«Matxismoaz Daukagun Pertzepzioa Aldatuz Doa» Pikara Magazine Aldizkari Feministaren Sortzaileetakoa Izan Zen June Fernández Orain Zortzi Urte

Maider santxo soto «Uste dut Uribe Kostan garrantzi Aixerrota taldeko hondartza-boleiboleko handia ematen zaiola kirolari» jokalaria

125. zenbakia 2018ko maiatzaren 10etik 16ra arte

«Matxismoaz daukagun pertzepzioa aldatuz doa» Pikara Magazine aldizkari feministaren sortzaileetakoa izan zen June Fernández orain zortzi urte. Emakumeen borrokaren gako nagusiak aztertu ditugu haregaz, «La Manada» auziaren epaiak harrotutako hautsa oraindik airean dabilela.

Uribe Kostako presoak | 2-3 Getxoko San Isidro jaiak | 4-5 leioako mendibile jauregia | 6 umore azoka leioan | 10 Kartzelaldi luzeak, Musika, festa eta udalarena izan arren, antzerkia, dantza eta urrun eta onura barik dantzak Andra Marin ez zaio doan irteten zirku garaikidea Eskualdeko hogei lagun daude Maiatzaren 11tik 15era bitartean, Ekitaldiak egiteko alokairua Aurtengo kaleko artisten azokan preso gaur egun espainiar eta San Isidro jaiak ospatuko dituzte ordaindu behar izaten du Leioako ehun emanaldi baino gehiago frantziar espetxeetan. Beste bat Andra Marin. Herrien Jaialdia ere Udalak. EH Bilduk «herritarrentzat egingo dituzte Euskal Herriko zein Sao Tomen dago deportatuta. egingo du Itxas Argia taldeak. berreskuratzea» eskatu du. beste herrialdeetako 40 taldek. vvvv

2 eta-ren amaiera uribe kostako presoen egoera Kartzelaldi luzeak, urrun eta espetxe-onurarik gabekoak

ETA deseginda, euskal preso, iheslari eta deportatuak herriratzea da konponbiderako prozesuaren erronketako Urko Labeaga Garcia bat oraindino. Uribe Kostako 20 lagun daude espetxeratuta, Sopela Euskal Herrian zein frantziar eta espainiar estatuetan; Preso bakoitzaren izenagaz batera, jaioterria, 1998 baita deportatu bat ere, herritik milaka kilometrora. espetxeratze-urtea, gaur egun Villabona (Asturias) dagoen kartzela eta harainoko 290 km TESTUA: Iker rincon moreno infografia: artefakto distantzia ageri dira. Txabi EPPK-ko kidea arduera armatua behin betiko eten zuen ETAk 2011n; joan den Moreno Ramajo EPPKtik kanpo Sopela maiatzaren 3an, aldiz, erakundeak desegitea erabaki zuen, ia 60 urtez bizirik egon ostean. «ETA herritik sortu zen eta orain herrian 1998 Jurtuko da» esanez iragarri zuen erakundeak audio bidez bere de- Villabona (Asturias) 290 km segitea. Adierazpen historiko horretan, bere «egitura denak» desegin dituela jakinarazi zuten; hurrengo egunean, ostera, Kanboko Arnaga Jauregian egin zen ekitaldian ETAren amaiera ofizialki ziurtatu zuen Gorka Olga euskal ordezkaritza politiko zabal batek. Martinez Ahedo Sanz Martin Fase berri batean murgildu da gizartea; hala ere, euskal preso, Urduliz Sopela iheslari eta deportatuak herriratzeko erronka indarrean dago orain- 1997 1999 dino. Etxerat elkarteak apirilean emandako datuen arabera, denera A Lama (Pontevedra) Villabona (Asturias) 278 gizon-emakume daude espetxeratuta, herritik ehunaka kilome- 675 km 290 km trora, Portugalgo (1) eta espainiar (227) eta frantziar (50) estatuetako kartzeletan. Horietatik denetatik, hamasei dira eskualdekoak; hala ere, Uribe Kostako beste lau gizon-emakume ere badaude espetxera- Villabona tuta, Euskal Preso Politikoen Kolektibotik (EPPK) kanpo. Bestalde, Sao Tomen deportatuta dagoen pertsona bat eta ihes egin behar izan duten pertsona bi daude uribekostarren artean. Monterroso Felipe Gonzálezen gobernuak ipini zuen dispertsioa, 1989an, eta ordutik presoen gehiengoa bere jaioterritik 400 kilometro baino Endika Lejarzegi gehiagora dago espetxeratuta. Frantziako Gobernua lehenagotik hasi A Lama Olabarrieta zen politika hori ezartzen; dena dela, iazko apirilaren 8an ETA ar- Getxo Alvaro magabetzearen ondorioz, Frantziako Gobernuak jarrera aldatu zuen. 2005 Arri Pascual Urtarrilean iragarri zuen Frantziako Estatuan sakabanatuta zeuden Monterroso (Lugo) Getxo presoak Lannemezango eta Mont-de-Marsango espetxeetara hurbil- 531 km 1995 duko zituela. Harrezkero, hamabi preso lekualdatu dituzte; hamaika Castelló II (Albocasser) kartzela bi horietara, eta bat Muretera. Horien artean dago Asier Bo- 541 km rrero algortarra, Poissytik Mont-de-Marsango espetxera lekualdatu baitzuten joan den apirilean. Uribe Kostako Etxerat elkarteko kideek adierazi dutenez, hurbilpen horien gehiengoa laster libre geldituko Manex direnei lotuta dago, baina erabaki hori aurrerapauso bat dela azaldu Zubiaga Bravo dute. Dena dela, momentuz gizonezkoak soilik hurbildu dituztela dei- Ibai Getxo toratu dute: «Lotsagarria eta salagarria da, oraindino ez dute emaku- Aginaga Guinea 2002 merik gerturatu». Berango Valencia II (Picassent) Espainiako Estatuaren kasuan, presoen senideek ez dute uste gau- 2003 660 km zak asko aldatuko direnik espetxe politikan, ez behintzat epe labu- Morón (Sevilla) rrean. «Mendekua eta ankerkeria oso ezarrita daude, biktimen elkar- 921 km Jabier teetan zein gobernuan», deitoratu dute. Gogoratu dutenez, ETAk bere Gallaga Ruiz jardun armatua behin betiko etengo zuela iragarri ondoren, PPren Getxo Gobernuak adierazi zuen presoak gerturatzeko nahitaezko baldintza 1997 zela erakundea desegitea. Eguna heldu da, baina Madrilek ez du ha- Córdoba (Alcolea). lako keinurik egin oraindino. Are gehiago, azken egunotan hainbat 790 km. hedabidetan Juan Ignacio Zoido Espainiako Barne ministroak adie- Irantzu razi duenez, egoera berri horrek ez du eraginik izango espetxe po- Gallastegi Sodupe Kordoba Berango litikan. Ordea, ñabardura bat egin zuen: Madrilek ez duela egingo «legeak jasotzen ez duen ezer». Eta adituek diotenez, legeak ematen 1999 Moron Lexuri Huelva II (Huelva) du politika hori moldatzeko tartea; izan ere, gogoratu beharra dago Gallastegi Sodupe 960 km Aitor Berango Espainiako legediak ipintzen duela presoek euren familietatik hurbi- Cotano Sinde len dagoen espetxean bete behar dutela zigorra. 2002 Getxo Almería (Acebuche) Huelva II 960 km Eskualdeko presoen egoera, senideen ahotik. EPPK-ko Uribe Sergio 2008 Puerto III (Puerto de Santa María) Almeria Kostako hamasei gizon-emakume daude espetxeratuta, hamabost Polo Escobes 980 km Espainiako Estatuko hamahiru kartzelatan sakabanatuta eta baka- Sopela Puerto II rra Frantziako Estatuko batean. Espetxe horietatik, Cádizen dagoen 1999 Puerto III-ren isolamendu-modulua Espainiako Estatuko «gogorrena» Algeciras (Cádiz) 1.065 km Botafuegos vvvv

hiruka 2018ko maiatzak 10 | maiatzak 16 3 Kartzelaldi luzeak, urrun eta espetxe-onurarik gabekoak 278 % 88 110.112 € 16 preso daude EPPKren barruan, Etxerat EPPK-ko kideen portzentaia hori presoen senide denen artean aste bakar pertsona hil dira senideak bisitatzeko elkartearen azkenengo zenbaketaren dago lehenengo graduan, hau da, batean izaten duten gastua da hori, Sare bidean, dispertsioa ipini zenetik gaur arabera. Gehienak frantziar eta espainiar presondegi-erregimenik zorrotzenean, Herritarrak emandako datuen arabera. egunera arte. Horien artean dago Anjel estatuetan daude sakabanatuta. inolako baimenik eta onurarik gabe. Joan-etorri bakoitzean 275,97 euroko Figueroa preso algortarraren amama Portugalen bakarra dago. Hirugarren graduan ez dago inor. gastua edukitzen dute senideek. Antxoni Fernandez.

Roanne dela uste dute senideek, eta horretan dago Aitor Cotano. Etxeratekoek diotenez, barroteez gainera, zulo txiki ugari zeuzkan xafla bat jarri ziz- Saioa kieten presoei leihoetan, «ahalik eta argi gutxien sar zedin». Patioek Sanchez Iturregi ere ez dute eguzkia hartzeko aukerarik ematen, «oso estuak direlako». Mont-de-Marsan Berango Kordobako espetxealdia ere gogorra dela azaldu dute. Bertan dago 2013 Jabier Gallaga, Frantzian hamalau urte espetxeratuta egon ondoren. Asier Roanne Bere amak azaldu duenez, kartzela horretan dauden kide denak dau- Borrero Toribio 845 km de isolamendu-egoeran, algortarra barne. Askotan egiten dituzte pro- Getxo testaldiak moduluetara eroateko, baina oraindino ez dute ezer lortu, 2009 deitoratu du presoaren sendiak. Iñigo Gutierrez algortarra ere zuze- Mont-de-Marsan nean isolamendura eraman zuten Puerto I-en. Bere amak gogoratzen 262 km duenez, 40 egunez eduki zuten egoera horretan. Horrez gainera, ziegen baldintzak ere deitoratu dituzte senideek. Iñaki Presoen egoera Diotenez, porlanezko hormak dauzkate, neguan hotza eta udan be- Bilbao Gaubeka oroitarazteko roa baino ez dutenak ematen. Gainera, horiek denek umeltasunak Urduliz dauzkatela salatu dute: «Hormak beltz-beltz daude. Hori osasunera- 1998 hitzordu bi ko oso-oso kaltegarria izan behar da». Labezomorro artean bizitzea Zuera (Zaragoza) eskualdean ere normala dela iragarri dute. «Gauza bat da kondena bat bete behar 370 km izatea, eta beste gauza bat da zelan dauden. Ez da nahikoa espetxe- Zuera Eskualdeko hainbat presok hogei eta ratuta egotea, martirizatzen ari dira», salatu dute senideek: «Ez dute hamar urte beteko dituzte aurten eguzkia ikusteko aukerarik, hotza pasatzen dute, janaria oso txarra espetxean. Hori oroitzeko eta euren da eta zerumuga ikusteko aukerarik ez izateak ikusmena galtzea era- Patxi egoera salatzeko hitzordu bi ipini giten die, besteak beste». Markes Zelaia dituzte egunotan. Lehenengoa Berango maiatzaren 18an izango da, Sopelako Presoen egoera zein den salatzeaz gainera, senideek eurek ere pai- Udaletxeko plazatik abiatuta, ratu izan dituztenak eta oraindino jasaten dituztenak ekarri dituzte 1998 20:00etan. Horretan, aurten Castelló II (Albocasser) akordura. Dispertsioak eraginda, urtean milaka kilometro egin behar hogei urte beteko dituzten Iñaki 541 km izateaz gainera, askotariko kontrolak gainditu behar izan dituzte Bilbao urduliztarra, Patxi Markes behin baino gehiagotan espetxera heldu ahal izateko. Modu berean, Castelló II berangoztarra eta Urko Labeaga sopeloztarra oroituko dituzte. funtzionarioek eurekiko izan ohi duten jarrera salatu dute askotan: Manex Castelló I Manifestazioaz gainera, umeentzako «Inolako arrazoi barik arakatzen gintuzten, batzuetan modu integra- Zubiaga Bravo tailerrak, presoen senideei omenaldia lean gainera». Patxi Markesen senideek oroitu dutenez, orain dela sei eta bertso-parrila egongo dira; arrasti Getxo Orkatz Gallastegi urte ia hamar hilabete eman zituzten Albocasserren aurrez aurrekoe- osoan zehar, gainera, trikitilariak eta tara joan ezinik. Izan ere, miaketei uko egiten zieten, eta hori eginez 2002 Sodupe pandero-joleak girotuko dute herria. Valencia II (Picassent) Berango Ekainaren 2an, aldiz, aurten hamar gero, bisita barik gelditzen ziren. «Egoera hori guretzat zen bakarrik, 660 km 2002 urte bete dituzten Iñigo Gutierrez, preso sozialen kasuan ez zen halakorik gertatzen». Castelló I (Castelló) Aitor Cotano eta Arkaitz Goikoetxea Valencia II 635 km getxoztarrak hartuko dituzte gogoan, hogei urte baino gehiago lehenengo graduan. Etxerat elkar- baita Asier Borrero ere, Algortan, 18:00etatik aurrera. Ordu horretan tearen datuen arabera, EPPK-ko 45 presok hogei urte baino gehiago poteoa abiatuko dute, San Nikolas daramatzate giltzapean. Horietatik lau uribekostarrak dira eta bes- plazan; ondoren, manifestazioa te bik aurten beteko dituzte hogei urte espetxean, ekainaren 5ean, Alacant II egingo dute 20:00etan, leku beretik. hain zuzen ere. Baina, horietatik denetatik, bakarrak lortu du bigarren gradua: Urko Labeaga sopeloztarrak. Denera, EPPK-ko presoen Iñigo Gutierrez %88 dago lehenengo graduan, hau da, presondegi-erregimenik zorro- Carrillo tzenean, eta bakar bat ere ez dago hirugarren graduan, espetxetik Getxo behin-behinean irteteko aukera ematen duena, alegia. 2008 Espainiako Barne Ministerioaren martxoko datuen arabera, Admi- Alacant II (Villena) nistrazio Zentralak kudeatutako espetxeetan dauden 50.957 presoen 750 km Deportatua artean % 1,7 baino ez dago lehenengo graduan; kopuru horretatik, Alfon Etxegarai % 23 euskal presoek osatzen dute. Senideek jakinarazi dutenez, Biz- Arkaitz Atxirika kaikoak diren 85 kidek egin dute lehenengo gradutik bigarren gradura Goikoetxea Basabe Plentzia jaisteko eskaera, baina oso gutxi onartu ditu espetxe-zaintzako epai- Getxo Almeria leak, «nahiz eta denek bete beharreko baldintzak betetzen dituzten», 1986 2008 Sao Tome deitoratu dute Etxeratekoek: «Denei erantzun berdina eman diete, era- Alacant II (Villena) 4.862 km kundeaz arnegatu ez dutela eta ez dutela barkamenik eskatu. Baina 750 km Legediak ez du hori eskatzen». hiruka 4 2018ko maiatzak 10 | maiatzak 16

Getxo | San Isidro jaiak Baserritarren omenezko festa

Barikutik martitzenera bitartean izango dira San Isidro jaiak Getxon; askotariko ekimenek osatuko dute egitaraua. iker rincon moreno

purka-apurka jaien usaina heda- tzen dabil Getxo inguruan. Izan ere, udaren atarian, maiatzaren erdialdean, helduko dira San Isi- Adro jaiak herrira: nekazari, laborari eta ba- serritarrei omenaldia egiteko ospakizunak, alegia. Aurton ere Geroako ikasleek ira- kurriko dute pregoia, txupina jaurtitzeaz gainera, hilaren 11n, 17:00etan. Horren ondoren, ekitaldiz beteriko lau eguneko egi- tarauari helduko diote auzokideek, askotariko herritarrek osatutako jai-batzordearen ekimenez. Horrenbestez, gazte zein nagusi, Zapatuko herri-bazkarira baserritarrez jantzita hurreratzeko deia egin du jai-batzordeak. HIRUKA inguruotan aspertzeko tarterik ez da falta- ko egunotan: herri-bazkariak, jokoak, mus- Egitaraua 19:00 Poteo girotua, bazkalondotik. txapelketa, herri kirolak, dantzaldiak, grafi- 19:30 Zumba Rosigaz, Malakaten. Maiatzak 11, barikua 20:00 DJ Deustooh!, Malakaten. tiak, kontzertuak... 17:00 Txupinaren jaurtiketa eta pregoiaren irakurketa, Geroako 21:00 XXV. Herrien Jaialdia, Itxas Argia dantza-taldearen eskutik, Jai-batzordeko kideek gogoratu dutenez, ikasleen eskutik, Malakaten. Kiroldegiko frontoian. 17:00 Mural-margotzeak, Bentan. zapatuan auzora baserritarrez jantzita hu- 23:00 Kontzertuak: Erasoka, Sumision City Blues eta Item No, 17:30 Parkean Olgetan, Sendiren eskutik, Malakaten. rreratzeko deialdia eginda dago. Aurten ere kiroldegiko aparkalekuan. gaueko autobus-zerbitzua egongo da sani- 17:30 Txokolate-edana, Malakaten. 17:00 Kiniela paleta-goma, kiroldegiko frontoian. Maiatzak 13, domeka sidroetan, auzoko konexioa hobetzeko eta 18:30 Buruhandiak, Malakatetik hasita. 10:00 Bertoko ekoizleen azoka, Uribe Kostako Agroasanbladaren etxera bueltako bidea lasaitasun osoz egin 19:00 Mus txapelketa, Bentan. eskutik, Kiroldegiko aparkalekuan. ahal izateko. Zerbitzu hori guztiz doakoa 19:00 Areatxu fanfarrea, kalez kale. 11:00 Umeentzako argazki-tailerra, Sendiren eskutik, Kiroldegiko izango da. Modu berean, jakinarazi dute 21:00 Kontzertuak: Skabidean, Mr Pongo eta erromeria, aparkalekuan. barikuan eta zapatuan txosnak goizeko kiroldegiko aparkalekuan. 11:00 XXVIII. Isidro Deunaren Eskupilota Txapelketako finalak, afizionatuak eta elitea, kiroldegiko frontoian. Maiatzak 12, zapatua ordu txikietara arte egongo direla zabalik, 12:00 Andres Isasi Musika Eskolako Martxing Band, Malakatetik 10:30 Umeentzako talo eta bitxi tailerrak, Argia Fundazioaren 06:00ak arte, alegia. hasita. eskutik, Malakaten. Barikua, zapatua eta domeka izango dira 13:30 Kontzertua: Cloverwind, kiroldegiko aparkalekuan. 11:00 Puzgarriak, Malakaten. 17:30 Dantza-plaza, Dangiliskegaz, kiroldegiko aparkalekuan. egunik mamitsuenak. Domekatik martitze- 12:00 Txopolis fanfarrea, kalez kale. 18:00 Patinaje Show Getxo, kiroldegiko frontoian. nera bitartean, aldiz, ez da ekitaldirik egon- 12:00 Txangoa Tosu ingurura. 18:00 Umeentzako paintball, elizako zelaian. go auzoan; hala ere, San Isidro egunean, 13:00 Herri kirolak, kiroldegiko probalekuan. bertara hurreratuko diren denentzat hamai- 15:00 Herri-bazkaria, auzo elkartearen eskutik, kiroldegiko Maiatzak 15, martitzena aparkalekuan. 12:45 Hamaiketakoa, elizaurrean. ketakoa eta idi-probak egongo dira, festei 17:00 Umeentzako ginkana, kiroldegiko sarreran. 18:00 Idi-probak, kiroldegiko probalekuan. amaiera hobeezina emateko. hiruka 2018ko maiatzak 10 | maiatzak 16 5

Getxo | Itxas Argia dantza-taldearen XXV. Herrien Jaialdia Bretainiako eta Euskal Herriko dantzak, berriro ikusbide Herrien Jaialdiaren 25. edizioa ospatzeko, atzerritik gonbidatutako lehenengo taldea ekarriko du berriro Itxas Argia taldeak hilaren 12an. Jaialdia Andra Mariko frontoian egingo da, 21:00etatik aurrera. iker rincon moreno

rtero legez, Herrien Jaialdia antolatu du aurten ere Getxoko Itxas Argia dantza taldeak. Oraingoa XXV. edizioa izango da, eta Getxoko San Isidro jaietako zapatuan egingo dute dantzaldia, hilaren 12an, hain zu- Uzen. Hala ere, antolatzaileek iragarri dutenez, aurtengo saioa berezia izango da, zilarrezko ezteiak behar bezala ospatu behar direlako. Hori dela eta, atzerritik gurera gonbidatu zuten lehenengo taldea ekarriko dute berriro ospakizunerako. Bretainiatik etorri ziren duela 23 urte lehenengoz, eta aurten bueltan izango dira Dansarien Bro Klegereg dantza taldea eta Kebrenn Bro Lagunech musika taldea. Ohi bezala, emanaldia 1993an egin zuten jaialdia lehenengoz, eta ordutik urtez urte egiten jarraitu dute. © ITxas Argia Andra Mariko frontoian izango da, iluntzeko 21:00etatik aurrera. Sarrera librea izango da, edukiera bete arte, antolatzaileek iragarri dutenez. ezberdinak erakustearen eta batzearen aitzakia hartuta, talde Herrien Jaialdia 1993an hasitako ibilbidea da, «Itxas Argia Jaialdiaren helburua gehienak prest agertu dira gaur egunera arte jaialdi horretan dantza taldearen egunerokoari bultzada bat eman eta Euskal da dantza taldearen parte hartzeko. Horrez gainera, askotan getxoztarrek eurek Herriagaz loturaren bat duten bestelako herriakaz bat egin bertoko kultura eta folklorea beste herri batzuetara eroan ahal eta kultura biak batu guran sortutakoa», antolatzaileek azal- egunerokoari bultzada izan dute, atzerriko hainbat lekutara. «Herriak elkartzeko eta du dutenez. «Ideia buruan genuela, jarraian hasi ginen herri ematea eta beste herri harremanak egiteko hasi zen proiektua, Euskal Herritik hara- batzuekin harremanetan, hurbiltasuna zela medio, Galiziako go gure kultura, hizkuntza eta folklorea zabaltzeko, hurbiltze- eta Kataluniako talde banarekin, hain zuzen ere». Getxoko San batzuen kulturak ko, erakusteko eta irakasteko, besteak beste», azaldu dute dan- Isidro jaiak aitzakiatzat hartu zuten jaialdi hori ospatzeko, ga- ezagutaraztea. tza-taldekoek. rai horretan jaiok «erdi hilda» zeudelakoan. Lehenengo urte Ibilbide horri eutsi dio taldeak 25 urteotan, eta urtemuga hartan Galiziako Brincadeira taldeak parte hartu zuen ospa- berezia ospatu guran, zer edo zer berezia egin behar zelakoan, kizunean, eta antolatzaileek gogoratu dutenez, saioak oso ha- hasierako urteetan ekarritako talderen bat berriro gonbidatzea rrera ona izan zuen hurreratu ziren herritarren artean. Talde bururatu zitzaien, Bretainiako Dansarien Bro Klegereg dantza bien arteko bizikidetza ere gogoan daukate dantza taldekoek, taldea, alegia. Talde biek berriro ere elkartu gura izan dute, «esperientzia oso ona izan zen». Hori dena dela eta, harrez ge- esperientzia polita izango delakoan. Izan ere, gaur egun beste roztik urtez urte talde bat ekartzea erabaki zuten. pertsona batzuek osatzen dituzte taldeak, urteak aurrera joan Itxas Argiakoek aitortu dutenez, batzuetan ezinezkoa izan ahala belaunaldi berriek hartu baitiete lekukoa hasierako ga- da jaialdiaren jaiotzan izandako ideiari eustea, baina kultura rai haietako dantzariei talde bietan. hiruka 6 2018ko maiatzak 10 | maiatzak 16

LEIOA | Jabego publikoaren erabilera Mendibile Jauregiaz baliatzea ez zaio doan ateratzen Udalari Bertan ekitaldiak egiteko, alokairua ordaindu behar izaten du Udalak. Leioako EH Bilduk salatu duenez, «publikoa izan arren, ez du erabilera publikorik». Gaztetxe ohia «herritarrentzat berreskuratzea» eskatu dute. KEPA UGARTE MARTIARENA

pirilaren 26an egin zuten hileko osoko bilkuran, Mendibile Jauregiari buruz galdetu zion EH Bilduk Leioako Udalari; izan ere, alderdi ezkertiarraren bozeroalea den Aritz Tellituk kritikatutakoaren arabera, Aeraikina aipatutako administrazio publikoarena izan arren, «ez du erabilera publikorik eta, Udalak erabiltzen duenean, alokairua ordaindu behar izaten du». Are gehiago, Mendibile Jauregiko inbertsioak ere leioaztar denek ordaindu behar izaten dituzte. Hori frogatzeko, 2018ko 847 zenbakiko dekretua mahai-gaineratu zuen Tellituk; horren arabera, ia 4.000 euro ipini zituen Udalak, jauregian konponketa-lanak egiteko. Gaur egun, Bizkaiko Txakolina Jatorrizko Deituraren eta horren Kontseilu Arautzailearen egoitza dago bertan. HODEI TORRES Leioako EH Bilduren bozeroaleak gogoratu zuenez, Mendi- bile Jauregia gaztetxea izan zen hiru urte luzez, eta udalerriko gazteen topaleku bihurtu zen garai horretan. «Baina EAJk «Mendibile gutxi batzuen ustez, izenpetutako hitzarmenak «ondorio zuzenak» dauzka argi zeukan, eta Mendibileren utzaraztea agindu zuen, Udalak negozioa ezagutzera emateko leioaztarrengan: «Batetik, Mendibile Jauregiari ezin diogu era- jauregia ekintza kulturaletarako erabiliko zuela argudiatuz», baino ez da erabili, herrian bilera herritarra eman. Bestalde, Udalak ez du haren erabilera adierazi zuen hautetsiak. Horrek mobilizazioak ekarri zituen, eragin txikia izanik» baliatzen. Eta azkenik, Udalak erabili behar duenean alokairua eta horien artean oihu ozen bat entzun zen: «Mendibile zer- aritz tellitu zabala ordaindu behar du». Hori dela eta, egungo hitzarmena bertan leioako eh bilduren bozeroalea tarako? Zuen patrikak betetzeko!». «Denborak Leioako gazte- behera uzteko eta Mendibile «herriarentzat berreskuratzeko» riari arrazoia eman dio. Udalak Bizkaiko Txakolina elkartea- eskatu zuen Tellituk udal-batzarrean; «elkarteentzako etxe» gaz txakolinaren etxe bihurtu du jauregia, negoziorako txoko. «Eraikina Leioako herriaren bihurtu gura dute. Gaur egun, Mendibilek ez dauka kulturarik... eta gutxi batzuen ondarea da eta Leioako Esnatu Leioak ere EH Bilduk egindako salaketagaz bat egin negozioa ezagutzera emateko baino ez da erabili, herrian era- herriaren onerako erabili du. Alderdi horren bozeroalea den Ruben Belandiaren berbe- gin soziokultural txikia izanik», deitoratu zuen EH Bildukoak. beharko litzateke» tan, «Mendibile jauregia Leioako herriaren ondarea da, eta ruben belandia fradejas Leioako herriaren onerako erabili beharko litzateke». Gaine- esnatu leioaren bozeroalea «ondorio zuzenak leioaztarrentzat». Mendibile gazte- ratu duenez, «Gobernu Taldeak nahiago izan du kanpoko era- txea 2000. urtean itxi zuen Leioako Udalak eta 2007ko mar- kunde baten egoitza izatea; txakolinaren etxea izateak ez du txoaren 30ean ireki zuen Mendibile Jauregia; Udalaren, Eusko eragin handirik izan gure udalerriarentzat eta ez du sinergia- Jaurlaritzaren, Bizkaiko Foru Aldundiaren eta Bizkaiko Txako- rik sortu». Udal Gobernua osatzen duten EAJk eta PSE-EEk ez lina Jatorrizko Deituraren Kontseilu Arautzailearen ekimenez, dute adierazpenik egin gai honen gainean, eta PPk ere ez du Mendibile Jauregia elkartea sortu zuten. Bada, EH Bilduren iritzirik eman. hiruka 2018ko maiatzak 10 | maiatzak 16 7

PUBLIERREPORTAJEA Politeknika Ikastegia Txorierri Mekanizazio birtuala: pieza konplexuak doitasun handiz mekanizatzea

erioko Politeknika Ikastegia Txorierrik gure hurbileko industriaren azken aldaketa teknologikoakaz bat egiten du. Gaur egun, mekanizazio-prozesuak guztiz infor- matizatuta daude; programa informatikoei esker, oso Dkonplexutasun handiko piezak mekaniza daitezke sinestezinez- ko zehaztasunagaz. Goierri Eskolagaz batera egiten dabiltzan proiektuaren bitartez, programak gauzatzeko behar den esperientzia lortu gura dute, eurakaz lankidetzan dabiltzan enpresa ugarien beharrei lehentasuna emateko. Mekanizazioa birtualki egiteko aplikazio bat baino gehiago existitzen da. Horietako batzuek fabrikazio-mugimenduak si- mulatu besterik ez dute egiten. Konplexuagoek, ostera, errit- moak eta tresnen iraupena optimizatzeko aukera ematen dute; are gehiago, erabilitako mekanizazio-estrategiaren arabera pie- zaren gainazaleko akabera zelakoa izango den ere igar daiteke. Simulazio horien analisia eginez, prozesuak optimizatu eta hobetu daitezke. Hobekuntza hori prozesuaren parametroak aldatuz eta simulazioa berriz eginez lortzen da. Hala, behin eta berriro eginez, prozesua perfekzionatzen dugu, hutsegiteak Software-simulazioa murrizpen bidez. saihesten ditugu, eta lan-denbora eta kostuak gutxitu. Formazioaren ikuspuntutik, birtualizatzeak aukera ematen du (kontrolak dibertsifikatuz) ikasleari programazioaren kalita- te handiko analisia eskaintzeko, balizko hutsegiteak murriztuz Goierri Eskolak eta Politeknika Txorierrik eta autonomia eta segurtasuna indartuz. burutuko dute proiektua. Kasu bietan www. txorierri.net TKNIKAk (Lanbide Heziketako Ikerkuntza gunea), Lanbide mekanizazio-FPetako programak aurrera Heziketako Sailburuordetzaren menpeko zentroak, Politeknika Eusko Jaurlaritzak eroaten dabiltza CNCa makinetan, baita ere Ikastegia Txorierri aukeratu du helburu horregaz. Sailburuorde- diruz lagundutako tzak gure ikastetxeko irakasle bat dauka liberatuta teknologia CADCAMetako erreminta-erabilerarekiko ikastetxea berri horietan treba dadin, behar den dokumentazioa presta de- programazioan. Lankidetza-zubiak ere eraiki zan eta beste ikastetxe batzuetako irakasleak hezi ditzan. gura dira proiektu honen bidez, baliabideak Proiektuak honako atal hauek ditu: software aukeraketa; for- optimizatzeko. mazioa eta ezarpena; garapena; lan-prozedurak, eta hezkuntza- materiala sortzea. 8 june fernández kazetari feminista

«Agerian geratu da justizia patriarkalak zer irudi tamalgarria duen sexualitateaz» Euskal Herriko mugimendu feministaren gaur egungo erreferentzia nagusietakoa da June Fernández (Bilbo, 1984), Berangon eta Getxon hazitako kazetaria. Emakume- borrokaren zenbait gakoz jardun dugu. TESTUA: unai brea ARGAZKIA: hodei torres

ehen urratsak El País egunkarian egin ostean, SOS Arra- Genero-disidente Aurretik egindako lan hori barik hainbesteko erreakziorik zakeria elkarteko liberatu jardun zuen hiru urtez. Orain denak dira biktima ez zela egongo uste duzu, kasua oso berezia izan den arren? dela zortzi urte Pikara Magazine aldizkari feministaren Hala pentsatzen dut, bai. Ezinegon moduko bat dago, «ez dugu Martxoaren 8ko greba-deitzaleek argitu sorreran parte hartu zuen, eta bertako koordinatzai- zuten «emakume» terminoa esangura bat bera ere gehiago onartuko» esanez edo. Eta horrekin lotuta, Lleetako bat da gaur egun, hainbat hedabidetan kolaboratzeaz politikoagaz erabiltzen zutela, baina eztabaida interesgarria daukagu Pikaran: «Justizia patriarka- gain. 10 ingobernables liburua argitaratu zuen 2016an. genero-nortasunaren errealitatea lak ez bagaitu babesten, zein da bidea?». Mugimendu feminis- gizon-emakume zatiketa baino askoz tan autodefentsaren alde egiten da, baina zertan datza autode- Zoritxarrez «La Manada» auziaren epaiaz galdetzen hasi konplexuagoa dela gogoraraziz. fentsa, zeintzuk dira haren mugak? «Euren burua emakumetzat ez duten behar gara. Zer eragin dizu? Uf, emozio asko, eta kontraesan- genero-disidenteak ere grebaren korrak. Hasieran apatia moduko bat, sentitu nuen justizia pa- subjektuak zirela esan zuten, eta nik asko Eta zeintzuk dira? Alde batetik ekintza zuzenaren gaineko ezta- triarkalarengan konfiantza guztiz galduta neukala. Egon dira eskertu nuen ñabardura hori», dio June baida dago: eskratxeak, tipo hauen eta epaileen argazkiak ka- sexu-indarkeriarekin lotutako beste epaiketa batzuk, eta ba- Fernándezek. «Garrantzitsua da ulertzea lean eta sare sozialetan zabaltzeak... Zer balio du horrek, in- nekien justizia patriarkalak ez duela irtenbide egokia ema- patriarkatuaren biktimak emakumeak teresgarria da? Horrez gain, egunero autodefentsa-estrategien garela, eta sexu-disidenteak ere bai. ten, epaileek ez dutelako genero-ikuspegia barneratuta. Uste Gizon sentitzen den transgenero bat greba gaineko irudiak ikusten ditugu sare sozialetan: pipermin-spray dut sententzia honetan ere ikusi ahal izan dugula sexualita- feminista bateko subjektua ez dela uste bat nola egin etxean, eta halakoak. Beste alderdi interesgarri teaz daukaten irudia tamalgarria dela. Hala ere, agian mar- badugu, ez dugu ezer ulertu». bat da seme-alabak dituzten feministek egiten diguten galdera: txoaren 8ko bultzadarekin, jendea kalera atera da, eztabaida «Nola azaldu nire 11 urteko alabari zer egin behar duen bizi- sozial handia piztu da, eta horrekin pozik nago. Sektore asko- tzan?». Noski, autodefentsa feminista ez da fisikoki erasotzai- tako jendea zigor-kodea aldatzeko eskatzen ari dira orain. Ea leari aurre egitea soilik, neure burua zaintzeko eta segurtasun zer gertatzen den. fisikoa ere edukitzeko estrategia emozionala garatu behar dut. hiruka 2018ko maiatzak 10 | maiatzak 16 9

Martxoaren 8ko greba historikotzat jo izan da, mobilizazioe- Reggaetoia eta tan parte hartu zuten emakume kopuru handiagatik. Zein da matxismoa balorazio kualitatiboa? Niretzat interesgarria izango da ikus- Martxoaren 1ean Plentziako Danontzat tea M8aren inguruan zer sortu zen eta zerk irauten duen. Ka- Gaztetxean egon zen June Fernández, zetarien artean, Espainiako Estatuan, Las periodistas paramos Si no puedo perrear no es mi revolución berbaldia ematen. «Izen bereko artikulu agiria plazaratu zen; uste dut 8.000 lagun inguruk sinatu zu- bat idatzi nuen blogean. Reggaetoi tela, eta aurrekoan mezu bat bidali zuten maiatzean batzarra gehiena patriarkala dela egia da, baina egingo dutela esanez. Hau da, mugimendu egonkorra sortu hori musika-genero guztietan gertatzen dute. Entzun dut greba feminista antolatzeko aitzakiarekin «Agerian geratu da da. Kontua da reggaetoiari arreta ikastetxe eta herri askotan talde feministak sortu direla. Niri handiagoaz begiratzen zaiola, eta horrek klasismoarekin eta xenofobiarekin gustatuko litzaidake jakitea feminismoarekin bat egiten hasi zerikusia daukala. Kultur produktu diren eta kalera atera ziren emakume horien bizitza nola alda- arrotzetan errazago atzematen da tu den, euren harremanetan, etxean, lan-esparruan… Hau da, justizia patriarkalak matxismoa». ahalduntze-prozesu horrek zer fruitu emango duen gerora. Ho- rretarako denbora beharko dugu.

Pikara Magazine erreferente bihurtu da feminismoan, bai- Autodefentsaz ta iritzi-sortzaile modura ere… Aldizkaria sortu genuenean zer irudi tamalgarria asmo bikoitza geneukan: mugimendu feministarentzat ezta- «Justizia patriarkalak ez bagaitu babesten, zein da baida-esparru izatea, eta askotariko korronte feministen topa- bidea? Autodefentsaren alde gunea. Beste alde batetik, feminismoarekin guztiz bat egiten egiten dugu, baina zeintzuk ez zuen jendea erakarri nahi genuen. 2010ean sortu zen Pi- duen sexualitateaz» dira haren mugak?» kara, eta orduan hedabide tradizional hegemonikoek ez zituzten emakumeen eskubideen gaineko gaiak asko lantzen. Gaur Euskal Herriko mugimendu feministaren egun hori aldatu egin da; hedabide hegemonikoetan ere ager- gaur egungo erreferentzia nagusietakoa M8aren aztarnak tzen dira youtuber feministak, feminismoaren agendarekin zerikusia duten gai ugari... Orain ezin dugu esan feminismoa da June Fernández (Bilbo, 1984), Berangon «Jakin nahi nuke M8an eta Getxon hazitako kazetaria. Emakume- hain estigmatizatuta dagoenik, orain eztabaida da ea onuraga- feminismoarekin bat egiten rria den ala ez Beyoncék aldarrikatzea bera ere feminista dela, borrokaren zenbait gakoz jardun dugu. hasi diren emakumeen edo H&Mk kamiseta feministak saltzea. Agian gure lana, mun- bizitza nola aldatu den, TESTUA: unai brea ARGAZKIA: hodei torres du guztia feminismoaz hitz egiten ari den honetan, ikuspuntu etxean, lan-esparruan...» kritikoan sakontzea da. Ikusten ari gara oraindik oso patriarkalak diren hedabideek feminismoa erabiltzen dutela irakur- Heziketa matxista leak erakartzeko. Alde batetik ona da, baina bestetik feminis- «Gizon bat etortzen bada moa hutsaltzea ekar dezake. nirekin ligatzera eta ez badu nire jarrera irakurtzen, Askotariko jendearengana heltzeko asmoa daukazue, baina hori ez da baldarkeria, hori askorentzat zuen mezua muturrekoa da oraindik. Adibidez heziketa matxista da» normala iruditzen zaigu «La Manadaren» epaiak eskandalu soziala eragitea, baina gero inork mikromatxismoak salatzen dituenean… «Hara, esajerazioa». Zer diozu? Pikara barruan askotariko jendea dago eta diskurtso bat baino gehiago egon daiteke, bata instituzionalagoa, beste batzuk erradikalagoak edo… Mikromatxismo terminoa Luis Bonino izeneko psikologo batek proposatu zuen 90eko hamarkadan, eguneroko matxis- Emakume zuri moa identifikatzeko bikote heterosexualaren testuinguruan. feministaren Boninok dio 90eko hamarkadan mikromatxismo modura de- finitzen zuena gaur egun matxismo bortiztzat daukagula. Jen- pribilegioak dearen pertzepzioa aldatuz doa denboraz, eta beharbada orain dela bost urte esajeratuak ginen sanferminetako txupinazoko Pikara aldizkarian (baita June irudiak salatzeagatik, eta gaur egun gero eta jende gehiagok Fernándezek beste hedabideetan «La Manadaren» epaian ikusi dugu epaile batek esan duela se- idazten dituen artikuluetan) oso du argi emakume batek gorputza erakusteagatik inguruko gi- xu-erasoa izan dela erabakitzeko erresistentzia egin behar dela, eztabaida interesgarriak piztu dituzte zonek ez daukatela ukitzeko eskubidea. baina eginez gero hil egingo zaituzte. Kontraesan hori egunero feminismoagaz lotutako eguneroko lantzea erronka da. gauza txikiei lotuta: «Oharkabean Ahots kritiko batzuek esaten dute martxa honetan edozein pasatzen diren ohiko dinamikei arreta gizon-emakume interakzio joko dela mikromatxismotzat. Ar- ematea gure arrakastaren gakoetako Mugimendu feministan oso iritzi desberdinak daude gaiaz? bat izan dela uste dut. Nola bizi gudio hori tranpatia da. Indarkeria edo jazarpen matxistan, Betidanik feminismoa oso plurala da eta badaude ekintza zu- dugun emakumeok gauean bakarrik gakoa da gizonak badakiela botere-harreman bat ezartzen due- zenaren alde egiten duten taldeak, eta horren argi ez daukate- ibiltzea, janzkera, depilazioa... la eta emakumea ez dela eroso sentitzen. Gizon matxistaren- nak. Ez dakit gogoratzen dituzun «beldurra aldez aldatuko da» Hori ona da, baina arriskua dago tzat gozamena da sentitzea egoera deserosoan jartzen duela manifestazioak. Autodefentsaren estetika jakina bultzatzen emakume pribilegiatuek egunero emakumea. Nik horrela bizi izan dut beti. Eta falazia bat da jasaten dituzten matxismo zuten: kaputxak, suziriak, danborrak… Erasotzaileei beldurra txikietan arreta ipini eta sistemaren baldarkeria erabiltzea aitzakia modura. Irratian entzun dut eragitea zen asmoa, eta horren aurrean beste ahots feminista bortizkeria super-basatia albo batera «La Manadaren» auzian epaile batek absoluzioaren aldeko bo- batzuek esan zuten agian ez zutela bat egiten kode horiekin. uzteko. Ondo neurtu behar da zer toa eman izana hanka-sartzea izan zela, baldarkeria. Eta ez mezu ematen den. Hedabideetan da baldarkeria, ideologia matxista baizik. Egunerokoan gauza Kode maskulinoak direlako? Erasoa, oldartzea... Hori alde patriarkatuaz hitz egitean, diskurtsoa bera. Ni taberna batean banago, gizon bat etortzen bada nire- emakume pribilegiatuengandik dator batetik. Eztabaida asko egon ziren, ea feminismoaren bakeza- askotan. Emakume beltz eta ijitoek, kin ligatzera, eta ez badu nire jarrera irakurtzen, ez badu ni- letasuna nabarmendu behar den, edo indarkeria «bergeurega- transexualek... emakume normatiboei rekiko grina enpatikorik, hori ez da baldarkeria. Hori heziketa natu», nolabait esateko. Adibidez Maitena Monroy autodefen- egiten dieten kritika da». matxista da, eta nire desioak kontuan ez izatea. Agian aldarri- tsa-prestatzaileak zioen beste aldera aldatu behar duguna ez katu behar dugu ez bakarrik emakumeak ahalduntzea, baizik dela beldurra, lotsa baizik. eta gizonek enpatia gehiago lantzea. hiruka 10 2018ko maiatzak 10 | maiatzak 16

KALEKO ARTEA | Leioako Umore Azokaren 19. edizioa Sormena eta harritzeko gaitasuna Aurtengo Umore Azokan ehun emanaldi baino gehiago egingo dituzte Euskal Herriko zein beste herrialde batzuetako 40 kaleko artista taldek Leioan. Antzerkia, dantza eta zirku garaikidea izango dira ardatz nagusiak. Kepa Ugarte Martiarena

aiatzaren 17tik 20ra arte Umore Azokaren 19. edizioa egingo dute Leioan. Udalak antolatutako kaleko artisten azokan, goi-mailako ikuskizunez osatutako egitarauaz gozatzeko aukera egongo da: Euskal MHerriko txoko askotatik zein munduko beste hainbat lekutatik etorritako 40 konpainiak ehun emanaldi baino gehiago egingo dituzte. Egun horietan Leioara hurreratzen direnek erabateko hamahiru estreinaldi ikusi ahal izango dituzte, estatu mailako lau estreinaldi eta «kaleko» beste lau ere bai. Programazioaren eta aukeraketa artistikoaren arduradun legez, Ana López Asensio Leioako Udaleko Kultura eta Gazteria Saileko zuzendariak jarduera-programaren kalitatea eta aniz- tasuna azpimarratu ditu; parte hartuko duten konpainiak 500 proposamen baino gehiagoren artean aukeratu dituztela gogo- rarazi du. Hain zuzen ere, Lópezek azpimarratu duenez, «kale-arteak guztiz aldatu dira» Umore Azoka egin zuten lehen- dabiziko urtetik gaur egunera: «Lehen antzerkia zen nagusi, kalean; baina, gero eta gehiago nabaritzen hasi da zirkuak eta Arte eszenikoen zaleentzat hitzordu garrantzitsu bihurtu da Leioako kaleko artisten feria. hodei torres dantzak konkistatu dituztela herriguneak». Umore Azokak ja- sotako eskaeretan ere diziplina ugari batzen dituzten proposa- menak nagusi dira. Udal-arduradunaren arabera, «moldatzeko café, Lasalaren Microclimate, IU eta Female, eta Pez Limboren gaitasun hori da kaleak daukan abantaila». Óxido, umore garratza / humor corrosivo antzezlanak. Ana Ló- 500 pezek dioenez, «badakigu Umore Azoka ezinbesteko hitzordua euskal herriko 21 talde. Umore Azokaren 2018ko progra- proposamen baino gehiagoren dela Euskal Herriko kaleko arteen kolektiborako, eta horrega- mazioak ehun emanaldi baino gehiagotara hurreratzeko auke- artean aukeratu dituzte aurtengo tik, hain zuzen ere, esfortzu handia egiten dugu hemen egiten ra ematen du, horietako asko erabateko estreinaldiak. Aurten Umore Azokan parte hartuko duten diren sorkuntza-lan gehienek Leioako kaleko arteen azokan ere antzerkia, dantza eta zirku garaikidea izango dira ardatz konpainiak eta artista-taldeak. euren erakusleihoa izan dezaten». nagusiak, baina, magiarako, umorerako eta su-ikuskizune- tarako ere lekua egongo da. Sorkuntza-sektorearen ikuspun- kalitatea, ezinbesteko osagaia. «Herritarrentzat eta pro- tutik, Leioako feriak Euskal Herriko kaleko arteen funtsezko 40 fesionalentzat kaleko arte eszenikoen erakusleihoa izatea da erreferentzia izaten jarraitzen du. Parte hartuko duten 21 konpainiak ehun emanaldi baino Umore Azokaren helburu nagusia», López Asensioren arabe- euskal konpainietatik (EAEko 18, Ipar Euskal Herriko bi eta gehiago egingo dituzte. Horien ra. «Baina azoka on bat edukitzeko eta profesional ugari era- Nafarroako bat), hamabost orain arte ikusi gabeko obrakaz artean, erabateko 13 estreinaldi kartzeko, kalitatea ezinbestekoa da», zehaztu du Kultura eta egongo dira. etorriko dira: hurrenez hurren, erabateko hamaika estreinal- Gazteria Saileko zuzendariak. Horrek bertara hurreratzen den di, estatu-mailako estreinaldi bat eta kaleko beste hiru. Horien ikusle kopuruagaz ere zerikusia dauka. Iaz 37.000 lagun bai- artean daude clown eta masta txinatarraren tekniketan oina- no gehiago egon ziren Leioan, Azokako ikuskizunez gozatzen: rrituta Aimar&Cía konpainiak aurkeztuko duen Etxea/Casa/ 37.000 «Izugarria da azken zortzi urteetan erakarri dugun jende-ko- Home; Barsantiren Kale Gorrian/El deshaucio, gaur egun puri- ikusle baino gehiago egon ziren iaz purua; zalantza barik arte eszenikoen zaleentzat hitzordu purian dagoen gaia lantzen duen antzezlana; Bulevarden mis- Leioako Umore Azokan. garrantzitsu bihurtu da Umore Azoka», aipatu du López Asen- terioaren karpa ipiniko duen Dramagiaren Los misterios de Mr. siok. Gaineratu duenez, «sormena, harritzeko gaitasuna eta Blanco; 50 metro koadroko inperio ñimiñora eroango gaituen antzezten duten profesionalak zein antzeztera ez datozenak Ganso & Cíaren Babo Royal; Jule, Hortzmugaren azken lana; elkartzen dira lau egunez; izan ere, gero eta gehiago etortzen eta panpina errealista baten bitartez Iñaki Matak egiten duen INFO+ dira Leioako azokara antzezlanak aukeratzera, akordioak ixte- QR hau eskaneatu ikus-poesia proposamena. parte hartuko ra eta kontratazioak egitera». Horrez gainera, estreinaldiak izango dira: gastronomiaren, duten talde denak Aurten aurreikusi diren jarduera paraleloen artean hainbat naturaren eta teknologiaren arteko elkarrekintza proposatzen ikusteko erakunderen batzarrak egongo dira: Antzokien Euskal Sarea- duen Markeliñeren Chef Natura; teknologiagaz eta ezezaguna rena eta Kaleko Arteen Profesionalen Elkartearena, besteak denagaz daukagun erlazioan oinarritutako Tria, Node Akzio- beste. Gainera, Artekale-Sarea topaketaren hirugarren edizioa na! taldearena; dantza garaikidea eta break-dancea uztartzen egingo dute, eta Euskadiko Dantza Profesionalen Elkarteak ka- dituen Ozkolen Proyecto Larrua; The Funes Troup taldearen talogoa aurkeztu du. Bestalde, ohikoa den legez, Umore Azo- Aukerak zirkuko pieza; eta Tio Teronen Semeak konpainiaren kak irauten duen bitartean, Kultur Leioa etenik gabeko topake- asmoak argi eta garbi erakusten dituen Festamentua. Bestalde, ta profesionalerako puntu bihurtuko da, Artekale espazioaren estatu-mailako estreinaldia izango da Elirale taldearen Bihotz2 bitartez. Maiatzaren 18an banatuko dituzte 2017ko Umore proposamena. Azkenik, orain arte taularatu ez diren lanen ar- Azokaren sariak, 14:30ean, Mendibile jauregian; Umore Azoka tean daude honako hauek: Krego-Martín Danzaren Moliendo 2018 Sari Berezia ere bertan emango dute. hiruka 2018ko maiatzak 10 | maiatzak 16 11

Maiatzak 11, barikua Bazkaria, jolasak eta Maskaradako «beroketa-lanak» Erandioko Musika Eskolaren Kontzertu Txikia musikak alaitutako 18:30 | Altzagako azoka zaharra | Erandio poteoa, lagun-artean lamiako | Euskal Jaia Kaleetan Sarrera, doan. barrena ibiliko dira Mari, Aker, Inguma eta beste hainbat Plentzia Kantagune pertsonaia mitologiko, maiatzaren 19:30 | Kristo baseliza | Plentzia 25ean, barikuan; izan ere, Entsegua eta kantu-jira egingo dituzte. Parte-hartzea libre. 1978tik hona, Euskal Herriko mitologiaren antzezpena egiten Paddam du urtero Lamiako Maskarada 20:00 | Kurtzio kultur etxea | Sopela kultur elkarteak. Aurten 40 urte Le Recital de la Chanson izeneko ikuskizuna aurkeztuko dute Estefania S. Wulf abeslariak beteko ditu ekitaldiak. Aurretik ere eta Iñaki Miguel Camio musikariak (gitarra eta jarduerak egiten dituzte: Euskal pianoa). Sarrera: 4 euro. Jaiaren bosgarren edizioa egingo dute, zapatuan, maiatzaren 12an. Maiatzak 12, zapatua sopela | Kuadrila Eguna Aurreko Besteak beste, umeentzako jolasak, Disko-festa urteetan legez, egun osoko jaia herri-bazkaria, irrintzi-txapelketa 18:30-20:00 | Udaletxeko plaza | Sopela egingo du Sopelako Kuadrilen eta Drindotsen erromeria egongo Urko Mendi Taldeak antolatzen duen Ibilaldi Koordinakundeak, zapatu honetan, Herrikoiaren 32. edizioaren barruan. Sopelako dira, 11:00etatik aurrera. Merkatarien Elkarteak emandako laguntzari maiatzaren 12an. Hala, 14:30ean, esker egingo dute disko-festa. Horrez gainera, bazkaria egongo da; eta jarraian, txokolate-edana egongo da. jolasak. Egitarauagaz jarraitzeko, Antzerkia Maiatzak 11, barikua 19:00etan, musikaz girotutako Avanzadaren zarata eta Maiatzak 14, astelehena poteoa egingo dute. Maiatzak 11, barikua kutsadura Gitarra-entzunaldia Kontularien Kluba 19:00 | Errekaldeko nagusien etxea | Leioa 19:00 | Astrabuduko kultur etxea | Erandio 19:00 | Algortako kultur etxea | Getxo Leioako EH Bilduk antolatuta. Mario Fernández Erandioko Musika Eskolako ikasleakaz. Doan. Gaztelaniaz. Sarrera, doan. medikuak berba egingo du, eta Aintzane del Rio Astrabudutik Larreinetara arkitektoak zein David Hoyos ekonomialariak 09:00 | Josu Murueta plaza | Erandio parte hartuko dute mahai-inguruan. Sarrera, doan. Astrabu Erandio Ibilbideak taldeak antolatuta. Maiatzak 12, zapatua Ibilaldiak Trapagarango Larreineta auzoa eta Errekaortu Des Maiatzak 13, domeka bisitatuko dituzte. Parte-hartzea libre. 19:00 | Antzokia | Berango Totum taldeagaz. Gaztelaniaz. Sarrera: 4 euro. Erakusketak XXXII. Ibilaldi Herrikoia Motorren irteera Gesaltzara Maiatzaren 18ra arte 08:30 | Akilino Arriola, 1 | Sopela 09:30 | Karl Marx, 17 (Astrabudua) | Erandio Axlor eta Valeria Ros Ternuako Placentiara bidaliko Urko Mendi Taldeak antolatuta. Helduen irteera Astrabudu Club Motero elkarteagaz. umoregileen bakarrizketa 08:30ean izango da, eta umeena (11 urtera arte) diren margolanak 11:00etan. Izen-ematea egunean egin daiteke. 20:00 | Astrabuduko kultur etxea | Erandio Goñi Portal kultur etxea | Plentzia Gaztelaniaz. Sarrera: 3 euro. Araldi emakumeen elkarteak antolatutako Zinema pintura-ikastaroan egindako lanak. Sarrera, doan. Gurasoak eta umeak Maiatzak 10, eguena Maiatzak 13, domeka elkarregaz jolasteko Espías Ipuinak dantzan 18:00 | Kurtzio kultur etxea | Sopela 18:00 | Antzokia | Berango Jaiak ekitaldia, Sendigaz Itzartu elkarteak antolatuta. Gaztelaniaz. Doan. Ana Apikagaz. Euskaraz. Sarrera, doan. Maiatzak 13, domeka Jai erraldoia Maiatzak 11, barikua 11:00 | Santa Eugenia plaza (Romo) | Getxo En la vía láctea Berbaldiak Gure Esku Dagok antolatuta. Umeentzako 21:00 | Areetako musika-eskola | Getxo Maiatzak 10, eguena tailerrak, dantza-plaza eta parrillada egongo dira. Cinema Paradiso. 12 urtetik gora. Serbieraz, Sabino Arana peatonalizatu eta gaztelaniazko azpitituluakaz. Sarrera: 2,90 euro. gero, zer? 19:00 | Errekaldeko nagusien etxea | Leioa Musika Maiatzak 15, martitzena Leioako EH Bilduk antolatuta. Iruñeko Udaleko Maiatzak 10, eguena getxo | Parkean Olgetan Zapatuan, Muchos hijos, un mono y un Joxe Abaurrenak berba egingo du, eta Ander maiatzaren 12an, Malakate Gortazar arkitektoak zein Félix González Gasteizko Romo’s Aires (tangoa) castillo zinegotziak parte hartuko dute mahai-inguruan. 20:00 | The Piper’s taberna (Algorta) | Getxo partean batuko dira aita-amak eta 20:00 | Kultur Leioako entzungela | Leioa Sarrera, doan. Getxon Zuzenean kontzertu-zirkuitua. Doan. seme-alabak, 17:30ean, jolasteko. Danontzat. Gaztelaniaz. Sarrera: 2,50 euro. hiruka 12 2018ko maiatzak 10 | maiatzak 16

Uribe Kosta | Bizkaia Kirola Sariak Egindako ahaleginaren ordaina

Oinarrizko kirolean egindako lana eskertu zuen Bizkaiko Foru Aldundiak apirilaren amaieran, Bizkaia Kirolak Sariak direla medio. Garaikurren erdia baino gehiago eroan zuten kirolari uribekostarrek, tartean Maider Santxok. Iñigo Fernandez de Martikorena

izkaia Kirolak Sariak garaikurren eskualdeko irabaz- leak honako hauek izan ziren: kirol indibidualean, Xabier Pereda Elordui, Getxo Karate Klubeko kidea; bikotekako kirolean, Maider Santxo Soto eta Kattalin BGarcia Lopategi, Getxo Aixerrota Boleibol Kirol Taldeko partai- deak; talde-kirolean Ane Ibarrondo, Maggy Musons, Naia Iba- rrondo eta Arrate Lopez, Getxo Igeriketa Bolue Kirol Elkarteko 4x50 errelebo libreko taldea; eta entrenatzaileen artean, Asier Elorduy Pintado, Getxo Karate Klubeko teknikaria. Bilboko Miribilla auzoko Bizkaia frontoian egindako ekitaldian beste hauek ere izan ziren sarituak: oinarrizko kiroleko epailearen modalitatean, Iban Martinez Barredo; erakundeen artean, Javi Conde Basauriko Egokitutako Atletismo Kluba; eta, azkenik, zuzendaritzako pertsonalaren kategorian, José Anto- nio Goirigolzarri «Litri» Gaztedi sokatira-taldeko kidea. Maider Santxo Soto (Barakaldo, 2000) boleibol jokalari ge- txoztarraren arabera, saridunen erdia baino gehiago uribekostarrak izatea ez da kasualitatea: «Uste dut Uribe Kostan ga- Maider Santxo eta Kattalin Garcia dira hondartza-boleiboleko 19 urtez azpiko Espainiako txapeldunordeak. © EBF rrantzi handia ematen zaiola kirolari». Santxok nabarmendu duenez, ekimen asko antolatzen dituzte berton eta kirola «sano bultzatzen da». Berbarako, «Faduran badaude mota denetako rolak zenbat jende mugitzen duen, gala guztiz beteta egon zen kirolak eta, normalean, bertan entrenatzen duen jendea oso eta». Dena den, sariek lagundu arren, kirolaria da ahalegina ondo ibili ohi da Espainia mailan, ez bakarrik hemen». Errug- egin behar duena, Santxoren iritziz. bi-taldea eta arraun-taldea aipatu ditu, zerrenda luze baten ha- Getxoztarra «urduri» dabil, Bigarren Batxilergoa amaitzen siera modura. eta selektibitatea prestatzen, Aixerrota institutuan. Orain Beraren ustean, «ia Getxoko talde denak oso goian dabiltza erronkatzat dauka «ikasketak kirolagaz bateratu ahal izatea, Espainia mailan». Testuinguru horretan, Santxok eskertu du udari begira. Laster bukatuko dut selektibitatea eta egunero Bizkaia Kirolak Sariak bezalako ekimenak izatea, «kirolariak Kirolzale denentzat entrenatzen hasiko naiz, udan ahalik eta txapelketa gehien laguntzen dituztelako». Bere kasuan, ez zuen aurtengo saria eredugarriak irabazteko». Zortzigarren urtea du boleibolean lehiatzen, espero: «Kristoren ezustekoa izan zen». Hala ere, gehien ha- Bizkaia Kirolak Sariak ekimenean saritu eta joan den urtetik hondartza-boleibolean espezializatu da, rritu zuena galara joan eta bertan hainbeste kirolari eta jende zituzten oinarrizko kirolaren arloan «nahiz eta biak jokatzen ditudan». Gurago du udan kirola egi- ikustea izan zen: «Baziren ere Getxon egiten diren eta nik eza- jarduera fisikoa eta kirola sustatzeko eta tea, baina badaki horrek desabantailak ere badauzkala: negu gutzen ez nituen kirol batzuetako ordezkariak». Santxok dio bultzatzeko lanean nabarmendu direnak. osoa entrenatzen eta jokatu barik egon beharra dago, udan bai- Bizkaia frontoian ohartu zela «zenbat kirolari dagoen, eta ki- no ez lehiatzeko. hiruka 2018ko maiatzak 10 | maiatzak 16 13

Sokatira | Euskadiko Lur Gaineko Txapelketa Bost txapel janzteko borrokaldia

Daborduko martxan da Euskadiko Lur Gaineko Sokatira Txapelketa. Bost txapel daude jokoan, hainbat pisutan. Goiherri, Getxo eta Akelarre dira eskualdeko ordezkariak; gainera, Laukizko Gaztedin hainbat uribekostar dabiltza lehiatzen. Iñigo Fernandez de Martikorena

urtengo Euskadiko Lur gaineko Sokatira Txapelketa joan den zapatuan hasi zen, Berriatuan, 680 kiloko kanporaketagaz. Proba horretan, ohi legez, Erandio- ko Goiherri A eta Laukizko Gaztedi A taldeak izan zi- Aren protagonistak. Azkenean Laukizkoak nagusitu ziren, Uri- be Kostako hainbat tiralari taldean edukita; jokatutako tiraldi denak irabazi zituzten Gaztedikoek. Goiherrikoak, ostera, bigarren lotu ziren, Gaztediren aurka izan ezik beste tiraldi de- netan garaile suertatu baitziren. Hirugarren postuari dagokionez, Gaztedi Bk erdietsi zuen. Ondoren geratu ziren Mutriku, Getxo, Erandioko Altzaga taldearen barruko Akelarre taldea eta Gaztedi C, hurrenez hurren. 680 kiloko txapelketa Deban jokatuko da, maiatzaren 19an. Litekeena da Goiherriko eta Gaztediko talde nagusien arteko norgehiagoka izatea; Laukiz- koak Berriatuan lortutako abantailagaz jokatuko dute. Goiherri klubak ahalegina egin du Altzagako Akelarre talde historikoa berpizten. HODEI TORRES

Beste lau lehia, abuztura bitartean. Hurrengo txapelketa 640 kilokoa izango da. Horretan, talde berberek parte har- 2020ko Munduko Uztailaren 7an abiaraziko dute, Erandioko Magdalena auzoan, tuko dute, maiatzaren 26a eta ekainaren 9a bitartean. Finala San Kristobal jaietan. Beste kanporaketa baten ostean, finala egun horretan jokatuko dute, Martiartun. Hirugarren txape- Txapelketa prestatzen Laukizen jokatuko da, hilaren 21ean. Lehiaketa horretarako, la 600 kiloko pisuko taldeen artekoa izango da; baliteke hor Faduran jokatuko da 2020an Munduko Lur Goiherri B-ren presentzia ez ezik Getxorena ere zalantzan dago. Gaineko Sokatira Txapelketa. Hori dela Goiherrik bigarren talde bat aurkeztea, baina oraindino ez eta, apirilaren amaieran TWIF Sokatirako Txapelketa mistoa, 600 kiloan, izango da azkena jokatzen. dago erabakita. Lehiaketa hori Barrikan hasiko da, ekainaren Nazioarteko Federazioko ordezkariak batu Egun bakarrean erabakiko dute dena, uztailaren 31n, nahiz 16an; bigarren kanporaketa Algortan egingo dute ekainaren ziren Imanol Landa Getxoko alkateagaz. eta oraindino Federazioak ez dakien non. Bertan Laukizko hiru 23an eta, azkenik, finala Bilboko Etxebarria parkean jokatuko taldeen eta Goiherrikoaren arteko lehia izan liteke, ez baitakite da. Azken-aurreko txapelketa 560 kiloko pisuan jokatuko da. Altzagako taldea azkenean aurkeztu ahal izango den. Uribe Kostako minutuz minutuko informazioa, klik batera gure webgunean:

Sopela | Sopela Women´s Team, onena

Taldea Panorama Guizhou Internacional Women´s Road Race txirrindularitza-lasterketan nabarmendu da. María Martins bigarren lotu da.

GETXO | Getxoko monitoreen greba

Sport Studio enpresak eta langileek lan-hitzarmena adostu dute.

LEIOA | San Juan jaiak

Leioa | Hondakin-uren araztegiko (HUA) proiektua Leioako txosnak leku berean ipiniko dituzte aurten ere. Horretarako, Altzagako gunearen irisgarritasuna bermatzeko lanak Lamiakoko araztegia baztertu egingo ditu Udalak. du Ur Partzuergoak Lemoiz | Isunak Bilbao Bizkaia Ur Partzuergoak baztertu egin du Lamiakon eraikitzekoa zen hondakin-uren araztegiko (HUA) proiektua, Leioako Udalak iragarri duenez. Espainiako Ingurumen Ministerioak Ertzaintza isunak jartzen hasi 2006an aurkeztu zuen aurreproiektua, 116 milioi euroko aurrekontuagaz. Horren ordez, Lamiakoko zaie txarto aparkatuta dauden ponpaketa-estazioko ekaitzetarako andela handitzeari ekingo diote. Horregaz batera beste ibilgailuei, eta txakurrak lotu instalazio bat ipiniko dute, euria dagoenean estuariora igortzen den ur-emariak tratatzeko. Hau da, barik daroatzan edo gorozkiak euririk ez dagoenean hondakin-urak Galindoko HUAn tratatuko dira, orain egiten den moduan. jasotzen ez dituzten jabeei.

Erandio | Oinezko bidea, bidegorria eta patinaje-pista Metroaren ondoko lursaila birgaituko dute Tartangan Zenbait ekipamendu ipiniko dituzte Tartangan, Felix Ortun eta Anton Fernandez kaleetako kantoiaren eta Tartanga kaleko 39. zenbakiaren artean. Udarako, oinezko bidea, bidegorria eta patinaje-pista erabilgarri egongo dira. Leioa | Motor-istripua, Burgosen Leioa Kirol Elkarteak dolua agertu du Igor Gallarretaren heriotzagatik Leioa futbol-taldeak atsekabea eta dolua erakutsi zituen atzo, Igor Gallarreta klubaren ohiko kolaboratzaile eta lagun handia motor-istripuan Burgosen hil ondoren.

Kantera invitational | Skate-txapelketa, ekainaren 23an eta 24an Sopelarinen «Lehiaketak berriro ere munduko skater hoberenetarikoak erakarriko Getxo lokala erosi guran ditu Getxora» ezagutuz Bizarra Lepoan euskara elkarteak ohiko bost ibilbide Aiala Eguiluz| Erandioko PPko zinegotzia prestatu ditu, Getxo udalerriko ondare etnografikoa eta «Espero dut nire alabak inoiz ez toponimia hobeto ezagutzeko. Uribe Kostako Mankomunitateak edukitzea beldur-sentsaziorik» Sopelarin herritarren arretarako bulegoko aretoa erosteko aukera proposatuko dio Sopelako Udalari. hiruka 2018ko maiatzak 10 | maiatzak 16 15

Hirukalagunen txokoa Non dago? HIRUKA kooperatiba elkartea Lehiaketa Helbidea: Martikoena, 16, 2.a · 48992 GETXO e-posta: [email protected] Posta-kutxa: 171 Alaine Agirre idazlearen Telefonoa: 944 911 337 X hil da liburua irabaz Publizitatea: Idoia Lorente Erredakzio-burua: Unai Brea dezakezu erantzun Erredakzioa: Iker Rincon, Kepa Ugarte, zuzena emanez gero Iñigo Fernandez de Martikorena, Esti Garcia Argazkiak: Hodei Torres Testuen orrazketa: Jon Gastelurrutia Diseinua: Artefakto Liburua eskuratzeko, HIRUKAlagunek edo Kudeaketa: Ziortza Merino, Idoia Ibarluzea bazkideek maiatzaren 20a (domeka) baino Kolaboratzaileak: Alazne Palacios, lehenago bidali behar dute erantzuna, Kerman Santiago, Asier Barruetabeña izen-deiturak eta harremanetarako bidea Filmazioa eta Inprimategia: BEPSA hona: [email protected] Lege-gordailua: BI-2022-2014 edo 944 911 337. ISSN: 2386-98-95 Ale-kopurua: 8.000 CC-BY-SA Maiatzeko saria

Erakunde laguntzaileak Udako egun beroetarako bitxikeriak, AdOla online-dendari esker Poltsa, belarritakoak, diru-zorroa eta betaurrekoak gordetzekoa zozkatuko ditugu Zozketan parte hartzeko, bidali maiatzaren 31 (eguena) baino lehenago, zure izen-deiturak eta harremanetarako bidea hona: [email protected] edo 944 911 337.

Berangoko Plentziako Gorlizko Udala Udala Udala Zelan egin HIRUKAlagun? Webgunean: hiruka.eus/harpidetza/laguna Urtean 35 euroren truke, Uribe Kostako Idatziz: [email protected] euskarazko komunikazio-taldearen Urdulizko Barrikako Lemoizko Udala Udala Udala Deituz: 944 911 337 • 688 812 368 bultzatzailea eta partaidea izango zara.

Abenduaren 13ko Datu Pertsonalen Babes Legearen 15/1999 Lege Organikoaren arabera, erabiltzaileek HIRUKAri emandako datuak fitxategi automatiko batean sartuko dira, erabiltzaileagaz harremanetan ipintzeko eta HIRUKAren informazioa eta publizitatea helarazteko soilik. Erabiltzaileak datuok zuzentzeko edo kentzeko helbide honetara idatzi dezake: [email protected]

Sudokua Hitza emanda Barkamena Benetako damua eta barkamena, egokia, zehatza, Aldizkari honek Bizkaiko Foru Aldundiaren laguntza jaso du. umila, zuzena... Zintzorik izan bada, hura zintzoena, Espainiako erregek eskatu zuena!

Soluzioak beñat vidal Gogoan har egizu gurrutxaga 1etik 9ra arteko Leioa zenbaki denek agertu behar Kultura eta Hizkuntza Politika dutela zutabe, Sailak (Hizkuntza Politikarako ilara eta azpilauki Sailburuordetzak) diruz lagundua. bakoitzean. 125. zenbakia 2018ko maiatzaren 10etik 16ra arte

Mundukatuak Zeelanda Berria «Egun batean lau urtaroak Leire Etxegia eman daitezke» Mardaras Nongoa Algortakoa. Adina 23 urte. Zertan dabil Bidaiatzen. Ikasketak Jarduera fisiko eta kirolen zientzietan graduatua eta Bigarren Hezkuntzako irakaskuntza- masterra. Noiz heldu zinen? 2017ko irailean. Noiz arte bertan? Datorren urtarrilera arte.

Lurraldea Zeelanda Berria. Azalera 268.021 km2. iker rincon moreno nean eta iparraldeko sumendien ingurua ezagutzen. Aurten, aldiz, hegoaldeko irlan dabil, paisaia ederrez gozatzen: «Zeelanda Hiriburua ntipodetako natura ikusgarriaz gozatu guran, Zeelan- Berriko Alpeak daude hemen, baita ere glaziar erraldoiak eta ur- Wellington. da Berrirako hegazkina hartu zuen irailean Leire Etxegia jauziak nonahi». Biztanleria Mardarasek. Working Holiday Visa baimena eskuratuta, Eguraldiari dagokionez, Euskal Herrikoaren antzekoa dela dio 4.876.330 (2017). herrialdean sei hilabetez lan egin eta beste sei hilabetez Etxegiak, «baina askoz ere aztoratuagoa». Egun batean lau urta- Abidaiatzen ibiltzeko aukera dauka algortarrak. Noizean behin lan roak egon daitezke, «txamarra lodia eraman dezakezu, eta bereha- Hizkuntzak eginda, diru apurra batu eta bidaiatzen jarraitzeko aukera du, «lan la tirantedun kamisetan jarri. Eskerrak arropa dena gurekin furgo- Ofizialak ingelesa eta gogorrak izaten dira, egunean hamaika orduz baratzean eta horre- netan eramaten dugun beti!». Maorien kulturak ere sorterrikoaren maoriera diren arren, lakoak». Hala, epe motzean nahikoa aurreztu eta denboraldi luzez antzekotasuna duela uste du gazteak, «batez ere biek naturarekiko lehenengoa erabat da leku ugari ezagutu ditzake. Furgonetan bizi da, nomada gisa he- lotura estua dutelako». Dena dela, inguruotan deigarria egin zaion nagusi, eta bigarrena oso egoera gutxituan rrialdeko bazterrak arakatzen. «Honek aldez aurretik ezagututakoa gauzarik ere badago, hala nola bertan baino aurkiti ezin daitez- dago. Keinu-hizkuntza alde batera utzi eta garrantzia beste gauza batzuei ematera bultzatu keen zenbait animalia, berbarako kiwia, kea eta pinguino urdina. ere ofiziala da; nau», dio. Egun denak lau metro koadrotan ematea zaila izaten dela Zeelanda Berrian gidatzeko modua ere arraro egin zitzaion algorta- munduan hala aitortu arren, lotuta ez egoteak ematen duen askatasuna azpimarra- rrari, «hemen ezkerretik gidatzen delako eta hasieran asko kosta- gertatzen den kasu tzen du: «Uneoro zer egin nahi dudan erabaki dezaket». tzen zitzaigulako hori gogoratzea». Dena dela, aitortu du ez direla bakarrenetakoa da. Zeelanda Berria irla nagusi bitan banatzen da, iparraldekoa hori gertatzen zaien bakarrak: «Errei beretik kontrako norabidean Moneta eta hegoaldekoa. 2017an lehenengoan egon zen algortarra, la- kotxeren bat datorkigula ikusi dugu noizbait». Zeelandaberritar dolarra (NZD).