DOCSLIB.ORG

Jentilen Akaberak1

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Jentilen Akaberak1 MUNIBE (Antropologia-Arkeologia) Supl. Nº 20 5-131 SAN SEBASTIAN 2004 ISSN 1132-2217 Recibido: 2004-03-22 Aceptado: 2004-04-20 Jentilen Akaberak1 The Giants’Ends1 GAKO-HITZAK: Ahozko kontakizunen bilakaera, jentilak, mairuak, trikuharria, betazala, lainoa, pestea, izurritea, igarpena, akabera. KEY WORDS: Tales’ evolution, giants, Hühnen, Riesen, dolmen, eyelids, cloud, pestilence, divination, extinction. Juan Inazio HARTSUAGA* LABURPENA Lan honen atal nagusiak honako hauek dira: a) Ahozko kontakizunen bilakaera aztertzeko metodo proposamena b) Metodoaren aplikazioa jentilen akaberaren mitoaren hamaika bertsioei. Konklusioak eta inkognita berriak. c) Jentilen akabera osatzen duten motiboak Euskal Herritik kanpo aurkitzeko saioak: Betazal jasoa, lainoa, akabera. d) Mitoaren esanahi jatorraren osaketa, Europan zehar aurkituriko elementuen laguntzaz. e) Egokitzapen arkeologikoa motiboen banaketa mapentzat eta mitoaren esanahiarentzat. ABSTRACT This article’s main contents are the following: a) A method proposal for analysing oral tradition’s evolution b) An application of the method to the 11 Basque versions of the Giants End’s myth. Conclusions and new questions. c) An attempt to find beyond the Basque Country motifs related to those appearing in the Giants End’s myth: The lifted up eyelids, the cloud, the extinction. d) A reconstruction of the myth’s original meaning achieved with the help of data collected all across Europe. e) An archaeological correspondence to the maps showing motifs’ distributions and to the meaning expressed by the myth. I. SARRERA Jentilen Akaberak deritzan ale honek, euskal mitolo- ko eredu ideologikoak ohartaraztearren. Honen asmoa giaren ikerketarako ikuspuntu arras berria proposatzen aitzitik, sinpleki eta zehazki, euskal mitologian ugari kau- digu, Euskal Mitologia Konparatuan saiatutako hurbilbi- situ den kontakizun baten historia berreraikitzea litzate- deetatik argiro bereizgarria: Hartan, mezu mitologien ke, alegia, honen jatorria, hedapena eta eraldaketak des- eduki eta mami ideologikoak ageriratzen eta haien on- kribatzea. Ikuspuntu historiazalea, jarrera berreraikitzai- doriozko gizakiaren irudia eta munduaren irudia azter- lea, eta ia ia arkeologiko iritzi geniezaiokeen helburua. tzen iharduten dugu: Kosmosaren irudiragarriak, natura- "Jentilen akabera"ren bertsioak aztertuko ditugu, eta Euskal Herritik kanpo kontakizun honen antza ukan de- ren indarrei dagozkien irudirabide sinbolikoak, jainkozko- zaketen kontakizunak, edota apalago, kontakizunaren en jarrerak gizazkoen ihardunekiko, gizarte eredu propo- osakin diren motiboen antza ukan dezaketen motiboak samenak eta era honetako beste zenbait aztergai uki- ikertzeari ekingo diogu; azkenerako, zenbait hipotesi tzen ditugu. Orain berriz, honako hau, historiari soziolo- proposatu beharko dugu mitoaren esanahia eta bere he- giari baino hurbilago dabilkion saioa dugu. Honen asmoa dapena ulergarri eta argi emaile bilaka daitezen. ez da gero ikuspegi orokorrez eta osokorrez hartutako mitologia baten hondakinetan oinarritzea haren oharpe- 1) JUAN INAZIO HARTSUAGA URANGA, -ENA 0015135-G zenbakidun-, azpian sinatzen dudan honek zera ZIURTATZEN DUT: JENTILEN AKABERAK izenburua duen lan hau ez dela bere osotasunean * Gernikako Arbolaren Lorategiak 8, ezk 1. 20400 Tolosa. sekula inon lehenago argitaratu. Eta dagokion hartan aintzat har E-mail: [email protected] dadin sinatzen dut. Tolosan 2004ko martxoaren 27an. 6 J. I. HARTSUAGA Jentilen Akaberaren euskal bertsioak eta gure herri- baidek, azken finean beti hautabehar berera eramango tik kanpo bildutako aztergai mitologikoak elkarren ondo- baikaituzte: Euskalduna ala indoeuroparra? an jartzeak, mitoaren benetako jatorria finkatu beharra Honi dagokionez, aurretik buruturiko bi ikerlanetatik ekarriko du, eta horrekin batera, euskaldunen jatorriaz ikasitako konklusioak izanen ditugu behar dugun oinarri aritu beharra halaber. Honelako azterpuntuak aurreko sendoa. ikerketetan alde batera utzi baditugu ere, –ez baitzuten Euskal kultura gaur egun irla bat delarik, bere bakar- garrantzirik euskal mitologiak bideratzen dituen mezu dadeak bere mugakideen indoeuropar aitzineko geruza ideologikoak aztertzeko garaian–, erdi erdian plazaratu dakarkigu gogora. Indoeuropar mitologia luze eta zorrotz beharko ditugu orain, horrela ezinbestekotzen duelako aski ikertu dugu honezgero zera jakiteko, alegia, ezin du- gure helburuak: Mito zehatz baten jatorriaren eta esa- gula bertan bilatu, indoeuropar hizkeretaz mintzatzen di- nahiaren berreraikipen historiko-arkeologikoa. ren gizarteetako gai mitologiko guztien jatorria. Hiru- Honelako berreraikipen saio batean gailen irten nahi garren funtzioari dagokionez, argitan ipini dugun egokita- izanez gero, tresneria metodologiko sendoa beharko du- sun ezak batik bat argi eta garbi erakusten du zeintzuk gu lehenengo, ikerketa ausarta eta bizia izan dadin, eta nolakoak diren indoeuroparren intereseko alorrak eta zuhurra eta pertinentea izanik orobat. Gure lan honetara- indoeuropar aitzineko mitologia korpus baten izanaren li- ko metodologia hiru zutabeon gainean datza: Lehe- tekenezkotasuna. nengo, ahozko kontakizunen bilakaera, –mitoena tarte–, Bi mitologia hauen ezaguerak, –euskalduna eta in- gobernatzen duten legeen ezaguera; bigarren, euskal doeuroparra alegia–, ikerketa nondik nora bideratzeko eta indoeuropar mitologien arteko ezberdintasunei bu- balio digu eskuarki, hots, zenbait hipotesi gomendatu ruzko irudi argi bat, Euskal Mitologia Konparatuaren kon- eta beste zenbait baztertzeko, konklusio sendoak bota- klusioetan oinarrituz; eta hirugarren, arkeologiarekiko be- tzeko baino. Ikus ditzagun esate baterako, oineztarritik girunerik handiena, hori izanen baita aurretik gure hipo- babesteko gure herrian erabili ohi ziren bi babespide tesien eraketa gidatuko duena, eta ondotik, gure konklu- errito hauek: Bata zera zen, harri, brontze edo burdinaz- sioen onesgarritasuna erabakiko duena. Baina beha di- ko haizkora txiki bat ahozkora ipintzea etxeko ate aurre- tzagun lasaiago hiru puntu hauek banaka harturik. an; bestea berriz, erramu igandean bedeinkaturiko erei- Ahozko kontakizunak, ahozkoak direnez gero, izaera notz zotzez gurutze bat egin eta ateari iltzez jostea. egongaitza eta aldabera ukanen dute, idazlanak edo Ereinotzaren indoeuropar lehen funtzioarekiko lotura magnetofoiak fijatzen ez dituzten artean. Gizazkoen en- aski ezaguna da, greziar atleta olinpikoen eta erromatar tzumen eta oroimen mekanismoen mugak, egongaizta- enperadoreen ereinotzezko koroiek erakusten dutenez. sun iturri bilakatzen dira ahoz igorri eta belarriz jasotako Bestalde, Erromako historiak zera erakusten digu, Tibe- edozein kontakizunarentzat. rio enperadorea beti oineztarriaren beldurrez obsesiona- turik, ereinotz abarrez apaintzen zela ostotsa entzun or- Egongaiztasuna eragiten duten faktoreak, (komuni- duko. Beraz, hipotesirik zuhurrena euskaldunen erroma- kazioa uhertzen duten faktoreak) direla medio ahozko tarrengandiko maileguarena izango da (Erromako kontakizun batek jasan ditzakeen eraldaketen multzoa Elizaren bitartekaritzaz apika) eta ez alderantzizkoa, ze- konplexuegia eta aleatorioegia dela pentsa daiteke aldez ren litekeena baita, garaiko euskaldunek haien koloniza- aurretik, eta beraz azter ezinezkotzat jo. Halabaina, erre- tzaile indartsuen aztigoa bereganatu nahi izatea, eta al- alitatean, ahozko kontakizunen dinamika nahiko soila eta derantziz, sinestezina litzateke erromatarrek euskaldunei errepikaria izan ohi da, modu orokorrean eman daitezke- ikasitako zerbait izatea, zeren, nola onartuko luke en zenbait arauri, zenbait aldakortasun printzipiori, obe- Zesarrek herri kolonizatu xume baten sineskeria? Lehen ditzen baitie beti. funtzioa ez da eskuarki hirugarrenaren mailara jaisten Honen arabera, zenbait sailkapen eragin eta zenbait bertan ezer ikastera. kategoria definitu ditugu ahozko kontakizunen munduan, Halabaina, harrizko haizkora bat, –berdin brontze hauen bitartez, ahozko kontakizunek jasan ditzaketen edo burdinazkoa bada ere–, ez zaio indoeuroparren le- eraldaketa motak deskribatzen dituen modelo teoriko hen bi funtzioetako ezeini lotzen. Ez da agintearen irudi- bat osatuz. Berau izanen dugu laguntzaile bikaina laster ragarri, ez eta gatazkan lehiakor litekeen arma. Indoeu- hasiko den ikerketan. ropar irudiramenak ez lioke sekula aitortuko lanari eta hi- Modelo honek ez du, ahozko kontakizunen teoria rugarren funtzioari lotzen zaion tresna arrunt eta saskar orokorra izateko nahikeriarik; aski du, ikerketa lanabes horri oineztarrien aurka, Jainko Varunantzaren armarik zorrotz eta praktikoa izatearekin. Dena den, bere garape- beldurgarrienaren aurka ezer edo inor babesteko gaita- na luzeegia litzateke sarrera honetan egiteko, eta beraz sunik. atal oso bat eskaini beharko zaio, hurrengoa hain zuzen. Indoeuropar mitologiaren mamiaren ezaguerak aha- Bigarren puntua, hots, euskal eta indoeuropar mito- lezkoa bihurtzen du kasu honetan honako hausnarketa logien ezaugarri eta bereizgarri nabarmenenen "irudi argi egitea, alegia, haizkoraren motiboaren hedapena Euro- bat" bezala definitu duguna, zutabe metodologikoetako pan zehar, indoeuropar aitzineko geruzan oinarrituz uler- bat izatera heltzen da lan honetan, zeren eta gure herria- bideratu behar dela. Demostrazioa ez da erabatekoa, ho- ren testuinguru geografiko eta historikoa kontuan har- nelako zenbait haizkora , betiere ahozkora jarririk, zen- tuz, edozein mito edo motiboren jatorriari buruzko ezta- bait harri aroko hilobitan kausitu direla jakin arte, baina Munibe (Antropologia-Arkeologia) Supl. 20, 2004 S. C. Aranzadi.
Load more

Recommended publications
  • Basque Mythology
    Center for Basque Studies Basque Classics Series, No. 3 Selected Writings of José Miguel de Barandiarán: Basque Prehistory and Ethnography Compiled and with an Introduction by Jesús Altuna Translated by Frederick H. Fornoff, Linda White, and Carys Evans-Corrales Center for Basque Studies University of Nevada, Reno Reno, Nevada This book was published with generous financial support obtained by the Association of Friends of the Center for Basque Studies from the Provincial Government of Bizkaia. Basque Classics Series, No. Series Editors: William A. Douglass, Gregorio Monreal, and Pello Salaburu Center for Basque Studies University of Nevada, Reno Reno, Nevada 89557 http://basque.unr.edu Copyright © by the Center for Basque Studies All rights reserved. Printed in the United States of America. Cover and series design © by Jose Luis Agote. Cover illustration: Josetxo Marin Library of Congress Cataloging-in-Publication Data Barandiarán, José Miguel de. [Selections. English. ] Selected writings of Jose Miguel de Barandiaran : Basque prehistory and ethnography / compiled and with an introduction by Jesus Altuna ; transla- tion by Frederick H. Fornoff, Linda White, and Carys Evans-Corrales. p. cm. -- (Basque classics series / Center for Basque Studies ; no. ) Summary: “Extracts from works by Basque ethnographer Barandiaran on Basque prehistory, mythology, magical beliefs, rural life, gender roles, and life events such as birth, marriage, and death, gleaned from interviews and excavations conducted in the rural Basque Country in the early to mid-twentieth century. Introduction includes biographical information on Barandiaran”--Provided by publisher. Includes bibliographical references and index. ISBN ---- (pbk.) -- ISBN ---- (hardcover) . Basques--Folklore. Mythology, Basque. Basques--Social life and cus- toms.
    [Show full text]
  • Libro Electrónico
    Estudio crítico D. José Miguel de Barandiarán Olga Pardo Escudero Biblioteca Virtual de Polígrafos ESTUDIO CRÍTICO FHL © DEL TEXTO: la autora © DE LA EDICIÓN DIGITAL: Fundación Ignacio Larramendi Fecha de la edición digital: 2018 Lugar: Madrid (España) DOI: http://dx.doi.org/10.18558/FIL154 Libro electrónico realizado por DIGIBÍS. D. JOSÉ MIGUEL DE BARANDIARÁN Y AYERBE OLGA PARDO ESCUDERO Licenciada en Geografía e Historia. Especialidad Prehistoria y Arqueología. Maestría en Arqueología Andina El 31 de diciembre de 1889 nace en el caserío Perune-Zarre, situado en el barrio de San Gre- gorio, en la localidad de Ataun, Guipúzcoa, D. José Miguel de Barandiarán y Ayerbe. Cuando solo faltan diez días para cumplir los 102 años, fallece el 21 de diciembre de 1991 en la llamada villa Sara, de nuevo en el barrio de San Gregorio. Este caserío fue construido por su sobrina Pilar utilizando como modelo la casa donde habían vivido en el exilio, en la localidad francesa de Sare. Es ordenado sacerdote en 1914 y obtiene la licenciatura en Teología, en la Universidad Eclesiástica de Burgos, en 1915, al mismo tiempo que estudia la carrera de Magisterio. A partir de 1916, y hasta el final de su vida, Barandiarán ejercerá de prehistoriador, arqueólogo, etnólogo, etnógrafo y lingüista. Llevando con exhaustividad científica todas las disciplinas. Autor ingente de más de trescientas cincuenta obras, publicadas e inéditas, entre ar- tículos, libros, entrevistas, monografías, etc, Barandiarán es considerado el «patriarca de la cultura vasca». INFANCIA Y ESTUDIOS EN LA ESCUELA: 1889-1903 D. José Miguel de Barandiarán y Ayerbe nace el 31 de diciembre de 1889 en el caserío Perurena Zarra, en el barrio de San Gregorio, en la localidad de Ataun, Guipúzcoa.
    [Show full text]
  • The Basques by Julio Caro Baroja
    Center for Basque Studies Basque Classics Series, No. 5 The Basques by Julio Caro Baroja Translated by Kristin Addis Center for Basque Studies University of Nevada, Reno Reno, Nevada This book was published with generous financial support obtained by the Association of Friends of the Center for Basque Studies from the Provincial Government of Bizkaia. Basque Classics Series, No. 5 Series Editors: William A. Douglass, Gregorio Monreal, and Pello Salaburu Center for Basque Studies University of Nevada, Reno Reno, Nevada 89557 http://basque.unr.edu Copyright © 2009 by the Center for Basque Studies All rights reserved. Printed in the United States of America. Cover and series design © 2009 by Jose Luis Agote. Cover illustration: Fue painting by Julio Caro Baroja Library of Congress Cataloging-in-Publication Data Caro Baroja, Julio. [Vascos. English] The Basques / by Julio Caro Baroja ; translated by Kristin Addis. p. cm. -- (Basque classics series ; no. 5) Includes bibliographical references and index. Summary: “The first English edition of the author’s 1949 classic on the Basque people, customs, and culture. Translation of the 1971 edition”-- Provided by publisher. *4#/ QCL ISBN 978-1-877802-92-8 (hardcover) 1. Basques--History. 2. Basques--Social life and customs. i. Title. ii. Series. GN549.B3C3713 2009 305.89’992--dc22 2009045828 Table of Contents Note on Basque Orthography.................................... vii Introduction to the First English Edition by William A. Douglass....................................... ix Preface .......................................................... 5 Introduction..................................................... 7 Part I 1. Types of Town Typical of the Basque Country: Structure of the Settlements of the Basque-Speaking Region and of the Central and Southern Areas of Araba and Navarre.......
    [Show full text]
  • Itsasorako Lehio, Tontorreko Herri Miaxirian Duzu, Aranoko Berri
    2010eko abendua Itsasorako lehio, tontorreko herri Miaxirian duzu, Aranoko berri Arano historiaurrean - Aranoko lurretan barna Arano, iruditan - Aranon ere badaude sendabelarrak Garai bateko jostailuak - Herriko artista gazteak Aranoarrak munduan - Bertsoak - Eta gehiago... 2 miaxiria aurkibidea zenbaki honetan Aurkezpena 3 Arano historiaurrean 4-5 Aranoko lurretan barna 6-8 1. Aranoko Kalbayua “Letariya” 2. Arano Herria - Beheko Herri - Suro - Arano Herria Bertsoak 9 Gurekin harremanetan jartzeko: [email protected] Arano, iruditan 10-13 Diseinu eta maketazioa: astidiseinua.com Garai bateko jostailuak 14-17 Testuak: Ainhoa Ansa, Arantxa Kapikua Ansa, Erramun Galparsoro, 18 Imanol Egues, Iñaki Egurza, Jabier Legarreta, Maitane Legarreta, Oskar Gascon, Herriko artista gazteak 19-21 Xabier Legarreta, Josu Sarobe, Lourdes Legarreta Herritar berriak 22-23 Argazkiak: Joxean Ruiz, Mikel Ruiz, Lourdes Legarreta, Xabier Aranoarrak munduan 24-25 Legarreta, Jabier Ansa, Jabier Legarreta, Iñaki Egurza, Leonet-Oronoz familia Erramun Galparsoro, Leonet Oronoz familia, Ainhoa Ansa, Maitane Legarreta, Maitane Aranon ere badaude 26-28 Sarobe, Oskar Gascon, Jon Zabala sendabelarrak Errezetak 29 Txipiroi krepeak eta sagar tarta Zirikimilo 30 Denbora-pasak 31 Teilatuak lekuko 32 aurkezpena miaxiria 3 Itsasorako lehio, tontorreko herri Miaxirian duzu, Aranoko berri sku artean duzu Miaxiria aldizkaria. eta aranoarrek erakuts ditzaketen hainbat Eta aukeratutako izenaz zer esan? Mia- Aranoarrek Aranon egindako aldiz- kontu aurkituko dituzu: gure iragana, he- xiria hainbeste gauzetarako erabili izan da E karia. Gure herritik itsasoa ikusten rriko irudiak, bertakoen eta bertakotuen eta gaur egun ere etxe guztietan erabiltzen da, eta horixe aipatu da askotan gure be- pasadizoak eta bizipenak, mendiko ibilbi- dugu… Miaxiria aldizkaria ere “kabelaino” reizgarri gisa. Eta egia da, itsasora bezala deak, ohiturak, bertsoak, sendabelarren hitzez, kontuz, ipuinez, istorioz, argazkiz, urrutira begiratzeko eta urrutikoa ederres- gaineko ezagutza… marrazkiz..
    [Show full text]
  • Haur Folklorea Euskal Herrian
    Jentilbaratz CUADERNOS DE FOLKLORE JENTILBARATZ 13, 1--541, DONOSTIA, 2011 ISSN: 1137-859X; ISBN: 978-84-8419-221-3 Haur folklorea Euskal Herrian. Irakaskuntzako materialak = El folclore infantil en Euskal Herria. Materiales para su enseñanza 13 Emilio Xabier Dueñas, Josu Erramun Larrinaga Haur folklorea Euskal Herrian. Irakaskuntzako materialak Aurkezpena 9 Sarrera 11 1. Ikasteko eta lan egiteko diziplinak 1.1. Ikerkuntza 15 1.2. Irakaskuntza Arautua 16 1.3. Gizarte – Kultur eragimena 18 2. Helburuak: etorkizunerako filosofia 2.1. Garatu egin diren saiakuntza batzuk 21 2.2. “Haur folklore ikastaroa / Curso de folklore infantil” 23 2.3. Ume eta gaztetxoen folkorearen etorkizunerako joerak 26 3. Tipologiak 3.1. Folklorearen eremua 29 3.2. Generoa eta adin-kategoria 34 3.3. Jai-zikloak 37 4. Esparrua eta testuingurua 4.1. Urteko zikloa eta bizi zikloa 47 4.2. Ume eta gaztetxoen sozializazioa 48 Aurkibidea 4.3. Jai eta jolas-ekintzak 50 4.4. Ume eta gaztetxoen folklorearen katalogazioa 54 5. Eduki egituratua 5.1. Janzkera eta tresnak (Tailerra) 73 5.2. Mitoak 100 5.3. Jai erritoak eta eskeak (Aldi arabera) 110 5.4. Soinu-tresnak 132 5.5. Esaerak eta kantak 141 5.6. Musikarik gabeko jokoak 155 5.7. Jokoak musikarekin 162 5.8. Joko-dantzak 167 5.9. Dantzak 191 6. Lankidegoak eta egiletasunak 199 7. Gai eta hitzen aurkibide alfabetikoa 203 El folclore infantil en Euskal Herria. Materiales para su enseñanza Presentación 211 Introducción 213 1. Disciplinas de estudio y trabajo 1.1. Investigación 217 1.2. Enseñanza reglada 218 1.3. Animación sociocultural 220 2. Objetivos: filosofía de futuro 2.1.
    [Show full text]
  • Les Cercles De Pierres Ou «Cromlechs» En Pays Basque De France
    LES CERCLES DE PIERRES OU «CROMLECHS» EN PAYS BASQUE DE FRANCE JACQUES BLOT Centre de Documentation Archéologique d’Arthous. Correspondant de la Direction des Antiquités Historiques d’Aquitaine. Villa Guerocotz. 64500-Saint-Jean-de-Luz INTRODUCTION Les cercles de pierres abondent dans les montagnes basques et, de- puis le début de ce siècle, de nombreux travaux leur ont été consacrés; on rélève, tout particulièrement, les noms de T. ARANZADI (1915), de J. M. de BARANDIARAN, de L. PEÑA (1960), de J. ELOSEGUI (1967), de J. AL- TUNA et P. ARESO (1977). Depuis une dizaine d’années, nous avons effectué un travail de pros- pection systématique des vestiges protohistoriques dans les trois provin- ces du Pays Basque de France (J. BLOT 1971-72-73-74), qui constitue la base de notre étude. La chance nous a permis de pouvoir achever ce travail avant la des- truction de nombreux monuments par les récents travaux d’aménagement du territoire. Dans notre Inventaire, les cercles de pierres tiennent une place importante puisque nous en dénombrons plus de 250. En Pays Basque d’Espagne, leur diffusion semble plus restreinte, ce- ci étant encore assez mal expliqué. On ne les retrouve qu’au N.E. du Guipuzcoa et dans la partie montagneuse du Nord de la Navarre. Rappe- lons aussi qu’il ne s’agit pas d’un phénomène limité aux Pyrénées Basques puisqu’on en signale de nombreux dans les Pyrénées Centrales, jusqu’en Ariège (A. MULLER 1930). La Vallée d’Aspe, toute proche, que nous avons récemment prospectée (J. BLOT- 1979) nous a livré un total de 26 cercles (outre 45 tumulus et 4 dolmens) tout à fait semblables à ceux du Pays Basque.
    [Show full text]
  • Litterae Vasconicae. Euskeraren Iker Atalak 13.Pdf
    Euskeraren Iker Atalak 13 LABAYRU IKASTEGIA BILBAO BIZKAIA KUTXA FUNDAZIOA BILBAO 2013 Argitalpen honen moldaketak eta prestakuntzak Eusko Jaurlaritza eta Bizkaiko Foru Aldun diaren laguntza izan dau. LABAYRU IKASTEGIKO HIZKUNTZA ARLOAREN ALDIZKARIA Zuzendaria ADOLFO AREJITA Labayru Ikastegiko zuzendaria Deustuko Unibertsitatea Idazkaritza burua SEGUNDO OAR-ARTETA Labayru Ikastegia Idazkaritza ASIER ASTIGARRAGA Arizmendi ikastola ENEKO BARRUTIA Bilboko Hizkuntza Eskola K. JOSU BIJUESCA Deustuko Unibertsitatea IGONE ETXEBARRIA Labayru Ikastegia S. GARTZIA TRUJILLO Elizbarrutiko Teologia eta Pastoraltza Institutua JABIER KALZAKORTA Deustuko Unibertsitatea ANDER MANTEROLA Labayru Ikastegia Edizio-Taiuketa IKEDER, S. L. LABAYRU IKASTEGIA Larrauri 1-A, 5.a 48160 DERIO Tel.: 944 060 171 - Faxa: 944 060 173 [email protected] www.labayru.org © Artikuluena, autoreak eurak. © Argitaraldi honena: Labayru Ikastegia-Bilbao Bizkaia Kutxa Fundazioa. ISSN: 1132-0702 Lege Gordailua: BI-847-94 Fotokonposizioa: Ikur, S. A. Silutegia: Gestingraf, S. A. L. Azala: Lazarragako jauregia. Zalduondo (Araba). HELBURUAK Litterae Vasconicae. Euskeraren Iker Atalak aldizkaria Labayru Ikastegiko Hizkuntza eta Literatura arloko agerkarietako bat da. Hor argitaratzen ditu hizkuntza eta literaturari buruzko ikerketa-lanak, bai gure esparruko bai kanpoko ikerlari eta adituek egindakoak. Aldizkaria urte birik behin ateratzen da. Aldizkari honetako artikuluak, Latindex katalogoan sailkatu eta zerrendatzen dira. OBJETIVOS Litterae Vasconicae. Euskeraren Iker Atalak es una de las revistas del departamen- to de Lengua y Literatura Vascas del Instituto Labayru. En ella se publican los tra- bajos de investigación relacionados con la lengua y literatura, de profesores y estu- diosos tanto del ámbito vasco como externos. La revista tiene periodicidad bianual. Los artículos publicados en esta revista son catalogados e indexados en el catálogo Latindex. OBJECTIFS Litterae Vasconicae.
    [Show full text]
  • Juan Garmendia Larrañagaren Hiztegi Etnografikoa
    Juan Garmendia Larrañaga, Xabier Mendiguren Bereziartu Juan Garmendia Larrañagaren Hiztegi etnografikoa 55 Juan Garmendia Larrañaga Bilduma 1987. Léxico etnográfico vasco = Euskal Lexiko etnografikoa / Juan Garmendia Larrañaga. – Donostia-San Sebastián : Sociedad Guipuzcoana de Ediciones y Publicaciones = Argitalpen eta Publikapenen Gipuzkoar Erakundea ; Servicio Editorial Universidad del País Vasco = Argitarapen Zerbitzua Euskal Herriko Unibertsitatea, 1987 1998. Léxico etnográfico vasco = Euskal Lexiko etnografikoa / Juan Garmendia Larrañaga. – En : Medicina popular. Ritos funerarios. Léxico etnográfico vasco (Euskal Herria. Etnografia. Historia. Juan Garmendia Larrañaga. Obra Completa ; 6). – Donostia : Haranburu Editor, 1998 2009 Juan Garmendia Larrañagaren Hiztegi etnografikoa / Juan Garmendia Larrañaga; Xabier Mendiguren Bereziartu ; azala Nestor Basterretxea; irudiak Dani Fano. – Donostia : Eusko Ikaskuntza, 2009. – 256 : ir. – (Juan Garmendia Larrañaga Bilduma ; 55). – ISBN: 978-84-8419- 121-6. – Juan Garmendia Larrañagaren emaztea, María Juanita eta bilobari, Iker, eta Xabier Mendiguren Bereziarturen emaztea, Marian, eta seme-alabei, Oihana eta Haritz, eskainitako edizioa Azala Nestor Basterretxea Irudiak Dani Fano EUSKO IKASKUNTZA - SOCIEDAD DE ESTUDIOS VASCOS - SOCIÉTÉ D’ÉTUDES BASQUES Institución fundada en 1918 por las Diputaciones Forales de Álava, Bizkaia, Gipuzkoa y Navarra. Miramar Jauregia - Miraconcha, 48 - 20007 Donostia - Tel. 943 31 08 55 - Fax 943 21 39 56 Internet: http://www.eusko-ikaskuntza.org - E-mail: [email protected]
    [Show full text]
  • Herri-Literaturari Buruzko Bigarren Jardunaldiak
    HERRI-LITERATURARI BURUZKO BIGARREN JARDUNALDIAK Donostia, 1992-1II-25/26/27 HERRI-NARRATIBAREN EREMUA Donostia, 1991-///-25 Jose M. Satrustegi Herri-literaturari buruzko 11. Jardunaldiak hasten ditu gaur Euskal­ tzaindiak herri-narratiba aztergai duela beste behin kontapoesiarekin egin zuen bezala, geure herri-jakintzaren alor aberatsa hobeki ezagutu eta lantzeko asmoz. Literatura, berez, edozein herritako hizkuntza idatziaren bilduma orokorra dela esan daiteke. Txukuntasuna kontutan hartuz, hizkuntza landuaren mailan hitza bera eta bere erabilpena apaingai ikusten duen idazlearen lanari ere literatura esaten zaio. Euskararen inguruan herri-literatura beste zerbait da; ahozko tradi­ ziotik jasotako kondakizun, olerki, esames eta ipui guzien aUxor aberatsa, alegia. Horrek ez du esan nahi horrelako bilduma batek azken mailako balio eta garrantzia duenik, edo sasi-literatura denik. Idazteko tradiziorik ez duten herri zaharrek buruz eta oroimenez jasotako ondarea utzi dute, beste edozein bezain jakingarria, eta ahozko errepikapenez gorpuztua. Sutondoko txoko epelean mamitu zen ipui ernagarrien xarrnaz hau­ rren mintzaira. Esatari hoberenen ereduaz eta bertsolarien sagardotegita­ ko eskolan aberastu zen entzunleen belarria, eta izen gabeko olerkari askoren balada, erromantze, maitelelo eta abesti ederrekin iritsi zuen euskarak herri-literaturaren gailurra. Idatzia ala ez, herri zahar baten jakintza da eta aztertzea merezi duo Helburua Jardunaldi hauetan egin nahi den lana oinarrizkoa da herri-narratibaren eremua, hots, mugak, ikuspegi zabalez finkatu eta narratibaren adar desberdinen sailkapen zehatza egitea, atal bakoitzaren ezaugarri bereziak ahal bezain argi emanez. Horren arabera, oraingoz, etxe eraiketa eta horniketa ez baino, lehen materialen hautapena eta ikerlanen bideratzea egin nahi da geroari begira. 324 EUSKERA - XXXVII (2.aldia) Saio hauen garrantzi nagusia Euskal Herrian ere herri-jakintzari Uni­ bertsitateko ateak ireki izana da, munduan zehar aspaldi egin ohi dena­ ren arabera.
    [Show full text]
  • Les Cercles De Pierre Ou "Cromlechs" En Pays Basque De France
    View metadata, citation and similar papers at core.ac.uk brought to you by CORE provided by Hedatuz LES CERCLES DE PIERRES OU «CROMLECHS» EN PAYS BASQUE DE FRANCE JACQUES BLOT Centre de Documentation Archéologique d’Arthous. Correspondant de la Direction des Antiquités Historiques d’Aquitaine. Villa Guerocotz. 64500-Saint-Jean-de-Luz INTRODUCTION Les cercles de pierres abondent dans les montagnes basques et, de- puis le début de ce siècle, de nombreux travaux leur ont été consacrés; on rélève, tout particulièrement, les noms de T. ARANZADI (1915), de J. M. de BARANDIARAN, de L. PEÑA (1960), de J. ELOSEGUI (1967), de J. AL- TUNA et P. ARESO (1977). Depuis une dizaine d’années, nous avons effectué un travail de pros- pection systématique des vestiges protohistoriques dans les trois provin- ces du Pays Basque de France (J. BLOT 1971-72-73-74), qui constitue la base de notre étude. La chance nous a permis de pouvoir achever ce travail avant la des- truction de nombreux monuments par les récents travaux d’aménagement du territoire. Dans notre Inventaire, les cercles de pierres tiennent une place importante puisque nous en dénombrons plus de 250. En Pays Basque d’Espagne, leur diffusion semble plus restreinte, ce- ci étant encore assez mal expliqué. On ne les retrouve qu’au N.E. du Guipuzcoa et dans la partie montagneuse du Nord de la Navarre. Rappe- lons aussi qu’il ne s’agit pas d’un phénomène limité aux Pyrénées Basques puisqu’on en signale de nombreux dans les Pyrénées Centrales, jusqu’en Ariège (A. MULLER 1930).
    [Show full text]
  • Catálogo De "Huellas" De Personajes Míticos En Euskal Herria Catalogue of Mythical Characters "Traces" in Basque Country
    MUNIBE (Antropologia-Arkeologia) Nº 47 227-252 SAN SEBASTIAN 1995 ISSN 1132-2217 Aceptado: 1994-097 Catálogo de "huellas" de personajes míticos en Euskal Herria Catalogue of mythical characters "traces" in Basque Country PALABRAS CLAVE: "Huellas", Podomorfos, Mitología, Religiosidad Popular, Grabados Rupestres, País Vasco. KEY WORDS: "Traces", Footprint, Mythology, Folk Religiosity, Rock-Carvings, Basque Country. Anton ERKOREKA * RESUMEN Los relatos populares referidos a personajes mitológicos. religiosos o históricos que han dejado una marca o 'huella' grabada en pie- dra, se reparten por todo el mundo, presentando una importante concentración en el País Vasco. Se catalogan más de medio centenar, señalando en cada caso la población en la que se encuentran y las leyendas relacionadas con las mismas. Asimismo se recogen varios relatos populares pertenecientes al mismo ciclo que no han dejado huella indeleble y otras cazo- leta o marcas que aparecen en monumentos prehistóricos, religiosos o funerarios. SUMMARY Popular stories referred to mythological, religious or historical characters that have left behind a mark or 'trace' carved on Stone, are distributed all round the world, with a significant concentration in the Basque Country. There are collected more than half hundred, showing in each case the village where they are located and the legends related to then. There are also a number of popular stories which belong to the same course that have not left indelible trace behind, and other pans or marks that appear in prehistorical, religious or funeral remains. LABURPENA Zenbait harrietan oinatzak edo markak utzi dituzten pertsonai mitologiko, erlijioso eta historikoei buruzko ipuin eta kontuak mundu guz- titik zehar bananduta daude, Euskal Herrian biltze haundienetarikoa egonik.
    [Show full text]
  • Etymological Dictionary of Basque
    Etymological Dictionary of Basque R. L. Trask edited for web publication by Max W. Wheeler University of Sussex 2008 © the estate of the late R. L. Trask {Contents} {Editor’s preface} 3 Guide to the dictionary 1. General introduction a. The language and its external history 6 b. Documentation and texts 7 c. Historical work 9 d. The modern language 11 2. The phonemes of Pre-Basque 14 3. The aspiration 16 4. {Phonotactics and} morpheme structure {in} Pre-Basque 18 5. The structure of verbs in Pre-Basque 21 6. Phonological changes 25 7. {Rules applying in} word-formation 39 8. Some morphological {observations and} problems 44 9. The sources of the Basque lexicon 49 10. {Phonological} treatment of loan words 52 11. Expressive forms {caret} 12. Ghost words 55 13. The structure of entries 59 14. List of abbreviations {and symbols} 63 The Dictionary 70 {Morphemes cross-referred to but not listed in The Dictionary} 384 The native lexicon {1. English−Basque} 385 {2. Basque−English} 391 {Supplementary native lexicon} {3. English-Basque} 396 {4. Basque-English} 398 Bibliography 400 Basque index {caret} English index {caret} Index of botanical names {stub only} 415 Index of zoological names {caret} Subject index 417 Etymological Dictionary of Basque 3 {Editor’s preface R. L. (Larry) Trask died in March 2004 at the age of 59, leaving unfinished his Etymological Dictionary of Basque. In 2000 he had been awarded a Major Research Fellowship by the Leverhulme Trust to support this project, to which he devoted much of his time between October 2001 and his death.
    [Show full text]