DOCSLIB.ORG

Eski Türkçede Sifatlar

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Eski Türkçede Sifatlar T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ESKİ TÜRKÇEDE SIFATLAR DOKTORA TEZİ Kaan YILMAZ Enstitü Anabilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Enstitü Bilim Dalı : Yeni Türk Dili Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Cevdet ŞANLI ARALIK-2011 BEYAN Bu tezin yazılmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğunu, baĢkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya baĢka bir üniversitede baĢka bir tez çalıĢması olarak sunulmadığını beyan ederim. Kaan YILMAZ 22.12.2011 ÖN SÖZ Eski Türkçe üzerine batıda, dil malzemesinin keĢfi, tanımlanması, derlenmesi, yorumlanmasıyla baĢlayan çalıĢmalar bugün yerli Türkologların da iĢ yükünü paylaĢtığı metin çalıĢmalarını, sözlükleri; genel ve özel gramer çalıĢmalarını doğurmuĢtur. Günümüze kadar, bu alanda birçok çalıĢma yapılmıĢ olmasına rağmen, Eski Türkçe üzerine eksiklikleri tamamlanmıĢ ve yanlıĢlarından arındırılmıĢ, geniĢ kapsamlı gramer kitaplarına olan ihtiyacımız devam etmektedir. Bu durumun baĢlıca nedeni gramerin her bir konusu üzerine derinlemesine araĢtırma ve incelemelere dayanan monografik çalıĢmaların yapılamamıĢ veya pek az sayıda yapılabilmiĢ olmasıdır. Bu bakımdan Eski Türkçenin temel grameri niteliğinde, geniĢ kapsamlı eser hazırlayacak olan bir kimse, öncelikle gramerin alt baĢlıklarını oluĢturan bütün konular üzerine ayrıntılı araĢtırmalar yapma güçlüğüyle yüz yüze gelmektedir. Bu bakımdan Türkçenin eĢ zamanlı gramerini mükemmel hale getirmek için, gramerin alt baĢlıkları üzerine yapılan çalıĢmalar ne kadar önemliyse Türkçenin tarihi dönemlerine ait metinler üzerinden, bir gramer konusunu hedef alan çalıĢmalar da o derece önemlidir. Nitekim dilin ilk belgeleri üzerine yapılan incelemelerle elde edilecek bilimsel sonuçlar, dilin geliĢim ve hâlihazırdaki yenilenme / güncelleme süreçlerini de doğru yorumlayabilmek için sağlam dayanak noktalarını oluĢturacaktır. Bu çalıĢma, Eski Türkçenin tam teĢekküllü bir gramerinin oluĢturulması yolundaki çalıĢmalara bir nebze de olsa katkıda bulunma düĢüncesiyle hazırlanmıĢtır. ÇalıĢma, üç ana bölümden oluĢmaktadır. Birinci bölümde Eski Türkçenin seçilmiĢ metinleri üzerinde yapılan tarama sonucunda elde edilen sıfatlar kökenlerine göre, Türkçe ve yabancı kökenliler olmak üzere ikiye ayrılmıĢtır. Ġkinci bölümde sıfat görevindeki bu kelimelerin yapısına yönelik biçimsel sınıflandırma yapılmıĢtır. Bu bölüm, köken bilgisiyle ilgili olduğundan konuyla ilgili farklı görüĢlere de yer vermeye çalıĢılmıĢtır. Üçüncü bölümde ise iĢlevlerine göre sınıflandırılan sıfatların, niteleme ya da belirtme görevleri üzerinden icra ettikleri alt görevler de tanımlanmaya çalıĢılmıĢtır. Konu söz dizimiyle ilgili olduğu için bütün çalıĢma, sınıflandırılmaya çalıĢılan unsurun, içinde yer aldığı bağlamla birlikte verilmesi ilkesini gözetmektedir. ÇalıĢma konusunun belirlenmesindeki tavsiye, teĢvik ve yönlendirmelerinden dolayı Prof. Dr. Vahit Türk‟e; çalıĢma süreci boyunca ilgi, yardım ve desteğini esirgemeyen danıĢman hocam Yard. Doç. Dr. Cevdet ġanlı‟ya teĢekkür etmeyi bir borç sayıyorum. Kaan YILMAZ 22.12.2011 İÇİNDEKİLER KISALTMALAR ........................................................................................................... iv İŞARETLER................................................................................................................. viii TABLO LİSTESİ ........................................................................................................... ix ŞEKİL LİSTESİ .............................................................................................................. x ÖZET............................................................................................................................... xi SUMMARY ................................................................................................................... xii GİRİŞ ............................................................................................................................... 1 1. BÖLÜM: KÖKENLERİNE GÖRE SIFATLAR ................................................... 29 1.1. Türkçe Kökenli Sıfatlar ............................................................................................ 29 1.2. Yabancı Kökenli Sıfatlar .......................................................................................... 72 2. BÖLÜM: YAPILARINA GÖRE SIFATLAR ........................................................ 76 2.1. Basit (Yalın) Sıfatlar ................................................................................................ 76 2.2. TüremiĢ Sıfatlar ........................................................................................................ 91 2.2.1. Ġsimden TüremiĢ Sıfatlar................................................................................................ 91 2.2.1.1. Ġsimden Sıfat Türeten Ekler ........................................................................... 92 2.2.1.2. PekiĢtirmeli Sıfatlar ........................................................................................ 110 2.2.2. Fiilden TüremiĢ Sıfatlar ............................................................................................... 111 2.2.2.1. Fiilden Kalıcı Sıfat Türeten Ekler .............................................................. 111 2.2.2.2. Fiilden Geçici Sıfat Türeten Ekler.............................................................. 134 2.3. BirleĢik Sıfatlar ...................................................................................................... 141 2.3.1. Ġsim + Ġsim BirleĢmesinden OluĢan Sıfatlar .......................................................... 141 2.3.2. Ġsim + Edat BirleĢmesinden OluĢan Sıfatlar .......................................................... 143 2.4. Kelime Gruplarından OluĢan Sıfatlar .................................................................... 143 2.4.1. Sıfat Tamlaması Biçimindeki Sıfatlar ...................................................................... 143 2.4.2. Ġsim Tamlaması Biçimindeki Sıfatlar ...................................................................... 146 2.4.3. Sıfat-fiil Grubu Biçimindeki Sıfatlar ........................................................................ 147 2.4.4. Ġkileme Biçimindeki Sıfatlar ....................................................................................... 151 2.4.4.1. Sayıca EĢ Heceli Ġkilemeler ......................................................................... 152 2.4.4.2. Sayıca Farklı Heceli Ġkilemeler ................................................................... 157 i 2.4.4.3. Yabancı Öge Ġçeren Ġkilemeler ................................................................... 160 2.4.5. Üçleme Biçimindeki Sıfatlar ...................................................................................... 161 2.4.6. Tekrar Biçimindeki Sıfatlar......................................................................................... 161 2.4.7. Edat Grubu Biçimindeki Sıfatlar ............................................................................... 163 2.4.8. Sayı Grubu Biçimindeki Sıfatlar ............................................................................... 164 2.4.9. Ġsnat Grubu Biçimindeki Sıfatlar ............................................................................... 167 2.4.10. Hal Ekleriyle KurulmuĢ Kelime Grubu Biçimindeki Sıfatlar......................... 168 2.5. Cümle Yapısındaki Sıfatlar .................................................................................... 169 2.6. Çok Sıfatlı Tamlamalar .......................................................................................... 170 2.7. Ögeleri Yer DeğiĢtirmiĢ Sıfat Tamlamaları ........................................................... 174 2.8. Tamlayan ve Tamlananın Sayıca Uyumu .............................................................. 176 2.9. Eksiltili Sıfatlar ...................................................................................................... 178 3. BÖLÜM: İŞLEVLERİNE GÖRE SIFATLAR .................................................... 180 3.1. Niteleme Sıfatları ................................................................................................... 180 3.1.1. Soyut Niteleme Sıfatları ............................................................................................... 185 3.1.1.1. Olumlu Soyut Niteleme ................................................................................. 185 3.1.1.2. Olumsuz Soyut Niteleme .............................................................................. 197 3.1.1.3. Yansız Soyut Niteleme .................................................................................. 207 3.1.2. Somut Niteleme Sıfatları.............................................................................................. 215 3.1.2.1. Olumlu Somut Niteleme................................................................................ 215 3.1.2.2. Olumsuz Somut Niteleme ............................................................................. 217 3.1.2.3 Yansız Somut Niteleme .................................................................................. 219 3.1.3. Bir Hareketi Bir Varlığa Bir Nesneye Nitelik Olarak Veren Sıfatlar ............. 236 3.1.3.1. AlıĢkanlık .......................................................................................................... 237 3.1.3.2. Diğerlerinden Ayırma ...................................................................................
Load more

Recommended publications
  • Orhun Türkçesi Ders Notlari
    TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ ______________________________________ ORHUN TÜRKÇESİ DERS NOTLARI ___________________________ 2. Sınıf - 1. Dönem ___________________________ İsa SARI www.isa-sari.com GÖKTÜRK DEVLET İ nezaret eden, Köl Tiginle Bilge’nin ye ğeni Yollug Tigindir. Türk edebiyatının sanatkârane üslupla 552 yılında kurulmu ştur. 630 yılında Do ğu Göktürk yazılmı ş ilk eseridir. Ka ğanlı ğı Çin tutsaklı ğına girmi ş ve 682 yılında kurtulmu ştur. 6. İkinci Orhun (Bilge Ka ğan) A. GÖKTÜRK BENGÜ TA ŞLARI 24 Eylül 735 tarihinde, Bilge Ka ğan’ın o ğlu Te ŋri Ka ğan tarafından diktirilmi ştir. Bilge Ka ğan anıtının 1. Çoyr büyük bölümü Köl Tigin anıtındaki metinle aynıdır. Sadece Köl Tigin’in bulunmadı ğı olaylar Bilge Ka ğan Tarihi bilinen ve bugüne ula şan en eski Türk yazıtı anıtında farklıdır; bunlar da çok azdır. Çoyr yazıtıdır. Bir Köktürk erinin İlteri ş’e katıldı ğını anlatan yazıt, 687-692 yılları arasında dikilmi ştir ve Bu bengü ta şında da Bumın ve İstemi Ka ğan altı satırdan olu şmaktadır. zamanlarındaki şevket devri, Çin’e nasıl tutsak olundu ğu, Çin esaretinden nasıl kurtulundu ğu, Bilge 2. Ongin (I şbara Tamgan Tarkan) Ka ğan’ın sava şları ve Türk milleti için yaptıkları anlatılmaktadır. 719-720 tarihlerinde dikilmi ş olan on dokuz satırlık Ongin anıtı, Bilge I şbara Tamgan Tarkan adlı bir KONUYLA İLG İLİ ÇALI ŞMALAR beyin ve babası İl İtmi ş Yabgu’nun, İlteri ş ve Bilge Ka ğan zamanlarında Türk milleti için nasıl Orta Asya Türk tarihi mütehassıslarından olan çalı ştıklarını ve dü şmanla sava ştıklarını anlatır. Fransız Türkolog René Giraud 1961’de Tonyukuk abidesinin mükemmel bir ne şrini hazırlar: Bain- 3.
    [Show full text]
  • Tonyukuk and Turkic State Ideology “Mangilik
    THE TONYUKUK AND AN ANCIENT TURK’S STATE IDEOLOGY OF “MANGILIK EL” PJAEE, 17 (6) (2020) THE TONYUKUK AND AN ANCIENT TURK’S STATE IDEOLOGY OF “MANGILIK EL” Nurtas B. SMAGULOV, PhD student of the of the Department of Kazakhstan History, L.N. Gumilyov Eurasian National University, Kazakhstan, [email protected] Aray K. ZHUNDIBAYEVA, PhD, Head of the Department of Kazakh literature, accociate professor of the Department of Kazakh literature, Shakarim state University of Semey (SSUS), (State University named after Shakarim of city Semey), Kazakhstan, [email protected] Satay M. SIZDIKOV, Doctor of historical science, professor of the Department of Turkology, L.N. Gumilyov Eurasian National University, Kazakhstan, [email protected] Arap S. YESPENBETOV, Doctor of philological science, professor of the Department of Kazakh literature, Shakarim state University of Semey (SSUS), (State University named after Shakarim of city Semey), Kazakhstan, [email protected] Ardak K. KAPYSHEV, Candidate of historical science, accociate professor of the Department of International Relations, History and Social Work, Abay Myrzkhmetov Kokshetau University, Kazakhstan, [email protected] Nurtas B. SMAGULOV, Aray K. ZHUNDIBAYEVA, Satay M. SIZDIKOV, Arap S. YESPENBETOV, Ardak K. KAPYSHEV: The Tonyukuk And An Ancient Turk’s State Ideology Of “Mangilik El” -- Palarch’s Journal Of Archaeology Of Egypt/Egyptology 17(6). ISSN 1567-214x ABSTRACT Purpose of the study. Studying and evaluating the activities of Tonykuk, who was the state adviser to the Second Turkic Kaganate, the main ideologist responsible for the ideological activities of the Kaganate from 682 to 745, is an urgent problem of historical science. In the years 646-725 he worked as an adviser on political and cultural issues of the three Kagan.
    [Show full text]
  • Askerî Târîh Açısından Köl Tigin Köl Tigin from a Military History
    GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 26, Sayı 1 (2006) 203-226 Askerî Târîh Açısından Köl Tigin Köl Tigin From A Military History Perspective H. İhsan ERKOÇ Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Ankara-TÜRKİYE ÖZET Bu çalışmamızda 684/685-731 yılları arasında bir Gök Türk ileri geleni olarak yaşamış olan Köl Tigin’in askerî yaşantısı incelenmiştir. Köl Tigin birçok sefere ve meydân savaşına katılarak savaşmıştır. Kuzey Çin’de Çinlilerle; Orta Asya’da Kırgızlarla, Karluklarla, Azlarla, Dokuz Oğuzlarla ve On Oklarla çarpışmıştır. Bunların dışında ayrıca 716’da kanlı bir darbeyle yeğenini tahttan indirerek, ağabeyini yönetime getirmiştir. Kendi adına dikilen yazıtta yaptığı savaşlar ayrıntılarıyla anlatılmıştır. Ağabeyi Bilge Kagan’ın saltanatı döneminde ise başkomutan ve Tölis Şadı olarak görev yapmıştır. Anahtar Sözcükler: Köl Tigin, Ordu, Komutan, Gök Türkler, Tang Sülâlesi, Dokuz Oğuzlar ABSTRACT In this work, the military life of Köl Tigin has been studied, who lived as a Gök Turk noble during 684/685-731. Köl Tigin joined and fought in many campaigns and battles. He fought with the Chinese in Northern China; with Qïrghïz, Qarluqs, Az, Toquz Oghuz and On Oq in Central Asia. Apart from these, he also removed his cousin from the throne with a bloody coup d’état in 716 and he brought his brother to power. His battles have been described in detail in his inscription. He served as the commander-in-chief and as the Tölis Shadï during the reign of his brother Bilge Qaghan. Keywords: Köl Tigin, Army, Commander, Gök Turks, Tang Dynasty, Toquz Oghuz 204 GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 26, Sayı 1 (2006) 203-226 1.
    [Show full text]
  • Orhun Yazitlarindaki Türk Sözcüğü Üzerine Fonetik, Morfolojik Ve Semantik Açidan Bir Inceleme
    T.C. PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TÜRKÇE EĞİTİMİ ANABİLİM DALI TÜRKÇE EĞİTİMİ BİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ ORHUN YAZITLARINDAKİ TÜRK SÖZCÜĞÜ ÜZERİNE FONETİK, MORFOLOJİK VE SEMANTİK AÇIDAN BİR İNCELEME Öğrencinin Adı SOYADI Tuba TURSUN Danışman Prof. Dr. Nurettin ÖZTÜRK iii iv ÖZET Orhun Yazıtlarındaki Türk Sözcüğü Üzerine Fonetik, Morfolojik ve Semantik Açıdan Bir İnceleme Tuba Tursun Türk sözcüğü ve kavramı yüzyıllar içinde çeşitli anlamlar yüklenmiş ve zaman içinde bu anlamlarda değişiklikler olmuştur. Sözcüğün zihinde canlandırdığı kavram, büyük bir anlam zenginliğine sahiptir. Türk sözcüğünün baş harfi büyük yazıldığında da, küçük yazıldığında da, göndergesi her zaman birden fazla olmuştur. Bu anlamları iki ana öbekte toplamak mümkündür: 1-Kronolojik bakımdan halk, yığın, kalabalık, insanlar gibi anlamlara gelen ve küçük harfle yazılan türk, 2-Bir sosyal grup adını adres gösteren ve büyük harfle yazılan Türk. Bu iki anlam etrafında başka anlamlar da ortaya atılmıştır. Çeşitli metin ve incelemelerde bazen budun sözcüğü ile birlikte “türküm budunum” biçiminde ikileme ögesi; bazen budun sözcüğünün sıfatı; bazen bir kişiyi veya topluluğu niteleyen güzel veya güçlü anlamında sıfat; bazen tulga veya miğfer anlamında nesne adı; bazen halk veya insan anlamında topluluk adı; bazen töreye bağlı ve hukuka saygılı anlamında sıfat olarak görünmektedir. Bu çalışmanın amacı Tonyukuk, Kül Tigin ve Bilge Kağan Yazıtlarındaki Türk sözcüğünün ses, biçim ve sözdizimi açısından tespiti ve anlamının tahlil edilmesidir. Anahtar Sözcükler: Orhun, Köktürk, Türk, Kül Tigin, Bilge Kağan, Tonyukuk, runik v ABSTRACT A Inquiry On The Word ‘Turk’ In The Orhun Inscriptions In The Terms Of Phonological, Morphological and Semantical Tuba Tursun The word and the concept of ‘Turk’, several meanings over the centuries have been installed and there have been changes over the time in these senses.
    [Show full text]
  • Tschinag Book Review
    § ‡ A Historical Overview of Turkic Wisdom Words Alva Robinson (Houston) Ортолук жана ички Азиа Түрктөрдүн көбүнчө ата-бабаларынын салтарына коңул бурушат. Илгертен, көчмөн жашоо сүргөн кезде, бул элдер жүгүнө жүк кошуп тарых жана моралдык баалуулуктарды сактоо үчүн деп жанында китеп ташып жүрүшчү эмес, мунун ордуна карыялар алардын жандуу китептери болгон. Ошондуктан, улуу мурасын бир муундан экинчи муунга оозеки түрдө өткөрүп берген ата-бабаларыбыздын салымы өтө зор. Key Words: Elders and Wisdom Words; Orkhon Inscriptions; Central and Inner Asian Turks; Tonyukuk, Kül Tegin; Kutadgu Bilig Central and Inner Asian Turks place especial emphasis on the oral traditions of their forefathers. Ilse Laude-Cirtautas reminds us the purpose can be quite practical. Historically, as nomads, these groups did not burden their loads by carrying from place to place books to store their histories and moral compasses; rather, the elders became their people’s living books.1 In this way, the elders made conscious efforts to orally transmit the knowledge they acquired, passing it from one generation to the next. Amongst today’s Turks of Central and Inner Asia, furthermore, traditions connected with ancestral spirits still prevail. This stems from a predominant belief that ‡ Due to space limitations, the article has been divided into three parts. The conversation continues with the next journal volume with a focus on elders as transmitters and concludes with obligations of receivers of wisdom words. § Although this article focuses on Turkic traditions of wisdom words, it should be noted that other Central and Inner Asian nomadic groups, like those of Mongolic and Tungus groups, place a high priority on the preservation and transmission of such words.
    [Show full text]
  • KÜL TİGİN YAZITININ ÇİNCE VE TÜRKÇE METİNLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI* Tuba YALI
    Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 2/4 2013 s. 27-47, TÜRKİYE International Journal of Turkish Literature Culture Education Volume 2/4 2013 p. 27-47, TURKEY BİR DÖNEMİN İKİ FARKLI ANLATIMI – KÜL TİGİN YAZITININ ÇİNCE VE TÜRKÇE METİNLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI Tuba YALINKILIÇ Özet Orhun yazıtlarında, bütün Türkologların üzerinde hassasiyetle durduğu bir Köktürkçe metin, bir de akademisyenlerin yeterince irdelemediği Çince metin bulunmaktadır. Her ne kadar Bilge Tonyukuk yazıtları öz bir Türkçe ile yazılmış, Köktürk Devleti tarafından dikilmiş, yine Köktürk Devleti’nin merkezinde bulunan Kül Tigin yazıtı ve Bilge Kağan yazıtının ön yüzü Tang Hanedanlığı tarafından yazdırılmış ve hatta Tang Hanedanlığı sanatçılarına inşa ettirilmiş olsa da yazıtlar dış görüntüsü itibarıyla tamamen Çin tarzındadır ve yazıtların üzerindeki Köktürkçe metinler Türkler tarafından eklenmiştir. Kül Tigin yazıtının Çince metnini Xuan Zong bizzat kendisi, Bilge Kağan yazıtının Çince metnini ise Xuan Zong’un emriyle kurmayları yazmıştır. Metinlerde merhum Kül Tigin ve Bilge Kağan yâd edilir. İki yazıtta da Türkçe metinlerde büyük bir kısım tekrar niteliğindedir. Tekrar eden kısım, Bilge Kağan’ın, Kül Tigin’in vefatı üzerine dile getirdiği duygulardan müteşekkildir. Gerek Türkçe olsun gerek Çince, her metin Tang Hanedanlığı ve Köktürk Devleti ilişkileri tarihinden bahseder. Fakat farklı olarak, Çince metinde Tang Hanedanlığı Türklerin dost ve dürüst olduklarını ifade ederken, Türkçe metinde ise Tang Hanedanlığı’nın Türklerin tarihte ve gerçekte esas düşmanı oldukları dile getirilir. Özellikle Köktürk Devleti’nin gerilemesinin nedeni olarak Tang Hanedanlığı gösterilir. Tang ve Türk ilişkilerinin, aynı dönemin tarihi nasıl olur da bu denli farklı iki yoruma sahiptir? Araştırmalar göstermektedir ki Tang ve Türklerin aynı tarihe dair iki farklı yorumu, tarihin gerçeklerden uzaklaşmasına neden olmuştur, hiçbirinin de maksadı tarihî gerçekleri anlatmak değildir.
    [Show full text]
  • Tudedjournal of Turkish Language and Literature
    ISSN: 1015-2091 E-ISSN: 2602-2648 TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI DERGİSİ TUDEDJOURNAL OF TURKISH LANGUAGE AND LITERATURE Cilt / Volume: 58, Sayı / Issue: 1, 2018 Kurucu / Founder: Ahmet Caferoğlu İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi; MLA International Bibliography ve ULAKBİM TR Dizin tarafından taranmaktadır. Istanbul University Faculty of Letters Journal of Turkish Language and Literature is currently indexing by MLA International Bibliography and ULAKBİM TR Dizin. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi Journal of Turkish Language and Literature Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt: 58, Sayı: 1, 2018 YAYIN KURULU / EDITORIAL BOARD Prof. Dr. Ali Şükrü Çoruk - İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İstanbul, Türkiye Prof. Dr. A. Azmi Bilgin - İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İstanbul, Türkiye Prof. Dr. Hayati Develi - İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İstanbul, Türkiye Prof. Dr. Abdülkadir Emeksiz - İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İstanbul, Türkiye Prof. Dr. Hatice Tören - İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İstanbul, Türkiye Prof. Dr. Fikret Turan - İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İstanbul, Türkiye Dr. Öğr. Üyesi Özcan Tabaklar - İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İstanbul, Türkiye DERGİ YÖNETİMİ / EDITORIAL MANAGEMENT Baş Editör / Editor in Chief Prof. Dr. Ali Şükrü Çoruk - İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İstanbul, Türkiye Editörler / Editors Dr. Öğr. Üyesi Fırat Karagülle - İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İstanbul, Türkiye Ar. Gör. Berker Keskin - İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İstanbul, Türkiye Dergide yer alan yazılardan ve aktarılan görüşlerden yazarlar sorumludur. Papers and the opinions in the Journal are the responsibility of the authors. Haziran ve Aralık aylarında, yılda iki sayı olarak yayınlanan uluslararası, hakemli, açık erişimli ve bilimsel bir dergidir. This is a scholarly, international, peer-reviewed, open-access journal published biannually in June and December.
    [Show full text]
  • ON the NAME and TITLES of TONYUQUQ Erhan AYDIN*
    Türkbilig, 2019/37: 1-10. ON THE NAME AND TITLES OF TONYUQUQ Erhan AYDIN* Abstract: The Tonyuquq inscription is one of the most studied works since its discovery. The name of the proprietor Tonyuquq and the meaning expressed by this name have been discussed quite extensively. The name is read in two different forms in the form of Tonyuquq and Tunyuquq. The name of Tonyuquq was observed once in the inscription of Bilgä Qagan, and once in the inscription of Küli Çor. The lettering of Tonyuquq as a word is different in Bilgä Qagan and Küli Çor inscriptions and Tonyuquq inscription. The difference is based on whether it is written with the consonant ñ or using the letter n or y. One of the topics covered in the present article is about the scripture of the name of Tonyuquq in the inscription that bears his name and in Bilgä Qagan and Küli Çor inscriptions. Another issue covered in the article is the titles used by Tonyuquq and the meanings of these titles. After discussing the meanings of these titles in the general Turkish language, the subject is elaborated in detail. The article ends with a collection of the sentences where the name Tonyuquq was mentioned. Keywords: Tonyuquq, Tonyuquq inscription, The old Turkic inscriptions, The Old Turkic, titles. Tonyukuk’un Adı ve Unvanları Üzerine Öz: Tonyukuk yazıtı, bulunduğu günden bugüne kadar üzerinde en çok çalışma yapılan yazıtlardandır. Yazıtın sahibi Tonyukuk’un adı ve bu adın ifade ettiği anlam epeyce tartışılmıştır. Ad, Tonyukuk ve Tunyukuk biçiminde iki farklı biçimde okunmaktadır. Tonyukuk’un adı, kendi yazıtı dışında, Bilge Kağan yazıtında bir kez, ad olarak ise Küli Çor yazıtında bir kez tanıklanmıştır.
    [Show full text]
  • The Excavation and the Conservation of Bilge Khan Monumental Grave Complex in Mongolia
    22nd CIPA Symposium, October 11-15, 2009, Kyoto, Japan THE EXCAVATION AND THE CONSERVATION OF BILGE KHAN MONUMENTAL GRAVE COMPLEX IN MONGOLIA Hasan Bahar, Selcuk University, Lecturer Faculty, Turkey, [email protected] KEY WORDS: Turkish, Mongolia, Orkhon, Bilge Khan, Excavation, Research, Conservation, Monument ABSTRACT: Mongolia is a landlocked country in East and Central Asia and one of the important centers of Steppe Civilizations. Since 1997, the two countries, Turkey and Mongolia have been carrying out joint projects concerning the reveal of the Turkish Era Monuments in Mongolia as they have similar historical roots in this region. These projects are supported financially by the Turkish International Cooperation and Development Agency (TICA). This project was removed to the covered area where a monument with Kok Turkish and Chinese Inscriptions were located is called as Bengü Taş (The Rock of Immortality) in Orkhun. In 2001 following the restoration activities were emerged. In addition to the Geodesy and Geophysics studies, the most important activity was the excavations at the Bilge Khan Monument Complex .The Monument Complex consists of three main parts towards east and west with 72 m. in length and 36 m. wide. The Inscriptive Monument was centered especially around the place called “Bark” (Barque) where the statues of Bilge Khan and his relatives were placed and altar on the west side. During the excavations carried out around the altar, a memorial grave was disclosed 1.5 m. away from the altar towards the north. The following 4500 items made of gold and silver that might had been the possessions of Bilge Khan found under the basement between altar and grave; Golden crown and belt which might had belonged to the Bilge Khan, two silver deer figurines, golden water beaker, hollow wares and broken pieces of a silver chest used as a storage of the mentioned items.
    [Show full text]
  • General Li Jing'in Askerî Düşüncesi Ve Doğu Göktürk Kağanlığı'nın Çöküşü
    Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı GENERAL LI JING’İN ASKERÎ DÜŞÜNCESİ VE DOĞU GÖKTÜRK KAĞANLIĞI’NIN ÇÖKÜŞÜ Hayrettin İhsan ERKOÇ Doktora Tezi Ankara, 2015 GENERAL LI JING’İN ASKERÎ DÜŞÜNCESİ VE DOĞU GÖKTÜRK KAĞANLIĞI’NIN ÇÖKÜŞÜ Hayrettin İhsan ERKOÇ Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Doktora Tezi Ankara, 2015 iii TEŞEKKÜR Doktora tez çalışmam boyunca çalışmamı yakından takip ederek her türlü yardımı ve desteği sağlayan tez danışmanım Doç. Dr. Erkin Ekrem’e, yine tez çalışmam boyunca değerli katkılarıyla ve önerileriyle tezimi zenginleştiren Prof. Dr. Ali Merthan Dündar’a ve Prof. Dr. Yunus Koç’a, tez savunma sınavımda kıymetli düşünceleriyle tezime katkıda bulunan Prof. Dr. Saadettin Yağmur Gömeç’e ve Prof. Dr. Mehmet Özden’e teşekkürlerimi sunarım. Çalışmakta olduğum Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nün tüm akademik personeline doktora tez çalışmam boyunca bana çeşitli kolaylıklar sağladıkları için teşekkür ederim. Ayrıca hayatımın en büyük maddî-manevî destekçileri olan babama ve anneme de en derin şükranlarımı sunmayı bir borç bilirim. iv ÖZET ERKOÇ, Hayrettin İhsan. General Li Jing’in Askerî Düşüncesi ve Doğu Göktürk Kağanlığı’nın Çöküşü, Doktora Tezi, Ankara, 2015. Göktürk Kağanlığı 552’de kurulduktan sonra 583 yılında ikiye bölünmüştür. Doğu Göktürk Kağanlığı da 627’den itibaren yaşadığı bir dizi felaketin ardından 630 yılında Çin’deki Tang 唐 Hanedanı tarafından yıkılmıştır. Kağanlığın yıkılmasının ekolojik, ekonomik ve siyasî sebepleri vardır. Yaşanan sert kışlar ve askerî masraflar yüzünden ekonomi bozulmuş, ağır vergilendirmeler yüzünden kağanlığa bağlı konar-göçer boylar ayaklanmışlardır. Göktürk hükümdarı İllig Ḳaġan’ın (Xie-li Ke-han 頡利可汗) devlet yönetiminde Soğdlular ve Çinliler gibi yabancılara daha ağırlık vermesi, kağanlığın kurucu unsuru olan Göktürk beylerinin tepkisini çekmiştir.
    [Show full text]
  • Political Complexity in Nomadic Empires of Inner Asia
    Political Complexity in Nomadic Empires of Inner Asia Sergey A. Vasyutin Kemerovo State University ABSTRACT The nomadic empires of Inner Asia are a unique historical phenomenon. Large mountain and steppe territories allowed hundreds of thousands of nomadic families to pursue their economic activities, creating the condi- tions that led to their integration into big imperial communities. The long border in the South with empire-civilization and world-system center China was one of the major ‘challenges’ for steppe people, the ‘answer’ to which was often the creation of semi-peripheral imperial polities, as only the common military capacity of the Inner Asia stockbreeders guaranteed them at least temporary military and political equality and even supremacy during periods of weakening of the Middle Kingdom. The established opin- ion on the similarity of the nomadic empires in this region is mostly the result of a long period of research on nomadic economies, social and polit- ical structures, and the relations between nomads and China (evolutionism, positivism, Marxism). In the last few decades, the concept of multi-linearity (non-linearity) of sociogenesis and politogenesis has been applied to this field of study, allowing us to focus on the peculiarities of the Inner Asia nomadic empires, creating a solution to the old issues surrounding the na- ture of the power systems among nomads, the existence or absence of state- hood, and the typology of imperial structures according to their level of complexity. INTRODUCTION The issues concerning the characteristics of political regimes of medieval nomadic empires have provoked fierce debates among researchers and have become especially important during the last decade.
    [Show full text]
  • EFD / JFL Edebiyat Fakültesi Dergisi/ Journal of Faculty of Letters Cilt/Volume 33 Sayı/Number 1 (Haziran/June 2016)
    EFD / JFL Edebiyat Fakültesi Dergisi/ Journal of Faculty of Letters Cilt/Volume 33 Sayı/Number 1 (Haziran/June 2016) Batı Göktürk Kağanlığı’nın Kuruluşu Foundation of the Western Türk Qaġanate Hayrettin İhsan ERKOÇ* Öz Göktürk Kağanlığı’nın siyasî tarihini ele alan bazı araştırmacılar, bu devletin Doğu ve Batı Kağanlıkları olarak ikiye ayrılmasının 581’de yaşandığını, Batı Göktürk Kağanlığı’nın bu yılda Tardu Ķaġan tarafından kurulduğunu, devletin temellerinin ise onun babası İştemi Yabġu Ķaġan tarafından atıldığını kabul etmişlerdir. Ancak araştırmacıların bir kısmı, bazı yeni bulgulara dayanarak Batı Göktürk Kağanlığı’nın Tardu Ķaġan tarafından değil, onun desteğini alan ve *Buķan Ķaġan’ın oğlu olan Apa Ķaġan (Daluobian) tarafından 583’te kurulduğunu belirtmişlerdir. Konuyla ilgili Çin kaynaklarını kullandığımız çalışmamızda vardığımız sonuca göre, Göktürk Kağanlığı 583’te ikiye bölünmüşse de yaşanan iç mücadele, hanedanın Yixiji Ķaġan’ın soyu ile *Buķan Ķaġan’ın soyu arasında Büyük Kağanlık konumunu elde etmek amacıyla verilmiş ve ilk başta bağımsız bir Batı Göktürk Kağanlığı’nın kurulması amaçlanmamıştır. Bir “Hükümdar-Yapıcı” olarak hareket ettiği düşünülebilecek olan Tardu Ķaġan, bu mücadelede uzun bir süre boyunca Yixiji Ķaġan’ın soyuna karşı *Buķan Ķaġan’ın soyunu desteklemiş ve ancak 600 yılında Büyük Kağan olma iddiasında bulunabilmiştir. *Buķan Ķaġan’ın soyu hep doğuyu ele geçirmeye çalışmış, ancak bunda başarısız olmuştur. Tardu Ķaġan’ın soyundan gelen Shegui Ķaġan’ın 611’de Batı Göktürk Kağanlığı’nın tahtına oturmasıyla birlikte ise Büyük Kağanlık konumu için verilen mücadele sona ermiş ve Batı Göktürk Kağanlığı, amacı yalnızca batıya doğru yayılmak olan bağımsız bir devlete dönüşmüştür. Anahtar sözcükler: Göktürkler, Batı Göktürk Kağanlığı, Apa Ķaġan, Tardu Ķaġan, Büyük Kağan, Sui Hanedanı, İç Savaş, Taht Mücadelesi.
    [Show full text]