Mazowiecki Park Krajobrazowy

MAZOWIECKIE BIURO PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO I ROZWOJU REGIONALNEGO

======

STUDIUM UWARUNKOWA Ń

ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

OBSZARÓW CHRONIONYCH

W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM:

MAZOWIECKI PARK KRAJOBRAZOWY

------WRZESIE Ń 2005

Dyrektor Prof. dr hab. Zbigniew Strzelecki

Zast ępca Dyrektora Mgr Bartłomiej Kolipi ński

Zast ępca Dyrektora Mgr in Ŝ. arch. Tomasz Sławi ński

P.O. Dyrektora Oddziału Terenowego w Ciechanowie Mgr in Ŝ. arch. Monika Brzeszkiewicz-Kowalska

*****

Prowadz ący: El Ŝbieta Jaglak

Współpraca: Jolanta Kołakowska, Teresa Bujakowska, El Ŝbieta Pikus

SPIS TRE ŚCI

WPROWADZENIE ...... 1 I. CHARAKTERYSTYKA PRZYRODNICZA I SPOŁECZNO–GOSPODARCZA PARKU ORAZ GMIN NA TERENIE KTÓRYCH POŁO śONY JEST PARK...... 3 1. PODSTAWOWE INFORMACJE ...... 4 2. CHARAKTERYSTYKA WALORÓW ABIOTYCZNYCH ...... 5 3. CHARAKTERYSTYKA WALORÓW BIOTYCZNYCH ...... 10 4. ISTNIEJ ĄCE FORMY SZCZEGÓLNEJ OCHRONY ...... 13 5. CHARAKTERYSTYKA WALORÓW KRAJOBRAZOWYCH I KULTUROWYCH ...... 16 6. POWI ĄZANIA PRZYRODNICZE ...... 18 7. SYTUACJA SPOŁECZNO -GOSPODARCZA GMIN WCHODZ ĄCYCH W SKŁAD PARKU ...... 19 II. CELE I ZASADY OCHRONY A ZASADY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO...... 24 1. CELE I ZASADY OCHRONY ZAWARTE W PRZEPISACH ORGANÓW ODPOWIEDZIALNYCH ZA OCHRON Ę PRZYRODY ...... 25 1.1. Akty prawne dotycz ące funkcjonowania Mazowieckiego Parku Krajobrazowego ...... 25 1.2. Akty prawne powołuj ące Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu...... 31 1.3. Akty prawne powołuj ące Nadwi śla ński Obszar Chronionego Krajobrazu ...... 33 2. CELE I ZASADY OCHRONY A ZASADY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ZAWARTE W DOKUMENTACH PLANISTYCZNYCH GMIN ...... 34 2.1. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kołbiel – kierunki zagospodarowania przestrzennego ...... 35 2.2. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Celestynów– kierunki zagospodarowania przestrzennego...... 38 2.3. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wi ązowna – kierunki zagospodarowania przestrzennego ...... 39 2.4. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Józefów. 42 2.5. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Karczew...... 44 2.6. Ustalenia wi ąŜą ce dla gmin warszawskich (m.in. Warszawa-Wawer)...... 46 2.7. Podsumowanie...... 47 III. UWARUNKOWANIA DLA OBSZARÓW CHRONIONYCH ...... 49 1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z SYTUACJI PLANISTYCZNEJ OBSZARU PARKU I OTULINY .. 49 1.1. Analiza stopnia pokrycia miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego...... 50 1.2. Charakterystyka miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego...... 52 1.3. Wnioski wynikaj ące z zapisów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego 53 2. UWARUNKOWANIA FUNKCJONALNO - PRZESTRZENNE W OBSZARZE PARKU I JEGO BEZPO ŚREDNIM OTOCZENIU ...... 54 2.1. Zagospodarowanie przestrzeni wokół Parku ...... 54 2.2. Funkcje miast i gmin wchodz ących w skład Parku ...... 55 2.3. Predyspozycje rozwojowe. Współzale Ŝno ść rozwoju...... 57 IV. ZAGRO śENIA ŚRODOWISKA, KOLIZJE I KONFLIKTY POMI ĘDZY ISTNIEJ ĄCYM I PROJEKTOWANYM ZAGOSPODAROWANIEM A OCHRON Ą PRZYRODY...... 58 V. KIERUNKI DZIAŁA Ń ...... 62 1. KIERUNKI DZIAŁA Ń WYMAGAJ ĄCE ZACHOWANIA I KSZTAŁTOWANIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ...... 62 2. KIERUNKI ZMIERZAJ ĄCE DO PRZYWRÓCENIA RÓWNOWAGI EKOLOGICZNEJ ...... 63 3. KIERUNKI DZIAŁA Ń OGRANICZAJ ĄCE SKUTKI NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWA Ń INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ...... 64 4. KIERUNKI DZIAŁA Ń W ZAKRESIE OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ ...... 64 5. ROZWÓJ PROEKOLOGICZNYCH FORM DZIAŁALNO ŚCI ...... 65 PODSUMOWANIE ...... 66 WA śNIEJSZE MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE ...... 67

WPROWADZENIE

Niniejsze opracowanie zostało wykonane zgodnie z akceptowanym przez Zarz ąd Województwa planem pracy Mazowieckiego Biura Planowania Przestrzennego i Rozwoju Regionalnego. Stanowi ono realizacj ę wymogu ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w zakresie prowadzenia przez organy samorz ądu województwa analiz i studiów, odnosz ących si ę do obszarów problemowych.

Celem opracowania jest analiza uwarunkowa ń zagospodarowania przestrzennego w gminach, na terenie których wyst ępuj ą wielkoobszarowe formy ochrony przyrody, a w szczególno ści: Kampinoski Park Narodowy i Parki Krajobrazowe: Bolimowski, Chojnowski, Kozienicki, Mazowiecki, Nadbu Ŝański. Jak wykazały m.in. prace nad Planem zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego, obszary te są miejscem wyst ępowania licznych kolizji w zagospodarowaniu przestrzennym i z tym zwi ązanych konfliktów społecznych. Jednocze śnie we wszystkich dokumentach wyznaczaj ących strategiczne cele i kierunki rozwoju województwa mazowieckiego sprawa ochrony przyrody jest traktowana w sposób priorytetowy. W zwi ązku z tym, w odniesieniu do wyró Ŝnionych gmin i obszarów, istnieje uzasadniona potrzeba podbudowania polityki przestrzennej uszczegółowiaj ącymi (w stosunku do Planu województwa ) analizami i studiami.

Przeprowadzone dla poszczególnych parków analizy koncentrowały si ę na nast ępuj ących zagadnieniach:

• charakterystyce obszaru z punktu widzenia jego walorów przyrodniczych i cech społeczno-gospodarczych;

• celach i zasadach ochrony przyrody wyra Ŝonych w dokumencie konstytuuj ącym park, w zestawieniu z celami lokalnych polityk przestrzennych, zapisanych w studiach gminnych; miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego;

• zagroŜeń środowiska i kolizji przestrzennych,

• kierunkach działa ń na rzecz równowa Ŝenia rozwoju i zapobiegania konfliktom.

Opracowanie zostało wykonane z my ślą o wykorzystaniu go jako podstawy do działa ń koordynacyjnych, realizowanych m.in. poprzez opiniowanie i uzgadnianie studiów gminnych oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Mo Ŝe by ć ono przydatne tak Ŝe przy sporz ądzaniu planów ochrony parków i innych dokumentów, okre ślaj ących zasady i kierunki ochrony środowiska przyrodniczego. Cało ść opracowania składa si ę z sze ściu zeszytów zawieraj ących analizy odnosz ące si ę do poszczególnych parków krajobrazowych i Kampinoskiego Parku Narodowego oraz z zeszytu syntetycznego, zawieraj ącego omówienie: • formalno-prawnych uwarunkowa ń prowadzenie gospodarki przestrzennej na obszarach obj ętych prawn ą ochron ą przyrody, • krótk ą charakterystyk ę poszczególnych parków obj ętych analiz ą, • wnioski wynikaj ące z przeprowadzonych bada ń i propozycje dotycz ące ogólnych rozwi ąza ń prawno -organizacyjnych w zakresie planowania przestrzennego w powi ązaniu z ochron ą przyrody. Ka Ŝdy zeszyt po świ ęcony poszczególnym parkom składa si ę z cz ęś ci tekstowej i graficznej. Cz ęść graficzn ą (zał ączniki) tworz ą 3 wielowektorowe mapy w skali 1:100 000 wykonanych w oprogramowaniu MapInfo pt.:

- Zasoby i walory środowiska przyrodniczego

- Zagro Ŝenia środowiska

- Kierunki działa ń

I. CHARAKTERYSTYKA PRZYRODNICZA I SPOŁECZNO–GOSPODARCZA PARKU ORAZ GMIN NA TERENIE KTÓRYCH POŁO śONY JEST PARK

1. Podstawowe informacje Mazowiecki Park Krajobrazowy im. Czesława Łaszka utworzony został w 1986 roku na terenie byłego województwa siedleckiego (Uchwała Rady Narodowej w Siedlcach z 30.05.1986 r.) i w 1987 roku na terenie byłego woj. warszawskiego (Uchwała Rady Narodowej Miasta Stołecznego z 17.12.1987 r.). Obecnie obejmuje powierzchni ę 15 710 ha. Wokół Parku utworzono otulin ę o powierzchni 7992 ha, która nie stanowi strefy ciągłej, a jej granica miejscami pokrywa si ę z granic ą Parku .

Podstaw ę funkcjonowania Mazowieckiego Parku Krajobrazowego stanowi Rozporządzenie Nr 38a Wojewody Mazowieckiego z dnia 24 stycznia 2001r. w sprawie utworzenia Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka (Dz.Urz. Woj. Maz. Nr 13, z dnia 31 stycznia 2001 r., poz.118) zmienione Rozporz ądzeniem Nr 72 Wojewody Mazowieckiego z dnia 29 sierpnia 2002r. (Dz.Urz. Woj. Maz. z 2002 r. Nr 236, poz. 6012). Ten akt prawny okre śla granice Parku , granice strefy ochronnej (otuliny) oraz główne przepisy ochronne.

Obszar chroniony jest ze wzgl ędu na jego warto ści przyrodnicze, historyczne i kulturowe, a celem jego utworzenia jest zachowanie, popularyzacja i upowszechnianie tych warto ści w warunkach racjonalnego gospodarowania terenu poło Ŝonego na granicy Kotliny Warszawskiej i Wysoczyzny Siedleckiej. Plan ochrony ustanowiony został 16 kwietnia 2004r. (Dz.Urz. Woj. Maz. z 2004r. Nr 87 poz. 2131).

Park wraz z otulin ą obejmuje nast ępuj ące jednostki administracyjne lub ich cz ęś ci:

w Warszawie dzielnice: - Warszawa – Wawer, - Warszawa – Wesoła;

w powiecie otwockim: - miasto Otwock, - miasto Józefów, - miasto i gmina Karczew, - gminy wiejskie: Celestynów, Kołbiel, Osieck, Sobienie-Jeziory, Wi ązowna;

w powiecie garwoli ńskim: gmina Pilawa.

Park ten został utworzony w celu ochrony lasów i najcenniejszych przyrodniczo obszarów ci ągn ących si ę równolegle po prawej stronie doliny Wisły w Kotlinie Warszawskiej i południowo-wschodniej cz ęś ci Wysoczyzny Siedleckiej. Park jest poło Ŝony w wi ększo ści na terenie Nadle śnictwa Celestynów oraz niewielki obszar na terenie Nadle śnictwa Drewnica. W Nadle śnictwie Celestynów obejmuje w cało ści lub cz ęś ci le śnictwa: Zbójna Góra, Otwock, Celestynów i Torfy – obr ęb Celestynów, le śnictwo Czarci Dół - obr ęb Kotwica.

Park składa si ę z dwóch wydzielonych przestrzennie obszarów, przedzielonych zabudow ą miasta Otwocka i dolin ą rzeki Świder o wysokich walorach przyrodniczo- krajobrazowych: - obszar północny – Lasy Wawerskie, granicz ący bezpo średnio z zabudow ą willow ą osiedli Warszawy: Marysin Wawerski, Rado ść , Miedzeszyn, Falenica i Michalin oraz miast: Józefów i Otwock, - obszar południowy – obejmuj ący obszar bagienno – ł ąkowy torfowiska Całowanie i kompleks lasów Celestynowsko – Otwockich.

2. Charakterystyka walorów abiotycznych Rze źba terenu i geomorfologia

Powierzchnia MPK ukształtowana została przez kolejne zlodowacenia oraz działalno ść wód płyn ących. Według podziału fizyczno – geograficznego J. Kondrackiego (2003 r.) Park wchodzi w zasi ęg nast ępuj ących jednostek: - Podprowincja - Niziny Środkowopolskie - Makroregion - Nizina Środkowomazowiecka - Mezoregiony : Dolina Środkowej Wisły (tzw. Kotlina Warszawska na rozszerzonym południkowym przebiegu – na północ od Młocin), Równina Wołomi ńska, Równina Garwoli ńska.

Jednostki geomorfologiczne (mezoregiony) układaj ą si ę pasmowo nawi ązuj ąc do kierunku spływu wód Wisły. Pasma te tworz ą zdenudowan ą stref ę kraw ędziow ą wysoczyzn morenowych oraz le Ŝą ce poni Ŝej tarasy rzeczne: - zalewowy (holoce ński) – le Ŝą cy poza granicami Parku i otuliny, - tzw. praski (nadzalewowy) – wznosz ący si ę 4-7 m nad średni stan wód Wisły, oddzielony jest od najwy Ŝszego tarasu zabagnionym obni Ŝeniem starorzecza Wisły, ci ągn ącym si ę od Karczewa na południe. W obszarze tym znajduj ą si ę Jeziora: Torfy i Czarne (powstałe w wyniku eksploatacji torfu) oraz w cz ęś ci środkowej Bagno Całowanie.

- tzw. otwocki (plejstoce ński) - wznosz ący si ę 7-10 m nad średni stan wód Wisły urozmaicony jest piaszczystymi wydmami oraz polami przewianych piasków, które w wi ększo ści poro śni ęte s ą borami sosnowymi.

Stref ę przej ściow ą pomi ędzy tarasami wi ślanymi i wysoczyznami stanowi ą bezjeziorne równiny denudacyjne z wydmami i polami przewianych piasków. Ła ńcuchy wydmowe o wzgl ędnej wysoko ści dochodz ącej do 20 m oraz zagł ębienia śródwydmowe, przełomowe odcinki rzeki Świdra i Mieni wraz z licznymi dolinkami strumieni zasilaj ącymi Bagno Całowanie świadcz ą o bogactwie form Parku .

Najni Ŝej poło Ŝony jest teren w rejonie Anina – poni Ŝej 90 m n.p.m., najwy Ŝej za ś wzniesione s ą wydmy w rejonie miejscowo ści Zabie Ŝki – 153,8 m n.p.m. Zatem ró Ŝnice wysoko ści si ęgaj ą ca 64 metrów.

Budowa geologiczna

Obszar Parku znajduje si ę w obr ębie du Ŝej jednostki geologicznej zwanej Nieck ą Mazowieck ą, stanowi ącą cz ęść Niecki Brze Ŝnej. Zbudowana jest ona z utworów kredowych wypełnionych osadami trzeciorz ędowymi i czwartorz ędowymi. Utwory trzeciorz ędu reprezentowane s ą przez osady: oligocenu, miocenu i pliocenu.

Osady oligocenu o mi ąŜ szo ści 50-60 m tworz ą piaski ró Ŝnoziarniste z glaukonitem przewarstwione mułkami i iłami, natomiast osady miocenu o mi ąŜ szo ści 15-65 m wykształcone zostały w postaci piasków, iłów i mułków z przewarstwieniami w ęgla brunatnego. Stropow ą warstw ę utworów trzeciorz ędowych buduj ą osady pliocenu – iły zwi ęzłe, pstre, mułki ilaste i piaszczyste, lokalnie soczewki piasków o ł ącznej mi ąŜ szo ści 22-150 m wyst ępuj ące na rz ędnej 10-50 m n.p.m.. Od ukształtowania stropowej powierzchni pliocenu uzale Ŝniona jest w znacznym stopniu mi ąŜ szo ść osadów czwartorz ędowych wyst ępuj ących na powierzchni całego Parku . Osady te reprezentowane s ą przez utwory plejstocenu i holocenu. Na wysoczyznach (mezoregion: Równina Wołomi ńska i Garwoli ńska) moren ę buduj ą gliny zwałowe ró Ŝnych zlodowace ń natomiast w dolinie Wisły (mezoregion: Dolina Środkowej Wisły) tarasy zbudowane s ą z osadów piaszczystych wszystkich okresów interglacjalnych oraz stadiałów glacjalnych.

Utwory najstarszego zlodowacenia w postaci glin zwałowych o mi ąŜ szo ści od kilku do 40 m wyst ępuj ą w najni Ŝszych partiach rynnowych obni Ŝeń, natomiast gliny zwałowe zlodowacenia środkowopolskiego wyst ępuj ą powszechnie w formie zwartej powierzchni (o porównywalnej mi ąŜ szo ści) na wysoczyznach.

Podczas północnopolskiego zlodowacenia utworzyło się miedzy innymi zastoisko warszawskie którego osady w postaci iłów warwowych o mi ąŜ szo ści do 10 m zachowały si ę na wschód od Mi ędzylesia do granic wysoczyzny.

W wielu miejscach tj. na tarasach nadzalewowych Wisły oraz na obszarze wysoczyzn wyst ępuj ą piaski eoliczne w postaci przewianych płatów oraz uformowane z nich wydmy. W holocenie powstały tarasy zalewowe Wisły o szeroko ści od 1 do 4 km, na których wyst ępuj ą piaski ró Ŝnoziarniste oraz mady piaszczyste i pylaste o mi ąŜ szo ściach odpowiednio do 5 i 2 m. W licznych starorzeczach osadziły si ę torfy.

Wody powierzchniowe

Obszar Mazowieckiego Parku Krajobrazowego obejmuje fragment dorzecza środkowej Wisły. Jego cz ęść poło Ŝona jest bezpo średnio w dolinie Wisły, która przepływaj ąc na zachód od terenu Parku drenuje wody w dolinie (poza stanami powodziowymi) oraz w strefie kraw ędziowej wysoczyzn. Zwierciadło wód Wisły w rejonie Parku kształtuje si ę na poziomie 82 m n.p.m. w cz ęś ci północnej do 90 m n.p.m. w cz ęś ci południowej. Na rzece ograniczonej na przewa Ŝaj ącej długo ści wałami powodziowymi wyst ępuj ą liczne wyspy i łachy.

Najwi ększym dopływem Wisły w obszarze Parku jest rzeka Świder o całkowitej długo ści 89 km i powierzchni zlewni 173,3 km 2 wraz ze swym prawostronnym dopływem – Mieni ą o całkowitej długo ści ca 45 km. Na analizowanym obszarze charakteryzującym si ę średnim odpływem jednostkowym na poziomie 5,1 dm 3/sek .km 2 (przeci ętny odpływ z obszaru kraju – 5,6 dm 3/sek .km 2, dla Wisły w rejonie Warszawy – 6,6 dm 3/sek .km 2) jest środkowy i dolny odcinek Świdra.

Obszar doliny Wisły odwadniaj ą równie Ŝ rowy melioracyjne, z których najwi ększy jest Kanał Wawerski. W cz ęś ci południowej Parku , wykorzystuj ąc starorzecze w dolinie Wisły, równolegle do jej biegu płynie Jagodzianka – Kanał Bieli ńskiego. Zwi ązany z ni ą jest system rowów melioracyjnych odwadniaj ący południowo-zachodni ą cz ęść Parku (torfowisko Łukowiec – Całowanie). Z pozostałych cieków wyró Ŝni ć mo Ŝna Pogorzelsk ą Strug ę i Ług. Ponadto na terenie Parku wyst ępuj ą: - zabagnienia – torfowisko Łukowiec-Całowanie, na północ i wschód od Zbójnej Góry i na południe od Karczewa, - tzw. potorfia – m. in. w rejonie miejscowo ści Warszówka, najwi ększe: Jezioro Torfy k/Karczewa i Jez. Torfy k/Aleksandrowa.

Warunki hydrogeologiczne

Na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego wyróŜnia si ę trzy główne pi ętra wodono śne o znaczeniu u Ŝytkowym: czwartorz ędowe, trzeciorz ędowe i kredowe.

⇒ Wody czwartorz ędowe Mi ąŜ szo ść utworów czwartorz ędowych jest zró Ŝnicowana. Czwartorz ędowy poziom wodono śny zwi ązany z osadami wodnolodowcowymi i rzecznymi stanowi główny poziom u Ŝytkowy, na co wpływ maj ą: najwi ększe zasoby i ich odnawialno ść oraz dost ępno ść (niewielka gł ęboko ść wyst ępowania). Wody tego poziomu ujmowane s ą nie tylko dla zaopatrzenia ludno ści w wod ę ale te Ŝ dla celów gospodarczych. Najkorzystniejsze warunki hydrogeologiczne stwierdzono w kopalnej dolinie na odcinku od Rembertowa do Otwocka, gdzie mo Ŝliwa do uzyskania wydajno ść z pojedynczego otworu si ęga 120 m 3/godz. Utwory wodono śne zwi ązane z dolin ą Wisły zaliczone zostały do Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 222 – Dolina Środkowej Wisły (zgodnie z „Map ą obszarów chronionych GZWP w Polsce, wymagaj ących szczególnej ochrony” wykonan ą pod redakcj ą prof. A.S. Kleczkowskiego, 1990).

⇒ Wody trzeciorz ędowe Na trzeciorz ędowe pi ętro wodono śne składaj ą si ę oddzielone osadami słabo przepuszczalnymi utwory oligoce ńskiego i mioce ńskiego poziomu wodono śnego. Poziom oligoce ński buduj ą znacznej mi ąŜ szo ści (kilkana ście – kilkadziesi ąt metrów) piaski drobno- i średnioziarniste wyst ępuj ące na gł ęboko ści ca 230 m p.p.t. Wody tego poziomu zaliczone zostały do Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 215 – Subniecka Warszawska (A.S. Kleczkowski, 1990). Mioce ński poziom wodono śny o znacznie gorszych parametrach hydrogeologicznych oraz podwy Ŝszonej barwie stanowi ą piaski drobno- i średnioziarniste oraz pylaste z domieszk ą pyłu w ęglowego.

⇒ Wody kredowe Znaczna gł ęboko ść wyst ępowania (ponad 270 m p.p.t.) oraz znaczne zasolenie decyduj ą o tym, Ŝe wody tego poziomu nie maj ą znaczenia u Ŝytkowego. Poziom ten tworz ą w wi ększo ści sp ękane margle, rzadziej opoki i gezy. Ze wzgl ędu na obserwowany brak wymiany wód z wy Ŝej wyst ępuj ącym pi ętrem trzeciorz ędowym co objawia si ę zró Ŝnicowaniem mineralizacji wód utwory kredowe traktowane s ą jako słaboprzepuszczalne. W rzeczywisto ści utwory kredowe s ą wodono śne ale charakteryzuj ą si ę stosunkowo niskimi parametrami hydrogeologicznymi oraz znacznym zasoleniem (rz ędu 2-3 g/dm 3) przez co wody tego poziomu nie maj ą znaczenia u Ŝytkowego.

Klimat

W skali regionalnej obszar Parku nale Ŝy - wg klasyfikacji R. Gumi ńskiego – do Dzielnicy Środkowej, która w cało ści charakteryzuje si ę przede wszystkim najni Ŝszymi w Polsce opadami, średnio w wieloleciu poni Ŝej 550 mm. Wi ększe ró Ŝnice w warto ściach poszczególnych elementów klimatu zwi ązane s ą ści śle z czynnikami kształtuj ącymi lokalne warunki klimatyczne, m.in.: - rodzaj podło Ŝa i pokrycie terenu, - przebieg i szeroko ść dolin, - klimat lokalny kompleksów le śnych, - wi ększe zespoły urbanistyczne (topoklimat Wielkiej Warszawy).

3. Charakterystyka walorów biotycznych W Parku wyst ępuj ą nast ępuj ące ekosystemy: - le śne ...... 11 858 ha, - torfowiskowe i ł ąkowe...... 1 614 ha, - polne...... 1 779 ha, - wodne...... 80 ha, - pozostałe (w tym ruderalne) osadnicze...838 ha.

Ekosystemy le śne

Na mapach z ko ńca XVIII wieku tereny Parku zaliczane były do du Ŝego kompleksu le śnego zwanego Puszcz ą Osieck ą. Puszcza miała ogromny wpływ na to, co dzisiaj na tym terenie najcenniejsze. Wi ększo ść pomników przyrody to s ędziwe drzewa pami ętaj ące puszcza ńskie czasy. Najstarsze czasy bytno ści Słowian na tych terenach pochodz ą z VI - VII wieku z okolic Całowania, cho ć ślady osadnictwa s ą jeszcze starsze. Kompleksy le śne s ą podstawowym elementem chronionym w Parku . Wyst ępuj ą na powierzchni 11 858 ha, co stanowi 76% jego powierzchni, z czego na lasy pa ństwowe przypada 4991,8 ha, lasy komunalne w dzielnicy Wawer, Wesoła i gminie Otwock – 1132,8 ha, lasy niepa ństwowe – 4937,4 ha. Dominuj ące w krajobrazie ro ślinnym kompleksy le śne zajmuj ą przede wszystkim piaszczyste tereny na prawobrze Ŝnym tarasie wydmowym Wisły. Wyst ępuje tu bogaty zestaw zbiorowisk le śnych: bory suche, bory i lasy mieszane, lasy li ściaste, podmokłe olsy Szczególnie du Ŝy jest udział siedlisk hydrogenicznych – siedliska wilgotne i bagienne zajmuj ą ł ącznie ca 30% le śnej powierzchni Parku .

W zwi ązku z charakterem prowadzonej gospodarki le śnej oraz czynnikami siedliskowymi w śród lasów dominuj ą ró Ŝne typy borów sosnowych, z panuj ącym typem siedliskowym lasu – bór świe Ŝy (ponad połowa obszaru lasów) oraz znacznym udziałem boru wilgotnego, boru mieszanego wilgotnego oraz boru mieszanego świe Ŝego.

Na terenie Parku najwi ększ ą powierzchni ę zajmuj ą drzewostany w wieku 41-80 lat. Du Ŝy udział w powierzchni le śnej ogółem zajmuj ą młode drzewostany, powstałe ze sztucznych nasadze ń oraz rozwijaj ące si ę w wyniku sukcesji np. na porzuconych ł ąkach. Wśród drzewostanów dominuj ą drzewostany sosnowe. Gatunkami uzupełniaj ącymi s ą m.in.: brzoza brodawkowata, d ąb szypułkowy i bezszypułkowy, grab zwyczajny, osika, lipa drobnolistna, modrzew, topola, olsza czarna na siedliskach bagiennych i silnie wilgotnych, brzoza omszona w miejscach podmokłych.

Ekosystemy niele śne

W granicach Mazowieckiego Parku Krajobrazowego w śród ekosystemów niele śnych wyró Ŝni ć mo Ŝna: - ekosystemy polne – ca 20% gruntów Parku u Ŝytkowanych jest rolniczo, wyst ępuj ą one głównie na Polanie Ponurzyckiej oraz niewielkie powierzchnie w rejonie Zabie Ŝek i Osiecka na południu a tak Ŝe Aleksandrowa – na północy, - ekosystemy ł ąkowe: psiary (murawy bli źniaczkowe), zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe, łąki świe Ŝe, ł ąki mokre i powstałe w wyniku ich przesuszenia okresowo wilgotne ł ąki wyczy ńcowe, - ekosystemy ruderalne zwi ązane z terenami zabudowanymi, składowiskami, drogami, nasypami kolejowymi, ogródkami przydomowymi..., - ekosystemy murawowe: murawy szczotlichowe rozpowszechnione na niewielkich powierzchniach na całym obszarze Parku (głównie w rejonie Ponurzycy, Pobieli, na wydmach Bagna Całowanie, w piaskowniach, na ugorach i po Ŝarzyskach) oraz śródl ądowe murawy napiaskowe (rejon proj. rezerwatu Kobyla Góra na Bagnie Całowanie), - wrzosowiska wyst ępuj ące w niewielkich płatach na zr ębach, pasach przeciwpo Ŝarowych, polanach w obr ębie świe Ŝych borów, - ekosystemy torfowiskowe: pła – ro ślinno ść torfowisk przej ściowych, mszary wysokotorfowiskowe, mechowiska.

Zbiorowiska niele śne stanowi ą siedliska dla wielu rzadkich i zagro Ŝonych gatunków ro ślin Parku .

Wśród siedlisk znajduje si ę szereg jednostek chronionych na podstawie rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 14 sierpnia 2001 r. w sprawie określenia rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegaj ących ochronie oraz na podstawie Dyrektywy Siedliskowej. S ą to m.in. wydmy śródl ądowe z murawami szczotlichowymi, pionierskie i śródl ądowe murawy napiaskowe, muraw bli źniaczkowe, zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe, torfowiska wysokie z ró ślinno ści ą torfotwórcz ą, pła mszarne, torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska,.....

Flora Zmienno ść – ró Ŝnorodno ść szaty ro ślinnej wi ąŜ e si ę ści śle ze zmienno ści ą geomorfologiczn ą (ła ńcuchy wydmowe o wysoko ści dochodz ącej do 20 m, zagł ębienia śródwydmowe – cz ęsto zabagnione, odcinki przełomowe rzek Świdra i Mieni, liczne dolinki strumieni zasilaj ących Bagno Całowanie oraz jeziorka torfowe porozrzucane po całym obszarze Parku ). Około 77% powierzchni zajmuj ą lasy, w przewadze iglaste z dominuj ącą sosn ą. Lasy li ściaste zajmuj ą stosunkowo niewielkie powierzchnie – s ą to głównie bagienne olszyny porastaj ące wschodni ą cz ęść Bagna Całowanie i zbiorowiska gr ądów wyst ępuj ące wyspowo w okolicach Celestynowa oraz w północnej częś ci Parku . W bagiennych olszynach drzewostany tworzy olsza czarna z domieszk ą brzozy, osiki, wierzby, świerka, natomiast runo zdominowane jest przez turzyc ę, pokrzyw ę, kaczy ńca Ŝółtego, psiank ę słodkogórz. W lasach gr ądowych przewa Ŝa d ąb szypułkowy i grab z udziałem lipy drobnolistnej, brzozy i osiki, runo natomiast tworz ą cz ęsto gatunki chronione takie jak: lilia złotogłów, turówka wonna, podkolan, pierwiosnki, przylaszczki, zawilce oraz rzadko spotykany wawrzynek wilczełyko. Na terenie Parku wyst ępuj ą prawie wszystkie typy borów – od boru mieszanego poprzez bór wilgotny, bór świe Ŝy do boru suchego. Du Ŝą ró Ŝnorodno ści ą szaty ro ślinnej charakteryzuj ą si ę bory bagienne z karłowat ą sosn ą oraz licznymi chronionymi gatunkami ro ślin, do których nale Ŝą : bagno zwyczajne, Ŝurawina błotna, modrzewnica zwyczajna, rosiczka okr ągłolistna, w ąskolistna i stanowi ąca osobliwość Parku – rosiczka po średnia, widłak gajowy, torfowy i bimora. Równie Ŝ zbiorowiska niele śne stanowi ą siedliska dla wielu rzadkich i zagro Ŝonych wygini ęciem gatunków ro ślin, w tym z polskiej „Czerwonej listy” i „Czerwonej Ksi ęgi”. m.in.: wielosił błekitny, go ździk pyszny, goryczka w ąskolistna, kosaciec syberyjski, salwinia pływaj ąca, narecznica grzebienista. Stwierdzono tu równie Ŝ unikatowe na Mazowszu stanowisko chronionej brzozy niskiej – krzewu osi ągaj ącego wysoko ść 1 m, reliktu polodowcowego.

Fauna W Parku wyst ępuje 210 gatunków zwierz ąt chronionych na mocy prawa krajowego oraz mi ędzynarodowych konwencji i dyrektyw oraz kilkadziesiąt gatunków rzadkich w tym 43 gatunki zwierz ąt rzadkich lub zagro Ŝonych w skali światowej lub krajowej. Najcenniejszymi siedliskami dla tych zwierz ąt s ą biotopy torfowiskowe, ł ąkowe i le śne oraz biotopy ekotonowe poło Ŝone na pograniczu lasów z torfowiskami, ł ąkami i polami. Poło Ŝenie Parku w bliskim s ąsiedztwie terenów o du Ŝym zaludnieniu nie sprzyja wyst ępowaniu niektórych, bardziej płochliwych przedstawicieli fauny, nie mniej jednak na podstawie dotychczasowych bada ń wyodr ębni ć mo Ŝna ponad 230 gatunków zwierz ąt kr ęgowych. Najwi ększym zwierz ęciem w Parku jest ło ś, niezbyt liczny ale cz ęsto spotykany w jego ró Ŝnych rejonach, głównie na obrze Ŝach Bagna Całowanie oraz w s ąsiedztwie linii kolejowej. W logo Parku widnieje wizerunek czarnego bociana. Ten rzadki na terenie Parku ptak, znalazł tutaj wystarczaj ąco spokojne miejsce na zało Ŝenie gniazd. Do cennych gatunków znajduj ących sw ą ostoj ę w Parku nale Ŝą ponadto: kuna le śna, wydra, borsuk, łab ędź niemy, Ŝuraw, kruk, kraska, dudek, zimorodek, Ŝółw błotny, Ŝmija zygzakowata, pstr ąg potokowy.

4. Istniej ące formy szczególnej ochrony Na terenie Parku znajduj ą si ę nast ępuj ące obszary prawnie chronione: 9 rezerwatów przyrody oraz 40 uŜytków ekologicznych o ł ącznej pow. 35,65 ha, w śród których dominuj ą śródle śne torfowiska o pow. do 1 ha.

Tabela: Wykaz rezerwatów przyrody na terenie MPK

Pow. Rok Lp. Nazwa rezerwatu Typ rezerwatu Gmina (ha) utworzenia 1. Bocianowskie Bagno torfowiskowy Celestynów 89,98 1982

2. Celestynowski Gr ąd le śny Celestynów 8,35 1987

3. Czarci Dół torfowiskowych Celestynów 8,75 1983 4. Las im. Króla Jana III le śny Warszawa 113,92 1952 Sobieskiego 5. Na Torfach faunistyczny Karczew 21,13 1977

6. Pogorzelski Mszar torfowiskowy Otwock 35,04 1987

7. Szerokie Bagno torfowiskowy Osieck 76,73 1984

8. Świder krajobrazowy Wiazowna, Otwock 238,0 1978

9. śurawinowe Bagno torfowiskowy Celestynów 2,33 1994

Na obszarze MPK wyst ępuj ą równie Ŝ 22 pomniki przyrody. S ą to głównie pojedyncze drzewa oraz m.in. fragment lasu d ębowo – sosnowego i Aleja im. Grota Roweckiego.

Ze wzgl ędu na cenne walory przyrodnicze południowo – zachodnia cz ęść Parku (Bagno Całowanie) planowana jest do wł ączenia do obszarów chronionych w ramach europejskiej sieci Natura 2000 jako specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 (SOO). Obszary te maj ą na celu ochron ę najbardziej zagro Ŝonych ekosystemów i gatunków w skali Europy. Podstaw ę ustanowienia stanowi ą dwie dyrektywy UE, tj. Dyrektywa Ptasia z 1979 r. i Dyrektywa Siedliskowa (Habitatowa) z 1992 roku. Sie ć obszarów Natura 2000 obejmuje obszary specjalnej ochrony ptaków i specjalne obszary ochronne siedlisk, które mog ą stanowi ć cało ść lub cz ęść obszarów objętych formami ochrony przyrody (ustawa z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody). Dla obszaru Natura 2000 opracowywany jest plan ochrony (na okres 20 lat) uwzgl ędniaj ący ekologiczne wła ściwo ści siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt.

Otoczenie Parku stanowi ą w wi ększo ści Obszary Chronionego Krajobrazu: Warszawski obejmuj ący fragmenty: miasta Otwocka i Józefowa, miasta i gminy Karczew, gminy Celestynów, gminy Wi ązowna, dzielnic Warszawy (Wawer i Wesoła) i Nadwi śla ński obejmuj ący fragmenty gmin: Kołbiel, Osieck, Sobienie-Jeziory i Pilawa.

Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuje tereny bardzo zró Ŝnicowane przyrodniczo i inwestycyjnie tj. dolinowe, kompleksy polno-le śne i le śne oraz zurbanizowane – głównie o charakterze miast-ogrodów. W zwi ązku z t ą ró Ŝnorodno ści ą w jego granicach wyró Ŝniono stref ę szczególnej ochrony ekologicznej obejmuj ącą m.in. znaczn ą cz ęść mi ędzywala Wisły oraz stref ę ochrony urbanistycznej. Główn ą rol ą WOChK jest zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych oraz wypoczynkowo-turystycznych dla mieszka ńców aglomeracji. Umo Ŝliwi ć ma równie Ŝ przemieszczanie si ę w przestrzeni ro ślin i zwierz ąt nie dopuszczaj ąc do izolacji najwarto ściowszych obszarów i obiektów przyrodniczych: Kampinoskiego Parku Narodowego, parków krajobrazowych: Mazowieckiego i Chojnowskiego oraz rezerwatów przyrody.

Bezpo średnio z WOChK ł ącz ą si ę Nadwi śla ńskie Obszary Chronionego Krajobrazu ustanowione w granicach byłych województw: siedleckiego, skierniewickiego i płockiego oraz OChK Solec nad Wisł ą zwi ązany bezpo średnio z Wisł ą i jej dolin ą (byłe woj. radomskie).

Tabela: Obszary i obiekty chronione w gminach Mazowieckiego Parku Krajobrazowego (wg BDR 2003 rok)

w tym (ha) Pow. ogółem Obszary chronionego udział (pow. Parki krajobrazowe krajobrazu Zespoły obszarów obszarów Rezerwaty UŜytki Liczba Wyszczególnienie Rezerwaty Rezerwaty przyrodniczo - chronionych prawnie przyrody ekologiczne pomników i pozostałe i pozostałe krajobrazowe (%) chronionych) (ogółem) ogółem ogółem (ogółem) przyrody obszary obszary (ogółem) (ha) ochr. przyr. ochr. przyr. 7 971,0 Warszawa Wawer 39,0 238,6 1 950,0 114,4 1 157,0 178,7 - 54,1 41 3 106,6 2 262,0 Warszawa Wesoła 69,0 19,8 586,6 - 974,0 19,8 - - 18 1 560,0 2 389,0 Józefów 69,1 320,1 88,5 - 1 562,0 320,1 - - 9 1 650,0 4 734,0 Otwock 43,0 147,7 388,6 35,0 1 692,0 112,9 - - 11 2 080,4 8 060,0 Celestynów x) 86,8 88,7 4 535,7 88,7 2 461,0 - 2,0 - 25 6 998,7 8 156,0 Karczew 53,8 338,4 2 098,5 21,2 2 221,0 249,6 - - 18 4 387,2 10 619,0 Kołbiel 80,6 90,0 685,2 - 7 871,0 90,0 - - 19 8 556,2 7 624,0 Osieck 78,4 76,7 1 914,6 76,7 4 020,0 - 39,6 - 2 5 974,2 9 712,0 Sobienie Jeziory 98,9 62,4 253,0 - 9 350,0 62,4 2,2 - 12 9 605,2 10 215,0 Wi ązowna 67,8 68,1 948,8 17,1 5 990,0 68,1 0,7 - 28 6 922,4 7 725 ,0 Pilawa 60,5 33,2 - - 4 651,0 33,2 19,0 - 5 4 670,0 x) - wg danych BDR 2002 r. z uwagi na niezgodno ść danych w BDR 2003 r.

5. Charakterystyka walorów krajobrazowych i kulturowych

Mimo bezpo średniego s ąsiedztwa aglomeracji warszawskiej środowisko przyrodnicze Parku zostało przekształcone w niewielkim stopniu, a wiele jego fragmentów zachowało charakter zbli Ŝony do naturalnego. Charakterystycznymi elementami krajobrazu s ą: - rozległe lasy porastaj ące piaszczyste tereny, - liczne ła ńcuchy wydm osi ągaj ące do 20 m wysoko ści wzgl ędnej, - zagł ębienia z torfowiskami i jeziorkami, - szerokie połacie podmokłych ł ąk w dolinie Wisły, - korytarze rzek, strumieni i bezwodnych parowów, - bardzo du Ŝe bogactwo gatunkowe fauny i flory. MPK chroni rozległy kompleks lasów ci ągn ący si ę wzdłu Ŝ doliny Wisły i ograniczaj ącej j ą od wschodu kraw ędzi wysoczyzny morenowej. Lasy te stanowi ą jeden z głównych elementów systemu osłony ekologicznej stolicy i wraz z Kampinoskim Parkiem Narodowym i Chojnowskim Parkiem Krajobrazowym oraz licznymi rezerwatami stanowi ą tzw. „Zielony Pier ście ń Warszawy”. Mazowiecki Park Krajobrazowy charakteryzuje si ę wysokimi walorami przyrodniczo –krajobrazowymi i pełni wa Ŝną funkcj ę ekologiczn ą w krajowym i europejskim systemie równowagi ekologicznej. Poło Ŝone na terenie Parku lasy stanowi ą obok Puszczy Kampinoskiej najwi ększy masyw le śny w środkowej cz ęś ci województwa. Obszar MPK wchodzi w skład korytarza ekologicznego o znaczeniu mi ędzynarodowym, który rozci ąga si ę wzdłu Ŝ doliny Wisły (wg. „Koncepcji Krajowej Sieci ECONET – PL”). Najcenniejszym obiektem kulturowym na terenie Parku jest stanowisko archeologiczne poło Ŝone na wydmie P ękatce, na Bagnie Całowanie gdzie w latach 60-tych XX wieku odkryto sze ść głównych poziomów osadniczych, a w nich 30 osad. Ślady osadnictwa pochodz ą z okresu paleolitu, pocz ątku mezolitu (14000 – 9000 lat temu), a tak Ŝe z okresu neolitu i epoki br ązu. Jest ono unikatowe w skali światowej z uwagi na mo Ŝliwo ści datowania środowiska człowieka, zwłaszcza w okresie pó źnego paleolitu. W rejestrze Woj. Konserwatora Zabytków stanowisko to pod nr 61-69/67 znajduje si ę wraz z 30-metrow ą otulin ą. Spo śród pozostałych 55 zinwentaryzowanych stanowisk archeologicznych 10 stanowisk typowanych jest do wpisania do rejestru zabytków. Na terenie Parku i otuliny znajduj ą si ę ponadto: - strefy archeologiczne w Otwocku i wsi Całowanie– aktualnie niedost ępne (przewa Ŝnie le śne),

- liczne zabytki architektury i budownictwa – w rejestrze WKZ figuruje cmentarz Ŝydowski w Karczewie-Anielinie z pocz. XX w. z terenu Parku oraz z terenu otuliny najwi ęcej obiektów wpisanych do rejestru zabytków znajduje się w Celestynowie: dwór „Radzin” z parkiem, budynek d. dró Ŝniczówki oraz willa „Koprówka”. Najwarto ściowsze zabytki architektury znajduj ą si ę ponadto w: Otwocku i Otwocku Wielkim, Karczewie, Wi ązo- wnej, Kołbieli, Osiecku, Warszawicach, Sobieniach-Jeziorach tj. w otoczeniu Parku .

W granicach MPK i jego otuliny wytyczono i oznakowano 206 km szlaków PTTK, przeznaczonych dla turystyki pieszej – w wi ększo ści z mo Ŝliwo ści ą przejazdu rowerem, z czego 158 km znajduje si ę w samym Parku . Przykładowe szlaki: - Szlak (Zielona - Wesoła) - Sulejówek - Okuniew - Długa Ko ścielna - Wi ązowna – Rado ść . Jest to trasa rowerowa około 45 km długo ści. Szlak wła ściwie zaczyna si ę w Sulejówku, gdzie niew ątpliw ą atrakcj ą jest dworek Marszałka (obecnie znajduje si ę tam przedszkole). Dalej droga prowadzi przez Okuniew i Dług ą Ko ścieln ą. W Okuniewie mo Ŝna zobaczy ć ko ściół i dworek z XIX w., za ś w Długiej Ko ścielnej stoi ko ściół z XVI w. z barokowymi obrazami. Z Długiej Ko ścielnej prowadzi niebieski szlak do Halinowa i dalej przewa Ŝnie przez ł ąki do Wi ązownej, a nast ępnie przez las do Rado ści. - Szlak Rado ść - Wi ązowna - Mi ędzylesie - Zielona mierzy około 35 km i wiedzie głównie przez lasy Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Z Rado ści wychodzi szlak niebieski i prowadzi pocz ątkowo przez uliczki tej miejscowo ści a nast ępnie wchodzi w las. Szlak niebieski prowadzi do Wi ązownej, sk ąd czerwonym mo Ŝna dotrze ć do Mi ędzylesia i Zielonej. - Szlak Rado ść - Wi ązowna - Celestynów około 50 km długo ści. W Wi ązownej czerwony szlak wiedzie na południe. Prowadzi on najpierw wzdłu Ŝ rzeczki Mieni, potem skr ęca na południe, przekracza Świder i wiedzie w okolicach Otwocka do stacji w Pogorzeli. Potem ju Ŝ cały czas przez Lasy Otwockie. Szlak czerwony prowadzi przez Wisł ę do Góry Kalwarii, mo Ŝna te Ŝ skr ęci ć w lewo na szlak niebieski, który wiedzie do Celestynowa.

Ruch turystyczny w MPK charakteryzuje si ę specyficznymi cechami, zwi ązanymi przede wszystkim z jego poło Ŝeniem w s ąsiedztwie Warszawy. Najdogodniejsze poł ączenie stanowi historyczny odcinek Kolei Nadwi ślanej. Zwłaszcza północna cz ęść Parku , która le Ŝy w granicach Warszawy – w dzielnicach Warszawa-Wawer i Warszawa-Wesoła – stanowi bardzo popularny obszar wypoczynku dla mieszka ńców aglomeracji warszawskiej. Obejmuje Lasy Wawerskie i Las Sobieskiego oraz przylegaj ące do nich obszary niele śne, znajduj ą si ę cz ęś ciowo w granicach Warszawy.

Bardzo popularne na tym terenie s ą wycieczki rowerowe po le śnych drogach. Coraz wi ęcej zwolenników zyskuje je ździectwo, wkraczaj ąc na szlaki piesze, spacerowe i rowerowe. Południowa cz ęść Parku , czyli Lasy Otwockie i Celestynowskie, jest równieŜ jedn ą z najcz ęś ciej odwiedzanych okolic podwarszawskich i jednym z tradycyjnych rejonów świ ątecznego wypoczynku i spacerów mieszka ńców aglomeracji warszawskiej, Otwocka i okolic. Oprócz biernej turystyki pobytowej i zwi ązanej z ni ą turystyki samochodowej, rozwija si ę tu przede wszystkim turystyka piesza i rowerowa, czemu słu Ŝy dobrze rozwini ęta sie ć znakowanych szlaków pieszych (nadaj ących si ę równie Ŝ do turystyki rowerowej), a tak Ŝe ście Ŝek dydaktycznych. Znacznie rzadziej uprawiana jest turystyka narciarska (biegowa i śladowa), a tylko sporadycznie – kajakowa (głównie Świder). Obszar MPK doskonale nadaje si ę do rozwoju turystyki przyrodniczej. Najlepsze warunki dla uprawiania tej formy turystyki istniej ą na Bagnie Całowanie, które od lat jest jednym z ulubionych miejsc prowadzenia obserwacji przez ornitologów-amatorów z okolic Warszawy. Jest tu na atrakcyjny dla przyrodnika szeroki otwarty krajobraz oraz mo Ŝliwo ść obserwowania bytowania na tym terenie wielu rzadkich gatunków ptaków, a tak Ŝe ro ślin bagiennych. Baza Edukacji Ekologicznej „Torfy” i okolice rezerwatu „Na Torfach” równie Ŝ znakomicie nadaj ą si ę do uprawiania turystyki przyrodniczej. Znajduje się tam tak Ŝe ście Ŝka przyrodnicza i platforma obserwacyjna nad jeziorem, odwiedzana przez liczne wycieczki i turystów indywidualnych.

6. Powi ązania przyrodnicze

Mazowiecki Park Krajobrazowy poło Ŝony jest – zgodnie z koncepcj ą krajowej sieci ekologicznej ECONET-PL - w obszarze w ęzłowym o znaczeniu mi ędzynarodowym 23M Doliny Środkowej Wisły. Tworz ąc sie ć ECONET-PL tak lokalizowano obszary w ęzłowe aby zachowa ć ró Ŝnorodno ść w skali kraju tj. aby obejmowały i chroniły tereny, na których krajobrazy ekologiczne, zbiorowiska i gatunki specyficzne dla danej strefy zachowały si ę w stanie zbli Ŝonym do naturalnego. Rang ę mi ędzynarodow ą przypisano tym obszarom, które spełniaj ą t ę rang ę w najwy Ŝszym stopniu, a tak Ŝe tym, na których wyst ępuj ą skupienia stanowisk gatunków uznanych za zagro Ŝone w skali Europy. Obszar w ęzłowy 23M Doliny Środkowej Wisły obejmuje dolin ę Wisły z rozwini ętym systemem tarasów i wysok ą skarp ą i stanowi mi ędzynarodowej rangi ostoj ę ptaków zarówno lęgowych, jak i przelotnych. Jest to jednocze śnie (obok Bugu) paneuropejski korytarz ekologiczny.

Zachowały si ę na tym obszarze liczne pozostało ści ro ślinno ści naturalnej lub półnaturalnej, odzwierciedlaj ącej strefowo ść poprzeczn ą dolin wielkich rzek. Obok Wisły istotne znaczenie dla funkcjonowania Parku ma równie Ŝ dolina Świdra – korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym (44k), utrzymuj ąca powi ązania ekologiczne w kierunku wschodnim z obszar w ęzłowym o znaczeniu krajowym (13K Siedlecki).

7. Sytuacja społeczno-gospodarcza gmin wchodz ących w skład Parku

Sytuacja społeczno – gospodarcza na terenie MPK jest ści śle zwi ązana z sytuacj ą gmin, na terenie których jest poło Ŝony Park tj.: gmin miejskich: Józefów i Otwock, gminy miejsko – wiejskiej Karczew, gmin wiejskich: Celestynów, Kołbiel, Osieck, Sobienie – Jeziory, Wi ązowna i Pilawa oraz dzielnic Warszawy: Warszawa – Wawer i Warszawa – Wesoła. Obszar Parku zamieszkuje ok. 2.100 mieszka ńców w jednostkach osadniczych poło Ŝonych całkowicie lub cz ęś ciowo w Parku. Wymienione jednostki administracyjne tworz ą w miar ę domkni ęte układy funkcjonalno – przestrzenne i społeczno – gospodarcze tzw. przestrze ń społeczno – gospodarcz ą MPK, w której daj ą si ę okre śla ć i bilansowa ć ró Ŝne parametry społeczne i ekonomiczne. Ludno ść Przestrze ń społeczno – gospodarcza MPK zajmuje powierzchni ę 718 km 2, z czego na Park przypada 157,1 km 2 (21,9%), a wraz z otulin ą 237,0 km 2 (33%). Na jej obszarze mieszka 186 541 osób (2001 r. wg GUS). Średnia g ęsto ść zaludnienia nie jest wysoka – 260 mieszka ńców/km 2 ale znacznie przekracza przeci ętn ą w woj. mazowieckim – 143 mieszka ńców/km 2. Jest to zwi ązane głównie z zaludnieniem aglomeracji warszawskiej. W miastach rejonu MPK mieszka ponad 77% ludno ści, a na obszarze samego powiatu otwockiego ok. 62%. Miasto Otwock jako o środek centralny skupia prawie 40% mieszka ńców powiatu. W okresie 5 lat (1997 – 2001 r) liczba ludno ści powiatu otwockiego wzrosła o 852 osoby, tj. tylko o 0,76%. Brak jest porównywalnych danych dla dzielnic Warszawa – Wawer i Warszawa – Wesoła. Nale Ŝy przypuszcza ć, Ŝe tam te Ŝ nast ąpił niewielki wzrost. W tym samym okresie liczba ludno ści Warszawy zmniejszyła si ę o 14 372 osoby, czyli o 0,9%. Przyczyn ą słabej dynamiki wzrostu ludno ści w powiecie otwockim oraz spadku zaludnienia Warszawy jest utrzymuj ący si ę ju Ŝ od dłu Ŝszego czasu ujemny przyrost naturalny. Saldo migracji jest w obu przypadkach dodatnie. Na ujemny b ądź zbli Ŝony do zerowego przyrost naturalny wpływaj ą przede wszystkim czynniki kulturowe: coraz pó źniej zawierane s ą mał Ŝeństwa oraz coraz mniej rodzi si ę dzieci. Wtórny wpływ maj ą te Ŝ czynniki biologiczne, wynikaj ące z sukcesywnego starzenia si ę ludno ści.

Udział grupy ludno ści w wieku przedprodukcyjnym (poni Ŝej 18 lat) w powiecie otwockim zmniejszył si ę 25,5% do 25,3%. Nast ąpił natomiast wzrost grupy poprodukcyjnej z 15,2% do 15,6 %. W porównaniu z Warszaw ą ludno ść powiatu otwockiego jest jednak nadal znacz ąco młodsza (Warszawa – 17% ludno ści w wieku przedprodukcyjnym oraz prawie 20% ludno ści w wieku poprodukcyjnym). Mniejszy jest te Ŝ wzgl ędny ubytek ludno ści wynikaj ący z ujemnego przyrostu naturalnego. W 2001 roku przyrost naturalny w powiecie otwockim wynosił – 0,7‰, przy czym w niektórych gminach powiatu otwockiego wyst ąpił nawet dodatni przyrost, podczas gdy w Warszawie – 3,5‰.

Ujemny przyrost ludno ści jest rekompensowany napływem nowych mieszka ńców (saldo migracji +9,3‰). Ci nowi napływowi mieszka ńcy pow. otwockiego, to w wi ększo ści byli mieszka ńcy Warszawy, którzy przenosz ą si ę na peryferie aglomeracji warszawskiej. Du Ŝy napływ ludno ści notuje si ę te Ŝ w Wesołej (+24,9‰ w 2001 r.) oraz w Wawrze (+3,0‰). Napływ nowej ludno ści na teren Parku nie pozostaje bez wpływu na ekspansj ę osadnictwa na najcenniejsze przyrodniczo obszary. Wzrasta te Ŝ obci ąŜ enie środowiska przyrodniczego z powodu rozwoju infrastruktury komunalnej.

Tabela: Wybrane parametry demograficzne gmin poło Ŝonych na terenie Parku (GUS 2002 r .)

Wsk. Przyrost Pow. Gęsto ść Saldo migracji Gmina Ludno ść femini- naturalny km 2 zaludn. Mk/km 2 zacji liczba ‰ liczba ‰

Celestynów (w) 89 10 880 122 104 6 0,6 +14 +1,3 Józefów (m) 24 17 117 716 111 -11 -0,7 +406 +24,3 Karczew (m-w) 81 16 135 198 104 -43 -2,7 -102 -6,3 Kołbiel (w) 106 8 048 76 101 -5 -0,6 +9 +1,1 Osieck (w) 68 3 486 52 103 -9 -2,6 -19 -5,4 Otwock (m) 47 42 736 903 114 -57 -1,4 +111 +2,6 Sobienie-Jeziory (w) 97 6 291 65 99 -26 -4,1 +26 +4,1 Wi ązowna (w) 102 9 353 92 105 -5 -0,5 +81 +8,8 Pilawa (m-w) 77 10 452 135 104 +23 +2,2 +55 +5,3 Warszawa - Wawer x) 80 59 847 751 115 -77 -1,3 +176 +3,0 Wesoła (m x) ) 23 14 237 629 108 +29 +2,1 +347 +27,9

x) – wg danych WUS 2001 r. ( Wesoła została przył ączona do Warszawy 27.10.2002 roku)

W strukturze płci wyst ępuje przewaga kobiet: 108 kobiet/100 m ęŜ czyzn w pow. otwockim i w Wesołej oraz 115 kobiet/100 m ęŜ czyzn w Wawrze. Przewaga kobiet jest zjawiskiem naturalnym i jest uwarunkowana biologicznie, gdy Ŝ kobiety Ŝyj ą dłu Ŝej. W niektórych wypadkach, gdzie wska źnik feminizacji jest zbyt wysoki, przyczyny s ą natury funkcjonalnej. Na przykład w gminie miejskiej Otwock wska źnik feminizacji wynosi 114, a w gminach wiejskich jest znacznie ni Ŝszy (Celestynów – 104, Kołbiel – 101, Osieck – 103, Sobienie – Jeziory – 99, Wi ązowna – 105). Na taki stan maj ą wpływ funkcje uzdrowiskowe, lecznicze i usługowe Otwocka. Obserwuje się powszechnie migracj ę kobiet ze wsi do miast. Niski wska źnik feminizacji wyst ępuje te Ŝ w miejsko – wiejskiej gminie Karczew (104 kobiety/100 m ęŜ czyzn). Potencjał gospodarczy W analizowanej przestrzeni społeczno – gospodarczej MPK wyró Ŝnia si ę dwie strefy gospodarcze odpowiadaj ące strefom osadnictwa. Strefy zurbanizowane, tj. gminy miejskie nastawione na produkcyjne oraz usługowe formy aktywno ści oraz gminy wiejskie, gdzie dominuje rolnictwo z udziałem ró Ŝnych drobnych usług, głównie o charakterze socjalnym.

Do najbardziej uprzemysłowionych nale Ŝą gminy: Karczew (miasto) i Wawer. Otwock jako o środek powiatowy pełni funkcje centralne zwi ązane z usługami leczniczymi i rekreacyjnymi. W granicach miasta Otwocka znajduje si ę Instytut Energii Atomowej w Świerku. Gminy miejskie Jozefów i Wesoła maj ą charakter rezydencjonalny i zamieszkałe są przez zamo Ŝniejsze grupy społeczne, co odzwierciedla si ę w wysokich powierzchniach standardowych mieszka ń. W strukturze bran Ŝowej firm najwi ększy udział maj ą przedsi ębiorstwa handlowe oraz zakłady naprawcze - ok.36% ogólnej liczby przedsi ębiorstw, nast ępne s ą nierolnicze przedsi ębiorstwa produkcyjne - około 20% oraz firmy budowlane – około 13,5% ogólnej liczby przedsi ębiorstw. W ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych najwi ększy jest udział osób fizycznych – ok. 83% ogólnej liczby. Spółki prawa handlowego stanowi ą ok. 3,7% ogólnej liczby podmiotów, w tym ok. 1/4 z udziałem kapitału zagranicznego, natomiast spółdzielnie – ok. 1%. Poza zatrudnieniem w indywidualnych gospodarstwach rolnych w przemy śle i budownictwie zatrudnionych jest ok. 38% pracuj ących, podobnie w usługach rynkowych – 36%. W ostatnich latach szczególnie na peryferiach aglomeracji warszawskiej powstaj ą liczne zakłady produkcyjne, naprawcze i usługowe. Stanowi ą one podstawow ą baz ę ekonomiczn ą rozwoju gmin miejskich rejonu MPK.

Rozwój tego typu przedsi ębiorczo ści jest bardzo po Ŝą dany z punktu widzenia ekonomicznego i społecznego, wywołuje jednak szereg konfliktów ekologicznych i problemów zwi ązanych z kształtowaniem ładu przestrzennego na obszarze MPK. Powstaje bowiem intensywna i zró Ŝnicowana pod wzgl ędem gabarytów brył i rozwi ąza ń architektonicznych zabudowa gospodarcza, cz ęsto nie najlepiej zharmonizowana z otoczeniem. Na obszarach wiejskich nast ępuje rozwój drobnej i średniej przedsi ębiorczo ści. Podstawow ą baz ą ekonomiczn ą gmin wiejskich pozostaje jednak nadal rolnictwo. Gmina Sobienie – Jeziory wyspecjalizowała si ę w produkcji sadowniczej. Sady w tej gminie zajmuj ą ponad 25% u Ŝytków rolnych. Z uwagi na ochron ę ekosystemów le śnych nie wskazana jest intensyfikacja produkcji rolnej opartej o wzmo Ŝone nawo Ŝenie i chemiczn ą ochron ę ro ślin. Miar ą wysokiej aktywno ści gospodarczej jest udział dochodów własnych w dochodach ogółem gmin. Dochody ogółem poszczególnych gmin na terenie MPK są bardzo zró Ŝnicowane: od 1004,9 zł/mieszka ńca w rolniczej gminie Sobienie – Jeziory do 1849,2 zł/mieszka ńca w Józefowie. W dochodach gminy Józefów a Ŝ 80% stanowi ą dochody własne, natomiast w gminie Sobienie – Jeziory ok. 29%. Do obszarów o wysokich dochodach swoich bud Ŝetów nale Ŝą : Warszawa - Wesoła (1761,4 zł/mieszka ńca), prawie 77 % stanowi ą dochody własne i Warszawa – Wawer (1460,8 zł/ mieszka ńca), 66,4% stanowi ą dochody własne. Niski wska źnik dochodów na mieszka ńca wyst ępuje w mie ście powiatowym Otwocku (1033 zł), przy do ść wysokim udziale dochodów własnych – 64%. Przeci ętne dochody gmin analizowanego terenu s ą znacznie ni Ŝsze ni Ŝ gmin pow. warszawskiego, a nawet całego województwa mazowieckiego. Np. gminy powiatu otwockiego maj ą przeciętny dochód swoich bud Ŝetów prawie dwukrotnie ni Ŝszy ni Ŝ Warszawa. Walory przyrodnicze i krajobrazowe MPK i jego rejonu zwi ązane s ą ści śle z turystyk ą i wypoczynkiem. Korzystaj ą z niego głównie mieszka ńcy Warszawy. O znaczeniu gospodarczym dla danej miejscowo ści decyduje głównie masowa turystyka pobytowa. Tymczasem w powiecie otwockim na 100 mieszka ńców przypada 0,28 miejsc noclegowych. Wi ększe znaczenie ekonomiczne dla gmin rejonu MPK ma nierejestrowany codzienny i świ ąteczny ruch turystyczny oraz pobyt w domach letniskowych. Rejon MPK jest te Ŝ miejscem powstawania zabudowy mieszkaniowej dla ludno ści z zewn ątrz (głównie z Warszawy). W 2001 roku w powiecie otwockim oddano do u Ŝytku 375 mieszka ń, z tego 218 w zabudowie indywidualnej.

Zasoby mieszkaniowe s ą znacznie zró Ŝnicowane w poszczególnych gminach. Średnio na 1 mieszka ńca przypada od 18,1 m 2 powierzchni u Ŝytkowej do 25,3 m 2 w gminach: Karczew, Osieck i Otwock. W gminie Józefów, gdzie du Ŝy udział ma zabudowa jednorodzinna, średnia wielko ść mieszkania wynosi 79,9 m 2 powierzchni u Ŝytkowej. Z uwagi na du Ŝy udział zabudowy blokowej najmniejsze mieszkania są w Otwocku – 52,2 m 2 pow. uŜytkowej. Korzystne warunki mieszkaniowe wyst ępuj ą te Ŝ w Wesołej: 21,6 m 2 pow. uŜytkowej/mieszka ńca oraz średnia wielko ść mieszkania – 79,9 m 2 pow. u Ŝytkowej. W powiecie otwockim mimo du Ŝego udziału zabudowy jednorodzinnej i wiejskiej standardy powierzchniowe mieszka ń nie s ą wysokie - średnio 19,5 m 2 pow. u Ŝytkowej na mieszka ńca.

W zakresie wyposa Ŝenia w infrastruktur ę komunaln ą analizowany obszar charakteryzuje si ę du Ŝymi dysproporcjami. Sytuacja ta jest wynikiem współistnienia jednostek osadniczych o najintensywniejszym poziomie zainwestowania (równie Ŝ w skali województwa) i terenów typowo rolniczych. Ró Ŝnice te obrazuje wska źnik g ęsto ści sieci kanalizacyjnej. Obok gmin posiadaj ących wska źnik: 0,20 km/km 2 – Karczew, 0,22 km/km 2 – Józefów oraz powy Ŝej 1 km/km 2 – Otwock i dzielnice Warszawy (tj. powy Ŝej średniej województwa = 0,13 km/km 2) s ą gminy: Kołbiel, Osieck, Sobienie-Jeziory o nie rozwi ązanej gospodarce ściekowej.

Tabela: Dysproporcje w rozwoju sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej (GUS, 2003 r.)

Stosunek Sie ć Gęsto ść Sie ć długo ści sieci Pow. wodoci ągowa sieci Lp. Gmina kanalizacyjna wodoci ągowej (km 2) rozdzielcza kanaliz. (km) do (km) (km/km 2) kanalizacyjnej 1. Celestynów 89 73,5 1,2 0,01 61,3 2. Józefów 24 17,5 5,3 0,22 3,3 3. Karczew 81 69,4 16,1 0,20 4,3 4. Kołbiel 106 56,3 - - - 5. Osieck 68 76,6 - - - 6. Otwock 47 72,0 70,2 1,50 1,0 7. Sobienie Jeziory 97 12,0 - - - 8. Wi ązowna 102 114,1 2,1 0,02 54,3 9. Pilawa 77 53,4 4,1 0,05 13,0 10. Warszawa x) 517 1810,0 1532,1 2,95 1,2 x) - dane dla m.st. Warszawy (brak porównywalnych danych dla dzielnic Warszawy)

Szczególnie odczuwalny jest brak post ępu w budowie sieci kanalizacyjnej przy sukcesywnie rozbudowywanej sieci wodoci ągowej na terenach wiejskich. Jest to sytuacja niekorzystna, gdy Ŝ rozwój wodoci ągów na tych terenach poci ągn ął za sob ą wzrost ilo ści ścieków zwi ązanych ze zu Ŝyciem wody. Brak proporcjonalno ści w rozwoju sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej oraz brak wysokosprawnych oczyszczalni ścieków stwarza zagro Ŝenie dla środowiska poprzez degradacj ę wód powierzchniowych i podziemnych. W Warszawie pomimo dobrze rozwini ętej sieci kanalizacyjnej stan wód powierzchniowych poni Ŝej zrzutu ścieków ulega znacznemu pogorszeniu z powodu braku oczyszczalni dla lewobrze Ŝnej cz ęś ci miasta.

Szczególnie wa Ŝne s ą rozwi ązania w zakresie gospodarki wodno-ściekowej dla osiedli mieszkaniowych poło Ŝonych w enklawach na terenie Parku i w jego otulinie. W osiedlach: Zbójna Góra, Wi śniowa Góra, Aleksandrów, Michalin, Stara Miłosna istniej ą sieci kanalizacyjne, jednak nie wszystkie zabudowania s ą do nich podł ączone. W sprawnie działaj ące systemy kanalizacyjne wyposa Ŝone s ą głównie osiedla, które powstały w ci ągu ostatnich 10 lat.

II. CELE I ZASADY OCHRONY A ZASADY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

W pierwszej cz ęś ci tego rozdziału zestawiono przepisy ochronne obowi ązuj ące na terenie Parku i jego otuliny, tj.: akty prawne dotycz ące funkcjonowania Mazowieckiego Parku Krajobrazowego oraz akty prawne powołuj ące obszary chronionego krajobrazu. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu i Nadwi śla ński Obszar Chronionego Krajobrazu znajduj ące si ę w otulinie Parku lub przylegaj ące do niej stanowi ą system powi ąza ń przyrodniczych. W dalszej cz ęś ci rozdziału porównano przepisy ochronne z ustaleniami wybranych studiów uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin (dla gmin warszawskich – ustalenia wi ąŜą ce) jako dokumentów okre ślaj ących polityk ę przestrzenn ą gmin aby uzyska ć odpowied ź na pytania:

- Czy polityki przestrzenne gmin uwzgl ędniaj ą zasady ochrony zawarte w przepisach ustanawiaj ących poszczególne tereny chronione?

- Czy zapisy studiów s ą na tyle jednoznaczne, Ŝe ich zapisy pozwalają na przeniesienie ich do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego?

1. Cele i zasady ochrony zawarte w przepisach organów odpowiedzialnych za ochron ę przyrody

1.1. Akty prawne dotycz ące funkcjonowania Mazowieckiego Parku Krajobrazowego ⇒ Podstaw ę funkcjonowania Mazowieckiego Parku Krajobrazowego stanowi Rozporz ądzenie Nr 38a Wojewody Mazowieckiego z dnia 24 stycznia 2001r. w sprawie utworzenia Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka. Z tym dniem straciły moc: rozporz ądzenie Wojewody Warszawskiego z dnia 30 czerwca 1998r. w sprawie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego (Dz.Urz. Woj. Warsz. Nr 38, poz. 123) i rozporz ądzenie Wojewody Siedleckiego Nr 32/98 z dnia 10 czerwca 1998r. w sprawie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego (Dz.Urz. Woj. Siedl. Nr 17, poz. 102). W rozporz ądzeniu nr 38a Wojewody Mazowieckiego oraz rozporz ądzeniu nr 20 Woj. Maz. z 6.08.2004 r. zmieniaj ącym rozporz ądzenie w sprawie utworzenia Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka (Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 208 poz. 5578) zawarte s ą zakazy, nakazy oraz ograniczenia maj ące na celu ochron ę obszaru Parku ze wzgl ędu na jego warto ści przyrodnicze, historyczne i kulturowe. W poni Ŝej tabeli zawarte s ą te zapisy rozporz ądzenia, które maj ą bezpo średni zwi ązek z zagospodarowaniem przestrzennym.

Teren Parku Teren otuliny MPK ZAKAZY 1) realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących 1) zmiany przeznaczenia gruntów le śnych na znacz ąco oddziaływa ć na środowisko cele niele śne z wył ączeniem zapisów § 5 w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia ust. 1 pkt 8 i § 5 ust. 2 pkt 4 oraz 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony okre ślonych jako strefa ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627 urbanistycznej Warszawskiego Obszaru z pó źniejszymi zmianami), Chronionego Krajobrazu powołanego 2) likwidowania i niszczenia zadrzewie ń rozporz ądzeniem Wojewody śródpolnych, przydro Ŝnych i nadwodnych, Warszawskiego z dnia 29 sierpnia 1997r. je Ŝeli nie wynikaj ą z potrzeby ochrony w sprawie utworzenia obszaru przeciwpowodziowej lub zapewnienia chronionego krajobrazu na terenie bezpiecze ństwa ruchu drogowego lub województwa warszawskiego, wodnego lub budowy, odbudowy, 2) lokalizacji budynków i budowli utrzymania, remontów lub naprawy z wył ączeniem obiektów małej urz ądze ń wodnych, architektury w odległo ści mniejszej ni Ŝ 3) pozyskiwania dla celów gospodarczych 25m od granic kompleksów le śnych, skał, w tym torfu oraz skamieniało ści, wchodz ących w granice Parku i otuliny, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin z wyj ątkiem stref ochrony urbanistycznej i zwierz ąt, a tak Ŝe minerałów i bursztynu, Warszawskiego OChK,

4) wykonywania prac ziemnych trwale 3) naruszania naturalnej sieci zniekształcaj ących rze źbę terenu, hydrograficznej: rzek, potoków, z wyj ątkiem prac zwi ązanych strumieni, starorzeczy, jezior, oczek z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym wodnych, bagien i torfowisk, zmiany

lub przeciwosuwiskowym lub budow ą, naturalnego charakteru ich brzegów, odbudow ą, utrzymaniem, remontem lub zanieczyszczania wód oraz pasa napraw ą urz ądze ń wodnych, przybrze Ŝnego, niszczenia ro ślinno ści 5) dokonywania zmian stosunków wodnych, wodnej i nadwodnej. Zakazy nie dotycz ą: je Ŝeli zmiany te nie słu Ŝą ochronie działań słu Ŝą cych retencji wód, przyrody lub racjonalnej gospodarce zapewnienia bezpiecze ństwa ludzi rolnej, le śnej, wodnej lub rybackiej, i mienia, w tym regulacji wód dla celów 6) budowania nowych obiektów powodziowych i utrzymaniowych, po budowlanych w pasie szeroko ści 100 m od spełnieniu procedury okre ślonej linii brzegów rzek, jezior i innych w ustawie o ochronie i kształtowaniu zbiorników wodnych, z wyj ątkiem środowiska dla robót podejmowanych na obiektów słu Ŝą cych turystyce wodnej, terenach wód i mi ędzywali rzek gospodarce wodnej lub rybackiej, o szczególnych warto ściach społeczno - 7) likwidowania, zasypywania gospodarczych i wysokich walorach i przekształcania zbiorników wodnych, krajobrazowych oraz ekologicznych, starorzeczy oraz obszarów wodno- 4) lokalizowania budynków i budowli błotnych, w odległo ści mniejszej ni Ŝ 20m, 8) wylewania gnojowicy, z wyj ątkiem a ogrodze ń w odległo ści mniejszej ni Ŝ 6m nawo Ŝenia własnych gruntów rolnych, od brzegów naturalnych cieków 9) prowadzenia chowu i hodowli zwierz ąt i zbiorników wodnych,

metod ą bez ściółkow ą. 5) odprowadzania nieoczyszczonych ścieków do wód pow. i do ziemi, 6) odprowadzania oczyszczonych i nieoczyszczonych ścieków do wód podziemnych, stawów, oczek wodnych i jezior bezodpływowych, 7) eksploatacji kopalin, w tym równie Ŝ torfów, z wyj ątkiem tych terenów złó Ŝ kopalin, które w dniu wej ścia w Ŝycie niniejszego rozporz ądzenia posiadały w obowi ązuj ącym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przeznaczenie na wydobywanie kopalin. 8) lokalizowania nowych lub rozbudowy istniej ących inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi albo mog ących pogorszy ć stan środowiska z wył ączeniem realizacji niezb ędnych urz ądze ń komunikacyjnych, infrastruktury technicznej oraz obiektów i urz ądze ń słu Ŝą cych ochronie środowiska, w tym oczyszczalni ścieków, zakładów unieszkodliwiania odpadów, pod warunkiem zasto sowania rozwi ąza ń i technologii bezpiecznych dla środowiska przyrodniczego, przy zachowaniu co najmniej 50% powierzchni biologicznie czynnej w obr ębie ka Ŝdej działki (z wyj ątkiem inwestycji liniowych), 9) lokalizacji nowych cmentarzy.

DOPUSZCZA SI Ę:

1) remonty i modernizacj ę istniej ącej 1) zabudow ę jednorodzinn ą w formie zabudowy przy zachowaniu jej wolnostoj ących budynków dotychczasowej funkcji. Przy planowanej jednorodzinnych lub bli źniaczych zmianie sposobu u Ŝytkowania nale Ŝy z zachowaniem co najmniej 70% dostosowa ć jej przeznaczenie do powierzchni biologicznie czynnej warunków niniejszego rozporz ądzenia, w obr ębie ka Ŝdej działki, 2) odprowadzanie ścieków oczyszczonych 2) usługi towarzysz ące nieuci ąŜ liwe bytowo - gospodarczych do cieków oraz z zachowaniem co najmniej 70% do ziemi, je Ŝeli poziom wód gruntowych powierzchni biologicznie czynnej znajduje si ę co najmniej 1,5m poni Ŝej w obr ębie ka Ŝdej działki, ś poziomu wprowadzania cieków, 3) zabudow ę zwi ązan ą z ochron ą zdrowia, 3) lokalizacj ę niezb ędnych inwestycji oświat ą, obronno ści ą i bezpiecze ństwem liniowych, o których mowa w § 4 ust. 1 pa ństwa, działalno ści ą wyznaniow ą, pkt 1 lit. e) pod warunkiem uzgodnienia turystyk ą, rekreacj ą, sportem ich przebiegu i warunków realizacji i wypoczynkiem oraz z gospodarstwami z wojewod ą, rolniczymi pod warunkiem zachowania 4) lokalizowanie ogrodze ń działek funkcji przyrodniczych obszaru, przy indywidualnych w odległo ści nie zachowaniu co najmniej 70% powierzchni biologicznie czynnej mniejszej ni Ŝ 6 m od brzegów w obr ębie ka Ŝdej działki, naturalnych cieków i zbiorników wodnych, 4) rozbudow ę istniej ących cmentarzy z zachowaniem co najmniej 30% 5) grodzenie działek indywidualnych pod powierzchni biologicznie czynnej, warunkiem, Ŝe grodzenie umo Ŝliwi migracj ę drobnych przedstawicieli fauny, 5) grodzenie działek indywidualnych pod w szczególno ści płazów, gadów warunkiem, Ŝe grodzenie umo Ŝliwi i drobnych ssaków. migracj ę drobnych przedstawicieli fauny, w szczególno ści płazów, gadów i drobnych ssaków, 6) wtórny podział działek pod warunkiem zachowania przepisów niniejszego rozporz ądzenia, 7) odprowadzanie oczyszczonych ścieków bytowo - gospodarczych do cieków oraz do ziemi, je Ŝeli poziom wód gruntowych znajduje si ę co najmniej 1,5m poni Ŝej poziomu wprowadzania ścieków.

NAKAZY 1) prowadzenie racjonalnej gospodarki rolnej i le śnej polegaj ącej na zachowaniu, a w miar ę mo Ŝliwo ści aktywizacji roli środowiskotwórczej ekosystemów le śnych, rolnych, wodnych, bagiennych i innych, 2) wprowadzanie ekologicznych metod produkcji Ŝywno ści oraz ograniczanie do niezb ędnego minimum stosowania środków ochrony ro ślin i nawozów sztucznych na rzecz środków naturalnych i metod biologicznych, 3) zachowanie w dotychczasowym u Ŝytkowaniu śródle śnych ł ąk, wrzosowisk, torfowisk przej ściowych i wysokich oraz ochron ę ich warunków siedliskowych, 4) utrzymanie i ochron ę oczek wodnych, stawów, jezior, bagien i torfowisk niskich towarzysz ących ekosystemom ł ąkowym, 5) rekultywacj ę terenów, na których była i jest prowadzona działalno ść wywołuj ąca degradacj ę środowiska na wszystkich etapach działalno ści tj. w trakcie jak i bezpo średnio po ustaniu tej działalno ści, ale nie dłu Ŝej ni Ŝ w ci ągu dwóch lat po jej zako ńczeniu. Projekt rekultywacji wymaga uzgodnienia z wojewod ą, 6) prowadzenie działalno ści edukacyjnej i turystycznej w zakresie i formach nie zagra Ŝaj ących środowisku i walorom krajobrazowym Parku i otuliny, 7) stosowanie w budownictwie zharmonizowanych z krajobrazem form architektonicznych uwarunkowanych historycznie i kulturowo, 8) zagospodarowanie otoczenia obiektów historycznych, kulturowych, przyrodniczych powinno by ć podporz ądkowane ich ochronie i ekspozycji, 9) uzupełnianie zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych i przydro Ŝnych gatunkami ro ślin rodzimych dla danego obszaru, 10) dostosowanie planów zagos podarowania przestrzennego do wymaga ń ochrony Parku i otuliny okre ślonych niniejszym rozporz ądzeniem oraz planem ochrony Parku.

⇒ Plan ochrony dla MPK ustanowiony 16.04.2004 r. jest podstawowym dokumentem okre ślaj ącym kompleksowy plan działa ń ochronnych na terenie Parku i jego otuliny.

Opracowanie planu ochrony dla parków narodowych, parków krajobrazowych i rezerwatów przyrody wprowadziła ustawa o ochronie przyrody z 1991 r. Ustawa ta okre ślała, Ŝe plan ochrony dla parku krajobrazowego oraz rezerwatu przyrody (sporz ądzony na okres 20 lat) powinien zawiera ć: - cele ochrony z uwzgl ędnieniem przyrodniczych i społecznych uwarunkowa ń jego realizacji, - obszary ochrony ścisłej, cz ęś ciowej i krajobrazowej, - program działa ń ochronnych na obszarach ochrony ścisłej, cz ęś ciowej i krajobrazowej, - sposoby eliminacji lub minimalizacji zagro Ŝeń dla przyrody, - obszary i sposoby ich udost ępniania dla celów naukowych, dydaktycznych, edukacyjnych, turystycznych i rekreacyjnych, - ustalenia dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

Ustalenia zawarte w planie ochrony były wi ąŜą ce dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu. Najwa Ŝniejszym skutkiem prawnym ustanowienia planu ochrony było powstanie obowi ązku sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenów parku krajobrazowego. Nowa ustawa z 2004 r. o ochronie przyrody okre śla podobny jak poprzednia zakres planu ochrony, tj.: - okre ślenie celów ochrony przyrody oraz wskazanie przyrodniczych i społecznych uwarunkowa ń ich realizacji, - identyfikacje oraz okre ślenie sposobów eliminacji lub ograniczenia istniej ących i potencjalnych zagro Ŝeń wewn ętrznych i zewn ętrznych oraz ich skutków, - wskazanie obszarów ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej, - okre ślenie działa ń ochronnych na obszarach ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej, z podaniem rodzaju, zakresu i lokalizacji tych działa ń, - wskazanie obszarów i miejsc udost ępnionych dla celów naukowych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych, sportowych, amatorskiego połowu ryb i rybactwa oraz sposobów ich udost ępniania, - wskazanie miejsc, w których mo Ŝe by ć prowadzona działalno ść wytwórcza, handlowa i rolnicza, - ustalenia do studiów uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego województw oraz planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewn ętrznych, morza terytorialnego i wył ącznej strefy ekonomicznej dotycz ące eliminacji lub ograniczenia zagro Ŝeń zewn ętrznych.

Planem ochrony obejmuje si ę tylko tereny w granicach Parku . Wszelkie zapisy planu ochrony dotycz ące otuliny Parku maj ą jedynie charakter zalece ń, sugestii lub propozycji i nie są wi ąŜą ce, tak Ŝe dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Plan ochrony stanowi podstawow ą wytyczn ą dla opracowanych planów zagospodarowania i studiów uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego.

Dla obszaru Parku ustalenia dotycz ą głównie zasad ochrony i kształtowania układu ekologicznego, likwidacji lub zminimalizowania zagro Ŝeń i uci ąŜ liwo ści zewn ętrznych. Plan ochrony zawiera zasady ochrony i odtwarzania walorów przyrodniczych oraz nakazy, zakazy i zalecenia.

Plan ochrony MPK zatwierdzony 16 kwietnia 2004 roku na okres 20 lat okre śla m.in. wytyczne do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w tym: - ustalenia ogólne, dotycz ące adaptacji ustale ń dotychczasowych zawartych w obowi ązuj ących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, - na obszarze Parku zakazuje si ę lokalizacji obiektów, których oddziaływanie mo Ŝe spowodowa ć obni Ŝenie standardów środowiska, - na terenach osadniczych, na których dopuszcza si ę zabudow ę nale Ŝy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego uwzgl ędnia ć nakazy i zakazy zawarte w planie ochrony Parku , - na obszarze Parku zakazuje si ę wprowadzania ogrodze ń z prefabrykowanych elementów betonowych (ochrona krajobrazu), - ustalenia dotycz ące zasad zagospodarowania strefy terenów le śnych. Na terenach le śnych dopuszcza si ę obiekty budowlane zwi ązane z: funkcjami ochronnymi Parku , edukacj ą ekologiczn ą Zarz ądu Parku, gospodark ą le śną, ochron ą przeciwpo Ŝarow ą i innymi funkcjami dotycz ącymi bezpiecze ństwa publicznego, budow ą małej architektury na potrzeby turystyki (wiaty, deszczochrony, ławki itp.), niezb ędne dla realizacji celów publicznych (drogi, linie napowietrzne i kablowe. ruroci ągi itp.). Wyznaczenie terenów pod w/w budowle dokonane w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego nie mo Ŝe naruszy ć celów ochrony Parku , - ustalenia ogólne dotycz ące strefy terenów osadniczych, tj. terenów dopuszczonej zabudowy w granicach Parku : tereny w Aleksandrowie (m.st. Warszawa – dzielnica Wawer), tereny ci ągu osadniczego Tabor – Podbiel (gmina Celestynów), teren dopełnienia i kontynuacji układu osadniczego D ąbrówki (gmina Celestynów), tereny gniazdowego osadnictwa Ponurzycy (gmina Celestynów), tereny śródle śne w sołectwie Emów (gmina Wi ązowna), teren le śny w Starej Miłosnej (m.st. Warszawa – dzielnica Wesoła), tereny le śne Soplicowa (zabudowa w lesie – miasto Otwock), teren śródle śny w Zbójnej Górze – rejon Traktu Napoleo ńskiego (m.st. Warszawa – dzielnica Wawer), teren le śny w Zbójnej Górze – rejon ul. Janosika i Kwitn ącej Akacji (m.st.Warszawa – dzielnica Wawer), tereny dopełnienia układu osadniczego Celestynowa (gmina Celestynów),

teren le śny w Wi śniowej Górze – ci ąg zabudowy wzdłu Ŝ ul. Hemryka Wierzchowskiego (m.st.Warszawa – dzielnica Wawer), tereny dopełnienia układu osadniczego w Pogorzeli Warszawskiej (gmina Celestynów), teren dopełnienia ci ągu zabudowy w rejonie Pohulanki wzdłu Ŝ Szosy Lubelskiej (m.st.Warszawa – dzielnica Wawer).

Plan ochrony MPK zawiera te Ŝ ustalenia szczegółowe dotycz ące zasad zagospodarowania terenów osadniczych, ustalenia dotycz ące zasad zagospodarowania strefy terenów otwartych – niele śnych i pozaosadniczych oraz ustalenia dotycz ące komunikacji i infrastruktury technicznej.

1.2. Akty prawne powołuj ące Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu

Obowi ązuje Rozporz ądzenie Wojewody Mazowieckiego Nr 117 z dnia 3 sierpnia 2000 r. w sprawie zmiany Rozporz ądzenia Wojewody Warszawskiego z dnia 29 sierpnia 1997 r. w sprawie utworzenia obszaru chronionego krajobrazu na terenie województwa warszawskiego (Dz. Urz ędowy Woj. Mazowieckiego z dnia 18 sierpnia 2000 r. Nr 93 poz. 911 z pó źn. zmianami). W granicach Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu wyodr ębnia si ę:

• stref ę szczególnej ochrony ekologicznej , obejmuj ącą tereny, które decyduj ą o potencjale biotycznym obszarów, • stref ę ochrony urbanistycznej , obejmuj ącą wybrane tereny miast i wsi oraz obszary o wzmo Ŝonym naporze urbanizacyjnym, posiadaj ące szczególne warto ści przyrodnicze.

W strefie ochrony urbanistycznej oraz strefie szczególnej ochrony ekologicznej obowi ązuj ą zakazy, nakazy i ograniczenia ustalone dla Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu z tym, Ŝe: - w strefie ochrony urbanistycznej - z wyj ątkiem dopuszczenia zmiany przeznaczenia gruntów le śnych na cele niele śne oraz lokalizacji budynków i budowli w odległo ści mniejszej ni Ŝ 25 m od granic kompleksów le śnych, - w strefie szczególnej ochrony ekologicznej: ♦ zakazuje si ę: przeznaczania terenów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne, naruszania stanu istniej ących zasobów i warunków przyrodniczych obszaru oraz grodzenia terenów le śnych z wyj ątkiem słu Ŝą cych gospodarce rolnej,

♦ dopuszcza si ę: racjonaln ą gospodark ę le śną, łowieck ą, w ędkarsk ą oraz roln ą, odprowadzania ścieków oczyszczonych do powierzchniowych wód płyn ących, lokalizacj ę niezb ędnych inwestycji liniowych pod warunkiem uzgodnienia ich przebiegu i warunków realizacji z wojewod ą.

Wybrane zakazy, nakazy i ograniczenia obowi ązuj ące na terenie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu maj ące wpływ na zagospodarowanie przestrzenne:

1) Zakazuje si ę: - lokalizacji budynków i budowli z wył ączeniem obiektów małej architektury w odległo ści mniejszej ni Ŝ 25m od granic kompleksów le śnych wchodz ących w granice Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz Parków Krajobrazowych (Mazowieckiego i Chojnowskiego) o ile granica Parku stanowi jednocze śnie granic ę Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu,

- naruszania naturalnej sieci hydrograficznej, zmiany naturalnego charakteru brzegów, zanieczyszczania wód oraz pasa przybrze Ŝnego, niszczenia ro ślinno ści wodnej i nawodnej. Zakazy nie dotycz ą: działa ń słu Ŝą cych retencji wód, zapewnienia bezpiecze ństwa ludzi i mienia w tym regulacji wód dla celów powodziowych i utrzymania Ŝeglowno ści dla robót podejmowanych na terenach wód i mi ędzywali rzek o szczególnych warto ściach społeczno-gospodarczych i wysokich walorach krajobrazowych oraz ekologicznych,

- lokalizowania budynków i budowli w odległo ści mniejszej ni Ŝ 20 m, a ogrodze ń w odległo ści mniejszej ni Ŝ 6 m od brzegów naturalnych cieków i naturalnych zbiorników wodnych,

- lokalizowania nowych lub rozbudowy istniej ących inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi albo mog ących pogorszy ć stan środowiska z wył ączeniem realizacji niezb ędnych urz ądze ń komunikacyjnych, infrastruktury technicznej oraz obiektów i urz ądze ń słu Ŝą cych ochronie środowiska, w tym m.in. oczyszczalni ścieków, zakładów unieszkodliwiania odpadów pod warunkiem zastosowania rozwi ąza ń i technologii bezpiecznych dla środowiska przyrodniczego, przy zachowaniu co najmniej 70% powierzchni biologicznie czynnej w obr ębie ka Ŝdej działki,

2) Dopuszcza si ę: - zabudow ę jednorodzinn ą w formie wolnostoj ących budynków jednorodzinnych lub bli źniaczych z zachowaniem co najmniej 70% powierzchni biologicznie czynnej w obr ębie ka Ŝdej działki, - usługi towarzysz ące nieuci ąŜ liwe z zachowaniem co najmniej 70% powierzchni biologicznie czynnej w obr ębie ka Ŝdej działki, - rozbudow ę istniej ących cmentarzy z zachowaniem co najmniej 30% powierzchni biologicznie czynnej, - zabudow ę zwi ązan ą z ochron ą zdrowia, o świat ą, obronno ści ą i bezpiecze ństwem pa ństwa, działalno ści ą wyznaniow ą, turystyk ą, rekreacj ą, sportem i wypoczynkiem oraz z gospodarstwami rolniczymi pod warunkiem zachowania funkcji przyrodniczych obszaru, przy zachowaniu co najmniej 70% powierzchni biologicznie czynnej w obr ębie ka Ŝdej działki, - grodzenie działek indywidualnych pod warunkiem, Ŝe grodzenie umo Ŝliwi migracj ę drobnych przedstawicieli fauny, w szczególno ści: płazów, gadów i drobnych ssaków, - remonty i modernizacje budynków i budowli, które powstały przed wej ściem w Ŝycie niniejszego rozporz ądzenia lub w trakcie jego obowi ązywania pod warunkiem zachowania funkcji dotychczasowej lub zmiany ich przeznaczenia zgodnie z tre ści ą niniejszego rozporz ądzenia, - wtórny podział działek pod warunkiem zachowania przepisów niniejszego rozporz ądzenia.

3) Nakazuje si ę stosowanie w budownictwie zharmonizowanych z krajobrazem form architektonicznych uwarunkowanych historycznie i kulturowo.

1.3. Akty prawne powołuj ące Nadwi śla ński Obszar Chronionego Krajobrazu

Zgodnie z Rozporz ądzeniem Nr 63 Wojewody Mazowieckiego z dnia 24 lipca 2002 r. (Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 212 poz. 5297 z pó źn. zm. *) )w sprawie wprowadzenia obszarów chronionego krajobrazu wprowadzony został (poza "Nadbu Ŝańskim", "Mi ńskim", "Siedlecko- Węgrowskim", "Łukowskim" i "Dolina Bugu i Nurca") Nadwi śla ński Obszar Chronionego Krajobrazu o powierzchni 70 070,0 ha.

*) - Rozporz. nr 34 Woj. Maz. z dnia 23.06.2003 r. (Dz. Urz. Woj. Maz. nr 172 poz. 4212) - Rozporz. nr 51 Woj. Maz. z dnia 18.09.2003 r. (Dz. Urz. Woj. Maz. nr 252 poz. 6633) - Obwieszczenie Woj. Maz. z dnia 28.10.2002 r. (Dz. Urz. Woj. Maz. nr 136 poz. 3379)

Wprowadzony został na trenie powiatów garwoli ńskiego, mi ńskiego i otwockiego w gminach: Kołbiel, Siennica, Parysów, Pilawa, Osieck, Sobienie Jeziory , Garwolin, Wilga, Łaskarzew, Maciejowice, Sobolew.

Na terenie wymienionych obszarów chronionego krajobrazu zakazuje si ę m.in.: - lokalizowania nowych obiektów zaliczanych do przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska (zakaz ten nie dotyczy inwestycji realizuj ących cele publiczne oraz przedsi ęwzi ęć zaliczanych do mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska słu Ŝą cych obsłudze ruchu komunikacyjnego i turystyki oraz przedsi ęwzi ęć bezpo średnio zwi ązanych z rolnictwem i przemysłem spo Ŝywczym), - lokalizacji budownictwa letniskowego poza miejscami wyznaczonymi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, - dokonywania zmian stosunków wodnych, je Ŝeli słu Ŝą , innym celom ni Ŝ ochrona przyrody i zrównowa Ŝone wykorzystanie u Ŝytków rolnych i le śnych oraz gospodarki rybackiej, - likwidowania małych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno- błotnych, - lokalizacji o środków chowu, hodowli - posługuj ących si ę metod ą bez ściółkow ą przekraczaj ących 50 DJP, - likwidowania zadrzewie ń śródpolnych, przydro Ŝnych i nadwodnych, - wydobywania skał, minerałów, torfu (poza wydobywaniem kopalin pospolitych na powierzchni nie przekraczaj ącej 2 ha przy przewidywanym rocznym wydobyciu nie przekraczaj ącym 20 000 m 3, a działalno ść b ędzie prowadzona bez u Ŝycia materiałów wybuchowych - z zachowaniem odr ębnych przepisów), - wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem obiektów zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym.

2. Cele i zasady ochrony a zasady zagospodarowania przestrzennego zawarte w dokumentach planistycznych gmin

Analizowane studia uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego opracowane zostały w czasie obowi ązywania ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym. Zgodnie z art. 6 w studiach okre ślono w szczególno ści: - obszary obj ęte ochron ą środowiska przyrodniczego i kulturowego, - lokalne warto ści zasobów środowiska przyrodniczego i zagro Ŝenia środowiskowe,

- obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej, w tym wył ączone z zabudowy, - obszary zabudowane, ze wskazaniem w miar ę potrzeby, terenów wymagaj ących przekształce ń i rehabilitacji, - obszary, które mog ą by ć przeznaczone pod zabudow ę, ze wskazaniem w miar ę potrzeby obszarów przewidzianych do zorganizowanej działalności inwestycyjnej, - kierunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej, - obszary, dla których sporz ądzanie planów miejscowych jest obowi ązkowe na podstawie przepisów szczegółowych lub ze wzgl ędu na istniej ące uwarunkowania.

2.1. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kołbiel – kierunki zagospodarowania przestrzennego a) Cele rozwoju gminy - zachowanie i ochrona zasobów i walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego, a w szczególno ści na obszarach obj ętych ochron ą prawn ą oraz proponowanych do ochrony, - wykorzystanie szans przyspieszenia rozwoju gminy przez tworzenie infrastrukturalnych, przestrzennych i ekonomicznych warunków do przyci ągania kapitału z zewn ątrz i uruchomienia działalno ści wytwórczej i usługowej, a tak Ŝe zwi ązanej z tworzeniem bazy turystycznej, wypoczynkowej i rekreacyjnej, - łagodzenie nadmiernych ró Ŝnic pomi ędzy poziomem warunków Ŝycia w mie ście i na terenach wiejskich, głównie poprzez rozwój infrastruktury technicznej i społecznej na wsi, popraw ę warunków mieszkaniowych, popraw ę obsługi ludno ści i rolnictwa, - podj ęcie działa ń na rzecz udro Ŝnienia systemu produkcji zdrowej Ŝywno ści i jej przetwórstwa.

Zało Ŝone cele osi ągni ęte zostan ą poprzez m.in. nast ępuj ące działania: ograniczenie przyrostu obszarów zurbanizowanych celem maksymalnego zachowania obszarów otwartych (E1 i E2), poprawa stanu infrastruktury zwłaszcza w zakresie telekomunikacji, gospodarki wodno-ściekowej i gospodarki odpadami, rozwój bazy turystyczno-wypoczynkowej przy racjonalnym wykorzystaniu atrakcyjnych walorów środowiska przyrodniczego, rozwój mało uci ąŜ liwych zakładów przemysłowych, zapewnienie warunków do wytworzenia si ę wielofunkcyjnych obszarów w przyszłej strukturze przestrzennej miejscowo ści Kołbiel oraz promocja walorów turystycznych i agroturystyki. b) Funkcje gminy: - rolnicza – z d ąŜ eniem do restrukturyzacji rolnictwa,

- mieszkaniowa, usługowo-administracyjna o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym – funkcj ę t ę pełni ć powinna głównie miejscowo ść Kołbiel, - rekreacyjno-turystyczna – w skali lokalnej.

Prawidłowe funkcjonowanie gminy zwi ązane b ędzie z harmonijnym, mo Ŝliwie niekonfliktowym współistnieniem, przekształcaniem si ę i rozwojem ró Ŝnych funkcji gminy. Szczególnie zatem istotne b ędą nast ępuj ące działania: prawidłowy rozwój funkcji mieszkaniowej, w tym z zakazem jej lokalizacji w dolinie rzeki Świder (E1), modernizacja centrum wsi Kołbiel, ochrona środowiska naturalnego oraz rozwój funkcji: turystycznej, rekreacyjnej i wypoczynkowej. c) Obszary i obiekty prawnie chronione - fragment MPK wraz z otulin ą w płd.-zach. cz ęś ci gminy wraz z zakazami i nakazami okre ślonymi w uchwałach powołuj ących Park (nr XV/45/86 z 30.05.1986 r. WRN w Siedlcach i nr 207 z 17.12.1987 r. Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy), - Nadwi śla ński Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuj ący północn ą cz ęść gminy z zakazami i nakazami zawartymi w uchwale nr XVII/99/86 z 28.10.1986 r. WRN w Siedlcach, - rezerwat przyrody „ Świder” obejmuj ący koryto rzeki Świder oraz stref ę po 20 m po obu stronach rzeki (Zarz ądzenie Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z 16.01.1978 r.), - 24 pomniki przyrody we wsiach: Bocian (d ąb szypułkowy), Kołbiel (wi ąz szypułkowy, sosna zwyczajna), Radachówka (4 d ęby szypułkowe, jałowiec, lipa drobnolistna, sosna zwyczajna, 2 choiny kanadyjskie, głaz narzutowy), Rudzienko (2 topole białe, 2 olsze czarne, d ąb szypułkowy), Władzin (6 d ębów szypułkowych).

W zakresie rozwoju systemu obszarów chronionych Studium proponuje si ę: przekształcenie Nadwi śla ńskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu w Nadwi śla ński Park Krajobrazowy ze wzgl ędu na: krajow ą rang ę doliny Wisły i obszarów przylegaj ących, poło Ŝenie w obszarze w ęzłowym 23M (Dolina Wisły) o znaczeniu mi ędzynarodowym w krajowej sieci ekologicznej ECONET-PL, powi ększenie rezerwatu przyrody Świder w rejonach: uroczyska Ba Ŝantarnia wraz z przylegaj ącymi od południa zalewowymi ł ąkami oraz dwoma starorzeczami, „Dworskich Ł ąk” (w południowo-zachodniej cz ęś ci wsi Kołbieli), „Starych Ł ąk” (zalewowe ł ąki na styku granic wsi: Rudzienka, S ępochowa, Borkowa) oraz wsi Dobrzyniec (ł ęg olszowo-jesionowy na lewym brzegu rzeki),

utworzenie nowego rezerwatu przyrody „Struga Sokoły” w południowo-wschodniej cz ęś ci gminy – dla ochrony dobrze zachowanego odcinka małej, silnie meandruj ącej rzeki płyn ącej w wysokim kanionie, utworzenie u Ŝytków ekologicznych obejmuj ących tereny: - zalane glinianki z dobrze rozwini ętą ro ślinno ści ą szuwarow ą, chronionymi l ęgowymi gatunkami ptaków i miejscem rozrodu płazów (zach. cz ęść wsi Bocian), - silnie zabagniony i zaro śni ęty szuwarami, trzcinami i łozowiskiem poeksploatacyjny zbiornik „S ępochowska Torfowania” (zach. cz ęść wsi Bocian), - podmokłe ł ąki „Gazd” (zach. cz ęść wsi Gózd), - śródle śny zbiornik wodny stanowi ący wa Ŝne Ŝerowisko bocianów czarnych i Ŝurawi gniazduj ących w MPK otoczony lasami (południowo-zach. cz ęść wsi Chrosna), - śródle śny zbiornik wodny z rozwini ętą ro ślinno ści ą szuwarow ą otoczony lasami (południowa cz ęść wsi Lubice). d) Kierunki rozwoju obszarów osadniczych

Na terenie gminy Kołbiel wyst ępuje przewa Ŝnie zabudowa mieszkaniowa, głównie zagrodowa. Du Ŝy udział stanowi zabudowa letniskowa. O środkiem najwi ększej koncentracji zabudowy mieszkaniowej o charakterze intensywnym pozostanie miejscowo ść Kołbiel. Wielofunkcyjny obszar C1 w centrum miejscowo ści przeznaczony jest głównie do uzupełnienia i modernizacji zabudowy mieszkaniowej i usługowej. Dla zabudowy mieszkaniowej poło Ŝonej w południowej cz ęś ci wsi Kołbiel – zbyt blisko drogi ekspresowej S-17 zaleca si ę zastosowanie ekranów chroni ących mieszka ńców przed hałasem.

Ze wzgl ędu na uwarunkowania przyrodnicze jako jedyny mo Ŝliwy kierunek rozwoju miejscowo ści wyznacza si ę północno-zachodni ą cz ęść wsi Kołbiel. Chłonno ść wyznaczonych terenów znacznie przekracza zapotrzebowanie. Wyznaczone obszary (C2 i M1) stanowi ą mo Ŝliwo ść optymalnej lokalizacji zabudowy mieszkaniowej i usługowej i „porz ądkuj ą” przyszły układ przestrzenny miejscowo ści.

Poza wyznaczonymi terenami dopuszcza si ę w Studium lokalizacj ę zabudowy mieszkaniowej na obszarach rolnych (R1 i RE2) wył ącznie przy drogach i ulicach, z zachowaniem warunków wynikaj ących z przepisów szczególnych oraz pod warunkiem ekonomicznie uzasadnionego uzbrojenia terenu w infrastruktur ę techniczn ą. W śród zabudowy mieszkaniowej nie przewiduje si ę lokalizacji zabudowy usługowej szczególnie szkodliwej dla środowiska lub mog ącej pogorszy ć jego stan.

Dla proponowanej zabudowy letniskowej ustalone zostały m.in. nast ępuj ące zasady: - zakaz lokalizowania zabudowy w całej dolinie rzeki Świder (E1) oraz ograniczenie lokalizacji w pozostałych ci ągach ekologicznych, - konieczno ść pozostawienia swobodnego dost ępu do rzeki Świder szer. min. 50 m od rzeki, - zalecana minimalna wielko ść działki letniskowej – 1000 m 2 z obowi ązkiem utrzymania 80% powierzchni biologicznie czynnej, - projekty budowlane powinny uwzgl ędnia ć wi ększe regionalne zindywidualizowanie form architektonicznych oraz dostosowanie skali i charakteru nowowznoszonych obiektów do harmonii z krajobrazem naturalnym.

2.2. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Celestynów– kierunki zagospodarowania przestrzennego a) Cele rozwoju gminy - systematyczne podnoszenie jako ści Ŝycia mieszka ńców, - zachowanie, ochrona a tam gdzie to potrzebne przywrócenie wła ściwego stanu środowiska przyrodniczego i kulturowego, - realizacja inwestycji o znaczeniu ponadlokalnym. b) Funkcje gminy - ci ąg ekologiczny o znaczeniu ponadregionalnym, - wypoczynek dla mieszka ńców Warszawy, - gospodarka le śna, - mieszkalnictwo, w tym dla osób „z zewn ątrz”. c) Obszary i obiekty prawnie chronione - fragment Mazowieckiego Parku Krajobrazowego wraz z otulin ą, - Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu, - rezerwaty przyrody: Bagno Bocianowskie, Czarci Dół, Gr ąd Celestynowski, śurawinowe Bagno, - 35 pomników przyrody we wsiach: Lasek (grusza polna, 8 d ębów szypułkowych), Celestynów (9 dębów szypułkowych), Pogorzel (sosna zwyczajna), Regut (lipa drobnolistna, d ąb szypułkowy), Podbiel (lipa drobnolistna), Tabor (d ąb szypułkowy „Stanisław”), Jatne (4 d ęby szypułkowe), Glina (5 d ębów szypułkowych) oraz w pobli Ŝu osady Okoły (2 d ęby szypułkowe) i na terenie Le śnictwa Podorzel (d ąb szypułkowy).

W zakresie rozwoju systemu obszarów chronionych Studium proponuje si ę obj ęcie ochron ą prawn ą w formie: powi ększenie o torfowisko wysokie istniej ącego rezerwatu przyrody śurawinowe Bagno, utworzenie rezerwatów przyrody: krajobrazowy Struga Pogorzeliska (dla ochrony szaty ro ślinnej i meandruj ącego koryta Strugi), florystyczny Brzoza Niska-Biel (ochrona reliktowego stanowiska brzozy niskiej na Bagnie Całowanie), utworzenie u Ŝytków ekologicznych: Struga Laskowska (dolina rzeki Strugi z zachowanymi resztkami ro ślinno ści ł ęgowej), Struga Majdan (dolina rzeki z gł ęboko wyrze źbionym w ąwozem), Kobyla Góra (miejsce wyst ępowania bardzo rzadkich ro ślin chronionych), Reguckie Bagno (torfowisko wysokie), Torfiarka (jezioro polodowcowe otoczone łozowiskami, siedlisko rzadkich gatunków ptaków wodno-błotnych), płazów i gadów), Bagno Całowanie (ostoja ptactwa, du Ŝa powierzchnia coraz rzadszych torfowisk wysokich), utworzenie zespołów przyrodniczo-krajobrazowych – Willa Katelbachów z otoczeniem oraz Dwór w Celestynowie z otoczeniem. d) Obszary proponowane do zabudowy

Na terenach poło Ŝonych poza Parkiem , jego otulin ą i obszarem chronionego krajobrazu w Studium nie ma Ŝadnych ogranicze ń dla zabudowy mieszkaniowej. Ograniczenia dotycz ą terenów przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe poło Ŝonych w obszarze chronionego krajobrazu, poza Parkiem i jego otulin ą, s ą to m.in.: - tylko budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne, - zachowanie min. 70% powierzchni biologicznie czynnej w obr ębie ka Ŝdej działki, - zakaz przeznaczania gruntów le śnych na cele niele śne w odległo ści <25 m od granic lasów o pow. do 20 ha, w odległo ści <50 m od granic lasów o pow. 20-70 ha, w odległo ści <100 m od granic lasów o pow. powy Ŝej 75 ha.

W Studium nie wyznaczono Ŝadnych terenów ani na terenie Parku ani na terenie otuliny, dla których nale Ŝy sporz ądzi ć miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.

2.3. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wi ązowna – kierunki zagospodarowania przestrzennego a) Cele rozwoju gminy

Celem nadrz ędnym jest równomierny rozwój społeczno-gospodarczy, wykorzystuj ący zasoby i walory gminy Wi ązowna.

b) Funkcje gminy Zgodnie z zało Ŝeniami ogólnymi zagospodarowania, gmina Wi ązowna b ędzie to gmina: - o wysokim standardzie Ŝycia mieszka ńców, - o dominuj ących funkcjach mieszkaniowych i rekreacyjnych, - zintegrowana wewn ętrznie, - wł ączona w obszar funkcjonalny Metropolii Warszawskiej, - wykorzystuj ąca efektywnie bogate zasoby przyrodnicze, - posiadaj ąca obszary o skoncentrowanej działalno ści gospodarczej. c) Obszary i obiekty prawnie chronione

W Studium uwzgl ędniono wymagania ochrony najwarto ściowszych elementów środowiska w powi ązaniu z zamierzeniami rozwojowymi gminy, w zwi ązku z czym wyró Ŝniono w jej przestrzeni obszary o zdecydowanym priorytecie funkcji ekologicznych. Obszary te, zwane Pasmami Przyrody Aktywnej (PPA), obejmuj ą:

- Zachodnie Pasmo Przyrody Aktywnej – obejmuje tereny Mazowieckiego Parku Krajobrazowego poło Ŝone w zachodniej cz ęś ci gminy. Na jego obszarze obowi ązuj ą szczególne uwarunkowania wynikaj ące ze statusu prawnego (Rozporz ądzenie Woj. Warszawskiego z dnia 30 czerwca 1998 r.);

- Północne Pasmo Przyrody Aktywnej – obejmuje tereny od granic Mazowieckiego Parku Krajobrazowego we wsi Majdan poprzez Izabel ę wraz z poło Ŝonymi na północ i na południe od niej kompleksami wydmowo-le śnymi oraz tereny rolne i otwarte na północ od Duchnowa. Znaczna cz ęść tego pasma obj ęta jest ochron ą jako Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu. W pa śmie tym wyró Ŝniono strefy: • Lasy, które w pełni powinny by ć chronione przed zmniejszeniem ich powierzchni, wskazane jest uzupełnienie zalesie ń, zwłaszcza na południe od Izabeli, gdzie obecnie tworz ą one szereg izolowanych powierzchni. • Wie ś Izabela z otoczeniem, gdzie warunki naturalne predysponuj ą do ekstensywnych form zainwestowania, w ścisłym powi ązaniu z przyrod ą. Jest to obszar ewentualnego rozwoju rezydencjonalnego budownictwa mieszkaniowego na działkach o du Ŝej i bardzo du Ŝej powierzchni. Teren powinien by ć chroniony przed wszelkimi potencjalnie uci ąŜ liwymi formami zainwestowania, w tym usługowego. Zabudowa mieszkaniowa powinna by ć realizowana w „czystej” formie.

• Tereny otwarte na północ od Duchnowa powinny by ć w miar ę mo Ŝliwo ści jak najdłu Ŝej chronione przed zmian ą u Ŝytkowania na cele nierolnicze. S ą to tereny predysponowane kierunkowo do lokalizacji terenochłonnych funkcji nieuci ąŜ liwych; na zagospodarowanie tych terenów niew ątpliwy wpływ mo Ŝe mie ć realizacja autostrady A-2 i w ęzła w Koniku, w s ąsiedztwie którego tereny te mog ą w przyszło ści si ę znale źć .

- Wschodnie Pasmo Przyrody Aktywnej – obejmuje kompleks terenów poło Ŝonych na wschód od wsi Wi ązowna do wschodnich granic gminy, na południe od doliny. Całe pasmo wł ączone jest w Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu. W obr ębie pasma mo Ŝna przewidywa ć tak Ŝe lokalizacje rezydencjonalnej zabudowy na bardzo du Ŝych działkach lub zagospodarowanie rekreacyjne z zieleni ą towarzysz ącą. Nale Ŝy wykluczy ć parcelacj ę lasów i wprowadzanie zabudowy na obecne tereny le śne. Natomiast wskazane jest lokalizowanie zorganizowanych zespołów zabudowy rekreacyjnej w otoczeniu lasów, z zachowaniem niezb ędnych warunków ochrony drzewostanu i dolesieniami (zadrzewieniami) na nowozorganizowanych terenach rekreacyjnych. W pa śmie tym nale Ŝy zdecydowanie wykluczy ć wszelkie formy działalno ści potencjalnie uci ąŜ liwej, generuj ącej ruch samochodowy, itp.

- Południowe Pasmo Przyrody Aktywnej – zwi ązane jest ści śle z dolin ą Świdra, która stanowi jego o ś przyrodnicz ą. Całe pasmo wł ączone jest w Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu. W obr ębie tego pasma – tak jak w pa śmie północnym – dokonano strefowania uwarunkowa ń przestrzennych. • Sama rzeka Świder w obr ębie strefy korytowej i bezpo średniej strefy brzegowej chroniona jest jako rezerwat przyrody. Szczególn ą ochron ą obj ęty jest naturalny, meandruj ący układ koryta, zmienne brzegi, ro ślinno ść nadwodna. • Tereny le śne zwi ązane z rzek ą podlega ć powinny pełnej ochronie, natomiast na ich przedpolach, w powi ązaniu z rzek ą mo Ŝliwe jest lokalizowanie ró Ŝnego rodzaju obiektów z dziedziny rekreacji, wypoczynku, sportu itp. Unikatowy charakter rzeki powoduje, Ŝe powinna ona by ć w miar ę mo Ŝliwo ści dost ępna. St ąd te Ŝ preferowany charakter lokalizowanych w tej strefie obiektów, to obiekty publiczne. Niewskazane jest lokalizowanie w tej strefie indywidualnej zabudowy typu rekreacyjnego czy letniskowego.

d) Rozwój urbanistyczny Cech ą proponowanego rozwoju przestrzennego gminy jest wyró Ŝnienie w jej przestrzeni dwóch zasadniczych obszarów urbanizacji tj. pasm przekształce ń urbanistycznych (PPU) – Północnego i Południowego. Towarzysz ą im obszary rozwoju punktowego - zespoły zurbanizowane: Wi ązowna, Zakr ęt i Glinianka oraz obszar Wola Ducka.

Pasma te rozdziela układ terenów aktywnych przyrodniczo. Przyj ęty kierunek rozwoju równomiernego zakłada w miar ę zrównowa Ŝony wzrost zainwestowania na obszarze całej gminy, z zachowaniem generalnego podziału na Pasma Przekształce ń Urbanistycznych i Pasma Przyrody Aktywnej.

Cały obszar Południowego PPU obj ęty jest ochron ą w ramach Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Tym samym intensywno ść zainwestowania na tym pa śmie powinna by ć dostosowana do wymogów okre ślonych dla WOChK, gdzie zabudow ę mieszkaniow ą dopuszcza si ę jedynie w formie wolnostoj ącej lub bli źniaczej na działkach z co najmniej 70% udziałem powierzchni biologicznie czynnej. Podobne uwarunkowania dotycz ą terenów na południe od rzeki Mieni w ramach Północnego PPU. Na tych obszarach planowania intensywno ść zainwestowania jest wynikiem kompromisu pomi ędzy opłacalno ści ą ekonomiczn ą kanalizacji a dopuszczaln ą wielko ści ą działek. Na tych terenach nale Ŝy tak Ŝe zdecydowanie ograniczy ć rozwój funkcji innych ni Ŝ mieszkaniowa oraz turystyczno-rekreacyjna.

2.4. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Józefów a) Podstawowy cel rozwoju miasta – podnoszenie standardów zaspokajania potrzeb społecznych. b) Funkcje miasta: - miejsce lokalizowania si ę i rozwoju ró Ŝnych jednostek gospodarczych, pracuj ących dla aglomeracji i z ni ą współdziałaj ących, - miejsce zamieszkiwania w zasi ęgu stołecznego o środka pracy i usług. c) Obszary i obiekty chronione

Miasto Józefów poło Ŝone jest na terenach o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Głównym bogactwem s ą lasy kształtuj ące specyficzny mikroklimat charakteryzuj ący si ę warto ściami uzdrowiskowymi zbli Ŝonymi do klimatu s ąsiedniego Otwocka.

Wymienione warto ści spowodowały objęcie znacznych cz ęś ci gminy ró Ŝnymi formami ochrony: - krajobrazowy rezerwat przyrody „ Świder”. Obejmuje rzek ę od mostu w Świdrach Wielkich w gór ę oraz rzek ę Mieni ę z terenami przyległymi do nich o szeroko ści 20 m z ka Ŝdej strony. Celem utworzenia rezerwatu było zachowanie naturalnego charakteru rzek, tworz ących bogato rozwini ętą dolin ę (skarpy, przełomy, mendry, starorzecza, zakola) oraz nadbrze Ŝnej ro ślinno ści i bogatej fauny nadwodnej, - rezerwaty przyrody: „Wyspy Zawodowskie” i „Wyspy Świderskie” powstałe w 1998 r. Bezpo średnim celem ochrony rezerwatowej jest zachowanie i ochrona miejsc gniazdowania i Ŝerowania rzadkich gatunków ptaków, ostoi zwi ązanej ze środowiskiem wodnym, - fragment MPK. W Józefowie do Parku wł ączone s ą zwarte kompleksy le śne poło Ŝone na wschód od projektowanej dzielnicy sanatoryjnej i na północ od doliny Świdra. Otulina MPK obejmuje swym zasi ęgiem dzielnic ę sanatoryjn ą (przewidywan ą w dotychczasowym planie miasta), fragment lasów i zabudowy na działkach le śnych, dolin ę Świdra do linii kolejowej, - fragment Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, - 14 pomników przyrody (11 d ębów szypułkowych, sosna zwyczajna, lipa drobnolistna, jarz ąb pospolity). W Studium okre ślono uwarunkowania wynikaj ące z kształtowania systemów przyrodniczych i klimatycznych regionu, s ą to m.in.: - środowisko le śne Józefowa stanowi podstawow ą baz ę zasilaj ącą w systemie nawietrzania Warszawy. Funkcja ta mo Ŝe by ć utrzymana przy zachowaniu wysokiego poziomu czysto ści powietrza oraz potencjału le śnego miasta, - utrzymanie funkcjonalno ści głównych ci ągów przyrodniczych przebiegaj ących przez teren miasta wymaga: utrzymania terenów otwartych czynnych przyrodniczo, utrzymania ci ągło ści powierzchni biologicznie czynnych, ochrony ekosystemów naturalnych i półnaturalnych (lasów, zadrzewie ń, ł ąk, zieleni ł ęgowej, wód otwartych), ochrony przed zanieczyszczeniem, - predyspozycje do kształtowania ci ągów lokalnych wykazuj ą: - tereny otwarte wi ąŜą ce lasy MPK z dolin ą Wisły, - skarpa tarasu nadzalewowego Wisły, - tereny le śne, dolina Wisły i Świdra, działki le śne wchodz ą w skład Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

Na tych terenach obowi ązuj ą ograniczenia dotycz ące zagospodarowania m.in.: - nakaz utrzymania obowi ązuj ącego udziału powierzchni biologicznie czynnych, - nakaz ochrony lasów, zadrzewie ń, wód otwartych, torfowisk, naturalnych u Ŝytków zielonych, wydm i innych form naturalnej rze źby terenu, - zakaz dokonywania zmian stosunków wodnych, które mogłyby pogorszy ć warunki siedliskowe ro ślinno ści, - zakaz lokalizacji obiektów zanieczyszczaj ących powietrze, wody, gleb ę, powierzchni ę ziemi, prowadzenia działalno ści uci ąŜ liwej dla środowiska, - zachowanie powierzchni le śnych jest mo Ŝliwe poprzez kształtowanie zagospodarowania wył ącznie na du Ŝych działkach (min. 1500 m 2) z zachowaniem co najmniej 80% powierzchni przyrodniczej na ka Ŝdej działce. Konieczne jest równie Ŝ ograniczenie gabarytów, kubatury i wysoko ści budynków. d) Obszary proponowane do zabudowy Na rysunku kierunków zagospodarowania przestrzennego wskazano tereny dla których istnieje potrzeba sporz ądzenia planów miejscowych w skalach szczegółowych (1:1000 lub 1:2000) ze wzgl ędu na nieuporz ądkowan ą struktur ę istniej ących działek, niedostateczn ą sie ć ulic dojazdowych i spodziewane problemy z jej uzupełnianiem oraz na przewidywane znaczne przekształcenia w istniej ącym zainwestowaniu, s ą to m.in.: teren kolonii Nowa Wie ś, teren kolonii Błota oraz teren poło Ŝony pomi ędzy projektowan ą tras ą „Nadwi śla ńsk ą” a jeziorem Łacha.

2.5. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Karczew

Podstawowym celem polityki przestrzennej w obszarze miasta i gminy Karczew jest wygenerowanie czynników rozwoju umo Ŝliwiaj ących pełne wykorzystanie środków zaanga Ŝowanych w wybudowan ą dotychczas infrastruktur ę techniczn ą. a) Funkcje miasta Karczewa z priorytetow ą rang ą zagadnie ń zwi ązanych z ochron ą środowiska: - produkcyjna w zakresie przemysłu i drobnej wytwórczo ści, - mieszkaniowa, - miasto jako o środek usługowy dla terenu w zakresie obsługi ludno ści i produkcji rolnej, - obsługa techniczna obszarów zurbanizowanych, - funkcja rolnicza terenów rolnych w południowej i zachodniej cz ęś ci miasta.

b) Funkcje gminy Karczew - przyrodnicza, - intensywna produkcja rolnicza – wiod ąca funkcja obszaru gminy, - mieszkaniowa, - usługowa w zakresie obsługi ludno ści i rolnictwa w gminie, - funkcja obejmuj ąca inne dziedziny działalno ści usługowej, rzemiosło, drobn ą produkcj ę oraz obsług ę techniczn ą gospodarki, - funkcja rekreacyjno-turystyczna – o niewielkiej skali, obejmuj ąca głównie turystyk ę indywidualn ą i urz ądzenia z ni ą zwi ązane. c) Obszary i obiekty chronione - rezerwat przyrody „Na Torfach”. Zarz ądzeniem Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z 4.04.1977 ochron ą rezerwatow ą obj ęto 21,13 ha terenów w cało ści poło Ŝonych w granicach miasta Karczewa, - rezerwat przyrody „Wyspy Świderskie”. Na wysoko ści Karczewa rozporz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z 23.12.1998 r. utworzono rezerwat przyrody o ł ącznej powierzchni 572,28 ha. Bezpo średnim celem jest ochrona miejsc gniazdowania i Ŝerowania rzadkich gatunków ptaków, - rezerwat przyrody „Łachy Brzeskie”. W gminie Karczew rozporz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 23.12.1998 r. utworzono w 1998 r. rezerwat przyrody o ł ącznej powierzchni 476,31 ha. Bezpo średnim celem rezerwatu jest ochrona miejsc gniazdowania i Ŝerowania rzadkich gatunków ptaków, - fragment Mazowieckiego Parku Krajobrazowego – Rozporz ądzenie Woj. Warszawskiego z 30.06.1998 r. w sprawie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego, - fragment Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu – zgodnie z rozporz ądzeniem Wojewody Warszawskiego z 29 sierpnia 1997 r. w sprawie utworzenia obszaru chronionego krajobrazu na terenie województwa warszawskiego (Dz. Urz. Woj. Warszawskiego z dnia 16.09.1997 r. Nr 43 poz. 149), - pomniki przyrody w mie ście Karczewie (lipa drobnolistna) i w gminie Karczew (na terenie miejscowo ści: Glinki (topola biała, d ąb szypułkowy), Ostrówek (pozostało ść alei, 12 kasztanowców zwyczajnych, topola biała, wierzba biała), Otwock Wielki (5 dębów szypułkowych, jesion wyniosły) oraz wzdłu Ŝ drogi Otwock Mały – Otwock Wielki (81 lip drobnolistnych – aleje, d ąb szypułkowy),

d) Podstawowe zasady rozwoju przestrzennego m. i gm. Karczew - Zachowany zostanie zasadniczy układ przestrzenny miasta Karczewa ze szczególnym uwzgl ędnieniem walorów zabytkowych jego układu urbanistycznego. - Przekształcenia przestrzenne na dotychczasowych terenach zainwestowania miasta będą polegały głównie na uzupełnieniu i porz ądkowaniu zabudowy oraz jej ewentualnej intensyfikacji w tych rejonach, które będą wyposa Ŝone w uzbrojenie (wodoci ąg, kanalizacja, gaz) pod warunkiem, Ŝe intensyfikacja ta nie spowoduje zagro Ŝenia dla istniej ących warto ści przyrodniczych (głównie dla zadrzewienia). - Przekształcenia przestrzenne terenów niezabudowanych obejm ą głównie tereny gminy (przy zało Ŝeniu realizacji autostrady A-2 w przebiegu przez Gór ę Kalwari ę). - Kompleksy lasów pa ństwowych (z wyj ątkiem poło Ŝonych wewn ątrz wschodniej obwodnicy Karczewa) s ą wył ączone z zainwestowania kubaturowego i rezerwowane są dla funkcji przyrodniczych. - Na ten sam cel przeznaczone s ą lasy prywatne poło Ŝone w zasi ęgu MPK. - Tereny lasów ochronnych b ędące własno ści ą Skarbu Pa ństwa mog ą by ć przeznaczone na cele ogólnomiejskie niezb ędne dla rozwoju Karczewa (w przypadku braku terenów miejskich – komunalnych). Istnieje tak Ŝe mo Ŝliwo ść zagospodarowania zabudow ą nietrwał ą zwi ązan ą z rekreacj ą, wypoczynkiem i turystyk ą – w uzgodnieniu z zarz ądc ą terenu – terenów le śnych b ędących własno ści ą Skarbu Pa ństwa.

2.6. Ustalenia wi ąŜą ce dla gmin warszawskich (m.in. Warszawa-Wawer)

Na terenie gmin warszawskich obowi ązuje Uchwała Rady Miasta Stołecznego Warszawy nr XXXVIII/492/2001 z dnia 9 lipca 2001 r. w sprawie przyj ęcia planu zagospodarowania m. st. Warszawy i zatwierdzenia ustale ń wi ąŜą cych gminy warszawskie przy sporz ądzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

Na terenie Warszawy znajduje si ę wiele obiektów i obszarów obj ętych ró Ŝnymi formami ochrony przyrody. W bezpo średnim s ąsiedztwie miasta znajduje si ę Kampinoski Park Narodowy, którego fragment otuliny znajduje się na terenie gmin Bielany i Bemowo. Znaczn ą cze ść południowej i wschodniej cz ęś ci gminy Wawer zajmuje utworzony w 1987 r. Mazowiecki Park Krajobrazowy. Wa Ŝną rol ę w systemie ekologicznym miasta pełni równie Ŝ, powstały w 1997 r. na mocy rozporz ądzenia wojewody, Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu poło Ŝony na powierzchni dziewi ęciu warszawskich gmin. W granicach administracyjnych miasta utworzonych zostało 11 rezerwatów.

Ustalenia wi ąŜą ce dotycz ące terenów wspomagaj ących stref ę przyrodnicz ą: • Ustala si ę w granicach stref zainwestowania miejskiego zasi ęg terenów z minimalnym udziałem powierzchni biologicznie czynnej, pokrytej ro ślinno ści ą, okre ślonym na: - 50% oznaczonego terenu brutto, - 60% oznaczonego terenu brutto, - 70% oznaczonego terenu brutto, - 80% oznaczonego terenu brutto;

• Wskazuje si ę niezb ędne powi ązania przyrodnicze w granicach stref zainwestowania miejskiego realizowane w zale Ŝno ści od warunków w formie: - pasa zieleni urz ądzonej z drzewami i krzewami o szeroko ści nie mniejszej ni Ŝ 10 m, - pasów zieleni naturalnej lub urz ądzonej wzdłu Ŝ cieków, na ich obu brzegach oraz wokół zbiorników wodnych – o szeroko ści min. 10 m od linii brzegowych, - szpalerów drzew i krzewów wzdłu Ŝ ulic.

2.7. Podsumowanie

Poza gmin ą Osieck wszystkie gminy poło Ŝone w granicach Parku i jego otulinie posiadaj ą obowi ązuj ące Studia uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego opracowane na podstawie ustawy z dnia 7.07.1997 roku o zagospodarowaniu przestrzennym (zakres Studium odpowiada treści art. 6 w/w ustawy):

Lp. Wyszczególnienie Numer Uchwały Rady Gminy Potrzeba aktualizacji x) Data uchwalenia 1. Warszawa Wawer 9.07.2001 r. + 2. Warszawa Wesoła 27.09.1996 r. - 3. Wi ązowna + + Uchwała nr 120/IV/03 z dn. 4. Józefów 01.02.2001 r. 15.10.2003 r. o zmianie Studium 5. Otwock XXVIII/298/00 z 28.12.2000 r. + 6. Karczew + + 7. Celestynów 17.12.1999 r. + 8. Kołbiel XXVII/170/98 - 9. Osieck brak Studium - Uchwała Nr XV/61/04 z dn. 30.06.2004 r. o zmianie Studium (obr ęby: Sobienie 10. Sobienie – Jeziory IV/15/02 z 30.12.2002 r. Biskupie, Sobienie Szlacheckie, Sobienie Kiełczanowskie II) 11. Pilawa XXIII-153/97 z 19.06.1997r - x) - Zgodnie z wywiadem kwestionariuszowym przeprowadzonym w br. na terenie gmin, powiatów i miast

W poddanych analizie Studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego dot. 5 gmin oraz Ustaleniach wi ąŜą cych gminy warszawskie przy sporz ądzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego: - uwzgl ędnione zostały uwarunkowania przyrodnicze w skali lokalnej i regionalnej (cz ęste s ą odniesienia do koncepcji krajowej sieci ekologicznej ECONET-PL), stan podstawowych elementów środowiska jak równie Ŝ zagro Ŝenia środowiska przyrodniczego, - wskazane s ą obszary obj ęte lub przewidziane do obj ęcia ochron ą prawn ą na podstawie ustawy o ochronie przyrody, - zawarte s ą obowi ązuj ące (w czasie uchwalania Studium ) akty prawne b ędące podstaw ą funkcjonowania obszarów chronionych. Autorzy tych dokumentów powołuj ą si ę i cz ęsto przytaczaj ą najwa Ŝniejsze fragmenty rozporz ądze ń b ędących podstaw ą funkcjonowania obszarów cennych przyrodniczo (Mazowiecki Park Krajobrazowy, Warszawski i Nadwi śla ński Obszar Chronionego Krajobrazu, liczne rezerwaty przyrody i inne formy ochrony) w zakresie nakazów, zakazów i ogranicze ń zwłaszcza dotycz ących zagospodarowania przestrzennego. M.in. w Studium miasta Józefów s ą liczne sugestie dotycz ące złagodzenia rygorów ochronnych oraz zmian granic Parku i OChK. - ró Ŝna jest szczegółowo ść i jednoznaczno ść zapisów. W wi ększo ści zapisy Studiów s ą elastyczne i pozwalaj ą na ich doprecyzowanie na kolejnym etapie planowania (plany miejscowe). Ogólne s ą zazwyczaj kierunki rozwoju komunikacji, bardziej konkretne (zgodne z kompetencjami) w zakresie infrastruktury technicznej, w tym słu Ŝą cej ochronie środowiska. W zdecydowanej mniejszo ści s ą Studia , gdzie zawarte w nich zapisy s ą na tyle jednoznaczne, Ŝe pozwalaj ą na przeniesienie ich do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (analizowanych w nast ępnym rozdziale). Szczególnie w tym zakresie wyró Ŝnia si ę Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wi ązowna. W Rozdziale III opracowania zawarte s ą Zało Ŝenia szczegółowe zagospodarowania przestrzennego w odniesieniu do poszczególnych terenów w wyznaczonych: pasmach przekształce ń urbanistycznych (PPU), zespołach zurbanizowanych (ZZU) oraz pasmach przyrody aktywnej (PPA). Dotycz ą one: funkcji i powierzchni obszaru, układu przestrzennego, docelowej liczby ludno ści, % powierzchni terenów zurbanizowanych i terenów otwartych, minimalnej powierzchni działki budowlanej, udziału powierzchni biologicznie czynnej.

Zawarta jest równie Ŝ charakterystyka terenów dotycz ąca ich uzbrojenia w infrastruktur ę techniczn ą oraz zasady ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego. - wprowadzono maksymalny stopie ń zainwestowania terenu poprzez okre ślenie procentowego udziału terenów budowlanych w stosunku do całego opisanego obszaru. Wynosz ą one od 20% (PPA) do 50% (ZZU), - okre ślono minimaln ą wielko ść działek dla PPA – 2000 m 2, PPU i ZZU – 1200 m 2. Dla terenów poło Ŝonych w ZZU i niektórych obszarach PPU przewidziano mo Ŝliwo ść podziału na działki o minimalnej wielko ści 600 m 2 po ich skanalizowaniu, - wprowadzono okre ślenie procentu powierzchni biologicznie czynnej koniecznego do zachowania na działkach po ka Ŝdym ich wydzieleniu geodezyjnym. Wynosi ona od 60-70% dla ZZU do 70-80% dla PPA oraz dla niektórych terenów produkcyjnych wzdłu Ŝ głównych tras komunikacyjnych – 50% (nawet 30%).

• Polityka ekologiczna gmin okre ślona jest równie Ŝ w innych dokumentach (poza Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin): - Strategie rozwoju posiadaj ą nast ępuj ące gminy z terenu Parku : Wi ązowna, Celestynów – uchwała 29.07.2004 r. (horyzont czasowy 2004-2013), Józefów – uchwała 19.12.2003 r. (horyzont czasowy 2004-2013), Warszawa Wawer - uchwała 5.10.2001 r. (do 2015 r.), - Plan Rozwoju został opracowany dla gminy Kołbiel - uchwała z 30.06.2004 roku. (horyzont czasowy do 2006 roku), - Strategii rozwoju i Planu Rozwoju nie posiadaj ą gminy: Osieck (planowane sporz ądzenie), Karczew (planowane sporz ądzenie), Otwock (planowane sporz ądzenie), Warszawa Wesoła, Sobienie-Jeziory.

III. UWARUNKOWANIA DLA OBSZARÓW CHRONIONYCH

1. Uwarunkowania wynikaj ące z sytuacji planistycznej obszaru Parku i otuliny

Charakteryzuj ąc zróŜnicowany potencjał społeczno-gospodarczy gmin, naleŜy uzna ć, Ŝe jest on m.in. pochodn ą istniej ącego zagospodarowania przestrzennego i dalszych zamierze ń rozwojowych gmin, zawartych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

Wa Ŝna z punktu widzenia celów ochronnych Parku jest sytuacja planistyczna rozumiana jako: - stopie ń pokrycia miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, - najwa Ŝniejsze ustalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, - problemy i paradoksy wynikaj ące z zapisów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w kontek ście innych uregulowa ń prawnych.

Sytuacja planistyczna pozwala okre śli ć stopie ń zagospodarowywania przestrzeni, przeznaczenie terenu, jego funkcje, sposób zagospodarowania w kontek ście wymogów ochronnych wokół Parku i w szerszym kontek ście kształtowania ładu (lub nieładu przestrzennego), wskazanie kolizji przestrzennych i zagro Ŝeń środowiska.

1.1. Analiza stopnia pokrycia miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego

Sytuacj ę planistyczn ą gmin (wykaz obowi ązuj ących i opracowywanych) planów wchodz ących w obszar Mazowieckiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny przedstawiono w poni Ŝszej tabeli:

Obowi ązuj ące plany zagospodarowania Przygotowywane nowe plany przestrzennego miejscowe Dzielnica/ Data uchwalenia (nr uchwały gmina Pow. obj ęta planami dokumentu o przyst ąpieniu do (skala) (nr uchwały) sporz ądzenia planu) 1 2 3 4

Warszawa - 31.01.2002 r. - 209 ha (1: 1 000) podj ęte uchwały o - 2004 r. - 1,8 ha (1: 1 000) Wawer przyst ąpieniu do sporz ądzenia - 2004 r. - 5,7 ha (1: 2 000) planów obejmuj ących fragmenty: Centrum Rado ści, Rado ść Zach., Borków - 29.04.1998 r. - (1: 1 000) Warszawa podj ęte uchwały o - 06.11.2000 r. - (1: 1 000) Wesoła przyst ąpieniu do sporz ądzenia - 25.02.2000 r. - (1: 1 000) planów razem ok. 35 ha – ~8% pow. gm.

Sobienie- brak - uchwała nr XV/60/04 z dnia Jeziory 30.06.2004 r. dot. obr ębów geodezyjnych, dla których podj ęto uchwał ę o zmianie Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

1 2 3 4

Józefów - 18.01.2002 r. - 1: 5 000-etap I uchwały nr: 121/IV/2003 - 11.07.2002 r. - 1: 5 000-etap II (Plan centrum Józefowa), 163/IV/2004 (Plan - 09.05.2003 r. - 1: 5 000-etapIII A Kempinowa-Graniczna) – - 27.05.2004 r. - 1: 1 000 po uzgodnieniach, razem ok.540 ha – uchwały nr: 231/III/00 (Plan 21,7% pow. gm. Kolonia Błota), 164/IV/2004 (Plan - Działki Skarbu Pa ństwa), 340/III/01 Plan Drogowców – Al. Przyszło ści, 404/II/02 (Górki) – po wyło Ŝeniu Otwock - 15.03.1999 r. (2) razem ok.1265 ha ~ uchwały nr: IV/21/2003 (Plan - 30.07.1999 r. 27% pow. gminy Borowa Bis), VI/51/2003 (1: 2 000, 1: 5 000) (obr ęb 140), XIII/122/03

- 26.10.1999 r. (2) (Plan – śeromskiego Bis), - 21.12.1999 r. (2) XIII/123/03 (Plan - Świderska), XIII/125/03 (Plan - 15.02.2000 r. – Emilii Plater), XIII/126/03 - 23.05.2000 r. (Plan – oczyszczalnia), - 04.07.2000 r. XIII/127/03 (Plan – Poniatowskiego), XIII/129/03 - 03.10.2000 r. (Plan – ziele ń miejska), - 28.11.2000 r. XIII/130/03 (Plan – - 28.12.2000 r. Karczewska, Batorego), XIII/132/03 (obr ęb 259) -

- 11.04.2001 r. wst ępny etap (analizy, - 22.05.2001 r.(4) koncepcje) - 04.09.2001 r. uchwały nr: XIX/185/2000 - 12.03.2002 r. (2) (Plan – ul. Zielna), XIII/124/03 (Plan – Kubusia

- 30.04.2002 r. Puchatka), XIII/128/03 (Plan - 25.06.2002 r. (2) – obr ęb 118, 119), - 03.09.2002 r. (3) XIII/131/03 (Plan – śeromskiego, Reymonta,

- 18.02.2003 r. Narutowicza) – etap - 25.03.2003 r. (2) wyło Ŝenia, uzgodnie ń, wniosek o zmian ę - 29.04.2003 r. przeznaczenia gruntów - 01.07.2003 r. Karczew brak - - Celestynów brak - podj ęcie uchwały o przyst ąpie niu do sporz ądzenia m.p.z.p.

Kołbiel 05.03.2002 rok cały obszar gminy - (XXVIII/211/2002) (1: 2 000, 1: 5 000)

1 2 3 4 Pilawa ca 15 ha (Lipówki ul. uchwały z 1999r dot. Zaszosie) 1 : 10 000 przyst ąpienia do sporz ądzenia planu (skala 1 : 10 000): - dla miasta nr 40/99 z 29.04.1999 r. – po wyło Ŝeniu do publicznego wgl ądu (obecnie w NSA) - dla gminy – etap uzyskania zgody na zmian ę przeznaczenia na cele nierolnicze i niele śne

Na terenie gmin Parku sytuacja planistyczna jest bardzo zró Ŝnicowana tak jak zró Ŝnicowana jest ich sytuacja społeczno gospodarcza. Są gminy Celestynów i Karczew oraz Warszawa-Wesoła (przył ączona do Warszawy w 2002 roku) gdzie pokrycie obowiązuj ącymi planami zagospodarowania przestrzennego jest znikome lub te Ŝ jest ich brak. Skrajnie ró Ŝna jest sytuacja w gminach: Kołbiel i Osieck gdzie wykonane miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego w skali odpowiednio 1: 2 000 i 1: 5 000 pokrywaj ą cał ą gmin ę. W pozostałych gminach podj ęte zostały uchwały o przyst ąpieniu do sporz ądzenia planów. Dotycz ą one małych terenów (działek) jak te Ŝ obejmuj ą osiedla, obszary funkcjonalne, fragmenty miejscowo ści m.in.: Centrum Rado ści, Centrum Józefowa, Borków i są w wi ększo ści zgodne z obszarami wyznaczonymi w obowiązuj ących Studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin . Plany te obejmuj ą obszary, gdzie ju Ŝ wcze śniej obserwowana była nasilona presja urbanistyczna tj. na obszarach o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych (w bezpo średnim s ąsiedztwie Parku i w jego otulinie) jak równie Ŝ poło Ŝonych w s ąsiedztwie Warszawy.

Dla miasta i gminy Pilawa sporz ądzany jest plan zagospodarowanie przestrzennego w granicach administracyjnych zgodnie z przepisami ustawy z 07.07.1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym.

1.2. Charakterystyka miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego

Dla wi ększych obszarów funkcjonalnych (cz ęś ci miast, osiedli, obr ębów geodezyjnych) plany maj ą bardziej szczegółow ą rol ę regulacyjn ą i dotycz ą: przeznaczenia terenów, funkcji (cz ęsto w Planach dopuszczona jest funkcja uzupełniaj ąca np. obok funkcji mieszkaniowej funkcja usługowa – usługi nieuci ąŜ liwe), zasad, warunków, standardów zabudowy oraz zagospodarowania terenu.

Zawieraj ą równie Ŝ ustalenia ogólne w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego i krajobrazu kulturowego (nakazy, zakazy i ograniczenia), rozbudowy i modernizacji infrastruktury technicznej oraz warunków scalania i podziału nieruchomo ści. Dla małych powierzchni (np. pod oczyszczalni ę ścieków w Otwocku) rola regulacyjna planów jest niewielka - sprowadza si ę przede wszystkim do ustalenia funkcji i w konsekwencji zmiany przeznaczenia terenów rolnych, rzadziej le śnych, na cele nierolnicze i niele śne. Zapisy dotycz ące ochrony środowiska s ą w tych przypadkach ogólne, za to doprecyzowane s ą zasady dotycz ące uzbrojenia terenu oraz zabudowy. W planach opracowywanych na terenach obj ętych ochron ą prawn ą ( Park , obszar chronionego krajobrazu) przewa Ŝa zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna natomiast w miastach – zabudowa wielorodzinna (osiedla w Warszawie, Otwocku, Józefowie). W Planach ustalana jest te Ŝ minimalna wielko ść powierzchni biologicznie czynnej (niezabudowanej i nieutwardzonej), która stanowi minimum 70% powierzchni pojedynczej działki budowlanej (zgodnie z nakazami zawartymi w rozporz ądzeniach dotycz ących ustanowienia obszarów chronionych). Realizacja tych ustale ń Planu pozwoli na racjonalne i estetyczne zagospodarowanie wyznaczonych terenów poprzez m.in. wprowadzenie nasadze ń ozdobnych i uŜytkowych w ramach zieleni towarzysz ącej zabudowie.

1.3. Wnioski wynikaj ące z zapisów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego

Z analizy wybranych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wynika, Ŝe:

- Obowi ązuj ące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego na terenie gminy Kołbiel i Osieck (w trakcie opracowania plan zagospodarowania przestrzennego dla obszaru gminy Pilawa) powstałe w czasie obowi ązywania ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym z 7.07.1994 roku nie posiadaj ą pełnego zakresu ustale ń. Zapis art.10 ww. ustawy „ w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego ustala si ę w zale Ŝno ści od potrzeb” dawał mo Ŝliwo ść jego swobodnej interpretacji (ró Ŝna szczegółowo ść i zawarto ść ustale ń).

- Dyskusyjne w Planach s ą ustalenia w zakresie infrastruktury technicznej. Pojawiaj ą si ę tam zapisy dopuszczaj ące rozwi ązania czasowe typu: „do czasu wybudowania kanalizacji sanitarnej zako ńczonej oczyszczalni ą ścieków dopuszcza si ę mo Ŝliwo ść stosowania szczelnych indywidualnych szamb". Brak zapisów, które uzale Ŝniaj ą realizacj ę nowej zabudowy od równoczesnej lub wyprzedzaj ącej budowy sieci uzbrojenia technicznego (przede wszystkim dotyczy to kanalizacji sanitarnej).

Plany miejscowe opracowane dla małych terenów zawieraj ą ogólne zasady wyposa Ŝenia w infrastruktur ę techniczn ą, natomiast w planach o wi ększym zasi ęgu przestrzennym wyznaczone s ą ju Ŝ tereny lokalizacji tych urz ądze ń.

- Opracowywane miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego dla małych obszarów nie w pełni rozwi ązuj ą problemy komunikacyjne. W wielu przypadkach obsługa komunikacyjna poszczególnych działek budowlanych odbywa si ę za pomoc ą si ęgaczy umo Ŝliwiaj ących zjazd z głównej drogi. Zabudowa na małej powierzchni nie stwarza odpowiednich warunków dla ukształtowania si ę ci ągu ulicznego, który nast ępnie umo Ŝliwiłby racjonalne wyposa Ŝenie w infrastruktur ę techniczn ą.

- Obowi ązuj ący dla MPK Plan ochrony zawiera m.in. ustalenia szczegółowe dotycz ące zasad zagospodarowania terenów osadniczych, ustalenia dotycz ące zasad zagospodarowania strefy terenów otwartych – niele śnych i pozaosadniczych oraz ustalenia dotycz ące komunikacji i infrastruktury technicznej. Zawiera równie Ŝ ustalenia ogólne dotycz ące strefy terenów osadniczych, tj. terenów dopuszczonej zabudowy w granicach Parku. Jest kompromisem pomi ędzy oczekiwaniami społecznymi w zakresie lokalizacji nowej zabudowy a potrzeb ą ograniczenia urbanizacji terenów charakteryzuj ących si ę wysok ą wra Ŝliwo ści ą środowiska.

2. Uwarunkowania funkcjonalno - przestrzenne w obszarze Parku i jego bezpo średnim otoczeniu

2.1. Zagospodarowanie przestrzeni wokół Parku

Mazowiecki Park Krajobrazowy składa si ę z dwóch wydzielonych przestrzennie obszarów: północnego i południowego, które ł ączy otulina. Północny obszar Parku stanowi integralny element południowo-wschodniej cz ęś ci aglomeracji warszawskiej, której tereny zurbanizowane ukształtowały si ę wzdłu Ŝ linii kolejowych oraz dróg wylotowych, jak równie Ŝ przyrodnicze zaplecze dla pasma osadniczego o dominuj ących funkcjach: mieszkaniowych, uzdrowiskowych i rekreacyjnych. MPK stanowi „zielony klin” pełni ący wa Ŝną funkcj ę bioklimatyczn ą rozczłonkowuj ąc zurbanizowane tereny aglomeracji warszawskiej.

Od strony wschodniej obszar Parku s ąsiaduje z silnie zurbanizowanym pasmem osadniczym wykształconym wzdłu Ŝ linii kolejowej biegn ącej w kierunku Lublina, tj. m.in. osiedla warszawskie: Marysin Wawelski, Anin, Mi ędzylesie, Rado ść oraz miasta: Józefów i Otwock. Wzdłu Ŝ linii kolejowej biegn ącej w kierunku Mi ńska Mazowieckiego rozwin ęły si ę poło Ŝone na północ od Parku inne osiedla warszawskie: Rembertów, Wesoła i Sulejówek.

Wzdłu Ŝ dróg krajowych nr 2 oraz nr 17 rozwin ęło si ę osadnictwo otaczaj ące obszar Parku od strony wschodniej, s ą to: Stara Miłosna oraz wsie Majdan i Wi ązowa. Otoczenie południowego obszaru Parku jest diametralnie ró Ŝne. Od strony północnej sąsiaduje z terenami Otwocka, na niewielkim zachodnim odcinku z terenami miasta Karczew, ale z pozostałych stron Park otaczaj ą tereny ekstensywnego osadnictwa wiejskiego i tereny rolne. Od strony zachodniej wzdłu Ŝ całego Parku rozci ąga si ę dolina Wisły – projektowany specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 oraz na fragmencie projektowany Park Krajobrazowy Wisły Środkowej, stanowi ący kontynuacj ę Mazowieckiego Parku Krajobrazowego w kierunku południowym.

Park poło Ŝony jest przy głównych trasach komunikacyjnych wyprowadzaj ących ruch z i do Warszawy, s ą to: - droga krajowa nr 2 przecinaj ąca północny obszar Parku oraz droga krajowa nr 50 biegn ąca przez obszar południowy stanowi ące barier ę ekologiczn ą, - droga krajowa nr 17 (tzw. Trakt Lubelski) biegn ąca wzdłu Ŝ wschodniej granicy Parku , - droga wojewódzka nr 801 przebiegaj ąca na przewa Ŝaj ącym odcinku w znacznej odległo ści po zachodniej stronie Parku , - droga wojewódzka nr 721 (ł ącz ąca drog ę woj. nr 801 z drog ą krajow ą nr 17) przecinaj ąca otulin ę Parku mi ędzy Józefowem a Otwockiem.

2.2. Funkcje miast i gmin wchodz ących w skład Parku

Obecne funkcje miast i gmin wchodz ących w skład Parku wynikaj ą ze stanu zagospodarowania, stanu środowiska przyrodniczego oraz cech społeczno-gospodarczych przestrzeni. W obszarze Parku znajduj ą si ę:

- dzielnice miasta stołecznego Warszawy – Wawer i Wesoła (przył ączona do Warszawy w 2002 roku ze wzgl ędu na jedn ą z najwy Ŝszych w kraju dynamik przyrostu ludno ści, tj. powy Ŝej 10% w latach 1990-2002). Na tym terenie zlokalizowany jest du Ŝy potencjał produkcyjny i usługowy, zwłaszcza w dziedzinie nauki i szkolnictwa wy Ŝszego, kultury, słu Ŝby zdrowia, po średnictwa finansowego, obsługi nieruchomo ści i firm,

- miasto powiatowe Otwock - pełni funkcj ę ponadlokalnego, wielofunkcyjnego o środka rozwoju przede wszystkim w zakresie usług infrastruktury społecznej, administracji, stanowi równie Ŝ zaplecze mieszkaniowe Warszawy,

- miasto Józefów - pełni funkcje zaplecza mieszkaniowego, przyrodniczego i rekreacyjnego Warszawy, - gminy: Kołbiel, Wi ązowna, Karczew, Celestynów - lokalne o środki rozwoju obsługuj ące ludno ść , obszar zaplecza rekreacyjnego, klimatycznego i mieszkaniowego Warszawy, - gminy: Osieck, Sobienie-Jeziory, Pilawa to obszary ekstensywnego i średnio intensywnego rolnictwa.

Miejscowo ści o ścienne, w tym Otwock i Józefów s ą ści śle powi ązane funkcjonalnie z Warszaw ą, a obserwowany intensywny ich rozwój zwi ązany jest z zaspokojeniem potrzeb mieszkaniowych osób pracuj ących w stolicy. Tzw. pasmo otwockie, którego znaczną cz ęść tworz ą kompleksy lasów i osiedli le śnych o walorach klimatyczno-uzdrowiskowych, stanowi równie Ŝ istotne zaplecze rekreacyjno-letniskowe mieszka ńców aglomeracji warszawskiej Dla funkcjonowania Parku istotne znaczenie b ędzie miał przebieg planowanej autostrady A2 tzw. pier ście ń zewn ętrzny Warszawy.

Tabela: Analiza porównawcza przebiegu autostrady A2 w warszawskim w ęź le transportowym

I. Przebieg przez Warszaw ę

Zalety Wady i kolizje Wł ączenie Warszawy w system Konieczno ść specjalnych rozwi ąza ń mi ędzynarodowych poł ącze ń drogowych technicznych dla ochrony terenów oraz wa Ŝne uzupełnienie dla kształtowania mieszkalnictwa wielorodzinnego (tunel przez poł ącze ń obwodowych w Warszawie. Ursynów). Poprawa przepustowo ści i usprawnienie Uci ąŜ liwo ść akustyczna dla mieszka ńców ruchu pomi ędzy dzielnicami podmiejskimi, istniej ących osiedli mieszkaniowych (Włochy, zarówno na południu i północy (likwidacja Pyry, Raszyn Ok ęcie). „w ąskich gardeł” w ruchu drogowym). Znacz ąco krótsza, o 54 km, długo ść trasy Utrzymuj ący si ę długoletni brak akceptacji w porównaniu z przebiegiem przez Gór ę społecznej zarówno mieszka ńców jak Kalwari ę (długo ść trasy przez Warszaw ę i organizacji ekologicznych dla tak 40 km, przez Gór ę Kalwari ę 94 km). planowanego przebiegu. Poprawa bezpiecze ństwa ruchu drogowego Przeci ęcie skarpy doliny Wisły (cenny element rze źby terenu) w rejonie Natolina. Du Ŝe znaczenie dla bezpiecze ństwa Przeci ęcie obszarów obj ętych ochron ą strategicznego metropolii stołecznej. prawn ą: Mazowiecki Park Krajobrazowy . Poprawa warunków środowiskowych (aerosanitarnych) spowodowana płynno- ści ą i skanalizowaniem ruchu pojazdów

II. Przebieg w rejonie Góry Kalwarii (wariant społeczny)

Zalety Wady i kolizje

Przeprowadzenie ruchu tranzytowego poza Trasa przebiega zbyt daleko od stolicy, która obszarem aglomeracji warszawskiej. jest punktem docelowym b ądź pocz ątkowym wi ększo ści u Ŝytkowników autostrady.

Mała uci ąŜ liwo ść akustyczna z uwagi na Znacz ąco dłu Ŝsza tras a autostrady mo Ŝliwo ść przeprowadzenia autostrady i konieczno ść budowy kilku tras ł ącznikowych przez tereny nie zainwestowane. z Warszaw ą.

Aktywizacja o środków osadniczych i Przeci ęcie doliny Wisły oraz obszarów terenów w rejonie w ęzłów oraz akceptacja obj ętych ochron ą prawn ą: Chojnowskiego środowisk ekologicznych i cz ęś ci Parku Krajobrazowego Mazowieckiego Parku samorz ądów. Krajobrazowego, rezerwatu przyrody „Łachy Brzeskie”.

2.3. Predyspozycje rozwojowe. Współzale Ŝno ść rozwoju

Północny obszar Mazowieckiego Parku Krajobrazowego pod wzgl ędem funkcjonalno- przestrzennym stanowi integralny element południowo-wschodniej cz ęś ci aglomeracji warszawskiej. W tej cz ęś ci Park pełni rol ę przyrodniczego zaplecza - „zielonego klina” dla pasma osadniczego, o dominuj ących funkcjach mieszkaniowych i rekreacyjnych, ukształtowanego wzdłu Ŝ linii kolejowych oraz dróg wylotowych. Na korzystne klimatotwórcze znaczenie tego le śnego zaplecza wpływaj ą m.in. zadrzewienia iglaste z dominacj ą sosny (szczególnie cennej w tym aspekcie).

W południowym obszarze Parku i jego otoczeniu wyró Ŝni ć mo Ŝna nast ępuj ące strefy (przestrzenie):

• Stref ę uzdrowiskowo – rekreacyjn ą wykształcon ą na bazie walorów środowiska przyrodniczego obejmuj ącą miasta: Otwock, Józefów i gminy: Celestynów, Karczew, Wi ązown ą, Kołbiel maj ącą kontynuacj ę za Wisł ą – gmin ę Konstancin – Jeziorn ą, które razem tworz ą cenny przyrodniczo obszar, zabezpieczaj ący Mazowiecki Park Krajobrazowy i jego powi ązania przyrodnicze.

• Stref ę rolnicz ą – obejmuj ącą gminy: Osieck, Sobienie-Jeziory i Pilawa oraz Tarczyn, Pra Ŝmów, Góra Kalwaria za Wisł ą ze specjalizacj ą produkcji rolniczej, ale równie Ŝ znacznymi obszarami terenów otwartych, zabezpieczających Park i jego powi ązania przyrodnicze.

IV. ZAGRO śENIA ŚRODOWISKA, KOLIZJE I KONFLIKTY POMI ĘDZY ISTNIEJ ĄCYM I PROJEKTOWANYM ZAGOSPODAROWANIEM A OCHRON Ą PRZYRODY

Głównym czynnikiem zagra Ŝaj ącym środowisku przyrodniczemu Parku jest presja urbanizacyjna . Park jest silnie rozczłonkowany wnikaj ącymi gł ęboko terenami zabudowanymi oraz enklawami osadniczymi: Wi śniowa Góra (wi ększa cz ęść została wył ączona z Park u) oraz Celestynów, Regut i D ąbrówka. W ostatnich latach zwłaszcza w rejonie Aleksandrowa istnieje presja na pozyskiwanie działek budowlanych i rekreacyjnych, co prowadzi do zakłócenia układów przyrodniczych i funkcjonowania jego ekosystemów. Szczególnym zagro Ŝeniem dla funkcjonowania Parku jest zabudowa na terenach le śnych wyst ępuj ąca w formie: - pojedynczych budynków na działkach le śnych – rejon Wi ązownej, rejon Pogorzeli (gmina Celestynów), D ąbrówka – rejon Starej Wsi, Groszówka. Jest to równie Ŝ zabudowa o charakterze publicznym: sanatorium w Józefowie (Rycice), szpital i zakład psychiatryczny w Majdanie (Zagórze), szkoły, sanatorium, zakład wychowawczy i dom dziecka w Otwocku (Soplicowo), - niewielkich zespołów tworz ących enklawy śródle śne – przede wszystkim zabudowa Emowa (gmina Wi ązowa) zło Ŝona z ca 70-ciu działek w wi ększo ści ju Ŝ zabudowanych, potencjalnie - teren o pow. ca 4,5 ha poło Ŝony przy Trakcie Napoleo ńskim na północ od osiedla Rado ść (m. st Warszawa) z le śniczówk ą Zbójna Góra, kilkoma budynkami mieszkalnymi i gospodarczymi oraz ogrodami działkowymi. Przestrze ń le śna jest systematycznie ograniczana w zwi ązku z ekspansj ą osadnictwa, która si ę rozpocz ęła na pocz ątku XX wieku. Najwi ęcej terenów le śnych ubyło w rejonie Wi śniowej Góry, Aleksandrowa (zabudowa wzdłu Ŝ ulic: Zagórza ńskiej i Podkowy) oraz Otwocka. Skutkiem presji urbanizacyjnej jest zmniejszenie powi ąza ń przyrodniczych oraz ograniczanie areału gleb cennych rolniczo. Powoduje to istotne zubo Ŝenie specyficznej strefy ekologicznej, powstaj ącej na styku obszarów le śnych i ł ąkowych, uproszczenie składu gatunkowego z wykształceniem le śnych monokultur sosnowych . Presja urbanizacyjna dotyka tak Ŝe wra Ŝliwych elementów sieci hydrograficznej i siedlisk zwi ązanych z terenami podmokłymi. Zabudowa w Aleksandrowie pojawiła si ę i nadal si ę rozwija pomimo niekorzystnych warunków fizjograficznych wynikaj ących z wyst ępowania terenów podmokłych. Tereny podmokłe jak równie Ŝ zalesione uległy znacznej redukcji spowodowanej m.in. odwodnieniem.

Niewłaściwa gospodarka ściekowa na terenach zabudowanych na obszarze Parku jest istotnym zagro Ŝeniem dla środowiska. Dotyczy to złego stanu technicznego zbiorników ścieków (szamb), które s ą cz ęsto nieszczelne i zanieczyszczaj ą wody gruntowe i wody podziemne. W osiedlach bezpo średnio s ąsiaduj ących z Parkiem : Zbójna Góra, Wi śniowa Góra, Aleksandrów, Michalin, Stara Miłosna istniej ą sieci kanalizacyjne, jednak nie wszystkie zabudowania s ą do nich podł ączone.

Na terenie MPK i jego otuliny oraz w ich bezpo średnim s ąsiedztwie zlokalizowanych jest około 100 obiektów, które mog ą mie ć negatywny wpływ na obszar Parku i jego otuliny w zale Ŝno ści od rodzaju prowadzonej działalno ści i wielko ści obiektu. S ą to: zakłady przemysłowe i usługowe, stacje paliw, obiekty liniowe komunikacyjne (drogi i koleje), napowietrzne linie elektromagnetyczne wysokiego napi ęcia, szpitale, domy opieki społecznej, sanatoria, całoroczne o środki wypoczynkowe, obiekty rolnicze (szklarnie, fermy drobiu, tuczarnie, stajnie), wyrobiska (kopalnie murszu, piaskownie i cegielnie), składowiska odpadów, cmentarze.

Najwi ększe potencjalne zagro Ŝenie dla MPK wyst ępuje ze strony du Ŝych zakładów przemysłowych . Zakłady te emituj ą zanieczyszczenia do powietrza, wytwarzaj ą ścieki (technologiczne, opadowe, socjalno – bytowe), odpady oraz zu Ŝywaj ą du Ŝe ilo ści wody. Do tych zakładów nale Ŝy zaliczy ć m.in.: Zarz ąd Dróg Powiatowych w Otwocku Obwód Nr 1 w Taborze, Zakłady Wytwórcze Aparatury Wysokiego Napi ęcia ABB – ZWAR, Instytut Elektrotechniki, Instytut Energii Atomowej, Fabryka Aparatury Elektrycznej EFA, Zakład Energetyki Cieplnej Karczew, Zakłady Drobiarsko – Mi ęsne „Super Drób”. Na zachód i północny-zachód od Parku zlokalizowane s ą elektrociepłownie Siekierki i Kaw ęczyn, znacznie oddalone od MPK, lecz ich zasi ęg oddziaływania obejmuje tak Ŝe teren Parku . Zakłady te emituj ą do powietrza znaczne ilo ści zanieczyszcze ń.

W s ąsiedztwie Parku znajduj ą si ę te Ŝ du Ŝe obiekty słu Ŝby zdrowia, które wytwarzaj ą du Ŝe ilo ści ścieków i odpadów niebezpiecznych. S ą to obiekty stare wykorzystuj ące jako paliwo w ęgiel kamienny i mog ą emitowa ć do powietrza zanieczyszczenia m.in.: Centrum Zdrowia Dziecka, Instytut Kardiologii, Samodzielny Szpital Kliniczny w Otwocku, Mazowieckie Centrum Leczenia Chorób Płuc i Gru źlicy oraz sanatoria. Walory krajobrazowe Parku i jego otuliny obni Ŝa szereg obiektów (przemysłowych i usługowych), obecnie ju Ŝ nie u Ŝytkowanych. S ą to stare szpitale, fermy drobiu, dawne SKR-y. Wyst ępuje tu dewastacja powierzchni ziemi oraz jej zanieczyszczenie.

Du Ŝy wpływ na środowisko Parku mog ą wywiera ć stacje paliw zlokalizowane przy głównych szlakach komunikacyjnych (drogach nr 17 i 50) oraz obiekty posiadaj ące zbiorniki produktów ropopochodnych dla własnych potrzeb. Zagro Ŝeniem ze strony tych obiektów mog ą by ć wycieki produktów ropopochodnych do środowiska, emisja zanieczyszcze ń do powietrza oraz awarie zwi ązane z udziałem substancji niebezpiecznych. Prawidłowe funkcjonowanie Parku utrudniaj ą te Ŝ szlaki komunikacyjne drogowe i kolejowe oraz linie elektromagnetyczne wysokiego napi ęcia . Linie elektromagnetyczne powoduj ą wyra źne rozci ęcie terenu Parku , a tym samym degradacj ę krajobrazu - pod liniami nie mog ą rosn ąć drzewa, a jedynie niewysokie krzewy. Oddziaływanie linii wi ąŜ e si ę te Ŝ z promieniowaniem elektromagnetycznym. Drogi i linie kolejowe oprócz zanieczyszcze ń komunikacyjnych, takich jak: zanieczyszczenie powietrza, hałas, spływy opadowe powoduj ą rozcinanie obszaru Parku i jego otuliny. Zakłócaj ą naturalne szlaki migracji zwierz ąt, odstraszaj ąc je z terenów bytowania. Do szczególnie uci ąŜ liwych odcinków dróg nale Ŝą : droga krajowa nr 2 Warszawa - Terespol, droga krajowa nr 17 Warszawa - Lublin, droga krajowa nr 50 z Góry Kalwarii do Kołbieli (tranzytowa, pełni ąca funkcj ę obwodnicy Warszawy dla ruchu ci ęŜ arowego), natomiast uci ąŜliwymi szlakami kolejowymi s ą szlaki: z Warszawy do Lublina przez Otwock oraz z Góry Kalwarii do Pilawy (odcinek tranzytu kolejowego). Istotnym zagro Ŝeniem dla funkcjonowania Parku jest realizacja autostrady A2 w latach 2010-2013 o nie ustalonym jeszcze przebiegu na odcinku Warszawa-Siedlce. Konieczne s ą rozstrzygni ęcia na ró Ŝnych poziomach decyzyjnych oraz koordynacja działa ń organów administracji rz ądowej i samorz ądu województwa we współdziałaniu z samorz ądami gmin i powiatów. W ka Ŝdym rozpatrywanym obecnie wariancie (I - przebieg przez Warszaw ę, II – przebieg w rejonie Góry Kalwarii) przecina obszar Parku i stanowi powa Ŝną barier ę ekologiczn ą. W rejonie miejscowo ści Warszówka i Całowanie przy południowo – zachodniej granicy Parku prowadzona jest eksploatacja murszu . Wydobycie prowadzone jest na obszarach podmokłych, gdzie wody gruntowe wyst ępuj ą bardzo płytko (0 – 1 m p.p.t.). Ponadto ci ęŜ kie maszyny u Ŝywane do wydobycia kruszywa mog ą powodowa ć zanieczyszczenie środowiska substancjami ropopochodnymi. Na terenie Parku oraz w jego bezpo średnim s ąsiedztwie nie wyst ępuj ą zorganizowane składowiska odpadów. Jedynie w rejonie Osiecka w starej piaskowni istnieje dzikie wysypisko odpadów, cz ęś ciowo ju Ŝ zrekultywowane.

Oprócz wy Ŝej wymienionych zagro Ŝeń antropogenicznych na stan środowiska na terenie Parku i jego otuliny wpływaj ą równie Ŝ zmiany stosunków wodnych . Podczas du Ŝych opadów, wskutek niedro Ŝno ści rowów nast ępuje zalewanie niektórych terenów, a w innych cz ęś ciach odwadnianie obszarów na skutek obni Ŝania poziomu wód gruntowych. Dotyczy to południowego rejonu Parku m.in. rezerwatu „Szerokie Bagno”. Generalnie obni Ŝa si ę te Ŝ poziom wód rzek – Świdra i Mieni oraz innych mniejszych cieków. Poziom wód gruntowych na terenie lasów MPK obni Ŝył si ę te Ŝ w wyniku zwi ększonego poboru wód do celów komunalnych i przemysłowych. Wysychaj ą gleby torfowe i zbiorniki na uroczyskach Macierówka, Torfy (Kaczy Ług), Szerokie Bagno, Czarci Dół oraz inne drobniejsze torfianki śródle śne. Najbardziej zdegradowanym komponentem środowiska przyrodniczego Parku s ą wody powierzchniowe prowadz ące wody nie odpowiadaj ące normom. Badaniami monitoringowymi obj ęte s ą rzeki: - Świder – badana w 2002 roku na długo ści 9,6 km w jednym punkcie pomiarowo- kontrolnych, - Mienia – badana w 2002 roku na długo ści 43,8 km w trzech punktach pomiarowo- kontrolnych. Istotne znaczenie dla jako ści wód maj ą spływy obszarowe (wody opadowe wymywaj ące substancje biogenne z nawo Ŝenia gleb) oraz fakt wnoszenia zanieczyszcze ń z terenów s ąsiednich, tj. z górnych cz ęś ci dorzeczy. Konieczno ść ochrony i poprawy jako ści wód powierzchniowych wynika nie tylko z potrzeb ochrony ekosystemów, ale równie Ŝ z faktu wykorzystania wód – m.in. do celów rekreacyjnych. Na środowisko Parku i jego otuliny mog ą wpływa ć uci ąŜ liwe uprawy rolne, w których stosuje si ę du Ŝe ilo ści nawozów, szczególnie gnojownicy oraz środków ochrony ro ślin. Du Ŝe kompleksy szklarni wyst ępuj ą przy południowo–zach. granicy Parku w rejonie Łukowca, Brzezinki i Janowa. Wisła, płyn ąca poza granicami Parku , ale w stosunkowo niedu Ŝej odległo ści od jego zachodnich granic w analizowanym okresie równie Ŝ prowadziła wody pozaklasowe. Z Wisł ą zwi ązane jest ponadto zagro Ŝenie powodziowe . Obszarem bezpo średniego zagro Ŝenia jest mi ędzywale pełni ące funkcj ę koryta wielkich wód i jego zagospodarowanie jest przystosowane do cz ęstych zalewów. Obszary potencjalnego zagro Ŝenia powodzi ą - tereny nara Ŝone na zalanie w przypadku przelania si ę wód przez koron ę wału przeciwpowodziowego oraz zniszczenia lub uszkodzenia wałów - poło Ŝone w gminach Karczew i Sobienie-Jeziory oraz miastach: Józefów i Otwock. Obejmuj ą głównie tereny rolnicze z zabudow ą ekstensywn ą.

V. KIERUNKI DZIAŁA Ń

Podstaw ą krajowej polityki ekologicznej jest przyj ęta w II Polityce Ekologicznej Pa ństwa zasada zrównowa Ŝonego rozwoju. Głównym jej zało Ŝeniem jest takie stymulowanie procesów gospodarczych i społecznych, aby zachowa ć walory i zasoby środowiska w stanie zapewniaj ącym mo Ŝliwo ść korzystania z nich przez obecne i przyszłe pokolenia. Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania ujmuje „Program Wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2002 – 2010 ” oraz „ Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007 –2010” . W zakresie ochrony ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej priorytetowym zadaniem na lata 2003 – 2006 jest m. in. utworzenie Europejskiej Sieci Obszarów Chronionych Natura 2000.

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego zgodnie z dokumentami samorz ądu województwa Strategi ą rozwoju województwa mazowieckiego oraz Programem ochrony środowiska województwa mazowieckiego przyjmuje jako priorytetowy kierunek wojewódzkiej polityki przestrzennej popraw ę warunków funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Polityka ta dotyczy dwóch sfer jako ści środowiska tj. ochrony walorów przyrodniczych oraz poprawy standardów środowiska.

1. Kierunki działa ń wymagaj ące zachowania i kształtowania środowiska przyrodniczego

W zakresie ochrony walorów przyrodniczych – celem polityki samorz ądu województwa jest stworzenie spójnego systemu obszarów chronionych poprzez: - wzmocnienie ochrony unikatowych dolin rzecznych i ich otoczenia, - zapewnienie ci ągło ści powi ąza ń przyrodniczych (korytarze ekologiczne regionalne i ponadregionalne), - obj ęcie ochron ą obszarów wodno-błotnych, stanowi ących siedliska szczególnie wa Ŝne dla zachowania ró Ŝnorodno ści biologicznej, - zwi ększenie lesisto ści i ochrona lasów.

Cel ten b ędzie realizowany w drodze zwi ększenia powierzchni prawnie chronionych obszarów przyrodniczych. Dla funkcjonowania przyrody Mazowieckiego Parku Krajobrazowego istotne znaczenie b ędzie miało utworzenie parku krajobrazowego obejmuj ącego dolin ę rzeki Wisły na odcinku Góra Kalwaria -Dęblin.

W zakresie ochrony wód – MPK poło Ŝony jest w obszarze ochronnym Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 222 – Dolina Środkowej Wisły (uwzgl ędniony na mapie Nr 3 Kierunki działa ń): - ochrona siedlisk bagiennych i podmokłych oraz obszarów wododziałowych, - racjonalizacja poboru wód w południowych dzielnicach Warszawy, w tym zaniechanie nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych na cele przemysłowe, - modernizacja wi ększo ści oczyszczalni ścieków w zakresie redukcji substancji biogennych gwarantuj ących spełnienie norm jako ści odprowadzanych ścieków, - uporz ądkowanie gospodarki ściekowej na terenach wiejskich (rozbudowa sieci kanalizacyjnej, budowa oczyszczalni ścieków), - wprowadzanie zalesie ń, szczególnie na terenach podatnych na infiltracj ę zanieczyszcze ń tj. o słabej izolacji gruntowej warstw wodono śnych, W zakresie ochrony zbiorowisk le śnych oraz ich powi ększania - zalesianie u Ŝytków rolnych słabych jako ściowo szczególnie na terenach otaczaj ących Park co wpłynie m.in. na wzmocnienie ekologicznej stabilno ści obszarów le śnych oraz wzmocnienie istniej ących powi ąza ń przyrodniczych.

2. Kierunki zmierzaj ące do przywrócenia równowagi ekologicznej Podstawowym działaniem jest budowa i modernizacja systemu technicznej infrastruktury ochrony środowiska, głównie oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacji sanitarnej. Do wa Ŝnych zada ń w tym zakresie nale Ŝy: - budowa oczyszczalni ścieków dla południowej cz ęś ci Warszawy o równowa Ŝnej liczbie mieszka ńców ponad 450 tys., - rozbudowa wraz z modernizacj ą oczyszczalni ścieków w Otwocku, - rozbudowa i budowa systemu kanalizacji zbiorczej w Warszawie, - budowa w ęzła do termicznego przekształcenia osadów ściekowych dla Warszawy, - uporz ądkowanie systemu gospodarki odpadami komunalnymi poprzez tworzenie ponadlokalnych struktur organizacyjnych, tj.: utworzenie regionalnego składowiska odpadów komunalnych w oparciu o istniej ące w Otwocku Świerku i rozwój instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, w tym budowa sortowni i kompostowni w m. Otwock, - eliminacja nieszczelnych zbiorników gromadzenia ścieków (szamb) bytowo- gospodarczych i przemysłowych na terenach nieskanalizowanych.

3. Kierunki działa ń ograniczaj ące skutki negatywnych oddziaływa ń infrastruktury technicznej

Zgodnie z planem ochrony MPK na terenie Parku : - zachowuje si ę istniej ący układ dróg publicznych z dopuszczeniem poszerzenia ich do pasów drogowych w liniach rozgraniczaj ących (do szeroko ści wymaganej dla danej klasy drogi), w szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszcza si ę przeprowadzanie nowych dróg publicznych, - w pasach drogowych dopuszcza si ę za zgod ą wła ściwego zarz ądcy drogi prowadzenie sieci infrastruktury technicznej i lokalizowanie urz ądze ń towarzysz ących tym sieciom, tablic informuj ących o walorach Parku , budow ę bezkolizyjnych przej ść dla zwierz ąt oraz wprowadzanie ogrodze ń zabezpieczaj ących jezdni ę przed wtargni ęciem zwierz ąt, - zagospodarowanie pasa drogowego (np. wprowadzenie odwodnienia) nie mo Ŝe spowodowa ć istotnych zmian warunków siedliskowych wyst ępuj ących w s ąsiedztwie cennych zespołów przyrodniczych, zwłaszcza wskazanych do szczególnej ochrony (rezerwaty i u Ŝytki ekologiczne). Drogi, w szczególno ści krajowe, powinny by ć wyposa Ŝone w urz ądzenia uniemo Ŝliwiaj ące przedostawanie si ę ropopochodnych i innych szkodliwych substancji do środowiska gruntowo-wodnego i – poza pasem drogowym – na powierzchni ę gruntu (do ekosystemów) oraz do powietrza. Zabezpieczeniom tym słu Ŝyć te Ŝ powinno odpowiednie zagospodarowanie pasa drogowego.

4. Kierunki działa ń w zakresie ochrony przeciwpowodziowej

W zakresie ochrony przeciwpowodziowej – Program Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego ujmuje nast ępuj ące zadania: - wykonanie studium okre ślaj ącego zasi ęg obszarów bezpo średniego zagro Ŝenia powodzi ą (przez RZGW), - opracowanie studium ochrony przeciwpowodziowej rz. Wisły, umo Ŝliwiaj ącego kontrolowane ograniczenie skutków powodzi na terenach zabudowanych (RZGW), - opracowanie racjonalnego programu retencjonowania wód z uwzgl ędnieniem uwarunkowa ń przyrodniczych oraz programów byłych województw, - prowadzenie prac konserwacyjnych dla utrzymania istniej ących obwałowa ń rz. Wisły, - utrzymanie dro Ŝno ści koryta rzeki przez usuwanie zwalonych pni drzew, lokalne pogł ębienie i usuwanie ro ślinno ści utrudniaj ącej swobodny przepływ wód i lodów przy zachowaniu istniej ących walorów przyrodniczych (w szczególno ści siedlisk ptaków).

5. Rozwój proekologicznych form działalno ści Na podstawie „ Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich dla Polski na lata 2004-2006” oraz zało Ŝeń „ Krajowej strategii ochrony i umiarkowanego u Ŝytkowania ró Ŝnorodno ści biologicznej” przyj ęto w ramach priorytetów ochron ę środowiska i zachowanie walorów przyrodniczych obszarów wiejskich. Priorytetom tym przypisano konkretne działania m.in. tworzenie programów rolno-środowiskowych. Programy rolno-środowiskowe polegaj ą na udzieleniu wsparcia finansowego rolnikom, którzy w sposób dobrowolny zobowi ąŜą si ę do odpowiedniej produkcji rolniczej i stosowania specjalnych zabiegów ochronnych (wg wymogów okre ślonych przy poszczególnych pakietach). W skład programów rolno-środowiskowych wchodz ą nast ępuj ące przedsi ęwzi ęcia (pakiety): - rolnictwo zrównowa Ŝone, polegaj ące na ograniczeniu nawo Ŝenia, przestrzeganiu nast ępstwa ro ślin, - rolnictwo ekologiczne w rozumieniu ustawy o rolnictwie ekologicznym, - utrzymanie ł ąk ekstensywnych wi ąŜą ce si ę z przywróceniem lub kontynuacj ą wykaszania traw na ł ąkach jednoko śnych o wysokich walorach przyrodniczych, - utrzymanie pastwisk ekstensywnych – ekstensywne wypasy na półnaturalnych pastwiskach, - ochrona gleb i wód polegaj ąca na stosowaniu mi ędzyplonów, zwi ększaj ących udział gleb z okryw ą ro ślinn ą w okresie jesienno-zimowym, - strefy buforowe – polega na tworzeniu 2 lub 5-metrowych pasów zadarnionych na granicy gruntów rolnych z wodami powierzchniowymi lub terenami intensywnie u Ŝytkowanymi rolniczo, - zachowanie rodzimych ras gatunków zwierz ąt gospodarskich. W ogólnopolskim Programie Rolno środowiskowym przygotowanym przy współpracy Departamentu Rolnictwa i Modernizacji Terenów Wiejskich Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego na Mazowszu wyszczególniono 3 strefy priorytetowe do realizacji programu: I strefa Bugu, Liwca, Narwi i Omulwi, II strefa Wisły i Pilicy, III strefa Środkowej Wisły i pojezierza gostyni ńsko-płockiego. Gminy Karczew, Celestynów, Osieck i Sobienie-Jeziory zakwalifikowane zostały do II strefy priorytetowej. Daje to mo Ŝliwo ść korzystania ze wszystkich pakietów uj ętych w programie rolno-środowiskowym. Szczególnie istotne w obszarze otaczaj ącym Park jest stosowanie pakietów rolnictwo zrównowa Ŝone, utrzymanie ł ąk ekstensywnych oraz ochrona gleb i wód.

PODSUMOWANIE • Z punktu widzenia realizacji celów ochrony niekorzystne jest znaczne rozczłonkowanie granic MPK wywołane m.in. dynamicznymi procesami urbanizacyjnymi aglomeracji warszawskiej. Podobnie granice utworzonej wokół Parku otuliny zredukowanej przestrzennie nie stanowi ą skutecznego zabezpieczenia Parku przed zagro Ŝeniami zewn ętrznymi. Dla zachowania walorów przyrodniczo-krajobrazowych konieczne jest zachowanie powi ąza ń przyrodniczych Parku z dolin ą Wisły poprzez: - ograniczanie przeznaczania gruntów rolnych i le śnych na cele nierolne i niele śne, stanowi ących naturalne korytarze ekologiczne, zwi ększaj ące bioró Ŝnorodno ść siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków, - utrzymywanie stabilnych przepisów w zakresie ochrony przyrody oraz zasad zagospodarowania na terenie Parku , jego otuliny oraz w Obszarach Chronionego Krajobrazu: Warszawskiego i Nadwi śla ńskiego. • Z punktu widzenia planowania przestrzennego plan ochrony (obejmuj ący zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody tereny tylko w granicach Parku ) stanowi cenny materiał wyj ściowy zawieraj ący m.in. ustalenia do studiów uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Równie istotne s ą wszystkie zapisy planu ochrony dotycz ące otuliny Parku , mimo, Ŝe formalnie maj ą jedynie charakter zalece ń, sugestii i propozycji oraz nie są wi ąŜą ce dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego . • Na wylesionych terenach Parku głównym obszarem konfliktowym a co za tym idzie najbardziej nara Ŝonym na ekspansj ę zabudowy jest poło Ŝona w granicach Parku i otuliny cz ęść Alaksandrowa (dzielnica Warszawa-Wawer). W planie ochrony przyj ęto rozwi ązanie kompromisowe polegaj ące na wyznaczeniu terenów dopuszczalnej zabudowy i okre śleniu warunków realizacji zabudowy uwzgl ędniaj ących wysok ą wra Ŝliwo ść miejscowego środowiska. • Zurbanizowane pasmo aglomeracji warszawskiej, s ąsiaduj ące bezpo średnio z Mazowieckim Parkiem Krajobrazowym charakteryzuje Ŝywiołowy rozwój – w szczególno ści zabudowy – negatywnie wpływaj ąc na walory miejscowego krajobrazu. Stanowi te Ŝ powa Ŝne zagro Ŝenie dla środowiska przyrodniczego, zwłaszcza Ŝe za dynamik ą procesów ekspansji urbanizacji nie nad ąŜ aj ą inwestycje w zakresie infrastruktury komunalnej, szczególnie wa Ŝnej w utrzymaniu odpowiednich standardów sanitarnych i ekologicznych terenów osadniczych i ich s ąsiedztwa.

WA śNIEJSZE MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE Opracowania planistyczne i programowe Krajowe

- Geografia regionalna Polski, Kondracki J. PWN, 2003 r.; - II Polityka Ekologiczna Pa ństwa – Ministerstwo Środowiska, Warszawa, czerwiec 2000 r. - Program wykonawczy do II polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2002-2010, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzie ń 2002 r.; - Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska – praca zbiorowa pod redakcj ą dr A. Liro – Fundacja IUCN Poland, Warszawa 1995 r.; - Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju – Monitor Polski Nr 26/2001; - Krajowy plan gospodarki odpadami – Ministerstwo Środowiska, czerwiec 2002 ; - Krajowy Program Rolno środowiskowy. Działanie PROW na lata 2004-2006. Materiał Informacyjny, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 17.12.2003 r.; - Narodowa Strategia Ochrony Środowiska na lata 2000-2006 – Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2000; - Narodowy plan rozwoju 2004-2006, dokument przyj ęty przez Rad ę Ministrów 14 stycznia, - Plan rozwoju obszarów wiejskich na lata 2004-2006. Projekt. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, stycze ń 2004 r.; - Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007- 2010 – Rada Ministrów, grudzie ń 2002 r.; - Wdra Ŝanie koncepcji sieci NATURA 2000 w latach 2001-2003, Ministerstwo Środowiska, grudzie ń 2002 r.;

Wojewódzkie - Strategia rozwoju województwa mazowieckiego – Sejmik Województwa Mazowieckiego – Warszawa, 2001 r.; - Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego, Mazowieckie Biuro Planowania Przestrzennego i Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2004 r.; - Program ochrony środowiska woj. mazowieckiego. Urz ąd Marszałkowski, Departament Rolnictwa i Ochrony Środowiska ,Mazowieckie Biuro Planowania Przestrzennego i Rozwoju Regionalnego, 2003 r., 2004.; - Plan gospodarki odpadami dla województwa mazowieckiego na lata 2004-2011, Warszawa wrzesie ń 2003 r.; - Gospodarka odpadami pochodzenia przemysłowego w województwie mazowieckim – WIO Ś, Warszawa 2001; - Program Rolno środowiskowy. Strefy priorytetowe we województwie. Samorz ąd Województwa Mazowieckiego, 2004 r. ; - Wojewódzki Program Rozwoju Regionalnego Mazowsza na lata 2001-2006 - Sejmik Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2001; - Plan Ochrony Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka – Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 2004 r.

Materiały statystyczne, atlasy

- Baza danych Regionalnych dla Polski w przekroju powiatów i gmin za 2000 i 2002 r. – IMAGIS, Warszawa 2001, 2003 r.; - Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego, US w Warszawie, Warszawa 2003 r., - Stan środowiska w województwie mazowieckim – raport Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska; - Jako ść i zagro Ŝenia wód powierzchniowych w woj. mazowieckim – Raport WIO Ś, Warszawa 2002 r.; - Dokumentacje hydrogeologiczne zbiorników wód podziemnych – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 1995-2001; - Mapa hydrogeologiczna Polski – Obszary o braku izolacyjno ści I poziomu wodono śnego– Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 1995-2001.