DOCSLIB.ORG

Juan Garmendia Larrañagaren Hiztegi Etnografikoa

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Juan Garmendia Larrañagaren Hiztegi Etnografikoa Juan Garmendia Larrañaga, Xabier Mendiguren Bereziartu Juan Garmendia Larrañagaren Hiztegi etnografikoa 55 Juan Garmendia Larrañaga Bilduma 1987. Léxico etnográfico vasco = Euskal Lexiko etnografikoa / Juan Garmendia Larrañaga. – Donostia-San Sebastián : Sociedad Guipuzcoana de Ediciones y Publicaciones = Argitalpen eta Publikapenen Gipuzkoar Erakundea ; Servicio Editorial Universidad del País Vasco = Argitarapen Zerbitzua Euskal Herriko Unibertsitatea, 1987 1998. Léxico etnográfico vasco = Euskal Lexiko etnografikoa / Juan Garmendia Larrañaga. – En : Medicina popular. Ritos funerarios. Léxico etnográfico vasco (Euskal Herria. Etnografia. Historia. Juan Garmendia Larrañaga. Obra Completa ; 6). – Donostia : Haranburu Editor, 1998 2009 Juan Garmendia Larrañagaren Hiztegi etnografikoa / Juan Garmendia Larrañaga; Xabier Mendiguren Bereziartu ; azala Nestor Basterretxea; irudiak Dani Fano. – Donostia : Eusko Ikaskuntza, 2009. – 256 : ir. – (Juan Garmendia Larrañaga Bilduma ; 55). – ISBN: 978-84-8419- 121-6. – Juan Garmendia Larrañagaren emaztea, María Juanita eta bilobari, Iker, eta Xabier Mendiguren Bereziarturen emaztea, Marian, eta seme-alabei, Oihana eta Haritz, eskainitako edizioa Azala Nestor Basterretxea Irudiak Dani Fano EUSKO IKASKUNTZA - SOCIEDAD DE ESTUDIOS VASCOS - SOCIÉTÉ D’ÉTUDES BASQUES Institución fundada en 1918 por las Diputaciones Forales de Álava, Bizkaia, Gipuzkoa y Navarra. Miramar Jauregia - Miraconcha, 48 - 20007 Donostia - Tel. 943 31 08 55 - Fax 943 21 39 56 Internet: http://www.eusko-ikaskuntza.org - E-mail: [email protected] Fotocomposición: Michelena artes gráficas. Astigarraga Léxico etnográfico Juan Garmendia Larrañagaren Hiztegi etnografikoa Juan Garmendia Larrañaga Xabier Mendiguren Bereziartu Orria Kredituak Hitzaurrea. Iñaki Lekuona . 5 Sarrera. Xabier Mendiguren Bereziartu . 9 Hiztegi . 11 Monografiak: Burdigintza . 189 Heriotza eta heriotzari buruzko ohitura batzuk . 197 Herri-medikuntza . 203 Inauteriak: Tolosa, Lantz eta Zalduendo . 209 Jentilen istorioak . 217 Neguko festak . 225 Sorgin-kontuak . 237 Udako solstizioa, San Joan bezpera . 247 Xisteragintza . 253 Eusko Ikaskuntza, 2009 1 ...Hizkuntza egoera larri baten ez ezik, mendez mende metatu den tradizioaren, behin betiko desagertzeko zorian edo jada guztiz desagertu diren usadio eta ohituren azken ordezkariengandik jaso du lexikoa. Egoera agoniako hori hautemateko halako senti- beratasuna erakusteagatik Juan Garmendia Larrañaga nire aspaldiko adiskide maiteari, lehengoez gainera, meritu hau eman behar zaio. Julio Caro Baroja Nork eta zer. Juan Garmendia Larrañaga tolosar adiskidea... Ba ote da gure artean egi- lea ezagutzen ez duenik? Ez, alajaina, gure lehengo eta oraingo gauzen kezkak darabilenik. Etnografia dela eta, ez baita segur aski izan eta izango bera bezain langile saiaturik... Koldo Mitxelena ...Izakien edo gauzen azaleko ikuspegia agertzea ez du aski izan Juan Garmendia Larrañaga nire adiskideak; bakoitzaren egintzak eta bere inguruan dituen arremanak ere maiz adierazten dizkigu... Egileak mundu bat ezagutu du eta argitara eman: liburu au bete duten itzak adierazten diguten mundua. Garrantzitsua au dena: bai ikasgai asko, liburu ontan bildurik, ageri diralako; baita irakaspide bera, euskal ezikeraren edo kulturaren ikerlarientzat lanabes egokia delako ere... Joxemiel Barandiaran Pena bakarra dut: Iparraldean ez dugula Garmendia doktore bat, iparraldean galzorian dauden ohiturak eta tradizioak gordetzen lagunduko duena, baita Euskal Herria bere osota- sunean ezagutzen ere, iparraldea eta hegoaldea. Pau eta Aturriko lurraldeko uniber- tsitatearen izenean, Baionako fakultate diziplinanitzaren izenean ere –batik bat Biarritzen izenean, Iparraldean– Eusko Ikaskuntzaren eta neure izenean ere, jaso ezazu, jaun estima- garria, gure eskerrik onena eta gure miresmena. Zorionak eta mila esker. Maite Lafourcade ...Garmendia maisuak, bere espezialitatea eta bere bokazioa den Antropologia Filosofi- koaren bidez, zinez erakutsi du bere herria maite duen gizona dela; dibulgaziorako konpro- misoa duen gizona da eta berak oso ondo esan duen bezala, “zorroztasunean oinarriturik, nire konpromisoa ezagutzak neureganatzea da, egunez egun ikasten dudana ondorengo belaunaldiei jakinarazi ahal izateko”. Izan ere, herri baten gaur egungo izaera bere iraganak eta etorkizunerako asmoak ezartzen dute. Garmendia doktorearen moduko pertsonek izan garena ezagutzen lagundu, gure izana sendotu eta izaten jarraitzeko kemena ematen digute, indar berrituta, etorkizu- neko eta aurrera begiratzen duen gizarte batean. Jesus Laguna Juan Garmendiari eskerrak jakingo dute ondorengo belaunaldiek, kultura, lanabes eta tekniken eta euskarazko izen askoren berri. Hor daude euskal eskulangintzari, inauteriei, burdinolei, festei eta abarri buruzko bere liburuak eta idazlanak. Eta hor bere hitzaldi, mahai-inguru eta irratsaioetan eskainitako argibideak. Izan ere, folkloreaz, etnografiaz, zen- bait festa eta ohituraz zerbait idatzi edo hitz egin nahi duen kazetariak, eskueran du, beti, Juan Garmendia, nornahirekin elkarrizketa gozoan jarduteko. Juan Jose Ibarretxe Eusko Ikaskuntza, 2009 3 Hitzaurrea Juan Garmendia Larrañagak bere bizitza osoa pasatu du euskal altxor etnografikoa biltzen eta jasotzen. Etxeko lantegian argizari-geruzarekin metxa inguratuz kandelak egiten ari ziren bitartean, kandela bila zetozen bezeroen ahotik hasi zen ipuin, esaera zahar, abesti, landare eta tresna-izen eta beste gauza asko entzuten eta entzundakoak paperean jasotzen. Antzinako usadio eta zera asko galbidean zihoazen, eta horrek guztiak gogotik kezkatzen zuen Juan Garmendia Larrañaga artean mutil gaztea. Kezkak sakonki eragin zion Juanen barrenari, eta beste gabe, aiton-amonek eta bestek gordean zituzten altxor balio handikoak liburuetan-eta jasotzea erabaki zuen. Belarriak zabalik zituen eta begiak erne bezeroek ziotena entzuteko ez ezik, liburuetan euskal usadio zaharrez esaten zena arretaz irakurri, arakatu eta jasotzeko. Kandela artean entzun eta liburuetan irakurtzen zuenarekin, ordea, ez zuen aski, eta habiatik atera berri den arranoak adarrez adar lehe- nik eta koskortuxe denean hegaldi bizkorrez muga guztien gaindi gero egiten duen bezala, Juan Garmendia Larrañagak ere hegoak astindu eta Euskal Herriko zoko guztietara egin zuen korri. Lehenik Tolosaldean, gero Gipuzkoan eta hurrena Euskal Herri osoan, asteburuero ibili da, inoiz huts egin gabe, hogeita hamarren bat urterekin hasi eta oraintsu arte, honi galde, hari en- tzun eta paperean jaso, ondo-ondoan, beti, bere emazte maitagarri Maria Jua- nita Galardi Orbegozo zuela. “Juan Garmendia Larrañagaren Hiztegi Etnografikoa” deritza CD-ROMean eta liburuan datorren edukiari. Halaxe da: egileak han eta hemen zuzenean ikusi, entzun eta irakurri duena dator liburuan jasota, ez, maiz, irakurleak en- tzun edo ikusi gogo lukeena. Harako herri hartako festaburuetan dantza hura begi kliska batean iruditu zitzaion bezalaxe dator jasota, landare baten izena Ultzamako baserritar bati entzun zion bezalaxe... Landare edota tresna mota baten izena askotara heldu da, mintzatzeko moduak ere askotarikoak baitira; halaber dantza mota bataren eta bestearen aldaerak, ez baitute gure gazteek oinetako hautsa denetan berdin astintzen. Eusko Ikaskuntza, 2009 5 Garmendia, J.; Mendiguren, X.: Juan Garmendia Larrañagaren Hiztegi etnografikoa Lan luze eta iraunkor horren emaitza zinez oparoa eta joria da: liburu sorta handia, artikuluak, hitzaldiak eta abar. Lan aberats horren ordainez eman zioten, hain zuzen, 2001eko Eusko Ikaskuntza-Euskadiko Kutxaren Humanitateak eta Gizarte Zientziak VII. Saria. Juan Garmendia Larrañagak eta Xabier Mendiguren Bereziartuk, ordu arte lehenbizikoak argitaratutako liburu guztiak banan-banan miatu eta hiz- tegi etnografikoa osatzeari ekin zioten. Bestalde, urte eta neke askoren buruan jasotako ondasuna albait ondoen hornitzeko asmoz, Azkueren Euska- lerriaren Yakintzan eta J.M. Barandiaranen Mitología Vascan heldu diren hi- tzak sartzea eta adiera berriz osatzea komeni zela iritzi zioten. Ez gara, beraz, Juan Garmendia Larrañagaren orain arteko lanen bildumaz edo erans- kin soil batez ari. Xabier Mendiguren Bereziartu etnografo adituak eta Juan Garmendia Larrañagak, honek bere idazlanetan argitaraturik dituen euskal hitz guztiak bildu, sailkatu eta, hurrenkera jakin batean, hiztegi honetan argi- taratu dituzte. Neurri egokiak hartzen ez badira belaunaldi bakar batean betiko desager- tzeko zorian da gure kultur ondasuna. Kezka horrek eraginda hartu du Ikasto- len Elkarteak bere gain Euskal Etnografia Hiztegia argitaratzeko erantzunbeharra; hori da bere buruari egin dion erronka. Hiztegiaren berezita- sunak kontuan izan dira. Hori dela eta, proiektua taxuz burutzearren, siste- marik egokiena bilatzen saiatu da Ikastolen Elkartea, eta aldekoak eta kontrakoak zorrotz haztatu ondoren, Hiztegi Etnografikoaren euskarririk ego- kiena CD-ROM multimedia dela uste izan du. Aldi berean, paperezko euska- rrian, tirada bat egitea erabaki du. Ikastolen Elkartearen esku utzi zen hiztegia doitzea, moldatzea eta biribil- tzea. Horrenbestez, Juan Garmendia Larrañagak eta Xabier Mendiguren Bere- ziartuk 2.500 sarreraz osatutako testua berraztertu, aberastu eta doitu egin da, sarrerak sistematikoki antolatu dira, eta jendartean ausarki zabaldu nahi denez gero eta zer den eta zenbat balio duen erakutsiz gazteen gogobeteko gerta dadin, testuak arretaz egokitu dira. Era berean, irudikatze grafikoa landu nahian, euskal altxor etnografikoa gordeta dagoen museo nagusiak arakatu ditu Ikastolen Elkarteak, hala Euskal Herrian nola kanpoan. Proiektu
Load more

Recommended publications
  • Basque Mythology
    Center for Basque Studies Basque Classics Series, No. 3 Selected Writings of José Miguel de Barandiarán: Basque Prehistory and Ethnography Compiled and with an Introduction by Jesús Altuna Translated by Frederick H. Fornoff, Linda White, and Carys Evans-Corrales Center for Basque Studies University of Nevada, Reno Reno, Nevada This book was published with generous financial support obtained by the Association of Friends of the Center for Basque Studies from the Provincial Government of Bizkaia. Basque Classics Series, No. Series Editors: William A. Douglass, Gregorio Monreal, and Pello Salaburu Center for Basque Studies University of Nevada, Reno Reno, Nevada 89557 http://basque.unr.edu Copyright © by the Center for Basque Studies All rights reserved. Printed in the United States of America. Cover and series design © by Jose Luis Agote. Cover illustration: Josetxo Marin Library of Congress Cataloging-in-Publication Data Barandiarán, José Miguel de. [Selections. English. ] Selected writings of Jose Miguel de Barandiaran : Basque prehistory and ethnography / compiled and with an introduction by Jesus Altuna ; transla- tion by Frederick H. Fornoff, Linda White, and Carys Evans-Corrales. p. cm. -- (Basque classics series / Center for Basque Studies ; no. ) Summary: “Extracts from works by Basque ethnographer Barandiaran on Basque prehistory, mythology, magical beliefs, rural life, gender roles, and life events such as birth, marriage, and death, gleaned from interviews and excavations conducted in the rural Basque Country in the early to mid-twentieth century. Introduction includes biographical information on Barandiaran”--Provided by publisher. Includes bibliographical references and index. ISBN ---- (pbk.) -- ISBN ---- (hardcover) . Basques--Folklore. Mythology, Basque. Basques--Social life and cus- toms.
    [Show full text]
  • Libro Electrónico
    Estudio crítico D. José Miguel de Barandiarán Olga Pardo Escudero Biblioteca Virtual de Polígrafos ESTUDIO CRÍTICO FHL © DEL TEXTO: la autora © DE LA EDICIÓN DIGITAL: Fundación Ignacio Larramendi Fecha de la edición digital: 2018 Lugar: Madrid (España) DOI: http://dx.doi.org/10.18558/FIL154 Libro electrónico realizado por DIGIBÍS. D. JOSÉ MIGUEL DE BARANDIARÁN Y AYERBE OLGA PARDO ESCUDERO Licenciada en Geografía e Historia. Especialidad Prehistoria y Arqueología. Maestría en Arqueología Andina El 31 de diciembre de 1889 nace en el caserío Perune-Zarre, situado en el barrio de San Gre- gorio, en la localidad de Ataun, Guipúzcoa, D. José Miguel de Barandiarán y Ayerbe. Cuando solo faltan diez días para cumplir los 102 años, fallece el 21 de diciembre de 1991 en la llamada villa Sara, de nuevo en el barrio de San Gregorio. Este caserío fue construido por su sobrina Pilar utilizando como modelo la casa donde habían vivido en el exilio, en la localidad francesa de Sare. Es ordenado sacerdote en 1914 y obtiene la licenciatura en Teología, en la Universidad Eclesiástica de Burgos, en 1915, al mismo tiempo que estudia la carrera de Magisterio. A partir de 1916, y hasta el final de su vida, Barandiarán ejercerá de prehistoriador, arqueólogo, etnólogo, etnógrafo y lingüista. Llevando con exhaustividad científica todas las disciplinas. Autor ingente de más de trescientas cincuenta obras, publicadas e inéditas, entre ar- tículos, libros, entrevistas, monografías, etc, Barandiarán es considerado el «patriarca de la cultura vasca». INFANCIA Y ESTUDIOS EN LA ESCUELA: 1889-1903 D. José Miguel de Barandiarán y Ayerbe nace el 31 de diciembre de 1889 en el caserío Perurena Zarra, en el barrio de San Gregorio, en la localidad de Ataun, Guipúzcoa.
    [Show full text]
  • The Basques by Julio Caro Baroja
    Center for Basque Studies Basque Classics Series, No. 5 The Basques by Julio Caro Baroja Translated by Kristin Addis Center for Basque Studies University of Nevada, Reno Reno, Nevada This book was published with generous financial support obtained by the Association of Friends of the Center for Basque Studies from the Provincial Government of Bizkaia. Basque Classics Series, No. 5 Series Editors: William A. Douglass, Gregorio Monreal, and Pello Salaburu Center for Basque Studies University of Nevada, Reno Reno, Nevada 89557 http://basque.unr.edu Copyright © 2009 by the Center for Basque Studies All rights reserved. Printed in the United States of America. Cover and series design © 2009 by Jose Luis Agote. Cover illustration: Fue painting by Julio Caro Baroja Library of Congress Cataloging-in-Publication Data Caro Baroja, Julio. [Vascos. English] The Basques / by Julio Caro Baroja ; translated by Kristin Addis. p. cm. -- (Basque classics series ; no. 5) Includes bibliographical references and index. Summary: “The first English edition of the author’s 1949 classic on the Basque people, customs, and culture. Translation of the 1971 edition”-- Provided by publisher. *4#/ QCL ISBN 978-1-877802-92-8 (hardcover) 1. Basques--History. 2. Basques--Social life and customs. i. Title. ii. Series. GN549.B3C3713 2009 305.89’992--dc22 2009045828 Table of Contents Note on Basque Orthography.................................... vii Introduction to the First English Edition by William A. Douglass....................................... ix Preface .......................................................... 5 Introduction..................................................... 7 Part I 1. Types of Town Typical of the Basque Country: Structure of the Settlements of the Basque-Speaking Region and of the Central and Southern Areas of Araba and Navarre.......
    [Show full text]
  • Itsasorako Lehio, Tontorreko Herri Miaxirian Duzu, Aranoko Berri
    2010eko abendua Itsasorako lehio, tontorreko herri Miaxirian duzu, Aranoko berri Arano historiaurrean - Aranoko lurretan barna Arano, iruditan - Aranon ere badaude sendabelarrak Garai bateko jostailuak - Herriko artista gazteak Aranoarrak munduan - Bertsoak - Eta gehiago... 2 miaxiria aurkibidea zenbaki honetan Aurkezpena 3 Arano historiaurrean 4-5 Aranoko lurretan barna 6-8 1. Aranoko Kalbayua “Letariya” 2. Arano Herria - Beheko Herri - Suro - Arano Herria Bertsoak 9 Gurekin harremanetan jartzeko: [email protected] Arano, iruditan 10-13 Diseinu eta maketazioa: astidiseinua.com Garai bateko jostailuak 14-17 Testuak: Ainhoa Ansa, Arantxa Kapikua Ansa, Erramun Galparsoro, 18 Imanol Egues, Iñaki Egurza, Jabier Legarreta, Maitane Legarreta, Oskar Gascon, Herriko artista gazteak 19-21 Xabier Legarreta, Josu Sarobe, Lourdes Legarreta Herritar berriak 22-23 Argazkiak: Joxean Ruiz, Mikel Ruiz, Lourdes Legarreta, Xabier Aranoarrak munduan 24-25 Legarreta, Jabier Ansa, Jabier Legarreta, Iñaki Egurza, Leonet-Oronoz familia Erramun Galparsoro, Leonet Oronoz familia, Ainhoa Ansa, Maitane Legarreta, Maitane Aranon ere badaude 26-28 Sarobe, Oskar Gascon, Jon Zabala sendabelarrak Errezetak 29 Txipiroi krepeak eta sagar tarta Zirikimilo 30 Denbora-pasak 31 Teilatuak lekuko 32 aurkezpena miaxiria 3 Itsasorako lehio, tontorreko herri Miaxirian duzu, Aranoko berri sku artean duzu Miaxiria aldizkaria. eta aranoarrek erakuts ditzaketen hainbat Eta aukeratutako izenaz zer esan? Mia- Aranoarrek Aranon egindako aldiz- kontu aurkituko dituzu: gure iragana, he- xiria hainbeste gauzetarako erabili izan da E karia. Gure herritik itsasoa ikusten rriko irudiak, bertakoen eta bertakotuen eta gaur egun ere etxe guztietan erabiltzen da, eta horixe aipatu da askotan gure be- pasadizoak eta bizipenak, mendiko ibilbi- dugu… Miaxiria aldizkaria ere “kabelaino” reizgarri gisa. Eta egia da, itsasora bezala deak, ohiturak, bertsoak, sendabelarren hitzez, kontuz, ipuinez, istorioz, argazkiz, urrutira begiratzeko eta urrutikoa ederres- gaineko ezagutza… marrazkiz..
    [Show full text]
  • Haur Folklorea Euskal Herrian
    Jentilbaratz CUADERNOS DE FOLKLORE JENTILBARATZ 13, 1--541, DONOSTIA, 2011 ISSN: 1137-859X; ISBN: 978-84-8419-221-3 Haur folklorea Euskal Herrian. Irakaskuntzako materialak = El folclore infantil en Euskal Herria. Materiales para su enseñanza 13 Emilio Xabier Dueñas, Josu Erramun Larrinaga Haur folklorea Euskal Herrian. Irakaskuntzako materialak Aurkezpena 9 Sarrera 11 1. Ikasteko eta lan egiteko diziplinak 1.1. Ikerkuntza 15 1.2. Irakaskuntza Arautua 16 1.3. Gizarte – Kultur eragimena 18 2. Helburuak: etorkizunerako filosofia 2.1. Garatu egin diren saiakuntza batzuk 21 2.2. “Haur folklore ikastaroa / Curso de folklore infantil” 23 2.3. Ume eta gaztetxoen folkorearen etorkizunerako joerak 26 3. Tipologiak 3.1. Folklorearen eremua 29 3.2. Generoa eta adin-kategoria 34 3.3. Jai-zikloak 37 4. Esparrua eta testuingurua 4.1. Urteko zikloa eta bizi zikloa 47 4.2. Ume eta gaztetxoen sozializazioa 48 Aurkibidea 4.3. Jai eta jolas-ekintzak 50 4.4. Ume eta gaztetxoen folklorearen katalogazioa 54 5. Eduki egituratua 5.1. Janzkera eta tresnak (Tailerra) 73 5.2. Mitoak 100 5.3. Jai erritoak eta eskeak (Aldi arabera) 110 5.4. Soinu-tresnak 132 5.5. Esaerak eta kantak 141 5.6. Musikarik gabeko jokoak 155 5.7. Jokoak musikarekin 162 5.8. Joko-dantzak 167 5.9. Dantzak 191 6. Lankidegoak eta egiletasunak 199 7. Gai eta hitzen aurkibide alfabetikoa 203 El folclore infantil en Euskal Herria. Materiales para su enseñanza Presentación 211 Introducción 213 1. Disciplinas de estudio y trabajo 1.1. Investigación 217 1.2. Enseñanza reglada 218 1.3. Animación sociocultural 220 2. Objetivos: filosofía de futuro 2.1.
    [Show full text]
  • Jentilen Akaberak1
    MUNIBE (Antropologia-Arkeologia) Supl. Nº 20 5-131 SAN SEBASTIAN 2004 ISSN 1132-2217 Recibido: 2004-03-22 Aceptado: 2004-04-20 Jentilen Akaberak1 The Giants’Ends1 GAKO-HITZAK: Ahozko kontakizunen bilakaera, jentilak, mairuak, trikuharria, betazala, lainoa, pestea, izurritea, igarpena, akabera. KEY WORDS: Tales’ evolution, giants, Hühnen, Riesen, dolmen, eyelids, cloud, pestilence, divination, extinction. Juan Inazio HARTSUAGA* LABURPENA Lan honen atal nagusiak honako hauek dira: a) Ahozko kontakizunen bilakaera aztertzeko metodo proposamena b) Metodoaren aplikazioa jentilen akaberaren mitoaren hamaika bertsioei. Konklusioak eta inkognita berriak. c) Jentilen akabera osatzen duten motiboak Euskal Herritik kanpo aurkitzeko saioak: Betazal jasoa, lainoa, akabera. d) Mitoaren esanahi jatorraren osaketa, Europan zehar aurkituriko elementuen laguntzaz. e) Egokitzapen arkeologikoa motiboen banaketa mapentzat eta mitoaren esanahiarentzat. ABSTRACT This article’s main contents are the following: a) A method proposal for analysing oral tradition’s evolution b) An application of the method to the 11 Basque versions of the Giants End’s myth. Conclusions and new questions. c) An attempt to find beyond the Basque Country motifs related to those appearing in the Giants End’s myth: The lifted up eyelids, the cloud, the extinction. d) A reconstruction of the myth’s original meaning achieved with the help of data collected all across Europe. e) An archaeological correspondence to the maps showing motifs’ distributions and to the meaning expressed by the myth. I. SARRERA Jentilen Akaberak deritzan ale honek, euskal mitolo- ko eredu ideologikoak ohartaraztearren. Honen asmoa giaren ikerketarako ikuspuntu arras berria proposatzen aitzitik, sinpleki eta zehazki, euskal mitologian ugari kau- digu, Euskal Mitologia Konparatuan saiatutako hurbilbi- situ den kontakizun baten historia berreraikitzea litzate- deetatik argiro bereizgarria: Hartan, mezu mitologien ke, alegia, honen jatorria, hedapena eta eraldaketak des- eduki eta mami ideologikoak ageriratzen eta haien on- kribatzea.
    [Show full text]
  • Les Cercles De Pierres Ou «Cromlechs» En Pays Basque De France
    LES CERCLES DE PIERRES OU «CROMLECHS» EN PAYS BASQUE DE FRANCE JACQUES BLOT Centre de Documentation Archéologique d’Arthous. Correspondant de la Direction des Antiquités Historiques d’Aquitaine. Villa Guerocotz. 64500-Saint-Jean-de-Luz INTRODUCTION Les cercles de pierres abondent dans les montagnes basques et, de- puis le début de ce siècle, de nombreux travaux leur ont été consacrés; on rélève, tout particulièrement, les noms de T. ARANZADI (1915), de J. M. de BARANDIARAN, de L. PEÑA (1960), de J. ELOSEGUI (1967), de J. AL- TUNA et P. ARESO (1977). Depuis une dizaine d’années, nous avons effectué un travail de pros- pection systématique des vestiges protohistoriques dans les trois provin- ces du Pays Basque de France (J. BLOT 1971-72-73-74), qui constitue la base de notre étude. La chance nous a permis de pouvoir achever ce travail avant la des- truction de nombreux monuments par les récents travaux d’aménagement du territoire. Dans notre Inventaire, les cercles de pierres tiennent une place importante puisque nous en dénombrons plus de 250. En Pays Basque d’Espagne, leur diffusion semble plus restreinte, ce- ci étant encore assez mal expliqué. On ne les retrouve qu’au N.E. du Guipuzcoa et dans la partie montagneuse du Nord de la Navarre. Rappe- lons aussi qu’il ne s’agit pas d’un phénomène limité aux Pyrénées Basques puisqu’on en signale de nombreux dans les Pyrénées Centrales, jusqu’en Ariège (A. MULLER 1930). La Vallée d’Aspe, toute proche, que nous avons récemment prospectée (J. BLOT- 1979) nous a livré un total de 26 cercles (outre 45 tumulus et 4 dolmens) tout à fait semblables à ceux du Pays Basque.
    [Show full text]
  • Litterae Vasconicae. Euskeraren Iker Atalak 13.Pdf
    Euskeraren Iker Atalak 13 LABAYRU IKASTEGIA BILBAO BIZKAIA KUTXA FUNDAZIOA BILBAO 2013 Argitalpen honen moldaketak eta prestakuntzak Eusko Jaurlaritza eta Bizkaiko Foru Aldun diaren laguntza izan dau. LABAYRU IKASTEGIKO HIZKUNTZA ARLOAREN ALDIZKARIA Zuzendaria ADOLFO AREJITA Labayru Ikastegiko zuzendaria Deustuko Unibertsitatea Idazkaritza burua SEGUNDO OAR-ARTETA Labayru Ikastegia Idazkaritza ASIER ASTIGARRAGA Arizmendi ikastola ENEKO BARRUTIA Bilboko Hizkuntza Eskola K. JOSU BIJUESCA Deustuko Unibertsitatea IGONE ETXEBARRIA Labayru Ikastegia S. GARTZIA TRUJILLO Elizbarrutiko Teologia eta Pastoraltza Institutua JABIER KALZAKORTA Deustuko Unibertsitatea ANDER MANTEROLA Labayru Ikastegia Edizio-Taiuketa IKEDER, S. L. LABAYRU IKASTEGIA Larrauri 1-A, 5.a 48160 DERIO Tel.: 944 060 171 - Faxa: 944 060 173 [email protected] www.labayru.org © Artikuluena, autoreak eurak. © Argitaraldi honena: Labayru Ikastegia-Bilbao Bizkaia Kutxa Fundazioa. ISSN: 1132-0702 Lege Gordailua: BI-847-94 Fotokonposizioa: Ikur, S. A. Silutegia: Gestingraf, S. A. L. Azala: Lazarragako jauregia. Zalduondo (Araba). HELBURUAK Litterae Vasconicae. Euskeraren Iker Atalak aldizkaria Labayru Ikastegiko Hizkuntza eta Literatura arloko agerkarietako bat da. Hor argitaratzen ditu hizkuntza eta literaturari buruzko ikerketa-lanak, bai gure esparruko bai kanpoko ikerlari eta adituek egindakoak. Aldizkaria urte birik behin ateratzen da. Aldizkari honetako artikuluak, Latindex katalogoan sailkatu eta zerrendatzen dira. OBJETIVOS Litterae Vasconicae. Euskeraren Iker Atalak es una de las revistas del departamen- to de Lengua y Literatura Vascas del Instituto Labayru. En ella se publican los tra- bajos de investigación relacionados con la lengua y literatura, de profesores y estu- diosos tanto del ámbito vasco como externos. La revista tiene periodicidad bianual. Los artículos publicados en esta revista son catalogados e indexados en el catálogo Latindex. OBJECTIFS Litterae Vasconicae.
    [Show full text]
  • Herri-Literaturari Buruzko Bigarren Jardunaldiak
    HERRI-LITERATURARI BURUZKO BIGARREN JARDUNALDIAK Donostia, 1992-1II-25/26/27 HERRI-NARRATIBAREN EREMUA Donostia, 1991-///-25 Jose M. Satrustegi Herri-literaturari buruzko 11. Jardunaldiak hasten ditu gaur Euskal­ tzaindiak herri-narratiba aztergai duela beste behin kontapoesiarekin egin zuen bezala, geure herri-jakintzaren alor aberatsa hobeki ezagutu eta lantzeko asmoz. Literatura, berez, edozein herritako hizkuntza idatziaren bilduma orokorra dela esan daiteke. Txukuntasuna kontutan hartuz, hizkuntza landuaren mailan hitza bera eta bere erabilpena apaingai ikusten duen idazlearen lanari ere literatura esaten zaio. Euskararen inguruan herri-literatura beste zerbait da; ahozko tradi­ ziotik jasotako kondakizun, olerki, esames eta ipui guzien aUxor aberatsa, alegia. Horrek ez du esan nahi horrelako bilduma batek azken mailako balio eta garrantzia duenik, edo sasi-literatura denik. Idazteko tradiziorik ez duten herri zaharrek buruz eta oroimenez jasotako ondarea utzi dute, beste edozein bezain jakingarria, eta ahozko errepikapenez gorpuztua. Sutondoko txoko epelean mamitu zen ipui ernagarrien xarrnaz hau­ rren mintzaira. Esatari hoberenen ereduaz eta bertsolarien sagardotegita­ ko eskolan aberastu zen entzunleen belarria, eta izen gabeko olerkari askoren balada, erromantze, maitelelo eta abesti ederrekin iritsi zuen euskarak herri-literaturaren gailurra. Idatzia ala ez, herri zahar baten jakintza da eta aztertzea merezi duo Helburua Jardunaldi hauetan egin nahi den lana oinarrizkoa da herri-narratibaren eremua, hots, mugak, ikuspegi zabalez finkatu eta narratibaren adar desberdinen sailkapen zehatza egitea, atal bakoitzaren ezaugarri bereziak ahal bezain argi emanez. Horren arabera, oraingoz, etxe eraiketa eta horniketa ez baino, lehen materialen hautapena eta ikerlanen bideratzea egin nahi da geroari begira. 324 EUSKERA - XXXVII (2.aldia) Saio hauen garrantzi nagusia Euskal Herrian ere herri-jakintzari Uni­ bertsitateko ateak ireki izana da, munduan zehar aspaldi egin ohi dena­ ren arabera.
    [Show full text]
  • Les Cercles De Pierre Ou "Cromlechs" En Pays Basque De France
    View metadata, citation and similar papers at core.ac.uk brought to you by CORE provided by Hedatuz LES CERCLES DE PIERRES OU «CROMLECHS» EN PAYS BASQUE DE FRANCE JACQUES BLOT Centre de Documentation Archéologique d’Arthous. Correspondant de la Direction des Antiquités Historiques d’Aquitaine. Villa Guerocotz. 64500-Saint-Jean-de-Luz INTRODUCTION Les cercles de pierres abondent dans les montagnes basques et, de- puis le début de ce siècle, de nombreux travaux leur ont été consacrés; on rélève, tout particulièrement, les noms de T. ARANZADI (1915), de J. M. de BARANDIARAN, de L. PEÑA (1960), de J. ELOSEGUI (1967), de J. AL- TUNA et P. ARESO (1977). Depuis une dizaine d’années, nous avons effectué un travail de pros- pection systématique des vestiges protohistoriques dans les trois provin- ces du Pays Basque de France (J. BLOT 1971-72-73-74), qui constitue la base de notre étude. La chance nous a permis de pouvoir achever ce travail avant la des- truction de nombreux monuments par les récents travaux d’aménagement du territoire. Dans notre Inventaire, les cercles de pierres tiennent une place importante puisque nous en dénombrons plus de 250. En Pays Basque d’Espagne, leur diffusion semble plus restreinte, ce- ci étant encore assez mal expliqué. On ne les retrouve qu’au N.E. du Guipuzcoa et dans la partie montagneuse du Nord de la Navarre. Rappe- lons aussi qu’il ne s’agit pas d’un phénomène limité aux Pyrénées Basques puisqu’on en signale de nombreux dans les Pyrénées Centrales, jusqu’en Ariège (A. MULLER 1930).
    [Show full text]
  • Catálogo De "Huellas" De Personajes Míticos En Euskal Herria Catalogue of Mythical Characters "Traces" in Basque Country
    MUNIBE (Antropologia-Arkeologia) Nº 47 227-252 SAN SEBASTIAN 1995 ISSN 1132-2217 Aceptado: 1994-097 Catálogo de "huellas" de personajes míticos en Euskal Herria Catalogue of mythical characters "traces" in Basque Country PALABRAS CLAVE: "Huellas", Podomorfos, Mitología, Religiosidad Popular, Grabados Rupestres, País Vasco. KEY WORDS: "Traces", Footprint, Mythology, Folk Religiosity, Rock-Carvings, Basque Country. Anton ERKOREKA * RESUMEN Los relatos populares referidos a personajes mitológicos. religiosos o históricos que han dejado una marca o 'huella' grabada en pie- dra, se reparten por todo el mundo, presentando una importante concentración en el País Vasco. Se catalogan más de medio centenar, señalando en cada caso la población en la que se encuentran y las leyendas relacionadas con las mismas. Asimismo se recogen varios relatos populares pertenecientes al mismo ciclo que no han dejado huella indeleble y otras cazo- leta o marcas que aparecen en monumentos prehistóricos, religiosos o funerarios. SUMMARY Popular stories referred to mythological, religious or historical characters that have left behind a mark or 'trace' carved on Stone, are distributed all round the world, with a significant concentration in the Basque Country. There are collected more than half hundred, showing in each case the village where they are located and the legends related to then. There are also a number of popular stories which belong to the same course that have not left indelible trace behind, and other pans or marks that appear in prehistorical, religious or funeral remains. LABURPENA Zenbait harrietan oinatzak edo markak utzi dituzten pertsonai mitologiko, erlijioso eta historikoei buruzko ipuin eta kontuak mundu guz- titik zehar bananduta daude, Euskal Herrian biltze haundienetarikoa egonik.
    [Show full text]
  • Etymological Dictionary of Basque
    Etymological Dictionary of Basque R. L. Trask edited for web publication by Max W. Wheeler University of Sussex 2008 © the estate of the late R. L. Trask {Contents} {Editor’s preface} 3 Guide to the dictionary 1. General introduction a. The language and its external history 6 b. Documentation and texts 7 c. Historical work 9 d. The modern language 11 2. The phonemes of Pre-Basque 14 3. The aspiration 16 4. {Phonotactics and} morpheme structure {in} Pre-Basque 18 5. The structure of verbs in Pre-Basque 21 6. Phonological changes 25 7. {Rules applying in} word-formation 39 8. Some morphological {observations and} problems 44 9. The sources of the Basque lexicon 49 10. {Phonological} treatment of loan words 52 11. Expressive forms {caret} 12. Ghost words 55 13. The structure of entries 59 14. List of abbreviations {and symbols} 63 The Dictionary 70 {Morphemes cross-referred to but not listed in The Dictionary} 384 The native lexicon {1. English−Basque} 385 {2. Basque−English} 391 {Supplementary native lexicon} {3. English-Basque} 396 {4. Basque-English} 398 Bibliography 400 Basque index {caret} English index {caret} Index of botanical names {stub only} 415 Index of zoological names {caret} Subject index 417 Etymological Dictionary of Basque 3 {Editor’s preface R. L. (Larry) Trask died in March 2004 at the age of 59, leaving unfinished his Etymological Dictionary of Basque. In 2000 he had been awarded a Major Research Fellowship by the Leverhulme Trust to support this project, to which he devoted much of his time between October 2001 and his death.
    [Show full text]