiele uwagi ruchowi związ­ Brytanii), między reakcyjnymi kowemu w krajach kolonialnych przywódcami związkowymi i ma­ i zależnych. Zainteresowanie to sami pracującymi, a przede wszy­ nie wynika jednak z chęci dopo- stkim między przedstawicielami możenia, narodom tych krajów krajów kolonizatorskich i przed­ w odzyskaniu wolności i nieza­ stawicielami związków zawodo­ leżności, ale z chęci podporząd­ wych z kolonii i krajów zależ­ kowanie sobie młodego ruchu nych. zawodowego w tych krajach i Najwyższym organem MKWZZ przeszkodzenia niepowstrzymane­ jest kongres, który odbywa się mu wzrostowi ruchu narodowo­ co dwa lata. Kongres wybiera wyzwoleńczego i powstrzymania sekretarza generalnego i 27-oso- nieuniknionej klęski kolonialnego bowe prezydium, które jest orga­ systemu imperializmu. nem kierowniczym MKWZZ. W Za swoje najważniejsze zadanie prezydium Stany Zjednoczone uważają przywódcy MKWZZ wal­ Ameryki Północnej reprezentuje kę przeciw komunizmowi, który 5 przedstawicieli, Europę — 6, według nich jest największym Wielką Brytanię — 2, Azję — 4, niebezpieczeństwem dla wolnego Afrykę — 3, Środkowy Wschód ruchu zawodowego. Zabraniają — 2, Amerykę Łacińską — 3, swoim organizacjom utrzymywa­ Australię i Nową Zelandię — 1, nia kontaktów ze związkami za­ kraje w rejonie morza Karaib­ wodowymi w krajach socjalizmu, skiego również — 1. Z tytułu swej prowadzą i popierają podżegającą funkcji sekretarz generalny jest i szkalującą kampanię przeciw członkiem prezydium. Prezydium tym krajom i ich związkom za­ zbiera się dwa razy w roku. Na wodowym, organizują działalność pierwszym posiedzeniu wybiera dywersyjną w krajach socjalis­ przewodniczącego i 7 wiceprze­ tycznych. wodniczących konfederacji. Prze­ Nie można jednak utożsamiać wodniczącymi MKWZZ od jej za­ reakcyjnej polityki przywódców łożenia, od 1949 roku do 1962 ro­ MKWZZ z przekonaniami milio­ ku, byli: Paul Finet (Belgia, 1949— nów ludzi pracy, zrzeszonych w 1951), Sir Vincent Tewson (Wiel­ jej organizacjach członkowskich. ka Brytania, 1951—1953), Omar W łonie MKWZZ zaostrzają się Bècu (Belgia, 1953—1957), Arne coraz bardziej sprzeczności, które Geijer (Szwecja, od 1957 roku). są świadectwem nieprzezwyciężo­ Dla operatywnego kierowania nych antagonizmów świata kapi­ pracą konfederacji prezydium talistycznego. Również w MKWZZ wybiera 8-osobową podkomisję, zarysowują się coraz większe której członkami oprócz sekreta­ 144 Międzynarodowa Konfederacja Wolnych Zw. Zaw. rza generalnego są przewodni­ cja (ARO) z siedzibą w Kalkucie, czący największych organizacji później w Delhi, a w 1960 roku — członkowskich MKWZZ, przede Afrykańska Regionalna Organi­ wszystkim amerykańskiej centra­ zacja (AFRO) z siedzibą w Lagos li AFL—CIO, Kongresu Związ­ (Nigeria), obecnie w Nairobi (Ke­ ków Zawodowych W. Brytanii nia). (TUC) i Zrzeszenia Niemieckich Do MKWZZ należy poza tym Związków Zawodowych (DGB). 19 międzynarodowych sekretaria­ Jako organ doradczy w okresie tów przemysłowych, które zrze­ między zjazdami zbiera się ko­ szają związki zawodowe pracow­ mitet doradczy. Jego członkami ników poszczególnych gałęzi pro­ są: prezydium, przedstawiciele re­ dukcyjnych i zawodów. Sekreta­ gionalnych organizacji MKWZZ i riaty te są formalnie niezależne międzynarodowych związkowych od MKWZZ, jeśli chodzi o ich sekretariatów przy MKWZZ. sprawy specyficzne, ale kierują Centralny Sekretariat MKWZZ się ogólnymi wytycznymi polityki w Brukseli składa się z 4 głów­ MKWZZ. Największymi z sekre­ nych wydziałów: wydziału do tariatów są: Międzynarodowa Fe­ spraw łączności z organizacjami deracja Metalowców, która we­ członkowskimi, wydziału organi­ dług własnych danych statystycz­ zacyjnego, wydziału do spraw nych liczy ponad 7 milionów ekonomiczno-socjalnych oraz wy­ członków, zrzeszonych w 34 działu publikacji, propagandy i związkach zawodowych 25 kra­ wychowania. Przy MKWZZ po­ jów, i Międzynarodowa Federa­ wstało prócz tego kilka komisji cja Robotników Transportu z po­ do spraw specjalnych: komisja nad 5 milionami członków, zrze­ międzynarodowego funduszu so­ szonych w 192 związkach zawo­ lidarności, komisja energii ato­ dowych 63 krajów. mowej, komisja do spraw pracy Do 1962 roku odbyło się 7 kon­ przymusowej, komisja kobieca, gresów MKWZZ. W 1949 roku komisja do spraw społecznej in­ odbył się kongres konstytucyjny tegracji w Europie i inne. w Londynie, w 1951 r. — w Me­ Już w początkach swego istnie­ diolanie, w 1953 r. — w Sztok­ nia MKWZZ zaczęła tworzyć w holmie, w 1955 r. — w Wiedniu, różnych częściach świata własne w 1957 r. — w Tunisie, w 1959 r. organizacje regionalne. W 1950 ro­ — w Brukseli, w 1962 r. — w ku powstała Europejska Regional­ Berlinie zachodnim. na Organizacja (ERO) z siedzibą Oficjalnym organem prasowym w Brukseli, w styczniu 1951 r. Międzynarodowej Konfederacji Ogólnoamerykańska Regionalna Wolnych Związków Zawodowych Organizacja (ORIT) z siedzibą w jest miesięcznik „Wolny Świat Meksyku, w maju 1951 roku — Związkowy”, który ukazuje się Azjatycka Regionalna Organiza­ w językach: angielskim, francus- Międzynarodowa Organizacja Pracy 145 kim, niemieckim i hiszpańskim. wego. W tych zagadnieniach po­ Oprócz tego MKWZZ wydaje tłu­ glądy ich różnią się w sposób maczony na cztery języki biule­ istotny od agresywnego stanowi­ tyn informacyjny (dwutygodnik) ska reakcyjnych przywódców a- oraz Przegląd Gospodarczy i So­ merykańskich związków zawodo­ cjalny (dwumiesięcznik). wych. Organizacje członkowskie Czwartą grupę członków MKWZZ można podzielić na czte­ MKWZZ stanowią liczne firmo­ ry wyraźne grupy. Główny ton we i rządowe związki zawodowe, w kierownictwie MKWZZ nadają które powstały w niektórych przedstawiciele amerykańskiej krajach sztucznie, jako przeciw­ centrali związkowej AFL-CIO, waga postępowych związków za­ która dzięki swym 13,5 min wodowych. Organizacje tego ro­ członków i środkom finansowym dzaju zostały stworzone na przy­ jest najsilniejszą organizacją kład w Turcji, na Malajach, w członkowską MKWZZ. Dla przy­ Iranie i niektórych krajach Ame­ wódców związkowych w rodzaju ryki Łacińskiej. Meany’ego kapitalizm amerykań­ Według danych MKWZZ z po­ ski jest najdoskonalszym ustro­ czątkiem 1962 roku organizacja jem. ta zrzeszała centrale związkowe Do drugiej grupy organizacji z 100 krajów, w liczbie 56 milio­ członkowskich MKWZZ można za­ nów członków. liczyć brytyjskie trade-uniony Międzynarodowa Konferencja (ponad 8 milionów członków) i im dla Obrony, Rozszerzenia i Ulep­ podobne organizacje związkowe szenia Ubezpieczeń Społecznych w Europie zachodniej i Skandy­ i Zabezpieczenia Społecznego — nawii, których wyznaniem jest patrz Światowa Federacja Związ­ reformizm. Te związki zawodowe ków Zawodowych. uznają ład kapitalistyczny, ale z Międzynarodowa Konferencja „zastrzeżeniem”, że można go Pracy — patrz Międzynarodowa przy pomocy reform ulepszyć. Są Organizacja Pracy. najczęściej odgałęzieniami partii Międzynarodowa Konferencja socjaldemokratycznych swoich Robotnicza w Obronie Pokoju krajów. i przeciw Remilitaryzacji Nie­ Trzecią grupę stanowią liczne miec — patrz Światowa Federa­ organizacje związkowe wielu kra­ cja Związków Zawodowych. jów kolonialnych i zależnych Azji, Międzynarodowa Konferencja Afryki i Ameryki Łacińskiej, któ­ Związków Zawodowych Krajów re mają na pewne zasadnicze Azjatyckich — patrz Światowa sprawy ruchu zawodowego włas­ Federacja Związków Zawodo­ ne poglądy — głównie w spra­ wych. wach dotyczących kolonializmu, Międzynarodowa Organizacja komunizmu, współżycia pokojo­ Pracy (MOP) — specjalistyczna

10 — A B C 146 Międzynarodowa Organizacja Pracy instytucja Organizacji Narodów niczy w niej czteroosobowa dele­ Zjednoczonych. Ma szczególne gacja każdego państwa członkow­ znaczenie dla międzynarodowego skiego, składająca się z dwu ruchu zawodowego, ponieważ w przedstawicieli rządu, przedstawi­ okresach zaostrzania się napię­ ciela pracodawców i jednego cia międzynarodowego była miej­ przedstawiciela pracujących, któ­ scem, gdzie systematycznie spo­ ry ma reprezentować największą tykali się przedstawiciele orga­ organizację związkową danego nizacji związkowych wszystkich państwa. Ten trójstronny system orientacji, zarówno organizacji 2:1:1 przenika cały skład MOP. krajowych, jak i międzynarodo­ W okresie między sesjami Mię­ wych i wspólnie pertraktowali dzynarodowej Konferencji Pracy w sprawach, które dotyczą ludzi działalnością MOP kieruje Rada pracy. Administracyjna. Składa się z 32 Międzynarodowa Organizacja członków, których wybiera Mię­ Pracy została założona w 1919 dzynarodowa Konferencja Pracy, roku, a jej pierwotny statut był również według systemu 2:1:1. nieodłączną częścią układów po­ Organem wykonawczym MOP jest kojowych. Do głównych zadań, Międzynarodowe Biuro Pracy, na jakie nakreśliła sobie Międzyna­ czele którego stoi dyrektor gene­ rodowa Organizacja Pracy, nale­ ralny. ży: dążenie do pełnego zatrud­ Międzynarodowa Organizacja nienia i podniesienia stopy ży­ Pracy i jej organy, a przede ciowej, uznanie prawa do umów wszystkim dobrze wyposażone zbiorowych, rozszerzenie zakresu Międzynarodowe Biuro Pracy, zabezpieczenia socjalnego, usta­ prowadzą bogatą działalność ba­ nowienie właściwej ochrony ży­ dawczą, zbierają i udzielają in­ cia i zdrowia ludzi pracy wszyst­ formacji o warunkach życia i pra­ kich zawodów i ochrony matki cy w najszerszym tego słowa zna­ i dziecka, zapewnienie właści­ czeniu. Program swych sesji MOP wego żywienia, mieszkań, wy­ nakreśla sama lub na polecenie poczynku i kulturalnych możli­ ONZ i jej organów, głównie Rady wości. Gospodarczej i Społecznej. Członkami Międzynarodowej W dziedzinach określonych sta­ Organizacji Pracy są państwa tutem Międzynarodowa Organi­ członkowskie ONZ, które przyję­ zacja Pracy opracowuje umowy ły na siebie zobowiązania wypły­ w formie międzynarodowych kon­ wające ze statutu MOP. wencji albo zaleceń. Konwencja Najwyższym organem MOP nabiera mocy obowiązującej po jest Międzynarodowa Konferencja ratyfikacji przez państwa człon­ Pracy, która jest pewnego rodza­ kowskie, a zalecenia realizuje się ju „sesją sprawozdawczą MOP”. stosownie do warunków i możli­ Zgodnie ze statutem MOP uczest­ wości konkretnego kraju. Do 1960 Międzynarodowa Organizacja Pracy 147

roku MOP opracowała i uchwa­ klasową między kapitalistami i ro­ liła ponad 100 konwencji, między botnikami, głoszą teorie „rów­ innymi np. międzynarodowe kon­ nych ofiar”, zalecają stwarzanie wencje o równej płacy za równą w przedsiębiorstwach „humani­ pracę, o zabezpieczeniu socjalnym, tarnych stosunków” między ro­ 0 ochronie macierzyństwa, o za­ botnikami a pracodawcami, ucze­ kazie pracy przymusowej itd. stniczą w antykomunistycznych MOP musi włożyć jeszcze wiele i antyradzieckich nagonkach, gło­ wysiłku, aby spełnić zadania, któ­ sząc przy tym „apolityczność” re okueślone są w jej statucie. MOP i jej organów. Jedną z głównych przyczyn bra­ Jednak mimo tych przeszkód, ków w działalności MOP, która w ostatnich latach, krajom socja­ powstała w okresie, kiedy w jed­ listycznym popieranym przez nym kraju socjalizm prowadził młode państwa Azji, Afryki oraz walkę na śmierć i życie ze swoi­ częściowo przez kraje Ameryki mi wrogami, jest fakt, że nie Łacińskiej udało się wywalczyć uwzględnia ogromnych zmian, ja­ podjęcie przez MOP szeregu waż­ kie dokonały się na świecie, głów­ nych postępowych uchwał w in­ nie tego, że socjalizm stał się teresie mas pracujących. systemem światowym i wpływa Nie ma wątpliwości, że w do­ ogromnie na rozwój spraw mię­ bie, kiedy ludzie pracy na całym dzynarodowych. świecie dążą do pokojowego Międzynarodowa Organizacja współistnienia i współpracy mię­ Pracy została założona po pierw­ dzy państwami, bez względu na szej wojnie światowej głównie po ich ustrój, MOP mogłaby dzięki to, aby w interesie kapitalistów swej szerokiej bazie członkow­ oddziaływać na coraz silniej roz­ skiej i swojej wszechstronności wijający się ruch robotniczy. Jej zdziałać wiele dla nawiązania skład i działalność miały wywołać i utrzymania przyjaznych kon­ wśród robotników iluzje pokoju taktów między narodami. Wy­ klasowego. pełniłaby tym ogromną lukę, któ­ Struktura MOP nie zmieniła się ra istnieje dotąd w jej działal­ w swojej istocie od jej założenia, ności i przyczyniła do rozwijania podobnie jak nie zmieniła się istota jej działalności po drugiej postępu społecznego i utrwalenia wojnie światowej. Koła reakcyj­ pokoju. ne w MOP, przedstawiciele pra­ Na podstawie specjalnych po­ codawców, rządów burżuazyjnych rozumień Światowa Federacja 1 reformistycznych związków za­ Związków Zawodowych, Między­ wodowych wszystkimi siłami dą­ narodowa Konfederacja Wolnych żą do tego, aby MOP pozostała Związków Zawodowych i Między­ nadal środkiem realizacji pokoju narodowa Konfederacja Chrześci­ klasowego. Propagują współpracę jańskich Związków Zawodowych

10* 148 Międzynarodowa solidarność ludzi pracy uczestniczą w sesjach Międzyna­ Międzynarodowe Biuro Pracy — rodowej Organizacji Pracy z gło­ organ wykonawczy Międzynaro­ sem doradczym. dowej Organizacji Pracy. Międzynarodowa solidarność lu­ Międzynarodowe konwencje — dzi pracy — wzajemna pomoc umowy międzynarodowe. W od­ i poparcie ludzi pracy różnych niesieniu do międzynarodowego krajów w walce o sprawiedliwe ruchu zawodowego przede wszy­ żądania, postęp społeczny, nieza­ stkim ma się na myśli konwencje, leżność narodową, przeciw wy­ które opracowuje i zatwierdza zyskowi kapitalistycznemu i uci­ Międzynarodowa Organizacja skowi, o swobody demokratyczne Pracy. i prawa związkowe, o pokój Międzynarodowe produkcyjne i przyjaźń między narodami ca­ sekretariaty związków zawodo­ łego świata. wych (międzynarodówki) — re- Przejawy solidarności między­ formistyczne, międzynarodowe fe­ narodowej są bardzo różne. Obej­ deracje związkowe, zrzeszające mują one misje poselskie, rezolu­ organizacje różnych krajów, we­ cje wyrażające protest, sympatię dług gałęzi produkcyjnych i za­ albo oburzenie, telegramy, li­ wodów. Formalnie niezależne, sty. Solidarność międzynarodowa jednak w swej działalności kie­ przybiera formy moralnej albo rują się ogólną polityczną linią materialnej pomocy walczącym, Międzynarodowej Konfederacji względnie ofiarom katastrof czy Wolnych Związków Zawodowych prześladowań; porusza się opinię (patrz Międzynarodowa Konfede­ publiczną, zdobywając ją dla racja Wolnych Związków Zawo­ sprawy walczących ludzi pracy, dowych). organizuje kampanie prasowe, Międzynarodowe zrzeszenia pieniężne albo rzeczowe składki związków zawodowych — zrze­ i inne solidarnościowe albo pro­ szenia istniejące przy Światowej testacyjne akcje w skali krajo­ Federacji Związków Zawodowych. wej lub międzynarodowej dla Obejmują organizacje związkowe udzielenia pomocy ludziom pracy ludzi pracy według jednakowych czy pokrewnych gałęzi produkcji w walce przeciw wrogowi klaso­ lub zawodów. Są ważnym instru­ wemu. mentem ŚFZZ w jej dążeniu do Nową formą międzynarodowej stworzenia i utrwalenia jedności solidarności ludzi pracy jest bra­ pracujących i związków zawodo­ terska współpraca, bezinteresow­ wych w walce o lepsze warunki na pomoc i szeroka wymiana do­ życia, postęp społeczny i pokój świadczeń między masami pracu­ światowy. jącymi i związkami zawodowymi Zgodnie z uchwałą II Świato­ krajów budujących socjalizm i ko­ wego Kongresu Związków Zawo­ munizm. dowych w Mediolanie w 1949 ro­ Międzynarodowe zrzeszenia związków zawodowych 149 ku, zadaniem międzynarodowych krajowej. Wszystkie członkowskie zrzeszeń związków zawodowych organizacje mają w międzynaro­ przy ŚFZZ jest koordynowanie dowych zrzeszeniach związków w poszczególnych gałęziach pro­ zawodowych równe prawa. dukcyjnych walk pracowniczych Międzynarodowe zrzeszenia organizacji związkowych o reali­ związków zawodowych zajmują zację postulatów ekonomicznych się wszystkimi problemami swoich i społecznych, w obronie praw organizacji, opracowują i popie­ związkowych i swobód demokra­ rają wspólne postulaty, które tycznych, pomaganie słabym interesują wszystkich ludzi pracy związkom zawodowym i zakłada­ danej gałęzi. nie ich tam, gdzie do tej pory Międzynarodowe zrzeszenia nie istniały. związków zawodowych są wyra­ Zgodnie ze statutem ŚFZZ, mię­ zem braterskiej współpracy, mię­ dzynarodowe zrzeszenia związków dzynarodowej pomocy i solidar­ zawodowych są częścią składową ności klasowej bez jakiejkolwiek Światowej Federacji Związków dyskryminacji. Jednym z ich Zawodowych. Powstają one w ra­ głównych zadań jest realizacja mach organizacyjnych ŚFZZ w idei międzynarodowej jedności ten sposób, aby móc objąć wszy­ związków zawodowych, zgodnie stkie gałęzie produkcji, zawody z celami ŚFZZ. Działalnością swo­ i dziedziny działalności reprezen­ ją przyczyniają się międzynaro­ towane w SFZZ. dowe zrzeszenia do postępu spo­ Każde międzynarodowe zrze­ łecznego i obrony pokoju, reali­ szenie związków zawodowych jest zując uchwały, rezolucje i pro­ powoływane na konferencji kon­ gram ŚFZZ. stytucyjnej, którą zwołuje się na Międzynarodowe zrzeszenia podstawie uchwały Komitetu Wy­ związków zawodowych składają konawczego SFZZ, przy współ­ sprawozdania ze swej działal­ udziale z narodowymi organiza­ ności międzynarodowym konfe­ cjami związków zawodowych rencjom związków zawodowych określonych branż. i Komitetowi Wykonawczemu Członkami międzynarodowych ŚFZZ. Sekretariat ŚFZZ koordy­ zrzeszeń związków zawodowych nuje działalność międzynarodo­ przy SFZZ mogą zostać wszyst­ wych zrzeszeń, jeśli chodzi o wy­ kie organizacje związkowe bez konanie uchwał Światowego Kon­ względu na ich strukturę i skład, gresu Związków Zawodowych, bez względu na międzynarodową Rady Generalnej i Komitetu Wy­ przynależność ich centrali krajo­ konawczego ŚFZZ. wej. Członkami międzynarodo­ Każde międzynarodowe zrze­ wych zrzeszeń mogą być również szenie związków zawodowych jest i te organizacje związkowe, któ­ reprezentowane na Światowym re nie należą do żadnej centrali Kongresie Związków Zawodo­ 150 Międzynarodowy Związkowy Komitet Solidarności

wych i w Radzie Generalnej członków), pracownicy przemysłu ŚFZZ przez jednego przedstawi­ włókienniczego, odzieżowego, skó­ ciela i jednego zastępcę. Delegaci rzanego i futrzarskiego (5,3 min ci mają prawo do głosowania członków), pracownicy ruchu jawnego, ale nie biorą udziału i leśnictwa (9,5 min członków) w głosowaniu tajnym. Każde i pracownicy handlu (7 min międzynarodowe zrzeszenie jest członków). członkiem Komitetu Wykonaw­ Międzynarodowy Związkowy czego SFZZ. Przedstawiciele ich Komitet Solidarności z Ludem mają głos doradczy. Algierskim — powstał w Kairze Wszystkie międzynarodowe z inicjatywy ŚFZZ po porozu­ zrzeszenia związków zawodowych mieniu z Konfederacją Arab­ mają swoje statuty. Ich organa­ skich Związków Zawodowych, we mi kierowniczymi są międzyna­ wrześniu 1958 roku. Jego człon­ rodowe konferencje związkowe kami były centrale związkowe danych gałęzi, a w okresie mię­ należące zarówno do ŚFZZ, jak dzy konferencjami komitet admi­ również do MKWZZ i do Konfe­ nistracyjny zrzeszenia, który skła­ deracji Arabskich Związków Za­ da się z przewodniczącego, wice­ wodowych. przewodniczącego, sekretarza ge­ Zadaniem komitetu było orga­ neralnego i członków. nizowanie i koordynowanie akcji W 1960 roku było przy ŚFZZ solidarnościowych, materialnej 11 międzynarodowych zrzeszeń pomocy dla walczącego ludu związków zawodowych, do któ­ Algierii, popieranie działalności rych należy ponad 400 organi­ algierskich związków zawodo­ zacji związkowych poszczególnych wych działających w okresie woj­ branż, zrzeszających ponad 60 mi­ ny kolonialnej w Tunezji. lionów członków. W ramach Organizacjami członkowskimi ŚFZZ mają swoje zrzeszenia gór­ komitetu były: Światowa Fede­ nicy (4,4 min członków), hutnicy racja Związków Zawodowych, i metalowcy (9,5 min członków), Konfederacja Arabskich Związ­ nauczyciele (4,5 miliona człon­ ków Zawodowych, centrale związ­ ków), pracownicy transportu, kowe: ZSRR, Polski, Bułgarii, portów i rybołówstwa (7,7 min Rumunii, Węgier, Albanii, NRD, członków), naftowcy i chemicy Czechosłowacji, Chińskiej Repu­ (3 min członków), pracownicy bliki Ludowej, Mongolii, Koreań­ budownictwa i przemysłu drzew­ skiej Republiki Ludowo-Demo­ nego (5 min członków), pracow­ kratycznej, Wietnamskiej Repu­ nicy przemysłu spożywczego, ty­ bliki Demokratycznej, Indonezji toniowego, hoteli, kawiarń i re­ (SOBSI), Sudanu, Indii (AITUC), stauracji (6,4 min członków), Włoch (CGIL), Cypru (Ogólno- urzędnicy instytucji publicznych cypryjska Federacja Pracy), Zje­ i pokrewnych dziedzin (6 min dnoczonej Republiki Arabskiej, Mongolskie związki zawodowe 151

Jugosławii, Jordanii, Libanu, nomongolskie Biuro Związków Algieru, Cejlonu, Adenu, Maroka Zawodowych. W 1927 roku odbył (UMT) i Iraku. się pierwszy Ogólnomongolski Międzystrefowa Konferencja Zjazd Związków Zawodowych, Związków Zawodowych — patrz który zjednoczył wszystkie związ­ Niemiecka Republika Demokra­ ki zawodowe i wybrał Centralną tyczna. Związki zawodowe. Radę Związków Zawodowych. Mirajkar — przewodniczący Mongolskie związki są masową Ogólnoindyjskiego Kongresu organizacją robotników i pracow­ Związków Zawodowych (AITUC). ników. Głównym ich zadaniem — MKChZZ — patrz Międzynaro­ pod kierownictwem Mongolskiej dowa Konfederacja Chrześcijań­ Partii Ludowo-Rewolucyjnej — skich Związków Zawodowych. jest przyczynić się do zbudowania MKWZZ — patrz Międzynaro­ socjalizmu w Mongolskiej Repu­ dowa Konfederacja Wolnych blice Ludowej, a tym samym za­ Związków Zawodowych. pewnić ludziom pracy i całemu Mongolskie związki zawodowe narodowi warunki stałego wzro­ — Mongolska Republika Ludowa stu stopy życiowej i poziomu kul­ powstała w czerwcu 1924 r. i jest turalnego. drugim po Związku Radzieckim Od czerwca 1949 roku mongol­ państwem, które zaczęło budować skie związki zawodowe są człon­ socjalistyczny ustrój społeczny. kiem Światowej Federacji Związ­ Mongolię ominęło kapitalistyczne ków Zawodowych. stadium rozwoju, od feudalizmu Mongolskie związki zawodowe przeszła bezpośrednio do budowy rozwijają szeroką i wszechstron­ socjalizmu. Główną siłą politycz­ ną działalność polityczną, pro­ ną, a jednocześnie jedyną partią dukcyjną, kulturalno-oświatową jest Mongolska Partia Ludowo- i wychowawczą w zakładach pra­ -Rewolucyjna, założona w 1921 r. cy i przedsiębiorstwach. Mają do pod nazwą Mongolska Partia Lu­ dyspozycji szeroką sieć klubów dowa. Pierwsza organizacja związ­ i czerwonych jurt, bibliotek i czy­ kowa na ziemiach obecnej Mon­ telni. Prowadzą własne sanatoria golii powstała w mieście Urga i domy wczasowe dla ludzi pra­ (obecnie stolica kraju Ułan-Ba- cy. tor) pod nazwą Związek Robotni­ Mongolskie związki zawodowe ków i Urzędników. Zrzeszała są zorganizowane według zasady pracowników różnych gałęzi. produkcyjnej i terytorialnej. W W latach 1924—1925 powstały okresie między zjazdami dzia­ pierwsze związki zawodowe ro­ łalnością związków i ogólnozwiąz­ botników, urzędników, służby kowych instancji kieruje Cen­ zdrowia, pracowników kultury, tralna Rada Związków Zawo­ pracowników transportu i kraw­ dowych Mongolii. Do instancji ców. W 1925 roku powstało Ogól- ogólnozwiązkowych należą rady 152 Monk Albert związków zawodowych w po­ łych przedsiębiorstw wciąż ma­ szczególnych województwach (aj- leje. makach) i w Ulan-Bator. W o- Z monopolizacją związane są kresie VII zjazdu, który się odbył główne cechy, jakimi W. I. Lenin w 1962 r., mongolskie związki za­ scharakteryzował imperializm ja­ wodowe liczyły 84 000 członków. ko najwyższe stadium kapitali­ Organem prasowym mongol­ zmu: powstanie monopoli, po­ skich związków zawodowych jest wstanie kapitału finansowego na gazeta „Chudulmur”. skutek fuzji kapitału bankowego Monk Albert — przewodniczą­ i przemysłowego, wywóz kapitału, cy Australijskiej Rady Związków tworzenie się międzynarodowych Zawodowych (ACTU). monopolistycznych zjednoczeń Monopol — zjednoczenie kapi­ kapitalistów, które dzielą świat talistów, skupiające całość lub na sfery wpływu, terytorialny znaczną część produkcji towarów, rozdział świata między kapitali­ usług lub zbytu jednej lub kilku styczne mocarstwa. gałęzi. Wysoka koncentracja, wywoła­ Monopol w produkcji polega na na walką konkurencyjną, skupia tym, że mała grupa kapitalistów produkcję w niedużej liczbie albo nawet jeden z nich ma prze­ przedsiębiorstw, dając możliwość wagę ekonomiczną nad pozostały­ zawierania czasowych porozu­ mi producentami danej gałęzi mień, umów i zjednoczeń kapita­ produkcji. Uprzywilejowana po­ listycznych, które nie były do po­ zycja w produkcji stwarza rów­ myślenia w okresie rozproszonej nocześnie uprzywilejowaną pozy­ produkcji między ogromną liczbą cję monopolu w zbycie, na rynku, producentów. w stosunkach z odbiorcami. Zawieranie takich umów nie Monopol jest jak gdyby odwrot­ wyklucza konkurencji w ogóle, nością konkurencji. Oznacza w ale tylko konkurencję w dawnym pewnym sensie opanowanie ryn­ rozumieniu. Zamiast niej rodzi ku przez wyłączenie wolnej kon­ się konkurencja nowa, monopo­ kurencji. listyczna, której siłą motoryczną Powstanie monopoli zostało jest również pogoń za maksymal­ nym zyskiem. spowodowane rosnącą koncentra­ Monopole przybierają najróż­ cją produkcji, która w kapita­ niejsze formy. Najwcześniej two­ lizmie prowadzi do walki konku­ rzyły się zjednoczenia monopoli­ rencyjnej między producentami. styczne w handlu. Wspólnicy W każdej więc dziedzinie decy­ tych zjednoczeń zobowiązują się dujące znaczenie uzyskuje zgru­ do utrzymywania w określonym powanie największych i najsil­ czasie umówionych cen sprzedaży. niejszych przedsiębiorstw, pod­ Te formy zjednoczeń przybierają czas gdy ekonomiczna rola ma­ w różnych krajach różne nazwy: Monopol 153: konwencja, corner, ring, pool łączone w jedną ekonomiczną ca­ itd. łość. Bardziej trwałą formą mono­ Szczególną formą monopolu są polu są kartele. Kartel zrzesza koncerny — centrale przedsię­ zwykle większość kapitalistów biorstw różnych gałęzi, skupione danej gałęzi produkcji czy han­ wokół jednego głównego zakładu, dlu. Uczestnicy rezygnują w tym który nimi kieruje. Uczestnicy wypadku z samodzielności pro­ pozostają formalnie niezależni. dukcyjnej i handlowej. Zadaniem Spółka holdingowa różni się kartelu jest ustalanie jednolitych znowu od koncernu tym, że cen kąrtelowych, rozmiarów pro­ uczestnicy tracą niezależność: dukcji i jej rozdział wśród uczest­ w imieniu wszystkich przedsię­ ników, jak również podział ryn­ biorstw występuje spółka holdin­ ku wśród uczestników. gowa. Syndykat różni się od kartelu Powyższe wyliczenie nie jest tym, że jego uczestnicy nie sprze­ jednak pełne. Istnieje cały sze­ dają towaru sami. Towar przej­ reg form kombinowanych i stopni muje syndykat, który powołuje pośrednich. Decydujące nie są biuro zbytu, organizuje sprzedaż. jednak ani formy, ani nazwy, ale Zakłady pracy objęte działalno­ treść społeczna — monopol, któ­ ścią syndykatu tracą samodziel­ ry w imperialistycznym stadium ność. Produkują co prawda samo­ rozwoju kapitalizmu jest zjawi­ dzielnie, ale tylko z góry ustalo­ skiem powszechnym. Obok mono­ ną ilość towaru. poli w produkcji, powstają mo­ Najsilniejszą formą monopoli­ nopole bankowe, finansowe, eks­ stycznej koncentracji jest trust. portu kapitału, międzynarodowe W odróżnieniu od kartelu i syn­ monopole, kolonialne monopole dykatu uczestnicy wstępujący do itd. Podstawą jednak jest mono­ trustu tracą całkowicie samodziel­ pol w produkcji. ność produkcyjną i handlową. Gospodarka większości krajów kapitalistycznych jest opanowana Ze wszystkich dawniej samodziel­ przez monopole. W USA pro­ nych przedsiębiorstw powstaje dukcja aluminium jest zmonopo­ jedna wielka spółka, jeden ma­ lizowana w 100 proc., produkcja muci zakład pracy z centralnym silników samolotowych w 98 proc., kierownictwem. Kierownictwo produkcja turbin w 97 proc., trustu rozdziela produkcję na po­ urządzeń telefonicznych i telegra­ szczególne zakłady pracy, ustala ficznych w 97,5 proc. itd. W prze­ wspólne ceny, ustala wysokość myśle hutniczym 8 monopoli produkcji itp. skoncentrowało 85 proc. globalnej Kombinaty są zrzeszeniem produkcji stali. W przemyśle sa­ przedsiębiorstw różnych gałęzi, mochodowym największymi mo­ które przez podział pracy są po­ nopolami są „General Motors” 154 MOP i „Ford”, w przemyśle naftowym nowi nadal jedną całość. Walka „Standard of New Jersey Oil”, z monopolami to jedno z pod­ w produkcji aluminium koncern stawowych zadań postępowych Mellona, w przemyśle chemicz­ związków zawodowych. nym Dupont, elektrotechnicznym MQP — patrz Międzynarodowa „General Electric” itd. Organizacja Pracy. W Wielkiej Brytanii trust „Im­ Morse David A. — dyrektor ge­ perial Chemical Industries” opa­ neralny Międzynarodowego Biura nował 9/10 całej produkcji cięż­ Pracy, przedstawiciel USA. kiej chemii, 2/5 produkcji barw­ ników i prawie całą produkcję „Munca” — rumuński dziennik azotową. Trust „Royal Dutch związkowy, oficjalny organ Cen­ Shell” jest drugim, co do wielko­ tralnej Rady Związków Zawodo­ ści, monopolem naftowym na wych Rumuńskiej Republiki Lu­ świecie. dowej. W NRF dominują koncerny: Murray Philip — długoletni Volkswagen, Krupp, Thyssen, przewodniczący Kongresu Prze­ Flick, Klockner, Mannesmann mysłowych Związków Zawodo­ i inne. Największy trust che­ wych (CIO) w USA. miczny na świecie „IG Farben” Mursuli Moreli Neolio — se­ został po drugiej wojnie świato­ kretarz generalny Konfederacji wej podzielony formalnie na trzy Związków Zawodowych Rewolu­ firmy, ale w rzeczywistości sta­ cyjnej Kuby (CTCR).

Narada Przedstawicieli Partii zrzesza pięć związków zawodo­ Komunistycznych i Robotniczych wych różnych gałęzi przemysłu, — patrz Oświadczenie Narady głównie metalowego, chemii, bu­ Przedstawicieli Partii Komuni­ downictwa i wydobycia ropy naf­ stycznych i Robotniczych. towej. Formalnie zajmuje w ja­ Narada Przedstawicieli Partii pońskim ruchu zawodowym po­ Komunistycznych i Robotniczych zycję centrali. Liczebnie jednak Krajów Socjalistycznych — patrz jest słaba — w 1960 roku miała Deklaracja Narady Przedstawi­ około 33 000 członków. W kierow­ cieli Partii Komunistycznych i nictwie federacji przewagę mają Robotniczych Krajów Socjali­ prawicowi przywódcy (patrz Ja­ stycznych. pońskie związki zawodowe). Narodowa Federacja Przemy­ Narodowowyzwoleńczy ruch — słowych Związków Zawodowych szeroki ruch mas ludowych w Japonii (SHIN — SANBETSU) — krajach kolonialnych i zależnych Narodowowyzwoleńczy ruch 155 o narodową niezależność i wy­ go, jest sojusz klasy robotniczej zwolenie się z jarzma kolonia­ i chłopstwa. lizmu. Niezwykle ważne zadania w Kryzys imperialistycznego sy­ walkach narodowowyzwoleńczych stemu kolonialnego zaczął się krajów kolonialnych i zależnych równocześnie z kryzysem kapita­ ma do spełnienia ruch zawodo­ lizmu. Punktem zwrotnym tego wy, szczególnie tam, gdzie nie historycznego nieodwracalnego istnieją dotąd rewolucyjne partie procesu była Wielka Socjalistycz­ robotnicze, gdzie związki zawo­ na Rewolucja Październikowa, dowe są jedyną organizacją ludzi która wstrząsnęła fundamentami pracy. Tak jest w większości kra­ imperializmu i stała się potężnym jów afrykańskich. bodźcem dla ruchu wyzwoleńcze­ Mocarstwa kolonialne nie przy­ go narodów uciskanych. Zwy­ znają dobrowolnie wolności kra­ cięstwo Związku Radzieckiego jom uciskanym, starają się za w drugiej wojnie światowej, wszelką cenę utrzymać swoje po­ zwycięstwo rewolucji socjalistycz­ zycje. Imperialiści na czele z ko­ nej w Chinach, powstanie świa­ łami rządzącymi USA starają się towego systemu socjalistycznego nowymi metodami i nowymi przyspieszyły znacznie ten proces. formami kolonializmu utrzymać Światowe siły socjalizmu przy­ władzę w byłych koloniach. Dla­ czyniły się w ogromnym stopniu tego wykorzystując dawne formy do zwycięskich walk ludów ko­ brutalnej hegemonii kolonialnej lonialnych o wyzwolenie z ucisku (środki policyjne, ekspedycje kar­ imperialistycznego. ne, wojny kolonialne itd.), stosują Narody kolonialne, w zależ­ różne sposoby „pomocy gospodar­ ności od warunków, zdobywają czej”, wciągają te kraje do impe­ swoją niepodległość albo w dro­ rialistycznych bloków agresyw­ dze zbrojnej walki, albo drogą nych, budują na ich terenach pokojową. Decydującym jednak własne bazy wojskowe. Przeku­ czynnikiem uzyskania niezależ­ pują narodową burżuazję, rozbi­ ności jest zawsze walka szero­ jają ruch robotniczy, korumpują kich mas ludowych — klasy ro­ przywódców związkowych. Waż­ botniczej, chłopów, inteligencji, nym czynnikiem w realizacji za­ w znacznej części miejscowej na­ łożeń neokolonialnych jest Mię­ rodowej burżuazji (dlatego że dzynarodowa Konfederacja Wol­ ucisk kolonialny, choć nie jedna­ nych Związków Zawodowych i kowo, odczuwają wszystkie war­ niektóre jej organizacje człon­ stwy ludności ciemiężonego kra­ kowskie. ju). Najważniejszą siłą w walce Kraje socjalistyczne z całą o zdobycie i obronę niepodległości, sympatią popierają ruch narodo­ wprowadzenie przemian demo­ wowyzwoleńczy ludów ujarzmio­ kratycznych i postępu społeczne­ nych. Poważnego poparcia ru­ 156 Narodowy Front Pracy Ekwadoru chowi narodowowyzwoleńczemu NRD została proklamowana 7 udziela postępowy międzynarodo­ października 1949 roku jako od­ wy ruch zawodowy, którego powiedź na stworzenie separaty­ przedstawicielem jest ŚFZZ i jej stycznego państwa zachodnionie- organizacje członkowskie. mieckiego. Jako państwo robotni­ Narodowy Front Pracy Ekwa­ ków i chłopów jest NRD pierw­ doru — jedna z centrali związko­ szym demokratycznym i pokój wych Ekwadoru. Reakcyjne kie­ miłującym państwem w historii rownictwo frontu jest popierane Niemiec. przez rząd i przedsiębiorców. Kierowniczą i decydującą siłą W polityce swej usiłuje odwieść w NRD jest Socjalistyczna Partia klasę robotniczą od walki klaso­ Jedności Niemiec (SED). wej. Jest organizacją członkowską W NRD istnieje zjednoczony Ogólnoamerykańskiej Regionalnej ruch zawodowy, którego przedsta­ Organizacji MKWZZ (ORIT) wicielem jest Zrzeszenie Wolnych (patrz Ekwadorskie związki za­ Niemieckich Związków Zawodo­ wodowe). wych (FDGB). Narodowy Kongres Związków Nowe, zjednoczone i wolne orga­ Zawodowych Indii (INTUC) — nizacje związkowe zaczęły pow­ reformistyczna centrala związko­ stawać w radzieckiej strefie oku­ wa, powstała w 1947 r. Zrzesza pacyjnej Niemiec już w czerwcu przede wszystkim tych ludzi pra­ 1945 roku, kiedy w Berlinie po­ cy, których prawicowi liderzy wstał związkowy komitet orga­ przekonali, że burżuazyjny rząd nizacyjny, do którego należeli Indii i rządząca partia — Hin­ przedstawiciele związków zawo­ duski Kongres Narodowy — bro­ dowych z okresu przedhitlerow- nią wystarczająco ich interesów. skiego (w latach reżymu faszy­ Pod hasłem „sprawy narodowe — stowskiego związki zawodowe w przede wszystkim” wzywa INTUC Niemczech zlikwidowano, ustana­ ludzi pracy do współdziałania wiając kierowany przez partię z kapitalistami. W 1960 roku hitlerowską tzw. „Arbeitsfront”). INTUC zrzeszał około 1,5 miliona Komitet organizacyjny wezwał członków. Jest organizacją człon­ ludzi pracy do zakładania zjedno­ kowską MKWZZ. Sekretarzem ge­ czonych, wolnych związków za­ neralnym INTUC jest G. D. Am- wodowych. W styczniu 1946 roku bekar (patrz Indyjskie związki odbyły się na terenie całych zawodowe). Niemiec wschodnich konferencje „Nepszawa” — organ prasowy związkowe, na których powołano Centralnej Rady Związków Za­ krajowe organy związkowe i po­ wodowych w Węgierskiej Repu­ dejmowano uchwały o zjednocze­ blice Ludowej, pismo codzienne. niu związków zawodowych. Niemiecka Republika Demokra­ Dnia 9 lutego 1946 roku od­ tyczna. Związki zawodowe — była się w Berlinie pierwsza kon- Niemiecka Republika Demokratyczna. Zw. zawodowe 157 ferencja wszystkich organizacji wicieli klasy robotniczej. W przed­ związkowych, znajdujących się na siębiorstwach uspołecznionych ra­ terenie radzieckiej strefy okupa­ dy produkcyjne, odpowiedzialne cyjnej. Na konferencji podjęto przed FDGB, organizowały nara­ uchwałę o założeniu Zrzeszenia dy, na których omawiano plany Wolnych Niemieckich Związków produkcyjne, zagadnienia współ­ Zawodowych (FDGB), uchwalono zawodnictwa, rozwijania i ule­ jego program i tymczasowy sta­ pszania produkcji Oraz urządzeń tut. Pod koniec 1946 roku FDGB socjalnych i kulturalnych. zrzeszało już 3,3 miliona człon­ II Zjazd FDGB, który odbył ków. się w kwietniu 1947 roku, rzucił Ogromne znaczenie dla prze­ hasło: „Produkować więcej, słusz­ zwyciężenia rozłamu w niemiec­ nie rozdzielać i tym samym lepiej kim ruchu robotniczym, dalszego żyć!” W związku z tym po zjeź- rozwoju ustroju demokratycznego dzie związki zawodowe rozwinęły i rozwoju ruchu związkowego akcję zmierzającą do zwiększenia miało połączenie komunistycznej wydajności pracy, poprawy wa­ i socjaldemokratycznej partii w runków i organizacji pracy oraz Socjalistyczną Partię Jedności zmniejszenia brakoróbstwa w Niemiec (SED) na bazie marksi- przedsiębiorstwach uspołecznio­ zmu-leninizmu. Pod kierowni­ nych. ctwem marksistowsko-leninow­ W okresie realizacji dwuletnie­ skiej partii związki zawodowe go planu odbudowy i rozwoju brały aktywny udział w re­ Niemiec wschodnich (1948—1949) alizacji demokratycznej przebu­ związki zawodowe rozwinęły ma­ dowy kraju. Reforma rolna sowy ruch współzawodnictwa i zlikwidowała wielkoobszamiczą przodownictwa. gospodarkę i pozostałości sto­ W 1948 roku FDGB zrzeszało sunków feudalnych na wsi. już 78 procent ludzi pracy NRD. Działacze robotniczy i związ­ Umocniły się w zakładach pracy kowi szli na wieś, aby pomagać organizacje związkowe. Powstały chłopom przy podziale ziemi jun­ warunki do połączenia się rad kierskiej. Związki zawodowe bra­ produkcyjnych i rad zakłado­ ły czynny udział w demaskowa­ wych w przedsiębiorstwach. Na niu w zakładach pracy zbrodnia­ posiedzeniu plenarnym FDGB w rzy wojennych, w konfiskowaniu listopadzie 1948 roku zdecydowa­ wielkich monopoli i banków. no, że inżynierowie i urzędnicy Równocześnie aparat państwowy przedsiębiorstw przemysłowych, został oczyszczony z faszystów i którzy do tej pory należeli do militarystów. W czasie wyborów związku zawodowego urzędników, do organów samorządowych orga­ będą należeć do związków zawo­ nizacje związkowe wysunęły jako dowych organizowanych według kandydatów najlepszych przedsta­ zasady: „jedno przedsiębiorstwo 153 Niemiecka Republika Demokratyczna. Z w. zawodowe

— jedna organizacja związkowa”. łę o powołaniu Tymczasowej O- Jeszcze na początku 1946 r. na gólnoniemieckiej Centralnej Rady miejskiej konferencji delegatów Związków Zawodowych. Za u- związkowych wszystkich sekto­ chwałą głosowali również prawi­ rów Berlina wybrano kierowni­ cowi przywódcy. ctwo FDGB dla Wielkiego Ber­ Ale już we wrześniu 1948 ro­ lina. ku prawicowi działacze związko­ W 1948 roku przejawiła się wi z zachodnich stref okupacyj­ jednak wyraźnie rozbijacka robo­ nych odrzucili propozycję organi­ ta prawicowych działaczy związ­ zowania międzystrefowych konfe­ kowych w organizacjach zachod­ rencji związkowych „dla wyjaś­ nich sektorów Berlina, którzy nienia ogólnej sytuacji Niemiec”. stworzyli tam tzw. Niezależną Przyczyną była sprawa planu Opozycję Związkową. FDGB od Marshalla, w stosunku do któ­ swego założenia dążyła do odro­ rego, zgodnie z uchwałą VII Mię­ dzenia jedności niemieckiego ru­ dzystrefowej Konferencji Związ­ chu zawodowego. Jednakże przy­ ków Zawodowych, organizacje wódcy prawicowi z zachodnich związkowe zająć miały własne stref okupacyjnych odrzucili już stanowisko. Od tej pory prawi­ w 1946 roku propozycję FDGB cowi przywódcy związkowi z za- w sprawie stworzenia zjednoczo­ chodnioniemieckich związków za­ nej centrali związkowej dla ca­ wodowych uparcie odrzucali pro­ łych Niemiec. pozycje jakiejkolwiek współpracy Wśród szeregowych członków i wszystkie wnioski FDGB w spra­ związków zawodowych całych wie dalszego zbliżenia i zjedno­ Niemiec nie osłabło jednak dą­ czenia ruchu zawodowego całych żenie do jedności. W listopadzie Niemiec. 1946 roku została zorganizowana Stworzenie Niemieckiej Repu­ pierwsza międzystrefowa konfe­ bliki Demokratycznej stało się rencja związkowa, w której udział punktem zwrotnym w historii wzięli przedstawiciele związków Niemiec. Wpływy i autorytet zawodowych wszystkich czterech FDGB rosły nadal i ugruntowy­ stref okupacyjnych. Aż do poło­ wały się. Już w 1950 roku orga­ wy 1948 roku konferencje takie nizacje członkowskie FDGB zrze­ odbywały się systematycznie. Na szały 78,9 proc. wszystkich ludzi VI Międzystrefowej Konferencji pracy w NRD i liczyły 4,7 min w październiku 1947 roku udało członków, i to nie licząc Berlina. się postępowym działaczom związ­ W 1963 r. FDGB zreszało ponad kowym uchwalić rezolucję o zwo­ 6,3 min członków, co stanowiło łaniu na wiosnę 1949 roku ogól- 90 proc. osób zatrudnionych w noniemieckiego zjazdu związków republice. zawodowych. Na VII Konferencji Mimo negatywnego stosunku w lutym 1948 roku podjęto uchwa­ prawicowych działaczy Zrzeszenia Niemiecka Republika Federalna. Zw. zawodowe 159

Niemieckich Związków Zawodo­ związkowych NRF wchodzi w wych (DGB) w Niemczech za­ skład Zrzeszenia Niemieckich chodnich, Zrzeszenie Wolnych Związków Zawodowych (DGB). Niemieckich Związków Zawodo­ Tylko część urzędników zorgani­ wych (FDGB) dąży do zjedno­ zowana jest w odrębnym Nie­ czenia klasy robotniczej i związ­ mieckim Związku Zawodowym ków zawodowych całych Nie­ Urzędników (DAG). W Chrześci­ miec, wzywa ludzi pracy NRF jańskim Ruchu Zawodowym Nie­ i ich organizacje związkowe do miec (CGD) zrzeszona jest tylko wspólnego, działania i współ­ nieznaczna część pracujących. pracy. Ważnym przejawem tych Z liczby ponad 20 milionów wysiłków FDGB są ogólnonie- zatrudnionych robotników i pra­ mieckie konferencje pracujących, cowników umysłowych w NRF które odbywają się z okazji Tar­ do związków zawodowych należy gów Lipskich. Uczestniczy w nich niewiele ponad 30 proc. osób. Mi­ zawsze kilka tysięcy członków mo to zachodnioniemieckie związ­ i funkcjonariuszy związków za­ ki zawodowe należą do najwięk­ wodowych z NRF (patrz Zrzesze­ szych organizacji w świecie kapi­ nie Wolnych Niemieckich Związ­ talistycznym. Ich siła bojowa jest ków Zawodowych — FDGB). jednakże skrępowana i osłabiona Niemiecka Republika Federal­ polityką reformistycznych przy­ na. Związki zawodowe — NRF wódców prawicowych, których powstała we wrześniu 1949 ro­ głównymi hasłami jest pokój kla­ ku na terenach stref okupacyj­ sowy i współpraca klas z kapi­ nych trzech mocarstw zachod­ talistami, zaślepiony antykomu- nich. W przeciwieństwie do Nie­ nizm i wrogość do krajów i mieckiej Republiki Demokratycz­ związków zawodowych obozu so­ nej we wschodniej części Niemiec cjalistycznego. (byłej radzieckiej strefie okupa­ Organizacje związkowe zaczęły cyjnej), Niemiecka Republika Fe­ odradzać się w Niemczech za­ deralna powstała i umocniła się chodnich już w 1945 roku. Za­ po drugiej wojnie światowej jako kładanie związkowych organiza­ państwo odrodzonego imperiali­ cji o charakterze postępowym, zmu niemieckiego. Jej powstanie demokratycznym od początku na­ było sprzeczne z zasadami usta­ potykało trudności ze strony za­ lonymi porozumieniem zawartym chodnich władz okupacyjnych, w Poczdamie przez mocarstwa chcących za wszelką cenę pod­ zjednoczone, ale odpowiadało kla­ porządkować nowy ruch zawodo­ sowym interesom kapitalistów wy w Niemczech zachodnich in­ niemieckich i politycznym celom teresom i planom polityki impe­ mocarstw zachodnich. rialistycznej. Władze okupacyjne W NRF istnieje silny ruch za-, mocarstw zachodnich dopuszcza­ wodowy. Większość organizacji ły działalność tylko takich orga­ 160 Niemiecka Republika Federalna. Zw. zawodowe

nizacji związkowych, które da­ strefy brytyjskiej, w strefie ame­ wały gwarancję lojalności. Do rykańskiej główną rolę odgrywa­ kierowania tymi związkami na­ ły krajowe ogólnozwiązkowe or­ syłano swoich ludzi itd. ganizacje, które w listopadzie Mimo nieprzychylnych warun­ 1946 roku stworzyły w Mona­ ków udało się jednak klasie ro­ chium Radę Związków Zawodo­ botniczej przezwyciężyć w ruchu wych Strefy Amerykańskiej. Zgo­ zawodowym niektóre błędy prze­ dnie z duchem polityki mocarstw szłości, a głównie zrealizować zachodnich, które w 1946 roku ideę jedności. Nowe związki za­ połączyły brytyjską i ame­ wodowe, które powstały w Niem­ rykańską strefę w tzw. Bizonię, czech zachodnich po drugiej woj­ zachodnioniemieccy przywódcy nie światowej, zrzeszały wszyst­ związkowi powołali do życia, w kich ludzi pracy bez względu na listopadzie 1947 roku, bizonialny ich polityczną przynależność i sekretariat związków zawodo­ wyznanie. Reakcji nie udało się wych. doprowadzić do przedwojennego Wyrazem rosnących dążeń kla­ rozdrobnienia związków. Nowy sy robotniczej do przezwycięże­ ruch związkowy odrzucił również nia rozłamu w ruchu zawodowym starą cechową zasadę i organizo­ i zjednoczenia Niemiec na poko­ wał się według zasady produk­ jowej i demokratycznej platfor­ cyjnej. Na uboczu zasadniczej mie było nawiązanie w latach drogi rozwoju ruchu zawodowe­ 1946—1948 kontaktów między or­ go pozostała tylko część urzęd­ ganizacjami związkowymi wszy­ ników, zorganizowanych w Nie­ stkich stref okupacyjnych. Wiel­ mieckim Związku Zawodowym kiej pomocy udzieliła im przy Urzędników. tym Światowa Federacja Związ­ W latach 1945 i 1946 działal­ ków Zawodowych. ność związków zawodowych w ŚFZZ pomagała ludziom pracy zachodnich strefach okupacyj­ całych Niemiec, którzy domagali nych była jeszcze terytorialnie się konsekwentnej denazyfikacji, bardzo rozdrobniona. Jeszcze w demilitaryzacji i demokratyzacji czerwcu 1946 roku istniały tam kraju, pomagała w walce zmie­ tylko lokalne i rejonowe instan­ rzającej do likwidacji panowania cje związkowe. Krajowe organi­ monopoli, przeprowadzenia refor­ zacje związkowe zaczęły powsta­ my rolnej i stworzenia zjedno­ wać dopiero w drugiej połowie czonych, demokratycznych związ­ 1946 roku. W 1947 roku zorgani­ ków zawodowych. zowano w strefie brytyjskiej W 1946 roku ŚFZZ wystąpiła Zjednoczenie Niemieckich Związ­ z wnioskiem o zorganizowanie ków Zawodowych, które obejmo­ konferencji związków zawodo­ wało związki zawodowe poszcze­ wych ze wszystkich stref okupa­ gólnych gałęzi. W odróżnieniu od cyjnych. Biorąc pod uwagę na­ Niemiecka Republika Federalna. Zw. zawodowe 161 stroje mas pracujących, prawi­ było 16 związków zawodowych. cowi przywódcy zachodnionie- Został uchwalony statut i społe­ mieckich związków zawodowych czno-ekonomiczny program DGB. nie mogli wystąpić otwarcie prze­ Członkami prezydium DGB i po­ ciw tej inicjatywie. W okresie szczególnych związków zawodo­ od listopada 1946 roku do sierp­ wych wybrano w większości so­ nia 1948 roku odbyło się 9 mię- cjaldemokratów. dzystrefowych ogólnoniemieckich Pod naciskiem ludzi pracy do konferencji, które odegrały dużą programu socjalnego włączono rolę w powojennym rozwoju ru­ żądanie uspołecznienia głównych chu zawodowego w Niemczech. gałęzi przemysłu: górnictwa, che­ Siły reakcyjne czyniły jednak mii, energetyki, podstawowych wszystko, aby rodzącą się jed­ środków transportu i finansów. ność zdusić w zarodku. Prawi­ Prawicowe kierownictwo DGB cowi socjaldemokraci stworzyli nigdy jednak nie podjęło tej ini­ wewnątrz jednolitej postępowej cjatywy. Zamiast walki w obro­ centrali związkowej w Berlinie nie interesów mas pracujących tak zwaną „Niezależną Opozycję przywódcy DGB zaczęli odgrze­ Związkową”. Kiedy w wyborach bywać stare, reformistyczne tezy delegatów na miejską konferen­ 0 polityce „neutralności” związ­ cję związkową w Berlinie, w ma­ ków zawodowych, które w rze­ ju 1948 roku, spaliły na panewce czywistości wspomagały nową próby opanowania jednolitych ofensywę sił imperialistycznych, związków zawodowych przez re­ militarystycznych i odwetowych akcję, prawicowi socjaldemokra­ w NRF. ci, w porozumieniu i w intere­ Dużą rolę w zachodnioniemiec- sach władz okupacyjnych mo­ kim ruchu zawodowym odgrywa­ carstw zachodnich, założyli w za­ ły i odgrywają rady zakładowe, chodnich sektorach Berlina se­ szczególnie tam, gdzie w ich skła­ paratystyczne organizacje związ­ dzie znajdują się przedstawiciele kowe i zerwali kontakty ze związ­ sił postępowych. Rady zakładowe kami zawodowymi w strefie ra­ nie są organami związków za­ dzieckiej. wodowych, lecz wybieralnymi Po stworzeniu odrębnego za- organami przedstawicielskimi chodnioniemieckiego państwa od­ wszystkich pracowników danego był się w październiku 1949 roku przedsiębiorstwa. Pojawiły się one w Monachium pierwszy zjazd w pierwszych latach powojennych związków zawodowych z trzech 1 aktywnie walczyły w obronie stref okupacyjnych, na którym interesów ludzi pracy i poprawy została stworzona zachodnionie- ich warunków pracy i życia. miecka centrala — Zrzeszenie Wraz z odrodzeniem się mo­ Niemieckich Związków Zawodo­ nopoli i zaostrzeniem walki kla­ wych (DGB). Członkami DGB sowej w NRF, reakcja rozwinęła

n — A B C 162 Niemiecki Związek Zawodowy Urzędników

szeroki atak na prawa demokra­ Demokratycznej o wspólnych wy­ tyczne i związkowe. W 1952 ro­ stąpieniach w obronie praw lu­ ku reakcyjna większość parla­ dzi pracy, przeciw militaryzacji mentu bońskiego uchwaliła tzw. NRF, rezygnują całkowicie z wal­ ustawę o systemie zarządzania ki klasowej (patrz Zrzeszenie przedsiębiorstwami (Betriebsver­ Niemieckich Związków Zawodo­ fassungsgesetz), zabraniającą ra­ wych (DGB), Niemiecki Związek dom zakładowym jakiejkolwiek Zawodowy Urzędników (DAG), działalności, która mogłaby „za­ Chrześcijański Ruch Związkowy kłócić pracę i spokój” w przed­ Niemiec (CGD). siębiorstwie; rady zakładowe nie Niemiecki Związek Zawodowy powinny przede wszystkim ko­ Urzędników (DAG) — separaty­ rzystać z takich form walki kla­ styczna centrala związkowa w sowej jak strajki. Ustawa zabra­ Niemieckiej Republice Federal­ nia jakiejkolwiek działalności po­ nej, nie posiadająca większego litycznej w przedsiębiorstwach. znaczenia. Przy pomocy tych środków reak­ DAG jest organizowany zarów­ cja próbuje przekształcić rady no według zasady terytorialnej, zakładowe z bojowego organu jak również według poszczegól­ mas pracujących w instrument nych środowisk zawodowych współpracy klasowej z kapitali­ (pracownicy handlu, banków, u- stami. Wielkim ciosem dla ruchu bezpieczeń, urzędów publicznych robotniczego i związkowego była itd.). W 1963 roku związek zrze­ delegalizacja w 1956 r. Partii Ko­ szał około 465 000 członków. Naj­ munistycznej. wyższą instancją DAG jest zjazd, Zamiast organizować zdecydo­ który zbiera się co trzy lata. wany opór przeciw naporowi re­ Zjazd wybiera radę związków akcji, prawicowi przywódcy DGB, zawodowych (61 członków), któ­ podobnie jak i kierownictwo par­ ra jest najwyższym organem w tii socjaldemokratycznej, zgadzali okresie między zjazdami, oraz się coraz bardziej skwapliwie z prezydium (29 członków). Ofi­ żądaniami monopoli i rządu boń­ cjalnym organem związku jest skiego. W związku z coraz szer­ miesięcznik „Der Angestellte”. szymi atakami na prawa demo­ Niemiecki Związek Zawodowy kratyczne i swobody związkowe Urzędników jest członkiem Mię­ zachodnioniemieckich mas pracu­ dzynarodowego Zrzeszenia Pry­ jących DGB na swoim VI Zjeź- watnych Urzędników przy Mię­ dzie w listopadzie 1962 r. wypo­ dzynarodowej Konfederacji Wol­ wiedziało się za zachowaniem de­ nych Związków Zawodowych mokracji i pokoju. Przywódcy (patrz Niemiecka Republika Fe­ DGB z uporem odrzucają wszy­ deralna. Związki zawodowe). stkie wnioski związków zawo­ Nigeryjskie związki zawodo­ dowych Niemieckiej Republiki we — Dnia 1 października 1960 Nigeryjskie związki zawodowe 163 roku brytyjska kolonia Nigeria czesne organizacje związkowe, została ogłoszona niezależną re­ Narodowa Federacja Pracy Nige­ publiką. Główną gałęzią gospo­ rii i Nigeryjska Federacja Związ­ darki narodowej Nigerii jest rol­ ków Zawodowych, połączyły się nictwo, w którym zatrudniona w Nigeryjski Kongres Pracy, jest większość mieszkańców. Jeśli zrzeszający ponad 150 000 człon­ chodzi o przemysł, na czoło wy­ ków. Po rozłamie w międzyna­ suwa się przetwórstwo spożyw­ rodowym ruchu zawodowym w cze i przeróbka wydobywanych 1949 r. i utworzeniu Międzyna­ bogactw naturalnych. Kapitał rodowej Konfederacji Wolnych brytyjski do tej pory jeszcze Związków Zawodowych reakcji odgrywa w gospodarce kraju de­ udało się rozbić jedność związ­ cydującą rolę. kową w tym kraju. Pierwsze organizacje związko­ W ostatnich latach wzmogło we nigeryjskich robotników za­ się jednak wśród ludzi pracy Ni­ częły powstawać już w okresie gerii dążenie do jedności. Punk­ drugiej wojny światowej. W 1943 tem kulminacyjnym tej akcji był roku powstał Kongres Związków wspólny zjazd wszystkich centrali Zawodowych, późniejszy Nige- i organizacji związkowych Nige­ ryjski Kongres Pracy. Jednakże rii w Enugu (1959), gdzie po­ wskutek ostrych prześladowań wołano zjednoczony Nigeryjski ze strony brytyjskich władz ko­ Kongres Związków Zawodo­ lonialnych centrala ta — posta­ wych (NTUC), zrzeszający prawie wiona poza prawem — rozpadła 200 000 członków. się. Podobnie jednak jak przed kil­ Rozwój ruchu zawodowego na­ ku laty wrogowie ruchu zawo­ stąpił dopiero po zakończeniu dowego usiłowali rozbić jedność wojny. Przyczyniły się do tego Nigeryjskiego Kongresu Związ­ wielkie walki strajkowe, które ków Zawodowych. Skorumpowa­ prowadzili ludzie pracy Nigerii ni przywódcy występowali prze­ przeciw wyzyskiwaczom brytyj­ ciw postępowym działaczom Kon­ skim, reprezentowanym głównie gresu i na zjeździe w kwietniu przez spółkę „United Africa Com­ 1960 roku wystąpili z wnioskiem, pany”, filię brytyjsko-holender- aby Kongres stał się członkiem skiego trustu „Unilever”. Przy­ kładem był strajk generalny w Międzynarodowej Konfederacji 1945 roku, który trwał 44 dni. Wolnych Związków Zawodowych. W latach 1949—1951 Nigeria Kiedy większość delegatów od­ była widownią potężnego ruchu rzuciła wniosek, doszło do po­ strajkowego. Tylko w 1949 roku nownego rozłamu w nigeryjskich zarejestrowano 36 strajków. Bo­ związkach zawodowych. Oprócz haterska walka mas pracujących NTUC powstał Kongres Związ­ przyczyniła się do tego, że ów­ ków Zawodowych Nigerii (TUCN). 164 Nikaraguańskie związki zawodowe

Nigeryjski Kongres Związków do której należy większa część Zawodowych wbrew dążeniom ziemi uprawnej. We wszystkich reakcjonistów kontynuuje nadal dziedzinach życia duży wpływ w postępową orientację polityczną. kraju posiadają monopole USA. Mimo oporu ze strony prawico­ W Nikaragui istniał w latach wych liderów związkowych no­ 1944—1957 dość silny ruch związ­ wej rozbijackiej organizacji, Kon­ kowy. W obawie przed wzrostem gres wysunął następujące żąda­ związków zawodowych rząd roz­ nia: bił je. Powstało szereg mniej­ — nacjonalizacja wszystkich szych związków zawodowych i kopalni; organizacji, z których do naj­ — pozytywna neutralność; większych należą: Narodowa — zakaz organizowania obcych Konfederacja Pracowników Ni­ baz wojskowych na ziemi nige- karagui (CNT), Zjednoczona Fe­ ryjskiej; deracja Pracowników Transpor­ — zakaz doświadczeń atomo­ tu (FTUN), Federacja Wolnych wych na Saharze; Związków Zawodowych (FSL), — przyjaźń i solidarność z Powszechna Konfederacja Pracy wszystkimi narodami świata. w Nikaragui (CGT), Federacja Kongres domagał się konse­ Związków Zawodowych Nauczy­ kwentnej demokratyzacji wszyst­ cieli Nikaragui (FSMN). Wśród kich dziedzin życia kraju i roz­ nich na rzeczywiście postępo­ wiązania takich problemów, jak wych pozycjach stoi Powszechna trudności na rynku pracy (60 Konfederacja Pracy, broniąca za­ proc. mieszkańców pozostaje bez sady walki klasowej. pracy), wprowadzenie ustawo­ Njono — sekretarz generalny dawstwa pracy, zakaz pracy indonezyjskiej centrali związko­ przymusowej i zatrudniania dzie­ wej SOBSI, wiceprzewodniczący ci, udzielanie związkom zawodo­ Światowej Federacji Związków wym prawa reprezentowania lu­ Zawodowych. dzi pracy w instytucjach, zała­ Nordhal Konrad — przewod­ twianie spraw bytowych itd. niczący Norweskiej Federacji Nigeryjski Kongres Związków Związków Zawodowych. Zawodowych — NTUC należy do Norweska Federacja Związków SFZZ, Kongres Związków Za­ Zawodowych — największa or­ wodowych — TUCN należy do ganizacja związkowa istniejąca od MKWZZ. 1899 r. w Norwegii. W 1963 roku Nikaraguańskie związki zawo­ liczyła 565 420 członków, zrzeszo­ dowe — Nikaragua — zacofany nych w 45 związkach zawodowych. kraj rolniczy w Ameryce Środ­ Norweska Federacja Związków kowej. Rozwój przemysłu hamo­ Zawodowych jest blisko powiąza­ wany jest przez amerykańskie na z socjaldemokratyczną Partią spółki, głównie „United Fruit”, Robotniczą Norwegii (Arbeider- Norweskie związki zawodowe 165 partiet), która odgrywa ważną ro­ zarządy. W zakładach pracy ist­ lę w życiu kraju i ruchu zawodo­ nieją organizacje zakładowe. W wym. Ma negatywny stosunek do powiatach i okręgach poszczegól­ strajków jako formy walki o spra­ ne związki mają również swoje wy robotnicze, głosi politykę po­ instancje. koju klasowego i kompromisu. Norweska Federacja Związków Norweska Federacja Związków Zawodowych była członkiem za­ Zawodowych posiada duży wpływ łożycielem ŚFZZ. Po rozłamie w na życie polityczne i gospodarcze 1949 roku stała się organizacją kraju. Chociaż jej kierownictwo członkowską MKWZZ. jest całkowicie podporządkowane Norweskie związki zawodo­ prawicowym przywódcom Partii we — Polityka zagraniczna i Robotniczej Norwegii, wiele jed­ wewnętrzna socjaldemokratycz­ nak lokalnych organizacji związ­ nych rządów Norwegii po dru­ kowych występuje zdecydowanie giej wojnie światowej służy po­ w obronie interesów ludzi pracy, pieraniu polityki mocarstw za­ przeciw obniżaniu stopy życiowej chodnich. Norwegia przyjęła plan i przeciw zbrojeniom. Marshalla i stała się członkiem W ostatnich latach norweskie Paktu Północno-Atlantyckiego. organizacje związkowe zdziałały Komunistyczna Partia Norwegii, wiele na rzecz ruchu pokoju. założona w 1923 roku, dąży do Około 470 organizacji związko­ zjednoczenia klasy robotniczej w wych wypowiedziało się za re­ walce o niezależną politykę kra­ zolucją, żądającą zakazu uzbra­ ju, o wystąpienie z NATO, o po­ jania zachodnioniemieckiej armii kój i demokrację. Dużą siłę re­ w broń jądrową. prezentują norweskie związki za­ Najwyższym organem Norwe­ wodowe. skiej Federacji Związków Zawo­ Pierwsze organizacje związko­ dowych jest zjazd. Instancjami we w Norwegii powstawały w kierowniczymi są prezydium i latach siedemdziesiątych XIX sekretariat. W okręgach, powia­ wieku. Po założeniu Zrzeszenia tach i mniejszych ośrodkach prze­ Drukarzy w 1880 roku powstały mysłowych istnieją jako organy organizacje kwalifikowanych ro­ ogólnozwiązkowe — rady związ­ botników, np. krawców, szewców, ków zawodowych. ślusarzy, kamieniarzy. W latach Związki zawodowe są organi­ 1880—1890 powstało około 70 zowane na zasadzie cechowej, miejskich organizacji związko­ ale działacze postępowi chcą wych. Pod kierownictwem Zrze­ przeforsować zasadę produkcyj­ szenia Drukarzy powstają inne ną budownictwa związkowego. związki zawodowe. W 1899 roku Związki zawodowe odbywają powołana została centrala związ­ swoje zjazdy i mają centralne kowa — Norweska Federacja 166 Novella Agostino

Związków Zawodowych, która od skiej Powszechnej Konfederacji swego założenia współpracuje bli­ Pracy (CGIL). sko z ruchem zawodowym Danii Nowozelandzka Federacja Pracy i Szwecji. Delegaci na zjazd kon­ — patrz Nowozelandzkie związki stytucyjny reprezentowali 15 30Ó zawodowe. członków zrzeszonych w norwe­ Nowozelandzkie związki zawo­ skich organizacjach związkowych. dowe — Nowa Zelandia jest su­ W 1940 roku przed najazdem werennym i niezależnym człon­ faszystowskim Norweska Fede­ kiem Brytyjskiej Wspólnoty Na­ racja Związków Zawodowych li­ rodów. Po drugiej wojnie świa­ czyła 350 000 członków, a w 1951 towej w tym kraju o przeważa­ roku zrzeszała już ponad pół mi­ jącej pozycji rolnictwa, przetwór­ liona członków, w tym 86 000 ko­ stwa i hodowli, wyraźnie zazna­ biet. czył się rosnący wpływ imperia­ Ruch zawodowy w Norwegii od lizmu amerykańskiego. W 1954 zarania był blisko powiązany z roku Nowa Zelandia stała się Partią Robotniczą Norwegii (so­ członkiem agresywnego paktu cjaldemokratyczną), która została SEATO. założona w 1887 roku. Przy za­ Komunistyczna Partia Nowej kładaniu Norweskiej Federacji Zelandii stoi na czele sił wal­ Związków Zawodowych w 1899 czących o prawdziwą demokra­ roku zostało zawarte porozumie­ cję, niezależność i politykę po­ nie między partią a związkami kojową kraju. zawodowymi o obustronnej repre­ Ruch związkowy zaczął się or­ zentacji w organach wykonaw­ ganizować przed stu laty. W kra­ czych. W 1927 roku zmieniło się ju działała dobrze zorganizowana o tyle, że powołano komisję łącz­ partia labourzystowska i zwią­ ności między związkami zawodo­ zane z nią bojowe związki za­ wymi a partią. wodowe. Centrala związkowa — Oprócz Norweskiej Federacji Nowozelandzka Federacja Pra­ Związków Zawodowych istnieją cy — prowadziła wiele akcji o w Norwegii jeszcze inne grupy poprawę poziomu życiowego lu­ związków zawodowych pozosta­ dzi pracy. jące poza centralą. Są w nich Po drugiej wojnie światowej zrzeszeni urzędnicy, nauczyciele Nowozelandzka Federacja Pracy (patrz Norweska Federacja Związ­ wraz z Australijską Radą Związ­ ków Zawodowych). ków Zawodowych brały udział w Novella Agostino — były prze­ organizowaniu Światowej Fede­ wodniczący Światowej Federacji racji Związków Zawodowych. Po Związków Zawodowych (1957— rozłamie Nowozelandzka Federa­ J961), sekretarz generalny Wło­ cja Pracy wystąpiła ze SFZZ i Ogólnoamerykańska Regionalna Organizacja MKWZZ 167 stała się organizacją członków- wodowych w Albańskiej Repu- ską MKWZZ. blice Ludowej. Nushi Gogo — przewodniczący NVV — patrz Holenderska Fe- Centralnej Rady Związków Za- deracja Związków Zawodowych.

Ogólnoafrykańska Federacja Siedzibą sekretariatu federacji Związków Zawodowych — jedno­ stała się Casablanca. lita autonomiczna, "kontynentalna Głównym celem Ogólnoafry­ centrala afrykańskich związków kańskiej Federacji Związków Za­ zawodowych. Powstała w rezul­ wodowych jest walka z kolonia­ tacie długoletnich wysiłków afry­ lizmem we wszystkich jego for­ kańskiej klasy robotniczej, która mach, wyzwolenie i utrwalenie chciała mieć zjednoczoną centra­ niezależności wszystkich narodów lę związkową, bezkompromisową, afrykańskich oraz poprawa wa­ walczącą o interesy ludzi pracy runków pracy i życia ludzi pra­ całego czarnego kontynentu. Po­ cy. Obecnie nastąpiła zmiana na­ wołano ją na konferencji w Ca­ zwy przez zastąpienie słowa „Fe­ sablance, która odbyła się w deration” słowem „Union”, w ce­ dniach 25—30 maja 1961 roku. lu podkreślenia ściślejszej więzi Za jej utworzeniem wypowie­ i jedności związków zawodowych dzieli się przywódcy większości państw afrykańskich (patrz Afry­ krajów afrykańskich. kański ruch zawodowy). Konferencja wypowiedziała się Ogólnoamerykańska Regionalna za autonomią i wezwała uczest­ Organizacja MKWZZ (ORIT) — niczące w niej organizacje do jedna z regionalnych organizacji wystąpienia w przeciągu dziesię­ MKWZZ, którymi dysponuje ta ciu miesięcy z innych międzyna­ międzynarodowa centrala związ­ rodowych organizacji jako wa­ kowa dla rozpowszechnienia i runek członkostwa w Ogólno- utrwalenia swoich wpływów w świecie. ORIT zrzesza organizacje afrykańskiej Federacji Związków członkowskie MKWZZ w Amery­ Zawodowych. Przewodniczącym ce Łacińskiej i stara się koordy­ Ogólnoafrykańskiej Federacji nować ich działalność w duchu Związków Zawodowych został reakcyjnej polityki kierownictwa wybrany sekretarz generalny Ma­ MKWZZ. ORIT została założona rokańskiej Unii Pracy, Mahjub 11 stycznia 1951 roku w Me­ Ben Seddią, a członkami sekre­ ksyku. Generalnym sekretarzem tariatu — przedstawiciele orga­ ORIT jest Sanchez H. Mada­ nizacji związkowych Ghany, Gwi­ riaga, z siedzibą w Meksyku. nei, ZRA, Maroka, Mali, Algierii. Oprócz ORIT posiada MKWZZ 168 Ogólnochińska Federacja Związków Zawodowych swoje organizacje regionalne w ków Zawodowych, przewodni­ Afryce, Azji i Europie. czącego i wiceprzewodniczących. Ogólnochińska Federacja Związ­ Najwyższymi instancjami po­ ków Zawodowych — zjednoczona szczególnych związków zawodo­ centrala związkowa w Chińskiej wych są zjazdy, które wybierają Republice Ludowej. Zrzesza na zarządy główne związków. W zasadzie dobrowolności robotni­ prowincjach, miastach, autono­ ków i innych pracowników bez micznych okręgach i powiatach względu na narodowość, rasę, istnieją ogólnozwiązkowe instan­ przekonania polityczne i reli­ cje. Podstawowym ogniwem or­ gijne. Ogólnochińska Federacja ganizacyjnym są zakładowe or­ Związków Zawodowych w 1948 ganizacje związkowe. Radę za­ roku liczyła 1 448 200 członków, kładową w zakładowej organiza­ w 1949 — 2 3(79 900 członków, w cji związkowej wybiera się na 1953 roku — 12 229 200, w 1957 — jeden rok. W wydziałach i od­ 16 min, a w roku 1960 — ponad działach większych zakładów 20 min członków. pracy wybiera się wydziałowe Ogólnochińska Federacja Związ­ (oddziałowe) rady zakładowe. ków Zawodowych była członkiem W razie potrzeby organizuje się założycielem ŚFZZ. Poszczególne grupy związkowe, które wybie­ związki zawodowe należą do mię­ rają mężów zaufania oraz ich dzynarodowych zrzeszeń związko­ zastępców i pomocników. Ogólne wych ŚFZZ. zebranie członków zakładowej Związki zawodowe w Chińskiej organizacji związkowej może w Republice Ludowej są budowane dowolnym czasie przed upływem na zasadzie centralizmu demo­ kadencji odwołać członków rady, kratycznego. Wszyscy związkow­ jeśli działają wbrew ogólnej po­ cy tego samego przedsiębiorstwa lityce państwa, wbrew konsty­ należą do jednej zakładowej or­ tucji, statutowi, czy też działają ganizacji związkowej, a wszyst­ na szkodę ludzi pracy. kie organizacje tej samej gałęzi Członkami związków zawodo­ przemysłu do jednego związku wych mogą zostać pracownicy, zawodowego. Najwyższą instan­ dla których praca zarobkowa cją ruchu zawodowego jest Ogól- nochiński Kongres Związków Za­ jest jedynym środkiem utrzyma­ wodowych, który zbiera się raz nia. Składka członkowska wynosi na cztery lata. Kongres wybiera jeden procent miesięcznej płacy. komitet wykonawczy, który jest Związki zawodowe są jedną z organem kierowniczym w okre­ najważniejszych masowych orga­ sie między kongresami. Komitet nizacji Chin Ludowych. Biorą wykonawczy wybiera spośród aktywny udział w opracowaniu siebie prezydium i sekretariat planów dotyczących produkcji, Ogólnochińskiej Federacji Związ­ pracy, podniesienia materialnego Ogólnochińska Federacja Związków Zawodowych 169 i kulturalnego poziomu ludzi twu w organizowaniu szkolenia pracy. Związki zawodowe orga­ ogólnego i zawodowego; nizują masy pracujące do reali­ przyjmować nowych członków zowania kontroli nad wykona­ do organizacji związkowej, zbie­ niem przewidzianych planów, do rać składki członkowskie, opra­ walki z wszelkimi próbami na­ cowywać budżet i realizować go, ruszania ustaw i rozporządzeń. składać systematycznie sprawo­ Jednocześnie związki wychowują zdania z działalności zakładowej masy pracujące w duchu świa­ organizacji związkowej członkom domego respektowania konstytu­ związku i wyższym instancjom cji i praw. , związkowym. Statut chińskich związków za­ Szczególną opieką otaczają wodowych określa główne za­ chińskie związki zawodowe pra­ dania zakładowych organizacji cujące kobiety. W -Ogólnochiń- związkowych: skiej Federacji Związków Zawo­ organizować socjalistyczne dowych i w związkach branżo­ współzawodnictwo, wymieniać i wych stworzono wydziały do upowszechniać najlepsze doświad­ spraw kobiecych. W przedsiębior­ czenia, rozwijać ruch racjonali­ stwach, w których pracują ko­ zatorski, dbać o socjalistyczną biety, powołuje się specjalne ko­ dyscyplinę, pomagać w realizacji misje kobiece albo powierza się i przekraczaniu planów produk­ te sprawy jednemu z członków cyjnych i gospodarczych państwa; rady zakładowej. dążyć do polepszenia material­ Przed wyzwoleniem Chin ko­ nego i kulturalnego poziomu lu­ biety chińskie nie miały praw dzi pracy, poprawy warunków politycznych ani społecznych. W pracy mas pracujących, pomagać wielu wypadkach wykonywały kierownictwu przedsiębiorstwa i tę samą pracę co mężczyzna, a kontrolować je, aby konsekwent­ otrzymywały płacę o połowę nie realizowało wytyczne rządu mniejszą. Bardzo niechętnie za­ i przestrzegało ustawodawstwa trudniano kobiety. Po wyzwole­ pracy; niu Chin stworzono kobietom organizować działalność kultu­ całkiem inne warunki pracy i ralną, polityczną i techniczną, życia. Już w 1955 roku praco­ rozwijać amatorską twórczość ar­ wało w Chinach ponad 2 milio­ tystyczną i sport; ny kobiet. Prawo gwarantuje im organizować pracę w dziedzinie równą płacę za równą pracę. ubezpieczeń społecznych, kontro­ Ubezpieczenia społeczne gwaran­ lować przestrzeganie przepisów z tują im dodatek macierzyński. zakresu bezpieczeństwa i higieny Wśród funkcjonariuszy związko­ pracy, kierować pracą kas zapo­ wych znajduje się setki tysięcy mogowych, pomagać kierownic­ kobiet. 170 Ogólnocypryjska Federacja Niezależnych Zw. Zaw.

Centralnym organem praso­ przez władze i przedsiębiorców. wym Ogólnochińskiej Federacji Sekretarzem generalnym AITUC Związków Zawodowych jest jest wybitny działacz indyjskiego dziennik Kunżenżipao (patrz i międzynarodowego ruchu zawo­ Chińskie związki zarodowe). dowego S. A. Dange (patrz In­ Ogólnocypryjska Federacja Nie­ dyjskie związki zawodowe). zależnych Związków Zawodowych Ogólnojapoński Kongres Związ­ — patrz Cypryjskie związki za­ ków Zawodowych (ZENRO) — po­ wodowe. wstał w 1949 roku po rozłamie w Ogólnocypryjska Federacja Pra­ Kongresie Przemysłowych Związ­ cy — największa centrala związ­ ków Zawodowych (SANBETSU). kowa na Cyprze. Należy do Świa­ W 1963 roku zrzeszał około towej Federacji Związków Za­ 1 200 000 członków. W skład wodowych. Konsekwentnie broni ZENRO wchodziły: Ogólnojapoń­ praw ludzi pracy, prowadzi wal­ ski Związek Marynarzy, Narodo­ kę o postęp gospodarczy i spo­ wa Federacja Związków Zawo­ łeczny, realizuje skutecznie poli­ dowych Pracowników Przemysłu tykę jedności ludzi pracy. Dużą Włókienniczego, Narodowy Zwią­ rolę odegrała federacja w czasie zek Zawodowy Pracowników Kin walk wyzwoleńczych swojego i Teatrów i szereg innych organi­ kraju. W 1960 roku zrzeszała zacji. Kongres nie należy do żad­ 41 tysięcy członków (patrz Cy­ nego międzynarodowego centrum pryjskie związki zawodowe). związkowego. Utrzymuje jednak Ogólnoindonezyjski Kongres przyjazne kontakty z Międzyna­ Związków Zawodowych (KBSI) — rodową Konfederacją Wolnych jedna z mniejszych centrali zwią­ Związków Zawodowych, przy zkowych Indonezji. Działa pod czym większość wchodzących w wpływem prawicowej partii so­ skład Kongresu związków nale­ cjalistycznej i zrzesza głównie ży do MKWZZ. Kierownictwo wyższych urzędników kolejnic­ ZENRO opanowały żywioły pra­ twa, portów, przemysłu naftowe­ wicowe, hołdujące polityce poko­ go (patrz Indonezyjskie związki ju klasowego. Jednakże w ostat­ zawodowe). nim okresie kierownictwo ZENRO Ogólnoindyjski Kongres Związ­ pod naciskiem mas pracujących ków Zawodowych (AITUC) — zostało zmuszone w niektórych postępowa centrala związkowa przypadkach do wspólnych akcji Indii, konsekwentnie broniąca in­ z SOHYO i innymi postępowy­ teresów ludzi pracy. Zrzesza oko­ mi organizacjami związkowymi ło 1 min członków. Należy do (patrz Japońskie związki zawo­ Światowej Federacji Związków dowe). Zawodowych od 1945 roku. Za Ogólnoniemiecka Konferencja swą bezkompromisową postępową Robotnicza — konferencja przed­ politykę jest stale prześladowana stawicieli ludzi pracy obu państw Oświadczenie Narady Przedstawicieli Partii Komunistycznych 171 niemieckich. Konferencje odby­ ny program walki partii komu­ wają się systematycznie w cza­ nistycznych, robotniczych i sze­ sie Targów Lipskich w Lipsku rokich mas oraz ich organizacji (patrz Niemiecka Republika De­ demokratycznych o pokój i so­ mokratyczna. Związki zawodowe). cjalizm na całym świecie. Ogólnozwiązkowa centrala — Oświadczenie zostało jedno­ centralna organizacja związkowa, myślnie uchwalone na naradzie która na bazie wspólnych celów przedstawicieli 81 partii komu­ i wspólnego programu zrzesza nistycznych i robotniczych, któ­ związki zawodowe (federacje, or­ rzy uczestniczyli w obchodach ganizacje) różnych gałęzi produk­ 43 Rocznicy Wielkiej Socjalistycz­ cji, koordynuje zwykle ich dzia­ nej Rewolucji Październikowej w łalność i kieruje realizacją wspól­ Moskwie, w listopadzie 1960 roku. nie ustalonych zadań. Rozróżnia­ Uczestnicy narady stwierdzili, my ogólnozwiązkowe centrale że bieg wydarzeń w ciągu mi­ krajowe i międzynarodowe. nionych lat potwierdził słuszność OGB — patrz Federacja Au­ wniosków zawartych w Deklara­ striackich Związków Zawodo­ cji i Manifeście Pokoju, uchwa­ wych. lonych w 1957 roku. Główny re­ Olah Franz — przewodniczący zultat tych lat — to szybki wzrost Federacji Austriackich Związków potęgi i międzynarodowych wpły­ Zawodowych (OGB). wów światowego systemu socja­ Oldenbroek J. H. — były se­ listycznego, aktywny proces roz­ kretarz generalny Międzynarodo­ padania się imperialistycznego wej Konfederacji Wolnych Związ­ systemu kolonialnego, pogłębienie ków Zawodowych (MKWZZ) się kryzysu światowego systemu (1949—1960), były sekretarz ge­ kapitalistycznego. Coraz wyraź­ neralny reformistycznej Między­ niej występuje na jaw przewaga narodowej Federacji Robotników sił socjalizmu nad imperializ­ Transportu. mem, sił pokoju nad siłami woj­ Oportunizm — patrz Refor- ny. W oświadczeniu podkreśla mizm. się, że charakterystyczną cechą Organizacyjna jedność — patrz naszych czasów jest fakt, że Jedność związkowa. światowy system socjalistyczny ORIT — patrz Ogólnoamery- przekształca się w decydujący kańska Regionalna Organizacja czynnik rozwoju społeczeństwa MKWZZ. ludzkiego. Oświadczenie Narady Przed­ „Światowy system socjalistycz­ stawicieli Partii Komunistycznych ny, siły walczące przeciw impe­ i Robotniczych — ważny dla mię­ rializmowi o socjalistyczne prze­ dzynarodowego ruchu robotnicze­ kształcenie społeczeństwa okreś­ go dokument określający aktual­ lają istotę treści, podstawowy 172 Oświadczenie Narady Przedstawicieli Partii Komunistycznych kierunek i zasadnicze cechy hi­ socjalizmu, gwałtownego zaos­ storycznego rozwoju społeczności trzenia się wszystkich sprzecz­ ludzkiej we współczesnej epoce. ności imperializmu. Żadne wysiłki imperializmu nie „Nadszedł czas — czytamy w powstrzymają postępowego biegu Oświadczeniu — gdy państwa so­ historii. Stworzone zostały trwałe cjalistyczne utworzywszy system przesłanki dalszych decydujących światowy stały się siłą między­ zwycięstw socjalizmu. Ostateczne narodową, wywierającą potężny zwycięstwo socjalizmu jest nie­ uchronne”. wpływ na rozwój świata. Po­ wstały realne możliwości rozwią­ Światowy system kapitalistycz­ zania w nowy sposób najważ­ ny, natomiast, ogarnął proces u- niejszych problemów współczes­ padku i rozkładu. Zwycięstwo ności w interesie pokoju, demo­ socjalizmu w dużej grupie kra­ kracji i socjalizmu”. jów europejskich i azjatyckich, potężny wzrost sił walczących o Przede wszystkim można — socjalizm na całym świecie, nie­ zjednoczonym wysiłkiem świato­ ustanne osłabianie się potęgi im­ wego obozu socjalistycznego, mię­ perializmu we współzawodnic­ dzynarodowej klasy robotniczej, twie ekonomicznym z socjaliz­ ruchu narodowowyzwoleńczego, mem, potężny rozmach ruchów wszystkich sił miłujących pokój narodowowyzwoleńczych, coraz — zapobiec wojnie. Obecny bieg szybszy rozpad systemu kolonial­ wydarzeń wskazuje, że istnieje nego, rosnąca niepewność całego realna możliwość wyeliminowa­ systemu kapitalistycznego, zaos­ nia wojny światowej z życia spo­ trzenie się wewnętrznych i ze­ łeczeństwa, jeszcze przed całko­ wnętrznych sprzeczności w świe­ witym zwycięstwem socjalizmu cie imperialistycznym, tendencje na ziemi, przy zachowaniu kapi­ zmierzające do autokratycznych i talizmu w części świata. faszystowskich metod rządzenia, Wiele uwagi poświęciła narada głęboki kryzys polityki i ideo­ problemom walk narodowowy­ logii burżuazyjnej — oto dowo­ zwoleńczych i rozpadu imperia­ dy, że w rozwoju ogólnego kry­ listycznego systemu kolonialnego. zysu kapitalizmu nastąpił nowy „Całkowity krach kolonializmu etap. Swoistość tego etapu pole­ jest nieunikniony. Załamanie się ga na tym, że powstał on nie systemu niewoli kolonialnej pod w związku z wojną światową, naporem ruchu narodowowyzwo­ lecz w warunkach współzawod­ leńczego — to drugie, co do swej nictwa i walki dwóch systemów, historycznej wagi zjawisko po w warunkach coraz większych stworzeniu światowego systemu przesunięć w układzie sił na rzecz socjalizmu”. .Ouvrière Algerien” 173

Na podstawie głębokiej analizy krajach, gdzie w praktyce nie ma aktualnej sytuacji uczestnicy na­ demokracji związkowej, walka rady stwierdzili, że we współ­ o jedność związkową wymaga czesnych warunkach główne os­ nieustannej pracy, aby uzyskać trze walki klasy robotniczej kra­ niezależność ruchu związkowego, jów kapitalistycznych skierowane jak również uznanie i poszano­ jest przeciwko monopolom kapi­ wanie praw związkowych wszy­ talistycznym, jako głównym wi­ stkich ludzi pracy bez politycznej nowajcom wyścigu zbrojeń, ostoi lub jakiejkolwiek innej dyskry­ reakcji i agresji, przeciwko całe­ minacji”. mu systemowi kapitalizmu pań- W końcowym rozdziale oświad­ stwowo-monopolistycznego, stoją­ czenia konstatuje się, że do­ cego na straży ich interesów. W świadczenia z walk klasy robot­ oświadczeniu podkreślają, że w niczej i cały przebieg rozwoju toku tej walki powstają sprzyja­ społeczeństw potwierdziły niezbi­ jące warunki do zespolenia się cie nieprzemijającą siłę i żywot­ wszystkich sił, zainteresowanych ność marksizmu-leninizmu, który w likwidacji monopoli: klasy ro­ jednoczy światowy ruch komu­ botniczej, chłopstwa, inteligencji, nistyczny — najbardziej wpły­ drobnej i średniej burżuazji. wową siłę polityczną naszych cza­ „Pierwszorzędnej doniosłości dla sów, najważniejszy czynnik po­ zwiększenia ciężaru gatunkowego stępu społecznego. ,,W dalszym klasy robotniczej w życiu poli­ zespalaniu partii komunistycz­ tycznym i dla skutecznej obrony nych na gruncie marksizmu-leni­ przez nią swych interesów na­ nizmu, internacjonalizmu prole­ biera przywrócenie jedności ru­ tariackiego, widzą uczestnicy na­ chu związkowego w krajach, rady najważniejszy warunek zje­ gdzie istnieje w nim rozłam, jak dnoczenia wszystkich sił klasy również w skali międzynarodo­ robotniczej, sił demokracji i po­ wej. Ludzie pracy, należący do stępu, rękojmię nowych zwycięstw różnych związków zawodowych, światowego ruchu komunistycz­ mają wspólne interesy. W naj­ nego i robotniczego w jego wiel­ większych bitwach klasowych o- kiej walce o promienną przy­ statnich lat, ilekroć różne zrze­ szenia związkowe występowały szłość całej ludzkości, o triumf wspólnie, osiągały z reguły, właś­ sprawy pokoju i socjalizmu”. nie dzięki jedności, zaspokojenie Ota Kaoru — przewodniczący żądań mas pracujących. Partie Generalnej Rady Związków Za­ komunistyczne uważają, że ist­ wodowych Japonii (SOHYO). nieją realne przesłanki do przy­ „Ouvrière Algérien” — mie­ wrócenia jedności związkowej, sięcznik Powszechnej Unii Pra­ i będą wytrwale walczyć o urze­ cowników Algierii (UGTA), wy­ czywistnienie tego zadania. W dawany w Tunisie. 174 Pakistańskie związki zawodowe

P

Pakistańskie związki zawodowe podwyżkę płac i przeciw wyzys­ — Pakistan jest od 1956 roku kowi. ! republiką, która jako niezależne Szczególnie zażarte walki wy­ i samodzielne państwo pozostaje buchły w 1958 roku. Ogłoszono członkiem Brytyjskiej Wspólnoty powszechny strajk robotników Narodów. W 1947 roku zgodnie pracujących w zagranicznych z kluczem wyznaniowym oddzie­ spółkach naftowych, w którym lono Pakistan od Indii (hinduska wzięło udział 5000 osób. Pracują­ India i muzułmański Pakistan). cych w przemyśle naftowym soli­ Muzułmański Pakistan był bar­ darnie popierali robotnicy z in­ dzo zacofaną częścią Brytyjskiej nych gałęzi przemysłu. Indii, klasa robotnicza nieliczna, Kiedy w 1958 roku doszło w stopa życiowa ludności bardzo kraju do przewrotu wojskowego, niska. Na całej gospodarce kraju zostały rozwiązane wszystkie par­ zaważyło długoletnie panowanie tie polityczne i demokratyczne angielskiego kolonializmu. W o- organizacje pracujących, a wśród statnich latach koła rządzące Pa­ nich i Zjednoczona Federacja kistanu całkowicie orientowały Związków Zawodowych Pakista­ się na USA. nu. Wojskowa dyktatura zabro­ Walka pakistańskich mas pra­ niła strajków. Zostały powołane cujących o swoje prawa przebie­ komisje, które kontrolowały „lo­ ga w bardzo trudnych warun­ jalność” urzędników instytucji kach. Komunistyczna Partia Pa­ państwowych i publicznych. Ich kistanu, założona w 1948 roku, zadaniem było usunięcie „żywio­ została po przewrocie wojskowym łów destrukcyjnych”. Postępowy w 1958 roku rozwiązana. ruch zawodowy zmuszony był Ruch zawodowy był z począt­ zejść do podziemia. kiem swego istnienia częścią ogól- Obecnie istnieją w Pakistanie noindyjskich związków zawodo­ dwie centrale związkowe: Zjedno­ czona Federacja Związków Za­ wych. W 1947 roku, po stworze­ wodowych Pakistanu i Ogólnopa- niu niezależnego państwa po­ kistańska Federacja Pracy, cie­ wstała Zjednoczona Federacja sząca się poparciem rządu. Zje­ Związków Zawodowych Pakista­ dnoczona Federacja Związków nu. Jednakże prawa związkowe Zawodowych Pakistanu, chociaż były bardzo ograniczone, a dzia­ wykluczono z niej siły postępo­ łacze postępowi stale prześlado­ we, ma bardziej demokratyczne wani. Mimo trudnych warunków tendencje niż Ogólnopakistańska działania, klasa robotnicza podej­ Federacja Pracy, która otwarcie mowała wiele akcji przeciw ro­ służy obecnemu reżimowi i stara snącym kosztom utrzymania, o się zatrzeć wszystkie spory mię­ Paragwajskie związki zawodowe 175 dzy przedsiębiorcami i robotni­ ników i Chłopów Panamy (CTRP) kami. Przodujący działacze fede­ licząca 2000 członków, będąca racji widzą reakcyjność obecnego członkiem Ogólnoamerykańskiej rządu, ale nie mają odwagi kry­ Regionalnej Organizacji MKWZZ. tykować go otwarcie. Zjednoczo­ Oprócz wymienionych istnieje w na Federacja Związków Zawodo­ Panamie cały szereg małych wych Pakistanu liczyła w 1960 związków zawodowych, nie nale­ roku około 70 000 członków i li­ żących do żadnej centrali. Ro­ czebnie cokolwiek ustępowała O- botnicy w rejonie Kanału Pa- gólnopakistańskiej Federacji Pra­ namskiego nie należą do żadnego cy. Zjednoczona Federacja Związ­ związku zawodowego, chociaż ków Zawodowych Pakistanu jest pracuje tam ponad 17 000 osób. członkiem Międzynarodowej Kon­ Federacja Związkowa Pracow­ federacji Wolnych Związków Za­ ników Republiki Panamskiej or­ wodowych (MKWZZ). ganizuje wespół z Powszechnym Panamerykańska centrala zwią­ Związkiem Zawodowym Robotni­ zków zawodowych — patrz Ame­ ków Panamy akcje w obronie ryka Łacińska. Związki zawodowe. interesów pracowniczych. W paź­ Panamskie związki zawodowe dzierniku 1959 roku ogłosiły — Republika Panama jest kra­ wspólnie 24-godzinny strajk po­ jem rolniczym słabo rozwinię­ wszechny i zorganizowały mani­ tym, we wszystkich dziedzinach festację ludzi pracy zwaną „po­ życia politycznego i gospodarcze­ chodem rozpaczy”. Jako główne go kraju decydujący wpływ ma­ postulaty związki wysuwają: po­ ją Stany Zjednoczone. wszechną podwyżkę płac, zmniej­ W Panamie jest około 100 000 szenie czynszu za dzierżawy i robotników. Ich stopa życiowa przeprowadzenie reformy rolnej. jest bardzo niska. W 1960 roku Konfederacja Robotników i było w Panamie 24 000 bezro­ Chłopów Panamy jest powiązana botnych. W związkach zawodo­ z Międzynarodową Konfederacją wych zrzeszonych jest około Wolnych Związków Zawodowych 15 000 pracowników. i z amerykańską AFL—CIO. Jej W kraju istnieją trzy centrale polityka nie znajduje poparcia związkowe: Federacja Związko­ wśród panamskich ludzi pracy. wa Pracowników Republiki Pa- Kiedy konfederacja odmówiła u- namskiej (FSTRP), zrzeszająca działu w „pochodzie rozpaczy”, około 9000 członków i będąca od odłączyło się od niej kilka ugru­ 1945 roku członkiem Konfedera­ cji Pracy Ameryki Łacińskiej powań, które stworzyły organiza­ i SFZZ; Powszechny Związek cję autonomiczną. Zawodowy Robotników Panamy Paragwajskie związki zawodo­ (UGTRP), zrzeszający 3000—4000 we— Republika Paragwajska jest członków; Konfederacja Robot­ słabo rozwiniętym krajem rolni­ 176 Pastore Giulio czym. Na wszystkie dziedziny ży­ Pastore Giulio — sekretarz ge­ cia silny wpływ wywierają mo­ neralny Włoskiej Konfederacji nopole zagraniczne, przede wszy­ Pracowniczych Związków Zawo­ stkim monopole USA i Wielkiej dowych (CISL). Brytanii. Stopa życiowa ludzi Pastorino Enrico — sekretarz pracy bardzo niska. generalny Jednolitej Centrali Pra­ Ponad 65 proc. budżetu pań­ cujących Urugwaju (CUTU), wi­ stwowego pochłaniają koszty u- ceprzewodniczący ŚFZZ. trzymania wojska i policji. W Paternalizm — patrz Współ­ ciągu czterech lat, od 1955 do praca klasowa. 1959 roku, koszty utrzymania Pena Lazaro — wiceprzewod­ wzrosły o 400 proc. niczący Konfederacji Pracy Ame­ Rosnące stopniowo niezadowo­ ryki Łacińskiej (CTAL). lenie mieszkańców z powodu dyk­ Peruwiańskie związki zawodo­ tatorskiego reżymu i ponoszenia we — Republika Peruwiańska ciężarów podatkowych przejawia jest słabo rozwiniętym krajem, się w licznych manifestacjach posiadającym duże wydobycie bo­ i demonstracjach antyrządowych. gactw naturalnych. W gospodarce Ruch zawodowy zaczął się for­ Peru duży jest wpływ kapitału mować w Paragwaju na począt­ zagranicznego, przede wszystkim ku XX wieku. Największą orga­ monopoli USA. nizacją związkową było tzw. Zrze­ Na czele sił postępowych, dą­ szenie Robotnicze. Jednakże przy­ żących do rzeczywistej niezależ­ wódcy największych związków ności i demokratyzacji kraju, zawodowych (kolejarzy, pracow­ znajduje się Komunistyczna Par­ ników transportu wodnego i in­ tia Peru. nych) pozostawali pod silnym Największą centralą związkową wpływem reakcyjnych przywód­ w Peru jest Konfederacja Pracy ców amerykańskiej centrali zwią­ Peru. Jej kierownictwo znajduje zkowej AFL. W 1929 stworzono się w rękach reformistów. Kon­ Powszechną Konfederację Pracy federacja należy od 1958 roku do Paragwaju, ale jej żywot był Ogólnoamerykańskiej Regional­ krótki. W latach dyktatury zosta­ nej Organizacji MKWZZ (ORIT). ły rozwiązane organizacje związ­ Początki zorganizowanego ru­ kowe i konfederacja musiała chu związkowego w Peru sięgają działać nielegalnie. W 1944 po­ pierwszych lat XX wieku. W 1919 wstała Konfederacja Pracy Pa­ roku powstała Federacja Robot­ ragwaju (CPT), ale była oto­ nicza Peru, która zrzeszyła ca­ czona stałą kontrolą ze strony ły szereg lokalnych organizacji. państwa i policji. Należy do Ogól- Główne wpływy w kierownictwie noamerykańskiej Regionalnej Or­ tej Federacji mieli anarchosyn- ganizacji MKWZZ (ORIT). dykaliści. Polskie związki zawodowe 177

W 1929 roku powstała Po­ Kierownictwo Konfederacji Pra­ wszechna Konfederacja Pracy Pe­ cy Peru prowadzi politykę współ­ ru, która połączyła w swoich sze­ pracy klasowej i hamuje walkę regach ludzi pracy z głównych klasy robotniczej. gałęzi przemysłu. Kierownictwo „Peuple” — francuskie czaso­ konfederacji było skrajnie pra­ pismo związkowe, organ Po­ wicowe i dążyło do współpracy wszechnej Konfederacji Pracy klas. Kiedy w 193.4 roku rząd Francji (CGT). zabronił działalności związkom Polskie związki zawodowe — zawodowym, rozwiązano również Związki zawodowe Polski Ludo­ Powszechną Konfederację Pracy. wej wywodzą swój rodowód z Dopiero w 1944 roku powstała walk klasowych i narodowowy­ nowa centrala związkowa Kon­ zwoleńczych proletariatu polskie­ federacja Pracy Peru, do kie­ go. Fakt wcześniejszego powsta­ rownictwa której wybrano ludzi nia, na objętych zaborami zie­ postępowych. Konfederacja wal­ miach polskich, partii politycz­ czyła o jedność ruchu zawodo­ nych klasy robotniczej wpłynął wego, o realizację ekonomicznych decydująco na ukształtowanie się i społecznych postulatów ludzi linii rozwojowej klasowego nur­ pracy, przeciw dyskryminacji ra­ tu w polskim ruchu zawodowym. sowej i o niezależność narodową. Oblicze ideowe polskiego kla­ Konfederacja stała się członkiem sowego ruchu zawodowego w Konfederacji Pracy Ameryki Ła­ Królestwie Polskim w pierw­ cińskiej (CTAL) i SFZZ. szych latach swego istnienia W następnych latach udało się kształtowało się pod politycz­ jednak reformistom, przy pomo­ nym wpływem partii klasy ro­ cy przywódców centrali USA — botniczej — Proletariatu, Socjal­ Amerykańskiej Federacji Pracy demokracji Królestwa Polskiego (AFL), wejść do kierownictwa i Litwy oraz Polskiej Partii So­ tej organizacji. Pod ich wpływem cjalistycznej. konfederacja wystąpiła z CTAL Zrodzone z tradycji robotni­ i w 1958 roku przyłączyła się do czych „kas oporu” lokalne orga­ nizacje solidarnościowe, komite­ Ogólnoamerykańskiej Regional­ ty fabryczne przeobrażają się w nej Organizacji MKWZZ. Wiele latach 1904—1905 w stałe orga­ organizacji związkowych, takich nizacje zawodowe w skali całych jak: Związek Pracowników Prze­ branż i ośrodków przemysło­ mysłu Poligraficznego, Związek wych. Pracowników Departamentu Cuz- W rewolucyjnych latach 1905— co, Związek Szoferów, Kondukto­ 1907 związki zawodowe stały się rów i Zawodów Pokrewnych u- organizacjami o charakterze ma­ trzymuje w dalszym ciągu kon­ sowym. Ważnym etapem tego takty z ŚFZZ. rozwoju jest powołanie w 1906 r.

12 — A B C 178 Polskie związki zawodowe

Tymczasowej Komisji Centralnej wych jednocząca komunistyczne Związków Zawodowych, jako re­ i pepesowskie związki zawodowe prezentacji około 40 tysięcy zor­ w całej Polsce. Prawicowi dzia­ ganizowanych w związkach ro­ łacze PPS po opanowaniu kie­ botników. rownictwa w Komisji Centralnej Związki zawodowe nie były Związków Zawodowych usiłowali wówczas jednolite. Obok nurtu wyrugować komunistów ze związ­ postępowego, reprezentowanego ków zawodowych. Mimo terroru przez związki pozostające pod policyjnego komuniści zdołali u- wpływami SDKPiL i PPS-Le- zyskać w wielu związkach po­ wicy, istniały reformistyczne ważne wpływy, tworząc tzw. le­ związki pepesowskie. Przy popar­ wicę związkową. W ostatnich la­ ciu burżuazji tworzą się związki tach przed wybuchem II wojny o charakterze solidarystycznym, światowej w okresie potężnego skupiające najbardziej zacofane rozwoju jednolitego frontu klasy elementy. Do takich należały m.in. robotniczej doszło do samolikwi- tzw. „Polskie Związki Zawodo­ dacji lewicy związkowej, jako sa­ we” oraz związki chadecko-kle- modzielnego ruchu i do zjedno­ rykalne, popierane także przez czenia całego klasowego ruchu władze carskie. zawodowego w ramach Komisji Faktycznym reprezentantem i Centralnej Związków Zawodo­ organizatorem masowych walk wych. w obronie interesów pracowni­ Oprócz KCZZ w Polsce mię­ czych stały się jednolite klasowe dzywojennej istniało szereg in­ związki zawodowe, do utworze­ nych centrali związkowych. W ro­ nia których doszło w końcowym ku 1928 elementy sanacyjne i fa­ etapie I wojny światowej na szystowskie dokonały rozłamu w podstawie porozumienia między KCZZ. Powstało wówczas Cen­ SDKPiL i PPS-Lewicą. Ruch za­ tralne Zrzeszenie Klasowych wodowy w Galicji kształtował się Związków Zawodowych (CZKZZ), od lat siedemdziesiątych XIX w. powiązane z PPS — dawną Frak­ pod wpływem i w organizacyj­ cją Rewolucyjną, oraz w 1931 r. nym powiązaniu z klasowym Związek Związków Zawodowych ruchem austriackim; w zaborze pruskim część robotników nale­ (ZZZ). Największymi centralami żała do ogólnopaństwowych zwią­ o charakterze nacjonalistyczno- zków związanych z niemiecką -klerykalnym były: Zjednoczenie socjaldemokracją, część do utwo­ Zawodowe Polskie, powiązane z rzonego w 1902 r. nacjonalistycz- NPR; Polskie Związki Zawodo­ no-klerykalnego Zjednoczenia Za­ we „Praca”, powiązane z Naro­ wodowego Polskiego. dowym Stronnictwem Pracy; Zje­ W roku 1919 powstaje Komisja dnoczenie Zawodowe „Praca Pol­ Centralna Związków Zawodo­ ska” — pod wpływami endecji; Polskie związki zawodowe 179

Chrześcijańskie Zjednoczenie Za­ wego: „U podstaw odbudowy ru­ wodowe pod wpływami chadecji. chu związkowego — czytamy w O stanie istniejącego rozbicia wyżej wymienionym artykule — i rozdrobnienia ruchu zawodowe­ leżeć bowiem musi jedność klasy go w Polsce świadczy fakt, że robotniczej. Przedwojenne rozbi­ w latach trzydziestych zarejestro­ cie, spowodowane polityką sana­ wanych było oficjalnie ponad 300 cji, nie może powrócić. Różnice związków zawodowych, zrzesza­ poglądów politycznych wśród kla­ jących łącznie około 1 min pra­ sy robotniczej nie mogą być i nie cowników, w tym związki kla­ są przeszkodą dla jedności ruchu sowe liczyły ok. 300 tysięcy zawodowego... — komitety fa­ członków. bryczne, delegacje oddziałowe Reakcyjne rządy Polski przed- i mężowie zaufania — oto pod­ wrześniowej stosowały wobec po­ stawowe filary, na których opie­ stępowych związków zawodowych rać się musi organizacja związ­ ostre represje. Policja masowo kowa robotników...” aresztowała lewicowych działaczy Wkrótce po wyzwoleniu zaczę­ związkowych, a znani ze swych ły powstawać jednolite organiza­ rewolucyjnych przekonań robot­ cje związkowe, będące wyrazem nicy byli często zwalniani z pra­ zwycięstwa idei jedności klasy cy. W czasie drugiej wojny świa­ robotniczej. Dnia 20 listopada towej okupanci hitlerowscy za­ 1944 roku została zorganizowana kazali jakiejkolwiek działalności w Lublinie Tymczasowa Central­ związkowej, a wielu przywódców na Komisja Związków Zawodo­ związkowych wymordowano. Mi­ wych. W 1945 roku polskie związ­ mo to niektóre organizacje związ­ ki zawodowe liczyły 1 084 000 kowe działały w podziemiu i pod członków. W tym samym roku kierownictwem Polskiej Partii odbył się I Kongres Związków Robotniczej walczyły przeciw Zawodowych, który uchwalił sta­ niemieckim okupantom. tut i platformę ideową odrodzo­ Zamieszczony w roku 1943 w nego ruchu zawodowego. „Trybunie Wolności” artykuł O Na II Kongresie Związków Za­ odbudowę związków zawodowych wodowych, który odbył się najpełniej wyraża rolę i miejsce w 1949 roku, został uchwalony ruchu zawodowego w całokształ­ projekt ustawy o związkach za­ cie koncepcji strategicznych Pol­ wodowych. Projekt ten został skiej Partii Robotniczej tego przedyskutowany i uchwalony okresu. Jako warunek spełnienia przez Sejm. Ustawa o związkach przez związki zawodowe ich za­ zawodowych gwarantowała pol­ dań zarówno w warunkach oku­ skim robotnikom i pracownikom pacji, jak w przyszłej wyzwolo­ prawo swobodnego zrzeszania się nej Polsce stawiano jedność kla­ w organizacjach związkowych. sy robotniczej i ruchu zawodo­ Związkom zawodowym przyzna­

12* 180 Polskie związki zawodowe no niezależność i swobodę działa­ ła sankcję prawną w postaci nia. Równocześnie zostały unie­ ustawy Sejmu w roku 1958. ważnione wszystkie przedwojen­ V Kongres Związków Zawodo­ ne ustawy, ograniczające prawa wych obradujący w 1962 roku związków zawodowych. Komisja pogłębił główne założenia progra­ Centralna Związków Zawodowych mowe zmierzające do umocnienia otrzymała nazwę Centralnej Ra­ demokracji socjalistycznej, a rów­ dy Związków Zawodowych. nocześnie postawił przed polskim III Kongres Związków Zawo­ ruchem zawodowym zadanie bar­ dowych obradujący w roku 1954 dziej aktywnego włączenia wszy­ miał charakter głównie organiza- stkich ogniw związkowych i sa­ cyjno-sprawozdawczy. Wyrazem morządu robotniczego do reali­ umacniania tendencji centrali­ zacji zadań budownictwa socja­ stycznych w ruchu związkowym listycznego oraz do polepszenia było usankcjonowanie przez III warunków bytu i pracy załóg ro­ Kongres likwidacji terenowych botniczych. instancji — wojewódzkich rad Zrzeszenie Związków Zawodo­ związków zawodowych, co jed­ wych w Polsce Ludowej, jako nak nie wytrzymało próby czasu najbardziej masowa, powszech­ i praktyki. na organizacja ludzi pracy zrze­ Kolejny IV Kongres Związków sza na zasadzie dobrowolności Zawodowych w roku 1958 doko­ ponad 7 min robotników i pra­ nał głębokiego uogólnienia teore­ cowników — bez względu na za­ tycznego roli i miejsca związków wód, płeć, rasę, wyznanie i prze­ zawodowych w państwie ludo­ konania polityczne. Stanowi to wym, budującym socjalizm, okre­ ponad 90 proc. wszystkich robot­ ślił ich podstawowe funkcje ników i pracowników. w oparciu o zasadę organicznej Związki zawodowe uczestniczą jedności spraw produkcji i bytu poprzez swoich działaczy we w codziennej działalności wszyst­ wszystkich organach władzy i ad­ kich ogniw związkowych. Kon­ ministracji państwowej. W skład gres wypracował również w opar­ plenum Komitetu Pracy i Płac ciu o stanowisko Komitetu Cen­ wchodzą przedstawiciele CRZZ tralnego PZPR praktyczną kon­ delegowani i odwoływani przez cepcję samorządu robotniczego ja­ jej prezydium, 3/5 członków Ra­ ko przedstawicielstwa podstawo­ dy Nadzorczej Zakładu Ubezpie­ wych organizacji politycznych czeń Społecznych powołuje Pre­ i społecznych klasy robotniczej zydium CRZZ. Przedstawiciele w przedsiębiorstwie, powołanego kierownictwa CRZZ wchodzą w do współzarządzania i sprawowa­ skład Komitetu Ekonomicznego nia społecznej kontroli nad gospo­ Rady Ministrów, biorą udział darką zakładów pracy. Instytucja w pracach Komisji Planowania samorządu robotniczego uzyska­ przy Radzie Ministrów, Państwo­ Polskie związki zawodowe 181 wej Komisji Cen, Komitetu do Pracowników Leśnych i Prze­ Spraw Budownictwa i in. mysłu Drzewnego; Związek Za­ Mandat posła na Sejm sprawu­ wodowy Pracowników Łączności; je 34 działaczy związkowych, zaś Związek Zawodowy Marynarzy w radach narodowych wszystkich i Portowców; Związek Zawo­ szczebli mandaty radnych posiada dowy Metalowców; Związek Na­ 4,5 tys. działaczy związkowych. uczycielstwa Polskiego; Związek To szerokie przedstawicielstwo Zawodowy Pracowników Pań­ umożliwia związkom zawodowym stwowych i Społecznych; Zwią­ udział w przygotowywaniu wszy­ zek Zawodowy Pracowników Po­ stkich ustaw i aktów państwo­ ligrafii; Związek Zawodowy Pra­ wych w sprawach dotyczących lu­ cowników Służby Zdrowia; Zwią­ dzi pracy oraz sprawowanie kon­ zek Zawodowy Pracowników troli społecznej nad przebiegiem Rolnych; Związek Zawodowy ich realizacji. Polskie związki za­ Pracowników Przemysłu Spo­ wodowe są zorganizowane w o- żywczego i Cukrowniczego; Zwią­ parciu o zasady demokratyczne­ zek Zawodowy Transportowców go centralizmu. Zgodnie z wy­ i Drogowców; Związek Zawodo­ mogami więzi produkcyjnej obo­ wy Pracowników Przemysłu wiązuje zasada: „jeden zakład Włókienniczego, Odzieżowego i pracy — jedna organizacja zwią­ Skórzanego, i zkowa, jedna gałąź przemysłu — Najwyższym organem polskich jeden związek zawodowy”. związków zawodowych jest Kon­ W 1963 roku istniały w Polsce gres Związków Zawodowych od­ 22 związki zawodowe: Związek bywający się co 4 lata. W okre­ Zawodowy Pracowników Budow­ sie między kongresami instancją nictwa i Przemysłu Materiałów kierowniczą ruchu zawodowego Budowlanych; Związek Zawodo­ jest Centralna Rada Związków wy Pracowników Przemysłu Che­ Zawodowych, która wybiera spo­ micznego; Związek Zawodowy śród siebie przewodniczącego i se­ Pracowników Energetyki, Zwią­ kretarzy CRZZ, członków prezy­ zek Zawodowy Pracowników Gos­ dium i komitetu wykonawczego podarki Komunalnej i Przemysłu CRZZ. W poszczególnych woje­ Terenowego; Związek Zawodowy wództwach istnieją, jako instan­ Górników; Związek Zawodowy cje międzyzwiązkowe, wojewódz­ Pracowników Handlu i Spółdziel­ kie komisje związków zawodo­ czości; Związek Zawodowy Hut­ wych, które koordynują działal­ ników; Związek Zawodowy Pra­ ność związków zawodowych i re­ cowników Kolejowych; Związek prezentują interesy pracownicze Zawodowy Pracowników Książki, na terenie danego województwa. Prasy i Radia; Związek Za­ Najwyższymi instancjami poszcze­ wodowy Pracowników Kultury gólnych • związków zawodowych i Sztuki; Związek Zawodowy są ich krajowe zjazdy, odbywa­ 182 Polskie związki zawodowe

jące się w zasadzie raz na 3 lata. proletariackiego internacjonaliz­ Na czele związków zawodowych mu, dążą do umocnienia jed­ stoją zarządy główne związków ności działania światowego ruchu zawodowych. Przy CRZZ i cen­ zawodowego. tralnych oraz terenowych instan­ Z działalnością organizacji związ­ cjach związkowych powoływane kowych w zakładach pracy wiąże są komisje problemowe z udzia­ się ściśle instytucja samorządu łem aktywu społecznego w okre­ robotniczego. Organami samorzą­ ślonych specjalnościach. du robotniczego, zgodnie z usta­ Podstawową komórką organiza­ wą z 1958 roku, są konferencje cyjną ruchu zawodowego jest za­ samorządu robotniczego, rada ro­ kładowa organizacja związkowa. botnicza przedsiębiorstwa, prezy­ Działalnością organizacji zakłado­ dium rady robotniczej i oddziało­ wej kieruje rada zakładowa, któ­ we rady robotnicze. Organy sa­ rą wybierają w tajnym głosowa­ morządu robotniczego są odpo­ niu członkowie organizacji związ­ wiedzialne za swą działalność kowej danego zakładu pracy. Ra­ przed załogą danego zakładu pra­ da zakładowa prowadzi swą dzia­ cy. Najwyższym organem samo­ łalność w oparciu o komisje pro­ rządu robotniczego jest konferen­ blemowe, rady oddziałowe i gru­ cja samorządu robotniczego. W py związkowe. jej skład wchodzą: członkowie ra­ Centralnym organem prasowym dy robotniczej (która składa się polskich związków zawodowych co najmniej w 2/3 z robotników jest dziennik „Głos Pracy”. Po­ wybranych w głosowaniu taj­ nadto Wydawnictwo Związkowe nym), rady zakładowej i komite­ CRZZ wydaje następujące mie­ tu zakładowego (egzekutywy) sięczniki: „Przegląd Związkowy”, Polskiej Zjednoczonej Partii Ro­ „Kultura i Życie”, „Przyjaciel botniczej oraz przedstawicielstwa przy Pracy”, „Działkowiec”, i zakładowej organizacji Związku dwutygodnik „Rada Robotnicza”. Młodzieży Socjalistycznej i Na­ Poszczególne związki zawodowe czelnej Organizacji Technicznej. wydają własne czasopisma. Po­ Założeniem ustawy o samorzą­ nadto w większych zakładach dzie robotniczym było zapewnie­ przemysłowych wydawane są nie załogom zakładów pracy drukiem gazety wielonakładowe. udziału w kierowaniu produkcją, Polskie związki zawodowe są polepszenie wyników ekonomicz­ członkiem założycielem Świato­ nych przedsiębiorstw, a tym sa­ wej Federacji Związków Zawodo­ mym zwiększenie odpowiedzial­ wych i uczestniczą czynnie w jej ności załóg za ich gospodarkę. pracach. Utrzymują szerokie kon­ Niektóre zagadnienia należą wy­ takty międzynarodowe, rozwijają łącznie do kompetencji samorzą­ i umacniają solidarność- między­ du robotniczego. Są to: uchwale­ narodową ludzi pracy, w duchu nie regulaminu pracy, ustalenie Południowoafrykańskie związki zawodowe 183 zasad podziału funduszu zakłado­ ków Zawodowych jest organiza­ wego na nagrody dla załogi, bu­ cją członkowską MKWZZ (patrz downictwo mieszkaniowe, socjal­ Południowoafrykańskie związki ne, kulturalne i inne. Ponadto zawodowe). ustawa o samorządzie robotniczym Południowoafrykański Kongres podkreśla zasadę jednoosobowe­ Związków Zawodowych (SACTU) go kierownictwa, tj. dyrektora — jedyna centrala związkowa zakładu. Dyrektor nie jest człon­ w Republice Południowej Afryki, kiem rady robotniczej, powinien która odrzuca konsekwentnie dy­ jednak brać udział w jej posie­ skryminację rasową i zrzesza dzeniach z głosem doradczym. w swoich szeregach białych i ko­ Centralna Rada Związków Za­ lorowych ludzi pracy. Jest orga­ wodowych ma prawo podejmować nizacją członkowską SFZZ. W decyzje organizacyjne dotyczące 1960 roku SACTU liczył 59 000 samorządu robotniczego. CRZZ członków zrzeszonych w 29 związ­ i zarządy główne związków za­ kach zawodowych (patrz Połud­ wodowych reprezentują też sa­ niowoafrykańskie związki zawo­ morząd wobec zwierzchnich orga­ dowe). nów administracji gospodarczej. Południowoafrykańskie związki Południowoafrykańska Rada zawodowe — Unia Południowo­ Związków Zawodowych (SATUC) afrykańska była do 1961 r. su­ — centrum związkowe Republiki werennym i niezależnym człon­ Południowej Afryki. Początkowo kiem Brytyjskiej Wspólnoty Na­ zrzeszała wszystkich ludzi pracy rodów. W 1961 roku wskutek bez względu na ich przynależność ostrej krytyki krajów Commen- rasową. Po ukazaniu się w 1954 wealthu wystąpiła ze Wspólnoty r. „ustawy o rasowej zasadzie bu­ przyjmując w kwietniu 1961 r. dowy związków zawodowych”, nazwę Republiki Południowej zakazano tworzyć mieszane związ­ Afryki. ki zawodowe, zrzeszające euro­ Republika Południowej Afryki pejską i tubylczą ludność pra­ jest stosunkowo dobrze rozwinię­ cowniczą. Przywódcy SATUC o- tym krajem przemysłowo-rolni­ głosili, że rozwiązują Radę i wy­ czym. Rządy południowoafrykań­ kluczają ze swych szeregów skie prowadzą niesłychanie ostrą wszystkie afrykańskie związki politykę dyskryminacji rasowej, zawodowe. Następnie Rada ukon­ której celem jest stworzenie nie­ stytuowała się na nowo i zrze­ ograniczonej hegemonii białej szyła wyłącznie białych. W 1960 r. mniejszości i zapewnienie jej Południowoafrykańska Rada możliwości jak największego wy­ Związków Zawodowych liczyła zysku taniej, tubylczej siły robo­ 158 000 członków, zrzeszonych w czej. Realizację tej polityki wspie­ 50 związkach zawodowych. Połud­ ra ponad 60 rasistowskich ustaw niowoafrykańska Rada Związ­ dyskryminacyjnych. 184 Południowoafrykańskie związki zawodowe

Przed pierwszą wojną świato­ Związki zawodowe i organiza­ wą ruch zawodowy w Unii Po­ cje związkowe, które nie zgodzi­ łudniowoafrykańskiej odgrywał ły się z tą decyzją, postanowiły największą rolę wśród wszyst­ stworzyć własną centralę, zrze­ kich krajów Afryki. Zaczął się szającą wszystkich pracujących rozwijać już około 1887 roku, bez względu na rasę i kolor skó­ kiedy to w Kapsztadzie powstało ry. Dlatego w 1955 roku założono pierwsze stowarzyszenie ciesiel­ w Johannesburgu Południowo­ skie. afrykański Kongres Związków Za­ Dążenie do stworzenia związ­ wodowych (SACTU), który bro­ ków zawodowych zrzeszających nił interesów wszystkich robotni­ wyłącznie ludzi pracy białej ra­ ków, a więc i kolorowych, i zdo­ sy prowadziło do ograniczenia był sobie poparcie postępowych ruchu zawodowego, który w poli­ robotników europejskiego i nie­ tyce swojej realizował reakcyjny europejskiego pochodzenia. Za program brytyjskiego imperializ­ swoją politykę SACTU stał się mu i rządu dominium. Południo­ obiektem napaści i prześladowań woafrykańska Rada Związków ze strony rządu. Wśród zasądzo­ Zawodowych liczyła wkrótce po nych „za zdradę stanu” w grud­ zakończeniu drugiej wojny świa­ niu 1956 roku znajdowało się 23 towej 70 000 członków i zrze­ działaczy SACTU; wielu kierow­ szała jedynie ludzi białych. W niczym działaczom SACTU zabro­ pierwszych latach powojennych niono pracy w związkach zawo­ zaczęła przyjmować również lu­ dowych. dzi innych ras i liczba jej Południowoafrykański Kongres członków znacznie wzrosła. Kiedy Związków Zawodowych mimo jednak w 1954 roku rząd wy­ prześladowań nie zaprzestał swej dał „ustawę o rasowej zasa­ działalności. Występuje we wspól­ dzie tworzenia związków za­ nym froncie z innymi organiza­ wodowych” i zakazał organi­ cjami demokratycznymi — Afry­ zowania związków zawodowych, kańskim Kongresem Narodowym, zrzeszających osoby pochodzenia Południowoafrykańskim Związ­ europejskiego i nieuropejskiego, kiem Hindusów, Ligą Młodzieży Afrykańskiej. Organizuje wspól­ przywódcy Południowoafrykań­ nie z nimi akcje w interesach skiej Rady Związków Zawodo­ ludzi pracy. Tak np. SACTU wych ogłosili, że rozwiązują ra­ wspólnie z Afrykańskim Kongre­ dę i wykluczają ze swych szere­ sem Narodowym wystąpił z żą­ gów wszystkie afrykańskie związ­ daniem ustalenia i zagwaranto­ ki zawodowe. Potem rada zorga­ wania minimum płac dla wszyst­ nizowała się ponownie jako orga­ kich robotników. Afrykański Kon­ nizacja zrzeszająca wyłącznie bia­ gres Narodowy, Liga Młodzieży łych. Afrykańskiej i inne organizacje Południowokoreańskie związki zawodowe 185 demokratyczne ludu afrykańskie­ w 12 związkach zawodowych; Fe­ go zwołały w 1958 roku ogólno­ deralna Konsultatywna Rada Po­ narodową konferencję południo­ łudniowoafrykańskiego Zrzeszenia woafrykańskich mas pracujących, Pracowników Kolei i Portów» na której przedyskutowano i pod­ Wszystkie te organizacje prósz trzymano sprawiedliwe żądania SACTU, który jest członkiem afrykańskiej ludności pracowni­ SFZZ — należą do MKWZZ i re­ czej. Konferencja uchwaliła sze­ alizują jej politykę. reg ważnych rezolucji domagają­ Południowokoreańskie związki cych się polepszenia warunków zawodowe — Podczas gdy w Ko­ socjalnych ludzi pracy, likwidacji rei Północnej wkrótce po wyzwo­ dyskryminacji rasowej, zażądała leniu od okupacj; japońskiej roz­ ustąpienia reakcyjnego rządu i poczęła się demokratyzacja kraju przyznania ludności nieeuropej­ i wszystkie wysiłki zostały na­ skiego pochodzenia prawa do kierowane na odbudowę i dalszy udziału w rządach. rozwój gospodarki narodowej, po­ Najbardziej nawet brutalne łudnie kraju, gdzie powstała prześladowania ze strony reakcyj­ Koreańska Republika, znalazło nego rządu nie zniszczyły SACTU się w zupełnie innych warunkach. i nie pozbawiły południowoafry­ Stany Zjednoczone Ameryki Pół­ kańskich robotników bojowego nocnej zamieniły Koreę Połud­ kierownictwa. Wykazała to pią­ niową w bazę wojskową, ha­ ta doroczna konferencja SACTU mowały swobodny rozwój gos­ w październiku 1960 roku. Cho­ podarczy i kulturalny narodu. ciaż wielu przywódcom unie­ W tej sytuacji rozpoczęła Korea możliwiono osobiste uczestnictwo Południowa przy pomocy USA w konferencji, 900 delegatów w 1950 roku agresję prze­ uchwaliło rezolucję o rozbro­ ciwko Korei Północnej. Reżim Li jeniu i pokoju, o uznaniu praw Syn-mana przygotował w ten związkowych oraz o różnych po­ sposób gospodarczy upadek kraju stulatach ekonomicznych ludzi i straszliwą nędzę ludzi. W 1959 pracy. roku w Korei Południowej było W Republice Południowej Afry­ 4 miliony bezrobotnych. Mimo re­ ki istnieje oprócz SACTU je­ presji lud Korei Południowej wal­ szcze tzw. Rada Koordynacyjna czy przeciw reakcyjnemu reżimo­ Południowoafrykańskich Związ­ wi, o zjednoczenie całej Korei, ków Zawodowych (CCS ATU), o swoje prawa. która w 1960 r. liczyła 20 000 Ruch zawodowy zaczął się roz­ członków zrzeszonych w 14 związ­ wijać wkrótce po wyzwoleniu kach zawodowych; Południowo­ Korei Południowej. Dnia 5 listo­ afrykańska Federacja Związków pada 1945 roku odbyła się w Se­ Zawodowych (SAFTU), obejmu­ ulu konferencja związkowa, na jąca 60 000 członków zrzeszonych której powstała postępowa cen­ 186 Południowowietnamskie związki zawodowe

trala związkowa Korei Południo­ zjednoczenia kraju. Bojowe wy­ wej — Ogólnokoreańska Federa­ stąpienia ludzi pracy zamieniały cja Pracy. W kwietniu 1947 ro­ się w potężne demonstracje ma­ ku organizacja ta zrzeszała już sowe (patrz Koreańska Federacja 265 000 członków. Z powodu bez­ Związków Zawodowych). względnych represji stosowanych Południowowietnamskie związ­ przez amerykańskich okupantów ki zawodowe — Rozejm zawarty federacja zmuszona była w 1947 w Genewie w 1954 r. zakończył roku przejść do podziemia. W no­ ośmioletnią wojnę w Indochinach wych warunkach federacja nie i podzielił Wietnam na dwie czę­ zaprzestała swej działalności. ści, północną i południową, wzdłuż W czerwcu 1949 roku Ogólno­ 17 równoleżnika. Wietnam Po­ koreańska Federacja Pracy wstą­ łudniowy pozostaje w strefie piła do SFZZ, a w styczniu 1951 wpływów USA. Rząd prowadzi r. na wspólnej konferencji przed­ ogromne zbrojenia i wyposaża stawicieli Północnej i Południo­ armię w broń amerykańską. Od­ wej Korei w Phenianie doszło do rzuca wszystkie propozycje rządu zjednoczenia związków zawodo­ Wietnamskiej Republiki Demo­ wych obu państw koreańskich. kratycznej w sprawie zjednocze­ Po rozgromieniu imperialistycz­ nia obu części kraju. Rząd połud- nej interwencji w Korei Północ­ niowowietnamski wraz z rządem nej rząd Li Syn-mana zawarł południowokoreańskim i czang- z USA pakt „o wzajemnym bez­ kaiszekowskim należą do najbar­ pieczeństwie”. Efektem nowej dziej reakcyjnych w Azji. antyludowej polityki okupantów Stopa życiowa mieszkańców amerykańskich i kliki Li Syn-ma­ Wietnamu Południowego jest bar­ na był dalszy upadek gospodar­ dzo niska. W Sajgonie było w 1959 czy, stała armia bezrobotnych, ob­ roku 58 proc. bezrobotnych, a w niżenie stopy życiowej ludzi pra­ całym Wietnamie Południowym cy. Zezwalano jedynie na dzia­ na początku 1960 roku zarejestro­ łalność związków zawodowych, wano ponad milion bezrobotnych. posłusznych rządowi Li Syn-ma­ Na terenie Wietnamu Połud­ na. Stworzono Koreańską Fede­ niowego stworzono pewną ilość rację Związków Zawodowych organizacji związkowych, z któ­ (FKTU), która zrzesza różne orga­ rych największe znaczenie miały nizacje związkowe — od związ­ Powszechna Konfederacja Pracy ków typu przemysłowego do ce­ Południowego Wietnamu i Wiet­ chowego. namska Federacja Chrześcijań­ Żaden terror ani prześladowa­ skich Związków Zawodowych. nia nie zahamowały dążeń naro­ Pierwsza z nich jest pod wpły­ du Korei Południowej do wol­ wami amerykańskimi i popiera ności, lepszego życia, sprawiedli­ całkowicie reakcyjną politykę wości społecznej i pokojowego rządu. Organizuje głównie akcje Portugalskie związki zawodowe 187 natury ekonomicznej, występuje nacji działalności związkowej, przeciw jakimkolwiek żądaniom prowadzenia wspólnej walki w politycznym robotników i popiera imię interesów ludzi pracy i ich wszystkie środki podejmowane zjednoczenia w całym kraju, cho­ przeciw obozowi socjalistycznemu. ciaż gorąco tego pragną masy Wietnamska Federacja Chrześ­ pracujące Wietnamu Południowe­ cijańskich Związków Zawodo­ go. wych tłumi wprawdzie dążenia Powszechna Konfederacja Pra­ robotników południowowietnam- cy Wietnamu Południowego jest skich do nawiązania stosunków członkiem Międzynarodowej Kon­ z ludźmi pracy w Wietnamskiej federacji Wolnych Związków Za­ Republice Demokratycznej i wy­ wodowych (MKWZZ); Wietnam­ stępuje przeciw przemianom re­ ska Federacja Chrześcijańskich wolucyjnym, które się dokonały Związków Zawodowych jest or­ w WRD, ma jednak bardziej po­ ganizacją członkowską Między­ stępowy charakter od Powszech­ narodowej Konfederacji Chrześci­ nej Konfederacji Pracy. Prowa­ jańskich Związków Zawodowych dzi walkę o obniżkę cen i po­ (MKChZZ). datków, o podwyżkę płac, li­ Portugalskie związki zawodowe kwidację bezrobocia, o swobodę — W Portugalii panuje reżym działania związków zawodowych dyktatorski, który nie dopuszcza i zjednoczenie kraju. W 1956 ro­ działalności żadnych partii poli­ ku Wietnamska Federacja Chrze­ tycznych (z wyjątkiem rządowej ścijańskich Związków Zawodo­ Unii Narodowej) i żadnych orga­ wych zwróciła się do Powszech­ nizacji demokratycznych. nej Konfederacji Pracy Wiet­ Gospodarka narodowa kraju namu Południowego z wnio­ słabo rozwinięta, znaczne wpływy skiem o zorganizowanie wspólnej posiada kapitał zagraniczny. Po akcji w walce o interesy ludzi drugiej wojnie światowej Portu­ pracy i o zjednoczenie kraju. galia coraz bardziej popada w za­ Jednak Powszechna Konfederacja leżność od USA. Pracy negatywnie ustosunkowała Stopa życiowa mieszkańców się do tego wniosku, chociaż jej jest bardzo niska. Komunistyczna członkowie bardzo często w za­ Partia Portugalii, założona w 1921 kładach pracy prowadzą wspólną roku, od 1926 roku działa niele­ walkę z członkami Wietnamskiej galnie. Federacji Chrześcijańskich Zwią­ Związki zawodowe w Portugalii zków Zawodowych. są poddane stałej kontroli rządu. Związkowi przywódcy połud- Działać mogą jedynie organizacje niowowietnamskich związków za­ związkowe robotników, rzemieśl­ wodowych systematycznie odrzu­ ników i pracowników wolnych cają wnioski związków zawodo­ zawodów, które zostały powołane wych WRD w sprawie koordy­ na zasadzie tzw. „statutu syndy­ 188 Powszechna Federacja Pracy Belgii katów narodowych”. Statuty ich warunków życia i pracy. Pod ko­ muszą być najpierw uchwalone niec drugiej wojny światowej, przez administracje. Instancje pod wpływem zwycięstwa anty­ kierownicze wybrane przez pra­ hitlerowskiej koalicji nad blokiem cujących muszą być zatwierdzone faszystowskim, ruch zawodowy przez koła rządzące. Jeśli władze w Portugalii zaczął się znowu od­ uznają niektórych funkcjonariu­ radzać. Wybuchały walki robotni­ szy za „niepożądanych”, zastępują cze. Szczególnie silne były akcje wybrane instancje mianowanymi biedoty rolnej i robotników rol­ „komitetami administracyjnymi”. nych przeciw samowoli obszarni­ Pracownicy portugalscy zaczęli ków, o korzystniejsze warunki tworzyć organizacje związkowe dzierżawy ziemi. po 1848 roku. W 1850 roku po­ Rządowe związki zawodowe wstało Zrzeszenie Robotników, uniemożliwiły jednak dalszy roz­ a w 1852 roku — Centrala Walki wój tych akcji, a postępowi dzia­ 0 Polepszenie Warunków Byto­ łacze byli wymieniani na „związ­ wych Ludzi Pracy. W 1889 roku kowców” ślepo posłusznych kie­ istniały w Portugalii już 392 orga­ rownictwu związków zawodo­ nizacje związkowe i spółdzielcze, wych. zrzeszające około 140 000 pracu­ W Portugalii istnieją dwa syn­ jących. W 1909 roku powstaje dykaty, które zrzeszają pracow­ jednolite centrum związkowe — ników według zawodów: Central­ Powszechna Konfederacja Pracy. na Junta Robotników Rolnych Portugalskie związki zawodowe Portugalii; Centralna Junta Ro­ walczyły wówczas zdecydowanie botników Przemysłu Rybnego 1 udało się im przeforsować wiele Portugalii. żądań ludzi pracy. Pomimo, że strajki w Portugalii Po nastaniu rządów dyktatury są zabronione i uczestnictwo wojskowej, w 1926 roku, zabro­ w nich podlega ciężkim karom niono działania klasowym związ­ więzienia, grzywny i odebrania kom zawodowym. Na ich miejsce praw politycznych — dochodziło powołano w 1934 roku tzw. „na­ jednak w kraju do wielkich ma­ rodowe związki zawodowe”, które nifestacji ludu portugalskiego, żą­ pozostawały pod całkowitą kon­ dającego rzeczywiście demokra­ trolą rządu. Siły postępu nie tycznych rządów, które by zdolne ustały jednak w walce i wewnątrz były zapewnić ekonomiczny roz­ „narodowych związków” organi­ wój kraju i polepszyły warunki zowały różne akcje w interesie życia pracujących. pracujących. Demaskowały reak­ Portugalskie związki zawodowe cyjne poczynania przywódców nie należą do żadnej międzyna­ związkowych i jednoczyły ludzi rodowej organizacji związkowej. pracy za pomocą tzw. komisji Powszechna Federacja Pracy jedności w walce o polepszenie Belgii (FGTB) — największa cen- Powszechna Federacja Pracy Belgii 189 trala związkowa Belgii, zrzesza­ w celu zwabienia do organizacji jąca ponad pół miliona członków. belgijskiej ludności pracującej. FGTB była jednym z członków Zamiast prowadzić konsekwentną założycieli Światowej Federacji walkę o realizację żądań ludzi Związków Zawodowych (SFZZ). pracy, prawicowi działacze związ­ W 1949 roku wystąpiła ze SFZZ kowi prowadzą politykę refor- i wzięła udział w tworzeniu Mię­ mistyczną, politykę kompromi­ dzynarodowej Konfederacji Wol­ sów w stosunku do kapitali­ nych Związków Zawodowych stycznych przedsiębiorców, głoszą (MKWZZ), której członkiem jest teorię wrastania w socjalizm dro­ do tej pory. Na czele Powszech­ gą planowania gospodarczego w nej Federacji Pracy Belgii sto­ systemie kapitalistycznym. Ugo­ ją reformistyczni liderzy związ­ dowa istota ich polityki wyraźnie kowi. przejawiła się w czasie potężnych FGTB jest organizowana we­ walk strajkowych w grudniu 1960 dług zasady produkcyjnej. Wszy­ i styczniu 1961 roku. Prawicowi stkie kategorie pracowników tej działacze związkowi chcieli roz­ samej gałęzi przemysłu należą do strzygnąć konflikt między masami tego samego związku. FGTB skła­ pracującymi a monopolami na da się ze związków zawodowych, drodze kompromisów, oczywiście które same decydują o swojej kosztem klasy robotniczej. strukturze. W poszczególnych ob­ W dawnych programach FGTB wodach istnieją obwodowe instan­ znajdowały się jedynie postulaty cje związków zawodowych FGTB. natury ekonomicznej i socjalnej. Związki zawodowe same decydują Obecnie pod naciskiem mas o tym, czy w konkretnym przy­ członkowskich coraz częściej wy­ padku mają powstawać organiza­ stępują żądania natury politycz­ cje związkowe fabryczne czy też nej. Świadczy o tym np. uchwała terenowe. Organizacje terenowe Prezydium FGTB i podobne związków zawodowych powołują oświadczenie Komitetu Wyko­ ogólnozwiązkowe obwodowe rady nawczego Związku Zawodowego związków zawodowych. Metalowców z września 1959 ro­ Organem kierowniczym FGTB ku, które podkreśla, że FGTB jest prezydium. Na czele związ­ i Metalowcy będą „popierać przy­ ków zawodowych stoją komitety chylne stanowisko rządu w spra­ wykonawcze. wie spotkania na szczycie między Program FGTB zatwierdzony Wschodem i Zachodem, które na nadzwyczajnym zjeździe w może przyczynić się do osłabie­ 1954 roku domaga się upaństwo­ nia napięcia międzynarodowe­ wienia przemysłu. Jednakże żą­ go”. danie upaństwowienia, planowa­ W ostatnich latach pod wpły­ nia i hołdowania socjalizmowi — wem bojowych związków zawo­ to najczęściej powtarzane hasło, dowych wchodzących w skład 150 Powszechna Federacja Pracy Izraela

FGTB (metalowców, komunal­ pracę z burżuazją. Od swego za­ nych) w warunkach rozwinięcia łożenia Histadrut współdziała z szerokiej walki strajkowej daje rządem we wszystkich sprawach się zauważyć aktywizację FGTB gospodarczych i politycznych i w dziedzinie obrony bezpośred­ nadal pozostaje ideologicznie nich interesów klasy robotniczej. wierna reformizmowi. W 1962 r. FGTB wspólnie Najwyższym organem federacji z Konfederacją Chrześcijańskich jest kongres, który odbywa się Związków Zawodowych Belgii co cztery lata. Delegatów na kon­ zorganizowały strajki górników gres wybierają wszyscy członko­ i metalowców. wie związków zawodowych we­ Pozytywnie można również oce­ dług systemu przedstawicielstwa nić stanowisko FGTB w sprawie proporcjonalnego. Kongres wy­ kontaktów między organizacjami biera spośród delegatów radę, związkowymi różnych orientacji, która kieruje pracą związkową głównie między organizacjami między kongresami i zbiera się co członkowskimi ŚFZZ i MKWZZ. najmniej dwa razy w roku. Skład FGTB i jej organizacje członkow­ rady jest proporcjonalny, podob­ skie utrzymują kontakty ze nie jak komitetu wykonawcze­ związkami zawodowymi krajów go federacji, wybieranego przez socjalistycznych, wymieniają z ni­ radę na okres czterech lat. Pra­ mi delegacje — mimo wyraźnego cownicy zrzeszają się w związ­ zakazu MKWZZ (patrz Belgijskie kach zawodowych według po­ związki zawodowe). szczególnych gałęzi przemysłu. Powszechna Federacja Pracy Związki zawodowe wybierają Izraela (Histadrut) — centrala swoje zarządy główne. Związki związkowa w Izraelu. W 1959 ro­ zawodowe podlegają centralnym ku zrzeszała około 654 000 człon­ organom Histadrutu. ków. Należała do organizacji za­ Histadrutu nie można oceniać łożycielskich Światowej Federacji wyłącznie ze związkowego punk­ Związków Zawodowych (ŚFZZ), tu widzenia. Histadrut ma cha­ jednakże uchwałą swojego komi­ rakter silnej organizacji gospo­ tetu wykonawczego w 1950 roku darczej. Wydział Gospodarczy wystąpiła z ŚFZZ i w 1953 r. Histadrutu bierze udział w dzia­ wstąpiła do Międzynarodowej łalności gospodarczej kraju i roz­ Konfederacji Wolnych Związków szerza swoje pole działania na Zawodowych (MKWZZ). wszystkie dziedziny przemysłu, Kierownictwo izraelskich związ­ handlu i rolnictwa w Izraelu. ków zawodowych znajduje się Federacja występuje jako naj­ całkowicie w rękach prawico­ większy pracodawca, producent wych socjaldemokratów (partia rolny, przemysłowiec, budowni­ rządząca „Mapai”), których dzia­ czy domów, handlowiec, bankier łalność nastawiona jest na współ­ itp. i jest również uważana za Powszechna Konfederacja Kadr 191 największego kapitalistę w kra­ ność ze związkami zawodowymi ju. Jej przedsiębiorstwa budowa­ Azji i Afryki. W ostatnich latach ne są przy współudziale ame­ organizowała w Izraelu liczne rykańskich inwestorów prywat­ kursy i seminaria dla grup mło­ nych, głównie w interesie pań­ dych działaczy związkowych z stwa kapitalistycznego, z pozycji słabo rozwiniętych krajów. rządu „Mapai”. Do Histadrutu W lutym 1959 roku rada fede­ należą również i te-gałęzie pro­ racji przyjęła uchwałę w spra­ dukcji, które poprzednio uważa­ wie przyjmowania do związków no za nierentowne. Obecnie jed­ zawodowych w charakterze peł­ nak, kiedy przedsiębiorstwa te noprawnych członków również stały się rentowne, pod naciskiem robotników arabskich. Uchwała monopoli przejawia się dążenie ta została podjęta po wielu la­ do rozdrobnienia majątku Hi­ tach wytrwałej walki, prowadzo­ stadrutu i oddania go w użytko­ nej przez Komunistyczną Partię wanie państwu i prywatnemu Izraela przeciw dyskryminacji kapitałowi. narodowościowej wewnątrz Hi­ Państwo już na początku 1959 stadrutu (patrz Izraelskie związ­ roku wzięło pod swoją kontrolę ki zawodowe). Biuro Pośrednictwa Pracy pro­ Powszechna Federacja Związ­ wadzone przez Histadrut i pla­ ków Zawodowych Iraku — zjed­ nuje tzw. „nacjonalizację” fun­ noczona centrala związkowa lu­ duszu chorobowego federacji dzi pracy w Iraku. Powstała w wraz z wszystkimi klinikami, lipcu 1958 roku w rezultacie zwy­ szpitalami i sanatoriami, należą­ cięskiej walki rewolucyjnej na­ cymi do niej. Histadrut odsunięto rodu irackiego. Stała się organi­ od administrowania przedszkoli, zacją członkowską ŚFZZ. Pod ko­ szkół podstawowych i wyższych, niec 1958 r. Powszechna Federa­ do których uczęszczała jedna cja Związków Zawodowych Iraku czwarta całej izraelskiej młodzie­ zrzeszała około 300 000 osób. W ży szkolnej. ostatnich latach doszło jednak w W swej działalności międzyna­ Iraku do prześladowania postę­ rodowej Powszechna Federacja powych i demokratycznych sił w Pracy Izraela jest gorliwą głosi- związkach zawodowych. Na sku­ cielką teorii MKWZZ. Międzyna­ tek tego została przerwana łącz­ rodowa Konfederacja Wolnych ność Powszechnej Federacji Związków Zawodowych zaleca Związków Zawodowych Iraku z strukturę i metody pracy His­ postępowym związkowym ru­ tadrutu jako wzory godne na­ chem międzynarodowym (patrz śladowania w krajach azjatyc­ Irackie związki zawodowe). kich i afrykańskich. Histadrut Powszechna Konfederacja Kadr stworzyła również dwie instan­ (CGC) — centrala związkowa we cje związkowe, realizujące łącz­ Francji, która zrzesza pewną 192 Powszechna Konfederacja Niezależnych Zw. Zaw.

część wyższych urzędników za­ pracę”, bezpłatna opieka lekar­ trudnionych w przemyśle, han­ ska itd. dlu i administracji. Hasła konfe­ W duchu Karty praw związ­ deracji — „pokój klasowy”, „zgo­ kowych, którą opracowała i opu­ dność interesów pracy i kapita­ blikowała SFZZ, walczy CGT łu”. CGC powstała w 1944 r. Nie przeciw prześladowaniom dzia­ ma wpływów wśród mas pracu­ łaczy związkowych we Francji, jących i w ruchu zawodowym o swobodę działania związków ■(patrz Francuskie związki zawo­ zawodowych w fabrykach, prze­ dowe). ciw dyskryminacji organizacji Powszechna Konfederacja Nie­ związkowych za ich kierunek zależnych Związków Zawodowych ideowo-polityczny. (CGSA) — centrala związkowa CGT jest siłą napędową ruchu we Francji. Nie odgrywa w ru­ strajkowego. Kierowała ona wiel­ chu zawodowym większej roli kimi akcjami klasy robotniczej (patrz Francuskie związki zawo­ Francji. Stała na czele 35-dnio- dowe). wego strajku górników w mar- Powszechna Konfederacja Pra­ cu-kwietniu 1963 r. cy (CGT) — największa i najbar­ Wielkie są zasługi CGT w dzie­ dziej wpływowa centrala związ­ dzinie pomocy moralnej, mate­ kowa we Francji. W 1963 roku rialnej i politycznej, udzielanej liczyła około 3 600 000 członków, ludziom pracy i organizacjom dwa razy tyle co dwie pozostałe związkowym w krajach kolonial­ centrale — „Force Ouvrière” (FO) nych, które były albo są jeszcze i Francuska Konfederacja Chrze­ we władaniu francuskim. CGT ścijańskich Związków Zawodo­ występowała zawsze w duchu wych (CFTC). proletariackiego internacjonali­ Na podstawie ogromnych do­ zmu, przeciw brudnej wojnie w świadczeń zdobytych w walkach Wietnamie, jak również w Algie­ w obronie interesów ludzi pra­ rii. Popierała wytrwale dążenia cy CGT opracowała w 1957 roku tych narodów do niezależności. program działania, zawierający CGT w swojej działalności kie­ ruje się zasadą jedności działa­ główne żądania natury ekono­ nia ludzi pracy i związków za­ micznej i socjalnej, jak np. ogól­ wodowych, stale nawołuje do na podwyżka płac zgodnie z żą­ współpracy pozostałe centrale daniami poszczególnych związ­ związkowe we Francji, do wspól­ ków zawodowych, ustalenie od­ nej walki w imię obrony intere­ powiednich płac minimalnych, sów ludu pracującego. CGT zda­ podwyższenie dodatków rodzin­ je sobie w pełni sprawę z faktu, nych, powrót do 40-godzinnego że zaspokojenie żądań ludzi pra­ tygodnia pracy, respektowanie cy nie będzie możliwe bez zde­ zasady „równa płaca za równą cydowanej walki zjednoczonej Powszechna Konfederacja Pracy 193 klasy robotniczej przeciw kapi­ polega na tym, że tylko one wy­ talistycznym monopolom. Zajmu­ bierają delegatów na kongres je zdecydowanie klasowe stano­ CGT, który jest najwyższym or­ wisko. ganem Powszechnej Konfederacji Powszechna Konfederacja Pra­ Pracy. Zjazd odbywa się co dwa cy była członkiem założycielem lata. Światowej Federacji Związków Kierowniczymi organami CGT Zawodowych i jedną z jej naj­ są: Krajowy Konfederalny Ko­ ważniejszych centrali związko­ mitet, Komisja Administracyjna wych w krajach kapitalistycz­ CGT i Prezydium CGT. Krajowy nych. Struktura organizacyjna Konfederalny Komitet składa się CGT jest zarówno pionowa (we­ ze 140 członków i kieruje dzia­ dług gałęzi przemysłu), jak i po­ łalnością CGT w okresie między zioma (według terenowych jed­ kongresami. Jego członkami są: nostek administracyjnych — de­ sekretarze generalni członkow­ partamentalne i miejscowe zrze­ skich związków zawodowych i szenia związkowe). CGT zrzesza departamentalnych rad związków 38 związków zawodowych (fede­ zawodowych. Komitet zbiera się racji) i ponad 100 departamen­ dwa razy w roku, a także z oka­ talnych zjednoczeń związkowych zji kongresu, kiedy wybiera Ko­ (rad związków zawodowych). misję Administracyjną CGT, zło­ Podstawową komórką organi­ żoną z 50—60 członków, łącznie z zacyjną (związku zawodowego członkami prezydium CGT. Pre­ CGT) jest zakładowa grupa związ­ zydium CGT pełni również funk­ kowa, która zrzesza wszystkich cję stałego sekretariatu. Wybiera członków organizacji danego za­ je na kongresie CGT Krajowy kładu pracy. Zakładowe grupy Konfederalny Komitet na okres związkowe przyjmują nowych dwu lat. Prezydium składa się członków i zbierają składki z sekretarza generalnego CGT i członkowskie. Organizacje związ­ sekretarzy. kowe tej samej gałęzi przemy­ Kierowniczymi organami związ­ słu tworzą w określonej miej­ ków zawodowych (federacji) jest scowości syndykat. Syndykat zjazd, który odbywa się co dwa zrzesza więc wszystkich związ­ kowców tej samej branży w da­ lata przed kongresem CGT. Zjazd nej miejscowości. Każdy syndy­ wybiera radę związku zawodo­ kat jest powiązany z CGT za wego, która kieruje działalnością pośrednictwem departamentalnej związku zawodowego w okre­ rady związków zawodowych (zje­ sie między zjazdami, oraz ko­ dnoczenia). W niektórych dużych mitet wykonawczy związku. Ra­ fabrykach istnieją również sa­ da związku zawodowego wybie­ modzielne syndykaty (Renault). ra po zjeździe, na dwa lata, pre­ Szczególne znaczenie syndykatów zydium i sekretariat. Delegatów

13 — A B C 194 Powszechna Konfederacja Pracy Grecji na zjazd wybierają miejskie syn­ centrala związkowa w Tunezji. dykaty. Popiera politykę rządu; reformi- W fabrykach i innych przed­ styczne kierownictwo odrzuca siębiorstwach wszyscy pracowni­ konsekwentną walkę klasową. cy wybierają jako swój organ UGTT jest aktywnym członkiem przedstawicielski delegatów pra­ MKWZZ (patrz Tunezyjskie zwią­ cowniczych, a jako organ dorad­ zki zawodowe). czy i kontrolny dla spraw pro­ Powszechna Unia Robotników dukcyjnych i socjalnych — radę Czarnej Afryki (UGTAN) — zjed­ zakładową. Organami prasowymi noczona centrala związkowa zrze­ CGT są dwutygodniki: „Vie Ou­ szająca większość organizacji vrière” i „Peuple” (patrz Fran­ związkowych na terenie byłych cuskie związki zawodowe). kolonii Afryki Francuskiej, li­ Powszechna Konfederacja Pra­ cząca ponad 300 000 pracujących. cy Grecji (GSSE) — centrala Członkami centrali UGTAN zo­ związkowa w Grecji. Charakte­ stały organizacje związkowe Se­ rystyczną cechą tej centrali negalu, Sudanu, Gwinei, Wy­ związkowej są sprzeczności, któ­ brzeża Kości Słoniowej, Nigerii, re ostro zarysowują się w walce Kamerunu, Togo, Górnej Wolty, między siłami postępowymi i re­ Dahomeju i Mauretanii. UGTAN akcyjnymi. Siłom reakcyjnym u- utrzymuje przyjacielskie kontak­ dało się objąć kierownicze stano­ ty ze związkami zawodowymi są­ wiska w konfederacji. Konfede­ siednich krajów północnej Afry­ racja brała udział w zakładaniu k i— Maroka, Tunezji i Algierii. SFZZ. P o 1949 roku stała się or­ UGTAN powstała z inicjatywy ganizacją członkowską MKWZZ. pracowników zatrudnionych w Cała działalność konfederacji po­ transporcie kolejowym byłej zostaje pod stałą kontrolą rządu Francuskiej Afryki Zachodniej, greckiego (patrz Greckie związki do których przyłączyli się na­ zawodowe). uczyciele i pracownicy służby Powszechna Konfederacja Pra­ zdrowia. W 1956 roku postano­ cy Wietnamu — patrz Południo- wiono zwołać wspólny zjazd dla wowietnamskie związki zawodo­ „założenia jedynej, niezależnej we. i rzeczywiście zjednoczonej cen­ Powszechna Konfederacja Ro­ trali związkowej”. botników ZRA — patrz Zjedno­ Na konferencji, która odbyła czona Republika Arabska. Związ­ się od 18—20 stycznia 1957 roku ki zawodowe. w Kotonie przy udziale 300 de­ Powszechna Unia Pracowników legatów z wszystkich afrykań­ Algierii (UGTA) — patrz Algier­ skich filii francuskiej Powszech­ skie związki zawodowe. nej Konfederacji Pracy (CGT), Powszechna Unia Pracujących „Force Ouvrière” (FO), chrześci­ Tunezji (UGTT) — zjednoczona jańskich związków zawodowych Powszechne Zrzeszenie Związków Zawodowych Korei 195

(CFTC) i autonomicznych orga­ Sudanu — poważna centrala nizacji związkowych, postanowio­ związkowa w Sudanie, która w no powołać do życia jednolite 1958 r. zrzeszała około 170 00Q centrum związkowe — Powszech­ członków. Po przewrocie wojsko­ ną Unię Robotników Czarnej wym w listopadzie 1958 roku Afryki (UGTAN). W rezolucji zrzeszenie zostało rozwiązane. konferencji w Kotonie mówi się: Mimo to postępowy ruch związ­ „UGTAN stawia sobie zadanie kowy, działający nielegalnie, mo­ organizowania afrykańskich ludzi bilizuje nadal masy pracujące do pracy w zjednoczonym ruchu za­ walki o lepsze życie (patrz Su- wodowym, koordynowania akcji dańskie związki zawodowe). wszystkich afrykańskich organi­ Powszechne Zrzeszenie Związ­ zacji związkowych w ich walce ków Zawodowych Korei — zje­ przeciw systemowi kolonialnemu, dnoczona centrala związkowa w wszystkim formom ucisku i wy­ Koreańskiej Republice Ludowo- zysku człowieka przez człowieka Demokratycznej. Powstała na oraz w obronie ekonomicznych i wspólnej konferencji przedstawi­ socjalnych postulatów ludzi pra­ cieli związkowych obu państw cy, o poszanowanie praw i god­ koreańskich, w styczniu 1951 ro­ ności ludzkiej, o równouprawnie­ ku w Phenianie. nie ludności tubylczej”. Zjednoczone koreańskie związki Jeśli chodzi o przynależność zawodowe bronią interesów lu­ międzynarodową, UGTAN nie dzi pracy w całej Korei. Pod kie­ wstąpiła do żadnej międzynaro­ rownictwem Koreańskiej Partii dowej centrali związkowej. Mi­ Pracy walczą o socjalizm w mo to Unia utrzymuje z nimi KRLD, dając tym przykład i kontakty, a szczególnie z ŚFZZ ukazując perspektywy ludziom i jej organizacjami członkowskimi pracy Korei Południowej. Po­ oraz bierze udział w ich między­ wszechne Zrzeszenie Związków narodowych akcjach. Zawodowych Korei nieustannie Powszechne Zjednoczenie Pra­ dąży do zjednoczenia Korei w cowników Maroka (UGTM) — drodze pokojowej. Zrzeszenie jest odszczepieńcza centrala związko­ organizacją członkowską Świa­ wa w Maroku, która powstała w towej Federacji Związków Za­ marcu 1960 roku. Jest opanowa­ wodowych, utrzymuje ścisłą więź na przez prawicowych działaczy z wszystkimi krajami świata. partii Istiąlal. Celem UGTM jest W 1963 r. Powszechne Zrzeszenie osłabienie wpływów silnej Maro­ Związków Zawodowych Korei li­ kańskiej Unii Pracy (UMT) i od­ czyło ponad 1 500 000 członków. wodzenie ludzi pracy od walki Organem prasowym Powszech­ o swoje sprawiedliwe żądania. nego Zrzeszenia Związków Zawo­ Powszechne Zrzeszenie Robot­ dowych jest gazeta „Nodondja niczych Związków Zawodowych Sinmun” (patrz Koreańska Re-

13* 196 Powszechny Związek Zawodowy Robotników Panamy publika Ludowo-Demokratyczna. zasada produkcyjna umożliwia Związki zawodowe). tworzenie wielkich, masowych Powszechny Związek Zawodo­ organizacji ludzi pracy, pomaga wy Robotników Panamy (UGTRP) procesom jednoczenia się i umac­ — patrz Panamskie związki za­ niania jedności pracujących, u- wodowe. macnia ruch zawodowy. Prawa związkowe — patrz Kar­ Profintern — patrz Czerwona ta praw związkowych. Międzynarodówka Związków Za­ Prawo do strajku — patrz Kar­ wodowych. ta praw związkowych. „Przegląd Związkowy” — mie­ Produkcyjna zasada budownic­ sięcznik, organ teoretyczno-poli- twa związkowego — postępowa tyczny związków zawodowych. zasada organizowania związków Wydaje Wydawnictwo Związko­ zawodowych. Można ją objaśnić we Centralnej Rady Związków prostym hasłem: „Jeden zakład Zawodowych w Warszawie. pracy — jedna organizacja związ­ „Puna” — czasopismo albań­ kowa, jedna gałąź produkcji — skich związków zawodowych, or­ jeden związek zawodowy”. gan Centralnej Rady Związków W odróżnieniu od starej, reak­ Zawodowych w Albańskiej Re­ cyjnej, cechowej zasady, która publice Ludowej. Ukazuje się hamowała proces jednoczenia się, dwa razy w tygodniu, w Tiranie.

Q „Quelle” — zachodnioniemiec- Związków Zawodowych (DGB) kie czasopismo związkowe. Wy- jako miesięcznik dla funkcjona- daje go Zrzeszenie Niemieckich riuszy. Wychodzi w Kolonii.

R „Rad” — jugosłowiańskie cza­ Radzieckie związki zawodo­ sopismo związkowe, organ praso­ we — masowa, społeczna organi­ wy Zrzeszenia Związków Zawo­ zacja, która zrzesza na zasadzie dowych w Federacyjnej Socjali­ dobrowolności robotników i pra­ stycznej Republice Jugosławii. cowników wszystkich zawodów, bez względu na rasę, narodo­ Tygodnik, ukazuje się w Belgra­ wość, płeć i wyznanie. dzie. „Radzieckie związki zawodo­ Rady robotnicze — patrz Ju­ we — czytamy w statucie — pro­ gosłowiańskie związki zawodowe; wadzą swoją działalność pod Polskie związki zawodowe. kierownictwem Komunistycznej Radzieckie związki zawodowe 197

Partii Związku Radzieckiego, or­ nich utrzymały się i działały nie­ ganizatorskiej i kierującej si­ legalnie. ły społeczeństwa radzieckiego. Zwycięstwo rewolucji burżua- Związki zawodowe ZSRR jedno­ zyjno-demokratycznej stworzyło czą robotników i pracowników bardziej przychylne warunki do wokół partii i mobilizują ich do rozwoju ruchu zawodowego w walki o zbudowanie społeczeń­ całej Rosji. Do maja 1917 roku stwa komunistycznego”. istniało już w kraju ponad 2000 Związki zawodowe jako orga­ organizacji związkowych, które nizacja szerokich mas proleta­ liczyły około 1,5 miliona człon­ riatu zaczęły powstawać w Rosji ków. Wiele z tych organizacji w czasie pierwszej rewolucji w było pod wpływem mieńszewi- latach 1905—1907. Powstawały ków i eserowców. w zupełnie innych warunkach W walce o skonsolidowanie historycznych i społeczno-ekono­ mas pracujących i pozyskanie micznych niż związki zawodowe klasy robotniczej dla przejścia w zachodniej Europie i Amery­ od pierwszego etapu rewolucji ce. W przeciwieństwie do krajów, do drugiego, wzrastają coraz bar­ gdzie organizacje związkowe two­ dziej wpływy partii bolszewic­ rzono przed powstaniem partii kiej w związkach zawodowych i marksistowskich klasy robotni­ coraz bardziej przyjmuje się za­ czej, związki zawodowe w Rosji sada produkcyjna organizowania rozwijały się w okresie zażartych związków. W czerwcu 1917 roku walk rewolucyjnych pod kierow­ powstała po raz pierwszy Ogól- nictwem partii bolszewickiej. Od norosyjska Centralna Rada Zwią­ samego początku doszło do ostre­ zków Zawodowych. go starcia z mieńszewikami i W czasie Socjalistycznej Rewo­ eserowcami, którzy dążyli do lucji Październikowej związki za­ przekształcenia związków zawo­ wodowe, a także rady zakładowe dowych w narzędzie burżuazji. (fabzawkomy), które powstawały w zakładach pracy niezależnie od W latach 1905—1907 powstały organizacji związkowych, stały w Rosji liczne organizacje związ­ się oparciem dla partii. Duże zna­ kowe, szczególnie w Moskwie, czenie w przygotowaniu związ­ Petersburgu, Iwanowo-Woznie- ków zawodowych do decydującej sieńsku, Samarze i Kijowie. Na walki miała uchwała VI zjazdu początku 1907 roku istniały w partii bolszewickiej o ruchu za­ Rosji 652 organizacje związkowe, wodowym, w której podkreślało zrzeszające ponad 245 000 pra­ się konieczność udziału związków cowników. W latach pierwszej zawodowych w rewolucji prole­ wojny światowej rząd carski roz­ tariackiej, oraz rezolucja o partii pędził masowe organizacje klasy i związkach zawodowych, ukazu­ robotniczej; zaledwie niektóre z jąca niebezpieczeństwo neutral­ 198 Radzieckie związki zawodowe ności związków zawodowych w wania ludzi pracy do długiej wal­ czasie proletariackiej rewolucji. ki z interwentami i kontrrewo­ Wielka Socjalistyczna Rewolu­ lucją wewnątrz kraju oraz zaa­ cja Październikowa była począt­ probował uchwałę o obowiązko­ kiem nowej epoki nie tylko w wej przynależności do związków historii Rosji, ale również w hi­ zawodowych, zgodnie z którą storii międzynarodowego ruchu wszyscy robotnicy i pracownicy robotniczego i zawodowego. uważani byli za członków związ­ Na arenę historii wkroczyły ków zawodowych. Zasada obo­ związki zawodowe nowego ty­ wiązkowego członkostwa prze­ pu — związki zawodowe będące trwała cały okres wojny domo­ organizacją rządzącej klasy ro­ wej. Po ogłoszeniu mobilizacji w botniczej. Z organizacji walczą­ kwietniu 1919 roku odbyło się cych z ustrojem kapitalistyczne­ plenarne posiedzenie Wszech- go wyzysku stały się związki za­ związkowej Centralnej Rady wodowe w Rosji, jak mówił W. I. Związków Zawodowych. We Lenin, głównym twórcą nowego wszystkich organizacjach związ­ społeczeństwa. Rewolucja Paź­ kowych powstały komisje do dziernikowa stworzyła nowe spraw mobilizacji do Armii Czer­ związki zawodowe, których ce­ wonej. Dnia 30 kwietnia 1919 ro­ lem było zbudować nowe społe­ ku podjęła WCSPS specjalną u- czeństwo, stać się szkołą rządze­ chwałę o mobilizacji na front nia, szkołą gospodarowania, szko­ członków organizacji związko­ łą komunizmu. wych. Niektóre organizacje W styczniu 1918 roku odbył związkowe mobilizowały prawie się I Ogólnorosyjski Zjazd Związ­ 50 proc. swoich członków, a w ków Zawodowych, który akcep­ rejonach, gdzie toczyły się boje, tował wszystkie dekrety władzy do Armii Czerwonej szły całe radzieckiej, podjął uchwałę o organizacje związkowe. Na za­ stworzeniu Związku Zawodowego pleczu wroga związki zawodowe Robotników Rolnych i wybrał prowadziły akcję podziemną. Le­ Wszechzwiązkową Centralną Ra­ nin wysoko ocenił działalność dę Związków Zawodowych związków zawodowych w okresie (WCSPS). W styczniu 1919 roku wojny domowej, stwierdzając, że zwołano II Ogólnorosyjski Zjazd bez pomocy związków zawodo­ Związków Zawodowych. Na zjeź- wych państwo Rad nie istniałoby dzie Włodzimierz Lenin wygłosił nie tylko dwa i pół roku, ale na­ referat o zadaniach związków za­ wet dwa i pół miesiąca. wodowych, w którym rozprawił W maju 1921 roku odbył się się z mieńszewickim hasłem nie­ IV Zjazd Związków Zawodowych, zależności związków zawodowych które zrzeszały ponad 8 milio­ od państwa radzieckiego. Zjazd nów członków. Zjazd potwierdził podkreślił konieczność przygoto­ konieczność umocnienia związków Radzieckie związki zawodowe 199 produkcyjnych i podjął ważne u- członkowskich postanowiono po­ chwały w sprawach organizacyj­ woływać w zakładowych organi­ nych. zacjach związkowych różne ko­ Na V Zjeździe Związków Za­ misje: produkcyjne, do spraw wodowych we wrześniu 1922 ro­ bezpieczeństwa pracy, do spraw ku uchwalono statut i określono płacy, rozjemcze i kulturalno-wy- kompetencje WCSPS. Związki za­ chowawcze. VIII zjazd był wy­ wodowe przyjęły znowu zasadę razem zwycięstwa linii leninow­ dobrowolnego członkostwa. Po skiej w ruchu zawodowym. Po V zjeździe uwaga radzieckich zjeździe, w maju 1929 roku wy­ związków zawodowych skoncen­ brano nowe kierownictwo związ­ trowała się na zadaniach związa­ ków zawodowych. Na przewod­ nych z realizacją nowej ekono­ niczącego WCSPS wybrano N. M. micznej polityki (NEP). Szwernika, który piastował tę W listopadzie 1924 roku zwo­ funkcję aż do 1944 roku. łano VI Zjazd Związków Zawo­ W 1929 roku zaczęło się maso­ dowych. Na podstawie uchwał wo rozwijać socjalistyczne współ­ partii związki zawodowe skon­ zawodnictwo, kierowanie nim by­ centrowały swoją działalność na ło jednym z ważniejszych zadań urzeczywistnieniu socjalistycznej związków zawodowych. W okre­ industrializacji kraju. VII Zjazd sie socjalistycznej rekonstrukcji Związków Zawodowych, który rolnictwa związki zawodowe wy­ odbył się w grudniu 1926 roku, syłały najlepszych swoich działa­ dyskutował nad problemami u- czy na wieś. Przygotowywały spe­ działu związków zawodowych w cjalistów i brygady remontowe; walce o racjonalizację produkcji ze środków zebranych podczas o- socjalistycznej, podkreślił zna­ chotniczych „subotników” związ­ czenie narad produkcyjnych, sze­ ki zawodowe stworzyły specjalny rokiego udziału mas pracujących fundusz kolektywizacji na zakup w realizacji planów produkcyj­ maszyn i narzędzi dla kołchozów nych w zakładach pracy. objętych patronatami fabryk. W kwietniu 1932 roku odbył W czasie VIII zjazdu, w grud­ się IX Zjazd Związków Zawodo­ niu 1927 roku, organizacje związ­ wych. Uczestniczyło w nim 1500 kowe zrzeszały już ponad 11 mi­ delegatów, reprezentujących 16,5 lionów członków. Zjazd stał się miliona członków organizacji manifestacją jedności związków związkowych. Zjazd podjął u- zawodowych i partii. W uchwa­ chwałę o mobilizacji związków łach swoich zjazd podkreślił ko­ zawodowych do walki o realiza­ nieczność umacniania demokracji cję drugiej pięciolatki i określił wewnątrzzwiązkowej, rozwijania zadania związków zawodowych krytyki i samokrytyki. Dla wzmo­ w przebudowie gospodarki naro­ żenia aktywności twórczej mas dowej. 200 Radzieckie związki zawodowe

W tym okresie związki zawo­ gad frontowych, pracujących pod dowe odegrały ogromną rolę w hasłem „W pracy jak i w boju!”. dziedzinie podniesienia wykształ­ Po historycznym zwycięstwie cenia technicznego ludzi pracy. nad faszyzmem związki zawodo­ Na kursach i w szkołach tech­ we wróciły do przerwanej twór­ nicznych, organizowanych przez czej pracy. Ich pierwszym zada­ związki zawodowe, objęto nauką niem było przyśpieszenie procesu około 50 proc. robotników. odbudowy zniszczonej gospodarki Wyraźnym świadectwem wzro­ narodowej, poprawa materialnych stu nowych kadr, które doskona­ i kulturalnych warunków pracy le opanowały technikę swojej i życia narodów radzieckich. Z pracy, był ruch stachanowski, inicjatywy związków zawodo­ który odegrał ogromną rolę w wych rozwinęły się nowe formy realizacji drugiej pięciolatki. socjalistycznego współzawodnic­ Wielka Wojna Ojczyźniana twa, rozszerzył się ruch racjona­ zmusiła związki zawodowe do za­ lizatorski i nowatorski oraz u- sadniczego przestawienia kierun­ gruntowała się twórcza współ­ ków swojej działalności. Jako praca między pracownikami pro­ najważniejsze zadanie związki dukcji i nauki. zawodowe postawiły sobie zao­ W okresie X Zjazdu, który od­ patrzenie Armii Czerwonej we był się w kwietniu 1949 roku, wszystko, co było potrzebne dla związki zawodowe zrzeszały w zwycięstwa nad wrogiem. W cza­ swoich szeregach 28,5 min człon­ sie wojny zaszła konieczność ków. Zjazd uchwalił nowy statut, translokacji na wschód najwięk­ wykorzystując bogate doświad­ szych zakładów pracy. Związki czenia kilkudziesięcioletniej pra­ zawodowe pomogły w demonta­ cy i mobilizował świat pracy do żu, transporcie i montowaniu fa­ wykonania IV Planu Pięciolet­ bryk na nowych miejscach. niego. XI Zjazd Związków Zawo­ Troskliwą opieką otaczały dowych reprezentujący 40,4 min związki zawodowe rodziny żoł­ członków odbył się w dniach nierzy i inwalidów wojennych. 7—15 czerwca 1954 roku. Uchwa­ Organizacje związkowe brały u- lił nowe zadania dla organizacji dział w tworzeniu oddziałów związkowych, szczególnie w dzie­ partyzanckich. Z inicjatywy zwią­ dzinie organizacyjnej, produk­ zków zawodowych szeroko roz­ cyjnej, kulturalno-wychowaw- winęło się ogrodnictwo działko­ czej i socjalnej. Nałożył na we. związki zawodowe obowiązek W latach Wielkiej Wojny Oj­ skutecznego działania dla osiąg­ czyźnianej związki zawodowe nięcia celu wytyczonego przez wzmogły walkę o zwiększenie partię, aby na bazie potężnego wydajności pracy. W kraju sze­ wzrostu produkcji przemysłowej, roko rozwinął się ruch tzw. bry­ rolniczej i artykułów spożycia, Radzieckie związki zawodowe 201

zaspokoić w ciągu 2—3 lat stale nia twórczej aktywności i inicja­ rosnące materialne i kulturalne tywy mas pracujących, ich sze­ potrzeby mas pracujących. rokiego udziału w zarządzaniu go­ W 1958 r., dekretem Prezydium spodarką narodową i państwem. Najwyższej Rady ZSRR, zaapro­ W toku walki o realizację za­ bowano ustawę o uprawnieniach dań rozwiniętego budownictwa zakładowych i miejscowych rad, komunizmu w ZSRR zrodził się, opracowaną przez .WCSPS. Zna­ przed XII Zjazdem Związków cznie rozszerzono prawa rad za­ Zawodowych, ruch brygad pracy kładowych jako przedstawiciel­ komunistycznej — wyższa forma stwa pracowniczego przedsiębior­ współzawodnictwa socjalistyczne­ stwa, szczególnie jeśli chodzi o go. W ruchu brygad pracy komu­ współudział w kierowaniu pro­ nistycznej dużą rolę odgrywają dukcją oraz w zakresie poprawy nie tylko wskaźniki produkcyj­ warunków życia i pracy za­ ne, ale również walory moralne łóg. Ważną formą szerokiego pracownika według hasła: „Ko­ udziału rzesz pracowniczych w munistycznie pracować — komu­ kierowaniu produkcją są stałe nistycznie żyć”. narady wytwórcze, które organi­ XIII Zjazd Radzieckich Związ­ zuje się w przedsiębiorstwach ków Zawodowych, który odbył się zatrudniających co najmniej 100 w listopadzie 1963 r., zgromadził osób. Członków stałych narad 4 000 delegatów. Zjazd skoncen­ wytwórczych wybiera zebranie trował się w głównej mierze plenarne wszystkich pracowni­ wokół sprawy udziału związków ków w zakładzie pracy. Stała na­ zawodowych w umacnianiu siły rada wytwórcza działa pod kie­ gospodarczej państwa radzieckie­ rownictwem rady zakładowej go. Szeroko dyskutowano nad (miejscowej). Ogólne zakładowe udoskonaleniem metod udziału narady wytwórcze odbywają się załóg w zarządzaniu produkcją. co najmniej dwa razy w kwarta­ W coraz szerszym i coraz śmiel­ le, oddziałowe — raz w miesią­ szym opieraniu działalności związ­ cu. kowej na zasadach pracy spo­ XII Zjazd Radzieckich Związ­ łecznej widzą radzieckie związki ków Zawodowych, który odbył się zawodowe jedną z najskutecz­ w marcu 1959 r., reprezentował niejszych metod włączania naj­ 52,7 min członków. Przebiegał on szerszych mas do zarządzania pod znakiem usilnej realizacji sprawami społeczeństwa i pań­ przez narody radzieckie zadań, stwa. Silny akcent położono na które wytyczył XXI Zjazd KPZR. problemy wychowania w proce­ Zjazd opracował konkretne zada­ sie pracy. Zadanie związków za­ nia na okres budownictwa ko­ wodowych w tej dziedzinie, w munizmu w ZSRR i podkreślił istocie rzeczy, sprowadza się do potrzebę nieustannego przejawia­ tego, by zespolić ruch pracy ko­ 202 Radzieckie związki zawodowe munistycznej z ruchem na rzecz WCSPS wybiera ze swego gro­ komunistycznego sposobu życia. na prezydium, które kieruje Radzieckie związki zawodowe działalnością związkową w okre­ organizowane są według zasady sie między plenarnymi posiedze­ produkcyjnej, tzn. pracownicy niami Wszechzwiązkowej Cen­ jednego zakładu pracy należą do tralnej Rady Związków Zawodo­ jednej organizacji związkowej. wych. Między posiedzeniami pre­ Dla kierowania działalnością zydium bieżące zadania wykonu­ związków zawodowych w repu­ je sekretariat. blikach, krajach i obwodach Najwyższym organem branżo­ stworzono: republikańskie, krajo­ wych związków zawodowych są we i obwodowe rady związków ich zjazdy, które odbywają się zawodowych. nie rzadziej niż raz na dwa lata. Najwyższą instancją każdej or­ W zakładach pracy zakładowa ganizacji związkowej jest ogólne organizacja związkowa wybiera zebranie członków związku za­ radę zakładową (fabzawkom), w wodowego (dla rad zakładowych), urzędach — radę miejscową. W konferencja (dla powiatowych, większych zakładach pracy wy­ miejskich, obwodowych, krajo­ biera się w poszczególnych wy­ wych i republikańskich organi­ działach — rady oddziałowe (w zacji) i zjazd (dla związków dużych instytucjach dla różnych branżowych i organizacji związ­ wydziałów — rady pracownicze), kowych republik radzieckich). a w poszczególnych zespołach pro­ Uczestnicy zebrań, konferencji dukcyjnych — grupy związkowe. i zjazdów wybierają odpowiednie Grupa związkowa wybiera męża komitety fabryczne i miejscowe, zaufania (profgruporga) i jego powiatowe, miejskie, obwodowe, pomocników do spraw ubezpie­ krajowe i republikańskie, względ­ czeń socjalnych, pracy kultural­ nie odpowiednie rady związków nej i społecznego inspektora do zawodowych. Wszystkie instancje spraw techniki i bezpieczeństwa. kierownicze oraz delegaci na kon­ Rady zakładowe (miejscowe), od­ ferencje i zjazdy wybierani są działowe oraz mężowie zaufania w głosowaniu tajnym. wybierani są na jeden rok. Najwyższą instancją radziec­ W 1962 roku istniały w Związ­ kich związków zawodowych jest ku Radzieckim 22 związki zawo­ dowe. Największe z nich to: zjazd, który zwołuje się nie rza­ Związek Zawodowy Pracowników dziej niż raz na 4 lata. Zjazd Rolnictwa i Skupu (ponad 10 min wybiera Wszechzwiązkową Cen­ osób), Związek Zawodowy Robot­ tralną Radę Związków Zawodo­ ników Transportu Kolejowego wych (WCSPS), która kieruje (ponad 3,7 min osób), Związek działalnością związków zawodo­ Zawodowy Pracowników Budow­ wych w okresie między zjazdami. nictwa i Przemysłu Materiałów Radziecko-Francuski Komitet Związkowy 203

Budowlanych (około 3,7 min krajów kapitalistycznych, szcze­ członków), Związek Zawodowy gólnie tych, których narody wal­ Pracowników Handlu i Spółdziel­ czą o wolność i niezależność. czości Spożywców (ponad 3,3 min Radziecko-Amerykański Komi­ członków), Związek Zawodowy tet Związkowy — powstał w cza­ Robotników Budowy Maszyn (o- sie drugiej wojny światowej, w koło 3,2 min członków), Związek okresie zbliżenia i współżycia Zawodowy Pracowników Służby między związkami zawodowymi Zdrowia (3,1 min członków). ZSRR i USA — Wszechzwiązko- Ogółem w 1962 r. radzieckie wą Centralną Radą Związków związki zawodowe zrzeszały po­ Zawodowych (WCSPS) i Kongre­ nad 66 min robotników i pra­ sem Przemysłowych Związków cowników umysłowych. Zawodowych USA (CIO). Praca Radzieckie związki zawodowe Komitetu nie dała jednak real­ wydają 10 gazet centralnych i 23 nych wyników, ze względu na czasopisma o łącznym nakładzie sabotaż ze strony prawicowych ponad 5 min egzemplarzy. Cen­ przywódców CIO. tralnym organem Wszechzwiąz- Radziecko-Francuski Komitet kowej Centralnej Rady Związ­ Związkowy — powstał z inicja­ ków Zawodowych jest dziennik tywy Wszechzwiązkowej Central­ „Trud”. Wydawnictwo Związko­ nej Rady Związków Zawodo­ we WCSPS (Profizdat) wydaje wych (WCSPS) na początku 1945 rokrocznie ponad 300 tytułów roku. Jednym z ważniejszych książek i broszur. wyników odniesionych dzięki W działalności międzynarodo­ pracy komitetu było podjęcie u- wej radzieckie związki zawodowe chwały o jedności działania ra­ kierują się proletariackim inter­ dzieckiej i francuskiej delegacji nacjonalizmem, dążą do przezwy­ związkowej w przygotowaniach ciężenia rozłamu w międzynaro­ do Światowej Konferencji w dowym ruchu zawodowym, u- Londynie w sprawie stworzenia gruntowania jedności ludzi pra­ Światowej Federacji Związków cy i organizacji związkowych Zawodowych. Na posiedzeniu ko­ w poszczególnych krajach w ska­ mitetu w dniach 17—19 stycznia li międzynarodowej. Radzieckie 1945 roku w Moskwie zaaprobo­ związki zawodowe są członkiem wano uchwałę, w której czyta­ założycielem SFZZ i biorą czyn­ my: „Wspólnie działać w intere­ ny udział w jej działalności, jak sie międzynarodowej jedności również w pracy międzynarodo­ związków zawodowych i dążyć wych zrzeszeń związków zawo­ do tego, aby efektem konferencji dowych przy SFZZ. związkowej w Londynie było za­ Radzieckie związki zawodowe łożenie nowej, rzeczywiście świa­ utrzymują rozległe kontakty rów­ towej organizacji związkowej”. Ze nież ze związkami zawodowymi względu na sabotaż prawicowych 204 Rantanen Yihtori przywódców komitet faktycznie Żyzny grunt znalazł reformizm przestał działać. w ruchu zawodowym, głównie Rantanen Vihtori — przewod­ w organizacjach związkowych po­ niczący Centralnego Zrzeszenia wiązanych z partiami socjalde­ Związków Zawodowych Finlandii mokratycznymi (Austria, NRF, (SAK). Belgia, Francja, kraje skandy­ „Rassegna Sindacale” — cza­ nawskie i inne). Brytyjską od­ sopismo związkowe, wydawane mianą reformizmu w ruchu związ­ przez Włoską Powszechną Kon­ kowym jest trade-unionizm. Ty­ federację Pracy w Rzymie. pową przedstawicielką reformiz­ Reformizm — kierunek opor- mu w międzynarodowym ruchu tunistyczny w ruchu robotniczym zawodowym była Międzynarodo­ odrzucający walkę rewolucyjną, wa Federacja Związków Zawo­ walkę o obalenie kapitalizmu dowych (Międzynarodówka Am­ i ograniczający się do żądania re­ sterdamska 1919—1945), a obec­ form społecznych. Reformizm ne­ nie Międzynarodowa Konfedera­ gując konieczność walki rewolu­ cja Wolnych Związków Zawodo­ cyjnej o socjalizm wypowiada się wych. również przeciw dyktaturze pro­ Przedstawiciele reformizmu u- letariatu i głosi możność dojścia siłują zacierać różnice klasowe do socjalizmu drogą stopniowego w ruchu robotniczym, odwodzić reformowania kapitalizmu. Re­ klasę robotniczą od walki rewo­ formizm zrodził się w końcu lucyjnej. Głoszą pokojowe wra­ XIX w. najwcześniej w Anglii, stanie kapitalizmu w socjalizm gdzie jego rozwojowi sprzyjała drogą parlamentarną, proponują szeroka warstwa „arystokracji ro­ organizować spółdzielczość w ra­ botniczej” stanowiąca społeczne mach systemu kapitalistycznego zaplecze ideologii reformistycz- itp. Reformiści lansują teorie nych. Reformizm zmierza rów­ o współpracy klas, o tzw. „ludo­ nież do rewizji podstaw filozo­ wym kapitalizmie”, hamują i roz­ ficznych marksizmu-leninizmu. bijają ruch strajkowy, w imieniu Klasycznym przedstawicielem ludzi pracy zawierają sprzeczne oportunizmu i rewizjonizmu w z interesami klasy robotniczej ruchu robotniczym był niemiecki kompromisowe porozumienia z socjaldemokrata Edward Bern­ kapitalistycznymi przedsiębiorca­ stein (1850—1932). Zrezygnował mi. z socjalizmu, jako ostatecznego Reformiści i rewizjoniści kry­ celu walki klasowej proletariatu, tykują naukę marksizmu-leniniz­ a za jedyne zadanie uznał wal­ mu, uważają ją za „przestarzałą”. kę o reformy społeczne zgodnie Rewizjoniści chcą pozbawić mar- z oportunistycznym hasłem: „Cel ksizm-leninizm treści rewolucyj­ ostateczny jest niczym, ruch jest nej. Występują przeciw historycz­ wszystkim”. nej potrzebie proletariackiej re­ Rumuńskie związki zawodowe 205 wolucji, w okresie przejścia od walce przeciwko rewolucyjnemu kapitalizmu do socjalizmu. Negu­ ruchowi robotniczemu. Korumpu­ ją kierowniczą rolę partii mar­ je chwiejne grupy klasy robotni­ ksistowsko-leninowskiej i inter­ czej podwyżkami płac, przydzie­ nacjonalizm proletariacki. Na o- laniem stosunkowo dobrze płat­ becnym etapie ogólnego kryzysu nej pracy, rozdzielaniem wśród kapitalizrtiu wpływ reformizmu robotników ograniczonej ilości w międzynarodowym ruchu ro­ tzw. ludowych akcji kapitalis­ botniczym stale maleje. Świa­ tycznych przedsiębiorstw, zapew­ dectwem tego jesj; wzrost człon­ nianiem korzystnych stanowisk ków i autorytetu partii komunis­ w administracji publicznej itd. tycznych, postępowe zmiany w W ten sposób burżuazja stwarza związkach zawodowych. ekonomiczne podstawy oportuniz­ Renard André — sekretarz Po­ mu w ruchu robotniczym. wszechnej Federacji Pracy Belgii „Arystokracja robotnicza” sta­ (FGTB). nowi duże niebezpieczeństwo dla Reuther Walter — wiceprze­ ruchu robotniczego. Przy pomocy wodniczący amerykańskiej cen­ burżuazji „arystokracja robotni­ trali związkowej AFL—CIO, prze­ cza” zajmuje decydujące funk­ wodniczący Związku Zawodowe­ cje w związkach zawodowych go Pracowników Przemysłu Sa­ i wraz z drobnoburżuazyjnymi mochodowego i Lotniczego USA. elementami tworzą trzon pra­ wicowych partii socjalistycznych. Przed zjednoczeniem AFL i CIO Przy tym „arystokracja robotni­ były przewodniczący Kongresu cza” utrzymuje nadal stosunki Przemysłowych Związków Zawo­ z klasą robotniczą i rozszerza dowych USA (CIO). swoje wpływy na robotników, Rewizjonizm — patrz Refor- maskując swą zdradziecką poli­ mizm. tykę demagogicznymi frazesami Robotnicza arystokracja — wą­ o swym oddaniu ideom socjaliz­ ska grupa wykwalifikowanych mu. Szczególnie duże wpływy robotników w krajach kapitalis­ „arystokracji robotniczej” obser­ tycznych, zaprzedana burżuazji wujemy w USA i w Wielkiej i przeniknięta oportunizmem. Brytanii. W. I. Lenin określił „arystokra­ Rosenberg Ludwig — refor- cję robotniczą” jako agenturę mistyczny działacz związkowy, burżuazji w ruchu robotniczym, przewodniczący Zrzeszenia Nie­ społeczną bazę reformizmu i re- mieckich Związków Zawodowych wizjonizmu. (DGB) w Niemieckiej Republice Przekupywanie niektórych Federalnej. warstw klasy robotniczej jest Rumuńskie związki zawodowe jedną z metod, którą wraz z prze­ — W latach władzy ludowo-de­ mocą posługuje się burżuazja w mokratycznej Rumuńska Repu­ 206 Rumuńskie związki zawodowe blika Ludowa przekształciła się we represje, zdelegalizowano z zacofanego kraju rolniczego w działalność związków zawodo­ kraj przemysłowo-rolniczy o no­ wych. Wraz z rozwojem ruchu woczesnym przemyśle i stale ro­ robotniczego zaczął się odradzać snącej stopie życiowej. pod wpływem Rewolucji Paź­ Główną siłą napędową i jedyną dziernikowej i ruch związkowy. partią polityczną w Rumuńskiej W 1920 roku istniało w Rumu­ Republice Ludowej jest Rumuń­ nii już 156 związków zawodo­ ska Partia Robotnicza, powstała wych, które liczyły około 200 000 w lutym 1948 roku po połączeniu członków. się Komunistycznej Partii Ru­ Na zjeździe związków zawodo­ munii z partią socjaldemokra­ wych w Cluj, w 1923 roku, udało tyczną. Komunistyczna Partia się reformistom wywołać rozłam Rumunii została założona w 1921 i rozbić jedność ruchu zawodo­ roku. wego. Rewolucyjne związki zawo­ Ważnym czynnikiem budowni­ dowe pozostały wierne idei jed­ ctwa socjalistycznego w Rumunii ności. Pod kierownictwem Komu­ jest zjednoczony ruch zawodowy. nistycznej Partii Rumunii związ­ Początki ruchu zawodowego w ki skonsolidowały się i zorganizo­ Rumunii datują się od drugiej wały w listopadzie 1923 r. w Bu­ połowy XIX wieku. Szerokiego kareszcie Generalną Radę Zje­ rozmachu nabrał ruch zawodowy dnoczonych Związków Zawodo­ pod wpływem rewolucji rosyj­ wych, która kontynuowała walkę skiej w 1905 roku. W kraju po­ o jedność i w obronie interesów wstało szereg organizacji związ­ ludzi pracy. Od tego czasu dzia­ kowych. łały w Rumunii dwie centrale: W sierpniu 1906 roku odbył się postępowa — rewolucyjna i re­ wspólny zjazd związków zawo­ akcyjna — reformistyczna. Roz­ dowych i organizacji socjalistycz­ łam trwał przez 20 lat, przyspa­ nych, na którym powstała Gene­ rzając wiele szkód klasie robot­ ralna Komisja Związków Zawo­ niczej i wszystkim ludziom pracy dowych. Zjazd nakreślił zadania w Rumunii. zjednoczonego ruchu zawodowe­ Postępowe siły w ruchu robot­ go: kształtowanie jedności klasy niczym kontynuowały walkę o robotniczej, walka o polepszenie zdobycie praw dla ludzi pracy warunków bytowych, podwyżka w Rumunii. płac, ochrona pracy kobiet i dzie­ Pod kierownictwem Komunis­ ci itd. W 1914 roku istniało w tycznej Partii Rumunii stworzo­ Rumunii 69 związków zawodo­ no zjednoczony front robotniczy. wych, które zrzeszały 10 000 pra­ Komitety zakładowe i komitety cowników. W 1916 r. koła rządzą­ akcji kierowały walkami pracu­ ce przypuściły atak na związki jących, szczególnie wielkimi straj­ zawodowe, rozpoczęły się maso­ kami w okresie międzywojen­ Rumuńskie związki zawodowe 207 nym. Dużym wydarzeniem w hi­ wodowego w Rumunii. W paź­ storii rewolucyjnego ruchu za­ dzierniku 1960 roku odbył się wodowego Rumunii był zjazd w Bukareszcie IV Zjazd Związ­ zjednoczonych związków zawodo­ ków Zawodowych. Obecnie ru­ wych w Temeszwarze w 1929 muńskie związki zawodowe są roku, który wezwał proletariat jednolitą masową organizacją, do walki przeciw polityce kół zrzeszającą na zasadzie dobro­ rządzących o osiągnięcie rewolu­ wolności robotników i pracowni­ cyjnych przeobrażeń. Był to jed­ ków umysłowych, bez względu nak ostatni zjazd zjednoczonych na narodowość, rasę, płeć, przy­ związków zawodowych, ponieważ należność polityczną i przekona­ ich legalna działalność wskutek nia religijne. prowokacji policyjnych została Rumuńskie związki zawodowe wzbroniona. prowadzą swą działalność pod W 1938 roku rząd faszystow­ kierownictwem Rumuńskiej Par­ ski rozwiązał wszystkie organi­ tii Robotniczej. Związki zawo­ zacje polityczne, w tym i orga­ dowe walczą o zbudowanie so­ nizacje związkowe. Rząd i pra­ cjalizmu, o utrwalenie moralnej codawcy zaczęli zakładać faszy­ i politycznej jedności narodu ru­ stowskie korporacje. muńskiego, o nieustanny rozwój Po wyzwoleniu Rumunii przez gospodarki narodowej w interesie Armię Radziecką zaczęły znowu stałego wzrostu materialnego i powstawać związki zawodowe. We kulturalnego poziomu życia ludzi wrześniu 1944 roku powołano pracy i całego narodu. Centralną Organizacyjną Komi­ Rumuńskie związki zawodowe sję Rumuńskich Związków Za­ wychowują swoich członków i po­ wodowych. W grudniu 1944 roku zostałych ludzi pracy w duchu so­ związki zawodowe liczyły już cjalistycznego stosunku do pracy 500 000 członków i pod kierow­ i własności społecznej. Troszczą nictwem Komunistycznej Partii się o podwyższenie poziomu poli­ Rumunii walczyły skutecznie o tycznego i zawodowego pracują­ demokratyzację kraju. cych. Na I Ogólnorumuńskim Zjeź- Rumuńskie związki zawodowe dzie Związków Zawodowych w organizowane są według zasady dniach 25—28 stycznia 1945 roku produkcyjnej, na gruncie centra­ powołano do życia Powszechną lizmu demokratycznego. Według Konfederację Pracy, uchwalono nowego statutu rumuńskich zwią­ statut i wybrano centralne kie­ zków zawodowych, uchwalonego rownictwo. Na III Zjeździe Związ­ na IV zjeździe w 1960 roku, ków Zawodowych w 1953 roku działalnością wszystkich organi­ wybrano Centralną Radę Związ­ zacji związkowych kierują, zgod­ ków Zawodowych jako instancję nie z uchwałami Centralnej Ra­ kierowniczą jednolitego ruchu za­ dy Związków Zawodowych, okrę­ 208 Rusta Reza gowe, powiatowe i dzielnicowe darstwie rolnym, stacji maszy- rady związków zawodowych. nowo-traktorowej albo w insty­ Kompetencje zarządów głównych tucji, gdzie pracuje przynajmniej poszczególnych związków zawo­ stu członków związku. W wy­ dowych przejawiają się przede padku gdy w przedsiębiorstwie wszystkim przy rozstrzyganiu zatrudnionych jest poniżej 100 specyficznych problemów danych osób, organizacja związkowa po­ gałęzi, na przykład przy przygo­ wstaje dla grupy przedsiębiorstw. towaniu i realizacji planów pro­ Organem prasowym rumuńskich dukcyjnych, współpracy z cen­ związków zawodowych jest gaze­ tralnymi organami gospodarczy­ ta „Munca”. mi, przy ustalaniu norm bezpie­ Rumuńskie związki zawodowe czeństwa pracy, opracowaniu sy­ są członkiem Światowej Federacji stemu płac itp. Zakładowa orga­ Związków Zawodowych. Wycho­ nizacja związkowa w przedsię­ wują swoich członków w duchu biorstwie zrzesza wszystkich pra­ proletariackiego internacjonaliz­ cowników, nawet jeśli są człon­ mu i międzynarodowej solidar­ kami różnych związków zawo­ ności robotniczej, dążą do stwo­ dowych. rzenia i umocnienia jedności lu­ Najwyższą instancją rumuń­ dzi pracy i związków zawodo­ skich związków zawodowych jest wych całego świata w walce ogólnozwiązkowy zjazd, który o lepsze życie mas pracujących, zwołuje się przynajmniej raz na o przyjaźń między narodami. pięć lat. Zjazd wybiera Centralną Rusta Reza — sekretarz gene­ Radę Związków Zawodowych, ralny Centralnej Rady Zjedno­ która jest instancją kierowniczą czonych Związków Zawodowych w okresie między zjazdami. Cen­ Iranu, członek Rady Generalnej tralna Rada Związków Zawodo­ SFZZ. Działa nielegalnie. wych wybiera spośród siebie pre­ Rządowe związki zawodowe — zydium i sekretariat. organizacje związkowe, kontrolo­ Najwyższą instancją poszcze­ wane i kierowane przez admi­ gólnych związków zawodowych nistrację państwową. Rządowe są ich zjazdy. Odbywają się rów­ związki zawodowe są narzędziem nież przynajmniej raz na pięć polityki burżuazji w ruchu ro­ lat. Zjazd związku wybiera za­ botniczym. Są nacelowane prze­ rząd główny, który wybiera spo­ ciw jakimkolwiek prądom rewo­ śród siebie prezydium. lucyjnym, przeciw interesom kla­ Okręgowe, powiatowe i dziel­ sy robotniczej i pozostałych lu­ nicowe rady związków zawodo­ dzi pracy. wych wybierane są co dwa lata. Zależność związków zawodo­ Zakładową organizację związko­ wych od administracji państwo­ wą wybiera się w każdym przed­ wej ma różny zakres i formy. siębiorstwie, państwowym gospo­ Czasem na rozwijanie działalności Shafi Ahmed El Sheikh 209 związkowej potrzebna jest zgoda dzenia, sprawozdania finansowe, rządu i oficjalna rejestracja w ra- wykazy członków itd., czasem wy- mach określonych przez rząd, bory funkcjonariuszy podlegają czasem związki zawodowe muszą zatwierdzeniu przez władze, a przedkładać odpowiednim wła- aparat kierowniczy jest bardzo dzom swoje statuty do zatwier- często mianowany przez rząd itp.

S Saarinen Arne — przewodni­ przedsiębiorstw. Prawo to nie do­ czący fińskiego Związku Zawo­ tyczy jednak większości miesz­ dowego Pracowników Budowni­ kańców kraju, w szczególności ctwa, postępowy działacz fińskie­ chłopów, rzemieślników i pracow­ go ruchu zawodowego. ników w służbach państwowych. Saillant Louis — sekretarz ge­ W kraju istnieje szereg drobnych neralny Światowej Federacji organizacji związkowych, które Związków Zawodowych od, jej jednak mają znikomy wpływ na założenia w 1945 roku, wybitny życie kraju (patrz Ameryka Ła­ przedstawiciel postępowego fran­ cińska. Związki zawodowe). cuskiego i międzynarodowego ru­ chu zawodowego. Santi Fernando — zastępca ge­ SAJ — patrz Federacja Fiń­ neralnego sekretarza Włoskiej skich Związków Zawodowych. Powszechnej Konfederacji Pracy SAK — patrz Centralne Zrze­ (CGIL). szenie Związków Zawodowych Schcvenels Walter — generalny Finlandii. sekretarz Europejskiej Regional­ Salaj Djuro — były przewod­ nej Organizacji MKWZZ (ERO), niczący Zrzeszenia Związków Za­ były sekretarz generalny Między­ narodowej Federacji Związków wodowych Federacyjnej Socjali­ Zawodowych (Międzynarodówka stycznej Republiki Jugosławii. Amsterdamska). Salwadorskie związki zawodo­ we — Republika El Salwador jest Seddik ben Mahjub — sekre­ zacofanym krajem rolniczym. Ca­ tarz generalny Marokańskiej Unii ła gospodarka narodowa uzależ­ Pracy (UMT), przewodniczący nioną jest od kapitału USA. Ogólnoafrykańskiej Federacji Mieszkańcy Salwadoru żyją w nę­ Związków Zawodowych. dzy i zacofaniu. Shafi Ahmed El Sheikh — ge­ Ruch zawodowy w Salwadorze neralny sekretarz Powszechnego jest bardzo słaby. Konstytucja Zrzeszenia Robotniczych Związ­ przewiduje prawo zrzeszania się ków Zawodowych Sudanu (roz­ dla obrony swoich praw pracow­ wiązane w 1958 roku) i wice­ ników i robotników prywatnych przewodniczący Światowej Fede-

14 — A B C 210 Smitha ustawa

racji Związków Zawodowych. Od potężniejszego państwa świata ka­ 1958 roku w więzieniu. pitalistycznego. Związki zawodo­ Smitha ustawa — patrz Anty- we zrzeszają w swoich szeregach związkowe ustawy. około 25 proc. wszystkich za­ SOBSI — patrz Centralna Orga­ trudnionych. Znaczna większość nizacja Indonezyjskich Związków związkowców zrzeszona jest w Zawodowych. organizacjach zjednoczonej cen­ trali związkowej AFL-CIO, która SODOMEI — patrz Japońska liczyła w 1960 roku około Konfederacja Pracy. 13,5 min członków. Oprócz SOHYO — patrz Generalna Ra­ AFL-CIO, w USA w 1960 r. ist­ da Związków Zawodowych Ja­ niały jeszcze trzy centrale związ­ ponii. kowe: Zjednoczone Związki Za­ „SOHYO News” — tygodnik wodowe Ameryki, Narodowa Ra­ wydawany przez Generalną Radę da Niezależnych Związków Za­ Związków Zawodowych Japonii wodowych, Związek Inżynierów (SOHYO) w Tokio. i Naukowców Ameryki — i około „Solidarität” — austriackie pięćdziesiąt odrębnych związ­ czasopismo związkowe, organ pra­ ków zawodowych zrzeszających sowy Federacji Austriackich w przybliżeniu 3,2 min członków. Związków Zawodowych. Tygod­ Dotyczy to m.in.: Związku Zawo­ nik, ukazuje się w Wiedniu. dowego Górników (500 000 człon­ Solidarność — patrz Między­ ków); Związku Zawodowego Ro­ narodowa solidarność ludzi pra­ botników Przemysłu Hutniczego cy- (100 000 członków); Związku Za­ wodowego Robotników Portowych Somogyi Miklós — przewodni­ czący Centralnej Rady Związków Zachodniego Wybrzeża USA Zawodowych w Węgierskiej Re­ (70 000 członków); Związku Ro­ botników Przemysłu Elektrotech­ publice Ludowej. nicznego i Radiotechnicznego „Sowietskije Profsojuzy” — cza­ (100 000 członków); Związku Za­ sopismo dla członków i działaczy wodowego Listonoszy (35 000 radzieckich związków zawodo­ członków); Zrzeszenia Organiza­ wych. Dwutygodnik, wydaje Wy­ cji Związkowych Pracowników dawnictwo Wszechzwiązkowej Łączności (100 000 członków). O- Centralnej Rady Związków Za­ prócz tego poza AFL—CIO znaj­ wodowych „Profizdat”, w Mo­ duje się Związek Zawodowy Pra­ skwie. cowników Transportu Samocho­ Stany Zjednoczone Ameryki dowego (1 368 000 członków), któ­ Północnej. Związki zawodowe ry został w 1957 roku wykluczo­ — Związki zawodowe odgry­ ny z AFL—CIO za afery korup­ wają dużą rolę w życiu spo­ cyjne swoich przywódców; Zwią­ łeczno-politycznym USA — naj­ zek Zawodowy Robotników Prał- Stany Zjednoczone Ameryki Pn. Związki zawodowe 211 ni i Farbiarni (90 000 członków); którą stworzyła amerykańska Bractwo Maszynistów (52 000 burżuazja w drugiej połowie XIX członków); Bractwo Kondukto­ wieku spośród wysoko kwalifi­ rów (33 000 członków) i inne. O- kowanych robotników pochodze­ prócz ogólnokrajowych związków nia amerykańskiego. Trzeba przy zawodowych w USA istnieje oko­ tym wziąć pod uwagę fakt, że ło 300 mniejszych organizacji 10 proc. mieszkańców USA sta­ związkowych o charakterze lokal­ nowią jeszcze obecnie Murzyni, nym, zrzeszających 500 000 człon­ oraz że wśród robotników Sta­ ków. nów Południowych znajduje się Narodziny amerykańskiego pro­ ponad 30 proc. Murzynów. letariatu i początki ruchu robot­ Z historycznych więc przyczyn niczego i związkowego w USA m.in. wynika obecna słabość i roz­ datują się od drugiej połowy bicie amerykańskiego ruchu za­ XVIII wieku. Proletariat w owym wodowego. Dalszą przyczyną okresie składał się głównie z ro­ obecnego stanu w USA jest fakt, botników i chłopów europejskich, że podobnie jak w Wielkiej Bry­ którzy emigrowali do Stanów tanii ruch zawodowy USA ze­ Zjednoczonych Ameryki Północ­ pchnięto na drogę oportunizmu nej. Nadmiar ziemi ornej na za­ i trade-unionizmu. chodzie kraju umożliwiał przez Pierwsze organizacje robotnicze długie lata przechodzenie robot­ powstały w ostatnich latach XVIII ników przemysłowych do rolnic­ wieku. W 1792 roku stworzono twa. Stan ten przyczynił się do organizację robotników szewskich tego, że nawet w końcu XIX wie­ w Filadelfii, w rok potem orga­ ku nie było w USA zbyt licznej nizację drukarzy i inne organi­ grupy doświadczonych robotni­ zacje. Zrzeszenia te miały w głów­ ków. Dopiero na początku XX nej mierze charakter cechowy. wieku, wraz z kurczeniem się o- W 1803 roku powstał pierwszy gólnej powierzchni uprawnej, za­ legalny związek zawodowy — częły powiększać się szeregi ro­ Związek Cieśli Okrętowych, w botnicze, głównie kosztem zubo­ 1818 roku Związek Drukarzy. żałych farmerów. Równocześnie wzmagał się ruch Burżuazja amerykańska w strajkowy. W 1802 roku zanoto­ zręczny sposób wykorzystywała wano pierwszy wielki strajk ma­ różnice narodowościowe, rasowe, rynarzy. wyznaniowe i inne, aby unie­ Na początku XIX wieku zaczy­ możliwić robotnikom organizowa­ nają się zrzeszać robotnicy fa­ nie wspólnej obrony przed wy­ bryczni w organizacjach związ­ zyskiem i rozbijać rodzący się kowych (trade-unionach). Pow­ ruch robotniczy i związkowy. Na­ stały również miejskie organiza­ rzędziem burżuazji stała się głów­ cje w New Yorku, Baltimore, Fi­ nie „arystokracja robotnicza”, ladelfii, Waszyngtonie. W latach

14* 212 Stany Zjednoczone Ameryki Pn. Związki zawodowe

sześćdziesiątych XIX wieku było chociaż z charakteru swej dzia­ w USA już około 30 związków łalności były podobne do organi­ zawodowych. W 1866 roku zało­ zacji wchodzących w skład AFL. żono Narodowy Związek Robot­ Na początku XX w. burżuazja niczy, który zrzeszał liczne trade- tworzyła związki zawodowe, ma­ uniony i inne organizacje robot­ jące służyć współpracy klasowej nicze. Narodowy Związek Robot­ i rozbiciu ruchu zawodowego. niczy utrzymywał kontakty z I W 1881 roku powstała jako Międzynarodówką. Przestał dzia­ organizacja „arystokracji robotni­ łać w 1873 roku. czej” Federacja Związków Zawo­ W siedemdziesiątych i osiem­ dowych i Związków Robotniczych dziesiątych latach XIX wieku Stanów Zjednoczonych Ameryki ruch strajkowy USA nabrał Północnej i Kanady, która od ogromnego rozmachu. Masy pra­ roku 1886 zmieniła nazwę na cujące walczyły głównie o pod­ Amerykańską Federację Pracy wyżkę płac i 8-godzinny dzień (AFL). Od swego założenia aż do pracy. Akcje strajkowe zostały tej pory AFL jest cechową orga­ jednak stłumione, ponieważ klasa nizacją kwalifikowanych robotni­ robotnicza nie miała wtedy włas­ ków, typu trade-unionistycznego. nej i bojowej organizacji rewo­ Jej reakcyjni przywódcy w okre­ lucyjnej. Burżuazja zlikwidowała sie ostrej walki klasowej zdra­ większość związków zawodowych. dzali interesy robotników ame­ Organizacje robotnicze mogły rykańskich i całego proletariatu działać jedynie nielegalnie. Dużą międzynarodowego. rolę odgrywa w tym czasie Szla­ W 1942 roku przewodniczący chetny Zakon Rycerzy Pracy, AFL, William Green, tak schara­ który powstał w 1869 roku w Fi­ kteryzował swoją organizację: ladelfii. Składał się z robotników „Amerykańska Federacja Pracy kwalifikowanych i niekwalifiko- uważa własność prywatną jako » wanych i w 1886 roku liczył już nieodłączną część i podstawę de­ 700 000 członków. Na początku mokratycznej struktury naszego XX wieku przestał istnieć. ustroju... Prawa te uznajemy za W sześćdziesiątych i siedem­ podstawowe... Jeśli robotnicy mo­ dziesiątych latach XIX w. z by­ gą się organizować w wolnych łych kolejowych stowarzyszeń i demokratycznych związkach, wzajemnej pomocy powstały bra­ mogą również przedsiębiorcy kie­ ctwa kolejarzy — bractwo ma­ rować przemysłem...” szynistów, bractwo palaczy, bra­ ctwo konduktorów, bractwo na­ Po Rewolucji Październikowej czelników pociągów itd. Te od­ przywódcy AFL brali czynny rębne cechowe organizacje w za­ udział we wszystkich antyradziec­ sadzie zachowały się do tej pory. kich kampaniach i intrygach im­ Bractwa nie wstępowały do AFL, perializmu amerykańskiego. W Stany Zjednoczone Ameryki Pn. Związki zawodowe 213

nienawiści do Związku Radziec­ W czasie gwałtownych walk kiego przez okres międzywojen­ klasowych po pierwszej wojnie ny i w czasie drugiej wojny świa­ światowej zaczęła organizować się towej, AFL była jedyną wielką Komunistyczna Partia USA, któ­ centralą związkową, której kie­ rej powstanie w 1921 roku było rownictwo prowokacyjnie odmó­ historycznym wydarzeniem ruchu wiło po drugiej wojnie udziału robotniczego w Stanach Zjedno­ w założeniu jednolitej Światowej czonych Ameryki Północnej. Mi­ Federacji Związków Zawodowych. mo niezwykle trudnych warun­ Przywódcy AFL przy pomocy ków, mimo prześladowań i terro­ środków finansowych i innych ru, partia stała niezłomnie na uparcie dążyli do tego, żeby albo czele walki o sprawy robotnicze, uniemożliwić, albo rozbić jedność ukazując ludziom pracy i związ­ ruchu związkowego w poszczegól­ kom zawodowym sposoby obro­ nych krajach, względnie w skali ny swoich spraw materialnych, międzynarodowej. Szczególnie praw związkowych i swobód de­ gorliwie usiłowali rozbić jedność mokratycznych. Z inicjatywy ŚFZZ. Byli inspiratorami i zało­ Partii Komunistycznej powstała życielami Międzynarodowej Kon­ w 1920 roku Liga Propagandy federacji Wolnych Związków Za­ Związkowej, która nieustępliwie wodowych, która powstała w 1949 walczyła przeciw reakcyjnemu roku po rozłamie w ŚFZZ, wsku­ kierownictwu AFL i jego polityce tek odejścia niektórych centrali współpracy klasowej. W 1929 ro­ związkowych krajów kapitali­ ku przekształciła się w Ligę Jed­ stycznych. ności Związkowej, która w latach Przed pierwszą wojną świato­ 1928—1931 założyła 11 produkcyj­ wą AFL liczyła 1 996 000 człon­ nych związków zawodowych, li­ ków, w 1933 roku — 2 126 000 czących 125 000 członków. W 1935 członków, a w okresie łączenia się roku Liga zawiesiła swą dzia­ łalność i w dążeniu do utrzy­ z CIO w 1955 roku — około mania jedności związkowej roz­ 10 000 000 członków. wiązała swoje związki zawodowe W 1905 roku, jako przeciwsta­ po to, aby ich członkowie zasilili wienie reformistycznej AFL, po­ opozycyjny ruch AFL, który wal­ wstała nowa organizacja robotni­ czył o zmianę cechowej struktury cza — Związek Przemysłowych związków zawodowych na pro­ Robotników. Punktem wyjścia dukcyjną. programu związku była walka W 1935 roku na zjeździe AFL klasowa. Jednak organizacja ta opozycja w głosowaniu przeciw z różnych przyczyn nie potrafiła cechowej strukturze zyskała 40 poprowadzić za sobą do walki proc. głosów. W tym samym roku szerokich mas pracujących i w na ośmiu konferencjach produ­ 1908 r. rozpadła się. kcyjnych związków zawodowych, 214 Stany Zjednoczone Ameryki Pn. Związki zawodowe zrzeszonych w AFL, powstał Ko­ radzieckich związkowców, a w mitet Organizacji Produkcyjnych październiku 1945 roku przybyła Związków Zawodowych, pod do Związku Radzieckiego dele­ wpływem którego w latach 1935— gacja CIO. Zbliżenie między CIO 1937 powstało kilka dalszych i radzieckimi związkami zawodo­ związków zawodowych zbudowa­ wymi doprowadziło do założenia nych według zasady produkcyj­ Amerykańsko-Radzieckiego Ko­ nej. Reakcyjne kierownictwo AFL mitetu Związkowego. wykluczyło w 1936 roku ze swego Wkrótce po wojnie w kierow­ zrzeszenia 10 związków produk­ nictwie CIO zaczęły brać górę cyjnych, liczących około milio­ elementy reakcyjne. Wystąpie­ na członków. Nowo powstające niem ze Światowej Federacji związki produkcyjne zrzeszały Związków Zawodowych, rozpęta­ robotników wykwalifikowanych, niem reakcyjnej, antykomuni­ półwykwalifikowanych i niewy­ stycznej kampanii w swoich orga­ kwalifikowanych, przyjmując ja­ nizacjach członkowskich, która ko członków również Murzynów. miała na celu wykluczenie z CIO W 1938 roku związki zrzeszały dziesięciu postępowych związków 500 000 Murzynów. zawodowych, kierownictwo CIO W listopadzie 1938 roku odbył zdeptało postępowe tradycje i na­ się w Pittsburgu konstytucyjny dzieje, które w nim pokładały zjazd nowej centrali związkowej masy pracujące Ameryki, narażo­ USA — Kongresu Przemysłowych ne po drugiej wojnie światowej Związków Zawodowych (CIO). na stale rosnący nacisk monopoli. Nowa centrala zrzeszała wte­ Jedenasty zjazd CIO w Cleve­ dy 42 związki zawodowe, li­ land w 1949 roku dla przypodo­ czące 4 037 000 członków. W bania się reakcji wniósł zmiany pierwszych latach miały w CIO do statutu, zgodnie z którymi za­ wpływ siły postępowe. Ich zasłu­ kazywało się wybierać komuni­ gą jest, że CIO w przeciwieństwie stów do kierowniczych instancji do AFL walczył o prawa mas CIO. Na podstawie oskarżeń pracujących, wniósł duży wkład o przynależność lub sympatię do w sprawę walki przeciw faszy­ partii komunistycznej komitet stowskim Niemcom i Japonii. Za­ wykonawczy CIO wykluczył ze sługą postępowych sił w CIO było swych szeregów wszystkich dzia­ i to, że przedstawiciele tej orga­ nizacji brali czynny udział w or­ łaczy postępowych. Kierownictwo ganizowaniu Światowej Federacji CIO powołało własny „komitet Związków Zawodowych oraz na­ badania działalności”, który roz­ wiązali przyjacielskie stosunki pętał niesłychaną kampanię prze­ z radzieckimi związkami zawodo­ ciw postępowym działaczom CIO. wymi. W lipcu 1945 roku Stany Po_ „procesach sądowych”, które Zjednoczone odwiedziła delegacja inscenizowali reakcyjni przywód­ Stany Zjednoczone Ameryki Pn. Związki zawodowe 215 cy przeciw licznym organizacjom w interesie monopoli, aby w po­ związkowym, wykluczono z CIO łączonych centralach móc tym w latach 1949—1950 kilkadziesiąt łatwiej hamować i tłumić rosnące związków zawodowych, wśród tendencje postępowe w amery­ nich związki zawodowe robotni­ kańskim ruchu zawodowym. Po­ ków kopalń i hut, dalej przemy­ łączenie obu organizacji bardziej słu spożywczego i tytoniowego, utrwaliło wpływy reakcyjnych łączności, przemysłu elektro- i ra­ przywódców. W 1961 r. liczba diotechnicznego oraz robotników bezrobotnych osiągnęła w USA portowych Zachodniego Wybrze­ 6,8 proc. całej siły roboczej. ża USA i inne? Niezadowalająca jest sytuacja Wskutek polityki reakcyjnych społeczna ludzi pracy. Władze przywódców liczba członków CIO prześladują wszystko, co jest po­ zmniejszyła się z 6 milionów stępowe, wprowadzają antyzwiąz- w 1948 roku do niespełna 4 mi­ kowe ustawodawstwo. Ani rosną­ lionów w 1951 roku. ca aktywność mas pracujących Po kilkuletnich pertraktacjach USA, ani ich dążenie do skutecz­ między przywódcami AFL i CIO niejszej obrony swoich interesów obie te centrale połączyły się przed atakami monopoli nie zmu­ w grudniu 1955 roku w jedną siły dotąd prawicowych działaczy organizację pod nazwą Amery­ AFL-CIO do działania odpowia­ kańska Federacja Pracy — Kon­ dającego potrzebom ludzi pracy. gres Przemysłowych Związków Zamiast mobilizowania mas pra­ Zawodowych (AFL-CIO). Świat cujących do walki przeciw agresji pracy Ameryki Północnej powitał monopoli głoszą politykę współ­ połączenie jako obietnicę wyjścia pracy klasowej, antykomunizm. ze stagnacji i odrodzenia bojo­ Mimo to wśród robotników USA wych tradycji lat trzydziestych, wzmaga się dążenie do walki o umocnienia pozycji klasy robot­ postęp społeczny. W 1962 r. w niczej w walce przeciw monopo­ USA miało miejsce 3500 strajków. lom, o lepsze warunki życia ludzi W sierpniu 1962 r. AFL—CIO pracy, o przyjaźń i pokój między podjął uchwałę w sprawie prze­ narodami. prowadzenia kampanii o skróce­ Jednak od początku swego ist­ nie dnia roboczego bez obniżki nienia połączona centrala AFL— płac (patrz Amerykańska Fede­ CIO i jej reakcyjni przywódcy racja Pracy — Kongres Przemy­ dążyli do innego oczywiście celu słowych Związków Zawodowych, niż robotnicy amerykańscy. Jeśli Antyzwiązkowe ustawy, Świato­ ludzie pokroju G. Meany, przy­ wa Federacja Związków Zawodo­ wódcy związkowi o stałych roz­ wych, Międzynarodowa Konfede­ łamowych tendencjach głosili ha­ racja Wolnych Związków Zawo­ sła jedności, czynili to jedynie dowych). 216 Storti Bruno

Storti Bruno — sekretarz ge­ Dobitnym przejawem świado­ neralny Włoskiej Unii Pracy mości klasowej są strajki soli­ (UIL). darnościowe z walczącymi robot­ Strajk — ważna broń ludzi nikami innych zakładów pracy, pracy w walce klasowej przeciw gałęzi, krajów. kapitalistycznemu wyzyskowi i Walki strajkowe cechuje, jeśli uciskowi, o lepsze życie, postęp chodzi o formę, ogromna różno­ społeczny i pokój. Masy pracujące rodność. Obok podstawowej for­ i ich organizacje stosują strajki my strajku, polegającego na tym, zarówno w walce o wspólne żą­ że robotnicy rzucają pracę i od­ dania ekonomiczne, jak również chodzą do swych domów pozosta­ w walce o osiągnięcie celów po­ wiając na opuszczonych stanowi­ litycznych. skach pracy, wydziałach lub u bram zakładu pracy pikiety Strajki przybierają różne roz­ strajkowe przeciw łamistrajkom, miary: od przerwania pracy na występuje jeszcze wiele innych. krótki czas w jednym z przed­ Niekiedy robotnicy odmawiają np. siębiorstw, do potężnych straj­ pracy w godzinach nadliczbowych, ków powszechnych w całych ga­ celowo nie wykonują norm pra­ łęziach przemysłu albo w całym cy albo zwalniają tempo pracy. przemyśle całego kraju czy rejo­ W czasie strajku „przerywanego” nu, przy udziale milionów ludzi przerywa się pracę na krótki pracy. W akcjach solidarnościo­ czas kilka razy dziennie. W cza­ wych biorą często udział ludzie sie strajków „siedzących”, czyli pracy innych krajów. strajków z założonymi rękami, Jeśli chodzi o charakter straj­ zwalnia się tempo pracy i tym ku i formy, to wymienić należy: samym obniża się wydajność pra­ strajki zapobiegające (ostrzegaw­ cy; przy strajku „szachowym” cze), o których przeważnie uprze­ wstrzymuje się pracę na przemian dza się i które ograniczone są albo na stałe w różnych ważnych w czasie; strajki symboliczne, wy­ wydziałach produkcyjnych, co do­ rażające bojową wolę ludzi pra­ prowadza do sparaliżowania całej cy; strajki, których czas trwania produkcji. W czasie walk przeciw nie jest określony, które cechuje zamykaniu przedsiębiorstw przez duża zawziętość i są prowadzone kapitalistów pojawiły się „strajki pod hasłem ostatecznego zwycię­ na opak”, tzn. że walka robotni­ stwa bez jakichkolwiek kompro­ ków nie polega na porzucaniu misów; strajki periodyczne, tj. pracy, ale, odwrotnie, robotnicy strajki, których czas trwania jest pracują wbrew zakazowi praco­ określony, ale powtarzane są kil­ dawcy. Szczególną formą tego ro­ kakrotnie w wyznaczonym ter­ dzaju walki są wypadki, kiedy minie, na przykład w określonym pracownicy, którzy okupują fa­ dniu tygodnia. brykę, ujmują w swe ręce kie­ Sudańskie związki zawodowe 217 rownictwo produkcji, wykonują agentów, względnie prawicowych plany produkcyjne, wykazując przywódców w ruchu zawodo­ tym samym bezpodstawność de­ wym. cyzji kapitalisty o likwidacji fa­ Najskuteczniejszą bronią ludzi bryki. pracy w walkach strajkowych Doświadczenia walk robotni­ jest ich jedność. Jedność działa­ czych w ostatnim okresie wykazu­ nia organizacji związkowych róż­ ją pewną przewagę serii straj­ nych kierunków, która często ków krótkoterminowych. Każde, kształtuje się w czasie przygoto­ nawet krótkie wstrzymanie nowo­ wań lub w toku walki strajko­ czesnej produkbji zakłóca znacz­ wej, przeradza się niejednokrot­ nie cały proces produkcyjny, przy nie w stałą współpracę, a w nie­ czym szereg strajków krótkoter­ których wypadkach prowadzi do minowych albo przenoszących się organizacyjnego zjednoczenia. Je­ z wydziału na wydział paraliżuje dność mas pracujących i spraw­ zwykle całą nowoczesną produ­ ne, rewolucyjne kierownictwo kcję. Tego rodzaju strajki nie walką są najlepszą gwarancją narażają robotników na większe zwycięstwa ludzi pracy w ruchu straty materialne, można je orga­ strajkowym. nizować szybko i sprawnie, wy­ W ciągu ostatnich lat znacznie korzystać przeciw pracodawcom wzrosła liczba strajków. W roku moment zaskoczenia i wciągnąć 1961 liczba strajkujących po­ do tych akcji szerokie rzesze mas większyła się trzykrotnie w po­ pracujących. równaniu z rokiem 1957. W 1962 r. Mając na uwadze skuteczność w krajach kapitalistycznych straj­ walk strajkowych, burżuazja usi­ kowało około 62 min osób. łuje uniemożliwić je różnymi spo­ Ogromny rozmach i natężenie sobami. Koła rządzące odbierają ruchu strajkowego w krajach pracującym albo niektórym kate­ świata kapitalistycznego po II goriom pracowników (przeważnie wojnie światowej obróciły w ni­ urzędnikom państwowym i pra­ wecz burżuazyjne pseudoteorie cownikom zatrudnionym w prze­ o „wygasaniu” walki klasowej, myśle kluczowym) prawo do o „mieszczanieniu” i braku bojo- strajku; ograniczają prawa straj­ wości klasy robotniczej, o „no­ kowe różnymi ustawami antyro- wym”, „ludowym” kapitalizmie, botniczymi i innymi zarządzenia­ o pokojowym wrastaniu kapita­ mi; tłumią ruch strajkowy siłą, lizmu w socjalizm, o pokoju kla­ przy pomocy policji i oddziałów sowym w „państwie dobrobytu” wojskowych; powołują strajkują­ itp. (patrz Karta praw związko­ cych do służby wojskowej i zmu­ wych, Antyzwiązkowe ustawy, szają ich w ten sposób do podję­ Jedność działania). cia pracy; rozbijają strajki przy Sudańskie związki zawodo­ pomocy łamistrajków i swoich we — Republika Sudanu powsta­ 218 Sudańskie związki zawodowe

ła 1 stycznia 1956 roku; przed­ zacji i wzrostu stopy życiowej tem Sudan był pod zarządem ludzi pracy. brytyjsko-egipskim. W 1958 ro­ Rozwijający się masowy ruch ku doszło w kraju do państwo­ solidarności z narodem egipskim wego przewrotu wojskowego. w czasie agresji sueskiej, jedno­ Chociaż klasa robotnicza Suda­ myślne poparcie narodowowy­ nu była nieliczna, jednak związki zwoleńczej walki w innych kra­ zawodowe z chwilą założenia jach arabskich były ściśle po­ stały się szybko organizacją o wiązane z walką przeciw wpły­ dużym znaczeniu i właściwej wom amerykańskim we własnym orientacji. Od swego powstania kraju. Związki zawodowe stały w 1946 roku związki zawodowe na czele masowych antyimperia- skierowały walkę przeciw impe­ listycznych demonstracji, straj­ rializmowi, jako głównemu wro­ ków i wieców protestacyjnych. gowi na drodze demokratyczne­ W tych warunkach sudańskie go rozwoju kraju. Dzięki walkom związki zawodowe były oczywi­ klasy robotniczej i jej organiza­ ście narażone na stałe prześlado­ cji Sudan uzyskał w 1956 roku wania ze strony reakcyjnego rzą­ niezależność. W nowej sytuacji du. W kwietniu 1956 roku uda­ zaistniały nowe zadania. Głów­ ło się w końcu elementom pra­ nym celem związków zawodo­ wicowym czasowo rozbić ruch wych stała się obrona niezależ­ związkowy. Mimo wszystko po­ ności i forsowanie industrializa­ stępowe siły sudańskich związ­ cji kraju. Powszechne Zrzeszenie ków zawodowych rozwijały na­ Robotniczych Związków Zawodo­ dal swą działalność pod hasłem: wych Sudanu, jako organizacja „Organizacja związkowa czerpie współdziałająca w antyimperiali- swą siłę z mas, a utrwala ją na stycznym froncie, odegrało dużą bazie jedności”. Związki zawodo­ rolę w walce z imperializmem i we dążyły do nawiązania brater­ kolonializmem, w walce o pokój skich kontaktów z wszystkimi or­ ganizacjami związkowymi świa­ i narodową niezależność. ta, były czynnym członkiem Na swoim V zjeździe w kwiet­ Konfederacji Arabskich Związ­ niu 1958 roku podjęło uchwałę, ków Zawodowych (CATU). domagającą się od rządu, aby Kiedy jednak w 1958 roku do­ poszedł za przykładem innych szło do przewrotu wojskowego, krajów, zrezygnował z wyłącz­ pierwszą akcją nowego rządu nej, zachodniej orientacji i na­ było rozwiązanie związków za­ wiązał przyjacielskie stosunki — wodowych i wszystkich pozosta­ głównie handlowe — z obozem łych organizacji demokratycz­ socjalizmu, które umożliwią opra­ nych. Wielu postępowych dzia­ cowanie realnego planu gospo­ łaczy związkowych, wśród nich darczego, stopniowej industriali­ sekretarz generalny Powszech­ Syjamskie związki zawodowe 219 nego Zrzeszenia Robotniczych na z powodu niesnasek między Związków Zawodowych Suda­ różnymi grupami narodowościo­ nu — Shafi Ahmed El Sheikh, wymi, nie mogła stworzyć sil­ zostało aresztowanych, oskarżo­ nych organizacji związkowych. nych o powiązania z „międzyna­ W walce przeciwko japońskiemu rodowym komunizmem” i posta­ okupantowi wzrosło uświadomie­ wionych przed sąd wojenny. nie klasowe robotników i ich dą­ Wkrótce po tym rząd przystą­ żenie do zjednoczenia się. W li­ pił do opracowania ustawy anty- stopadzie 1944 roku powstało związkowej, a jako doradców pierwsze zrzeszenie — Federacja wybrał sobie" byłych prawico­ Związków Zawodowych Bangko­ wych działaczy związkowych, ku. Federacja stała się członkiem którzy zostali usunięci z Po­ Syjamskiej Ligi Anty japońskiej wszechnego Zrzeszenia Robotni­ i nielegalnie brała czynny udział czych Związków Zawodowych w walce przeciw japońskim agre­ Sudanu na podstawie wyborów sorom. demokratycznych. Po klęsce Japonii w sierpniu Postępowe związki zawodowe 1945 roku związki zawodowe zostały zmuszone przejść do pra­ rozwinęły szeroką działalność. cy nielegalnej, skąd kierują bo­ Walczyły głównie o uznanie jowymi akcjami mas pracujących prawne i dążyły do powiększe­ Sudanu (patrz Powszechne Zrze­ nia swoich szeregów. Federacja szenie Robotniczych Związków Związków Zawodowych Bangko­ Zawodowych Sudanu). ku zwalczała próby dokonania Sugiri — sekretarz Światowej rozłamu w ruchu zawodowym o- Federacji Związków Zawodo­ raz dążyła do polepszenia warun­ wych, przedstawiciel Central­ ków socjalnych ludzi pracy. Fe­ nej Organizacji Indonezyjskich deracja zorganizowała kilka zwy­ Związków Zawodowych (SOBSI). cięskich strajków. Stała się człon­ Syjamskie związki zawodowe — kiem Światowej Federacji Związ­ Królestwo Syjamu jest słabo roz­ ków Zawodowych. winiętym krajem rolniczym. W Za wzorem robotników z Bang­ całej gospodarce narodowej dużą koku zaczęli ludzie pracy zakła­ rolę odgrywa kapitał amerykań­ ski. Stopa życiowa mieszkańców dać własne organizacje związko­ jest bardzo niska. Klasa robot­ we w całym kraju. W kwietniu nicza pod względem liczebnym 1946 roku został wybrany komi­ mała. tet przygotowawczy, który w W okresie przedwojennym kla­ kwietniu 1947 roku zwołał zjazd sa robotnicza Syjamu (Muang konstytucyjny ogólnokrajowej Thai) była rozproszona po ma­ centrali związków zawodowych. łych zakładach pracy, dławiona Dnia 28 kwietnia 1947 roku po­ kolonialnym wyzyskiem, zmęczo­ wstało Powszechne Zrzeszenie 220 .Syndicats

Związków Zawodowych, które li­ szający, w węższym albo szer­ czyło wkrótce 50 000 członków. szym zakresie, pracujących tej Koła rządzące dążyły do roz­ samej gałęzi przemysłu lub za­ bicia Powszechnego Zrzeszenia wodu. (Termin „syndykat” w go­ Związków Zawodowych i stwo­ spodarce kapitalistycznej oznacza rzyły tzw. Kongres Związków określoną formę monopolu.) Zawodowych, który od swego za­ Syryjskie związki zawodowe — łożenia w 1948 roku nie odgry­ Syryjska Republika Arabska jest wał większej roli wśród pracu­ krajem gospodarczo zacofanym, jących. przede wszystkim rolniczym. W Powszechne Zrzeszenie Związ­ gospodarce narodowej Syrii duże ków Zawodowych Syjamu pro­ wpływy posiada kapitał zagra­ wadziło walkę o polepszenie niczny. Sytuacja ludzi pracy warunków życia ludzi pracy, ciężka, stopa życiowa bardzo ni­ chociaż strajki, które często na­ ska. bierały szerokiego rozmachu, zo­ Walki robotnicze w Syrii mają stały okrutnie stłumione przez długoletnią tradycję. Przykładem władze. są strajki robotników włókienni­ Rozkład w gospodarce narodo­ czych w Damaszku, pracowników wej, pogarszające się warunki spółki naftowej „Iraq Petroleum”, życiowe wywołały wzrost nieza­ robotników włókienniczych w dowolenia wśród ludzi pracy. Aleppo itd. Zdecydowana walka Mimo prześladowań wybuchło w przyniosła w efekcie ustawodaw­ 1958 roku cały szereg strajków. stwo pracy, które przewidywało Związki zawodowe żądały nie 8-godzinny dzień pracy, płace tylko poprawy warunków życia, minimalne, odszkodowanie przy ale również prowadzenia przez państwo niezależnej polityki. Pod zwalnianiu z pracy, płatny urlop itp. tymi hasłami odbyła się 1 maja 1958 roku wielotysięczna demon­ Oprócz walki ekonomicznej stracja robotników w Bangkoku. prowadzili syryjscy robotnicy W październiku 1958 roku re­ ważne akcje polityczne — o nie­ akcja dokonała w Syjamie prze­ zależność narodową, o niezależ­ wrotu wojskowego. Konstytucja ność wszystkich krajów arab­ została zmieniona, związki zawo­ skich, o współpracę arabską. dowe zostały rozwiązane. Ruch solidarności z narodem e- „Syndicats” — tygodnik, wy­ gipskim, walczącym przeciw im­ dawany przez Powszechną Fede­ perializmowi, osiągnął w Syrii rację Pracy Belgii (FGTB) w ogromny rozmach. W wielkich Brukseli, w językach francuskim akcjach antyimperialistycznych i flamandzkim. utrwaliła się jedność syryjskich Syndykat — organizacja związ­ mas pracujących i kontakty z or­ kowa, związek zawodowy zrze­ ganizacjami krajów arabskich. Szwajcarskie związki zawodowe 221

Do 1958 roku istniały w Syrii: powiedziała się Światowa Fede­ Powszechne Zrzeszenie Syryj­ racja Związków Zawodowych ja­ skich Związków Zawodowych ko jedyna z międzynarodowych oraz grupa postępowych klaso­ centrali związkowych. wych związków zawodowych, Szwajcarskie związki zawodo­ zrzeszających około 35 000 pra­ we — Szwajcarska Konfederacja cowników, głównie w Damaszku, jest wysoko rozwiniętym krajem powiązana z ŚFZZ. W 1958 roku przemysłowo-rolniczym o dobrze obie organizacje połączyły się w postawionej produkcji zwierzę­ jedną Powszechną Federację Sy­ cej. W gospodarce narodowej du­ ryjskich Związków Zawodowych, żą rolę odgrywa turystyka za­ zrzeszającą 350 000 członków. graniczna i handel. W bankach Obecnie w Syrii istnieje cen­ szwajcarskich tradycyjnie już trala związkowa — Federacja gromadzi się obcy kapitał. Na Robotniczych Związków Zawodo­ ekonomiczny i polityczny rozwój wych Syrii. Ostatnie wydarzenia kraju duży wpływ miała trady­ na Arabskim Wschodzie nie po­ cyjna neutralność Szwajcarii. zwalają mówić o stabilności ru­ Stopa życiowa ludzi pracy w chu zawodowego w Syrii. Szwajcarii jest wyższa niż w in­ Sztokholmski Apel — uchwała nych krajach kapitalistycznych. Światowego Kongresu Obrońców Pokoju przyjęta w Sztokholmie Walką mas pracujących o swo­ 13 września 1950 roku. Apel je prawa kieruje Szwajcarska Sztokholmski domaga się abso­ Partia Pracy, powstała w 1944 lutnego zakazu broni atomowej roku po połączeniu się Komuni­ stycznej Partii Szwajcarii (zało­ i zorganizowania ścisłej kontroli żonej w 1921 roku) i lewicowych międzynarodowej nad przestrze­ socjalistów. ganiem tego zakazu. Początki ruchu zawodowego W apelu głosi się, że każdy sięgają trzydziestych lat ubie­ rząd, który pierwszy użyje broni głego stulecia, kiedy to po raz atomowej przeciw jakiemukol­ pierwszy robotnicy drukarń i ro- wiek krajowi, dopuści się zbrod­ botnicy-zegarmistrzowie zaczęli ni przeciw ludzkości i będzie za tworzyć robotnicze stowarzysze­ to osądzony przez narody. Po nia. Ruch robotniczy i związko­ opublikowaniu Apelu Sztokholm­ wy był jednak bardzo słaby, po­ skiego rozwinęła się na całym nieważ przemysł rozwijał się wol­ świecie szeroka kampania poko­ no i nie wychodził poza ramy jowa, w czasie której aktywny produkcji chałupniczej i rzemieśl­ udział wzięło wiele organizacji niczej. Rozproszenie przemysłu związkowych. Apel podpisało po­ odbijało się również na rozwoju nad 500 milionów ludzi. klasy robotniczej hamując pro­ Za Apelem Sztokholmskim wy­ ces jej organizowania się. Pierw­ 222 Szwedzkie związki zawodowe

sza organizacja związkowa — Fakty te, oraz szereg innych, Szwajcarski Związek Robotniczy, przyczyniły się do wytworzenia założony w 1873 roku, liczył za­ silnej „arystokracji robotniczej”, ledwie 2500 członków i po nie­ która stała się oparciem dla bur- długim czasie przestał istnieć. W żuazji i głosicielką idei reformi- 1880 roku powstała nowa orga­ stycznych. nizacja związkowa — Zrzeszenie Zrzeszenie Szwajcarskich Związ­ Szwajcarskich Związków Zawo­ ków Zawodowych pozostaje pod dowych, istniejące po dzień dzi­ wpływami partii socjaldemokra­ siejszy. tycznej i otwarcie głosi ideologię Po rozłamie politycznym w pokoju klasowego. Jest rzeczą 1921 roku, kiedy rewolucyjne charakterystyczną, że ze statutu skrzydło partii socjaldemokra­ zrzeszenia już w 1927 roku wy­ tycznej założyło partię komuni­ kreślono paragraf, mówiący o styczną, doszło do rozbicia rów­ tym, że „zrzesza wszystkie orga­ nież w związkach zawodowych. nizacje ludzi pracy, stojące na Zaczęto tworzyć Czerwone Związ­ pozycjach walki klasowej”. O- ki Zawodowe, które nie podjęły prócz Zrzeszenia Szwajcarskich działalności po drugiej wojnie Związków Zawodowych istnieje światowej. Ich członkowie wstą­ w Szwajcarii Konfederacja Chrze­ pili do Zrzeszenia Szwajcarskich ścijańskich Związków Zawodo­ Związków Zawodowych. wych i Szwajcarski Związek Ro­ Na rozwój i charakter szwaj­ botników i Urzędników Ewange­ carskiego ruchu zawodowego zło­ lickich (patrz Zrzeszenie Szwaj­ żyło się kilka przyczyn natury carskich Związków Zawodowych). ekonomicznej i politycznej. Na Szwedzkie związki zawodo­ skutek faktu, że Szwajcaria nie we — Królestwo Szwecji jest brała udziału ani w pierwszej, państwem przemysłowo - rolni­ ani w drugiej wojnie światowej, czym, o wysoko rozwiniętym gospodarka nie przeżyła specjal­ przemyśle, głównie hutniczym, nych zakłóceń, odwrotnie, zna­ metalowym i drzewnym. komicie prosperowała. Obecnie Szwecja w porównaniu z in­ po drugiej wojnie światowej nymi państwami kapitalistyczny­ koniunktura trwa, a Szwajcaria mi to kraj o wysokiej stopie ży­ stała się bankierem Europy. Bur- ciowej. żuazja szwajcarska umiejętnie Komunistyczna Partia Szwecji wykorzystała przychylną sytua­ została założona w 1917 roku ja­ cję na rynku pracy i zatrudniła ko lewicowa partia socjaldemo­ wielu robotników-cudzoziemców, kratyczna, która dopiero w 1927 zwłaszcza Włochów, którzy wyko­ roku przyjęła obecną nazwę. nują podrzędniejsze prace. U sie­ Pierwsze organizacje związko­ bie w kraju robotnik szwajcar­ we Szwecji zaczęły się tworzyć ski jest więc uprzywilejowany. w latach kapitalistycznej indu­ Szwedzkie związki zawodowe 223 strializacji, 1870—1880. W 1880 mi i rewolucyjną opozycją ro­ roku poszczególne związki zawo­ botniczą. Po rewolucyjnym okre­ dowe połączyły się w centralną sie walki o prawa obywatelskie, organizację związków zawodo­ w pierwszych latach XX wieku, wych. Nie były to organizacje sztandar socjalizmu zamieniono klasowe i bojowe, we właściwym na reformizm i rewizjonizm. Idee znaczeniu tego słowa, lecz typu współpracy klasowej położyły raczej oświatowego i samopomo­ swe piętno na dalszym rozwoju cowego. W 1898 roku znaczna ruchu robotniczego i związkowe­ ilość najbardziej aktywnych, do go, aż do otwartego przejścia jego tej pory samodzielnych grup kierownictwa do obozu kapitali­ związkowych połączyła się, utwo­ stycznego. rzywszy Konfederację Szwedz­ W Konfederacji Szwedzkich kich Związków Zawodowych Związków Zawodowych (LO) na­ (LO), która rozwijała się szybko stąpił rozłam, straciła ona pra­ i zdobywała sobie wpływy wśród wie połowę członków. W tym sa­ szerokich rzesz pracowniczych. mym czasie powstały syndykali- Echa rewolucji rosyjskiej 1905 styczne związki zawodowe zrze­ roku przeniknęły również do szone w Szwedzkiej Centrali Ro­ szwedzkiego ruchu robotniczego. botniczej (SAF), które głosząc ha­ Wzrosła aktywność ruchu zawo­ sła „bezpośrednich działań” uwa­ dowego. W okresie kryzysu go­ żały się za przedstawicieli rewo­ spodarczego w 1907 roku zao­ lucyjnego ruchu robotniczego. Mi­ strzyły się formy walki klasowej, mo sukcesów ilościowych ruch wzrosła siła związków zawodo­ ten w dalszych latach kurczył się, wych. W 1909 roku strajkujący a obecnie jest organizacją o ma­ robotnicy z południowoszwedz- łym znaczeniu. kich portów wystąpili przeciw Siły postępowe w ruchu ro­ angielskim i szwedzkim łami­ botniczym, reprezentowane przez strajkom i rzucili hasło do ge­ lewe skrzydło socjaldemokracji, neralnego strajku, w którym u- stworzyły w 1921 roku Komuni­ czestniczyło ponad 300 000 robot­ styczną Partię Szwecji. Siły te ników (była to największa do­ dążyły do przeforsowania poli­ tychczas liczba strajkujących w tyki walki klasowej w LO i w Szwecji). W decydującym jednak poszczególnych związkach zawo­ momencie socjaldemokratyczne dowych. Wysiłki te rozbiły się kierownictwo ugięło się i skapi­ jednak na skutek zaciętego oporu tulowało. Socjaldemokratyczny ze strony reformistów. Szwedzki reformizm po raz pierwszy po­ ruch zawodowy do dzisiejszego kazał swe prawdziwe oblicze w dnia pozostaje w większości w szwedzkim ruchu robotniczym. rękach reformistów i stanowi W ten sposób zaznaczyły się szeroką bazę dla prawicy socjal­ sprzeczności między reformista- demokratycznej . 224 Szwernik Nikołaj

W trzydziestych latach, w o- nież w sprawie strajków i in­ kresie kryzysu gospodarczego za­ nych bojowych akcji robotni­ znaczył się wzrost aktywności czych. Jeśli mimo zakazu zwią­ szwedzkich związków zawodo­ zek przeprowadzi strajk, zostaje wych. Jednocześnie jednak wzmo­ on ogłoszony „dzikim”, a straj­ gły się wysiłki reakcji, dążącej kującym odmawia się pomocy go­ do ograniczenia praw klasy ro­ spodarczej i politycznej. Ponoszą botniczej. Konfederacja Szwedz­ też konsekwencje za „naruszenie kich Związków Zawodowych wraz pokoju pracowniczego”, zgodnie ze Szwedzkim Związkiem Przed­ z umową między LO a Szwedz­ siębiorców stworzyły „organiza­ kim Związkiem Przedsiębiorców. cję wspólnych zainteresowań” Mimo to przy różnych okazjach dla nadzorowania rynku pracy, szwedzcy robotnicy wykazują do­ a w 1938 r. doszło do tzw. li­ brą wolę. Każdą walkę ekono­ niowy Saltsjobadeńskiej o współ­ miczną łączą z walką o zacho­ pracy związków zawodowych z wanie pokoju i zapobieżenie woj­ przedsiębiorcami. Dopiero przy nie. końcu drugiej wojny światowej Oprócz Konfederacji Szwedz­ zwiększyła się aktywność ludzi kich Związków Zawodowych (LO) pracy w Szwecji. Jednakże re- istnieją w Szwecji: Federacja formistom udało się w ciągu na­ Związków Zawodowych Urzędni­ stępnych lat opanować ruch za­ ków Państwowych oraz dość sil­ wodowy. Socjaldemokracja umoc­ ne związki niezależne, jak np. niła znowu swoje pozycje i u- Centralna Organizacja Pracow­ trzymała w swych rękach związki ników Handlu (TCO) licząca zawodowe. Dzięki stosunkowo 435 000 członków, Szwedzki Zwią­ wysokiej stopie życiowej ludzi zek Pracowników Kolei, zrzesza­ pracy i polityce reformistyczne- jący 20 000 i inne. go kierownictwa związków za­ Szwernik Nikołaj Michajło- wodowych udaje się na ogół stłu­ wicz — znany radziecki działacz mić niezadowolenie wśród pra­ polityczny i związkowy, były dłu­ cowników. Przyczynia się do te­ goletni przewodniczący Wszech- go również i ta okoliczność, że związkowej Centralnej Rady prawo decydowania w związkach Związków Zawodowych ZSRR, zawodowych jest praktycznie za­ były wiceprzewodniczący SFZZ. strzeżone dla kierownictwa. W SFZZ — patrz Światowa Fede­ statucie Konfederacji Szwedzkich racja Związków Zawodowych. Związków Zawodowych (LO) mó­ Światowa Federacja Związków wi się wyraźnie, że związek, któ­ Zawodowych (SFZZ) — najwięk­ ry pozwoli swoim członkom po­ sza i najbardziej wpływowa mię­ dejmować samodzielne decyzje, dzynarodowa organizacja związ­ nie może być członkiem LO. Po­ kowa, powstała w rezultacie dobne przepisy obowiązują rów­ wspólnej walki narodów przeciw Światowa Federacja Związków Zawodowych 225 faszyzmowi w czasie drugiej woj­ Wielkiej Brytanii, Francji, Chin, ny światowej. Światowa Federa­ Indii, Australii, krajów skandy­ cja Związków Zawodowych zo­ nawskich, Ameryki Łacińskiej i stała zorganizowana późną jesie- Afryki. Spośród wielkich centrali nią 1945 roku, jako zjednoczona związkowych nie była reprezen­ i jedyna międzynarodowa centra­ towana jedynie Amerykańska la związkowa — pierwsza tego Federacja Pracy (AFL), której rodzaju organizacja w historii reakcyjni przywódcy przetrwali ruchu robotniczego. Organizacje w tradycyjnej niechęci do wszy­ członkowskie SFZZ liczyły w stkich idei postępowych, a w 1960 roku ponad 100 milionów szczególności do Związku Ra­ członków, z ogólnej liczby 160 dzieckiego. Nie brali również milionów osób zorganizowanych udziału w pracach przy tworze­ w związkach zawodowych na ca­ niu ŚFZZ. łym świecie, a w 1962 r. — 125 Na porządku dziennym I Świa­ milionów członków. towej Konferencji Związków Za­ Z inicjatywy radzieckich związ­ wodowych, opracowanym przez ków zawodowych Generalna Ra­ powołany komitet przygotowaw­ da Kongresu Związków Zawodo­ czy, złożony z przedstawicieli wych W. Brytanii (TUC) zwołała Wszechzwiązkowej Centralnej na początku 1945 roku I Świato­ Rady Związków Zawodowych wą Konferencję Związków Zawo­ (WCSPS), Kongresu Związków dowych. Konferencja ta odbyła Zawodowych W. Brytanii (TUC) się w dniach 6—17 lutego 1945 i Kongresu Przemysłowych roku w Londynie. Brali w niej Związków Zawodowych USA udział przedstawiciele 53 cen­ (CIO), stanęły następujące punk­ trali związkowych, wśród nich ty: 23 krajowych centrali związko­ 1. W sprawie pomocy dla alian­ wych państw sojuszniczych w tów. II wojnie światowej, 9 centrali 2. O stanowisku związków za­ związkowych kolonii brytyjskich wodowych wobec pokojowych i dominiów, 15 międzynarodo­ pertraktacji. wych organizacji związkowych i 3. O podstawowych założeniach 6 centrali związkowych z krajów Światowej Federacji Związków neutralnych. Ogółem przybyło do Zawodowych. Londynu 204 delegatów i ob­ 4. W sprawie powojennej od­ serwatorów sponad 40 krajów budowy i najbliższych zadaniach wszystkich części świata, którzy związków zawodowych. reprezentowali około 60 milionów Wbrew reformistom reprezen­ zorganizowanych w związkach towanym głównie przez przy­ zawodowych ludzi pracy. Byli wódców brytyjskiego TUC, któ­ wśród nich przedstawiciele związ­ rzy za wszelką cenę nie chcieli ków zawodowych: ZSRR, USA, dopuścić do stworzenia zjedno-

15 — A B C 226 Światowa Federacja Związków Zawodowych czonej, postępowej, międzynaro­ dzi pracy bez względu na przy­ dowej organizacji związkowej, należność narodową, rasową, zwyciężyły na konferencji ten­ przekonania polityczne i wyzna­ dencje postępowe, reprezentowa­ nie. Po uchwaleniu statutu kon­ ne przez związki zawodowe ZSRR. ferencja kontynuowała nadal swe Przywódcy brytyjskich trade- obrady do 9 października 1945 -unionów chcieli przywrócić do roku, już jako I Światowy Kon­ życia Międzynarodową Federację gres Związków Zawodowych. Związków Zawodowych, tzw. Mię­ I Światowy Kongres Związków dzynarodówkę Amsterdamską, i Zawodowych uznał, że najważ­ żądali, aby konferencja miała niejszym zadaniem ŚFZZ i związ­ jedynie charakter doradczy i nie ków zawodowych wszystkich kra­ podejmowała żadnych „pochop­ jów jest walka o szybkie wyko­ nych” uchwał o stworzeniu no­ rzenienie faszyzmu we wszyst­ wego międzynarodowego centrum kich jego formach. Podjął więc związkowego. Odmówili również uchwałę o wysłaniu Komisji ŚFZZ dopuszczenia na konferencję do Niemiec i Japonii dla spraw­ przedstawicieli młodych postępo­ dzenia warunków ogólnego roz­ wych związków zawodowych, woju i spowodowania założenia które powstały w krajach wy­ tam demokratycznego ruchu za­ zwolonych Europy wschodniej, i wodowego. Kongres wezwał Włoch. Mimo to wszystkie uchwa­ związki zawodowe i ludzi pracy ły zostały podjęte jednomyślnie, całego świata, aby nieustannie a wśród nich również uchwała utrwalali swą jedność, walczyli 0 założeniu Światowej Federacji o poprawę warunków material­ Związków Zawodowych. nych mas pracujących, o ich eko­ Dnia 25 września 1945 roku nomiczne, socjalne i związkowe odbyła się w Paryżu, w pałacu prawa, o swobody demokratycz­ Chaillot, zgodnie z uchwałami ne, o trwały pokój na całym Konferencji Londyńskiej, II Świa­ świecie. towa Konferencja Związków Za­ Na paryskim kongresie zostały wodowych. Uczestniczyli w niej wybrane pierwsze kierownicze przedstawiciele 67 milionów lu­ instancje ŚFZZ. Skład pierwsze­ dzi pracy, zorganizowanych w go prezydium był następujący: związkach zawodowych 56 kra­ Walter Citrine, przewodniczący jów. 3 października 1945 roku (Wielka Brytania), Louis Sail­ konferencja uchwaliła Statut lant, sekretarz generalny (Fran­ Światowej Federacji Związków cja), wiceprzewodniczący: Wasilij Zawodowych, powołując tym sa­ Kuzniecow (ZSRR), Vicente mym po raz pierwszy w dziejach Lombardo Toledano (Meksyk), ruchu robotniczego zjednoczoną Léon Jouhaux (Francja), Sidney 1 jedyną międzynarodową organi­ Hillman (USA), Chu Hsuen-Fan zację związkową, zrzeszającą lu­ (Chiny) i E. Kupers (Holandia). Światowa Federacja Związków Zawodowych 227

„Zimna wojna”, którą wywo­ dnia 19 stycznia 1949 roku przed­ łały elementy reakcyjne wbrew stawiciele TUC, CIO i holender­ interesom narodów, a która cha­ skiej centrali związkowej — NVV rakteryzuje stosunki międzyna­ opuścili posiedzenie prezydium rodowe po drugiej wojnie świa­ ŚFZZ w Paryżu. towej, wywarła swój wpływ i Wkrótce potem oświadczyli, że na międzynarodowy ruch związ­ ich organizacje występują ze kowy. Wrogowie klasy robotni­ SFZZ. Przy aktywnym udziale re­ czej i postępu społecznego, któ­ akcyjnej, amerykańskiej centrali rzy nie mogli zapobiec powsta­ związkowej — AFL — rozłamow­ niu SFZZ, usiłowali od samego cy zorganizowali, w grudniu 1949 początku umocnić się w jej kie­ roku, na konferencji w Londy­ rownictwie, sabotować jej dzia­ nie, zgodnie z wcześniej przygo­ łalność, i rozbić ją od we­ towanym planem, Międzynarodo­ wnątrz. wą Konfederację Wolnych Związ­ Działalność sił reakcyjnych o- ków Zawodowych (MKWZZ) bę­ siągnęła swój punkt kulminacyj­ dąca narzędziem „zimnej wojny” ny w 1948 roku, kiedy to przy­ w międzynarodowym ruchu za­ wódcy brytyjskich związków za­ wodowym. wodowych, w porozumieniu z Plan rozbicia SFZZ spalił jed­ przywódcami amerykańskiej cen­ nak na panewce. W oparciu o po­ trali związkowej CIO, zażądali, tężne, zdrowe siły, wierna zasa­ aby SFZZ wyraziła poparcie dla dom jedności, rozwinęła SFZZ tzw. planu Marshalla, za pośred­ dalszą walkę w obronie intere­ nictwem którego amerykańskie sów ludzi pracy na całym świę­ monopole chciały gospodarczo i cie, rozszerzyła swoje wpływy, politycznie podporządkować so­ utrwaliła autorytet i wzmocniła bie Europę. swoje szeregi milionami nowych Gdy większość w kierownic­ członków. Wkrótce po wystąpie­ twie SFZZ odrzuciła ten wnio­ niu ze SFZZ niektórych centrali sek, motywując to tym, że stosu­ związkowych odbył się w Me­ nek do planu Marshalla jest spra­ diolanie II Światowy Kongres wą poszczególnych narodowych Związków Zawodowych (29 czer­ centrali związkowych, Generalna wca— 9 lipca 1949 roku). Uczest­ Rada Kongresu Związków Za­ niczyli w nim delegaci, repre­ wodowych W. Brytanii (TUC) zentujący 71 886 000 członków przedłożyła znowu w porozumie­ związków zawodowych 49 kra­ niu z amerykańską CIO prowo­ jów. kacyjny wniosek, aby ze wzglę­ Na III Światowym Kongresie du na nieporozumienie wewnętrz­ Związków Zawodowych w Wied­ ne SFZZ czasowo zawiesiła swoją niu (10—21 grudnia 1953 r.) obra­ działalność. Gdy i ten wniosek dowało 819 delegatów, obserwa­ został energicznie odrzucony, torów i gości, którzy reprezento-

15* 228 Światowa Federacja Związków Zawodowych

wali 88 600 000 pracujących z 2. Pomagać ludziom pracy w 79 krajów. W tej liczbie znajdo­ organizowaniu ich związków za­ wało się .342 uczestników z or­ wodowych wszędzie, gdzie zaj­ ganizacji związkowych nie nale­ dzie tego potrzeba. żących do ŚFZZ. Na IV Świato­ 3. Kontynuować walkę o wy­ wym Kongresie Związków Zawo­ korzenienie wszystkich faszystow­ dowych w Lipsku (4—15 paź­ skich form rządzenia i wszelkich dziernika 1957) reprezentowanych objawów faszyzmu. było 106 milionów ludzi pracy z 4. Dążyć do zapobieżenia woj­ 81 krajów. Wśród 806 delegatów nie i jej przyczynom, pracować i obserwatorów 390 uczestników dla zapewnienia i utrwalenia po­ reprezentowało 13 156 000 praco­ koju. wników z organizacji nie wcho­ 5. Reprezentować interesy ludzi dzących w skład ŚFZZ. pracy we wszystkich instytucjach W dniach od 4—15 grudnia międzynarodowych. 1962 r. w Moskwie odbył się 6. Organizować wspólną walkę V Światowy Kongres Związków związków zawodowych wszyst­ Zawodowych, który stał się hi­ kich krajów: storycznym wydarzeniem w ży­ — przeciw jakimkolwiek ata­ ciu międzynarodowego ruchu ro­ kom na społeczne i ekonomiczne botniczego i zawodowego. W Kon­ prawa i swobody demokratyczne gresie uczestniczyło 950 delega­ pracujących; tów i obserwatorów z 97 krajów — o podniesienie płac, skróce­ świata. Delegaci reprezentowali nie dnia roboczego i poprawę wa­ 143 min członków związków za­ runków pracy i życia pracują­ wodowych, w tej liczbie 23,5 min cych; członków organizacji związko­ — o pełne ustawodawstwo spo­ wych, wchodzących w skład łeczne w celu ubezpieczenia lu­ MKWZZ. V Światowy Kongres dzi pracy i ich rodzin podczas Związków Zawodowych uchwalił bezrobocia, choroby, kalectwa i program działania związków za­ starości; wodowych na obecnym etapie w — o realizację wszystkich nie­ obronie interesów i praw ludzi zbędnych poczynań dla zapew­ pracy. Określono w nim cele i nienia postępu gospodarczego i zadania ŚFZZ i całego między­ społecznego. narodowego ruchu zawodowego. 7. Organizować pracę wycho­ W swoim Statucie ŚFZZ okre­ wawczą wśród członków związ­ śla następujące główne zadania: ków zawodowych w duchu mię­ 1. Organizować i jednoczyć w dzynarodowej jedności mas pra­ swych szeregach związki zawo­ cujących. dowe całego świata, bez względu Cała praca ŚFZZ opiera się na na rasę, narodowość, wyznanie i idei jedności działania mas pra­ poglądy polityczne. cujących i związków zawodowych Światowa Federacja Związków Zawodowych 229 w walce o lepsze życie i po­ Konferencja Młodzieży Pracują­ kój. Organizacyjna zasada SFZZ cej w 1958 roku w Pradze. brzmi: „jeden zakład pracy — Po szerokiej dyskusji wśród jedna organizacja związkowa, je­ związkowców wszystkich krajów dna gałąź przemysłu — jeden ŚFZZ uchwaliła w 1956 roku Kar­ związek zawodowy, jeden kraj — tę praw związkowych, która jest jedna centrala związkowa, jedno­ podstawą wspólnych działań mas lita światowa organizacja związ­ pracujących i związków zawodo­ ków zawodowych”. SFZZ jed­ wych wszystkich kierunków. Kar­ noczy ludzi pracy w walce o ta zawiera podstawowe wspólne postęp społeczny, przeciw kapi­ postulaty wszystkich ludzi pracy, talistycznemu wyzyskowi i kolo­ żąda swobody zrzeszania się i nialnemu uciskowi. SFZZ orga­ zgromadzeń, zaniechania dyskry­ nizuje międzynarodowe akcje so­ minacji, swobodnej działalności lidarności robotniczej, udziela organizacji związkowych, prawa moralnej i materialnej pomocy ludzi pracy do strajku, prawa ludziom pracy wszystkich krajów rozwijania przez związki zawo­ w ich sprawiedliwej walce, bez dowe działalności międzynarodo­ względu na to, czy są członkami wej, zawierania umów zbioro­ SFZZ, czy innych zrzeszeń związ­ wych itd. kowych. SFZZ stworzyła Fundusz ŚFZZ konsekwentnie popiera Solidarności Międzynarodowej walkę o wolność i niezależność Pracujących, którym kieruje spe­ narodów w krajach kolonialnych cjalna komisja i z środków któ­ i zależnych. Już w 1949 roku rego udziela się pomocy organi­ SFZZ zwołała do Pekinu I Mię­ zacjom związkowym bez względu dzynarodową Konferencję Związ­ na przynależność związkową, w ków Zawodowych Krajów Azja­ duchu najszerzej pojętej między­ tyckich. ŚFZZ stała i stoi zdecy­ narodowej solidarności robotni­ dowanie po stronie narodów pro­ czej. wadzących sprawiedliwą walkę W 1953 roku zorganizowała przeciw agresji imperialistycznej i uciskowi kolonialnemu. SFZZ w Wiedniu I Międzynaro­ W interesach ludzi pracy SFZZ dową Konferencję poświęconą uważa za swoje pierwszoplanowe obronie i rozszerzeniu opieki so­ zadanie walkę o przyjaźń i po­ cjalnej i ubezpieczeń społecznych. kój między narodami, o między­ Ważnym przyczynkiem do walki narodowe porozumienie i współ­ o specjalne prawa dla pracują­ pracę. Jako jedyna międzynaro­ cych kobiet i młodzieży pracują­ dowa centrala związkowa ŚFZZ cej były zwołane z inicjatywy popiera idee światowego ruchu ŚFZZ I Światowa Konferencja obrońców pokoju. SFZZ wypo­ Kobiet Pracujących w 1956 roku wiedziała się za Apelem Sztok­ w Budapeszcie oraz I Światowa holmskim w sprawie zakazu zbro­ 230 Światowa Federacja Związków Zawodowych

jeń atomowych, za 10 zasadami zaprasza ludzi pracy i związki pokojowego współistnienia, które zawodowe całego świata. zostały ogłoszone na konferencji W skład Światowej Federacji krajów azjatyckich i afrykańskich Związków Zawodowych wchodzą w Bandungu w 1955 roku, za po­ krajowe organizacje związkowe, wszechnym i całkowitym rozbro­ które brały udział w jej założe­ jeniem zgodnie z propozycjami niu albo zgłosiły swe członkostwo Związku Radzieckiego. Z inicja­ później. Najwyższą instancją tywy SFZZ odbyło się w latach ŚFZZ jest Światowy Kongres 1959-—1961 kilka konferencji pra­ Związków Zawodowych, który cowniczych i związków zawodo­ zbiera się raz na 4 lata. Człon­ wych krajów europejskich dla kowskie organizacje są reprezen­ poparcia pokojowego zjednoczenia towane na kongresach według Niemiec na zasadach demokra­ klucza ustalonego w Statucie tycznych. SFZZ. Kongres wybiera radę ge­ SFZZ nigdy nie pogodziła się neralną, która w okresie między z rozłamem w międzynarodowym kongresami jest instancją kierow­ ruchu zawodowym i w interesie niczą SFZZ, oraz komitet wyko­ mas pracujących wzywa pozostałe nawczy, który kieruje działal­ centrale związkowe do wspólne­ nością SFZZ między plenarnymi go działania i współpracy w kon­ posiedzeniami rady generalnej. kretnych sprawach. W grudniu Rada Generalna SFZZ zbiera się 1959 roku SFZZ zwróciła się co dwa lata. W okresie między znowu do Międzynarodowej Kon­ posiedzeniami plenarnymi komi­ federacji Wolnych Związków Za­ tetu wykonawczego pracą ŚFZZ wodowych i Międzynarodowej kieruje biuro wykonawcze, które Konfederacji Chrześcijańskich wybiera się na pierwszym posie­ Związków Zawodowych z wnio­ dzeniu komitetu wykonawczego. skiem, aby w możliwie szybkim Stałym organem przedstawiciel­ terminie spotkali się przedstawi­ skim i wykonawczym SFZZ jest ciele tych organizacji dla opra­ sekretariat, który składa się z cowania wspólnego programu go­ sekretarza generalnego i sekreta­ spodarczego i społecznego, który rzy. Sekretarza generalnego wy­ umożliwiłby przejście z gospo­ biera Rada Generalna SFZZ. darki zmilitaryzowanej niektó­ W Radzie Generalnej reprezen­ rych krajów kapitalistycznych na towane są wszystkie organizacje pokojową produkcję, przy jedno­ członkowskie ŚFZZ. Komitet Wy­ czesnej realizacji wniosków w konawczy SFZZ składa się z 36 sprawie rozbrojenia. Idea jedności członków, łącznie z sekretarzem ludzi pracy i związków zawodo­ generalnym, sekretarzami SFZZ wych w walce o lepsze życie i po­ i przedstawicielami poszczegól­ kój przenika wszystkie światowe nych międzynarodowych zrzeszeń kongresy ŚFZZ, na które SFZZ związków zawodowych przy Światowa Federacja Związków Zawodowych 231

ŚFZZ. Biuro Wykonawcze ŚFZZ donezja), Ibrahim Zakaria (Su­ składa się z przewodniczącego, dan), Piotr Pimenow (ZSRR), sekretarza generalnego i 12 wice­ Robert Hernio (Francja), Umber- przewodniczących. to Scalia (Włochy), Edwin Chle- Przewodniczącymi ŚFZZ od jej boun (Czechosłowacja). założenia w 1945 roku byli: Sir Bazą członkowską ŚFZZ są Walter Citrine (Wielka Brytania) przede wszystkim kraje socjali­ — 1945—1946, Arthur Deakin styczne. Centrale związkowe (Wielka Brytania) — 1946—1949, ZSRR, Chin i pozostałych krajów Giuseppe Di Vittorio (Włochy) obozu socjalistycznego są od po­ 1949—1957, Agostino Novella czątku członkami ŚFZZ. ŚFZZ ma (Włochy) — od 1959—1961, Re­ również duże członkowskie orga­ nato Bitossi (Włochy) — 1961. nizacje w niektórych wysoko roz­ Sekretarzem generalnym SFZZ winiętych krajach kapitalistycz­ jest od 1945 roku Louis Saillant nych; członkami ŚFZZ np. są (Francja). centrale związkowe Francji (CGT) Na V Światowym Kongresie i Włoch (CGIL). Związków Zawodowych w Mo­ Duży autorytet ma ŚFZZ w skwie w 1961 roku, Biuro Wy­ krajach, które niedawno uzyska­ konawcze ŚFZZ wybrano w na­ ły niezależność lub walczą o stępującym składzie: przewodni­ niepodległość. Duże organizacje czący Renato Bitossi (Włochy), członkowskie ŚFZZ tych kra­ sekretarz generalny Louis Sail­ jów to — SOBSI (Indonezja), lant (Francja), wiceprzewodniczą­ AITUC (India) i szereg centrali cy: Wiktor Griszyn (ZSRR), Be­ z Afryki oraz z niektórych kra­ noit Frachon (Francja), Liu Chang jów Ameryki Łacińskiej. W or­ Sheng (Chiny), Vicente Lombar­ ganizacjach członkowskich ŚFZZ do Toledano (Meksyk), Herbert jest zrzeszona większa część lu­ Warnke (NRD), S. A. Dange (In­ dzi pracy na świecie zorganizo­ dia), Franciszek Zupka (Cze­ wanych w związkach zawodo­ chosłowacja), Njono (Indonezja), wych. Jej wpływ i znaczenie jest Ignacy Loga-Sowiński (Polska), znacznie szersze, ponieważ pro­ Shafie Ahmed El Sheikh (Sudan), gram ŚFZZ wyraża interesy lu­ Enrique Pastorino (Urugwaj), dzi pracy całego świata bez Lazaro Pena (Kuba). względu na ich narodowość, ra­ Sekretariat ŚFZZ na V Świa­ sę, wyznanie, przekonania poli­ towym Kongresie Związków Za­ tyczne i przynależność związko­ wodowych ukształtował się na­ wą. stępująco: sekretarz generalny Oficjalnym organem prasowym Louis Saillant (Francja), sekre­ ŚFZZ jest miesięcznik „Światowy tarze: Giuseppe Casadei (Włochy), Ruch Zawodowy”, wydawany Elena Teodorescu (Rumunia), w 11 wersjach językowych. Ma Chunku (Chiny), Sugiri (In­ Oprócz tego ŚFZZ wydaje dwu­ 232 Światowa Konferencja Kobiet Pracujących

tygodnik „Międzynarodowy Biu­ dzynarodowe zrzeszenia związko­ letyn”, w którym publikuje prze­ we (departamenty zawodowe glądy z prasy związkowej i ro­ ŚFZZ). botniczej całego świata. Proble­ Światowa Konferencja Kobiet mom ekonomicznym i socjalnym Pracujących — konferencja mię­ poświęcone jest również czaso­ dzynarodowa, która odbyła się pismo „Notes Economiques et z inicjatywy ŚFZZ w dniach Sociétés”. SFZZ wydaje systema­ 14—17 czerwca 1956 r. w Buda­ tycznie również publikacje nie­ peszcie. Uczestniczyło w niej 499 periodyczne w związku z kon­ kobiet z 44 krajów. 320 delegatek gresami i konferencjami, względ­ reprezentowało organizacje człon­ nie z innymi wydarzeniami i pro­ kowskie ŚFZZ, 167 — organiza­ blemami międzynarodowego ru­ cje związkowe innych kierunków chu zawodowego. i 12 delegatek z organizacji po- Siedzibą ŚFZZ od razu po jej zazwiązkowych. założeniu w 1945 roku był Paryż. Na porządku dziennym konfe­ SFZZ była wówczas jedyną repre­ rencji stanęły dwa podstawowe zentantką międzynarodowego ru­ punkty: chu zawodowego. W 1951 roku 1. O jednościowej walce kobiet rząd francuski pod naciskiem re­ pracujących w sprawie podwyż­ akcji zabronił działalności cen­ ki płac, realizacji zasady „równa tralnego kierownictwa SFZZ na płaca za równą pracę”, usunię­ terenie Paryża. Następną siedzi­ cia wszystkich przejawów dys­ bą ŚFZZ był Wiedeń. Kiedy w kryminacji, polepszenia warun­ 1956 roku również i austriackie ków egzystencji kobiet pracują­ władze odmówiły SFZZ prawa cych, o ich prawa, w obronie po­ pobytu w Wiedniu, pod preteks­ koju. tem, że działalność tej wielkiej 2. W sprawie aktywniejszego międzynarodowej organizacji pra­ udziału kobiet pracujących w ży­ cujących zagraża neutralności ciu i kierownictwie organizacji Republiki Austriackiej, czecho­ związkowych, o szerokim wcią­ ganiu kobiet do związków zawo­ słowackie związki zawodowe za­ dowych. proponowały SFZZ, żeby prze­ W październiku 1963 r. zgodnie niosła się do Pragi. Od 1956 roku z uchwałą Światowej Federacji Praga stała się więc siedzibą Związków Zawodowych odbyła centralnych instancji ŚFZZ i nie­ się w Bukareszcie II Światowa których jej międzynarodowych Konferencja Kobiet Pracujących. zrzeszeń związkowych. Światowa Konferencja Mło­ Ważnym instrumentem SFZZ dzieży Pracującej — międzyna­ w jej dążeniu do stworzenia i rodowa konferencja, która od­ utrwalenia jedności ludzi pracy była się z inicjatywy ŚFZZ w i związków zawodowych są mię­ dniach 14—20 lipca 1958 roku Tanganikańskie związki zawodowe 233 w Pradze. ŚFZZ zaprosiła na tę sów młodych pracowników i prze­ konferencję przedstawicieli mło­ ciw dyskryminacji. dzieży z całego świata bez wzglę­ 2. Przyszłość młodzieży całego du na narodowość, rasę, poglą­ świata i jej wspólna walka w dy polityczne i religijne. obronie pokoju i przeciw niebez­ W konferencji wzięło udział pieczeństwu wojny atomowej i 472 przedstawicieli młodzieży termojądrowej. pracującej z 65 kr.ajów. Organiza­ 3. Zadania związków zawodo­ cje związkowe z 32 reprezento­ wych w dziedzinie organizowa­ wanych krajów były członkami nia i jednoczenia młodzieży, SFZŻ, 11 — członkami MKWZZ, a pozostałe — członkami związ­ udział młodych robotników i pra­ kowych organizacji autonomicz­ cowników umysłowych w pracy nych. związków zawodowych. Na porządku dziennym konfe­ Światowa Konferencja Związ­ rencji stanęły trzy ważne pro­ ków Zawodowych — patrz Świa­ blemy: towa Federacja Związków Zawo­ 1. Praca i płaca, szkolenie za­ dowych. wodowe, uprawnienia związko­ Światowy Kongres Związków we i socjalne młodzieży pracują­ Zawodowych — patrz Światowa cej, jej walki i walka związków Federacja Związków Zawodo­ zawodowych w obronie intere­ wych.

Tafta-Hartleya ustawa — patrz połączyło się w tzw. Federację Antyzwiązkowe ustawy. Pracy Tanganiki, która wkrótce Tanganikańskie związki zawo­ wystąpiła z żądaniem podwyżki dowe — Tanganika jest krajem płac, wprowadzenia zagwaranto­ pod względem gospodarczym za­ wanego minimum płacy i przyję­ cofanym, stopa życiowa ludności cia szeregu wniosków o charak­ skrajnie niska. Od 1961 r. Tan­ terze socjalnym i gospodarczym. ganika była samodzielną repu­ Dla poparcia swoich żądań ro­ bliką. W 1964 r. połączyła się z botnicy Tanganiki zorganizowali Zanzibarem tworząc Zjednoczoną kilka strajków. Republikę Tanganiki i Zanzibaru Kiedy w kwietniu 1957 roku (Tanzan). wyszło na jaw, że władze kolo­ Ruch zawodowy w Tanganice nialne dążą do wprowadzenia w choć zaczął rozwijać się późno, kraju dekretu o związkach zawo­ odznaczał się jednak wielką ak­ dowych, na mocy którego związ­ tywnością. W końcu 1955 roku ki uzależniłyby się całkowicie od kilka organizacji związkowych kolonizatorów (podobnie jak w 234 Tarnów Fritz

Północnej Rodezji), związki za­ powiatowe, okręgowe i inne te­ wodowe oświadczyły, że w od­ rytorialne organizacje, które zrze­ powiedzi na ten krok ogłoszą szają wszystkich członków związ­ strajk powszechny. Władze kolo­ ków zawodowych danej miejsco­ nialne zmuszone były ustąpić. wości, bez względu na ich zawód Nie udało się im zlikwidować i gałąź produkcji, w której pra­ organizacji związkowej ani osła­ cują, czy przynależność do związ­ bić jej szeregów głoszeniem teo­ ku zawodowego. Z takiego ukła­ rii współpracy klasowej. du organizacyjnego wynika zro­ Niezależnie od wszystkich in­ zumiała różnorodność żądań i in­ tryg reakcji zewnętrznej i we­ teresów członków związków za­ wnętrznej związki zawodowe wodowych. Terytorialna zasada Tanganiki zachowały nadal swój budownictwa związków zawodo­ bojowy charakter. wych jest celowa tam, gdzie uzu­ Tarnów Fritz — niemiecki, re- pełnia zasadę produkcyjną, tzn. formistyczny przywódca związ­ gdzie istnieją organizacje poszcze­ kowy, były przewodniczący Ra­ gólnych produkcyjnych związków dy Związków Zawodowych w zawodowych, zrzeszające ludzi amerykańskiej strefie okupacyj­ pracy tego samego zakładu pra­ nej Niemiec. cy, gałęzi produkcji czy zawo­ Teodorescu Elena — sekretarz dów. ŚFZZ, przedstawicielka związków Tessier Gaston — długoletni zawodowych Rumuńskiej Repu­ przewodniczący Międzynarodowej bliki Ludowej. Konfederacji Chrześcijańskich Teoria pokoju klasowego — Związków Zawodowych, przed­ patrz Współpraca klasowa. stawiciel chrześcijańskiego ruchu Teoria równych ofiar — patrz zawodowego we Francji. Zmarł Współpraca klasowa. w 1960 r. Terytorialna zasada budownic­ Tettegah John — sekretarz ge­ twa związków zawodowych — neralny Kongresu Związków Za­ zasada zrzeszania ludzi pracy i wodowych Ghany. organizacji związkowych według Tewson Vincent — były długo­ terenowych jednostek admini­ stracyjnych, tj. w gromadach, letni sekretarz Kongresu Związ­ powiatach, okręgach, krajach itp. ków Zawodowych W. Brytanii Jeśli ruch związkowy organizo­ (TUC), były przewodniczący wany jest wyłącznie według za­ MKWZZ. sady terytorialnej, prowadzi to Tlili Ahmed — sekretarz Po­ do rozpraszania sił klasy robot­ wszechnej Unii Pracy Tunezji. niczej i związków zawodowych o- Toledano Lombardo Vicente — raz stanowi przeszkodę we wspól­ przewodniczący Konfederacji Pra­ nym działaniu. W takim wypad­ cy Ameryki Łacińskiej (CTAL), ku powstają jedynie miejscowe, wiceprzewodniczący Światowej Tunezyjskie związki zawodowe 235

Federacji Związków Zawodo­ Trust — patrz Monopol. wych. TUC — patrz Kongres Związ­ Toure Sókou — przewodniczą­ ków Zawodowych Wielkiej Bry­ cy Powszechnej Unii Robotników tanii. Czarnej Afryki (UGTAN), zna­ Tunezyjskie związki zawodowe ny działacz ruchu zawodowego — W marcu 1956 roku Tunezja Gwinei, obecny prezydent Repu­ uzyskała niepodległość. Na sku­ bliki Gwinejskiej. tek wieloletniego panowania ko­ „Trabajo” — dwutygodnik, or­ lonialnego Francji, ogromne jest gan prasowy Konfederacji Związ­ zacofanie gospodarki narodowej ków Zawodowych Rewolucyjnej Tunezji, stopa życiowa mieszkań­ Kuby (CTCR). ców niska. W ostatnich latach Trade-unionizm — patrz Wiel­ w Tunezji coraz większe wpływy ka Brytania. mają amerykańskie monopole. „Trade-Union Record” — cza­ W Tunezji, podobnie jak w in­ sopismo związkowe Ogólnoin- nych koloniach francuskich, or­ dyjskiego Kongresu Związków ganizacje związkowe powstawały Zawodowych (AITUC). Ukazuje jako filie francuskich centrali się dwa razy na miesiąc w ję­ związkowych. Nieustanna walka zyku angielskim. między centralami tunezyjskimi Tran Quoc Buu — wiceprze­ — Powszechną Unią Pracy i wodniczący Międzynarodowej Zrzeszeniem Związków Zawodo­ Konfederacji Chrześcijańskich wych Tunisu — uniemożliwiała Związków Zawodowych, przed­ osiągnięcie jedności akcji. Roz­ stawiciel chrześcijańskich związ­ bicie pogłębiło się jeszcze bar­ ków Wietnamu Południowego. dziej po powstaniu departamen­ „Tribune” — codzienne pismo talnych organizacji „Force Ouv­ związkowe, organ prasowy Zrze­ rière” (FO) i chrześcijańskich szenia Wolnych Niemieckich związków zawodowych (CFTC), Związków Zawodowych (FDGB) jak również po założeniu autono­ w NRD. Wydaje FDGB w Ber­ micznych związków zawodowych linie. nauczycieli i portowych robotni­ „Trud” — bułgarska gazeta ków w portach Sousse i Bizercie. związkowa, organ prasowy Cen­ W 1952 roku zaczęły się w Tu­ tralnej Rady Związków Zawo­ nezji prześladowania sił postępo­ dowych w Bułgarskiej Republice wych. Zostali aresztowani lub wy­ Ludowej. Wychodzi codziennie pędzeni z kraju przywódcy Ko­ w Sofii. munistycznej Partii, partii „Neo „Trud” — radzieckie codzienne Destour”, Zrzeszenia Tunezyj­ pismo związkowe. Organ praso­ skich Związków Zawodowych, wy Wszechzwiązkowej Central­ Powszechnej Unii Pracy, jak rów­ nej Rady Związków Zawodowych nież czołowi działacze Komitetu (WCSPS). Wychodzi w Moskwie. Obrońców Pokoju. W całym kra­ 236 Tunezyjskie związki zawodowe ju zaczęła się szerzyć potężna zawodowego Tunezji, podjął u- akcja protestacyjna, do której chwałę o rozwiązaniu zrzeszenia przyłączyli się chłopi, rzemieślni­ i wezwał wszystkich ludzi pracy cy i drobni kupcy. Siedziby or­ bez względu na przynależność ganizacji związkowych zostały związkową, jak również pracow­ obsadzone i splądrowane przez ników nie zorganizowanych, aby policję. W grudniu 1952 roku zo­ połączyli się dla obrony swoich stał zabity sekretarz generalny interesów wokół zjednoczonej Powszechnej Unii Pracy. Wypad­ centrali związkowej. W 1956 ro­ ki w 1952 roku przyczyniły się ku powstała zjednoczona centrala w dużej mierze do wzmocnienia związkowa Tunezji pod nazwą jedności tunezyjskich ludzi pra­ Powszechna Unia Pracujących cy. W niektórych powiatach za­ Tunezji (UGTT). W tymże roku częto tworzyć jednolite komitety. odbył się VI zjazd UGTT, który Do stworzenia jedności związ­ podjął rezolucję, żądającą popra­ kowej przyczynił się również IV wienia sytuacji ekonomicznej lu­ Zjazd Zrzeszenia Tunezyjskich dzi pracy i „wykorzystania nie­ Związków Zawodowych, który zależności narodowej dla wyzwo­ odbył się w listopadzie 1954 ro­ lenia słabych gospodarczo klas”. ku. Wezwał ludzi pracy do wal­ Zjazd zaaprobował program nie­ ki o niezależność Tunezji i wiele zależności gospodarczej i postępu uwagi poświęcił problemowi jed­ społecznego. ności związkowej. Uchwały zja­ Polityka związków zawodowych zdu Zrzeszenia Tunezyjskich ogłoszona na tym zjeździe wy­ Związków Zawodowych i pro­ wołała niepokój tunezyjskich ka­ gram żądań natury ekonomicz­ pitalistów. Przy pomocy skorum­ nej, opracowany przez zjazd, powanych grup zaczęli prowa­ znalazły szerokie poparcie wszy­ dzić akcję rozłamową w ruchu stkich ludzi pracy w Tunezji. zawodowym. Po pewnym czasie W ciągu 1955 roku pojawiły doprowadzono do powstania od- się nowe możliwości organiza­ szczepieńczej organizacji — Tune­ cyjnego zjednoczenia całego tu­ zyjskiego Związku Pracy, który nezyjskiego ruchu zawodowego. natychmiast uzyskał poparcie Między organizacjami związko­ władz. Rozwój wypadków wyka­ wymi Zrzeszenia Związków Za­ zał, że celem akcji rozłamowej wodowych i Powszechnej Unii było zdyskredytowanie prawidło­ Pracy doszło do uzgodnienia wej linii politycznej UGTT i usu­ wspólnego programu walki. Dnia nięcie z jej szeregów postępo­ 2 września 1956 roku odbył się wych działaczy. Ruch zawodowy w Tunisie nadzwyczajny zjazd po tym rozłamie osłabł. Ataki Zrzeszenia Tunezyjskich Związ­ wrogów klasowych na postępo­ ków Zawodowych. Zjazd zatwier­ we organizacje związkowe wzmo­ dził rezolucję o jedności ruchu gły się. Bojowi działacze związ­ Tureckie związki zawodowe 237 kowi byli stopniowo usuwani z W ostatnich latach pogarsza się kierownictwa centrali. W niedłu­ stale sytuacja gospodarcza Turcji. gi czas potem doszło do ponow­ W 1960 roku było w Turcji 600 000 nego zjednoczenia obu centrali bezrobotnych. Walką tureckich pod nazwą Powszechna Unia mas pracujących kieruje Komu­ Pracujących Tunezji (UGTT). Jed­ nistyczna Partia Turcji założona nak po wykluczeniu działaczy re­ w 1920 roku. Od 1923 roku działa wolucyjnych i ustaleniu nowej po­ nielegalnie. lityki, UGTT straciła dawną bo- Ruch robotniczy i związkowy jowość i aktywność, podporząd­ w Turcji zaczął się rozwijać kowując się całkowicie kołom w drugiej połowie ubiegłego wie­ rządzącym. UGTT zrezygnowała ku. Rozwój był jednak powolny, ze swego programu ekonomicz­ napotykał wiele przeszkód, głów­ nego i nie prowadzi mas pracu­ nie o charakterze religijnym. Od jących do walki o ich postulaty. samego początku wszystkie ruchy Powszechna Unia Pracujących społeczne były bezwzględnie prze­ Tunezji stała się członkiem Mię­ śladowane. Od 1920 roku, na sku­ dzynarodowej Konfederacji Wol­ tek brutalnego terroru rządów nych Związków Zawodowych dyktatorskich, rozwój został za­ (patrz Powszechna Unia Pracu­ hamowany. jących Tunezji). Aż do 1947 roku zgodnie z teo­ Turecka Konfederacja Związ­ rią, że „idea walki klasowej za­ ków Zawodowych — reprezen­ graża harmonii narodu”, rząd nie tantka ruchu zawodowego w dopuszczał do powstawania ja­ Turcji. Powstała w 1952 roku. kichkolwiek organizacji związko­ Działalność jej jest kontrolowa­ wych. Dopiero po 20 lutym 1947 na przez rząd. Turecka Konfe­ roku, pod naciskiem szerokiej deracja Związków Zawodowych opinii publicznej, została uchwa­ jest organizacją członkowską lona Ustawa o pracy, w której Międzynarodowej Konfederacji czytamy: Wolnych Związków Zawodowych „Ludzie pracy w Turcji mają (MKWZZ) i realizuje jej politykę prawo tworzyć organizacje związ­ w krajach Bliskiego i Środkowe­ kowe według gałęzi przemysłu go Wschodu (patrz Tureckie i zawodów; związki zawodowe). — związki zawodowe nie mają Tureckie związki zawodowe — prawa zajmować się działalnością Republika Turecka jest krajem polityczną, prowadzić propagan­ rolniczym; w ostatnich latach dy politycznej, czy też być na­ zaczął się rozwijać również prze­ rzędziem jakiejkolwiek partii po­ mysł. W okresie powojennym litycznej; Turcja zaczęła się coraz bardziej — związki zawodowe są orga­ uzależniać od USA, co w sposób nizacją narodową i nie mogą zgubny odbija się na gospodarce. brać udziału w żadnej akcji 238 UGTA sprzecznej z interesami narodu; storii tureckiego ruchu zawodo­ — związki zawodowe nie mogą wego. Przywódcy tej centrali za bez zezwolenia rządu przystąpić namową kół rządzących w kraju do żadnej organizacji międzyna­ oraz działaczy amerykańskiego rodowej; AFL—CIO wstąpili do MKWZZ. — strajki są zabronione i będą Turecka Konfederacja Związ­ traktowane jako naruszenie pra­ ków Zawodowych do 1960 r. po­ wa; zostawała pod całkowitą kontrolą — działalność związków zawo­ rządu. dowych może być zawieszona, Po obaleniu w 1960 r. reak­ albo całkowicie wzbroniona na cyjnego reżymu Menderesa-Ba- podstawie decyzji sądu, a w nie­ yara związki zawodowe zaczęły których przypadkach decyzji sę­ przejawiać samodzielność w wal­ dziego śledczego.” ce o żywotne interesy ludzi pra­ We wrześniu 1952 roku odbył cy. Szczególnie duże wystąpienia się w Izmirze konstytucyjny zjazd klasy robotniczej — wiece, de­ Tureckiej Konfederacji Związków monstracje — miały miejsce w Zawodowych — pierwszej krajo­ końcu 1961 r., a także w lutym wej centrali związkowej w hi­ i maju 1962 r.

U

UGTA — patrz Powszechna i kultury. UNESCO współpracuje Unia Pracowników Algierii. z państwami członkowskimi w UGTAN — patrz Powszechna rozwijaniu ich działalności wy­ Unia Robotników Czarnej Afryki. chowawczej, popiera postęp i nau­ UGTT — patrz Powszechna kę. Popiera międzynarodową wy­ Unia Pracujących Tunezji. mianę doświadczeń z dziedziny UIL — patrz Włoska Unia wychowania, nauki i kultury. Pracy. W swej współpracy z narodowy­ UMT — patrz Marokańska mi i międzynarodowymi centra­ Unia Pracy. lami związkowymi organizuje UNESCO — Organizacja Naro­ wymianę grup roboczych, wy­ mianę publikacji, materiałów in­ dów Zjednoczonych do Spraw formacyjnych itd. Wychowania, Nauki i Kultury — W celu zapewnienia państwom organizacja międzynarodowa z członkowskim możliwości twór­ siedzibą w Paryżu, wchodząca czego rozwoju kultury i systemów w skład ONZ, powołana w 1945 r. wychowawczych, UNESCO posta­ UNESCO popiera i koordynuje nowiła nie ingerować w żadne współpracę między narodami w sprawy wewnętrzne państw człon­ dziedzinie wychowania, nauki kowskich. Urugwajskie związki zawodowe 23#

Kierowniczymi organami darczej kraju i poprawę warun­ UNESCO są: Konferencja Gene­ ków bytowych ludności. ralna, 24-osobowy Komitet Wy­ Organizacje związkowe zaczęły konawczy wybierany przez Kon­ powstawać w Urugwaju w końcu ferencję Generalną oraz Sekre­ XIX wieku. Były ogromnie roz­ tariat z generalnym dyrektorem proszone i większość ich pozosta­ na czele. wała pod wpływami anarchosyn- UNESCO współpracuje również dykalistów. Dopiero po pierwszej z innymi międzynarodowymi wojnie światowej urugwajski i narodowymi organizacjami, któ­ ruch związkowy rewolucjonizuje rych zadania pokrywają się z ce­ się. W 1938 roku powstał tzw. lami UNESCO. Do takich organi­ Komitet dla Organizacji i Walki zacji należą krajowe i między­ o Jedność Klasy Robotniczej. narodowe centrale związków za­ W 1942 roku stworzono najwięk­ wodowych, które w pracach szą organizację związkową w kra­ UNESCO uczestniczą z głosem ju — Powszechny Związek Pra­ doradczym. cujących Urugwaju, który stał Prawną podstawą działalności się członkiem Konfederacji Pra­ UNESCO jest jej statut, który cy Ameryki Łacińskiej i organi­ w latach 1945—1947 był ośmio­ zował walkę o zjednoczenie kla­ krotnie zmieniany i uzupełniany. sy robotniczej, o realizację żądań UNESCO jest fachową organiza­ ekonomicznych i socjalnych, o fa­ cją ONZ, do której przystąpiła ktyczną niezależność Urugwaju. w 1946 roku po podpisaniu spe­ Oprócz tej centrali istniał w kra­ cjalnej umowy. UNESCO jedno­ ju cały szereg organizacji auto­ czy 81 państw. nomicznych, które w licznych wy­ Unia Malgaskich Związków Za­ padkach walczyły u boku Po­ wodowych (FISEMA) — patrz wszechnego Związku Pracujących. Malgaskie związki zawodowe. W 1958 roku istniało w Urug­ Urugwajskie związki zawodo­ waju ponad 100 organizacji związ­ we — Urugwaj jest krajem rol­ kowych zrzeszających często po niczym, o wysoko rozwiniętej ho­ kilkudziesięciu członków. Naj­ dowli bydła. W kraju tym istnie­ większe były dwie centrale — je także i przemysł. Gospodarka Konfederacja Związków Zawodo­ Urugwaju jest w dużej mierze wych Urugwaju należąca do uzależniona od USA. Stopa ży­ Ogólnoamerykańskiej Regional­ ciowa mieszkańców pogorszyła się nej Organizacji MKWZZ (ORIT), w ostatnich latach, wzrosła licz­ opanowana przez partię socjali­ ba bezrobotnych. styczną oraz Powszechny Zwią­ Komunistyczna Partia Urugwa­ zek Pracujących Urugwaju, zrze­ ju, założona w 1920 roku, walczy szający 64 związki zawodowe o przeprowadzenie reformy rol­ o tendencjach lewicowych. Kon­ nej, polepszenie sytuacji gospo­ federacja Związków Zawodo­ 240 Urugwajskie związki zawodowe

wych Urugwaju zrzeszała prze­ noczeniem. Program i statut zo­ de wszystkim związki zawo­ stały po konferencji przesłane do dowe pracowników państwowych; wszystkich organizacji związko­ z powodu swej chwiejnośći wych. Wysiłki postępowych dzia­ i skłonności do kompromisów tra­ łaczy związkowych zostały ukoro­ ciła coraz więcej swoich człon­ nowane zwycięstwem. W kwiet­ ków. Powszechny Związek Pra­ niu 1961 roku odbył się zjazd cujących Urugwaju bazował konstytucyjny, na którym podję­ głównie na związkach: dokerów, to uchwałę o powołaniu Jednoli­ metalowców, kożuszników, tran­ tej Centrali Pracujących Urugwa­ sportu i budownictwa. Organizo­ ju (CUTU). wał liczne zwycięskie strajki, Jednolita Centrala Pracujących a jego autorytet wśród członków Urugwaju wysunęła następujące stale rósł. Oprócz obu centrali żądania: działały w Urugwaju silne nie­ — polepszenie warunków życia zależne związki zawodowe pra­ i pracy robotników i urzędników; cowników włókienniczych, pra­ — podwyżka plac; cowników przemysłu mięsnego — wypłacanie dodatków rodzin­ i pracowników instytucji publicz­ nych i zapomóg dla bezrobot­ nych. nych; W 1956 roku powołano związ­ — ochrona praw związkowych kową komisję koordynacyjną, i swobód demokratycznych; w której reprezentowane były — walka przeciw dyktatowi organizacje o różnych orienta­ Międzynarodowego Funduszu Wa­ cjach politycznych. Na początku lutowego; 1959 roku zwołano ogólnokra­ — demaskowanie głównych nie­ jową konferencję, na której przyjaciół narodu urugwajskie­ omówiono podstawowe zagadnie­ go — północnoamerykańskiego nia dotyczące powołania jedno­ imperializmu, wewnętrznej oli­ litej centrali związkowej w Urug­ garchii — oraz walka z nimi. waju. Proces zjednoczenia przy­ CUTU nie należy do ŚFZZ, ale spieszył fakt, że niektóre związki blisko z nią współpracuje, po­ zawodowe należące do Ogólno- dobnie jak z jej organizacjami amerykańskiej Regionalnej Orga­ członkowskimi. Niektóre związki nizacji MKWZZ wystąpiły z niej zawodowe CUTU należą do Mię­ i wyraziły zgodę na współpracę dzynarodowych Zrzeszeń Związ­ z komisją koordynacyjną do ków Zawodowych przy SFZZ spraw zjednoczenia związków za­ (metalowców, budowlanych, włók­ wodowych. niarzy, transportowców). W inte­ Dnia 4 grudnia 1959 roku zwo­ resie jedności CUTU pozostaje łano ogólnokrajową konferencję autonomiczną centralą związko­ związkową. Większość przedsta­ wą. Bierze aktywny udział w wicieli wypowiedziała się za zjed­ pracach przy tworzeniu jedno­ Vanistendael August 241

litej centrali związkowej Ame­ cę i pokój w przedsiębiorstwie”. ryki Łacińskiej. Nie wolno stosować żadnych form UTUC — patrz Zjednoczony „walki pracowniczej”, a przede Kongres Związków Zawodowych wszystkim strajków. Wśród ogól­ Indii. nych zadań rady zakładowej u- Urzędnicze związki zawodowe — stawa ustala, co następuje: wy­ firmowe, pseudozwiązkowe orga­ stępować z wnioskami mający­ nizacje, które tworzy się z inicja­ mi na celu dobro „przedsiębior­ tywy lub w interesie przedsię­ stwa i załogi”; czuwać nad prze­ biorców kapitalistycznych, głów­ strzeganiem ustawy i innych roz­ nie w wielkich fabrykach. porządzeń wydawanych w inte­ Celem tych związków jest od­ resie ludzi pracy; przyjmować za­ wodzenie ludzi pracy od spra­ żalenia pracowników i pertrakto­ wiedliwej walki o swoje ekono­ wać w tych sprawach z praco­ miczne i socjalne żądania, o pra­ dawcami itd. W niektórych przy­ wa związkowe, swobody demo­ padkach rada ma prawo współ­ kratyczne, hamowanie i tłumie­ decydować, np. jeśli chodzi nie rewolucyjnych i postępowych 0 określenie godziny rozpoczęcia nastrojów. Z tego rodzaju orga­ 1 zakończenia dnia pracy, o przer­ nizacjami spotykamy się głównie wy w pracy, regulację urlopów, w wysoko rozwiniętych krajach o sprawy dotyczące socjalnych świata kapitalistycznego, przede urządzeń w przedsiębiorstwie, wszystkim w USA. regulowania norm pracy, wpro­ Ustawa o regulaminie przedsię­ wadzenia nowych systemów płac, biorstwa (Betriebsverfassungsge­ setz) — ustawa ustanawiająca bezpieczeństwa i higieny pracy, skład, formy wyboru, zadania, przyjmowania, zwalniania i prze­ prawa i obowiązki rad zakłado­ noszenia pracowników itd. wych jako organów przedstawi­ Ustawa zabrania działalności cielskich wszystkich pracowników politycznej w zakładzie pracy, przedsiębiorstw w NRF. Ustawa czyniąc z rad zakładowych na­ została uchwalona przez boński rzędzie współpracy klasowej z parlament w lipcu 1952 roku. kapitalistą, a nie bojowy organ Radę zakładową przestrzega się ludzi pracy (patrz Niemiecka Re­ w ustawie, aby wystrzegała się publika Federalna. Związki za­ wszystkiego, co naruszyłoby „pra­ wodowe).

V

Vanistendael August — sekre- Konfederacji Chrześcijańskich tarz generalny Międzynarodowej Związków Zawodowych, przed-

16 — A B C 242 ,Vie Ouvrière'

stawiciel chrześcijańskiego ruchu Vladimarsson Hannibal — prze­ zawodowego Belgii. wodniczący Islandzkiej Federacji „Vie Ouvrière” — francuskie Pracy. czasopismo związkowe, organ pra­ Vukmanowic-Tempo Svetozar — sowy Powszechnej Konfederacji przewodniczący Centralnej Rady Pracy (CGT). Dwutygodnik, wy­ Zrzeszenia Związków Zawodo­ chodzi w Paryżu. wych Jugosławii.

W

Warnke Herbert — przewodni­ Komunistyczna Partia Wene­ czący Zrzeszenia Wolnych Nie­ zueli powstała w 1931 roku. Pra­ mieckich Związków Zawodowych cowała głównie nielegalnie. Po (FDGB) w NRD, wiceprzewodni­ upadku dyktatury Jimeneza czący ŚFZZ. wznowiła działalność legalną. WCSPS — patrz Wszechzwiąz- Ruch zawodowy Wenezueli za­ kowa Centralna Rada Związków czął się rozwijać dopiero po Zawodowych ZSRR. pierwszej wojnie światowej, „Welt der Arbeit” — zachod- ponieważ reżym feudalny i rzą­ nioniemieckie czasopismo, związ­ dy dyktatorskie prześladowa­ kowy organ prasowy Zrzeszenia ły jakąkolwiek działalność poli­ Niemieckich Związków Zawodo­ tyczną czy związkową. W 1936 wych (DGB) w NRF. Tygodnik, roku, kiedy w Wenezueli doszło wychodzi w Kolonii. do ofensywy sił rewolucyjnych, Wenezuelskie związki zawodo­ założono w Caracas i innych we — Republika Wenezuelska większych miastach organizacje jest krajem zacofanym. Główną robotników rolnych. Powstały gałęzią przemysłu jest kopalni­ także pierwsze związki zawodowe ctwo, a wydobycie i przeróbka robotników przemysłu naftowego. ropy naftowej stanowi 35 proc. W grudniu 1936 roku zwołano wartości produkcji globalnej. pierwszy zjazd związkowy, na Wydobycie ropy naftowej znaj­ którym powołano Powszechną duje się w rękach monopoli ame­ Konfederację Pracy. Ten rok był rykańskich i holendersko-brytyj- również punktem kulminacyjnym skiego Royal Deutch Shell. walki o ustawodawstwo pracy. Chociaż w rolnictwie zatrudnio­ Wybuchł strajk robotników spó­ na jest większa część mieszkań­ łek naftowych, który poparła so­ ców, produkcja rolna nie zaspo­ lidarnie większość mieszkańców kaja nawet połowy potrzeb kraju. kraju. Strajk trwał 42 dni i zo­ Uprawia się tam kukurydzę, ryż, stał krwawo stłumiony. Dziesiątki kawę, kakao, trzcinę cukrową, działaczy związkowych areszto­ bawełnę itd. wano i wypędzono z kraju. Wenezuelskie związki zawodowe 243

Po drugiej wojnie światowej tem. Zjazd wypowiedział się za ruch związkowy Wenezueli prze­ rozwojem przemysłu narodowego, żywał ciężki kryzys. Wzmogła się za wyzwoleniem się z zależności presja amerykańskiego imperia­ od monopoli USA, za unarodowie­ lizmu na polityczne i gospodarcze niem przemysłu stalowego, pe­ życie Wenezueli, wzrosły wpływy trochemii, energetyki, transpor­ reformistycznych przywódców tu oraz napiętnował umowę han­ amerykańskiej centrali związko­ dlową z USA jako antynarodową. wej AFL w wenezuelskich związ­ Wypowiedział się również za na­ kach zawodowych. Ruch zawodo­ wiązaniem stosunków handlo­ wy był nadal bardzo rozproszony. wych z wszystkimi krajami, za Zgodnie z oficjalną statystyką mi­ przeprowadzeniem reformy rol­ nisterstwa pracy z 31.XII.1947 ro­ nej, za zwiększeniem udziału lu­ ku istniało w Wenezueli 950 dzi pracy w podziale dochodu na­ związków zawodowych. rodowego, za rozszerzeniem Dopiero w styczniu 1958 roku i ulepszeniem ubezpieczeń spo­ po obaleniu władzy dyktatora łecznych. Zjazd zdecydował, że Jimeneza ożywiła się praca związ­ Konfederacja Pracy Wenezueli ków zawodowych. Powstał tzw. nie wstąpi do żadnej z międzyna­ Narodowy Zjednoczony Komitet rodowych organizacji związko­ Związków Zawodowych, który za­ wych, wypowiedział się za współ­ czął reorganizować w całym kra­ pracą z wszystkimi organizacja­ ju związki zawodowe. Filie ko­ mi związkowymi na całym świę­ mitetu powstały we wszystkich cie oraz poparł wniosek Konfe­ 20 stanach, tak że pod koniec deracji Związków Zawodowych 1958 roku organizacja ta zrzesza­ Rewolucyjnej Kuby w sprawie ła ponad 1,5 miliona osób. stworzenia kontynentalnej auto­ Zjednoczony ruch zawodowy nomicznej centrali związkowej rozpoczął wkrótce walkę w obro­ Ameryki Łacińskiej. W 1959 roku nie swobód demokratycznych Konfederacja Pracy Wenezueli za­ i postanowił stworzyć w każdej warła umowę o wzajemnej współ­ gałęzi gospodarki narodowej je­ pracy z Konfederacją Związków den związek zawodowy, przy za­ Zawodowych Rewolucyjnej Ku­ chowaniu demokracji wewnątrz- by, jednak pod naciskiem re­ związkowej. akcji umowa została w paździer­ W listopadzie 1959 roku odbył niku 1960 roku przez wenezuel­ się konstytucyjny zjazd Konfede­ ską konfederację (CTV) wypo­ racji Pracy Wenezueli (CTV). wiedziana. Międzynarodowa i we­ Chociaż organizacja ta zrzeszała wnętrzna reakcja nie ustawała w ludzi pracy najróżniejszych po­ atakach na siły postępowe w glądów politycznych, tym nie­ CTV. mniej członkowie jej w większości W listopadzie 1961 r. reformis- akcji występowali wspólnym fron­ tyczne skrzydło w kierownictwie

16* 244 Wewnętrzne komisje

Konfederacji Pracy Wenezueli dycje Komunistycznej Partii Wę­ doprowadziło do rozłamu, zwoła­ gier. Dużą rolę w budownictwie ło swój zjazd, na którym odrzu­ socjalistycznym WRL odgrywają cono uchwały poprzedniego zjaz­ jednolite węgierskie związki za­ du. Związki zawodowe pozostają­ wodowe. ce na pozycjach walki klasowej Pierwsze stowarzyszenia pra­ zmuszone były stworzyć nową cownicze o charakterze cechowym organizację — Jednolitą Centralę zaczęły powstawać na Węgrzech Pracujących Wenezueli, zrzesza­ w latach sześćdziesiątych XIX jącą 240 000 członków. wieku. Jednakże tworzenie orga­ Wewnętrzne komisje — organy nizacji związkowych w szerszym przedstawicielskie robotników i zakresie zaczęło się później. W urzędników w przedsiębiorstwach maju 1898 roku na zjeździe i fabrykach włoskich. Wybiera w Budapeszcie powstaje pierwsza się je w powszechnym głosowa­ jednolita centrala związkowa. W niu wszystkich pracowników pierwszych latach istnienia związ­ przedsiębiorstwa, bez względu na ki zawodowe ograniczyły się je­ ich przynależność związkową. Do dynie do walki o realizację eko­ głównych zadań komisji we­ nomicznych żądań klasy robotni­ wnętrznych należy obrona praw czej. Walka o prawa polityczne ludzi pracy, troska o właściwe zaczęła się w 1905 roku pod wpły­ warunki zdrowotne i higieniczne wem rewolucji rosyjskiej. Dużym przy pracy oraz kontrola prze­ osiągnięciem w rozwoju ruchu strzegania ustawodawstwa pracy zawodowego na Węgrzech był itd. strajk kolejarzy w kwietniu 1904 Węgierskie związki zawodowe roku. W marcu 1916 roku rząd — Węgierska Republika Ludowa uznał oficjalnie związki zawodo­ jest krajem przemysłowo-rol­ we jako przedstawicielstwo pra­ niczym. Po wyzwoleniu Węgier cowników. przeprowadzono w 1945 roku re­ Ogromny wpływ na masy pra­ formę rolną. Na podstawie usta­ cujące i rozwój ruchu zawodowe­ wy o nacjonalizacji przemysłu go na Węgrzech miało zwycięstwo zmieniły się całkowicie stosunki Wielkiej Październikowej Socja­ i w innych gałęziach gospodarki listycznej Rewolucji w Rosji. narodowej. Przemiany te umożli­ W styczniu 1918 roku węgierskie wiły szybki rozwój sił podukcyj- masy pracujące ogłosiły strajk nych i wzrost stopy życiowej powszechny na znak protestu ludności. przeciwko imperialistycznym kno­ Kierowniczą i decydującą siłą waniom w stosunku do Związku w Węgierskiej Republice Ludowej Radzieckiego. Wpływ związków jest Węgierska Socjalistyczna zawodowych i ich siła liczebna Partia Robotnicza. Założona w li­ rosła. W końcu 1916 roku związki stopadzie 1956 roku przejęła tra­ zawodowe liczyły tylko 55 338 Węgierskie związki zawodowe 245 członków, podczas gdy pod ko­ dowych. Prawicowi przywódcy niec 1917 roku już 215 222 człon­ głosili „apolityczność” związków ków. zawodowych, wykluczali z orga­ W marcu 1919 roku została nizacji żywioły rewolucyjne i kie­ ogłoszona Węgierska Republika rowali na nie doniesienia na po­ Rad. Istniała wprawdzie tylko licję. kilka miesięcy (do czerwca 1919 Zdradziecką politykę prawico­ roku), jednak i • w tym krótkim wych przywódców najlepiej po­ okresie zrobiła dla klasy robotni­ twierdza fakt, że zarówno partia czej więcej njż wszystkie po­ socjaldemokratyczna, jak i związ­ przednie rządy łącznie. Rewolu­ ki zawodowe istniały na Węgrzech cyjny rząd upaństwowił wielki w ciągu całej drugiej wojny świa­ przemysł i banki, ustalił robot­ towej w warunkach okupacji fa­ niczą kontrolę, wprowadził bez­ szystowskiej. Jednakże, mimo płatne ubezpieczenie społeczne prześladowań i terroru, w ruchu i 8-godzinny dzień roboczy, kon­ związkowym sformułowała się le­ fiskował wielkie mieszkania przy­ wicowa opozycja, która współ­ dzielając je rodzinom wielodziet­ działała z nielegalną partią ko­ nym, upaństwowił szkoły, kina munistyczną. W kraju wielokrot­ i teatry, wprowadził obowiązko­ nie wybuchały potężne strajki. we nauczanie. Związki zawodo­ Wraz z wyzwoleniem Węgier, we wykonały w okresie komuny przez armię radziecką, przyszło ogromną pracę w dziedzinie rea­ nowe życie i dla związków zawo­ lizacji nakreślonych planów spo­ dowych. Z ruchu zawodowego łecznych, polepszenia warunków usunięto zdradzieckie elementy, pracy i życia mas pracujących. związki stały się ważnym czynni­ Klęska zadana węgierskiej re­ kiem w budowie nowych socjali­ wolucji pociągnęła za sobą o- stycznych Węgier. W okresie od­ krutny biały terror, którego budowy zniszczonej gospodarki ofiarami stali się najlepsi syno­ narodowej związki zawodowe zdo­ wie klasy robotniczej. Prawicowi były wielkie wpływy i autorytet przywódcy socjaldemokracji i wśród mas pracujących. W 1949 związków zawodowych zawarli z roku związki zaczęły organizować rządem Horthy’ego haniebne po­ socjalistyczne współzawodnictwo. rozumienie ograniczające prawa Pomyślnie rozwijał się również związkowe ludzi pracy. Pracow­ ruch racjonalizatorski i wynalaz­ nicy państwowi, na przykład, czy. w ogóle nie mieli prawa tworzyć Jednak pewne błędy, które związków zawodowych, zabronio­ zostały popełnione w późniejszych no też zebrań w miejscach pu­ latach w życiu politycznym Wę­ blicznych, a cała działalność gier, nie pozostały bez wpływu związków zawodowych znajdowa­ na działalność związków zawodo­ ła się pod kontrolą organów rzą­ wych, których znaczenie i auto­ 246 Węgierskie związki zawodowe rytet zaczęły wśród mas pracu­ związkowej i inicjatywy mas pra­ jących upadać. cujących. Zostały powołane rady Kontrrewolucyjne wydarzenia fabryczne, które podlegały radom w 1956 r. przejściowo zahamo­ zakładowym związków zawodo­ wały działalność związków zawo­ wych. Rady fabryczne miały pra­ dowych. Elementy prawicowe wo kontrolowania produkcyjnej wraz z wrogami klasowymi zno­ i finansowej działalności przedsię­ wu próbowały zająć kierownicze biorstwa, wykorzystywania środ­ stanowiska w ruchu zawodowym. ków na cele socjalne, przestrze­ Zaczęły głosić „niezależność” gania bezpieczeństwa i higieny związków zawodowych od rewo­ pracy i sprawiedliwego podziału lucyjnej partii klasy robotniczej zysków wśród robotników, propo­ i „apolityczność”, dążyły do izo­ nowania niezbędnych środków lowania węgierskich związków w sprawach wzmocnienia dyscy­ zawodowych od postępowego pliny pracy itp. międzynarodowego ruchu związ­ XIX zjazd węgierskich związ­ kowego, poprzez wystąpienie ków zawodowych, który odbył z Światowej Federacji Związków się w końcu stycznia 1958 roku, Zawodowych. mógł już stwierdzić, że sytuacja Ważnym wydarzeniem w dal­ w ruchu zawodowym kraju u- szym rozwoju ruchu zawodowego stabilizowała się. Zjazd uchwalił na Węgrzech było X plenum Cen­ nowy statut związków zawodo­ tralnej Rady Związków Zawodo­ wych, który określa jasno, że wych na początku 1957 roku, po „węgierskie związki zawodowe rozbiciu kontrrewolucyjnego pu­ działalność swoją opierają na czu. Plenum uchwaliło, że wę­ kierunkowych wytycznych partii gierskie związki zawodowe stały marksistowsko-leninowskiej kla­ i stoją na platformie socjalizmu, sy robotniczej, że są członkiem uznają rewolucyjny robotniczo- Światowej Federacji Związków chłopski rząd i pozostaną człon­ Zawodowych” i że „umacniają kiem Światowej Federacji Związ­ jedność klasy robotniczej i jed­ ków Zawodowych. Plenum potę­ ność obozu socjalistycznego pod piło tendencję rozbijania związ­ kierownictwem Związku Radziec­ ków zawodowych i ustaliło jedy­ kiego — wyzwoliciela Węgier”. ną obowiązującą zasadę organiza­ Zjazd nakreślił zadania związ­ cyjną: „jeden zakład pracy — ków zawodowych w dziedzinie jedna organizacja związkowa”. gospodarczej i podkreślił, że bez W końcu 1957 roku zostały zli­ stałego zwiększania wydajności kwidowane powstałe poprzednio pracy, do którego prowadzi prze­ tzw. rady robotnicze w przedsię­ de wszystkim współzawodnictwo biorstwach, ponieważ stały się ha­ socjalistyczne, i bez szerokiego u- mulcem w rozwijaniu działalności działu ludzi pracy w kierowaniu Wielka Brytania. Związki zawodowe 247 produkcją, nie można osiągnąć darczego Wielkiej Brytanii. Z stałego wzrostu stopy życiowej. drugiej wojny światowej Wielka Odrodzone węgierskie związki Brytania wyszła osłabiona gospo­ zawodowe przyczyniły się w du­ darczo, politycznie i militarnie. żym stopniu do tego, że Węgier­ Mimo wysokiego poziomu go­ ska Republika Ludowa szybko spodarki brytyjskiej, trzeba przezwyciężyła skutki kontrrewo­ stwierdzić, że rozwój ekonomiki lucji i stała się znowu ważnym brytyjskiej nie dotrzymuje już ogniwem światowego systemu so­ kroku innym mocarstwom kapi­ cjalistycznego. talistycznym, głównie USA i NRF. Obecne węgierskie związki za­ Jeśli chodzi o produkcję globalną, wodowe to jednolita, dobrowolna NRF wyprzedziła Wielką Bryta­ organizacja ludzi pracy, która nię. pod kierownictwem Węgierskiej Głównych przyczyn powolniej­ Socjalistycznej Partii Robotniczej szego rozwoju gospodarczego mobilizuje robotników i wszyst­ Wielkiej Brytanii należy szukać kich ludzi pracy do walki o bu­ w rozpadzie imperium kolonial­ downictwo socjalistyczne w Wę­ nego, rosnącej zależności od USA, gierskiej Republice Ludowej. W w związku z kolosalnymi zbro­ 1963 roku liczyły 2 695 000 człon­ jeniami, wynikającymi z przyna­ ków. leżności do agresywnych bloków Najwyższym organem węgier­ imperialistycznych. Szósta część skich związków zawodowych jest produkcji przemysłu metalowego kongres. Kierowniczą instancją jest przeznaczona na cele zbroje­ ogólnozwiązkową między kongre­ niowe. sami jest Centralna Rada Związ­ ków Zawodowych. Życie społeczno-polityczne Wiel­ Organem prasowym Centralnej kiej Brytanii charakteryzuje sy­ Rady Związków Zawodowych jest stem dwupartyjny (Partia Kon­ dziennik „Nepszawa”. Węgierskie serwatywna i Labour Party). An­ związki zawodowe wchodzą w gielski ruch zawodowy związany skład ŚFZZ. jest z ruchem labourzystowskim. Wielka Brytania. Związki za­ Komunistyczna Partia Wielkiej wodowe — Wielką Brytanię moż­ Brytanii powstała w 1920 roku na nazwać kolebką kapitalizmu. po połączeniu się kilku postępo­ Przemysł rozwinął się w Wiel­ wych grup robotniczych. kiej Brytanii w okresie tzw. re­ Bezwzględna większość człon­ wolucji przemysłowej, wcześniej ków związków zawodowych (wię­ niż w innych krajach. W drugiej cej niż 8 min osób) zrzeszonp połowie XIX wieku stała się po­ jest w organizacjach Kongresu tężnym imperium kolonialnym. Związków Zawodowych W. Bry­ Jednakże w końcu XIX wieku tanii. Po amerykańskiej AFL— zmalało tempo rozwoju gospo­ CIO, TUC jest największą cen­ 248 Wielka Brytania. Związki zawodowe tralą związkową w krajach kapi­ Szkocji zorganizował powszechny talistycznych. strajk górników. W 1829 roku Ruch robotniczy i związkowy założono Powszechny Związek ma w Wielkiej Brytanii duże tra­ Robotników Budowlanych Zjed­ dycje. Wielka Brytania jest ko­ noczonego Królestwa, który w lebką ruchu zawodowego, angiel­ 1833 roku liczył już 40 000 człon­ skie związki zawodowe — naj­ ków. starsze w świecie. Droga rozwoju Pierwsze organizacje związko­ ruchu zawodowego była długa we powstawały w Wielkiej Bry­ i skomplikowana. Jego początki tanii jako zrzeszenia cechowe to druga połowa XVIII wieku. wykwalifikowanych robotników W „Manifeście komunistycz­ poszczególnych gałęzi przemysłu. nym” K. Marks i F. Engels w ten System ten wycisnął swoje pięt­ sposób pisali o pierwszych kro­ no na strukturze organizacyjnej kach ruchu robotniczego: brytyjskich trade-unionów i ca­ „Na początku walczyli poje­ łym dalszym rozwoju brytyjskie­ dynczy robotnicy, potem robot­ go ruchu zawodowego. Działacze nicy jednej fabryki, wreszcie jed­ prawicowi bronią tej zasady i o- nej gałęzi przemysłu w jednym becnie, w ten sposób osoby za­ mieście przeciw określonemu trudnione w jednej fabryce na­ burżujowi, który ich bezpośred­ leżą zwykle do całego szeregu nio wyzyskiwał. Robotnicy kie­ różnych związków zawodowych. rują swoje ataki nie tylko prze­ Po zniesieniu ustawy zabrania­ ciw burżuazyjnym stosunkom jącej zakładania organizacji ro­ produkcyjnym, ale również prze­ botniczych zaczęły powstawać w ciwko samym środkom produk­ Wielkiej Brytanii pierwsze le­ cji. Niszczą konkurencyjne towa­ galne organizacje związkowe ry, rozbijają maszyny, podpalają (trade-uniony). W 1838 roku fabryki, chcą powrócić do sytua­ zrzeszały już 600 000 członków. cji średniowiecznego robotnika”. W połowie XIX wieku istniało Władze bezwzględnie prześla­ w Wielkiej Brytanii około 1600 dowały walczących robotników. związków zawodowych. W koń­ W latach 1799—1800 zostają wy­ cu lat sześćdziesiątych XIX wie­ dane ustawy zabraniające straj­ ku pojawiają się pierwsze związ­ ków i tworzenia organizacji ro­ ki zawodowe zrzeszające robot­ botniczych. Jednakże wraz z ników poszczególnych zawodów wzrostem proletariatu rosną i je­ w zasięgu ogólnokrajowym. go organizacje. Pojawiają się nie­ W 1836 roku zaczyna się w An­ legalne i półlegalne organizacje glii tzw. ruch czartystowski — związkowe, jak na przykład sto­ pierwszy rewolucyjny ruch pro­ sunkowo wielkie zrzeszenie tka­ letariacki. W 1838 roku przy­ czy (1805 r.). W 1818 roku tajny wódcy tego ruchu sformuło­ związek zawodowy górników w wali projekt ustawy nazwany Wielka Brytania. Związki zawodowe 249

„People’s Charter”. Dokument dawcami, kompromisowe umowy ten przedstawiono parlamento­ i arbitraż państwa burżuazyjne- wi, żądając demokratycznych go. Jeśli już pod naciskiem mas reform wyborczych. Żądania członkowskich proklamują strajk, swoje robotnicy poparli bojo­ od początku szuka się sposobów wymi akcjami, a w 1842 roku rozbicia go. W całej działalności ogłosili strajk powszechny. Parla­ kierują się polityką współpracy ment przez długi czas odrzucał klasowej z burżuazją i nie tylko wszystkie żądania czartystów, je­ nie popierają, ale właśnie hamu­ dnakże pod naporem klasy ro­ ją walkę robotników o wyzwo­ botniczej koła ' rządzące zostały lenie z kapitalistycznego jarzma. zmuszone do pewnych ustępstw Trade-unionizm jest po dzień na rzecz ludzi pracy. Ruch czar- dzisiejszy podstawową cechą po­ tystowski poniósł klęskę w koń­ lityki kierownictwa Kongresu cu lat czterdziestych, ale odegrał Związków Zawodowych W. Bry­ poważną rolę w dalszym rozwoju tanii (TUC). Jako narzędzie bur- ruchu robotniczego. Marks i En­ żuazji w ruchu robotniczym tra­ gels uznali go za ruch o charak­ de-unionizm rozprzestrzenił się terze socjalistycznym, a Komu­ i w innych krajach kapitalistycz­ nistyczna Partia Wielkiej Bryta­ nych. nii wzywa robotników, aby kon­ W 1868 roku odbyła się w tynuowali rewolucyjne tradycje Manchesterze ogólnokrajowa kon­ czartystów. ferencja trade-unionów, która Porażka ruchu czartystowskie- stworzyła podwaliny brytyjskie­ go, ukształtowanie się „arysto­ go Kongresu Związków Zawodo­ kracji robotniczej”, jak i dość wych (TUC). Od 1871 roku wy­ istotna poprawa warunków życia bierano corocznie tzw. komitet i pracy, jaką osiągnęli angielscy parlamentarny, który uznawano robotnicy, przyczyniły się do te­ za kierowniczą instancję ruchu go, że ruch zawodowy od drugiej zawodowego aż do 1921 roku, połowy XIX wieku zaczął na­ kiedy to jako organ kierowniczy bierać w Wielkiej Brytanii cha­ TUC uznano Radę Generalną rakteru reformistycznego, kie­ TUC. rownictwo objęli prawicowi li­ Przed pierwszą wojną świato­ derzy. wą istniało w Wielkiej Brytanii Związki zawodowe typu trade- ponad tysiąc związków zawodo­ -unionistycznego zrzeszają głów­ wych (trade-unionów), które zrze­ nie robotników wykwalifikowa­ szały (w 1914 r.) około 3 918 000 nych, według poszczególnych za­ członków. wodów albo gałęzi przemysłu. W Duży wpływ na rozwój brytyj­ obronie swoich interesów stosują skiego ruchu zawodowego miało jedynie środki o charakterze „po­ zwycięstwo Wielkiej Rewolucji kojowym”: pertraktacje z praco­ Październikowej. W końcu pierw­ 250 Wielka Brytania. Związki zawodowe

szej wojny światowej rozwinął wódcy reakcyjni rozpoczęli wal­ się masowy ruch w imię obrony kę przeciw rewolucyjnym odła­ Rosji Radzieckiej. Zorganizowano mom społeczeństwa, głównie kilkaset komitetów pod hasłem przeciw komunistom. „Ręce precz od Rosji!” W latach W okresie międzywojennym powojennych dużą rolę odegrał zacieśniła się jeszcze bardziej w rewolucyjnym ruchu robotni­ współpraca polityczna przywód­ czym tzw. ruch cechowych sta­ ców związkowych i labourzy- rostw (shop stewards). Cechowi stowskich. Prawicowi przywódcy starostowie, wybierani w oddzia­ związkowi hamowali potężny łach i fabrykach, byli i są do ruch solidarności z antyfaszy­ tej pory najbardziej postępo­ stowską walką ludu hiszpańskie­ wą i bojową siłą brytyjskiego go, popierali reakcyjną, antyra­ ruchu zawodowego. Ruch zawo­ dziecką politykę, bronili się przed dowy cechowych starostw rozwi­ jednością akcji ludzi pracy i jał się pod hasłami walki o pod­ związków zawodowych w walce wyżkę płac, skrócenie czasu pra­ przeciw faszyzmowi. cy, wprowadzenie w życie pro­ Po agresji hitlerowskich Nie­ dukcyjnej zasady budownictwa miec na Związek Radziecki roz­ związkowego, nawiązanie kon­ winął się w Wielkiej Brytanii taktów ze Związkiem Radziec­ szeroki ruch solidarności ze kim. Liczba członków związków Związkiem Radzieckim. W paź­ zawodowych wynosiła już w 1921 dzierniku 1941 roku powstał An- roku 6 418 000 osób. gielsko-Radziecki Komitet Związ­ Duży wpływ na wzrost ruchu kowy, który odegrał dużą rolę robotniczego w Wielkiej Bryta­ w zjednoczeniu ludzi pracy obu nii wywarło założenie 31 lipca krajów do walki przeciw wspól­ 1920 roku Komunistycznej Partii. nemu wrogowi. Niemałą również Mimo reformistycznej polityki rolę odegrał komitet przy two­ prawicowych przywódców TUC, rzeniu się Światowej Federacji szerzył się w Anglii ruch straj­ Związków Zawodowych. Pod na­ kowy. Punktem kulminacyjnym ciskiem mas pracujących przy­ był potężny strajk górniczy w wódcy TUC zmuszeni byli w 1945 1926 roku, który zamienił się póź­ roku uczestniczyć w założeniu je­ niej w strajk generalny, przy dnolitej ŚFZZ. Jednakże ci sami udziale ponad 5 milionów pra­ przywódcy w 1949 roku wystąpili cujących. Reakcyjni przywódcy z ŚFZZ, doprowadzając, w intere­ związkowi skapitulowali jednak, sie wrogów klasy robotniczej, do zdradzili robotników i rozbili nowego rozłamu w międzynaro­ strajk. W samych trade-unionach dowym ruchu zawodowym. zaostrza się w tym czasie walka W ostatnich latach można ob­ między dwoma kierunkami: po­ serwować w brytyjskich związ­ stępowym i reakcyjnym. Przy­ kach zawodowych coraz silniej­ Wietnamska Republika Demokratyczna 251 sze dążenie do międzynarodowej na. W grudniu 1946 roku fran­ współpracy i jedności w ruchu cuscy kolonizatorzy zaatakowali zawodowym. Jest to rezultat dzia­ młodą republikę. Rozpoczęła się łalności sił postępowych, które na ośmioletnia wojna zakończona zjazdach i konferencjach związ­ klęską kolonizatorów. W lipcu kowych żądają, w imieniu mi­ 1954 roku został podpisany w lionów pracujących, zakazu bro­ Genewie rozejm i układ o tym­ ni jądrowej, przyjęcia Chin Lu­ czasowym podziale kraju na dwa dowych do ONZ, zaprzestania re- państwa. Jednak z powodu sprze­ militaryzacji NRF, rozszerzenia i ciwu imperialistów i ich sługu­ utrwalenia gospodarczych i kul­ sów w Wietnamie Południo­ turalnych kontaktów między wym — kraj dotychczas jest roz­ wszystkimi narodami (patrz Kon­ dzielony. gres Związków Zawodowych — Główną i kierowniczą siłą po­ TUC). lityczną w Wietnamskiej Repu­ Wietnamska Federacja Chrze­ blice Demokratycznej jest Wiet­ ścijańskich Związków Zawodo­ namska Partia Pracujących, któ­ wych — patrz Poludniowowiet- ra powstała w 1951 roku w Pół­ namskie związki zawodowe. nocnym Wietnamie. Nawiązała do Wietnamska Republika Demo­ tradycji dawnej Komunistycznej kratyczna. Związki zawodowe Partii Indochin, którą założono — Północny Wietnam, na terenie w 1930 roku. Poważne zadania którego znajduje się obecnie w budowie nowego, wolnego ży­ Wietnamska Republika Demokra­ cia w Wietnamskiej Republice tyczna, był zawsze krajem rolni­ Demokratycznej mają do spełnie­ czym. nia jednolite związki zawodo­ Od 1899 roku Wietnam był we, których reprezentantem jest częścią francuskich Indochin, któ­ Zrzeszenie Związków Zawodo­ re obejmowały oprócz wietnam­ wych Wietnamu (TCD). skich prowincji Tonkin, Annam, Ruch zawodowy Wietnamu zro­ Kochinchina, również sąsiednią dził się w okresie zażartych walk Kambodżę i Laos. W 1940 roku narodu wietnamskiego o niezależ­ Wietnam Północny został obsa­ ność narodową, w latach 1929— dzony, na podstawie umowy z francuskim rządem kolaboracyj­ 1930. Wietnamskie związki zawo­ nym Vichy — przez wojska ja­ dowe zawsze wiązały swe kla­ pońskie. W sierpniu 1945 roku, sowe walki z walką narodowo­ po przystąpieniu Związku Ra­ wyzwoleńczą całego narodu. dzieckiego do wojny z Japonią, Troszczyły się o wychowanie kla­ wybuchło w kraju powstanie lu­ sy robotniczej i organizowały ją dowe. Dnia 2 września 1945 ro­ do walki przeciw kolonizatorom, ku została proklamowana Wiet­ feudałom i rodzimym kapitali­ namska Republika Demokratycz­ stom. 252 Wiosenna kampania japońskich związków zawodowych

Punktem zwrotnym w rozwoju nialnej agresji odbył się w stycz­ zorganizowanego ruchu robotni­ niu 1950 roku I Zjazd Zrzeszenia czego i związkowego było zało­ Związków Zawodowych Wietna­ żenie Komunistycznej Partii In- mu. Wszystkie uchwały zjazdu dochin i powstanie w 1930 roku były skierowane na organizowa­ Czerwonych Związków Zawodo­ nie odparcia napaści kolonizato­ wych. W tym samym roku wy­ rów. buchło zbrojne powstanie robot­ W marcu 1954 roku odbyła się ników i chłopów w Nghe-an i pierwsza ogólnokrajowa konfe­ Ha-tinh. W trzech prowincjach rencja działaczy związkowych, władzę objęły rady ludowe. Po­ która omówiła problem ulepsze­ wstanie zostało w końcu 1931 r. nia pracy związkowej na tere­ krwawo stłumione przez koloni­ nach wyzwolonych oraz tych, któ­ zatorów. W latach 1936—1939 od­ re pozostawały jeszcze w ręku było się w Wietnamie 2000 akcji wroga. Druga ogólnokrajowa bojowych, w których uczestni­ konferencja związkowa odbyła czyło ponad milion ludzi pracy. się w styczniu 1958 roku. Na po­ W 1945 roku, po klęsce hitle­ rządku dziennym omawiane były rowskich Niemiec i Japonii lud zadania stojące przed masami wietnamski, w rezultacie zwycię­ pracującymi i związkami zawo­ skiej rewolucji sierpniowej, ujął dowymi w realizacji pierwszych władzę w swoje ręce. Dnia 20 planów odbudowy i rozwoju go­ lipca 1946 roku zostało założone spodarki narodowej Wietnam­ Zrzeszenie Związków Zawodo­ skiej Republiki Demokratycznej. wych Wietnamu (TCD), które Obecnie związki zawodowe WRD zgodnie z tradycjami wietnam­ aktywnie uczestniczą w socjali­ skiego ruchu robotniczego i stycznych przeobrażeniach, reali­ związkowego zaczęło mobilizo­ zowanych w kraju i organizu­ wać masy pracujące do walki o ją odpór przeciw knowaniom narodową niezależność, rekon­ kolonizatorów (patrz Zrzeszenie strukcję gospodarki narodowej i Związków Zawodowych Wietna­ pokojowe zjednoczenie całego mu (TCD). Wietnamu. Wkrótce po zakoń­ Wiosenna kampania japońskich czeniu drugiej wojny światowej związków zawodowych — patrz naród wietnamski musiał ponow­ Generalna Rada Związków Za­ nie chwycić za broń, do walki wodowych Japonii (SOHYO). przeciw agresorom francuskim i Włoska Konfederacja Pracow­ amerykańskiej interwencji. Wier­ niczych Narodowych Związków' ne hasłu „Wszystko dla zwycię­ Zawodowych (CISNĄŁ) — centra­ stwa!” związki zawodowe mobi­ la związkowa we Włoszech o kie­ lizowały ludzi pracy do walki na runku faszystowskim, posiadająca froncie i na tyłach. W okresie małe wpływy wśród ludzi pracy. najcięższych walk przeciw kolo­ Zrzesza około 10 000 członków Włoska Powszechna Konfederacja Pracy 253

(patrz Włoskie związki zawodo­ pracujących) w zakładach pracy we). itd. Włoska Powszechna Konfe­ Wioska Konfederacja Pracow­ deracja Pracy zaczęła organizo­ niczych Związków Zawodowych wać stanowczy opór przeciw (CISL) — odszczepieńcza organi­ prześladowaniom i planom reak­ zacja związkowa, która powstała cji. W kraju wybuchały potężne we Włoszech po 1950 roku, w strajki, w których brało udział rezultacie połączenia tzw. Po­ miliony ludzi pracy z miast i wsi. wszechnej Wolnej Konfederacji Przykładem może być potężny Włoskich Pracowników i Wło­ strajk chłopów małorolnych i ro­ skiej Federacji' Pracy. Znajduje botników rolnych w 1949 r., do się pod wpływem partii chrze- którego przyłączyło się 2 miliony ścijańsko-demokratycznej i zrze­ osób. Robotnicy przemysłowi w sza ponad 2 min związkowców. miastach zorganizowali strajki so­ Konfederacja jest organizacją lidarnościowe, w których walczy­ członkowską MKWZZ (patrz Wło­ ło ok. 3 milionów pracujących. skie związki zawodowe). Zdecydowanie i jedność strajku­ Włoska Powszechna Konfede­ jących zmusiły właścicieli do per­ racja Pracy (CGIL) — najwięk­ traktacji i spełnienia niektórych sza i najbardziej reprezentatyw­ żądań pracowniczych. na centrala związkowa. W 1962 W warunkach zaostrzających roku zrzeszała około 3 700 000 się walk klasowych Włoska Po­ członków. Prowadzi konsekwent­ wszechna Konfederacja Pracy o- nie postępową politykę i jest or­ głosiła na drugim zjeździe w Ge­ ganizacją członkowską SFZZ od nui w październiku 1949 r. „Plan jej założenia. pracy”, w którym za najważniej­ Do 1948 roku była jedyną cen­ szą sprawę uznała likwidację bez­ tralą związków zawodowych we robocia w drodze dalszego roz­ Włoszech. W latach 1948—1949 woju włoskiej gospodarki naro­ rozpoczęła włoska reakcja ataki dowej, rozszerzenia rynku we­ na centralę związkową we Wło­ wnętrznego i realizacji szerokiego szech, w wyniku których stwo­ planu robót publicznych. rzono kilka odszczepieńczych or­ „Plan pracy” żądał w szczegól­ ganizacji. Równocześnie z ataka­ ności: mi na jedność związkową reakcja — upaństwowienia monopoli e- włoska organizowała akcje prze­ nergetycznych i budowy nowych ciw zdobyczom ludzi pracy, o- hydroelektrowni; siągniętym pod kierownictwem CGIL. Monopole postanowiły —■ reformy rolnej i intensywnego znieść ruchomy system płac, po­ rozwoju rolnictwa, szczególnie w gorszyć warunki układów zbioro­ południowych Włoszech; wych, usunąć komisje wewnętrz­ — rozwoju budownictwa miesz­ ne (przedstawicielskie organy kaniowego, szkół i szpitali; 254 Włoska Powszechna Konfederacja Pracy

— licznych robót publicznych — twie. Zjazd wezwał również lu­ budowy autostrad, sieci wodocią­ dzi pracy do obrony konstytucji, gowych i kanalizacyjnych, ele­ która stała się w tym okresie ce­ ktryfikacji itd. lem ataków reakcji. Dla koordy­ Plan był założony na trzy lata nacji walk, w obronie swobód i miał być realizowany na koszt demokratycznych i praw związ­ klas posiadających, głównie wiel­ kowych, odbyła się w 1954 roku, kich monopoli, a także kosztem w Mediolanie, z inicjatywy CGIL, bardziej skutecznego wykorzysta­ Krajowa Konferencja w Sprawie nia środków państwowych i po­ Warunków Pracy w Przedsiębior­ życzek zagranicznych. Reakcyjny stwach. W konferencji uczestni­ rząd włoski odrzucił „Plan pra­ czyli przedstawiciele wszystkich cy”. Plan ten stał się jednak kie­ odłamów związkowych oraz in­ runkową walk szerokich warstw nych organizacji. ludzi pracy Włoch o rozwój go­ W działalności swojej CGIL spodarki narodowej i realizację kieruje się zasadą jedności. Re­ socjalnych i ekonomicznych żą­ zultatem tej konsekwentnej po­ dań. lityki CGIL jest fakt, że w ostat­ W walce o realizację „Planu nich latach wszystkie większe pracy” masy pracujące zaczęły akcje mas pracujących we Wło­ stosować również nowe formy. szech kierowane są wspólnie Jedną z nich były „strajki na przez największe organizacje opak”, gdy bezrobotni, zwykle związkowe. „CGIL jest gotowa pod kierownictwem związków za­ zawrzeć jak najszersze porozu­ wodowych, zaczynali sami pro­ mienie z wszystkimi organizacja­ wadzić niektóre użyteczne spo­ mi związkowymi bez jakichkol­ łecznie prace (budowa autostrad, wiek wstępnych warunków — remonty domów, osuszanie bagien głosi rezolucja komitetu wyko­ itp.), a potem przy poparciu ca­ nawczego CGIL, z października łego społeczeństwa domagali się, 1956 roku — CGIL dąży do osiąg­ aby urzędy wypłaciły im należ­ nięcia oddolnej jedności akcji, co ność za wykonanie robót. umożliwi realizację wielu wspól­ Trzeci zjazd CGIL, który od­ nych spraw i interesów ludzi był się w listopadzie 1952 roku pracy bez względu na ich przy­ w Neapolu, ocenił rezultaty walk należność związkową. Będzie pro­ włoskich ludzi pracy za ubiegły wadzić w przyszłości politykę okres jako nowy dowód wzro­ niezależną, mającą na uwadze stu dążeń do zjednoczenia ruchu różnorodność mas członkowskich, zawodowego. Jednocześnie zjazd i odpowiadającą ich potrzebom”. stwierdził, że na skutek niewłaś­ Na IV Światowym Kongresie ciwej gospodarki monopoli po­ Związków Zawodowych w Lip­ gorszyła się sytuacja ekonomicz­ sku w 1957 roku sekretarz gene­ na Włoch, szczególnie w rolnic­ ralny CGIL Giuseppe Di Vittorio Włoska Unia Pracy 255 powiedział na temat jedności wło­ związkową wybiera się komitet skiego ruchu zawodowego: „Na­ wykonawczy i sekretariat CGIL. sza CGIL ze swymi 4 milionami CGIL zrzesza zarówno izby członków jest daleko liczniejsza pracy, które są ogólnozwiązko­ niż wszystkie centrale związkowe wymi organami poszczególnych we Włoszech razem wzięte. Na­ jednostek terenowych, jak i fe­ sza CGIL jest równocześnie naj­ deracje (związki zawodowe) po­ starszą i najbardziej reprezenta­ szczególnych gałęzi przemysło­ tywną organizacją ludzi pracy wych. Do 1954 roku podstawową we Włoszech. A jednak nie wa­ komórką CGIL była lokalna or­ haliśmy się ogłosić, że jesteśmy ganizacja — liga związków za­ gotowi naszą organizację rozwią­ wodowych w mieście lub rejonie. zać, jeśli tak uczynią pozostałe W grudniu 1954 roku, na konfe­ dwie centrale związkowe we rencji związkowej, podjęto u- Włoszech, po to, aby można było chwałę o zakładaniu sekcji związ­ zjednoczyć wszystkie włoskie kowych w fabrykach i innych związki zawodowe w nowej je­ przedsiębiorstwach. Sekcje te ma­ dnolitej centrali związkowej”. ją za zadanie wzmacniać łączność Działalność CGIL ma duże zna­ mas pracujących z organizacjami czenie w walce mas pracujących związkowymi CGIL. Sekcje reali­ Włoch o utrzymanie i utrwalenie zują w zakładach pracy politykę pokoju, przeciw imperialistycznej CGIL, organizują pracę związko­ polityce wojennych bloków. wą, zdobywają nowych człon­ Politykę jedności klasowej lu­ ków, zbierają składki członkow­ dzi pracy we wspólnej walce skie, odbywają systematyczne ze­ przeciw kapitalizmowi, uciskowi brania związkowe itd. i wyzyskowi kolonialnemu, CGIL Przedstawicielskimi organami realizuje konsekwentnie i w wszystkich zatrudnionych w za­ międzynarodowym ruchu zawo­ kładach pracy robotników i pra­ cowników umysłowych są we dowym. Nawiązuje i rozszerza Włoszech tzw. komisje wewnętrz­ przyjacielskie stosunki i współ­ ne. pracę z organizacjami związko­ CGIL wydaje kilka pism co­ wymi różnych kierunków poli­ dziennych, czasopism i wiele róż­ tycznych, solidarnie popiera wal­ nych publikacji. Oficjalnym or­ kę ludzi pracy i związków zawo­ ganem CGIL jest dwutygodnik dowych na całym świecie. „Rassegna Sindacale” (patrz Wło­ Najwyższym organem CGIL skie związki zawodowe). jest zjazd, który odbywa się co Włoska Unia Pracy (UIL) — 4 lata. W okresie między zjazda­ centrala związkowa opanowana mi działalnością CGIL kieruje przez prawicowych socjaldemo­ komitet konfederalny. Dla ope­ kratów i republikanów. Powstała ratywnego kierowania pracą w 1950 roku, w okresie ataków 256 Włoskie związki zawodowe włoskiej reakcji na Włoską Pow­ Równocześnie z powstaniem szechną Konfederację Pracy. UIL organizacji związkowych według zrzesza około 660 000 związ­ poszczególnych gałęzi przemysłu kowców. UIL jest organizacją i zawodów w ośrodkach przemy­ członkowską MKWZZ (patrz Wło­ słowych Włoch powstawały ogól­ skie związki zawodowe). nozwiązkowe zrzeszenia, które Włoskie związki zawodowe — nazywały się izbami pracy. Izby Republika Włoska jest państwem takie powstały w 1891 roku w przemysłowo-rolniczym. W gospo­ Mediolanie, Piacenzie. W 1900 darce narodowej Włoch ważną roku odbył się w Mediolanie rolę odgrywają monopole krajo­ zjazd izb pracy, na którym po­ we i zagraniczne. wstała Ogólnowłoska Federacja Sytuacja materialna większej Izb Pracy. Na czele tych bojo­ części robotników włoskich jest wych organizacji włoskiego pro­ dość trudna. W szczególnie trud­ letariatu znajdowali się w wię­ nych warunkach żyją robotnicy kszości postępowi działacze. rolni. W końcu XIX w. wybuchły ' Kapitalizm włoski, a tym sa­ w wielu okręgach żywiołowe mym i proletariat przemysłowy walki robotników rolnych. Spo­ formowały się wolniej niż w in­ wodowały one powstawanie miej­ nych krajach europejskich. Przy­ scowych zrzeszeń robotników rol­ czyną główną było polityczne nych, a w roku 1900 ukonstytuo­ i gospodarcze rozbicie kraju. wała się Krajowa Federacja Pra­ W czterdziestych latach XIX cowników Rolnictwa, która już stulecia zaczęli robotnicy włoscy w 1903 roku liczyła 300 000 człon­ zakładać swoje pierwsze organi­ ków. zacje. W 1840 roku powstała w W 1906 roku powstało jednoli­ Turynie organizacja robotników te centrum związkowe dla całych Włoch — Włoska Powszechna drukarskich. W licznych miastach Konfederacja Pracy (CGIL), zrze­ włoskich powstały potem podob­ szająca izby pracy i związki za­ ne organizacje dla innych zawo­ wodowe. W czasie założenia li­ dów. czyła około 190 000 członków. Więcej organizacji związko­ Przed pierwszą wojną świato­ wych zaczęło powstawać we Wło­ wą włoski ruch zawodowy był szech dopiero w latach siedem­ jeszcze słaby organizacyjnie i ide­ dziesiątych XIX w. w celu pro­ ologicznie. Duży wpływ mieli w wadzenia walki o wyższe płace nim anarchosyndykaliści, refor- i skrócenie czasu pracy. Powstają miści i zwolennicy katolickich pierwsze ogólnopaństwowe związ­ związków zawodowych. ki zawodowe drukarzy, metalow­ Wzmożenie rewolucyjnych ten­ ców (1896), hutników i robotni­ dencji nastąpiło dopiero pod ków drzewnych (1900) itd. wpływem Wielkiej Socjalistycz­ Włoskie związki zawodowe 257 nej Rewolucji Październikowej. więzieniach albo zamordowano. W 1918 roku zaczął się we Wło­ Dnia 4 stycznia 1927 roku Wło­ szech masowy ruch strajkowy, ska Powszechna Konfederacja szczególnie w Turynie, Mediola­ Pracy opublikowała oświadczenie nie i Genui. Liczba członków o zawieszeniu swej działalności. Włoskiej Powszechnej Konfede­ Faszyści zaczęli zakładać tzw. or­ racji Pracy wzrosła z 250 000 w ganizacje korporacyjne, których 1918 roku do 320 000 w 1920 roku. członkami zostali pracownicy, W 1918 roku powstała z inicja­ pracodawcy i przedstawiciele tywy kościoła katolickiego Wło­ partii faszystowskiej. Na czele ska Konfederacja Pracujących, faszystowskich związków, uzna­ która zrzeszała w 1920 roku oko­ jących współpracę klas, stali rzą­ ło miliona członków. Poza tym dowi komisarze. istniały w kraju: Włoski Syndy- Komunistyczna Partia Włoch kalistyczny Związek Zawodowy, była główną siłą, która w wa­ Zrzeszenie Kolejarzy, Federacja runkach nielegalnej działalności Marynarzy i inne. organizowała walkę mas pracują­ Brak jedności ruchu zawodowe­ cych przeciw faszyzmowi, o swe go bardzo osłabił siły klasy ro­ prawa. Z jej inicjatywy wznawia botniczej, przy Czym polityka re- swą działalność w 1927 r. niele­ formistycznych przywódców Wło­ galna Włoska Powszechna Kon­ skiej Powszechnej Konfederacji federacja Pracy. W 1929 roku od­ Pracy podważała rewolucyjne była się we Francji konferencja wystąpienia proletariatu. Włoskiej Powszechnej Konfede­ Dużym wydarzeniem w rozwo­ racji Pracy, na której podjęto ju włoskiego ruchu robotniczego uchwałę o przystąpieniu konfe­ było założenie Komunistycznej deracji do Czerwonej Międzyna­ Partii Włoch, która powstała w rodówki Związkowej — Profin- styczniu 1921 roku z lewicowego ternu. Narastanie oporu szerokich skrzydła partii socjalistycznej. mas przeciwko faszyzmowi zmu­ W odwecie reakcyjni przywódcy siło kierownictwo partii socjalis­ partii socjalistycznej i związków tycznej w 1934 roku do zawarcia zawodowych zawarli 3 sierpnia z partią komunistyczną porozu­ 1921 roku umowę z partią fa­ mienia w sprawie jedności dzia­ szystowską tzw. Pakt Pojednania. łania przeciw dyktaturze faszy­ Od 1922 roku rozpoczyna się stowskiej. we Włoszech okres faszystow­ W latach drugiej wojny świa­ skiej dyktatury. Organizacje po­ towej zachodziły w ruchu robot­ lityczne klasy robotniczej, przede niczym Włoch ogromne zmiany. wszystkim Komunistyczna Partia Włoscy komuniści, którzy przez Włoch i związki zawodowe były wiele lat organizowali i kiero­ prześladowane. Tysiące postępo­ wali walką przeciw faszystow­ wych robotników zamknięto w skim rządom, stali się awangardą

17 — ABC 258 Włoskie związki zawodowe ludowego ruchu oporu przeciw izbę pracy, a dla każdej gałęzi wojnie i przemocy faszyzmu. Z przemysłu czy zawodu w danej inicjatywy KP Włoch powstał je- miejscowości — jednolitą orga­ sienią 1942 roku Front Ludo­ nizację związkową. W „Pakcie wy Sił Antyfaszystowskich. We Rzymskim” ustalono również pa­ wspólnej walce ludzi pracy o rytet dla przedstawicieli trzech różnych przekonaniach politycz­ głównych kierunków politycz­ nych, prowadzonej pod kierow­ nych w kierownictwie CGIL. nictwem partii komunistycznej, Jednym z trzech sekretarzy zaczęło się rodzić dążenie do je­ generalnych został wybitny dzia­ dności. Dzięki temu powstawały łacz włoskiego ruchu robotnicze­ stopniowo warunki do usunięcia go i czołowy przedstawiciel KP tradycyjnego rozproszenia wło­ Włoch Giuseppe Di Vittorio. Na skiego ruchu zawodowego i od­ pierwszym zjeździe CGIL w nowy CGIL na nowej platformie, czerwcu 1947 i'oku we Florencji jako jednolitej organizacji wło­ zasada parytetu przedstawiciel­ skich ludzi pracy. skiego różnych kierunków poli­ Na konferencjach przedstawi­ tycznych w kierownictwie CGIL cieli głównych ugrupowań poli­ została zastąpiona demokratyczną tycznych we włoskim ruchu ro­ zasadą wyborczą. W ten sposób botniczym — komunistów, socja­ do Centralnego Komitetu CGIL listów i katolików — które z ini­ wybrano 38 komunistów, 19 so­ cjatywy Komunistycznej Partii cjalistów, 11 chrześcijańskich de­ Włoch odbywały się nielegalnie mokratów, 2 republikanów i 5 w Rzymie w czerwcu 1944 ro­ innych członków. Giuseppe Di ku, zawarto porozumienie znane Vittorio został wybrany sekreta­ jako „Pakt Rzymski”. Uczestni­ rzem generalnym CGIL. cy konferencji rzymskich jedno­ Po drugiej wojnie światowej myślnie podkreślili, że „jedność rząd włoski wskutek bezpośred­ związkowa wszystkich ludzi pra­ niego nacisku reakcji międzyna­ cy, bez względu na ich przeko­ rodowej i wewnątrz kraju za­ nania polityczne i wyznanie, czął iść stopniowo na ustępstwa ułatwia najbardziej skuteczną i podporządkowywać interesy na­ obronę ich interesów i umożli­ rodowe Włoch interesom amery­ wia wielkie dzieło odrodzenia kańskich monopoli. Pod presją kraju”. Dlatego uchwalili jedno­ kół reakcyjnych zostali w 1947 myślnie, aby stworzyć dla całych roku wyłączeni z rządu komuniś­ Włoch jednolite centrum związ­ ci i socjaliści. Ale nawet w tych kowe pod nazwą Włoska Po­ warunkach nie odważyła się re­ wszechna Konfederacja Pracy akcja przejść otwarcie do ataku (CGIL); dla każdej gałęzi prze­ na jedność ruchu z zawodowego. mysłu — jednolitą federację, dla W miarę swoich sił hamowała każdej prowincji — jednolitą jednak aktywność CGIL, podko­ Włoskie związki zawodowe 259 pywała jej autorytet, tłumiła rok) do 630 000. Małe znaczenie ruch strajkowy. Równocześnie miały również dalsze akcje roz­ rozszerzył się wpływ tzw. Kato­ łamowe: w maju 1949 roku ode­ lickich Stowarzyszeń Włoskich szli z CGIL przedstawiciele re­ Pracujących (ACLI) na działal­ publikanów, a potem prawicowi ność związkową; chodziło o orga­ socjaldemokraci, którzy założyli nizacje religijne, które dla pozo­ Włoską Federację Pracy. Siły ru uprawiały działalność dobro­ rozłamowców zaczęły się prze- czynną. grupowywać. Powszechna Wolna Zamach na ^generalnego se­ Konfederacja Włoskich Pracow­ kretarza Komunistycznej Partii ników i Włoska Federacja Pracy Włoch Palmiro Togliattiego, w połączyły się w Włoską Konfede­ dniu 14 lipca 1948 roku, stał się rację Pracowniczych Związków powodem wybuchu żywiołowego Zawodowych (CISL). Niektóre strajku manifestacyjnego, w któ­ prawicowe grupy socjalistyczne rym wzięło udział 8 milionów i republikańskie wystąpiły prze­ pracujących. Kierownictwo CGIL ciw połączeniu się i stworzyły włączając i przedstawicieli chrze- własną organizację związkową, ścijańsko-demokratycznych za­ Włoską Unię Pracy (UIL). CISL aprobowało strajk. Wkrótce je­ i UIL stały się organizacjami dnak chrześcijańscy demokraci członkowskimi MKWZZ. ogłosili, że chodzi tu o strajk polityczny i wezwali pracujących CGIL w okresie swego pierw­ katolików, aby wrócili do pracy. szego zjazdu w 1947 roku liczyła Dnia 21 lipca 1948 roku Rada 5 735 000 członków, w czasie dru­ Narodowa ACLI podjęła uchwałę giego zjazdu w październiku 1949 w sprawie zakazu strajków gene­ roku po licznych akcjach rozła­ ralnych, zerwania „Paktu Rzym­ mowych— 5 211 000 członków. W skiego”, paktu jedności ruchu za­ 1962 roku, po kilkuletnim naporze wodowego i stworzenia jednolite­ reakcji i wrogów jedności, CGIL go centrum związkowego. zrzeszała 3 700 000 członków, jed­ Nowa organizacja rozbijacka nakże została ona największą i przyjęła nazwę Powszechnej Wol­ najbardziej reprezentatywną cen­ nej Konfederacji Włoskich Pra­ tralą związkową włoskich ludzi cowników. pracy. Podstawowym założeniem Jednakże rozłamowcy nie osiąg­ działalności CGIL jest zasada jed­ nęli swego głównego celu, bo­ ności. Umożliwia to realizację wiem trzy czwarte katolickich wielu wspólnych zadań i intere­ robotników pozostało w organi­ sów ludzi pracy bez względu na zacjach CGIL. Liczba członków ich przynależność związkową. CGIL w ciągu jednego roku po Wolność zrzeszania się — patrz rozłamie wzrosła (marzec 1949 Karta praw związkowych.

17« 260 .World Trade Union Movement'

„World Trade Union Move­ pitalistycznej, o rewolucji „w ment” — oficjalne czasopismo kierowaniu” przedsiębiorstwami Światowej Federacji Związków kapitalistycznymi oraz o „rewolu­ Zawodowych, ukazuje się jako cji” w rozdziale dochodów. miesięcznik w językach: francu­ Teoria o rozproszeniu (dysper­ skim, angielskim, rosyjskim, nie­ sja) własności kapitalistycznej mieckim, chińskim, hiszpańskim, głosi, że podobno obecnie włas­ japońskim, portugalskim i szwedz­ ność przedsiębiorstw kapitali­ kim. stycznych nie jest już wyłączną Współpraca klasowa — hasło sprawą małej grupy kapitalistów, burżuazyjnych ideologów, zmie­ lecz w związku ze sprzedażą rzających do tłumienia świado­ akcji robotnikom stała się spra­ mości klasowej robotników, od­ wą szerokich mas. W ten sposób wodzenia ich od walki klasowej jakoby zniknął, „rozproszył” się dla utrwalenia wyzysku i ucisku kapitał i jednocześnie przestały kapitalistycznego. istnieć sprzeczności między kapi­ Podstawą ideologiczną współ­ talistami i robotnikami. pracy klasowej jest burżuazyjna Teoria ta usiłuje względami teoria ekonomiczna o nowym formalnymi przesłonić istotę spra­ „lepszym”, „ludowym” kapita­ wy. Liczba akcjonariuszy może lizmie. Teoria ta usiłuje dowieść, naturalnie stale wzrastać, ale nie że w kapitalizmie dokonały się oznacza to przecież, że równo­ w ostatnich kilkudziesięciu latach cześnie rośnie czy zmienia się głębokie przemiany, które wy­ ich rola w kierowaniu kapita­ raźnie zmieniły jego istotę. Wielu ideologów burżuazyjnych goto­ listycznym przedsiębiorstwem. wych jest uznać antyludowy cha­ O działalności kapitalistycznego rakter kapitalizmu i słuszność przedsiębiorstwa decyduje ten, marksistowskiej oceny kapitali­ kto ma najwięcej akcji, a więc stycznej ekonomiki, ale tylko garstka największych akcjonariu­ szy. W tej sytuacji propaganda w odniesieniu do przeszłości. Do­ tzw. akcji ludowych niczego nie puszczają, że do końca XIX wie­ zmienia. Za pośrednictwem akcji ku kapitalizm uprawiał jedynie ludowych, to jest dzięki sprzeda­ pogoń za zyskiem, że potrzeby ży małej ilości akcji szerokiemu ludzkie były mu obce, wyzysk ogółowi, przedsiębiorstwa kapi­ i nędza ludzi pracy były faktem. talistyczne zdobywają dodatkowe Ale obecnie w XX stuleciu jest środki pieniężne. Głównym ich inaczej. celem jest jednak wszczepienie Komentarze o nowym prze­ robotnikom prywatnokapitalis- obrażonym kapitalizmie wynikają tycznego sposobu myślenia; ma­ z trzech rozpowszechnionych teo­ ło znaczącą sprzedażą jednej czy rii: o rozproszeniu własności ka­ dwu akcji uczynić robotnika Współpraca klasowa 261

„współwłaścicielem” olbrzymiego korupcji, o rozbijanie jedności koncernu, zmusić go do współ­ ludzi pracy, o stwarzanie podzia­ pracy z kierownictwem przedsię­ łu na „małych kapitalistów” i ro­ biorstwa, wytworzyć u robotni­ botników. ków złudzenie „drobnych kapi­ Inną teorią o transformacji ka­ talistów”, zainteresowanych w pitalizmu jest teoria o rewolucji zwiększeniu zysków i osłabić so­ w kierowaniu kapitalistycznymi lidarność klasową mas pracują­ przedsiębiorstwami (teoria dyre­ cych. Sprzedaż akcji jest związa­ ktorów). Jej autor, amerykański na często z obowiązkiem pracy ekonomista burżuazyjny, J. Burn- w przedsiębiorstwie przez wiele ham wyjaśnia „głęboką przemia­ lat, z zakazem wstępowania do nę kapitalizmu” w ten sposób, że organizacji związkowej, zakazem kierownictwo przedsiębiorstwem strajku. jakoby przeszło do rąk inteligencji Statystyczne dane z którego­ technicznej, dyrektorów, którzy kolwiek kraju kapitalistycznego sami decydują o problemach kie­ ukazują prawdziwą, demagogicz­ rownictwa i działalności przed­ ną treść teorii o „ludowym” ka­ siębiorstw, a nie kapitaliści. Ka­ pitalizmie. W USA, na przykład, pitaliści zostali jakoby usunięci tylko około 6 proc. ludzi doro­ w cień; mimo że pobierają dywi­ słych jest w posiadaniu akcji. dendy, jednak wpływu na pro­ Z ogólnej liczby akcjonariuszy dukcję „niby” nie mają. Kapita­ 92 proc. posiada zaledwie od jed­ liści zniknęli więc, a wraz z ni­ nej do dziesięciu drobnych akcji. mi zniknęła i pogoń za maksy­ Przeciętny robotnik — akcjona­ malnym zyskiem, zniknęła eks- riusz otrzymuje ze swych akcji ploatatorska istota kapitalizmu. dywidendę roczną w wysokości „Klasa dyrektorów” nie posiada własnych przedsiębiorstw i nie dwudniowego zarobku. Gdy tym­ jest „niby” zainteresowana osią­ czasem 0,06 proc. amerykańskiego ganiem maksymalnych zysków. A społeczeństwa dysponuje połową to jakoby oznacza, że zysk prze­ całego kapitału akcyjnego. stał być siłą napędową kapita­ W różnych krajach teoria lizmu. Kapitalizm ma więc no­ 0 rozszczepieniu się kapitali­ wy, „humanitarny” cel: powięk­ stycznej własności przyjmuje szać produkcję, służyć konsumen­ różne formy i różne nazwy. tom, zwiększać dobrobyt całego W USA mówi się głównie o „lu­ społeczeństwa. dowym kapitalizmie”, w NRF Rzeczywistość mówi jednak 1 Austrii propaguje się „współ­ o czymś zgoła innym. Kapita­ odpowiedzialność społeczną” ro­ lista jest dlatego kapitalistą, bo botników i kapitalistów itd. jest właścicielem przedsiębior­ W zasadzie chodzi o stępienie stwa, a nie dlatego, że nim kie­ świadomości klasowej, o formy ruje. Personel administracyjny, 262 Współpraca klasowa

dyrektorzy nigdy nie robią nic, stycznego państwa, jako państwa co byłoby sprzeczne z interesa­ „dobrobytu społecznego”. Uważa mi kapitalisty. Są pracownikami państwo kapitalistyczne za organ najemnymi, dlatego kierują przed­ ponadklasowy, za „sługę” społe­ siębiorstwem według zaleceń czeństwa, który w jednakowym właściciela, a więc pomagają podobno stopniu troszczy się o organizować wyzysk ludzi pracy wszystkich ludzi. Jego ponadkla- dla osiągnięcia maksymalnego sowość przejawia się, jak mówią, zysku. w tym, że państwo kapitalistycz­ Inni ideologowie burżuazji roz­ ne sprawiedliwie dzieli dochód powszechniają teorię o rewolucji narodowy, głównie przy pomocy w podziale dochodów. Twierdzą, systemu podatkowego, który wy­ że w ostatnich dziesiątkach lat równuje społeczne nierówności. zaszły w krajach kapitalistycz­ Państwo przy pomocy swoich nych duże zmiany w podziale do­ środków zapewnia jakoby stały chodu narodowego, które polegają wzrost produkcji oraz pełne za­ jakoby na tym, że rósł udział trudnienie, bierze na siebie troskę ludzi pracy, przede wszystkim ro­ o zabezpieczenie socjalne, skraca botników i urzędników, podczas czas pracy, pokrywa wydatki na gdy udział lepiej sytuowanych szkolnictwo. Nie brak też głosów, warstw społeczeństwa, to jest ka­ które określają upaństwowienie pitalistów, stale się zmniejszał. niektórych przedsiębiorstw jako Teoria ta w demagogiczny spo­ „budowę socjalizmu”, przejaw sób mija się z rzeczywistością „demokratycznego socjalizmu”, dlatego, że jej autorzy opierają jak twierdzą na przykład labou- swoje argumenty na podziale dy­ rzyści w Wielkiej Brytanii. Bur- widend, nie biorąc pod uwagę żuazyjni ideologowie nierzadko tzw. zysków niepodzielnych. Ka­ przypisują jako zasługę państwu pitalistom zalicza się jedynie kapitalistycznemu nawet i te zyski indywidualne, a pomija się zdobycze, które klasa robotnicza znany fakt, że w najbogatszych osiągnęła dzięki wieloletnim rodzinach kapitalistycznych ma­ uciążliwym walkom. Bardzo czę­ jątek dzieli się najczęściej po­ sto reformiści podkreślają małe między osoby podstawione, aby ustępstwa poczynione pod na­ uniknąć dużych podatków. Bierze ciskiem mas pracujących, ale się w tych rozważaniach pełną przemilczają fakt, że wyzysk lu­ wysokość dochodu ludzi pracy dzi pracy trwa nadal. podlegającą opodatkowaniu, pod­ Niektórzy reformiści, szczegól­ czas gdy kapitalistom zalicza się nie w NRF, szerzą różne teorie tylko ustaloną tzw. niepełną, opo­ o tzw. naukowo-technicznej albo datkowaną część dochodów. drugiej rewolucji przemysłowej. Dlatego też ideologia burżua- Uważają wielkie odkrycia i epo­ zyjna podkreśla rolę kapitali­ kowe wynalazki współczesnej Współpraca klasowa 263 nauki i techniki za środek, któ­ robotnikami trzeba zastąpić „ludz­ ry jakoby samoczynnie doprowa­ kimi” stosunkami. Kapitalista i dzi! do zmian w systemie kapi­ robotnik pracują niby w imię talistycznym. Dlatego nie należy wspólnego celu, każdy pracuje walczyć z kapitalizmem, ponie­ na swoim odcinku i otrzymuje waż samo wprowadzenie auto­ wynagrodzenie za swą pracę, matyzacji produkcji zmieni ka­ obaj niby ponoszą według swoich pitalizm w system, który za­ możliwości ofiary, w imię spo­ gwarantuje nieustanny wzrost łecznego dobra (teoria „równych stopy życiowej ludzi pracy. Po­ ofiar”). wszechny dobrobyt jest, jak mó­ Charakterystyczne jest, że auto­ wią, ogromnie bliski i dlatego ro­ rzy burżuazyjni usiłują swoimi botnicy powinni godzić się z teoriami przypisać kapitalizmowi chwilowym wyzyskiem, bezrobo­ cechy, które są właściwością so­ ciem, rosnącą intensyfikacją pra­ cjalizmu, jak na przykład zdol­ cy itd. Teoretycy ci zapominają ność planowania bezkryzysowego przy tym o oczywistym fakcie, rozwoju gospodarki, zastąpienie że żaden, największy nawet, po­ motywu zysku dążeniem do pod­ stęp techniczny nie zlikwiduje niesienia dobrobytu społecznego, państwa monopoli, kapitalistycz­ możliwość likwidacji bezrobocia nej własności prywatnej, nie zli­ itd. Potwierdzają w ten sposób, kwiduje ani klas, ani wyzysku. że kapitalizm tak się skompro­ Główna myśl tych wszystkich mitował w oczach mas ludowych, teorii o „przerodzeniu się kapi­ że zachodzi konieczność masko­ talizmu”, o „ponadklasowej roli” wania go właściwościami jego państwa burżuazyjnego itd. po­ głównego przeciwnika — socja­ lega na tym, aby udowodnić, że lizmu. kapitalizm przestał być kapita­ Klasa robotnicza i masy pracu­ lizmem, że klasa robotnicza nie jące w krajach świata kapitali­ ma już przed sobą dawnego wy­ stycznego przekonały się na zyskiwacza, przeciw któremu na­ własnych doświadczeniach, że je­ leży walczyć, że kapitalista, dynie konsekwentna walka prze­ z bezwzględnego wyzyskiwacza ciw wyzyskowi kapitalistyczne­ przekształcił się w troskliwego mu i uciskowi może w sposób obrońcę swoich pracowników, zasadniczy i na stałe zmienić ich który dzięki rozwijaniu produkcji położenie, podnieść materialny i różnym zarządzeniom socjal­ i kulturalny poziom, usunąć wy­ nym „po ojcowsku” zatroszczy zysk człowieka przez człowieka, się o ludzi zatrudnionych w jego doprowadzić do dobrobytu i szczę­ przedsiębiorstwie (paternalizm). śliwej przyszłości całej ludzkości. Dlatego niby dawniejsze antago- O demagogicznych teoriach ni styczne stosunki między kapi­ burżuazyjnych, którymi wrogo­ talistycznymi przedsiębiorcami a wie klasy robotniczej uzasadniają 264 Wszechzwiązkowa Centralna Rada Zw. Zaw. swoją propagandę pokoju klaso­ wszystkim w drodze intensyfi­ wego i współpracy klasowej, tak kacji pracy, wyzysk klasy ro­ mówi Deklaracja Narady Przed­ botniczej. Automatyzacja oraz stawicieli Partii Komunistycz­ „racjonalizacja” przynoszą ma­ nych i Robotniczych w 1960 ro­ som pracującym w warunkach ku: kapitalizmu nowe udręki. Jed­ „Chwiejność gospodarki kapi­ nakże dzięki wytrwałej walce talistycznej wzrasta. Mimo że klasa robotnicza w poszczegól­ w niektórych krajach kapitali­ nych krajach zdołała wywalczyć stycznych następuje w większym zaspokojenie szeregu palących lub mniejszym stopniu pewien żądań. W wielu natomiast kra­ wzrost produkcji, sprzeczności ka­ jach kapitalistycznych stopa ży­ pitalizmu stale ulegają zaostrze­ ciowa pozostaje nadal niższa niż niu, zarówno w skali narodowej, przed wojną. jak i międzynarodowej. Szereg Wszystko to raz jeszcze obala krajów kapitalistycznych, nie zmyślone kłamstwa burżuazyj- zdoławszy przezwyciężyć wszyst­ nych ideologów, jakoby współ­ kich następstw niedawnego kry­ czesny kapitalizm przekształcił zysu gospodarczego, stanęło w się w „kapitalizm ludowy”, stwo­ obliczu groźby nowych wstrzą­ rzył tzw. „państwo powszechnego sów ekonomicznych. Pogłębia się dobrobytu”, zdolne do przezwy­ coraz bardziej anarchiczny cha­ ciężenia anarchii produkcji i kry­ rakter produkcji kapitalistycznej. zysów gospodarczych oraz do za­ Wzmaga się niesłychanie pro­ pewnienia dobrobytu wszystkim ces koncentracji kapitalistycznej, ludziom pracy. zwiększają się zyski i zyski nad­ Wszechzwiązkowa Centralna zwyczajne monopoli. Kapitał mo­ Rada Związków Zawodowych nopolistyczny niezmiernie wzmoc­ (WCSPS) — patrz Radzieckie nił w nowych formach, przede związki zawodowe.

Z Zabezpieczenie społeczne — ca­ zapewnienie stałej siły kupna, łość zarządzeń gwarantujących zarobków, wszechstronną opiekę odpowiedni poziom życia ludzi nad zdrowiem ludzi pracy i ich pracy i ich rodzin. Zabezpiecze­ rodzin, zdrowe warunki mieszka­ nie społeczne obejmuje przede niowe za przystępne czynsze wszystkim: prawo do pracy, spra­ itd. Ważną część zabezpiecze­ wiedliwą płacę za pracę, bezpie­ nia społecznego stanowią ubezpie­ czeństwo pracy, ubezpieczenie lu­ czenia społeczne (chorobowe, star­ dzi pracy i ich rodzin na wypa­ cze, wypadkowe, inwalidzkie i in­ dek choroby, kalectwa i starości, ne). Zjednoczenie Pracujących Afryki 265

Odpowiednie zabezpieczenie członków i należało do Między­ społeczne może ludziom pracy narodowej Konfederacji Wolnych i ich rodzinom zapewnić jedy­ Związków Zawodowych. nie ustrój socjalistyczny. W kra­ Ruch zawodowy w tym rejo­ jach kapitalistycznych w przeci­ nie, znajdującym się pod kolo­ wieństwie do zabezpieczenia spo­ nialnym panowaniem angielskich łecznego panuje niepewność spo­ imperialistów, zaczął się rozwijać łeczna. w dwudziestych latach naszego Walka o uzyskanie, rozszerze­ stulecia, kiedy w Północnej Ro­ nie i polepszenie zabezpieczenia dezji powstała pierwsza organi­ socjalnego jest' cechą charakte­ zacja związkowa — Związek Za­ rystyczną rozwoju ruchu zawo­ wodowy Kolejarzy. Imperializm dowego w tych krajach po dru­ brytyjski podejmuje jednak giej wojnie światowej. wszelkie środki mające na celu Zanzibarskie związki zawodowe zahamowanie jego rozwoju i po­ — Po 70 latach kolonialnej zależ­ zbawienie go bojowości. ności Zanzibar otrzymał w 1963 r. Główne zadania miejscowych niepodległość, obecnie wraz z organizacji to likwidacja rasowej Tanganiką tworzy Zjednoczoną dyskryminacji, podniesienie po­ Republikę Tanganiki i Zanzibaru ziomu świadomości związkowej (Tanzan). Poziom stopy życio­ Afrykańczyków, poprawa sytua­ wej mieszkańców Zanzibaru do cji robotników. Główną formą dziś należy do najniższych na walki pozostaje strajk. Tak np. świecie. Ruch zawodowy w Zan- w latach 1956—1958 wybuchły zibarze zaczął się rozwijać w ro­ wielkie strajki kolejarzy, robot­ ku 1955. Istniejącą obecnie cen­ ników budowlanych itp. Najwię­ tralą związkową jest Federacja ksze rozmiary przybierają maso­ Pracy Zanzibaru i Pemby, która we akcje górników. W strajku, należy do MKWZZ i zrzesza około który wybuchł pod koniec 1956 3 000 członków. roku w kopalniach miedzi, uczest­ ZENRO — patrz Ogólno japoń­ niczyło ponad 30 000 górników. ski Kongres Związków Zawodo­ Strajk trwał dwa miesiące. Po wych. • brutalnym stłumieniu strajku ko­ Zjednoczenie Pracujących Afry­ lonizatorzy przypuścili atak na ki (ATUC) — centrala związkowa obejmująca szereg organizacji a- ruch zawodowy. Dziesiątki przy­ frykańskich robotników w Afryce wódców związkowych aresztowa­ Środkowej i Rodezji. W 1960 ro­ no. W kwietniu 1957 roku nabrał ku było zarejestrowanych 14 a- mocy urzędowej „dekret o związ­ frykańskich związków zawodo­ kach zawodowych”, którego ce­ wych, zrzeszonych w Zjednocze­ lem było całkowite uzależnienie niu Pracujących Afryki (ATUC). związków od administracji kolo­ Zjednoczenie liczyło około 75 000 nialnej oraz, aby urzędy mogły 266 Zjednoczona Centrala Pracujących Chile likwidować związki względnie Zawodowych Birmy (TUCB). odmawiać ich zarejestrowania. Zrzesza około 160 tysięcy człon­ Jednak już w dwa miesiące po ków. Jest to niezależna centrala wejściu w życie powyższego de­ związkowa, współpracuje blisko kretu w Północnej Rodezji wy­ z rządem Birmy. Niektórzy czo­ buchła fala strajków protestacyj­ łowi działacze tej organizacji są nych, w których robotnicy bojo- ministrami. wością swoją wykazali, że są zde­ Zjednoczona Republika Arab­ cydowani bronić swoich praw. ska. Związki zawodowe — Zjed­ Również w Południowej Rode­ noczona Republika Arabska jest zji, gdzie afrykańskie związki krajem wybitnie rolniczym, w zawodowe przez długi czas ist­ którym, w ostatnim czasie, czy­ niały półlegalnie, pod naciskiem ni się wiele dla rozbudowy mas ruch zawodowy domaga się przemysłu kluczowego. Jednak­ oficjalnego uznania. Walka mas że gospodarka ZRA nosi wyraź­ pracujących o swoje prawa wy­ ne ślady długiej niewoli kolo­ raźnie przeplata się tu z walką nialnej. Na terenie Zjednoczonej przeciw kolonializmowi (patrz Republiki Arabskiej nie mogą Afrykański ruch zawodowy). działać żadne partie postępowe. Zjednoczona Centrala Pracują­ Jedyną organizacją w kraju jest cych Chile (CUTCh) — najwięk­ Narodowy Związek ZRA, repre­ sza i najważniejsza centrala zentujący interesy narodowej związkowa w Chile, licząca oko­ burżuazji. ło 400 000 członków. Reprezentu­ W ruchu zawodowym ZRA je konkretne stanowisko klasowe przeważają wpływy narodowej i skutecznie przeciwstawia się burżuazji. Pod hasłami arabskie­ atakom rządu i przedsiębiorców. go nacjonalizmu i walki o umoc­ CUTCh nie należy do żadnej nienie niezależności od imperia­ centrali międzynarodowej, ale u- lizmu, burżuazja narodowa pod­ trzymuje przyjazne stosunki z porządkowuje sobie ruch zawo­ wszystkimi międzynarodowymi i dowy, hamuje jego rozwój i dła­ narodowymi centralami: szczegól­ wi jego walkę w obronie intere­ nie przyjazne kontakty nawiązu­ sów ludzi pracy. Związki zawo­ je z ŚFZZ. dowe ZRA pozostają pod całko­ Zjednoczona Federacja Związ­ witą kontrolą rządu. ków Zawodowych Pakistanu — Pierwsze kroki ruchu robotni­ patrz Pakistańskie związki za­ czego w Egipcie podjęto w la­ wodowe. tach 1924 i 1930. Ale z wielkimi Zjednoczona Organizacja Pracy akcjami klasy robotniczej spoty­ Birmy (ULO) — największa z kamy się dopiero po drugiej woj­ trzech centrali związkowych w nie światowej. W latach 1945— Birmie. Powstała w 1958 r. po 1947 odbyło się w kraju szereg rozłamie w Kongresie Związków potężnych strajków robotniczych, Zjednoczona Republika Arabska 267

żądających polepszenia sytuacji reakcję i koła rządzące. 11 lipca bytowej ludzi pracy. Starcia z po­ 1946 roku zrzeszenie zostało przez licją i wojskiem pociągnęły za rząd rozwiązane. Pozostały tylko sobą ofiary w ludziach. drobne organizacje związkowe W 1946 roku rząd wydał anty- w Kairze, Aleksandrii i w rejo­ związkową ustawę o obowiązko­ nie Kanału Sueskiego. wym postępowaniu rozjemczym. Wraz z potężniejącym ruchem Ustawa miała na celu zapobieże­ narodowowyzwoleńczym w kra­ nie akcjom bojowym ludzi pra­ jach arabskich wzmogły się cy, zabraniała udziału w straj­ wśród mas pracujących w latach kach pracownikom instytucji pań­ 1951—1952 dążenia do zjednocze­ stwowych, publicznych i poważ­ nia. Przedstawiciele kilku orga­ niejszych przedsiębiorstw pry­ nizacji związkowych różnych ga­ watnych. Wojna z Izraelem stała łęzi przemysłu (portowców, ma­ się dla rządu egipskiego jeszcze rynarzy, robotników przemysłu jedną okazją do zaostrzenia środ­ naftowego) podjęli uchwałę po­ ków zmierzających przeciw ru­ wołania komitetu organizacyjnego chowi robotniczemu. Od 1948 ro­ dla stworzenia zjednoczonej cen­ ku zostały zakazane wszelkie ak­ trali związkowej w Egipcie. Prze­ cje mas pracujących, demonstra­ bieg wypadków w latach następ­ cje i strajki. Żadne jednak nych zmusił te związki do rezy­ represje nie były w stanie po­ gnacji z tego zamiaru. Zjedno­ wstrzymać walki strajkowej. W czona Egipska Konfederacja Pra­ latach 1949—1950 ruch strajko­ cy powstała dopiero 30 stycznia wy objął nie tylko główne mia­ 1957 roku. Nowa centrala związ­ sta, ale również prowincję. Strajk kowa uzyskała poparcie rządu. robotników Port-Saidu w 1950 Konfederacja, chociaż stała po roku powstrzymał w znacznej stronie ludu egipskiego walczące­ mierze ruch na Kanale Sueskim. go o niezależność narodową, o Rozwój ruchu zawodowego w gospodarczy, socjalny i kultural­ Egipcie nie dorównał jednak roz­ ny rozwój kraju, nie była jednak machem akcjom strajkowym. Do­ organizacją rewolucyjną, która piero w 1945 roku powstał komi­ by kierowała się zasadami walki tet przygotowawczy do zwołania klasowej. W 1958 roku zrzeszała zjazdu związków zawodowych. około 1 500 000 członków. Na zjeździe, który się odbył w Ustawą z kwietnia 1958 roku maju 1946 roku, powstało Zrze­ wszystkie organizacje związkowe szenie Egipskich Związków Za­ zostały podporządkowane Związ­ wodowych, które stało się orga­ kowi Narodowemu (partia poli­ nizacją członkowską Światowej tyczna) ZRA. Dnia 29 czerwca Federacji Związków Zawodowych. 1959 roku ogłoszono nową usta­ Od swego powstania organizacja wę, która przerwała działalność ta była stale prześladowana przez 1 600 organizacji robotniczych w 268 Zjednoczony Kongres Zw. Zaw. Indii

ZRA i zastąpiła je 37 „powszech­ formistyczne elementy, głównie nymi związkami zawodowymi”. przez prawicowych przywódców W 1960 roku istniała w ZRA je­ socjaldemokracji — gorliwych dynie Egipska Konfederacja Pra­ propagatorów współpracy klas, cy jako zjednoczona organizacja „teorii” o nowym i lepszym ka­ związkowa. Wszyscy chłopi są pitalizmie, głosicieli antykomu- zrzeszeni w Związku Zawodowym nizmu, zażartych wrogów krajów Pracowników Rolnych. obozu socjalistycznego. Egipska Konfederacja Pracy Na drugim zjeździe w paździer­ jest członkiem Ogólnoafrykańskiej niku 1952 roku kierownictwo Federacji Związków Zawodo­ DGB rzuciło hasło przeniesienia wych. walki w obronie interesów mas Zjednoczony Kongres Związ­ pracujących na teren parlamen­ ków Zawodowych Indii (UTUC) tu; zamiast organizowania po­ — centrala związkowa w Indii. tężnych akcji bojowych na grun­ Pozostaje pod wpływami róż­ cie jedności socjaldemokratów nych partii drobnomieszczańskich. i komunistów DGB wezwało lu­ Działa głównie na terenach Ben- dzi pracy do biernego oczekiwa­ galu, Biharu, Assamu i niektó­ nia na „zmianę stosunku sił” w rych prowincji południowych In­ parlamencie. dii. UTUC nie posiada jednolitego Na trzecim zjeździe DGB w programu, chociaż niektórzy jego październiku 1954 roku we Frank­ przywódcy opowiadają się za ide­ furcie nad Menem wystąpiła wy­ ologią socjalistyczną. Kierownic­ raźnie opozycja przeciw polityce two UTUC domaga się niezależ­ prawicowego kierownictwa, które ności ruchu zawodowego od partii godziło się z postępującą remili- politycznych. W 1959 roku Kon­ taryzacją, nie broniło praw związ­ gres liczył około 200 000 człon­ kowych i realizacji pilnych po­ ków. Nie należy do żadnej mię­ stulatów ludzi pracy. dzynarodowej centrali związko­ W uchwałach czwartego zjazdu wej (patrz Indyjskie związki za­ DGB, który odbył się w paździer­ wodowe). niku 1956 roku w Hamburgu, Zrzeszenie Niemieckich Związ­ ujawniło się znowu zdecydowane ków Zawodowych (DGB) — naj­ stanowisko mas członkowskich większa centrala związkowa w przeciwnych wprowadzeniu po­ Niemieckiej Republice Federal­ wszechnego obowiązku służby nej. DGB powstało w paździer­ wojskowej w NRF, remilitaryza- niku 1949 roku na pierwszym cji kraju i wypowiadających się zjeździe związków zawodowych za przerwaniem prób nuklear­ trzech zachodnich stref okupacyj­ nych. nych w Monachium. Od swego Piąty zjazd DGB, który odbył powstania DGB zostało opanowa­ się we wrześniu 1959 roku w ne przez oportunistyczne i re- Stuttgarcie, przebiegał pod zna­ Zrzeszenie Niemieckich Związków Zawodowych 269 kiem bierności ruchu zawodowe­ i miejscowe komitety, wybierane go wobec ataku militarystów i sił na konferencjach. DGB jedno­ reakcyjnych na żywotne interesy czy 16 związków zawodowych. ludzi pracy. Przywódcy DGB wy­ Podstawowym ogniwem organi­ razili na zjeździe swoje przywią­ zacyjnym związków zawodowych zanie do państwa bońskiego i po­ są organizacje miejscowe. Wyż­ nownie odrzucili wniosek o na­ szymi instancjami są prezydia wiązanie stosunków ze związkami krajowych względnie okręgowych zawodowymi NRD. W listopadzie organizacji związków zawodo­ 1963 r. odbył £ię w Duesseldorfie wych. Kierownictwo organizacji nadzwyczajny zjazd DGB, na lokalnych wybierane jest na którym uchwalono nowy pro­ zebraniach albo konferencjach gram. W wielu zasadniczych związkowych. Przewodniczący punktach nowy program odstę­ krajowej względnie okręgowej puje od klasowego stanowiska organizacji związku zawodowe­ zawartego w programie 1949 r. go jest mianowany przez pre­ Najwyższym organem DGB jest zydium danego związku. Pomoc­ zjazd, który zwołuje się raz na niczymi organami przy krajo­ trzy lata. Zjazd wybiera prezy­ wych czy okręgowych organiza­ dium federalne, składające się cjach są różnego rodzaju komi­ z 25 członków. Dziewięciu spo­ sje, które wybiera się na kra­ śród nich stanowi tzw. urzędują­ jowych (okręgowych) konferen­ ce prezydium, składające się z cjach. przewodniczącego, dwu wiceprze­ Najwyższymi organami związ­ wodniczących i 6 innych funkcjo­ ków zawodowych są ich zjazdy, nariuszy DGB, kierujących pracą które odbywają się zgodnie ze poszczególnych wydziałów apara­ statutami związkowymi co 2—4 tu centralnego. Pozostałych 16 lata. Zjazd wybiera centralne członków prezydium to przedsta­ prezydium związku zawodowego. wiciele (przewodniczący) człon­ Najwyższym organem związku kowskich związków zawodowych. między zjazdami jest rada związ­ W okresie między zjazdami, naj­ ku zawodowego (Beirat), która wyższą instancją jest komitet składa się z członków prezydium, federalny, który składa się z przewodniczących krajowych (o- członków prezydium federalnego, kręgowych) organizacji związko­ przewodniczących krajowych or­ wych i innych członków, wybie­ ganizacji DGB i z przedstawicieli ranych na odpowiednich konfe­ prezydiów poszczególnych człon­ rencjach. Charakterystyczną ce­ kowskich związków zawodowych. chą struktury organizacyjnej i Następną ogólnozwiązkową in­ działalności DGB jest to, że w stancją DGB są prezydia 9 orga­ fabrykach i innych przedsiębior­ nizacji krajowych. Najniższym stwach NRF nie mogą, zgodnie ogniwem DGB są dzielnicowe z istniejącym ustawodawstwem, 270 Zrzeszenie Szwajcarskich Związków Zawodowych

powstawać ani działać żadne or­ Niemiecka Republika Federalna. ganizacje związkowe. Związki zawodowe). Związki zawodowe odprowa­ Zrzeszenie Szwajcarskich Związ­ dzają do DGB na pokrycie wy­ ków Zawodowych — największa datków 12 proc. wpływów ze organizacja związkowa w Szwaj­ składek członkowskich. Wysokość carii, która w 1963 roku liczyła składki jest w różnych związ­ ponad 445 000 członków, zrzeszo­ kach różna w zależności od usta­ nych w 15 związkach zawodo­ leń w statutach. Największy np. wych. związek zawodowy DGB — Zrzeszenie Szwajcarskich Zwią­ Związek Zawodowy Metalowców, zków Zawodowych jest całkowi­ zrzeszający 1,8 miliona członków cie pod wpływem socjaldemokra­ (jest największym związkiem nie tów i reprezentuje politykę po­ tylko w NRF, ale w całym koju klasowego. Zjazd zrzeszenia świecie kapitalistycznym), ustalił w październiku 1960 roku prze­ składkę członkowską w wysokoś­ dyskutował nowy program dzia­ ci płacy za godzinę pracy tygo­ łania i zrewidował statut. „Nowy dniowo. program jest wolny od wszelkiej Oficjalnym organem prasowym ideologii” — oświadczył na zjeź- DGB jest tygodnik „Welt der Ar- dzie przewodniczący zrzeszenia, beit”. Dla funkcjonariuszy DGB H. Leuenberger. wydaje czasopismo „Die Quelle”. W programie jednak mówi Oprócz tego DGB wydaje cały się między innymi: „Zrzeszenie szereg czasopism dotyczących po­ Szwajcarskich Związków Zawo­ szczególnych dziedzin swojej dzia­ dowych musi spełniać swoje za­ łalności. Związki zawodowe wy­ dania w ramach istniejącego sy­ dają swoje czasopisma, w więk­ stemu gospodarczego, bronić in­ szości jedno dla członków związ­ teresów pracowniczych w tym ku, jedno dla funkcjonariuszy systemie i popierać gospodarkę związkowych. narodową, bez względu na jej Zrzeszenie Niemieckich Związ­ formy organizacyjne. Czynnikiem ków Zawodowych (DGB) jest decydującym o wyborze form go­ członkiem Międzynarodowej Kon­ spodarczych są rezultaty gospo­ federacji Wolnych Związków Za­ darcze i interesy całego narodu, wodowych (MKWZZ). Po ame­ którym muszą być podporządko­ rykańskiej centrali związkowej wane interesy jednostek i grup AFL—CIO i Kongresie Związ­ społecznych”. ków Zawodowych W. Brytanii — Najwyższą instancją Zrzeszenia TUC, jest trzecią, największą Szwajcarskich Związków Zawo­ i najsilniejszą organizacją człon­ dowych jest zjazd, który odbywa kowską MKWZZ. się raz na trzy lata. Kierowni­ W 1963 roku DGB liczyło oko­ czymi organami zrzeszenia jest ło 6 500 000 członków (patrz stuosobowy komitet, który zbiera Zrzeszenie Wolnych Niemieckich Związków Zawodowych 271 się dwa razy w roku oraz komi­ Zrzeszenie Wolnych Niemiec­ tet federalny, składający się z kich Związków Zawodowych 19 osób, reprezentujący centralę ukonstytuowało się dnia 9 lute­ związkową w różnych pertrakta­ go 1946 roku na pierwszej kon­ cjach. ferencji związków zawodowych Najsilniejszymi związkami za­ w radzieckiej strefie okupacyj­ wodowymi, wchodzącymi w skład nej. W imieniu 1 600 000 ludzi zrzeszenia są: Związek Zawodowy pracy konstytucyjny zjazd FDGB Pracowników Przemysłu Metalo­ ogłosił w tymczasowym statucie wego i Związek Zawodowy Pra­ następujący punkt: „Nowe, wol­ cowników Przemysłu Zegarowe­ ne związki zawodowe są repre­ go, które grupują 30 proc. ogól­ zentantem bojowej jedności pra­ nej liczby zrzeszonych w tej cen­ cujących, dążących do całkowite­ trali; po nich następują związki go zdruzgotania faszyzmu i wszel­ zawodowe pracowników budow­ kich imperialistycznych sił mili­ nictwa i przemysłu drzewnego tarnych”. II zjazd FDGB, który (18,4 proc.), kolejarzy (14 proc.). odbył się w kwietniu 1947 roku, Zrzeszenie Szwajcarskich Związ­ rzucił hasło: „Produkować wię­ ków Zawodowych było jedną cej, lepiej rozdzielać i tym sa­ z organizacji biorących udział mym lepiej żyć”. Na III zjeździe w tworzeniu Światowej Federa­ FDGB we wrześniu 1950 roku cji Związków Zawodowych. Po zatwierdzono nowy statut i na­ rozłamie wystąpiło z niej i w kreślono zadania związków za­ 1949 r. stało się członkiem Mię­ wodowych w walce o realizację dzynarodowej Konfederacji Wol­ pierwszego planu pięcioletniego nych Związków Zawodowych rozwoju gospodarki narodowej (patrz Szwajcarskie związki za­ NRD. Zjazd wezwał ludzi pracy wodowe). całych Niemiec do walki przeciw Zrzeszenie Wolnych Niemiec­ podżegaczom wojennym, o za­ kich Związków Zawodowych warcie traktatu pokojowego z (FDGB) — jednolita organizacja Niemcami, do stworzenia jedno­ związkowa ludzi pracy w Nie­ litych, demokratycznych, pokój mieckiej Republice Demokratycz­ miłujących Niemiec. nej. FDGB działając pod kierow­ W czerwcu 1955 roku odbył się nictwem partii klasy robotni­ IV zjazd FDGB. Zrzeszenie Wol­ czej— Socjalistycznej Partii Jed­ nych Niemieckich Związków Za­ ności (SED) — przyczyniło się wodowych liczyło w tym czasie w dużej mierze do stworzenia już 5,4 miliona członków zrzeszo­ ustroju demokratycznego w NRD nych w 19 związkach zawodo­ i sukcesów, jakie kraj ten osiąga wych. Z całkowitej liczby osób na drodze do socjalizmu. FDGB zatrudnionych w NRD do związ­ jest członkiem Światowej Fede­ ków zawodowych należało 83 racji Związków Zawodowych. proc. 272_ Zrzeszenie Wolnych Niemieckich Związków Zawodowych

FDGB z trybuny swojego IV ką, kierują współzawodnictwem zjazdu zaapelowało do kierow­ socjalistycznym, naradami pro­ nictwa Zrzeszenia Niemieckich dukcyjnymi, upowszechniają no­ Związków Zawodowych (DGB) watorskie metody pracy i okazu­ w NRF o wspólne rozważenie ją pomoc ruchowi racjonalizato­ głównych problemów dotyczących rów i wynalazców. Związki za­ obrony żywotnych interesów lu­ wodowe bronią materialnych, dzi pracy, a przede wszystkim kulturalnych i socjalnych spraw sprawy zjednoczenia Niemiec na ludzi pracy. Uwaga ich skierowa­ platformie demokratycznej, zaka­ na jest stale na sprawy poprawy zu broni masowej zagłady, zaka­ warunków życia i pracy. Dbają zu jakiejkolwiek propagandy wo­ 0 przestrzeganie ustawodawstwa jennej i odejścia wojsk okupa­ pracy i przepisów dotyczących cyjnych z Niemiec. bezpieczeństwa i higieny pracy, V zjazd FDGB w październiku administrują ubezpieczeniami so­ 1959 roku odbywał się pod ha­ cjalnymi. Zawierają zakładowe słem „pokój, socjalizm, dobro­ umowy zbiorowe i inne porozu­ byt”. Zjazd zwrócił uwagę na mienia, kładąc szczególny nacisk szczególnie ważne zadanie FDGB, na sprawy pracujących kobiet polegające na tym, żeby swą pra­ 1 młodzieży. cą w NRD pokazać klasie robot­ Najwyższą instancją FDGB jest niczej całych Niemiec, że można zjazd, który zbiera się co 4 lata. stworzyć dobrobyt bez militaryz- Między zjazdami najwyższą in­ mu i zbrojeń atomowych. Zjazd stancją FDGB jest zarząd wybie­ powtórnie zaapelował do zachod- rany przez zjazd. W okresie mię­ nioniemieckich związków zawo­ dzy zebraniami plenarnymi za­ dowych o spotkanie dla omówie­ rządu działalnością FDGB kie­ nia warunków zjednoczenia Nie­ ruje prezydium. Organem robo­ miec. Zjazd zaproponował wy­ czym jest sekretariat. FDGB mianę delegacji roboczych mię­ zbudowane jest według zasady dzy komitetami młodzieżowymi produkcyjnej: jeden zakład pra­ obu centrali w celu realizacji cy — jedna organizacja związko­ wspólnych akcji w walce o po­ wa. Poszczególne związki zawo­ kój, prawa związkowe i swobody dowe, których najwyższą in­ demokratyczne. stancją są zjazdy i zarządy głów­ Organizacje związkowe zrze­ ne związków zawodowych, mają szone w FDGB dążą do pogłębie­ swoje organizacje w okręgach, nia socjalistycznej świadomości powiatach, w przedsiębiorstwach. ludzi pracy i realizacji zadań w Najwyższym organem zakłado­ dziedzinie socjalistycznego wy­ wej organizacji związkowej jest chowania. Zachęcają ludzi pracy walne zebranie członków. Orga­ do współuczestnictwa w kiero­ nem kierowniczym w pracy co­ waniu państwem i jego gospodar­ dziennej jest rada zakładowa. Dla Zrzeszenie Związków Zawodowych Jugosławii 273 lepszego kierowania i koordyno­ Najwyższą instancją Zrzeszenia wania pracą związkową powoły­ Związków Zawodowych Jugo­ wane są w okręgach, powiatach sławii jest zjazd, który zwołuje i w miastach ogólnozwiązkowe się raz na 4 lata. Zjazd wybiera instancje FDGB. Centralną Radę, która jest in­ W 1959 roku w okresie swego stancją kierowniczą zrzeszenia w V zjazdu Zrzeszenie Wolnych okresie między zjazdami; rada Niemieckich Związków Zawodo­ kieruje, koordynuje, zgodnie z wych liczyło już około 6 milio­ uchwałami zjazdu, działalność ca­ nów członków tzn. ponad 90 proc. łego ruchu zawodowego. Central­ wszystkich osób zatrudnionych na Rada Związków Zawodowych w NRD. W tym samym czasie wybiera spośród siebie prezy­ FDGB miało 892 tys. aktywistów dium i sekretariat, którego człon­ związkowych, a wśród nich 314 kami są przewodniczący, wice­ tys. kobiet i 126 tys. młodzieży. przewodniczący i sekretarze. Organem prasowym prezydium Najwyższym organem Zrzesze­ FDGB jest pismo codzienne „Tri- nia Związków Zawodowych Ju­ biine” wychodzące w Berlinie gosławii i poszczególnych związ­ (patrz Niemiecka Republika De­ ków zawodowych na określonych mokratyczna. Związki zawodowe.) terytoriach jest walne zgroma­ dzenie. Walne zgromadzenie Zrze­ Zrzeszenie Związków Zawodo­ szenia Związków Zawodowych wych Jugosławii — masowa tworzą delegaci zakładowych or­ organizacja związkowa robotni­ ganizacji związkowych. ków i pracowników, reprezentant Instancjami zrzeszenia (organy ■zjednoczonego ruchu zawodowe­ ogólnozwiązkowe) są: w groma­ go w Federacyjnej Socjalistycz­ dzie — walne zgromadzenia i ko­ nej Republice Jugosławii. munalna rada związków zawo­ Zrzeszenie Związków Zawodo­ dowych; w powiecie — walne wych Jugosławii powstało, jak zgromadzenie i powiatowa rada wynika ze wstępu do statutu, związków zawodowych; w pro­ „w rezultacie wieloletnich walk wincji — walne zgromadzenie i klasy robotniczej przeciw kapita­ prowincjonalna rada związków listycznemu wyzyskowi i burżua- zawodowych; w Federacyjnej So­ zyjnemu systemowi społecznemu cjalistycznej Republice Jugosła­ w dawnej Jugosławii oraz w re­ wii — ogólnozwiązkowy zjazd i zultacie socjalistycznej rewolucji, Centralna Rada Zrzeszenia Zwią­ przeprowadzonej przez masy pra­ zków Zawodowych Jugosławii. cujące z klasą robotniczą na cze­ Organami poszczególnych związ­ le, w czasie wojny narodowowy­ ków zawodowych w zakładzie zwoleńczej, pod kierownictwem pracy i urzędach są ogólne ze­ Komunistycznej Partii Jugosła­ brania grupy związkowej oraz wii”. komitet wykonawczy grupy

18 —ABC 274 Zrzeszenie Związków Zawodowych Wietnamu związkowej, w poszczególnych lopowego i sportu dla ludzi pra­ jednostkach administracyjnych — cy. również walne zgromadzenie i Oficjalnym organem Zrzeszenia komitety (powiatowe, okręgowe, Związków Zawodowych Jugo­ prowincjonalne i republikańskie); sławii jest tygodnik „Rad”. Inne dla całego terytorium republi­ czasopisma ogólnozwiązkowe wy­ ki — zjazd związku zawodowego chodzą w poszczególnych repu­ i zarząd główny związku. Zjazdy blikach. Również i branżowe związków zawodowych odbywają związki zawodowe mają swoje się również raz na 4 lata. własne czasopisma. Podstawową organizacją związ­ Zrzeszenie Związków Zawodo­ kową jest zakładowa grupa związ­ wych Jugosławii nie należy do kowa, którą buduje się według żadnej międzynarodowej centra­ zasady: „jeden zakład pracy — li związkowej. Zgodnie z ofi­ jedna grupa związkowa”. Do cjalną polityką państwa, kierow­ głównych zadań zakładowych nictwo jugosłowiańskich związ­ grup związkowych zgodnie ze ków zawodowych odmawia człon­ statutem zrzeszenia należy: kostwa w istniejących między­ — rozwijanie socjalistycznych narodowych centralach. Z poglą­ stosunków w kolektywie; dem tym nie zgadzają się nie­ — udzielanie pomocy samorzą­ które związki zawodowe i nale­ dom robotniczym i społecznym; żą — mimo „pozablokowej poli­ — polepszanie warunków pra­ tyki kierownictwa” do między­ cy i życia członków kolektywu; narodowych sekretariatów przy — troska o prawidłowe wyko­ Międzynarodowej Konfederacji rzystanie środków oddawanych Wolnych Związków Zawodowych do dyspozycji kolektywu; (MKWZZ). Jugosłowiańskie związki zawo­ — rozwijanie inicjatywy ludzi dowe utrzymują kontakty i współ­ pracy dla zwiększania wydajno­ pracują z międzynarodowymi or­ ści pracy, produkcji i handlu; ganizacjami różnych kierunków, — zachęcanie ludzi pracy da­ a w pewnych wypadkach popie­ nego przedsiębiorstwa do udziału rają ich działanie. w społecznym i politycznym ży­ Zrzeszenie Związków Zawodo­ ciu komuny; wych Wietnamu (TCD) — jedno­ — pogłębianie socjalistycznej lita centrala związkowa ludzi świadomości i podnoszenie pozio­ pracy w Wietnamskiej Republice mu wykształcenia ogólnego, eko­ Demokratycznej. Zrzesza około nomicznego, zawodowego człon­ 400 000 członków. Pod kierownic­ ków kolektywu; twem Wietnamskiej Partii Pra­ — organizacja życia społeczne­ cujących Zrzeszenie Związków go i rozrywek, pracy kulturalno- Zawodowych mobilizuje robotni­ -wychowawczej, wypoczynku ur­ ków i pracowników umysłowych Związek Zawodowy Górników USA 275 do walki o dalszy rozwój gospo­ Związek Robotników Indyjskich darki narodowej republiki socja­ (HMS) — jedna z indyjskich cen­ listycznej, o wzmocnienie nieza­ trali związkowych. Zrzesza około leżności narodowej, o konse­ 400 000 członków, należy do kwentną realizację genewskich MKWZZ, powiązany jest z po­ porozumień w sprawie Indochin, lityką indyjskiej Narodowej So­ które były następstwem zwycię­ cjalistycznej Partii (PSP), któ­ skiej ofensywy wietnamskiej ar­ rej przywódcy pozostają w opo­ mii ludowej przeciw francuskim zycji do rządzącej partii — Hin­ kolonizatorom, grzeszenie Związ­ duskiego Kongresu Narodowego. ków Zawodowych Wietnamu jest Centrala odrzuca jednak wszyst­ członkiem Światowej Federacji kie propozycje współpracy z Ko­ Związków Zawodowych. munistyczną Partią Indii i inny­ Zrzeszenie Związków Zawodo­ mi organizacjami postępowymi. wych Wietnamu organizowane Związek zawodowy — organi­ jest według zasady produkcyj­ zacja zrzeszająca ludzi pracy nej. Najwyższym organem zrze­ tych samych albo pokrewnych szenia jest kongres, na którym gałęzi produkcji lub zawodów. wybiera się komitet wykonawczy Związki zawodowe są organizo­ federacji. Komitet wykonawczy wane najczęściej w sensie ogólno­ wybiera spośród siebie prezy­ krajowym, istnieją także związ­ dium. W zakładach pracy i in­ ki o zasięgu okręgowym czy nych przedsiębiorstwach działają miejskim. Czasami nazwa „zwią­ zakładowe organizacje związko­ zek zawodowy” oznacza także we, które w większych fabrykach ogólnokrajową centralę związko­ dzieli się na grupy związkowe. wą, np. Deutsche Gewerk- W miastach i okręgach wybie­ schaftsbund (DGB) — Zrzeszenie rane są miejskie i okręgowe rady Niemieckich Związków Zawodo­ związków zawodowych. wych, Trade Union Congress Organem prasowym Zrzeszenia (TUC) — Kongres Związków Za­ Związków Zawodowych Wietna­ wodowych Wielkiej Brytanii. mu jest dwutygodnik „Lao Dong” Związek Zawodowy Górników (patrz Wietnamska Republika USA — autonomiczny związek Demokratyczna. Związki zawodo­ zawodowy, który nie jest człon­ we.) kiem centrali związkowej AFL— Zupka Franciszek — przewod­ CIO. Zrzesza około 500 000 człon­ niczący Centralnej Rady Związ­ ków. Przez długie lata przewod­ ków Zawodowych w Czechosło­ niczącym tego związku był re­ wackiej Socjalistycznej Republi­ akcyjny przywódca związkowy ce, wiceprzewodniczący Świato­ John Lewis, „baron robotniczy”, wej Federacji Związków Zawo­ który w 1938 roku na konstytu­ dowych. cyjnym zjeździe Kongresu Prze*-

18* 276 Związek Zawodowy Robotników Portowych myślowych Związków Zawodo­ niezależna, bojowa organizacja, wych (CIO) wybrany został rów­ na czele której stoi od wielu lat nież przewodniczącym tej nowej zasłużony działacz amerykańskie­ centrali związkowej. Po swym go ruchu robotniczego, Harry wystąpieniu z CIO, Lewis spo­ Bridges. Związek Zawodowy i wodował, że Związek Zawodowy jego działacze są stale atakowa­ Górników wystąpił z CIO, w któ­ ni przez amerykańską reakcję. rym dużą rolę w owym czasie Za swoją działalność postępową odgrywali działacze postępowi związek został w okresie rosną­ (patrz Stany Zjednoczone Ame­ cej reakcji, w latach 1949—1950, ryki Północnej. Związki zawodo­ wykluczony z Kongresu Przemy­ we). słowych Związków Zawodowych Związek Zawodowy Robotni­ (CIO). Związek jest dobrze zor­ ków Portowych i Transportowych ganizowany i liczy około 70 000 Zachodniego Wybrzeża USA — członków.

Ż Żółte związki zawodowe — or­ w r. 1887. Inni przymiotnik „żół­ ganizacje związkowe w krajach ty” tłumaczą żółtym kolorem kapitalistycznych, których kie­ kwiatu, który nosili w klapach rownictwo jest zaprzedane bur- marynarek członkowie niektó­ żuazji i głosi politykę współpra­ rych organizacji rozbij ackich. cy klasowej między robotnikami Na początku żółtymi związkami i kapitalistami. Polityka żółtych nazywano organizacje łamistraj­ związków zawodowych jest wy­ ków, które tworzyli przedsiębior­ mierzona przeciw jedności ludzi cy kapitalistyczni dla przeciw­ pracy i związków zawodowych, stawienia się rewolucyjnym or­ przeciw rewolucyjnej walce pro­ ganizacjom związkowym klasy letariatu. Pochodzenie nazwy „żółte robotniczej. W dobie imperiali­ związki” zawodowe tłumaczy się zmu nazwa ta odnosi się do re- różnie. Przypisuje się ją żół­ formistycznych związków zawo­ temu papierowi, jakim zale­ dowych, których przywódcy pod­ piono rozbite okno w pomiesz­ porządkowują interesy klasy ro­ czeniu, gdzie zebrali się członko­ botniczej interesom burżuazji, wie łamistrajkowej organizacji, rozbijają jedność ruchu zawodo­ którą stworzyli kapitalistyczni wego, osłabiają siły i zdolność pracodawcy dla rozbicia strajku do działania mas pracujących i w Montceau-les-Mines we Francji ich organizacji. Skorowidz centrali związków zawodowych 277

SKOROWIDZ KRAJOWE CENTRALE ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH A ALBANIA Zjednoczony Ruch Zawodowy dla Centralna Rada Związków Zawo­ Koordynacji Działalności Związko­ dowych Albanii (Bashkimi Pergji- wej — MUSC 25, 95 yshem Sindikal i Shiipnis) 11, 12, AUSTRALIA 167, 196 Australijska Rada Związków Za­ ALGIERIA wodowych — ACTU (Australian Powszechna Unia Pracowników Council of Trade Unions) 7, 25, 26, Algierii — UGTA (Union Générale 152 des Travailleurs Algériens) 13, 14, Australijska Unia Robotnicza — 129, 150, 173, 194, 238 AWU (Australian Workers’ Union) Unia Związków Zawodowych Al­ 26 gierii — USTA (Union des Syndi­ AUSTRIA cats des Travailleurs Algériens) 13 Federacja Austriackich Związków ARGENTYNA Zawodowych — ÖGB (österreichi­ Powszechna Konfederacja Pracy scher Gewerkschaftsbund) 26, 28, Argentyny — CGT (Confederacion 62, 63, 64, 69, 171, 210 General del Traba jo) 23, 24

B BELGIA COB (Central Obrera Boliviana) 34, Konfederacja Chrześcijańskich 35 Związków Zawodowych Belgii — BRAZYLIA CSC (Confédération des Syndicats Narodowa Federacja Pracowników Chrétiens) 30, 48, 112, 129, 190 Żeglugi — FNTM (Federacao Na­ Powszechna Federacja Pracy Bel­ cional dos Trabalhadores Maríti­ gii — FGTB (Fédération Général mos) 38 du Travail de Belgique; Algemeen Narodowa Konfederacja Robot­ Belgisch Vakverbond — nazwa fla­ ników Przemysłu — CNTI (Confe- mandzka) 31, 56, 129, 188, 190, 205, deracao Nacional dos Trabalhado­ 220, 242 res na Industria) 37, 38 BIRMA Narodowa Konfederacja Robot­ Birmański Kongres Związków Za­ ników Transportu Lądowego — wodowych — BTUC (Burma Trade CNTTT (Confederacao Nacional dos Union Congress) 33, 34 Trabalhadores em Transportes Ter­ Kongres Związków Zawodowych restres) 38 Birmy — TUCB (Trade Union Con­ Narodowa Konfederacja Pracow­ gress Burma) 33, 34, 118 ników Instytucji Kredytowych — Zjednoczona Organizacja Pracy — CONTEC (Confederacao Nacional ULO (United Labour Organisation) dos Trabalhadores nas Empresas 34, 266 de Crédito) 38 BOLIWIA BUŁGARIA Boliwijska Akcja Chrześcijańskich Centralna Rada Bułgarskich Związków Zawodowych — ASB Związków Zawodowych (Centralen (Acción Sindical Boliviana) 35 Sowjet na Profesionalni Sojuzi) 38, Boliwijska Centrala Robotnicza — 39, 235 278 Skorowidz centrali związków zawodowych

C CEJLON wych Costa Rici „Rerum Nova- Cejlońska Federacja Związków rum” — CCT (Confederación Co­ Zawodowych — CTUF (Ceylon Tra­ starricense del Trabajo „Rerum de Union Federation) 40, 42 Novarum”) 48 Cejlońska Federacja Pracy — Narodowa Konfederacja Pracy CFL (Ceylon Federation of Labour) Costa Rici — CNT (Confederación 40, 42 Nacional de Trabajadores) 48 Cejloński Kongres Demokratycz­ Powszechna Konfederacja Pracy ny — CDC (Ceylon Democratic Con­ Costa Rici — CGTC (Confederación gress) 40 General de Trabajadores Costarri­ Cejloński Kongres Robotniczy — cense) 48, 113 CWC (Ceylon Workers’ Congress) 41, 42 CYPR Cypryjska Federacja Tureckich CHILE Związków Zawodowych (Kibris Zjednoczona Centrala Pracują­ Turk Iści Birlikleri Federayonu) 49 cych Chile — CUTCh (Central Uni­ Konfederacja Robotników Cypru ca de Trabajadores de Chile) 18, 19, 34, 40, 44, 48, 137, 266 (Synonospondia Ergaton Kyrou) 49 Narodowa Konfederacja Pracy Ogólnocypryjska Federacja Nie­ Chile — CNTCh (Confederación Na­ zależnych Związków Zawodowych cional de Trabajadores de Chile) (Pankypria Omospondia Anexarti- 45 tion Syntechnion) 49, 115, 170 Konfederacja Marynarzy — Ogólnocypryjska Federacja Pracy COMACh (Confederación Marítima (Pankypria Ergatiki Omospondia) de Chile) 45 49, 170 CHIŃSKA REPUBLIKA LUDOWA CZECHOSŁOWACJA Ogólnochińska Federacja Związ­ Centralna Rada Związków Zawo­ ków Zawodowych — ACFTU (All- dowych Czechosłowacji (Ustredni China Federation of Trade Unions) Rada Odboru) 51, 275 45, 125, 128, 168, 170 Rewolucyjny Ruch Zawodowy — COSTA RICA ROH (Revolucni Odborové Hnuti) Konfederacja Związków Zawodo­ 49, 51, 52, 53, 275

D DANIA i Danmark, De samvirkende Fag- Federacja Duńskich Związków forbund) 59, 64 Zawodowych (Landsorganisationen

E EKWADOR Konfederacja Pracy Ekwadoru — Konfederacja Katolickich Robot­ CTE (Confederación de Trabajado­ ników Ekwadoru — CEDOC (Con­ res Ecuatorianas) 61, 112, 114 federación Ecuatoriana de Obreros Narodowy Front Pracy Ekwado­ Católicos) 61, 112 ru 156 Skorowidz centrali związków zawodowych 279

F FILIPINY FRANCJA Filipińska Organizacja Robotni­ Autonomiczna Konfederacja Pra­ ków Transportu — PTWO (Philip­ cy — CAT 28 pine Transport Workers’ Organisa­ Powszechna Konfederacja Pra­ tion) 67 cy — CGT (Confédération Générale Filipińska Rada Związków Zawo­ du Travail) 43, 69, 72, 103, 177, 192, dowych — PTUC (Philippines Tra­ 242 de Union Council) 67 Federacja Pracowników Oświa­ Komitet Organizacji Robotni­ ty — FEN (Fédération de 1’Educa- czych — CLO (Committee of La- tion Nationale) 65 bour Organisation) 66 Francuska Konfederacja Chrześ­ cijańskich Pracowników — CFTC FINLANDIA (Confédération Française des Tra­ Centralne Zrzeszenie Związków vailleurs Chrétiens) 43, 126 Zawodowych Finlandii — SAK Powszechna Konfederacja Kadr — (Suomen Ammattiyhdistysten Kes- CGC (Confédération Générale des kusliitto) 43, 68, 204, 209 Cadres) 70, 191 Federacja Fińskich Związków Za­ Powszechna Konfederacja Pracy wodowych — SAJ (Suomen Amma- „Force Ouvrière” — FO (Confédé­ tijârjarsto) 65, 68, 209 ration Générale du Travail — Force Ouvrière) 13, 35, 68, 69, 102

G GHANA Autonomiczna Federacja Związ­ Kongres Związków Zawodowych ków Zawodowych Gwatemali — Ghany — GTUC (Ghana Trade FASGUA (Federación Autónoma Unions Congress) 9, 77, 118, 129, 234 Sindical de Guatemala) 81 GRECJA Federacja Pracujących Gwatema­ Powszechna Konfederacja Pracy li 81 Grecji — GSSE (Greek General GWINEA Confederation of Labour) 58, 79, Krajowa Konfederacja Pracują­ 80, 81, 129, 194 cych Gwinei — CNTG (Confedera­ GWATEMALA tion National des Travailleurs de Rada Związków Zawodowych Guinée) 9, 83, 122 Gwatemali — CGS (Consejo Sin­ dical de Guatemala) 81

H HISZPANIA tionaal Vakverbond in Nederland) Federacja Hiszpańskich Urzędni­ 48, 86, 88 ków (Confederación Patronal Espa­ Holenderska Federacja Związków ñola) 83, 86 Zawodowych — NVV (Nederlands Verbond van Vakverenigingen) 86, HOLANDIA 87, 227 Federacja Narodowo-Chrześcijań- Katolicki Ruch Zawodowy Holan­ skich Związków Zawodowych w dii — KAB (Nederlandse Katholieke Holandii — CNY (Christelijk Na- Arbeidersbeweging) 86, 87, 103, 110 280 Skorowidz centrali związków zawodowych

HONDURAS Federacja Robotniczych Zrzeszeń Centralna Federacja Związków Północnego Wybrzeża Hondurasu — Zawodowych Wolnych Robotników FESITRANH (Federación Sindical Hondurasu — FECESITLIH (Fede­ de Trabajadores Norteños de Hon­ ration Central de Sindicatos de duras) 88 Trabajadores Libres de Honduras) 88

INDIA Indonezyjski Związek Zawodowy Narodowy Kongres Związków Za­ Robotników Muzułmańskich — SBII wodowych Indii — INTUC (Indian (Serikat Buruh Islam Indonesia) 88, National Trade Union Congress) 91, 90 92, 156 Ogólnoindonezyjski Kongres Ogólnoindyjski Kongres Związ­ Związków Zawodowych — KBSI ków Zawodowych — AITUC (All- (Kongress Buruh Seluruh Indone­ India Trade Union Congress) 11, 56, sia) 90, 170 90, 91, 92, 151, 170, 235 IRAK Zjednoczony Kongres Związków Powszechna Federacja Związków Zawodowych Indii — UTUC (United Zawodowych Iraku (General Fede- Trades Union Congress) 92, 241, 208 ration of Labour Unions) 93, 94, 191 Związek Robotników Indyjskich — IRAN HMS (Hind Mazdoor Sabha) 91, 92, Kongres Związków Zawodowych 219, 275 Iranu — TUCI (Trade Union Con­ gress of Iran) 95, 96 INDONEZJA Centralna Rada Zjednoczonych Centralna Organizacja Indonezyj­ Związków Zawodowych Iranu 94, skich Związków Zawodowych — 95, 208 SOBSI (Serikat Organisasi Buruh ISLANDIA Seluruh Indonesia) 42, 89, 164, 210 Islandzka Federacja Pracy (Alt- Demokratyczny Związek Robotni­ hodusanband Islands) 95, 96, 242 ków Indonezji — KBKI (Kesatuan IZRAEL Buruh Kerakjatan Indonesia) 58, 89 Powszechna Federacja Pracy Federacja Związków Zawodowych Izraela — HISTADRUT (Hahista- Jawy — GSBI (Gabungan Serikat drut Haklalit shel Haovdim Haivrim Buruh Indonesia) 65, 89, 90 Beeretz Israel) 30, 83, 96, 190

JAPONIA SHIN-SANBETSU (Zenkoku Sang- Generalna Rada Związków Zawo­ yobetsu Rodo Kumiai Rengo) 98, 99, dowych Japonii — SOHYO (Nihon 154 Rodo Kumiai Sohyogikai) 76, 96, 99, Ogólnojapoński Kongres Związ­ 100, 173, 210, 252 ków Zawodowych — ZENRO (Zen Japońska Konfederacja Pracy — Nihon Rodo Kumiai Kaigi) 99, 170 SODOMEI (Domei Kaigi) 97, 99, 210, JORDANIA 265 Federacja Jordańskich Związków Narodowa Federacja Przemysło­ Zawodowych (Jordan Federation of wych Związków Zawodowych — Trade Unions) 65, 100, 101, 112

i Skorowidz centrali związków zawodowych 281

JUGOSŁAWIA Zrzeszenie Związków Zawodowych Centralna Rada Związków Zawo- Jugosławii (Savez Sindicata Jugo- dowych Jugosławii (Centralno Veće slavije) 102, 196, 209, 242, 273, 274 Saveza Sindikata Jugoslavije) 102

K KAMERUN botników Konga (Brazzaville) — Powszechna Unia Pracowników CATC (Confédération Africaine de Kamerunu — UGT”K” (Union Gé- Travailleurs Congolais) 116 nérale des Travailleurs du Came- Konfederacja Wolnych Związków roun) 103, 104 . Zawodowych Konga (Leopoldville) KANADA (Confédération des Syndicats Libres Kanadyjska Federacja Pracy — du Congo) 117 CFL (Canadian Federation of La- Powszechna Federacja Pracy Kon­ bour) 43, 104, 106 ga (Leopoldville) — FGTK (Fede­ Kanadyjski Kongres Pracy — ration Générale du Travail du Con­ CLC (Canadian Labour Congress) go) 117 78, 100, 105, 106 KOREA POŁUDNIOWA Kongres Robotniczych Związków Koreańska Federacja Związków Zawodowych — TCL (Trades and Zawodowych — FKTU (Federation Labour Congress of Cañada) 105 of Korean Trade Unions) 121, 186 KENIA KOREAŃSKA REPUBLIKA LUDO­ Federacja Pracy Kenii — KFL WO-DEMOKRATYCZNA (Kenya Federation of Labour) 110 Powszechne Zrzeszenie Związków KOLUMBIA Zawodowych Korei (General Fede­ Konfederacja Pracy Kolumbii — ration of Trade Unions) 110, 121, CTC (Confederación de Trabaja­ 195 dores de Colombia) 111, 114 KUBA Narodowa Unia Pracowników Ko­ Konfederacja Związków Zawodo­ lumbii — UYC (Union de Trabaja­ wych Rewolucyjnej Kuby — CTCR dores de Colombia) 111 (Confederación de Trabajadores de KONGO Cuba Revolucionaria) 48, 115, 123, Konfederacja Afrykańskich Ro­ 125, 154, 235, 243

LIBAN (Free Luksembourger Workers Fe­ Federacja Związków Zawodowych deration) 65, 128, 129 Robotników i Pracowników Umy­ Konfederacja Chrześcijańskich słowych Północnego Libanu 65, 127 Związków Zawodowych w Luksem­ Liga Związków Zawodowych burgu — CLSC (Confédération Urzędników i Robotników w Re­ Luxembourgeoise des Syndicats publice Libańskiej (Ligue des Syn­ Chrétiens) 112, 129 Luksemburski Związek Robotni­ dicats des Employés et des Ouvriers czy — LAV (Letzburger Arbech- dans la République Libanaise) 127, ter-Verband) 128, 129 128 Powszechna Konfederacja Pracy LUKSEMBURG Luksemburga — CGT (Confédéra­ Federacja Wolnych Związków Za­ tion Générale du Travail du Luxem­ wodowych Luksemburga — FLWF bourg) 129 282 Skorowidz centrali związków zawodowych

MALAJAZJI FEDERACJA (dawniej Travailleurs du Mali) dawniej — FEDERACJA MALAJSKA) CNSM (Confédération Nationale des Krajowy Związek Robotników Syndicats du Mali) 131 Plantacji w Federacji Malajskiej MAROKO (National Union of Plantation Wor­ Marokańska Unia Pracy — UMT kers in Malaya) 129, 130 (Union Marocaine du Travail) 126, Malaj ski Związek Górników (Ma­ 131, 132, 133, 209, 238 layan Mining Empleyees’ Union) Powszechne Zjednoczenie Pracow­ 130 ników Maroka — UGTM (Union Rada Malajskich Związków Za­ Générale des Travailleurs Maro­ wodowych (Malayan Trade Union cains) 132, 133, 195 Council) 130 MEKSYK MALGASKA REPUBLIKA (MADA­ Konfederacja Pracy Meksyku — GASKAR) CTM (Confédération de Trabaja­ Unia Malgaskich Związków Za­ dores de Mexico) 134 wodowych — FISEMA (Firaisana Powszechny Związek Robotników Sendikaty Malgasy) 130, 239 i Rolników Meksyku — UGOCM Unia Niezależnych Związków Za­ (Union Général de Obreros y Cam­ wodowych Madagaskaru — USAM pesinos de Mexico) 113, 134 (Union des Syndicats Autonomes MONGOLIA de Madagascar) 130 Centralna Rada Związków Zawo­ MALI dowych Mongolii (Mongolian Cen­ Krajowe Zrzeszenie Pracujących tral Council of Trade Unions) 33, Mali — UNTM (Union Nationale des 151

N NIEMIECKA REPUBLIKA DEMO­ wodowych — NTUC (Nigerian Tra­ KRATYCZNA de Unions Congress) 163, 164 Zrzeszenie Wolnych Niemieckich Kongres Związków Zawodowych Związków Zawodowych — FDGB Nigerii — TUCN (Trade Union Con­ (Freier Deutscher Gewerkschafts­ gress of Nigeria) 163 bund) 23, 62, 156, 159, 171, 235, 242, NIKARAGUA 271 Federacja Wolnych Związków Za­ NIEMIECKA REPUBLIKA FEDE­ wodowych — FSL (Federatión de RALNA Sindicatos Librés) 164 Chrześcijański Ruch Zawodowy Federacja Związku Zawodowego Niemiec — CGD (Christliche Ge­ Nauczycieli Nikaragui — FSMN werkschaftsbewegung) 45, 159 (Federatión Sindical de Maestros Niemiecki Związek Zawodowy de Nicaragua) 164 Urzędników — DAG (Deutsche Narodowa Konfederacja Pracow­ Angestellten — Gewerkschaft) 56, ników Nikaragui — CNT (Confede­ 159, 162 ración Nacional de Trabajadores Zrzeszenie Niemieckich Związ­ de Nicaragua) 164 ków Zawodowych — DGB (Deuts­ Powszechna Konfederacja Pracy cher Gewerkschaftsbund) 34, 56, 77, w Nikaragui — CGT (Confederación 159, 161, 196, 205, 234, 241, 242, 268 General del Trabaja) 164 NIGERIA Zjednoczona Federacja Pracowni­ Nigeryjski Kongres Pracy — ULC ków Transportu — FTUN (Federa­ (United Labour Congress) 163, 164 tión de Transportadores Unidos Nigeryjski Kongres Związków Za­ Nicaragüense) 164 Skorowidz centrali związków zawodowych 283

NORWEGIA NOWA ZELANDIA Norweska Federacja Związków Nowozelandzka Federacja Pracy Zawodowych — LO (Arbeidernes (The New Zealand Federation of Faglige Landsorganisasjoneni Nor- Labour) 160 ge) 164, 165

P PAKISTAN POLSKA Ogólnopakistańska Federacja Zrzeszenie Związków Zawodo­ Pracy — APCOL (Ali — Pakistan wych w Polsce 79, 177, 183, 196 Federation of Labour) 174 Centralna Rada Związków Zawo­ Zjednoczona Federacja Związków dowych — CRZZ 128, 180, 181, 182 Zawodowych Pakistanu — UTUFP PORTUGALIA (United Trade Unions Federation Centralna Junta Robotników of Pakistan) 174, 175, 266 Przemysłu Rybnego Portugalii (Jun­ ta Central das Casas dos Pesca- PANAMA dores) 188 Federacja Związkowa Pracowni­ Centralna Junta Robotników ków Republiki Panamskiej — FSTRP Rolnych Portugalii (Junta Central (Federación Sindical de Trabajado­ das Casas do Povo) 187, 188 res de la República de Panama) 65, POŁUDNIOWEJ AFRYKI REPU­ 113, 175 BLIKA Konfederacja Robotników i Chło­ Południowoafrykańska Rada pów Panamy — CTRP (Confede­ Związków Zawodowych — SATUC ración de Trabajadores de la Re­ (South African Trade Union Coun- pública de Panama) 115, 175 cil) 183, 184, 185 Powszechny Związek Zawodowy Południowoafrykański Kongres Robotników Panamy — UGTRP Związków Zawodowych — SACTU (Union General de Trabajadores de (South Africa Congress of Trade la República de Panama) 175 Unions) 183, 184, 185 PARAGWAJ Rada Koordynacyjna Południowo­ afrykańskich Związków Zawodo­ Konfederacja Pracy Paragwaju — wych — CCSATU (Coordinating CPT (Confederación Paraguaya de Council of South African Trade Trabajadores) 114, 176 Unions) 185 PERU Południowoafrykańska Federacja Konfederacja Pracy Peru — CTP Związków Zawodowych — SAFTU (Confederación de Trabajadores del (South African Federation of Trade Perú) 114, 176, 177 Unions) 185

R

RODEZJA RUMUNIA Centralna Rada Związków Zawo­ Zjednoczenie Pracujących Afry­ dowych Rumuńskiej Renubliki Lu­ ki — ATUC (African Trade Union dowej (Central Council of the RPR Congress) 265 Trade Union) 133, 154, 207, 208, 234 284 Skorowidz centrali związków zawodowych

SALWADOR EL SZWAJCARIA Generalna Konfederacja Związ­ Konfederacja Chrześcijańskich ków Zawodowych EL Salwador — Związków Zawodowych Szwajcarii CGS (Confederación General de (Christlichnationaler Gewerkschafs­ Sindicatos) 209 bund der Schweiz) 222 STANY ZJEDNOCZONE Szwajcarski Związek Robotni­ Amerykańska Federacja Pracy — ków i Urzędników Ewangelickich Kongres Przemysłowych Związków (Schweizerischer Verband Evange­ Zawodowych — AFL-CIO (Ame­ lischer Arbeiter und Angestellter) rican Federation of Labor — Con- 221, 222 gress of Industrial Organisations) Zrzeszenie Szwajcarskich Związ­ 7, 14, 15, 16, 20, 21, 38, 106, 133, 135, ków Zawodowych — Schweize­ 141, 203, 205, 210, 215, 225 rischer Gewerkschaftsbund) 221, 270 SZWECJA Związek Zawodowy Górników Centralna Organizacja Pracowni­ USA (United Mine Workers of ków Handlu — TCO (Tjänstemän- America) 210, 275 nens Centralorganisation) 224 Związek Zawodowy Robotników Federacja Związków Zawodowych Portowych i Transportowych Za­ Urzędników Państwowych (Stats- chodniego Wybrzeża USA (Trans­ tjarkśrtellen) 224 port Worker’s Union of America) Konfederacja Szwedzkich Związ­ 276 ków Zawodowych — LO (Landsor­ SUDAN ganisation i Sverige) 62, 76, 115, 128, Powszechne Zrzeszenie Robotni­ 223, 224 cze Związków Zawodowych Sudanu Szwedzki Związek Pracowników 195, 209, 217 Kolei (Sw. Järnvägarnas Kontors- SYRYJSKA REPUBLIKA ARAB­ personal-och Arbeitsledare-förbund) SKA 224 Federacja Robotniczych Związków Szwedzka Centrala Robotnicza — Zawodowych Syrii (Ittihal Naqabat SAF (Svenska Arbetsgivareföre- al-Ummal al-Am fi Suriya) 220, 221 ningen) 223

T TUNEZJA TURCJA Powszechna Unia Pracujących Turecka Konfederacja Związków Tunezji — UGTT (Union Générale Zawodowych (Tiirkiye Iści Sendiki- Tunisienne du Travail) 194, 234, lari Konfederasyonu) 237, 238 235, 236, 238

U URUGWAJ Konfederacja Związków Zawodo- Jednolita Centrala Pracujących wych Urugwaju — CSU (Confede- Urugwaju — CUTU (Central Unica razión Sindical del Uruguay) 176, del Trabajadores del Uruguay) 99, 239 176, 240 Skorowidz centrali związków zawodowych 285

W WENEZUELA (WIETNAM PŁD) Konfederacja Pracy Wenezueli — Wietnamska Federacja Chrześ­ CTV (Confederación de Trabajado­ cijańskich Związków Zawodowych res Venezolanos) 114, 242, 243, 247 (Lión-Doan Cong Giao) 186, 235, 251 Jednolita Centrala Pracujących Powszechna Konfederacja Pracy Wenezueli — CUTV (Central Unica Wietnamu Południowego 187 de Trabajadores, Venezolanos) 242 WŁOCHY Włoska Konfederacja Pracowni­ WĘGRY czych Narodowych Związków Za­ Centralna Rada Związków Zawo­ wodowych — CISNĄŁ (Confedera- dowych Wągier (Magyar Szakszer- zione Italiana dei Sindicati Nazio- vezetek Országos Tanacsa) 156, 210, nali dei Lavoratori) 48, 252 244, 247 Włoska Konfederacja Pracowni­ WIELKA BRYTANIA czych Związków Zawodowych — Kongres Związków Zawodowych CISL (Confederazione Italiana Sin­ —. TUC (Trade Union Congress) 19, dicati Lavoratori) 48, 176, 253, 255 48, 78, 83, 118, 119, 120, 126, 204, 225, 259 997 914 9ią 947 Włoska Powszechna Konfederacja WIETNAMSKA LRD (WIETNAM Pracy — CGIL (Confederazione Ge­ PŁN) nerale Italiana del Lavoro) 40, 43, Zrzeszenie Związków Zawodo­ 59, 79, 166, 204, 209, 253, 255, 256, 258 wych Wietnamu — TCD (Tong Włoska Unia Pracy — UIL Cong Doan Viet-Nam) 251, 252, 274 (Unione Italiana del Lavoro) 216, WIETNAMSKA REPUBLIKA 255, 259

Z ZJEDNOCZONA REPUBLIKA TFL (Tanganyika Federation of ARABSKA (ZRA) Labour) 233 Federacja Pracy Zanzibaru i Pem- Egipska Konfederacja Pracy by (Zanzibar and Pemba Federation (Egyptian Confederation of Labour) of Labour) 265 267 ZWIĄZEK RADZIECKI Powszechna Konfederacja Robot­ Wszechzwiązkowa Centralna Ra­ ników ZRA 194 da Związków Zawodowych ZSRR — ZJEDNOCZONA REPUBLIKA WCSPS (Wsiesojuznyj Centralnyj TANGANIKI I ZANZIBARU Sowiet Profsojuzow) 81, 125, 196, 203, Federacja Pracy Tanganiki — 210, 224, 235, 242, 264

MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH Konfederacja Arabskich Związ­ Międzynarodowa Konfederacja ków Zawodowych — CATU (Con­ Chrześcijańskich Związków Zawo­ federation of Arab Trade Unions) dowych — MKChZZ (International 22, 65, 111, 127, 150 Federation of Christian Trade Konfederacja Pracy Ameryki Ła­ Unions — IFCTU) 11, 32, 48, 61, 62, cińskiej — CTAL (Confederación 69, 70, 105, 110, 112, 137, 139, 234, de Trabajadores de America Lati­ 235, 241 na) 18, 24, 35, 37, 44, 48, 61, 113, 124, Międzynarodowa Konfederacja 135, 175, 176, 177, 234 Wolnych Związków Zawodowych — 286 Skorowidz centrali związków zawodowych

MKWZZ (International Confedera­ na Organizacja MKWZZ — ORIT tion of Free Trade Unions — (Inter-American Regional Orga­ ICFTU) 7, 9, 13, 15, 16, 20, 25, 28, 30, nisation of Workers) 18, 28, 38, 31, 32, 33, 34, 41, 43, 45, 48, 60, 62, 45, 48, 61 81, 88, 113, 114, 134, 64, 69, 70, 74, 75, 78, 95, 99, 110, 116, 144, 167, 171, 176, 238 121, 133, 141, 145, 148, 150, 166, 171, Ogólnoafrykańska Federacja 185, 189, 190, 194, 204, 227, 234, 237, Związków Zawodowych 10, 167, 209 255, 259, 270 Powszechna Unia Robotników Afrykańska Regionalna Organi­ Czarnej Afryki — UGTAN (Union zacja MKWZZ — AFRO (East, Générale de Travailleurs de l’Afri­ Central and Southern Africa que Noire) 83, 104, 117, 118, 122, 131, Area Committe of the ICFTU) 194, 195, 209, 235, 238 7, 10, 28 Światowa Federacja Związków Azjatycka Regionalna Organi­ Zawodowych — SFZZ (Fédération zacja MKWZZ — ARO (ICFTU Syndicale Mondiale) 7, 9, 12, 13, 25, Asian Regional Organisation) 25, 31, 34, 36, 39, 40, 42, 43, 48, 49, 53, 28, 144 56, 58, 59, 61, 62, 67, 69, 70, 74, 75, Europejska Regionalna Organi­ 79, 81, 89, 94, 104, 105, 106, 112, 116, zacja MKWZZ — ERO (Euro­ 119, 124, 128, 129, 133, 141, 145, 147, pean Regional Organisation of 149, 150, 166, 168, 175, 177, 182, 183, the ICFTU) 28, 62, 144, 209 187, 189, 209, 219, 221, 224, 232, 234, Ogólnoamerykańska Regional- 240, 260, 265, 275 Skorowidz alfabetyczny 287

SKOROWIDZ ALFABETYCZNY

A ACTU — 7 Angielsko-Radziecki Komitet Związ­ Aden — 7 kowy — 19 AFL-CIO — 7 Antykomunizm — 19 „AFL-CIO News” . — 7 Antyzwiązkowe ustawy — 21 AFRO — 7 Arabski Półwysep. Ruch zawodo­ Afrykańska Powszechna Konfedera­ wy — 22 cja Pracy (CGAT) — 7 „Arbeit” — 23 Afrykańska Regionalna Organiza­ Argentyńskie związki zawodowe — cja MKWZZ (AFRO) — 7 23 Afrykański ruch zawodowy — 7 ARO — 25 AITUC — 11 Australijska Rada Związków Za­ Albańskie związki zawodowe — 11 wodowych (ACTU) — 25 Algierskie związki zawodowe — 13 Australijskie związki zawodowe — „American Federationist” — 14 26 Amerykańska Federacja Pracy — Austriackie związki zawodowe — 26 Kongres Przemysłowych Związ­ Autonomiczna Konfederacja Pracy ków Zawodowych (AFL-CIO) — 15 (CAT) — 28 Ameryka Łacińska. Związki zawo­ Autonomiczne organizacje związko­ dowe — 17 we — 28 Amsterdamska Międzynarodówka — Azjatycka Regionalna Organizacja 19 MKWZZ (ARO) — 28 Anarchosyndykalizm — 19

Bahrein, wyspy — 28 Blok dla Rekonstrukcji Ruchu Za­ Bandungska Konferencja — 28 wodowego — 34 Becker Aaron — 30 Bóckler Hans — 34 Becu Omer — 30 Boliwijska Centrala Robotnicza (COB) — 34 Belgijskie związki zawodowe — 30 Boliwijskie związki zawodowe — 34 Betriebsverfassungsgesetz — 32 Bothereau Robert — 35 Bezrobocie — 32 Bractwa Kolejarzy USA — 35 Biambadorż Żadambyn — 33 Bras Marcel — 36 Birmański Kongres Związków Za­ Brazylijskie związki zawodowe — wodowych (BTUC) — 33 36 Birmańskie związki zawodowe — 33 Bridges Harry — 38 Blest Riffo Clotario — 34 Bułgarskie związki zawodowe — 38

C Campos Juan — 40 Cejlońska Federacja Pracy (CFL) — Casadei Giuseppe — 40 40 Cechowa zasada budownictwa związ­ Cejlońska Federacja Związków Za­ kowego — 40 wodowych (CTUF) — 40 288 Skorowidz alfabetyczny

Cejloński Kongres Demokratyczny CISNĄŁ — 48 (CDC) — 40 Citrine Walter sir — 48 Cejloński Kongres Robotniczy CLC — 48 (CWC) — 41 CNV — 48 Cejlońskie związki zawodowe — 41 Cool August — 48 Centrala związkowa — 42 Costa Rica. Kostarikańskie związ­ Centralna Organizacja Indonezyj­ ki zawodowe — 48 skich Związków Zawodowych Cousins Frank — 48 (SOBSI) — 42 CTAL — 48 Centralne Zrzeszenie Związków Za­ CTCR — 48 wodowych Finlandii (SAK) — 43 CUTCh — 48 CFL — 43 CFTC — 43 Cypryjska Federacja Tureckich CGIL — 43 Związków Zawodowvch — 49 CGT — 43 Cypryjskie związki zawodowe — 49 Chilijskie związki zawodowe — 43 Czechosłowackie związki zawodowe Chrześcijański Ruch Zawodowy (ROH) — 49 Niemiec (CGD) — 45 Czerwona Międzynarodówka Związ­ Chińskie związki zawodowe — 45 ków Zawodowych (Profintern) — CISL — 48 53

D DAG — 56 Deklaracja praw człowieka — 58 Dange S. A. — 56 Demokratyczny Ruch Zawodowy Deakin Arthur sir — 56 Grecji — 58 De Bock Nathalis — 56 Demokratyczny Związek Robotni­ DGB — 56 ków Indonezji (KBKI) — 58 Deklaracja Narady Przedstawicieli Di Vittorio Giuseppe — 59 Partii Komunistycznych i Robot­ Duńskie związki zawodowe — 59 niczych Krajów Socjalistycznych Dyskryminacja — 60 — 56

E Ekonomiczne i socjalne prawa — Encyklika Quadragesimo Anno — 60 62 Ekwadorskie związki zawodowe — Encyklika Rerum Novarum — 62 ERO — 62 61 Europejska Regionalna Organiza­ Encyklika Mater et Magistra — 62 cja MKWZZ (ERO) — 62

F „Fackforeningrorelsen” — 62 Federacja Duńskich Związków Za- FDGB — 62 wodowych — 64 Federacja Austriackich Związków Federacja Fińskich Związków Za- Zawodowych (OGB) — 62 wodowych (SAJ) — 65 Skorowidz alfabetyczny 289

Federacja Jordańskich Związków Finet Paul — 67 Zawodowych — 65 Fińskie związki zawodowe — 67 Federacja Pracowników Oświaty FLWF — 68 (FEN) — 65 FO — 68 Federacja związkowa — 65 „Force Ouvrière” (FO) — 68 Federacja Wolnych Związków Za­ Frachon Benoit — 69 wodowych Luksemburga (FLWF) Frakcja jedności związkowej w au­ — 65 striackich związkach zawodo­ Federacja Związkowa Pracowni­ wych — 69 ków Republiki- Panamskiej — 65 Francuska Konfederacja Chrześci­ Federacja Związków Zawodowych jańskich Pracowników (CFTC) — Jawy (GSBI) — 65 69 Federacja Związków Zawodowych Francuskie związki zawodowe — 69 Robotników i Pracowników Umy­ „Free Labour World” — 74 słowych Północnego Libanu — 65 Fundusz Solidarności Międzynaro­ Filipińskie związki zawodowe — 66 dowej — 74

G Geijer Arne — 75 Gospodarczo-Społeczna Rada ONZ Generalna Rada Związków Zawo­ — 79 dowych Japonii (SOHYO) — 76 Grassi Luigi — 79 „Gewerkschaftliche Monatshefte” — Greckie związki zawodowe — 79 77 Green William — 81 Ghańskie związki zawodowe — 77 Griszyn Wiktor Wasiliewicz — 81 Giełdy pracy — 78 Gwatemalskie związki zawodowe — „Głos Pracy” — 79 81 Gompers Samuel — 79 Gwinejskie związki zawodowe — 82

H

Hill Ted — 83 Holenderska Federacja Związków Hillman Sidney — 83 Zawodowych (NVV) — 86 Histadrut — 83 Holenderskie związki zawodowe — Hiszpańskie związki zawodowe 86 83 Honduraskie związki zawodowe — 88

I Indonezyjski Związek Zawodowy Irackie związki zawodowe — 92 Robotników Muzułmańskich (SBII) Irańskie związki zawodowe — 94 — 88 Iscaro Rubens — 95 Indonezyjskie związki zawodowe — Islandzka Federacja Pracy — 95 88 Islandzkie związki zawodowe — 96 Indyjskie związki zawodowe — 90 Iwai Akira — 96 Interkomy — 92 Izba Pracy — 96 INTUC — 92 Izraelskie związki zawodowe — 96

19 — A B C 290 Skorowidz alfabetyczny

J Japońska Konfederacja Pracy Jemen — 100 (SODOMEI) — 97 Jesienna kampania japońskich Japońskie związki zawodowe — 97 związków zawodowych — 100 Jednolita Centrala Pracujących Jodoin Claude — 100 Urugwaju — 99 Jordańskie związki zawodowe — Jednolita Centrala Związków Za­ 100 wodowych (EVC) — 99 Jouhaux Leon — 101 Jedność działania — 99 Jugosłowiańskie związki zawodo­ Jedność związkowa — 100 we — 102

K KAB — 103 Konfederacja Pracy Kolumbii (CTC) Kameruńskie związki zawodowe — — 114 103 Konfederacja Pracy Paragwaju Kanadyjska Federacja Pracy (CFL) (CPT) — 114 — 104 Konfederacja Pracy Peru — 114 Kanadyjski Kongres Pracy (CLC) — Konfederacja Pracy Wenezueli 105 (CTV) — 114 Kanadyjskie związki zawodowe — Konfederacja Robotników Cypru — 105 115 Karta praw związkowych — 106 Konfederacja Robotników i Chło­ Katar — 110 pów Panamy — 115 Katolicka nauka socjalna — 110 Konfederacja Szwedzkich Związ­ Katolicki Ruch Zawodowy Holandii ków Zawodowych (LO) — 115 (KAB) — 110 Konfederacja Związków Zawodo­ KAZZ — 110 wych Rewolucyjnej Kuby (CTCR) Kenia. Związki zawodowe — 110 — 115 Kim Val Ren — 110 Kongijskie związki zawodowe — 116 Kolumbijskie związki zawodowe — Kongo — 118 110 Kongres Związków Zawodowych Komitet Współpracy Związkowej Birmy (TUCB) — 118 Pracowników Ameryki Łaciń­ Kongres Związków Zawodowych skiej — 111 Ghany — 118 Kongres Związków Zawodowych Konfederacja Arabskich Związków W. Brytanii (TUC) — 118 Zawodowych (CATU) — 111 Koreańska Federacja Związków Za­ Konfederacja Chrześcijańskich wodowych (FKTU) — 121 Związków Zawodowych Belgii Koreańska Republika Ludowo-De­ (CSC) — 112 mokratyczna. Związki zawodo­ Konfederacja Chrześcijańskich we — 121 Związków Zawodowych w Luk­ Krajowa Konfederacja Pracujących semburgu — 112 Gwinei (CNTG) — 122 Konfederacja Katolickich Robot­ Kubańskie związki zawodowe — ników Ekwadoru (CEDOC) — 112 123 Konfederacja Pracy Ameryki Ła­ „Kunżenżipao” — 125 cińskiej (CTAL) — 112 Kuwejt — 125 Konfederacja Pracy Ekwadoru Kuzniecow Wasilij Wasiliewicz — (CTE) — 114 125 Skorowidz alfabetyczny 291

L „L’Avant — Garde” — 126 LO — 128 „Labor” — 126 Loga-Sowiński Ignacy — 128 „Labour” — 126 Ludowe akcje — 128 Landrum-Griffina ustawa’ — 126 Ludowy kapitalizm — 128 „Lavoro” — 126 Ludzkie stosunki w przemyśle — Leuenberger Hermann — 126 128 Leward George — 126 Libańskie związki zawodowe — 126 Lui-Ning-Yi — 128 Liga Związków Zawodowych Urzę­ Luksemburski Związek Robotni­ dników i Robotników w Republi­ czy (LAV) — 128 ce Libańskiej — 128 Luksemburskie związki zawodo­ Liu Chang-Sheng — 128 we — 128

Maachou Abdelkader — 129 Obrony, Rozszerzenia i Ulepsze­ Mac Carranś ustawa — 129 nia Ubezpieczeń Społecznych i Za­ Ma Czun-ku — 129 bezpieczenia Społecznego — 145 Major Louis — .129 Międzynarodowa Konferencja Pra­ Markis Fotis — 129 cy — 145 Malajskie związki zawodowe — 129 Międzynarodowa Konferencja Ro­ Malgaskie związki zawodowe — 130 botnicza w Obronie Pokoju i prze­ Malijskie związki zawodowe — 131 ciw Remilitaryzacji Niemiec — Marokańska Unia Pracy (UMT) — 145 131 Międzynarodowa Konferencja Marokańskie związki zawodowe — Związków Zawodowych Krajów 133 Azjatyckich — 145 Międzynarodowa Organizacja Pracy Martin Isac — 133 (MOP) — 145 Meany George — 133 Międzynarodowa solidarność ludzi Meksykańskie związki zawodowe — pracy — 148 133 Międzynarodowa Federacja Związ­ Międzynarodowe Biuro Pracy — 148 ków Zawodowych (Amsterdamska Międzynarodowe konwencje — 148 Międzynarodówka) — 133 Międzynarodowe produkcyjne se­ Międzynarodowa federacja związ­ kretariaty związków zawodowych ków zawodowych przy MKChZZ (międzynarodówki) — 148 — 137 Międzynarodowe zrzeszenia związ­ Międzynarodowa Komisja Prawna ków zawodowych — 148 i Związkowa do Obrony Praw Międzynarodowy Związkowy Ko­ Związkowych i Swobód Demo­ mitet Solidarności z Ludem Al­ kratycznych — 137 gierskim — 150 Międzystrefowa Konferencja Związ­ Międzynarodowa Konfederacja ków Zawodowych — 151 Chrześcijańskich Związków Za­ wodowych (MKChZZ) — 137 Mirajkar — 151 Międzynarodowa Konfederacja Wol­ MKChZZ — 151 nych Związków Zawodowych MKWZZ — 151 (MKWZZ) — 141 Mongolskie związki zawodowe — Międzynarodowa Konferencja dla 151 19* 292 Skorowidz alfabetyczny

Monk Albert — 152 „Munca” — 154 Monopol — 152 Murray Philip — 154 MOP — 154 Mursuli Morrell Neolio — 154 Morse David A. — 154

N Narada Przedstawicieli Partii Ko­ Niemiecki Związek Zawodowy munistycznych i Robotniczych — Urzędników (DAG) — 162 154 Nigeryjskie związki zawodowe — Narada Przedstawicieli Partii Ko­ 162 munistycznych i Robotniczych Nikaraguańskie związki zawodowe Krajów Socjalistycznych — 154 — 164 Narodowa Federacja Przemysło­ Njono — 164 wych Związków Zawodowych Nordhal Konrad — 164 Japonii (SHIN-SANBETSU) — Norweska Federacja Związków Za­ 154 wodowych — 164 Narodowowyzwoleńczy ruch — 154 Narodowy Front Pracy Ekwadoru Norweskie związki zawodowe — 165 — 156 Novella Agostino — 166 Narodowy Kongres Związków Za­ Nowozelandzka Federacja Pracy — wodowych Indii (INTUC) — 156 166 „Nepszawa” — 156 Nowozelandzkie związki zawodo­ Niemiecka Republika Demokratycz­ we — 166 na. Związki zawodowe — 156 Nushi Gogo — 167 Niemiecka Republika Federalna. NVV — 167 Związki zawodowe NRF — 159

O Ogólnoafrykańska Federacja Związ­ Ogólnojapoński Kongres Związków ków Zawodowych — 167 Zawodowych (ZENRO) — 170 Ogólnoamerykańska Regionalna Or­ Ogólnoniemiecka Konferencja Ro­ ganizacja MKWZZ (ORIT) — 167 botnicza — 170 Ogółnochińska Federacja Związków Ogólnozwiązkowa centrala — 171 Zawodowych — 168 ÜGB — 171 Olah Franz — 171 Ogólnocypryjska Federacja Nieza­ Oldenbroek J. H. — 171 leżnych Związków Zawodowych Oportunizm — 171 — 170 Organizacyjna jedność — 171 Ogólnocypryjska Federacja Pracy ORIT — 171 — 170 Oświadczenie Narady Przedstawi­ Ogólnoindonezyjski Kongres Związ­ cieli Partii Komunistycznych i ków Zawodowych (KBSI) — 170 Robotniczych — 171 Ogólnoindyjski Kongres Związków Ota Kaoru — 173 Zawodowych (AITUC) — 170 „Ouvrière Algérien” — 173

P Pakistańskie związki zawodowe — Panamskie związki zawodowe — 175 174 Paragwajskie związki zawodowe — Panamerykańska centrala związków 175 zawodowych — 175 Pastore Giulio — 176 Skorowidz alfabetyczny 293

Pastorino Enrico — 176 Powszechna Konfederacja Pracy Paternalizm — 176 (CGT) — 192 Pena Lazaro — 176 Powszechna Konfederacja Pracy Peruwiańskie związki zawodowe — Grecji (GSSE) — 194 176 Powszechna Konfederacja Pracy „Peuple” — 177 Wietnamu — 194 Polskie związki zawodowe — 177 Powszechna Konfederacja Robotni­ Południowoafrykańska Rada Związ­ ków ZRA — 194 ków Zawodowych (SATUC) — 183 Powszechna Unia Pracowników Al­ Południowoafrykański Kongres gierii (UGTA) — 194 Związków Zawodowych (SACTU) Powszechna Unia Pracujących Tu­ — 183 nezji (UGTT) — 194 Południowoafrykańskie związki za­ Powszechna Unia Robotników Czar­ wodowe — 183 nej Afryki (UGTAN) — 194 Południowokoreańskie związki za­ Powszechne Zjednoczenie Pracow­ wodowe — 185 ników Maroka (UGTM) — 195 Południowowietnamskie związki za­ Powszechne Zrzeszenie Robotni­ wodowe — 186 czych Związków Zawodowych Su­ Portugalskie związki zawodowe — danu — 195 187 Powszechna Federacja Pracy Belgii Powszechne Zrzeszenie Związków (FGTB) — 188 Zawodowych Korei — 195 Powszechna Federacja Pracy Powszechny Związek Zawodowy Ro­ Izraela (Histadrut) — 190 botników Panamy (UGTRP) — 196 Powszechna Federacja Związków Prawa związkowe — 196 Zawodowych Iraku — 191 Prawo do strajku — 196 Powszechna Konfederacja Kadr Produkcyjna zasada budownictwa (CGC) — 191 związkowego — 196 Powszechna Konfederacja Niezależ­ Profintern — 196 nych Związków Zawodowych „Przegląd Związkowy” — 196 (CGSA) — 192 „Puna” — 196

Q

„Quelle” — 196

R

„Rad” — 196 Renard Andre — 205 Rady robotnicze — 196 Reuther Walter — 205 Radzieckie związki zawodowe — 196 Rewizjonizm — 205 Radziecko-Amerykański Komitet Robotnicza arystokracja — 205 Związkowy — 203 Rosenberg Ludwig — 205 Radziecko-Francuski Komitet Rumuńskie związki zawodowe — Związkowy — 203 205 Rantanen Vihtori — 204 Rusta Reza — 208 „Rassegna Sindacale” — 204 Rządowe związki zawodowe — 208 Reformizm — 204 294 Skorowidz alfabetyczny

Saarinen Arne — 209 Strajk — 216 Saillant Louis — 209 Sudańskie związki zawodowe — 217 SAJ — 209 Sugiri'— 219 SAK — 209 Syjamskie związki zawodowe — 219 Salaj Djuro — 209 „Syndicats” — 220 Salwadorskie związki zawodowe — Syndykat — 220 209 Syryjskie związki zawodowe — 220 Santi Fernando — 209 Sztokholmski Apel — 221 Scheveneis Walter — 209 Szwajcarskie związki zawodowe — Seddik ben Mahjub — 209 221 Shafi Ahmed El Sheikh — 209 Szwedzkie związki zawodowe — 222 Smitha ustawa — 210 Szwernik Nikołaj Michajłowicz — SOBSI — 210 224 SODOMEI — 210 ŚFZZ — 224 SOHYO — 210 Światowa Federacja Związków Za­ „SOHYO News” — 210 wodowych (SFZZ) — 224 „Solidarität” — 210 Światowa Konferencja Kobiet Pra­ Solidarność — 210 cujących — 232 Somogyi Mihlós — 210 Światowa Konferencja Młodzieży „Sowietskije Profsojuzy” — 210 Pracującej — 232 Stany Zjednoczone Ameryki Pół­ Światowa Konferencja Związków nocnej. Związki zawodowe — Zawodowych — 233 210 Światowy Kongres Związków Za­ Storti Bruno — 216 wodowych — 233

Tafta-Hartleya ustawa — 233 „Trabajo” — 235 Tanganikańskie związki zawodo­ Trade-unionizm — 235 we — 233 „Trade Union Record” — 235 Tarnów Fritz — 234 Tran Quoc Buu — 235 Teodorescu Elena — 234 .„Tribüne” — 235 Teoria pokoju klasowego — 234 „Trud” — 235 Teoria równych ofiar — 234 „Trud” — 235 Terytorialna zasada budownictwa Trust — 235 związków zawodowych — 234 TUC (Trades Union Congress) — Tessier Gaston — 234 235 Tettegah John — 234 Tunezyjskie związki zawodowe — Tewson Vincent — 234 235 Tlili Ahmed — 234 Turecka Konfederacja Związków Toledano Lombardo Vicente — 234 Zawodowych — 237 Touré Sèkou — 235 Tureckie związki zawodowe — 237

U UGTA - - 238 UIL — 238 UGTAN - 238 UMT — 238 UGTT - - 238 UNESCO — Organizacja Narodów Skorowidz alfabetyczny 295

Zjednoczonych do Spraw Wycho- UTUC — 241 wania, Nauki i Kultury — 238 Urzędnicze związki zawodowe — Unia Malgaskich Związków Zawo- 241 dowych (FISEMA) — 239 Ustawa o regulaminie przedsiębior- Urugwajskie związki zawodowe — stwa (Betriebsverfassungsgesetz) 239 — 241

„■ V

Vanistendael August — 241 Vladimarsson Hannibal — 242 „Vie Ouvrière” — 242 Vukmanovic-Tempo Svetozar — 242

W Warnke Herbert — 242 Wioska Konfederacja Pracowniczych WCSPS — 242 Narodowych Związków Zawodo­ >,Welt der Arbeit” — 242 wych (CISNĄŁ) — 252 Wenezuelskie związki zawodowe — Włoska Konfederacja Pracowniczych 242 Związków Zawodowych (CISL)— Wewnętrzne komisje — 244 253 Węgierskie związki zawodowe — Włoska Powszechna Konfederacja 244 Pracy (CGIL) — 253 Wielka Brytania. Związki zawodo­ Włoska Unia Pracy (UIL) — 255 we — 247 Włoskie związki zawodowe — 256 Wietnamska Federacja Chrześcijań­ Wolność zrzeszania się — 259 skich Związków Zawodowych — „World Trade Union Movement” — 251 260 Wietnamska Republika Demokra­ Współpraca klasowa — 260 tyczna. Związki zawodowe — W szechzwiązkowa Centralna Rada 251 Związków Zawodowych (WCSPS) Wiosenna kampania japońskich — 264 związków zawodowych — 252

Zabezpieczenie społeczne — 264 Zjednoczona Republika Arabska Zanzibarskie związki zawodowe — (Egipt). Związki zawodowe — 266 265 Zjednoczony Kongres Związków Za­ ZENRO — 265 wodowych Indii (UTUC) — 268 Zjednoczenie Pracujących Afryki — Zrzeszenie Niemieckich Związków 265 Zawodowych (DGB) — 268 Zjednoczona Centrala Pracujących Zrzeszenie Szwajcarskich Związków Chile (CUTCh) — 266 Zawodowych — 270 Zjednoczona Federacja Związków Zrzeszenie Wolnych Niemieckich Zawodowych Pakistanu — 266 Związków Zawodowych (FDGB) Zjednoczona Organizacja Pracy Bir­ — 271 my (ULO) — 266 296 Skorowidz alfabetyczny

Zrzeszenie Związków Zawodowych Związek zawodowy — 275 Jugosławii — 273 Związek Zawodowy Górników USA Zrzeszenie Związków Zawodowych — 275 Wietnamu (TCD) — 274 Związek Zawodowy Robotników Zupka Franciszek — 275 Portowych i Transportowych Za­ Związek Robotników Indyjskich chodniego Wybrzeża USA — 276 (HMS) — 275

Ż Żółte związki zawodowe — 276