De Okapi Als Inzet Van En Voor De Koloniale Machtsstructuur Een Sociaalecologische Geschiedenis Van Dierenconservatie in Koloniaal Congo (1885-1960)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
DE OKAPI ALS INZET VAN EN VOOR DE KOLONIALE MACHTSSTRUCTUUR EEN SOCIAALECOLOGISCHE GESCHIEDENIS VAN DIERENCONSERVATIE IN KOLONIAAL CONGO (1885-1960) Aantal woorden: 52.146 Nell Boeykens Studentennummer: 04706670 Promotor: Prof. dr. Christophe Verbruggen Copromotor: Dr. Violette Pouillard Leescommissaris: Prof. dr. Berber Bevernage Masterproef voorgelegd voor het behalen van de graad master in de richting geschiedenis Academiejaar: 2018-2019 Verklaring in verband met de consulteerbaarheid De auteur en de promotor(en) geven de toelating deze studie als geheel voor consultatie beschikbaar te stellen voor persoonlijk gebruik. Elk ander gebruik valt onder de beperkingen van het auteursrecht, in het bijzonder met betrekking tot de verplichting de bron uitdrukkelijk te vermelden bij het aanhalen van gegevens uit deze studie. Het auteursrecht betreffende de gegevens vermeld in deze studie berust bij de promotor(en). Het auteursrecht beperkt zich tot de wijze waarop de auteur de problematiek van het onderwerp heeft benaderd en neergeschreven. De auteur respecteert daarbij het oorspronkelijke auteursrecht van de individueel geciteerde studies en eventueel bijhorende documentatie, zoals tabellen en figuren. De auteur en de promotor(en) zijn niet verantwoordelijk voor de behandelingen en eventuele doseringen die in deze studie geciteerd en beschreven zijn. 2 Okapi (1967)1 Congo faun, thin-lidded and slatted behind, he rolls towards a depth of mahogany, liana vine a foothold in the banded darkness and dreams a lion mincing through savannahs, the great blond croup sashaying under a sun whose rays mirror the beast's ruff. The lion pawing gourds at roots of a Baobob, where he, the okapi stands by him as a brother licking the skin of the moss. Afbeelding 1. Jean Malvaux, ‘Okapia ♂’ (1907) 1 Colette Inez, “Okapi,” The Antioch Review 27, nr. 1 (1967): 61. 3 Dankwoord Ik kan deze thesis het best opvatten als één grote zoektocht, waarin ik niet alleen woorden, maar ook mezelf gezocht en gevonden heb. Het was een intensief en uitdagend intellectueel proces, met vallen en opstaan, slapeloze nachten en onverantwoorde stressproporties. Gelukkig werd ik omringd door liefdevolle mensen die mij gedurende twee jaar ondersteund hebben in deze titanenstrijd en zonder de professionele bijdrage van verschillende personen had ik zelfs de eerste stappen niet kunnen zetten. Aan al deze mensen wil ik de paginaruimte in dit dankwoord opdragen. Vooreerst mijn copromotor dr. Violette Pouillard om mij te begeleiden in de boeiende wereld van de dierengeschiedenis, om mij te laten kennis maken met de okapi en voor de bergen leerrijke feedback die ik ontvangen heb. Daarnaast zou ik graag mijn promotor prof. Christophe Verbruggen bedanken om het interessante onderzoekseminarie ‘milieu als inzet van conflict’ te geven. Dit seminarie heeft mij de noodzakelijke invalshoeken gegeven om deze thesis te kunnen schrijven. Ik bedank graag ook Rafael Storme om mij wegwijs te maken in het Afrika archief en de medewerkers van de Universiteitsbibliotheek van de UGent. Ook mijn ouders Dirk en Lily en zus Manou Boeykens verdienen een woord van dank, voor hun onvoorwaardelijke hulp en steun, om mijn thesis na te lezen, te blijven luisteren, voor hun blijvend vertrouwen in het welslagen van dit onderzoek en de ruimte die ik gekregen heb van hen om mij twee jaar onder te dompelen in dit onderwerp. Een speciale vermelding gaat ook uit naar naar Coline Walrave, Felien Huysman, mijn (ex)studie- en huisgenoot Ferre Windey met wie ik samen in de Kortrijksepoortstraat toch de helft van dit proces lief en leed gedeeld heb en al de andere masterstudenten, met wie ik de afgelopen jaren heb mogen doorbrengen. Tot slot bedank ik de okapi’s, waaronder Buta, Tele... en zovele andere, in Congo, Antwerpen en daarbuiten. Deze thesis kon op geen enkele mogelijke manier bestaan zonder deze dieren. Ik ben enorm dankbaar voor deze kans, omdat ik mij via deze thesis heb kunnen verdiepen in het dekoloniseringsdebat en ik de wereld vanaf nu door een meer kritische bril kan bekijken. 4 Inhoud Verklaring in verband met de consulteerbaarheid ....................................................................2 Dankwoord .............................................................................................................................4 1 Lijst met gebruikte afkortingen .........................................................................................8 2 Lijst van afbeeldingen .......................................................................................................9 DEEL I. INLEIDING, THEORETISCH KADER EN HISTORIOGRAFISCH OVERZICHT........................... 11 3 Inleiding ......................................................................................................................... 11 4 Een sociaalecologische geschiedenis van dierenconservatie tijdens de koloniale tijd: bouwstenen en context ......................................................................................................... 17 4.1 Het spoor van de okapi................................................................................................................ 18 4.2 Inheemse bevolking ..................................................................................................................... 20 4.2.1 Lokale kennis en praktijken .................................................................................................................... 23 4.3 Koloniale actoren ......................................................................................................................... 25 4.3.1 Macht en natuur ..................................................................................................................................... 25 4.3.2 Afrikaanse dieren .................................................................................................................................... 27 4.3.2.1 Koloniale jacht ............................................................................................................................... 28 4.3.2.2 Koloniale conservatie .................................................................................................................... 30 4.3.2.3 Koloniale musea............................................................................................................................. 35 4.3.2.4 Dierentuinen .................................................................................................................................. 38 4.4 Sociaalecologische geschiedenis: invloeden en gevolgen ......................................................... 44 5 Methodologie ................................................................................................................ 47 DEEL II. CONGO-VRIJSTAAT TOT INTERBELLUM ....................................................................... 51 6 Biologie .......................................................................................................................... 51 6.1 Natuurlijke habitat ....................................................................................................................... 53 7 De okapi in de ogen en handen van de inheemse bevolking ............................................. 55 8 Westerse wetenschappelijke omschrijving ...................................................................... 58 9 Koloniale kennis en visie ................................................................................................. 64 5 10 Wettelijk kader: ontwikkeling en inhoud ...................................................................... 69 11 Politiek en praktijk van verwerven ............................................................................... 72 11.1 Aanvragen en toelatingen ........................................................................................................... 72 11.2 De jacht op de okapi .................................................................................................................... 74 12 Conclusie DEEL II ......................................................................................................... 80 DEEL III. INTERBELLUM TOT ONAFHANKELIJKHEID CONGO ...................................................... 82 13 Koloniale kennis en visie.............................................................................................. 82 13.1 Cercle Zoologique Congolais en de okapi ................................................................................... 91 14 Wettelijk kader ........................................................................................................... 98 14.1 Verdere ontwikkeling en inhoud................................................................................................. 98 14.2 Natuurparken en reservaten ..................................................................................................... 102 14.2.1 Beschermde ruimte voor de okapi ..................................................................................................103 15 Politiek en praktijk van verwerven ............................................................................. 107 15.1 Officiële koloniale toe-eigening van de okapi .......................................................................... 107 15.2 Aanvragen en toelatingen ......................................................................................................... 110 15.2.1 Verspreiding van de okapi’s..............................................................................................................114