. . oBSRaJf} • Doodzonde Pi

OOSWH @ l

wierden. Tussen Groningen en Sauwerd bevindt zich het gat in de Hondsrug. A = Schuitendiep, B = Kanaal van Dorkwerd naar Wierum, tekening B.A. Bennema.

U ^J

Ondoordachte woningbouw op een unieke lokatie

De wierde van Adorp

'Laat bestuurlijke schaalvergroting een zegen voor de cultuurlijke waarden van het landschap zijn' met deze hartekreet hopen vele liefhebbers van het Groninger landschap dat er een einde zal komen aan het gebrek aan expertise op de Groninger gemeentehuizen.Een fraai voorbeeld van ambtelijke nonchalance en vermeend gebrek aan deskundigheid bij het vaststellen van het bestemmingsplan is de nieuwbouw op een wel zeer bijzondere plek op de rand van de wierde van Adorp.

Gelegen aan de Hunze Hondsrug stak tot en met Groningen nog dui- Bedreigde wierde De Hunze is niet altijd het rustige diepje delijk boven het landschap uit. Ten noorden Een meanderende rivier blijft niet op dezelfde geweest dat het nu is. Gedurende de één na van de stad 'dook' ze echter in de ondergrond plaats stromen. Voortdurend slibt zij dicht en laatste ijstijd, ongeveer 20.000 jaar geleden, weg, het gat in de Hondsrug was dus niet meer verleggen de meanders zich. Zo kon het lag de zeespiegel veel lager dan nu en de kust- zichtbaar. Maar globaal gezien stroomde de gebeuren dat na de bouw van de wierde van lijn was honderden kilometers ver verwijderd. Hunze nog steeds langs hetzelfde traject Adorp de Hunze zich verlegde en met een Aan het eind van die ijstijd was de Hondsrug al {figuur 1). Door de stijging van de zeespiegel grote meander langs en tegen de wierde ging gevormd en strekte zich veel verder naar het was er echter maar weinig verval in de rivier, stromen. Hoewel de Hunze meestal een rusti- noorden uit. De Hunze voerde het smeltwater bovendien voerde de Hunze veel minder water ge rivier was, was ze toch zeker 100 meter van het terugtrekkende landijs af en stroomde als vroeger af. Ze was hierdoor een rustige breed en kon in slechte jaargetijden veel wil- als een woeste rivier ten oosten van deze rug. stroom geworden die met vele meanders door der stromen. De wierde was hiertegen niet Maar even ten noorden van de plaats, waar nu het landschap slingerde. bestand en kalfde af {figuur 2). de stad Groningen ligt, sloeg ze een gat in de Een laaglandrivier, zoals de Hunze in het klei- Vooral in het begin van de 15e eeuw is er veel Hondsrug, vermoedelijk omdat ze door ijsmas- gebied, werpt links en rechts van zijn bedding gegraven en veranderd aan het rivierenstelsel sa's werd tegengehouden. Vanaf deze plaats oeverwallen op. Toen de mens zich in dit klei- rond de stad Groningen. De belangrijkste wij- stroomde ze ten westen van de Hondsrug ver- gebied ging vestigen, bouwde hij zijn woon- zigingen die betrekking hebben op de waterst- der. plaatsen op die iets hogere oeverwallen. Nog aat rond de wierde van Adorp, zijn in figuur I Omstreeks het begin van onze jaartelling lag later, toen de zeespiegel ten opzichte van het met stippellijntjes aangegeven. In de eerste de zeespiegel veel hoger en was de situatie land nog meer gestegen was, verhoogde hij plaats werd het Schuitendiep gegraven {A), dit heel anders geworden. Het diepe Hunzedal zijn woonplaatsen tot wierden. Zo ontstond kanaal voerde het Hunzewater naar de stads- was voornamelijk met zandige afzettingen aan de oostkant van de Hunze de wierden- grachten die hierdoor veel meer water kregen. opgevuld terwijl ten noorden van de stad reeks Adorp - Sauwerd - Wetsinge - Winsum en In de tweede plaats werd het kanaal tussen dikke kleilagen waren afgezet. Alleen de Obergum. Dorkwerd en Wierum (B) gegraven. Het gevolg

Noorderbreedte 94 1114 3 Gezicht op de wierde van Adorp, gezien vanaf punt A in figuur 2. Op de voorgrond de sloot die de rechterkant van de voormalige Hunze aangeeft. De Hunze was hier ruim 100 meter breed, links van de sloot was vroeger dus water. De sloot die de lin- kerkant van de rivier aangeeft rs op de foto niet te zien. De daken van de nieuwe hui- zen nemen het zicht op de stijle wand van de afgekalfde wierde geheel weg, foto B.A. Bennema.Het Eexterveld weer op de schop

Figuur 2. Zo stro r langs de w n Adorp, tekening B.A.

hiervan was dat de meandersin de Hunze vanaf rivierloop is afgekalfd komt nergens anders nen' en iets verderop in het gesprek 'men ver- het beginpunt van het Schuitendlep tot aan voor. Echter, de huisjes zijn afgebroken. De wacht van ons alles maar...'. Maar beste amb- Wierum zonder water kwamen. Hierdoor werd plek is voor nieuwbouw aangepast en nieuwe tenaar wij verwachten alleen maar van u dat u de wierde van Adorp veilig gesteld voor verder grotere huizen verrezen. Deze huizen zijn over zich van uw verantwoordelijkheden kwijt. afkalven. de steile rand heengebouwd: beneden stapt Heeft u dan geen kennis van het bestaan van men aan de voet van de wierde naar buiten, op de fysisch geografisch kaart van de provincie Uniek landschapselement de bovenverdieping stapt men boven op de Groningen? Die ligt natuuriijk gewoon in uw la. Veel van deze situatie is bewaard gebleven. wierde. Ongetwijfeld bijzonder wonen. Maar Deze kartering geeft u alle informatie; een leek De loop van de oude Hunze is nog altijd goed het unieke van het beeld van de afgekalfde kan de was doen. te voigen. Weliswaar is de afgesneden rivier wierde met zijn steile helling is verloren dichtgeslibt, verland en dichtgeschoven, maar gegaan. Wederom is door nonchalance een belangrijk twee parallelle sloten laten precies zien waar landschapselement verdwenen. Natuurlijk de rivier in vroeger tijden gelopen heeft. Ook Nonchalante gemeente-ambtenaar moeten de gemeentelijke diensten vaker menig relief in de bodem wijst op het vroegere Waarom hebben gemeentelijke bestuurders en gebruik maken van de pasklare karteringen van tracé van de rivier. En tenslotte heeft de wier- ambtenaren toch niet meer oog voor de bijzon- provincie, rijk of instellingen bij het vaststel- de van Adorp nog altijd zijn steile kant. dere details van het omringende landschap len van de bestemmingsplannen. Nee, dan Maar met dit laatste is iets aan de hand. Een waar zij middels de invulling van het bestem- hebben wij grote verwachtingen van de ver- tiental jaren geleden stonden hier de huisjes mingsplan verantwoordelijk voor zijn. De loka- grootte ambtelijke apparaten bij de heringe- nog boven op de wierde en was de steile kant le ambtenaar die hierop aangesproken werd richte gemeenten, want wat hier is gebeurd is in zijn geheel nog zichtbaar. In de geschiede- reageerde verbaasd: 'Meneer...dit soort spe- natuurlijk echt doodzonde Nb. nis van onze Nederlandse rivieren is (was) dit cialisme hebben wij natuurlijk niet in huis, een uniek beeld; dat een wierde door een hoe moeten wij dit soort details onderken- B,A. Bennema / redactie Noorderbreedte (WF|

Noorderbreedte 941115