Tarihten Günümüze Sûfî-Siyaset İlişkileri
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
TARİHTEN GÜNÜMÜZE SÛFÎ-SİYASET İLİŞKİLERİ ENSAR NEŞRİYAT TİC. A.Ş. ® Eserin basım hakkı Ensar Neşriyat’a aittir. ISBN : 978- Sertifika No: 17576 İSLÂMÎ İLİMLER ARAŞTIRMA VAKFI Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantılar Dizisi: 28 Tartışmalı İlmî Toplantılar Dizisi: 97 Kitabın Adı Tarihten Günümüze Sûfî-Siyaset İlişkileri Koordinatörler: Salih ÇİFT– Vejdi BİLGİN Bursa Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Editörler: Salih ÇİFT–Takyettin KARAKAYA Bursa Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayına Hazırlayan: İsmail KURT İslâmî İlimler Araştırma Vakfı Kapak Tasarım: Halil YILMAZ Ensar Neşriyat Baskı: Çınar Mat. Yay. San. Tic. Ltd. Şti. 100. Yıl Mahallesi Matbaacılar Caddesi Ata Han No.: 34/5 Bağcılar / İstanbul, 0212 628 96 00 Sertifika No: 12683 1. Basım Eylül 2020 / 1000 adet basılmıştır. İletişim Adresi: Ensar Neşriyat Tic. A.Ş. Düğmeciler Mah. Karasüleyman Tekke Sok. No: 7 Eyüpsultan / İstanbul Tel: (0212) 491 19 03 - 04 – Faks: (0212) 438 42 04 www.ensarnesriyat.com.tr – [email protected] TARİHTEN GÜNÜMÜZE SÛFÎ-SİYASET İLİŞKİLERİ Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı 01-03 Kasım 2019 Tayyare Kültür Merkezi - Bursa İstanbul 2020 ® Bu kitap İslâmî İlimler Araştırma Vakfı tarafından yayına hazırlanmış olup tebliğlerin ilmî ve fikrî muhteva ile dil bakımından sorumluluğu tebliğ sahiplerine, te’lif hakları İSAV’a, aittir. Toplantıyı Tertipleyenler: I- BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ Fethiye Mah., Kırlangıç Sok. 2B, 16140 Nilüfer / Bursa Telefon: (0224) 243 10 66 – 243 15 70 e–posta: [email protected] II- İSLÂMÎ İLİMLER ARAŞTIRMA VAKFI(İSAV) Kıztaşı, Kâmil Paşa Sokak, No. 5; Fatih–34080/İstanbul Tel: +90 (0212) 523 54 57 – 523 74 36 Faks: 523 65 37 Web Sitesi: http://www.isavvakfi.org – isav.org.tr e–posta: [email protected] – [email protected] KÜTÜPHANE BİLGİ KARTI: Tarihten Günümüze Sûfî-Siyaset İlişkileri / editör: Salih Çift, Takyettin Karaka- ya, İstanbul, Ensar Neşriyat, 2020, 720 s., 16x23,5 cm. Millerlerarası Tartışmalı İlmî Top- lantılar Dizisi: 28 Özet ve kaynakça var. ISBN: 978- 1. Tarih, 2. Toplum, 3. Siyaset, 4. Dinî ve Sosyal Hayat; 5. Tasavvuf İÇİNDEKİLER TAKDİM Prof. Dr. Salih ÇİFT - Prof. Dr. Ali ÖZEK ................................................................ 9 AÇILIŞ KONUŞMALARI Prof. Dr. Bilal KEMİKLİ Bursa Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dekanı ............................................. 15 Prof. Dr. Ali ÖZEK .............................................................................................. 17 İslâmî İlimler Araştırma Vakfı (İSAV) Başkanı TEBLİĞLER ve TEBLİĞ SAHİPLERİ Sûfîlerin Siyaset Anlayışlarında ve Siyasetle İlişkilerinde Hadislerin Rolü .... 19 Prof. Dr. Abdullah KARAHAN Klasik Dönem İslam Toplumunda Sûfîler ve Siyaset: Karşılıklı Etkileşimlerin Tasavvufun Gelişim Sürecindeki Rolü Üzerine Bazı Değerlendirmeler .......... 49 Dr. Hacı Bayram BAŞER İlk Zâhidlerin Siyasetle İlişki Biçimlerinin Tasnifi Mümkün müdür? ............. 117 Prof. Dr. Zafer ERGİNLİ Sûfîlere Göre Sûfî-Siyaset İlişkilerinin Standart Kriterlerinden Söz Edilebilir mi? .................................................................................................................... 175 Prof. Dr. Salih ÇİFT İbnü’l-Arabî’ye Göre Velâyet-Nübüvvet Bağlamında Tasavvuf-Siyaset İlişkisi: Manevî Otorite ve Maddî İktidar ....................................................................... 203 Prof. Dr. Abdullah KARTAL مفاهيم الرئاسة والسياسة والجهاد في مذهب محيي الدين بن عربي اﻷمير عبد القادر الجزائري، أنموذجا Dr. Laila KHALIFA .................................................................................... 227 Varlık ve Devlet: İsmail Hakkı Bursevî’de Merâtibu’l-Vücûd Teorisi ve Siya- set .................................................................................................................... 259 Dr. Özkan ÖZTÜRK Sufis and Politics in the Malay World: A Longu Durée and Comparative Pers- pective .................................................................................................................... 283 Dr. Syed Muhammad Khairudin ALJUNIED Sufism in Yemen: A Struggle For Purity and Authenticity .............................. 311 Prof. Dr. Alexander KNYSH 335 ............... الصوفية في مصر بين ثورة يناير 1122 وانقﻻب يوليو 1122 الرهان الداخلي والخارجي Tarek Mohamed el-Morsy HUSSEIN Sufis' Involvements in Politics: Two Stories ...................................................... 347 Prof. Dr. Nasrollah POURJAVADY Tarihî Süreçte Nakşbendîler ve Siyaset .............................................................. 357 Prof. Dr. Necdet TOSUN Chishti Sufis’ Interface with Political Authorities in South Asia: A Historical Overview ............................................................................................................... 397 Prof. Dr. Tanvir ANJUM 419 ................................................................................. مستويات العﻻقة بين الدين والسياسة Dr. Sabah Muhammed el-BERZENGÎ Mahmud el-Kefevî’nin Ketâ’ibü’l-Aʿlâmi’l-Ahyâr’ında Sûfî– Siyaset İlişkileri429 Dr. Nuran DÖNER Harezmşahlar Devrinde Sûfî-Siyaset İlişkilerine Dair Bir Örnek: Kübrevî Şeyhi Mecdüddin Bağdâdî’nin Katlinin Sebepleri Üzerine Bir Değer- lendirme ................................................................................................................. 451 Doç. Dr. Süleyman GÖKBULUT Osmanlı İmparatorluğu’nda Yaşanan Devlet–Tarikat İlişkilerine Yaklaşım Meselesi ................................................................................................................. 473 Doç. Dr. Zekeriya IŞIK Devletin Tasavvufu, Toplumun Tarikatı: İmparatorluktan Ulus Devlete Geçiş Sürecinde Tasavvuf Tarih Yazımının Siyasal Açılımları .................................. 503 Doç. Dr. Semih CEYHAN Sûfî Divanlarında Dinî–Siyasî Sembolizm .......................................................... 551 Prof. Dr. Vejdi BİGİN Cumhuriyet Dönemi Siyasetin Alevîliği ve Alevîlerin Siyaseti: Marifetin Mekri mi – Siyasetin Çarkı mı? ...................................................................................... 577 Prof. Dr. Ahmet TAŞĞIN İstiklal Harbi Sonrası Türk Siyasetinde Bektâşîler ve Mevlevîler ................... 595 Prof. Dr. Hülya KÜÇÜK Yakın Dönem Türkiye’sinde Nakşîlik-Siyaset İlişkisi ..................................... 645 Doç. Dr. Abdullah İNCE Hem Muhalif Hem Muvafık: Cumhuriyet Devrinde Tarikat ve Cemaat Yapı- larının Siyasî Merkezle Münasebetleri ............................................................. 685 Prof. Dr. İsmail KARA ÖZET (Türkçe, Arapça) ..................................................................................... 717 KATILIMCILAR LİSTESİ (Unvan ve İsme Göre) Prof. Dr. Abdullah Karahan, Bursa Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi Prof. Dr. Abdullah Kartal, Bursa Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi Prof. Dr. Ahmet Taşğın, Konya N. Erbakan Ü. S.B.B.F. Sosyoloji B. Prof. Dr. Alexander Knysh, University of Michigan (ABD) Prof. Dr. Bilal Kemikli, Bursa Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi Prof. Dr. Cağfer Karadaş, Bursa Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi Prof. Dr. Derda Küçükalp, Bursa Uludağ Ü. İ.İ.B.F. S.B.ve K.Y.B. Prof. Dr. Hülya Küçük, Konya N. Erbakan Ü. İlahiyat Fakültesi Prof. Dr. İsmail Kara, Marmara Ü. İlahiyat Fakültesi (Emekli) Prof. Dr. Mahmut Kaya, İstanbul Ü. Edebiyat İlahiyat Fakültesi (Emekli) Prof. Dr. Mustafa Kara, Bursa Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi (Emekli) Prof. Dr. Mustafa Tahralı, Marmara Ü. İlahiyat Fakültesi (Emekli) Prof. Dr. Nasrollah Pourjavady, Tahran Üniversitesi (İran) (Emekli) Prof. Dr. Necdet Tosun, Marmara Ü. İlahiyat Fakültesi Prof. Dr. Salih Çift, Bursa Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi Prof. Dr. Tanvir Anjum, Quaid-i-Azam University, Pakistan Prof. Dr. Vejdi Bilgin, Bursa Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi Prof. Dr. Zafer Erginli, Çorum Hitit Ü. İlahiyat Fakültesi Doç. Dr. Abdullah İnce, Sakarya Ü. İlahiyat Fakültesi Doç. Dr. Bülent Şenay, Bursa Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi Doç. Dr. Hasan Basri Öcalan, Bursa Uludağ Ü. Fen-Edebiyat F. Tarih B. Doç. Dr. Semih Ceyhan, Marmara Ü. İlahiyat Fakültesi Doç. Dr. Süleyman Gökbulut, İzmir Dokuz Eylül Ü. İlahiyat Fakültesi Doç. Dr. Zekeriya Işık, Çorum Hitit Ü. Fen-Edebiyat F. Tarih B. Dr. Hacı Bayram Başer, Yalova Ü. İslamî İlimler Fakültesi Dr. Laila Khalifa, Ürdün (Emekli) Dr. Nuran Döner, Bilecik Şeyh Edebali Ü. İslamî İlimler Fakültesi Dr. Özkan Öztürk, Tekirdağ Namık Kemal Ü. İlahiyat Fakültesi Dr. Sabah Muhammed Necîb el-Berzengî, Câmiʿât Süleymaniyye (Irak) Dr. S. M. Khairudin Aljunied, National University of Singapore (Singapur) Dr. Tarek Mohamed el-Morsy Hussein, Misr University for Science and Technology (Mısır) TAKDİM Bursa Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi ve İslâmî İlimler Araş- tırma Vakfı (İSAV) 01-03 Kasım 2019 tarihlerinde Bursa Tayyare Kültür Merkezi'nde “Tarihten Günümüze Sûfî-Siyaset İlişkileri” konulu millet- lerarası ilmî bir toplantı tertiplemiş ve toplantıya yurtdışı ve yurtiçinden ilim adamları iştirak etmiştir. 1970 yılındaki kuruluşundan bugüne kadar 98 millî ve milletlerara- sı tartışmalı ilmî toplantı gerçekleştiren İslâmî İlimler Araştırma Vakfı (İSAV), Bursa Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi ile işbirliği ile Sûfî- Siyaset İlişkileri konusunda ilmî bir toplantının behemahal yapılmasında fayda mülahaza edilmiştir. Zira, İslam tarihinin oldukça erken bir döneminde gerçekleşmeye başlayan ilk ayrışmaların/ilk gruplaşmaların dinî değil siyasî nedenlere dayalı olduğu bilinmektedir. Bu evrede ilgili siyasal etkenlerin güçlü tesi- riyle ortaya çıkan birtakım oluşumlar arasındaki çatışmalar dolaylı olarak bazı yeni dinî akımların tarih sahnesinde boy göstermesine