De Politieke Strategie Van Union Minière Du Haut-Katanga Tussen 1945 En 1960
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
De politieke strategie van Union Minière du Haut-Katanga tussen 1945 en 1960 Jeroen Laporte Promotor: prof. dr. Eric Vanhaute Copromotor: prof. dr. Geert Castryck Commissaris: Sven Van Melkebeke Masterproef voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte voor het behalen van de graad van Master in de Geschiedenis Academiejaar 2015-2016 Verklaring in verband met consulteerbaarheid De auteur en de promotor(en) geven de toelating deze studie als geheel voor consultatie beschikbaar te stellen voor persoonlijk gebruik. Elk ander gebruik valt onder de beperkingen van het auteursrecht, in het bijzonder met betrekking tot de verplichting de bron uitdrukkelijk te vermelden bij het aanhalen van gegevens uit deze studie. Het auteursrecht betreffende de gegevens vermeld in deze studie berust bij de promotor(en). Het auteursrecht beperkt zich tot de wijze waarop de auteur de problematiek van het onderwerp heeft benaderd en neergeschreven. De auteur respecteert daarbij het oorspronkelijke auteursrecht van de individueel geciteerde studies en eventueel bijhorende documentatie, zoals tabellen en figuren. De auteur en de promotor(en) zijn niet verantwoordelijk voor de behandelingen en eventuele doseringen die in deze studie geciteerd en beschreven zijn. Voorwoord Een masterproef schrijven is geen eenvoudige opdracht. Het afgelopen academiejaar was gevuld met vele lange dagen en nachten van onderzoek, zoektochten naar specifieke literatuur en talloze bezoeken aan het Rijksarchief 2 in Brussel. Door veel tijd door te brengen in het archief, is mijn onderwerp sinds september verschillende keren van focus en periodisering veranderd. Hoewel dit soms frustrerend was, bouwde ik ondertussen wel een betere kennis op van de werking van de Union Minière. Bovendien bleef de invalshoek van mijn thesis door mijn interesse en opleiding in de economie steeds dezelfde: een politieke probleemstelling trachten te beantwoorden vanuit een bedrijfsperspectief. In de archieven van de Union Minière vond ik een schat aan onontgonnen informatie over een bijzonder interessante periode in de Belgische en Congolese geschiedenis. Het schrijven van mijn thesis vergde soms volharding, maar het werk werd verlicht door enkele mensen die ik vervolgens zou willen bedanken. In de eerste plaats zou ik mijn promotor, prof. dr. Eric Vanhaute willen bedanken. Hij gaf me veel vrijheid in de invulling van mijn onderwerp, wat ik ten zeerste apprecieerde. Bovendien gaf hij me sturing en focus. Ook Sven Van Melkebeke zou ik willen bedanken. Hij stond net als professor Vanhaute paraat om steeds te antwoorden op mijn vragen. Prof. dr. Geert Castryck verdient hier ook een vermelding. Door zijn ondersteuning tijdens het onderzoeksseminarie in het eerste semester, kon ik meer inzicht verwerven in mijn onderwerp. Verder zou ik ook mijn ouders willen bedanken, die me doorheen mijn hele studieperiode hebben gesteund. Tijdens mijn thesisjaar toonden ze zich opnieuw als grote hulp, door hun constante interesse in het onderwerp en hun aanmoediging. Ook wil ik Hannah bedanken, voor haar voortdurende steun en geloof in mijn kunnen. Ten slotte zou ik ook de medewerkers van ARA 2 (depot Joseph Cuvelier) willen bedanken. Hun vriendelijk onthaal, efficiëntie en flexibiliteit creëerden een aangename en positieve werkomgeving. iii Lijst Gebruikte Afkortingen Abako Alliance des Bakongo ABOS Algemeen Bestuur van Ontwikkelingssamenwerking ABVV-FGTB Algemeen Belgisch Vakverbond – Fédération Générale du Travail de Belgique ACV Algemeen Christelijk Vakverbond ACW Algemeen Christelijk Werknemersverbond AFAC Association des Fonctionnaires et des Agents Civils de la Colonie ANC Armée Nationale Congolaise AVAE Association pour la Valorisation des Archives d’Entreprises. Afridex Société Africaine d’Explosifs Afrimeches Société Africaine pour la Fabrication de Mèches de Sûreté APIC Association du personnel Indigène de la Colonie Atcar Association des Tshokwe du Congo, de l’Angola et de la Rhodésie Balubakat Association des Baluba du Katanga BCFDB Belgisch-Congolees Fonds voor Delging en Beheer BCK Compagnie du Chemin de fer du bas-Congo au Katanga BLEU Belgisch-Luxemburgse Economische Unie BSP-PSB Belgische Socialistische Partij - Parti Socialiste Belge BTB Belgische Technische Bijstand BWP Belgische Werkliedenpartij CCBC Conseil Colonial Belge du CILACC CCCI Compagnie du Congo pour le Commerce et l’Industrie CEC Centre Extra Coutumier CEPSI Centre d’Études pour les Problèmes Sociaux de l’Indigène Cerea Centre du Regroupement Africain CIC Comité Intérieur Congolais CILACC Centre International de Lutte Active Contre le Communisme Cofoka Compagnie Foncière du Katanga iv Comelco Société Commerciale de Matériel Electrique au Congo Conakat Confédération des associations tribales du Katanga CPS Corporate Political Strategy CRISP Centre de Recherche et d’Information Socio-Politiques CSCC Confédération des Syndicats chrétiens du Congo CSK Comité Special du Katanga CVP-PSC Christelijke Volkspartij – Parti Social-Chrétien DOS Belgische Dienst voor Ontwikkelingssamenwerking Entrelco Société d’Entreprises Electriques au Congo Fédéka Fédération Kasaïenne FULREAC Fondation de l’Université de Liège pour les recherches scientifiques au Congo, au Rwanda et au Burundi KPB Kommunistische Partij van België MED Manhattan Engineer District Minsudkat Société d’Exploition des Mines du Sud-Katanga Modetra Mouvement de Défense des Travailleurs MNC Mouvement National Congolais MNC-K MNC-Kalonji MNC-L MNC-Lumumba PP Parti du Peuple PSA Parti Solidaire Africain PVV-PLP Partij voor Vrijheid en Vooruitgang – Parti pour la Liberté et le Progrès SEPES Société d’Études Politiques, Économiques et Sociales SGB Société Générale de Belgique SGM Société Générale des Minerais SGMH Société Générale Métallurgique de Hoboken Sogechim Société Générale Industrielle et Chimique du Katanga Sogefor Société Générale des Forces Hydro-Électriques du Katanga Sogelec Société Génénrale Africaine d’Électricité Sudkat Société de Recherche Minière du Sud-Katanga TCL Tanganyika Concessions Limited UDB Union Démocratique Belge UMHK Union Minière du Haut-Katanga VN – ONU Verenigde Naties – Organisation des Nations Unies VNV Vlaams Nationaal Verbond v Lijst van Tabellen Tabel 1 Correlaties tussen vijf dimensies van de economische structuur voor kleine industrieën in de mijnbouw en fabricage. ......................................................................... 21 Tabel 2 Chronologisch overzicht van de Belgische regeringen van 1944-1968 ......................... 26 Tabel 3 Ministers van Koloniën van België (vanaf 8 augustus 1958: minister van Belgisch-Congo en Ruanda-Urundi), 1939-1960 ................................................................ 30 Tabel 4 Lijst van gouverneurs-generaal van Belgisch-Congo (1934-1960) ................................. 31 Tabel 5 Vijf grootste steden in Congo anno 1959 en het procentueel aandeel Europeanen in deze steden. ................................................................................................. 46 Tabel 6 Top 10 van de grootste bedrijven naar marktkapitalisatie anno 1928 .......................... 58 Tabel 7 Top 10 van de grootste bedrijven naar kapitaal anno 1960 ............................................ 58 Tabel 8 De gevolgen van de ontbinding van de CSK voor de aandelen en aandeelhouders van de Union Minière du Haut-Katanga ............................................... 70 Tabel 9 Voorzitters raad van bestuur Union Minière en hun functie in de Société Générale (1906-1967) ............................................................................................................. 74 Tabel 10 Gedelegeerd bestuurders Union Minière (1906-1965). .................................................... 75 Tabel 11 Vertegenwoordigers van de raad van bestuur of de centrale administratie van de Union Minière in Afrika (1906-1967). ............................................................................ 76 Tabel 12 Algemeen directeurs in Afrika (1906-1967). ...................................................................... 76 Tabel 13 Dagbladen in Congo, anno 1959. ........................................................................................ 137 vi Lijst van Afbeeldingen Figuur 1 Verschillende methoden van politieke beïnvloeding door bedrijven. ......................... 22 Figuur 2 De territoriale opdeling van Congo anno 1947.................................................................. 45 Figuur 3 Koperproductie Union Minière van 1945-1963. ................................................................ 69 Figuur 4 Kobaltproductie Union Minière van 1945-1963. ............................................................... 69 Figuur 5 Hoogste organisatie van de Union Minière du Haut-Katanga ........................................ 73 Figuur 6 Brief van Robiliart aan Cousin waarin hij voor het eerst schrijft over de uitbouw van een propagandanetwerk in Congo, 28 november 1958. (1) .................... 172 Figuur 7 Brief van Robiliart aan Cousin waarin hij voor het eerst schrijft over de uitbouw van een propagandanetwerk in Congo, 28 november 1958. (2) .................... 173 Figuur 8 Brief van Robiliart aan Cousin waarin hij voor het eerst schrijft over de uitbouw van een propagandanetwerk in Congo, 28 november 1958. (3) .................... 174 Figuur 9 Lijst van bestuurders van de Union Minière die een politieke functie uitoefenden in Congo, anno 1959 (1). ............................................................................... 175 Figuur 10 Lijst van bestuurders van de Union