1ft TBMM MILLi S ARAYIM

MILLI• • SARA\'LAR KULTUR-SANAT-TARIH DERGiS I SAYI : 5 I 2010

TBMM MiLLI SARAYLAR DAIRE BA~KANLIGI YAYINI 2010 Antik Donemde Dolmabah~e Yoresi: Iasonion ve Argonotlar Seferi

Baran BUCAK* . '

Dolmabah~e Sara)'l'nm in~a edildigi alan ve yakm ~evresindeki yerl~imin ~ok cski­ lere dayanru&, bu yorenin tarihinin antik ~aglara kadar gittigi bilinmektedir. 17. yiiz­ ytla kadar Bogazi9'nin koylanndan biri olan bu yorenin, Alt:tn Post'u aramaya 9kan Argonotlar'm efsanevi gemisi Argos'un demirledigi yer oldugu ileri siiriiliir. Baz1 antik kaynaklara gore iinlii mitolojik gemi Argo, bu ktytya yana§nn§ ve ~ev­ re antik ~ag boyunca geminin kaptaru Iason'un admdan tiireyen 'Iasonion ' adly­ la arulrru§llr. Bizans ~agma air ara§tumalarda ise bu ~evrede bir Bizans saray1 ile hi­ podrom gibi yapuarm bulundugu bi ldirilmektedir. 1453'te istanbul'un fethinden sonra bu yorenin onemini si.irdi.irdi:igi.i vc cami, ko§k, ~e§me gibi yeni yapuarla do­ nattldi~ kaynak.lardan anla~limaktad t r. Dolmabah~e Sarayt'mn in§a edildigi alan ise, kaptan pa~alann gemilerinin dcmirlcdilderi, gclcnelcsel veda torenlerini yapnk­ lan biiyiik bir kotfezdir ve 17. yi.i.zyda kadar da bu niteligini korumu§tur. O ncele­ ri, 'Be§ikta§' semti ile saraym bulundugu ~cvrc birlikte amltru~, ancak 17. yi.i.zytl­ dan sonra, zamanla bataJdtlc haline gclcn bu korfez doldurularak daha sonralci ya­ pUa§maJara zemin hazrrlarum§ vc cldc edilen alan 'D o lmabahs:e' olarak amlmaya ba§lanmt§tlr.1 Bu ~ah§mada, M.O. 8. ylizytlda gc~tigi tahmi.n cdilen Argonotlar Seferi ve Alnn Post efsanesi gene! hatlanyla anlanld1ktan sonra, sonu~ klsmmda seferle ilgili ilgin~ bir respite yer verilecek. Bu tespit, Sir Isaac Ncwton'un Argonotlar Seferi ile Zed­ yak i~aretleri arasmda bir ili§kiye dik.kat ~cki§idir. Aynca ge~tigimiz yillarda giinde­ me gelen bu i.irllii mitolojik geminin ve seferin oneminden, yazill basmda yer alan haberler 1~tgu1da klsaca soz cdilcccktir.

Argon odar (Argo G emicileri) Argonotlar'm Altm Post'u almak i~in yapnn§ oldugu yokuluk Yunan mitoloji­ sinde 'Argonotlar Sefcri' veya 'Alnn Post Efsanesi' olarak bilinir. illcs;ag'm bi:iylik destansal oykiilcrindcn biri olan Argonotlar seriivenini bize bir biitiin olarak Rodos'lu Apollonios anlatmJ§tlr. M.O. 3. Yilzylida ya§arm§ Apolloni­ os, iinlti bir mitos yazandlr. Lirilc Dor §airi Pindaros'un hikayenin bir versiyonunu M.6. 5. ylizylida yaratmasma kadar uzanrrsa da, en ~ok bilinen versiyonu M.O. 3. yilzyuda Rodoslu Apollonios'un 'Argonautika'stdlr'. Rodoslu Apollonios'tan sonra ise, Apollodoros 'Bibliotl1eca' adlt eserinde aym konuyu i§lemi§tir. Medeia ile Iason efsaneleri ise tragedya yazarlarma ve ozelliklc Rodoslu Apollionios'un e Euripides Ue Seneca'ya konu olmll§ntr.2 Aynca M.S. 70'e dogru C. Valerius Flaccus'un Rodos­ lu Apollionios'un eserinden csinlcncrek yazd1gt bitmemi$ destan-§iiri 'Arganauti-

• Arkeolog, Rehbcr, TBMt\<1 Milli Saraylar. ca,' adll eserdeki §iirler dil ve naztm baktmmdan Vergilius'u hatJrlatJI. Eserde des­ tan havast yoktur, buna kar§illk karakterlerin anlatili§t, ornegin Medeia'runki, Y u­ nan orneginden bile listi.indiir.3 Altm Postu elde ctmek ic;in, Argonotlar't Kolkhis'e ta§tyan geminin adt olan 'Argo' 'luzh veya parlak beyazhk anlarruna gelir.4 Argo'nun Yunanca anlam1 'luz­ h' demektir; bu kelime ile 'denizci, gemici, deniz yolcusu' anlarruna gelen 'Nauta' ile birle§tirilmi§tir.5 Argo gemisi, Karadeniz'in Kolkhis i.ilkesinde Altm Post'u ara­ maya giden kahramanlar ic;in yapuml§ elti be§ ki.irelcli bir gemidir. Gemiyi yapan us­ tatun ad1 da 'Argos' idi. Argonotlar Scferi'ne kaulanlar, Troia efsanesi kahraman­ lanndan onceki ku~aktan ki§ilerdir. Mitos yazarlanrun bu ki§iler iizerine verdikleri listeler birbirini tutmaz.6 Bu isim listeleri arasmda, degi~ik donemlerde yaztlmast­ mn sonucu olarak, belirgin bir farkhhk vardrr; ~oyle ki Rodoslu Apollonjos ve Apollodoros'un verdigi isimler birbirindcn c;ok farkhdlr. Gemi, 40 ki.irekc;iye gore in~a cdilini§tir. Argonotlar'm saytst genelde degi~mez ve elli , elli be§ kadard1r. Her iki yazarm isirn listesinde kesin isimler vardrr ve bunlru· efsanenin en guc;lii kahra­ manlandu-.7 Iason'tm bu seferde gemideki mtirettebao hakkmda kesin bir liste yoktur c;linki.i onde gelen Yunan aileleri, genelde soylarmda bir Argonot oldugu­ nu iddia etmi§lerdir.

Sefere I

Altm Post Oykiisii Alon Post oykiisi.i, kanst Nephele'den btkan Yunan krah Athamas'rn ikinci kere evlenmesiyle ba§lar. Nephele, kralu1 yeni kar1s.t Ino'nun kendisine ve c;ocuklart Helle ile Phriksos'a koti.ili.ik yapacagmdan korkmaktadlr. Korkusunda da hakstz degildir c;linki.i Ino, Nephele'nin oglu Phrilcsos'u oldi.irmek, boylece Athamas'tm sonra kendi oglunu tahta gec;irmek ister. 0 yilin btitiin tohurnluk nustrlanru ele gec;irip hepsini kurutur. Tahtl almamaymca i.ilkede kltllk ba~ gosterir. Kral, tapma­ ga bir haberci gonderip ne yaplimas1 gerektigirti sordurur. !no, haberciyi kandtra­ rak tapmagm verdigi cevabt degi§tirir, Phrilcsos kurban edilmezse klthgm onJene­ meyecegini soylettirir. Ac;hk tehlikesiyle kru·~tla~an halk, oglunu kurban eonesi i~in krala baslo yapmaya ba§lar. Kral da c;aresizlik ic,:inde Phriksos'u kurban etmeye ka­ rar verir ve onu tapmaga gonderir. Bu Strada alt:ln postlu bir koc; iner, gokten. Phri­ kos'la karde~i Helle'yi kapog. gibi kac;tnr. Hermes, Nephele'nin yakan§larmJ kar­ §thkstz btral

1 Uzun sa~h, kafasmda bir pctasus (Eski Yunan 'da bir ~e~Li ~apka), iki

m1zrag, \'C chlamys (pelerine benzeycn eski Yunan giysisi) ilc Thesus. Argonotlar'm toplanma sahncsinden bir aynnn. M.b. 460-450 tarihli lorm1zl figiirlu bir calyx·kratcr. Louvre miizesi, Paris. 2 Hcraklcs ve Argonotlan'm toplanmas1. Niobid rcssam1 tarafindan )'ap!lan kmniZI figilrlti calyx·krater. 'Niobid kratcri' olarak bilincn bu eser M.O. yakl~k 460-450'e tarihlcndirilir. Louvre muzcsi, Paris.

2 · 3 Argo gemisinin in§aast Athena (solda) yelkeni ayarhyor, Tiphys (ortada) geminin orta kismuu tunnakta vc (sagda) Argos geminin pupa ktsnuna dogru otumyor. Roma'mn Porta Latina bolgesinden cle geycn, muhtcmelen ·M.S. I. yiizyda ait terrakota rolyef. 4 Argonoclar'm sefer boyunca izlcdigi yolu gosrcrcn harita.

3

SKYTHIA

EGYPTOS 4

Iason'un Sefer HazrrWdan ve Argo Gemisi'nin in~ast Phriksos'un Yunanistan'da bir k.ral olan amcas1, tahtuu yegeni Pelias'a kaptm.r. Krahn oglu Iason da, gizlice bir yere saldanaralc orada bi.iyiitiilii.r.9 Iason, Tesel­ ya'daki Iolkos Kralli~'run gen;ek krah Aeson'un ve kans1 Alkimede'nirl ~ocugudur. Aeson'un babas1 Aeolos ise Hellen'in ogullarmdan ve Deukalion'un tonmlarmdan biridir. 10 Iason, arlllc bileginin gi.ici.ine gi.ivenir hale gelince, Pelias'm kaqtsilla ~iklp babasilllll tal1tu11 geri istemeye karar verir. Bu arada kahinler Pelias'a kendisini bir akrabasmm oldiirecegini, ayagmda tek sandal olan ki~iden korkmasllll soylerler. Ia­ son, Pelias'm hiiklim sii.rdi.igti ~ehre girdigi zaman aya~da tek sandal vardt. Om­ zuna bir pars postu atml~, gogsi.ine sunslia yap1~an bir elbise giyrni~ti. Hi~ kesilme­ mi~ sa~lar1 sJ.rtmdan doki.ili.iyordu. Onu ~ehrin ~ar~1smda korkusuz ad1mlarla ytirii.r gorenler §a~mp kahrlar. Kimse tarurruyordu onu ama herkesin i~ini bir sayg1 duy­ gusu kaplar. Bu yigit delikanb Apollon muydu acaba? Yoksa Aphrodite'nin kocas1 rmydt? Poseidion'un ogullarmdan biri olamazd! ~iinlcti hepsi olmii~tii. Bu yabanCJ­ nm i.inti ad!mlanndan daha tez gider, saraya vanr. Pelias, ~ehre tek sandalli bir de- lilcanlmrn geldigini duyar duymaz ko~up onu kar~uar. Ofl.celidir ama ofkesini yi.ire­ ginde saklamaslill bilir. 'Kimsin sen?' diye sorar. 'Yalan soyleme bana!' 'Ben, senin alcraban Iason'um' der yabanc1. 'Zeus'un babama verdigi iilkeyi ge­ ri almaya geldim. K.ills:Jaruruza, nuzraldaruruza sanlmadan yeniden payla~alun bu topraldart. ~imdiye kadar lcazand!gm paralar, siiriiler sende kalsm. Bana tahn ver. Bundan sonra bu iillcede adalet siirsiin'. Pelias, yumu§ak bir sesle: 'Peki', der, 'sen nas.tl istersen oyle olsun. Olii Phriksos Alnn Post'un buraya getirilmesini istiyor, ka­ hinler soyt.di. Boylece kendi ruhu da iillcesine gelirmi~. Ben arnk ya~land!m. Gidip Alnn Post'u getiremem, sen gen<;sin. Bale, Zeus'un iistiine yemin ediyorum k.i Al­ tln Post'u getirirsen tahn sana btrakacagrm' . Pelias boyle der ama Alt:Jn Post'u ara­ maya giden ki§inin de bir daha geri donemeyecegini santr. Iason bu dii~iinceyi <;ole begenir ve biitiin Yunanistan'a haber salar. Altm Post'u aramaya <;Jlcacagrm, iste­ yenlerin bi.dikte gelebilecegini bildi.rir. Hera da yard!m eder Iason'a; biitiin deli­ kanhlarm yiirelderine bu yolculuga kanlma tutlcusunu sokar. Oliimiin kar~1sma ge­ <;ip cesaret ilcsirini i<;mek varlcen kim annesinin yarunda akllh uslu oturmaya katla­ nabilir? Her yandan soylu kahramanlar gelir; yigitler yigidi Heraldes, <;algtcuar <;al­ gtciSl Orpheus, Kastor ile karde~i Pollulcs, Alchilleus'un babas1 Peleus bu kahraman­ lar arasmdadtr. Iason alnn bir kupa)'l ~arapla doldurur; sonra ~arab1 deni.ze doker. Zeus'un yard!muu diler.11 Argo gemisi tann<;a Athena'run yardlllllyla Teselya'daki Pagasae'de limarunda gerni ustas1 Argos tara£ndan in~a edilir. Geminin yaplffill1a Athena da dogrudan kanhr. 12 Athena, gemiye pruva olaralc Dodone me~esinden bi.r lcoml§ma ve kehanet yetenegi bulunan bir di.rek yerle~tirir. Gemi, biiyiik bi.r kala­ bal.tlc seyi.rci arasmda kahramanJar tara£ndan Pagasae kl)'lsmdan denize indi.rili.r. Apollon'a kurban verildikten sonra gerniye binilir. Idmon tarafmdan yorumlanan kehanetler iyiye i§aret eder ve Idmon'un kehanetine gore onun d!~mdaki herkes bu yolculuktan sag salim geri donecek, yabuz kendisi bu seferde olecekti. 13

Argonotlar'm Yolculuk Seriiveni Lemnos (Limni Adas1) Argonotlar once Lemnos Adas1'na (Limni Adas1) varular. Ustiinde yal.Juz kad!nla­ rm ya§ad!~ garip bir adad!r buras1. Lernnos kad!nlan bir siire once ba~kalillrllll§, iil­ kede ne kadar erkek varsa hepsini oldiirmii§lerdi. Yal.Juz, adanm ya~h kral!m sag bl­ ralC1111~lar, onu bir sand!ga koyarak denize atrru~lard!. Zavalli adamca~z boylece ca­ llllll lcurtarabilmi~ti. Lemnoslular nedense erkeklere olan dii§manhklarllll Argono­ notlar'a gostermezler. Ba~larmda kralm klz1 Hypsipyle olmak iizere, biitiin kad!nlar kahramanlarla mutlu giinler ge<;irip ayrllirken de bol bol gozya~ 1 dokerler. 14 Hypsipy­ le, Iason'dan harnile kalu ve sonra Euneos ad!nda bir <;oculc diinyaya getiri.r. 15

Samothrake (Semadirek Adast) Argonotlar, Lemnos'u geride bualctilctan sonra rotalanru Sarnothral

Kyzikos (Kaptdag Yarunadas1) Daha sonra Hellespontos'a ( Denizi) dogru yol alan Argonotlar, Do­ lionlar'm iillcesi olan Kyzikos Adas1'na (Kap1dag Yanmadas1) vamlar; Dolionlar'm lcral!nm ad! da Kyzikos'dur. Dolionlar onlart dost<;a lcar~uar ve Dolionlar'm kral- lan Argonotlar i<;in bir ziyafet verip dostlugun bir sembolii olarak: onlara paralar verirler. Ertesi alqam, tek:rar denize a<;dan Argonotlar, gece boyunca elveri§siz ruzgar yi.izunden tekrar Dolion lGyistna yana~ m al< zorunda kahrlar. Buradald yer­ liler bir gece once misafir ettikleri Argonotlar'1 tamyamazlar ve onlan Pelesgian korsanJartna gotiiriirler ve boylece sava~ da ba~lanu~ olur. Giiriilti.iyii duyan k:ral Kyzikos halkma yarrum etmek i<;in aceleyle ko~up gelir ancak Iason tarafmdan gogsi.i miZralda par<;alanaral< oldliri.Ui.ir. Diger k:ahramanlar da du~manlanm boz­ guna ugratlp buyiil< bir katliam ger<;e ldc~tirirler ama §afak sokti.igunde her ild ta­ raf da bi.iyill< bir hata yapt1klanru anlaymca dcrin bir keder i<;ine di.i§erler. Iason, k:ral Kyzikos i<;in muhte§em bir cenaze toreni duzenler. Argonotlar, li<; giin bo­ yunca olen k:rala agttlar yak:Ip, yas torenleri ve kralm §erefine oyunlar sergilcrler. 17 Bu yas torenleri Kleite'nin ac1smt dindirecek: yerde bi.isbiitlin arttmr ve sonunda Kleite kendini asarak intil1ar eder. Kleite, kocasmm oli.imi:ine dayanamaytp, onun­ la birlikte olmeyi tercih eden bi:iyi.U< a~tldardan birisidir. Kleite'nin oli:imi.ine agla­ yanlar <;ok olur, ozellikle nympheler18 (su perileri) <;ok gozya§t dokerler. Bu seven kadm i<;in nympheler'in doktiigu gozya§laruun bir kaynak olu§turacak kadar <;ok oldugu soylenir. 19 Bu kaynagrn aru da Kleite'dir. Argonotlar, adayt terk ctmeden once, firtinarun onlan tek:rar kly1ya donmelerine izin vermemesi i<;in, tannlann annesi, ana taim<;a Kybele'nin Dindymus Da~'na Kyzikos'a tepeden bakan bir heykclini dikerler.

Mysia (Mudanya .KJyilan) Yolculugun buradan sonrald boli.imi.i Mysia lGyuannda (muhtemelen bugi.inki.i Mudanya lGyuan) ge<;er. Mysia hallG Argonotlar'1 dost<;a kar§tlarlar ve onlara anna­ ganlar verirler. Argonot kahrama~li ar1 bir ziyafet i<;in haZil·llk i<;indeyken, Beraldes ortadan kaybolur; seyir esnasmda kuwctle <;ektigi k:iiregini kmru§ur ve yeni bir ki.i­ rek yapmak i<;in de civardaki bir ormana dahp aga<; aramaya koyulur.2° Kahramam Heraldes'in giyimine ku§amma yarrum eden Bylas admda gens: bir oglan varrur ve Hylas onun sevgilisidir. 21 Heraldes, onu <;ok sever. Bir gi.i n, Bylas, ziyafet i<;in ta­ ze su getirmek amaC!yla ormana gonderilir. Kusursuz bir giizellige salup olan de­ likanlt, kaynak ba§mda su doldururken, suyun dibindeki nympheler'le tamw ve nympheler onun gi.i1 pembesi yanaklanru gori.ip kendilerinden ge<;erler. Bemen kaynaktan fulay1p H ylas'1 ka<;mrlar. Argonotlar'dan Polyphemus, suyurt derinJik­ lerindc Hylas'w aglamalanru duyar ve hemen ona yardtma ko~ar . Yolda Hcraldes ile kar§ua~u·. Bunu duyan Heraldes'in akh ba§mdan gider; Altm Post'u da Argo'yu da unutur. Hylas! Hylas! diye deliler gibi baguarak ormanm ye§il golgeleri arasm­ da kaybolur. Ark:ada§lart bekler, bekler ama kahraiTianlar kahramam donmeyince yollanna onsuz devam ctmeye karar verirler.22

Chalchedon (Kadtkoy K1yilan) Argonotlar'm bir sonraki duragt, kral tarafindan yonetilen Bebryces'ler ulkesidir. Anadolu sahillcrindeki Chalchedon'a (bugi.inki.i Kadtkoy) vardildannda, Amycus ile kar§uawlar. Kral Amycus, dev bir bok:sordu ve i.ilkesine gelen her yol­ cuya meydan okuyordu. Argonotlar'dan Pollux ilk ba§ta bu devle dovii§mek is­ tese de sonrasmda Zeus'un oglu Polydeukes onu yener.23 Amycus'u Polydeu­ kes'in yenmesi iizerine yelken a<;an Argo gemisi1u firtma ista11bul Bogaz1 'ndan Trak:ya ktytlanna atar; Iason ve arkada§lan kendilerini Poseidon'un oglu Phine- 5 Argonodar rarafindan baglanan Amykos. Lucania oolgcsindco kmruz1 figiirlii bir hydria (ii~ kulplu su kab1) M.6. 425·400, Lounc miizesi, Paris.

5

us'un24 ya$adlg1 kly1da bulurlar. Phineus, kor bir kahindir.25 Deride neler olaca­ glill a<;1k a<;1k soyledigi i<;in Zeus onu cezaya <;arptmru~tL $imdi de Harpya'la­ nn iilkesinde cezaslill s:ekiyordu. Ne zaman bir Jokma yiyecek olsa, Harpya'lar, (Zeus'un tazdan) us:arak gelip ve Phineus'un yemegine pisliyordu. Harpya'lar kadln yuzli.i, kanatlt yaratlklardtr. Kanca gagal!, sivri penr;eli Harpya'lann i.inii diinyaya yaytlml§tlr ve bu korkunr; canavarlan ayll'an belli ba$h ozcllik de pislik­ lerinin dayamlmayacak kadar koti.i kokmasJdtr. Adamcagtz ar;l!lctan bir deri bir kemik kalmt$tl vc bunun ic;:in Argonotlar'dan yardun ister. Gelecegi gorebilen Phineus, kcndisini bu dertten sadece Kuzey Ri.izgan Boreas'm oguUan Kalais ve Zetes'in kurtarabilecegini biliyordu. Kalais ve Zetes, gemide bulunan kahra­ manlardandlr. Phineus'a ac1ytp yard1m etmek isteyen Kalais ve Zetes, klhs:lanm s:ekip beklemeye ba$lar. Geri kalan Argonotlar da ihtiyar Phineus'a yemek geti­ rir. Adamcagtz agzma daha ilk lokmay1 goti.iri.irken Harypa'lar goriini.i.rler. Ye­ rnekleri kirlettikten sonra kas:maya ba§larlar. Boreas'ill ogullan Harpyalar'm pe­ $ine di.l$i.ip ktltc;:lannt bu korkuns: ku§lann govdelerine saplamaya ba$1arlar. Hep­ sini paran1pars:a edecekleri mada tannlann habercilerinden Iris gelir ku§larm irndadlna. Boreas'm ogullanna 'Zeus'un taztlanru oldiirmeyin' dcr. 'Styks Ir­ magi'26 iizerine yemin ediyorum, bu ku$lar bir daha Phineus'u rahats1z etmeye­ cekler' deyince Kalais ve Zetes, onlan oldi.irmekten vazges:ip arkada§larmm ya­ mna donerler.

Symplegad'lar ( yarpt$an Kayalar) 0 gecc bir §Olen hazrrlarur ve Argonotlar'la Phineus sabaha kadar yer i<;er. Ar­ gonotlar'm bu iyiligine kar§illk, Pbineus, onlara bazt ogtitler verir: 'Yakmda Syrnplegad'lara (<;arpi§an Kayalar veya Mavi Kayalar olarak da biJinir) vamsmtz' der. '0 kayalarm arasmdan ges:mek zorunda kalacaksllliz; ama kolay olmayacak bu. Ne zaman Symplegad'lann arasmdan bir §CY ges:meye kalksa, o bi.iyiik kayalar he­ men birle$ir ve aralarmda ne varsa parampars:a olur. Dedigimi yapm sag salirn ge­ s:ersiniz. Kayalara varmca bir kumru us:urun. Kumru bir yandan oteki yana ger;ebi­ lirse, Argo gemisi de ges:ebilir demektir. Ama ges:emez, arada stkt§arak oli.irse, siz de geri doniin. Altm Post'u aramaktan vazger;in' der. Sabah olunca, yanlanna bir kumru alarak denize aftilan Argonotlar lasa zarnan sorua <;arpt§an Kayalar'a vanr. Once kumruyu u~umrlar ve kumru sag salim bir yandan oteki yana gc~er. Yalruz kuymgundan birkac; tiiy kayalann arasmda kahr. Bunun iizerine tiim gii~leriyle kiireklere asull', denizciler VC kayalarm c;arpt§masma vakit btrakmadan ku§ gibi styrilip kurtulurlar. Bu olaydan sonra da kayalar bir da­ ha ftarpt§mazlar. 27

Kolkhis'e (Giircistan) Vart§ ve Altm Post'un Almt§t istanbul BogaZt'nda, akmo yiiziinden oynak kayalar m1 vardt, yoksa bogazm olaganiistii mafor ve akmtlian efsaneye boyle bir imge ile mi ymsttlidt bilinmez ama bu engeli de a§uktm sonra Argonotlar, YunmWar'm Pontos Eukseinos yani 'konuksever deniz' dedikleri, Karadeniz'e fttkarlar. ilk durak Maryandyn'lerin iil­ kesidir. Kral Lykos, onJan iyi kar§liar, arna bir yaban domuzu avmda kihin idmon ve diimenci Tipbys oliirler. Argonatlar daha oteye gidip, Amazonlar tHkesi'ne ftl­ karlar. Efsmede, Amazonlar'm illkesi Thermodon, Terme <;ayt ve Themiskyra, Terme §ehri ile merkezlcnir. Duraklamadan, Kafkas Daglan'nm goriindi.igu laytla­ ra dogru ilerlerler ve Phasis (Pasinsu) yani Kolkhis (Giircistan) iilkesine vanrlar. Argonotlar, Altm Post'u geri istemek iftin kral Aietes'in kaqtsma c;.tk:oklannda, kraun k.1Z1 Medeia Iason'u goriir ve biiyiik bir a§kla ona tutulur. Giiftli.i bir buyii­ ci.i olan Medeia bundan boyle Argonotlar'm ve Iason'un bi.itfu1 i§lerini eline ahr ve diledigince yonetir. Kral Aietes goriinii§tC AJon Post'u vcrmeye raztdtr ama bir ej­ deri oldiirmesini, atq piiskiiren, tun~ ayaklt iki bogayt boyundumga ko§up oldi.i­ riilen ejderin di§lerini ekmesini §art ko§ar. Iason ister istemez bu ko§ullara evet der. Medeia araya girer, Iason'a kendisini C§ olarak altnaya soz verirse yardtm edccegi­ ni bildirir. Sonra da yigide biiyiilii bir merhem hazu·Jar. Bedene siiriildi.i mii bu merhem deriyi silah geftmez hale sokar, bir gi.in boyunca ne yaralarur ne de olii­ niirdu. Ejderhmm di§lerinj topraga ektikten sonra silahh adarnlar bitecegi.ni, bun­ larrn arasma bir ta§ atarsa, bunlarrn kavgaya tutu§up birbirilerini oldiireceklcrini de soyler. Medeia'run dedigi gibi olur, Iason bogalan boyunduruk altma sokmayt, ej­ derin di§lerini tarlaya ekip ustiiode fi§k.iran silab.h adamlan birbil·ierine oldiirttneyi ba§artr. Ne var ki Aietes yine de Altm Post'u vermeye raz1 olmaz. Argo gemisini yakmaya ve Argonotlar't oldiirmeye kalkar ama Medeia daha luzl.t davrarur. Ia­ son'la el ele vererek AJon Post'u bekleyen ejderi uyuttuktan sonra ko~un postunu alaral< Argo gemisine kafttmlar. Ertesi sabah Argo gernisi §afak sokmeden yola ftl­ kar. Mcdeia, babasmm kendisine yeti§ememesi ic;in korkunft bir ftareye ba§vurur; yamna aldt& ki.i0-ik karde§i Apsyrtos'u kesip dograr ve parftalarrm yol boyunca ser­ perek uzakla§lflar. Arkalanndan gelen Aietes'le adarnlan Apsyrtos'un parftalanru toplamakla zaman kaybeder ve bu yiizden de Argonotlar'a yeti§emezler.

Doni.i§ YolcuJugu Destamn donii§ yolculugundaki boliimlerindeki anlaamlarda Argo Karade­ niz'de Istros (Tuna) Irma& agzma varlf ve lfmak yoluyla Adriyatik Denizi'ne ftl ­ kar (o zamanJ

Biiyiicii Medeia'run hileli oyunlart Iason, Altu1 Post'u amcast Pelias'a vermek iizere Iolkos'a doner. Babas1 Ai­ son'un oldiigu haberini altr, Pelias'm da tahtt geri vermeye his: de yana§madtgnn goriir. Bunun is;in e§i Medeia'dan yard.un ister. Burada, Medeia'run ti.iyler i.irper­ tici oyunu yer almaktadtr ve ya§lt krait ortadan kaldtrmak is:ifi bir yol bulur. Bu amas:Ja, Pelias'm ktzlanyla arkada§hlc kurar, ya§lanmakta olan babalartru gens;le§tir­ menin ~esini kendilerine ogretecegini sayler ve ornek vermek i.izere ya§lt bir kos: alarak keser, bi.iyiili.i otlarla kaynayan bir kazana atar, birden korpe bir kuzu ?ko­ gllll gosterir. Pelias'm ktzlan bu diizene kanarak babalarmt oldiiriip kazana atarlar. Dirilmedigini goriince s:llgma donerler ve yurtlarmdan siiriili.ider. Iason'la bera­ bcr scfere kanJan Pelias'm oglu Acastus, kralltgt clc gcs;irince, ilk i§ olarak Iason'la Medeia'YI Iollcos'tan kovar. Iason ile Medeia Korintl1os'a giderler. Iason ve Me­ dcia Korinthos'ta uzun yillar mutluluk i<;inde ya§arlar. iki de <;ocuklan olur. Ko­ rinthos krait Kreon ba§ta olmalc iizere, hallc onlara s:ok iyi davrandtlarsa da bir su­ 6 Iason Altm Post'u alu·ken M. 6. re soma, halkm bitmek bilmeyen bi.iyiiciili.ik istelderinin ba§larma felaket getirece­ yakla§tk 470·460'a tarihlcnen kmmz1 ginden korkarak Medeia'y1 uzalda§nrmak <;arelerini arar. Zaten, Iason da korlcuns: figiirlii bir antik Yunan vazosu, kansmdan btkmt§a benzer; Kreon'un ktz1 Kreusa ile a§k ya§ar. Medeia'yt bo§ama­ Metropolitan Miizesi, NewYork. ya ve onu Kolldus'e geri gondermeye kalkar. 0 siiada biiyiicii kadtn Medeia om­ 7 Medeia'dan Kreusa'ya hcdiyeler tiiniin en korkuns: sus:unu i§ler; Kreusa'ya sozde di.igiin hediyesi olarak bir elbise Apulai oolgesinden M.O. 390'lar:a gonderir, ktz onu giyer giymez yanmaya ba§lar, bu i§ler olup biterken Iason'dan ait lo.muZJ 6giirlii bir kratcr, olan iki oglunu bogar ve babalarma olillerini gosterir. Bundan sonra atast Heli- Louvre miizesi, Paris.

6 7 8 Jason, Pdias'a Alon Post'u 'erirken, t\-1. b. 340·330 tarihli kum121 figiirlii Apulian bir kalvx·krater, Louvre miizesi, Paris.

8

os'un kendisinc gonderdigi bir uc;an arabayla Atina'ya uc;ar, orada kral Aigeus'un sarayma yerle~ir. Aigeus'a kcndisiyle evlenirse c;ocuk doguracagrm sayler. Bu Stra­ da yillar sorua sava~<;J Thcsus, bilmcdcn babast Aiegus'in sarayma gelir. Thesus'un kralm oglu oldugunu ve tahta goz diktigini anlayan Medeia, onu oldiirmeyi plan­ lar.28 Medeia, bir ~olen esnasmda ~arabma zehir koyar. Thesus, eti kesmck ic;in bi1· zamanlar babast Aigeus'un laltcmt <;tkannca babas1 oglunu tarur ve Thesus tam ic;­ mek iizereyken, elinden ~arabt ahr. Daha sorua Medeia ve <;oculdar1, Aigeus tara­ findan Atina'dan da siiriili.ir. Medeia'nm Kolkhis'e dondiigii ve daha birc;ok serli­ venlerden sorua babast Aietes'le ban~tJgt bazt efsanderde anlatllir. Bazt kaynak.la­ ra gore ise, Kutsal Adalar'a gittigi, orada Troia Sava~t'run kahramanlarmdan Akhil­ leus ile evlendigi soylenir. 9 10

Iason'un sonu Iason'a gelince; iyice ya§lanan Iason Argo'yu karaya oturttugu Korinth AdaSI'na 9 Medea 1·e Pelias rasrirli bir antik geri doner. Kendisine hi~ bakmayan Iason sefil bir §ekilde Argo'nun golgesinde Yunan l'azosu, M. 0. yaki~Lk 470. miskince oturarak yillarca gelen ge~ene anlatlr ya§adigx seriivenleri. Bir giin, gemi­ British Miizesi, Londra. nin oniindeki pruva k.tsnu ~i.iriiyerek ba§ma dli§er ve ezilerek olfu. Daha sonralar1 10 Medea'nm ogullanndan birini

Zeus, ytldlZlan tekrar duzenleyerek Argo'yu bir burr; olacalc ~ekilde ytld1zlarm ara­ iildiirii~ sahncsi. Kumae'de ele ge~en 29 sma yerle§tirir. (kymc) M.O. yakla§1k 330 ratihli kmmZI figiirlii bir amfora, Sonu~ Lom•re miizesi, Paris. Sir Isaac Newton'un Argonot seferi ile ilgili ilginc; bir tespiti vardir. Newton, Zodyak ile Argonot seferi arasmda bir ili§kinin varhgxna d.i.kkat ~eken ilk ki§idir. Belki de anlattlan bu efsane, Aleksandria'da Zodyak i~aretlerinin tesiri alnnda kal­ ml§Ol'. Phriksos ko~u; Aietes bogalan; Dioskurlar tannsal ikizleri; Rhea aslam; Al­ kinoos teraziyi; .Aigina suculan; Heraldes okc;uyu; Medeia bakireyi; kec;i de Lem­ nos Adas1'nda ya§anan a§k kac;amaldanru anlanr §ekilde §ehveti temsil ediyor ola­ bilir. MlSlr'a ozgu olan Zodyak i§aretlerinin de kullarulmasiyla, eksik olan ogeler de yerlerini bulmu§tur. Yuan akrebe, yeniden dirili§in simgesi olan bokbocegi de yengece kar§ilik gclmekteydi!0 Binlerce yil once, efsanevi Altln Post'u aramak ic;in Yunanistan'dan yola c;oop Dogu Karadeniz klytlarma, giinumuz Glircistan slllflan i~inde oldugu bilinen Kolkhis'e §an Argonotlar'm bu unlii mitolojik gemisi gec;tigimiz ytllarda basm­ da da yer aid!; 2006 ydmm Kasun aymda Moskova'da onbe§incisi dlizenlenen Ka­ radeniz Ekonomik i§birligi toplannsmda, KEi i:iyesi illkeler arasmda KEi ~evre yo­ lu kurulmasi projesi resmen kararla§nrlld1. I