E-ISSN 3543-1302 İstanbul 2021
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ISSN 1302-3543 | e-ISSN 3543-1302 ﳎﻠﺔ اﻟﺒﺤﻮث اﻟﻌﻠﻤﻲ واﻷﻛﺎدﻣﻲ Scientific and Academic Research Journal İstanbul 2021 I ﳎﻠﺔ اﻟﺒﺤﻮث اﻟﻌﻠﻤﻲ واﻷﻛﺎدﻣﻲ Scientific and Academic Research Journal ISSN 1302-3543 | e-ISSN 3543-1302 Sayı | Issue: 47 (Ocak-Haziran | January-June 2021) İmtiyaz Sahibi/Owner Yayın Kurulu/Editorial Board İstanbul Sabahattin Zaim Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz Üniversitesi adına İSTAM Prof. Dr. Mustafa İsmet Uzun Prof. Dr. Süleyman Derin Yazı İşleri Müdürü/Responsible Manager Prof. Dr. Necdet Tosun Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz Prof. Dr. Ramazan Muslu Prof. Dr. Kadir Özköse Editörler/Editors-in-Chief Prof. Dr. Semih Ceyhan Prof. Dr. Mustafa İsmet Uzun Doç. Dr. Hikmet Yaman Doç. Dr. Veysel Akkaya Doç. Dr. Ali Namlı İdris Topçuoğlu Doç. Dr. Ercan Alkan Doç. Dr. Veysel Akkaya Kitâbiyat/Review Editor İdris Topçuoğlu Abdullah Tırabzon Danışma Kurulu/Advisory Board Dil Editörleri/Language Editors Prof. Dr. Arif Naushahi Türkçe/Turkish Prof. Dr. Dilaver Gürer Prof. Dr. Ethem Cebecioğlu Muhammed Furkan Cinisli Prof. Dr. Hamid Algar Arapça/Arabic Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz Prof. Dr. Himmet Konur İyat Erbakan Prof. Dr. İlhan Kutluer İngilizce/English Prof. Dr. Mahmut Erol Kılıç Prof. Dr. Mustafa Aşkar Elif Beyza Durmaz Prof. Dr. Mustafa Çiçekler Prof. Dr. Mustafa Kara Son Okuma/Proof Prof. Dr. Mustafa Tahralı Mücahit Akbal Prof. Dr. Mustafa Uzun Prof. Dr. Ramazan Muslu Sekreter/Secretary Prof. Dr. Reşat Öngören Muhammed Fatih Küçük Prof. Dr. Safi Arpaguş Prof. Dr. S. Hayri Bolay Baskı/Press Prof. Dr. Süleyman Uludağ Erkam Yayın San. ve Tic. A.Ş. Prof. Dr. Nodirkhon Khasanov II Altunizade Yerleşkesi, Kuşbakışı Caddesi, No: 2, 34662, Üsküdar – İstanbul, Türkiye Tel: +90 (212) 692 88 12, E-posta: [email protected] https://dergipark.org.tr/tr/pub/tasavvufdergisi © İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi (İZU), 2021 ISSN 1302-3543 | e-ISSN 3543-1302 Tasavvuf, hakemli, bilimsel, akademik bir dergidir. Dergi yılda iki sayı olarak yayımlanır. Tasavvuf is an international, refereed, scientific, and academic journal. The journal is published biannually. IV İÇİNDEKİLER/CONTENTS Editörden / Editorial…………………………………………………………..VIII Armağan&Hatıra Yazıları / Commemorative Articles Abdullah Mâhir İz Bey’in Hayatı Mustafa İsmet Uzun.…………………………………………………………………1 Mektublarında Mâhir Hoca M. Uğur Derman……………………………………………………………………..19 Mahir İz Hoca Ahmet Kabaklı………………………………………………………………………..29 Merhum Üstad Mâhir İz Mehmet Şevket Eygi………………………………………………………………..31 Hocam Mâhir İz Bey ile Hâtıralarım M. Ertuğrul Düzdağ…………………………………………………………………37 Mâhir Hocanın Ardından Selçuk Eraydın………………………………………………………………………..53 Medeniyet Tasavvuru ve Mahir İz Sadettin Ökten……………………………………………………………………….59 Mahir İz Hocam ve Birkaç Hatıra İsmail E. Erünsal……………………………………………………………………..63 Örnek Şahsiyetler Kervanı: Mahir İz Hoca Osman Öztürk………………………………………………………………………..69 V Bir Tesadüfün Mutlu Sonuçları Mahmut Kaya…………………………………………………………………………75 Hocam Mahir İz Bey Mustafa Öz…………………………………………………………………………….83 Merhum Mâhir İz Fuad Günel…………………………………………………………………………….91 Mahir Hoca’dan İzler Ahmet Tekin………………………………………………………………………...109 İdeal Öğretmen Modeli: Muallim Mahir İz İdris Topçuoğlu……………………………………………………………………..117 Abdullah Sert Bey ile Mâhir İz Üzerine Veysel Akkaya……………………………………………………………………….139 Mahir İz Hocamızdan Âkif Tanımı: Çelik Karakterli İçtimâî Mürşidimiz İsmail Lütfi Çakan…………………………………………………………………151 XX. Yüzyılda Tasavvuf’a Dengeli Bir Bakış: Mâhir İz’in Tasavvuf İsimli Eseri Fatma Nur Yürük…………………………………………………………………..163 Makaleler / Articles 24 Nisan 1326 (7 Mayıs 1910) Tarihli Rapora Göre XX. Asrın Başlarında Medine Kütüphaneleri Madinah Libraries in the Beginning of the 20th Century According to the Report dated 24 April 1326 (7 May 1910) ﰲ 07.05.1910 ﻣﻜﺘﺒﺎت اﳌﺪﻳﻨﺔ اﳌﻨﻮرة ﰲ ﺑﺪا�ت اﻟﻘﺮن اﻟﻌﺸﺮﻳﻦ وﻓﻖ ﺗﻘﺮﻳﺮ وزارة اﳌﻌﺎرف اﻟﻌﺜﻤﺎﻧﻴﺔ اﳌﺆرخ ﻣﻴﻼدي، اﳌﻮاﻓﻖ ل 24 رﻣﻀﺎن 1326 ﻫﺠﺮي İsmail E. Erünsal……..….…………………………………………………………175 VI Sudan’da Tasavvufî Tecdid Hareketleri Sufistic Tajdid (Renewal) Movements in Sudan ﺣﺮﻛﺔ اﻟﺘﺠﺪﯾﺪﯾﺔ اﻟﺼﻮﻓﯿﺔ ﻓﻲ اﻟﺴﻮدان Kadir Özköse……..……...………………………………………….……………...197 Tasavvufî Tecrübenin Tezahürü: Tasavvufta Şathiye Meselesi ve Harakānî’nin Şathiyeleri Expression of Sufistic Experience: The Shath Issue in Sufism and the Shathiyat of Kharaqani اﻟﻤﻈﮭﺮ اﻟﺨﺎرﺟﻲ ﻟﻠﺘﺼﻮف اﻟﻌﻤﻠﻲ، اﻟﺸﻄﺤﺎت ﻓﻲ اﻟﺘﺼﻮف وﺷﻄﺤﺎت اﻟﺤﺮﻛﺎﻧﻲ Halil Baltacı.…..….…………………………………………………………………219 İmâm-ı Rabbânî’nin Mektûbât'ında Nakşi Mürîdlerin Âdâbı Etiquette of Naqshbandi Disciples in the Maktubat of Imam Rabbani آداب اﻟﻤﺮﯾﺪﯾﻦ اﻟﻨﻘﺸﺒﻨﺪﯾﯿﻦ ﻓﻲ اﻟﻤﻜﺘﻮﺑﺎت ﻟﻺﻣﺎم اﻟﺮﺑﺎﻧﻲ Mevlüt Özçelik……………………………………………………………………..245 İşârî Tefsirlerde Hz. Nûh Prophet Noah in Sûfî Tafseer اﻟﻨﺒﻲ ﻧﻮح ﻓﻲ ِﺗﻔﺎﺳﯿﺮ إﯾﺸﺎرﯾﺔ Selim Çakıroğlu, Süleyman Derin……………………………………………..279 Sûfî Tabakâtında Bir İsmin İzini Sürmek: Hamdûn El-Kassâr Örneği Tracing a Name in the Sufi Biography Works: The Case of amdun Al- Kassar Ḥ اﻗﺘﻔﺎء اﺳﻢ واﺣﺪ ﻓﻲ اﻟﻄﺒﻘﺎت اﻟﺼﻮﻓﯿﺔ: ﺣﻤﺪون اﻟﻘﺼﺎر ﻧﻤﻮزﺟﺎ Muhammed İkbal Ekinci………….……………………………………………..311 Bir Bilgi Olarak Sûfîlerin Marifet Anlayışı Sufis’ Understanding of Ma‘rifa (Mystical Knowledge) as a Knowledge ﻓﮭﻢ اﻟﻤﻌﺮﻓﺔ ﻋﻨﺪ اﻟﺼﻮﻓﯿﯿﻦ Yakup Pekdoğru………….………….……………………………………………..339 VII Ebû İshâk Eş-Şîrâzî’nin Zühd Hayatı Ascetic Life of Abū Is āq al-Shīrāzī أﺑﻮ إﺳﺤﺎق اﻟﺸﯿﺮازي وزھﺪه ḥ Mehmet Cafer Varol..….………….……………………………………………...359 Kitâbiyat / Book Reviews Melekût Ülkesine Açılan Kapı: Misâl Âlemi Atike Çiçek…………..……..…....………………………………………….383 Tenzîl Azîz Nesefî, Tasavvufta Varlık Bilgi ve İnsan Celalettin Dinçer………...…..…...………..……………………………..………389 Gönül Sultanlarının Ağırlandığı Tekke: Kâşgarî Dergâhı Resül Akkoyun.……..…...………………………………………………………...393 Hayatı ve Fikriyatıyla Muhyiddin İbn Arabi, Bir Merhamet Âbidesi Sühan Dilara Özcan.…..…...……………………………………………………..399 İslam Tasavvuf Düşüncesinin Teşekkülü Ayşe Avşar…..…...………………………………………………………………….403 Sufi Hermenötik İbni Arabi’nin Yorum Felsefesi Hatice Çalışkan….…....…...………………………………………………………407 Yayın İlkeleri / Editorial Guidelines……………….………………413 VIII Editörden | Editorial Tasavvuf Dergisi’nin Aziz Okuyucuları, Dergimizin 47. sayısını siz değerli okuyucularımıza takdim etmeyi bizlere nasip eden Cenâb-ı Hakk’a sonsuz şükürler olsun… 1999 yılında yayın hayatına başlayan dergimizde önemli bir gelenek oluşmuş bulunuyor. Dergimiz alana büyük emeği geçmiş kıymetli Tasavvuf hocalarımıza armağan serisini devam ettiriyor. İlk önce ilk Tasavvuf hocamız Mahir İz ile başlanacaktı ancak o günlerde bu mümkün olmadı. Emekli hocamız Prof. Dr. Mustafa Tahralı’ya ve muhterem hocamız merhum Selçuk Eraydın’a armağan sayıları hazırlamak nasip oldu. Allah Teâlâ’ya hamdolsun bu sayımızı da örnek bir muallim, hocaların hocası muhterem, merhum Mâhir İz’e armağan olarak hazırladık. Mâhir İz, İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’nde 1960-1970 İslâmî Edebiyat Tarihi ve Tasavvuf hocalığı yapmıştır. 1969’da Tasavvuf adıyla bir kitap neşretmiştir. Hocamızın rûhu şâd olsun. Dergimizin birinci bölümünün hazırlanmasında Hasan Kamil Yılmaz Hocamızın emekleri büyük. Kendilerine minnettarız. Bu bölümde Mahir İz’in hüviyeti ve kimliğini tanıtan hatıra yazılara yer verdik. Mustafa İsmet Uzun, M. Uğur Derman, Ahmet Kabaklı, Mehmet Şevket Eygi. M. Ertuğrul Düzdağ, Selçuk Eraydın, Sadettin Ökten, İsmail E. Erünsal, Osman Öztürk, Mahmud Kaya, Mustafa Öz, Fuad Günel, İdris Topçuoğlu, Fatma Nur Yürük, İsmail Lütfi Çakan ve Veysel Akkaya’nın Abdullah Sert Bey ile yaptığı mülakat yazılarını bulacaksınız. İkinci bölümde “24 Nisan 1326 (7 Mayıs 1910) Tarihli Rapora Göre XX. Asrın Başlarında Medine Kütüphaneleri”, “Sudan’da Tasavvufî Tecdid Hareketleri”, “Tasavvufî Tecrübenin Tezâhürü: Tasavvufta Şathiye Meselesi ve Harakānî’nin Şathiyeleri”, “İşârî Tefsirlerde Hz. Nûh”, “Sûfî Tabakâtında Bir İsmin İzini Sürmek: Hamdûn el-Kassâr Örneği”, “Bir Bilgi Olarak Sûfîlerin Marifet Anlayışı”, “İmâm-ı Rabbânî’nin Mektûbât'ında Nakşi Mürîdlerin Âdâbı”, “Ebû İshâk Eş- Şîrâzî’nin Zühd Hayatı” adlı makaleler yer almaktadır. IX Kitap incelemesi bölümünde ise, “Melekût Ülkesine Açılan Kapı Misâl Âlemi”, “Azîz Nesefî, Tenzîl”, “Gönül Sultanlarının Ağırlandığı Tekke: Kâşgarî Dergâhı”, “Hayatı Ve Fikriyatıyla Muhyiddin İbn Arabi: Bir Merhamet Abidesi', “İslam Tasavvuf Düşüncesinin Teşekkülü”, “Tasavvuf ve Budizmin Ortak Dili”, “Sufi Hermenötik: İbn Arabi'nin Yorum Felsefesi” adlı kitapların incelemesi bulunmaktadır. Dergimizin bu sayısında makâle, hâtıra yazıları, hakemlik ve kitap incelemeleriyle bizlere destek veren meslektaşlarımız başta olmak üzere dergiye katkı sağlayan tüm arkadaşlarımıza dergimiz ve yayın kurulumuz adına teşekkür ediyoruz. Bir sonraki sayımızda buluşmak temennisiyle… Editörler Mustafa İsmet Uzun Veysel Akkaya İdris Topçuoğlu ilmî ve akademik araştırma dergisi 47 [2021], s. 1-18 Armağan Hatıra Yazıları Commemorative Articles Abdullah Mâhir İz Bey’in Hayatı Mustafa İsmet Uzun A’dâd biterdi Allah Allah, Evsâfı eğer olunsa ta’dâd K. Edip Kürkçüoğlu1 I. Doğumu ve Ailesi Abdullah Mâhir [İz], 29 Ocak 1895’te (2 Şaban 1312 h./ 15 Kânûnisânî 1310 r.) o zamanlar idarî bakımdan Üsküdar’a bağlı olan Beykoz’da, Abraham Paşa korusuna bitişik bir evde doğdu.2 Babası Erzurum’da Külâhîzâdeler nâmıyla anılan, ilmiye sınıfından bir aileye mensuptur. Devrin en tanınmış hattatlarından Râkım Efendi’den sülüs ve nesih icazetname sahibi, Medine ve Ankara kadılıklarında bulunmuş, “Medine-i Münevvere Mollası” pâyeli Seyyid İsmail Abdülhalim Efendi’dir.3 Dedesi sadreyn müsteşarı4, Medine ve Mekke kadısı Seyyid Mehmed Servet Efendi’dir. Annesi, kadı ve şeyhülislâmlar yetiştirmiş yine Erzurumlu Çelebizâdeler ailesine mensup