I. Gmina Biecz – Historia I Teraźniejszość

Rozpoczynamy nowy złoty wiek Biecza. Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Biecz w perspektywie do 2025 roku.

Spis treści

Wstęp I. Gmina Biecz – historia i teraźniejszość. 1. Biecz na przestrzeni wieków. 2. Obecny stan rozwoju Gminy Biecz. 3. Najważniejsze wnioski strategiczne. II. Gminy Biecz – podstawy strategiczne. 1. Środowisko rozwojowe. 2. Misja i wizja rozwoju. 3. Obszary priorytetowe, cele i zadania. 4. Główne zasady Strategii. 5. Instrumenty realizacji Strategii. 6. Zgodność Strategii z innymi dokumentami strategicznymi. 7. Finansowanie realizacji Strategii. 8. Zarządzanie wdrażaniem Strategii. 9. Monitoring realizacji Strategii. III. Metodologia i zespół

Szanowni Państwo, Gmina Biecz stoi przed szeregiem wyzwań współczesnego świata. Po wielu latach trudów przemiany ustrojowej i niekorzystnych tendencji społecznych i gospodarczych nadchodzi czas, kiedy musimy sobie odpowiedzieć na pytanie skąd zaczerpnąć sił do dalszego rozwoju naszego miasta i gminy? Gdzie leży nasz potencjał i w jaki sposób go wykorzystać? Jaki mamy obrać kierunek, aby po latach wytężonej pracy cieszyć się z sukcesów? Odpowiedź w przypadku naszej gminy wydaje się być prosta i jest powtarzana od lat. To turystyka oparta na dziedzictwie naszej historii i kultury. To gospodarka czasu wolnego i kultury może przynieść nam najwięcej korzyści i sprawić, że wszystkie pokolenia mieszkańców odnajdą w Bieczu i okolicach spełnienie osobistych celów i oczekiwań. Pomimo wielu lat kiedy powtarzaliśmy jak zaklęcie - turystyka szansą Biecza - dziś nie jesteśmy zadowoleni z jej pozycji w lokalnym życiu społecznym i gospodarczym. Historia, o którą codziennie potykamy się widząc bieckie zabytki, podziwiając wspaniałe przykłady architektury sakralnej czy słuchając hejnału z ratuszowej wieży wtopiła się w nasze życie i spowszedniała. Często jest także źródłem problemów, zakazów i narzekań części mieszkańców. To, co jednak nam wydaje się tak zwykłe i codzienne dla wielu tysięcy innych jest warte zobaczenia i doświadczenia. Dziś musimy zdecydować się na milowy krok i wykorzystać szansę odrodzenia Biecza i okolic. To szansa na powrót do złotych wieków, kiedy pracowici mieszkańcy z sukcesem wykorzystywali przywileje, jakie otrzymywali od królów i natury. Dziś naszym przywilejami są właśnie historia i dziedzictwo kultury dawnych złotych wieków, które musimy przekuć w koło napędowe rozwoju gminy w kolejnych latach. Jestem przekonany, że dzięki realizacji zaproponowanej strategii, tak odmiennej w założeniach od dotychczas przyjmowanych, uda się nam osiągnąć ambitne i realne cele z korzyścią dla wszystkich mieszkańców miasta i gminy Biecz. Mirosław Wędrychowicz, Burmistrz Biecza

I. Gmina Biecz - historia i teraźniejszość.

1. Złote wieki Na przestrzeni całej historii Gminy Biecz wyróżnimy 3 okresy, które możemy nazwać złotymi wiekami . Każdy z nich charakteryzował się innymi czynnikami, które powodowały rozwój, okresem trwania i przyczynami które go kończyły. Wszystkie okresy miały jednak jeden wspólny mianownik, który przyczynił się do rozpoczęcia złotego okresu. Były to ogólnie rozumiane przywileje, czyli szczególne okoliczności o charakterze niezależnym od samych mieszkańców, które pozwoliły mieszkańcom na wykorzystanie ich do rozwoju.

Nazwa okresu Czas trwania Przywileje Dziedzictwo materialne i niematerialne (najważniejsze elementy)

Królewski Biecz XIV – poł. XVII wieku Dogodne położenia na szlakach Układ urbanistyczny Biecza z rynkiem handlowych i na granicy ziem ruskich. i zabytkową zabudową. Przywileje handlowe, skład wina Kościół p.w. św. Michała Archanioła węgierskiego. w Binarowej. Kasztelania, starostwo grodowe Kolegiata Bożego Ciała z bogatym w Bieczu – funkcje administracyjno- wyposażeniem. sądownicze. Szpital św. Ducha. Starostwo niegrodowe w Libuszy. Biecz był przez ok. pół roku stolicą Polski Lokacje wsi Binarowa, Głęboka, za panowania Władysława Łokietka Grudna Kępska, Libusza, Racławice, Kult św. Jadwigi. Rożnowice (Rozembark), Sitnica,

Strzeszyn. Ratusz miejski z unikalną 24 -godzinną tarczą Prawo miecza, pozwalające na zegara na wieży działalność kata w Bieczu. Legendy i podania. Względy królów, opieka św. Jadwigi. Postaci: Marcin Kromer, Wacław Potocki

Ożywienie poł. XIX w. Złoża ropy naftowej w Bieczu i Budynki szkolne i kulturalne. – lata 30 XX w. okolicach – Lipinki, Libusza i Gorlice. naftowe Rozwój organizacji społecznych: Bieckie Linia kolejowa Jasło – Stróże fragment Kółko Rolnicze, Towarzystwo Przyjaciół Galicyjskiej Kolei Transwersalnej. Biecza, drużyna skautowa i inne. Zainteresowanie Bieczem historyków Muzeum przemysłu naftowego sztuki, konserwatorów i artystów m. i etnografii w Libuszy. in.: Jan Matejko, Stanisław Sala aptekarska w muzeum. Wyspiański, Józef Mehoffer. Postaci: ks. Jan Bochniewicz, rodzina Fusków, Aleksander Kosiba. Pogórzańska kultura ludowa.

Peerelowska lata 50, 60 i 70 XX Dotacje państwowe na rozwój Szkoły, budynki użyteczności publicznej, „prosperity” w. społeczny i gospodarczy. ośrodek zdrowia, budynki mieszkalne. Położenie na szlaku turystycznym. Muzeum Ziemi Bieckiej. Restauracje zabytków Biecza i okolicznych miejscowości. Tradycje zakończenia studenckiego rajdu beskidzkiego. Tradycje piernika kasztelańskiego i zakładów

drzewnych Cepelia. Postaci: Tadeusz Ślawski, Wacław Rybotycki, Antoni Śliwiński, Anna i Tadeusz Pabisowie, Wacław Kaleta, Antoni Kaleta.

Pośród tych trzech okresów historii szczególne znaczenie i największy potencjał do planowania działań rozwojowych ma złoty wiek, który nazwaliśmy “Królewskim Bieczem”. To wtedy obecna przestrzeń gminy zapełniła się wsiami, wybudowany został Biecz a mieszkańcy doskonale wykorzystywali dane im przywileje prawne, społeczne i gospodarcze. W tym okresie urodził się i działał Marcin Kromer, człowiek prawdziwie renesansowy, który jest dla Biecza postacią-symbolem, ikoną nowego złotego wieku.

2. Obecny stan rozwoju gminy Biecz Lokalizacja i przestrzeń Gmina Biecz wielokrotnie zmieniała swoje położenie administracyjne i ostatecznie od roku 1999 roku przynależy do powiatu gorlickiego i województwa małopolskiego. Według wielu mieszkańców zmiana ta nie przyniosła korzyści gminie. Z peryferyjnej wobec Rzeszowa i Podkarpacia stała się peryferyjną dla rozwijającego się Krakowa i Małopolski. Dzisiejsze położenie na granicy województw nie może być z pewnością uznane za przywilej ale może stać się ważnym elementem budowania wizerunku gminy łączącej regiony i historycznie odwoływać się do dziedzictwa granicznej twierdzy.

Gmina obejmuje obszar 98,22 km 2, z czego miasto zajmuje powierzchnię 17,80 km 2 a tereny wiejskie 80,42 km 2. Teren gminy obejmuje wydzielony obszar miasta Biecza i 10 sołectw: Strzeszyn, Libusza, Korczyna, Głęboka, Grudna Kępska, Binarowa, Racławice, Rożnowice, Sitnica i Bugaj.

Przez gminę przebiegają drogi o łącznej długości 251 km: • krajowa DK 28 Zator – Medyka (UA) – zwana również trasą karpacką – długość odcinka 11 km; • wojewódzka DW 980 łącząca Biecz z Jurkowem – długość odcinka 14 km; • powiatowe o łącznej długości 40 km; • gminne publiczne i wewnętrzne o łącznej długości 186 km. 8

Przez gminę przebiega linia kolejowa nr 108 Nowy Sącz – Biecz - Krosno, która na odcinku Stróże – Biecz – Jasło została wyłączona z ruchu pasażerskiego. Ruch towarowy prowadzony jest okazjonalnie. Gmina Biecz położona jest w obniżeniu Dołów Jasielsko-Sanockich, w dolinie rzeki Ropy i jej dopływów: Libuszanki, Sitniczanki, potoku zw. Grudna i potoku Strzeszyńskiego. Miasto Biecz usytuowane jest na jednym ze wzgórz (281 m n.p.m.) Pogórza Karpackiego na lewym brzegu Ropy. Pod względem klimatycznym obszar gminy należy do klimatu podgórskiego zróżnicowanego w zależności od położenia i wysokości.

Infrastruktura publiczna Drogi gminne Na terenie gminy przebiegają drogi: krajowa, wojewódzka, powiatowe oraz gminne o łącznej długości 251 km. Sieć dróg gminnych ma długość 186 km, w tym drogi publiczne 105 km i drogi wewnętrzne 81 km. Z ogólnej długości dróg gminnych 68,4 km posiada nawierzchnię bitumiczną a 117,60 km nawierzchnię gruntową i żwirową. Stan prawny gruntów zajętych pod drogi gminne w 2015 roku rozkłada się w stosunku 31% uregulowany stan i 69% stan prawny nieuregulowany. Odpady Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Bieczu Sp. z o.o. administruje Składowiskiem Odpadów Komunalnych w Bieczu. Obecnie ze względu na jego niewielką pojemność nie są tam przyjmowane odpady. Od 1 lipca 2013 roku zaczęły obowiązywać nowe zasady odbioru odpadów. Na dzień 31.12.2014 r. systemem gospodarowania odpadami komunalnymi w Gminie Biecz zostało objętych 3860 nieruchomości zamieszkałych. W deklaracjach na odbiór odpadów komunalnych składanych przez mieszkańców Gminy ujętych zostało 14679 osób. Selektywną zbiórkę odpadów zadeklarowało 6893 osoby (48% ogółu liczby mieszkańców), nieselektywną zbiórkę odpadów zadeklarowało 7786 osób (52% ogółu liczby mieszkańców). W roku 2014

9 z terenu Gminy Biecz odebrano 1998,22 ton odpadów komunalnych, w tym 1421,5 ton (71%) to odpady zmieszane a 576,72 ton (29%) to odpady segregowane. Gmina Biecz posiada opracowany Program Usuwania Wyrobów Zawierających Azbest z Terenu Gminy Biecz na lata 2013 – 2032. Szacunkowa ilość wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Biecz wynosi ok. 90 188,00 m² tj. ok. 992 tony. Od roku 2014 Gmina Biecz samodzielnie realizuje zadanie polegające na odebraniu i zagospodarowaniu azbestu od zainteresowanych mieszkańców. W budżecie roku 2015 na realizację zadania odbioru i zagospodarowania odpadów zawierających azbest zostało zabezpieczone 25 000 zł. Pozwoli to na odebranie ok. 71 ton tego odpadu z 28 posesji. Sieci wodociągowa Większość mieszkańców Gminy Biecz zaopatruje się w wodę indywidualnie z własnych ujęć – studni kopanych i wierconych głębinowych. Zbiorowo woda dostarczana jest do mieszkańców miasta Biecz i miejscowości Korczyna oraz na małą skalę do miejscowości Binarowa i Racławice (lokalne prywatne wodociągi) oraz Sitnica i Libusza. Długość sieci wodociągowej będącej własnością Gminy Biecz administrowanej przez MPGK Sp. z o.o. to 16,5 km. Podłączonych jest do niej 575 obiektów w tym: w Bieczu – 14,8 km – 538 podłączy, w Libuszy – 1,1 km – 31 budynków w Sitnicy – 0,6 km – 6 budynków. Mieszkańcy miejscowości Korczyna zaopatrywani są przez wodociąg Spółki Wodnej „Nad Potokiem”, o dł. 9 km, podłączonych jest do niej 173 obiekty w tym szkoła Łącznie jest to 25,5 km sieci wodociągowej zaopatrującej 743 obiekty. Na terenie Biecza znajduje się łącznie 6 ujęć wód podziemnych z 32 studniami głębinowymi i kopanymi oraz 4 zbiornikami. Na obszarze miejscowości Libusza przejęto w 2009 r. wodociąg lokalny zaopatrywany w wodę z 4 studni głębinowych do zbiornika. Spółka Wodna „Nad Potokiem” posiada 1 ujęcie wody z 8 studniami.

W 2011 r. wyremontowano ok. 1 km wodociągu na ul. Podwale i ul. Reformackiej. W ramach rewitalizacji przebudowano sieć wodociągową na ul. Potockiego, Ariańskiej, Pola, Kromera, Barianów – Rokickich i Piekarskiej o łącznej dł. 738 mb. MPGK Sp. z o.o. posiada opracowany w 2014 r. projekt rozbudowy wodociągu wraz z hydrofornią na terenie osiedla przy ul. Jana Pawła II. Sieć kanalizacyjna Na terenie Gminy Biecz w 2014 r. istniało łącznie 92,6 km sieci kanalizacyjnej, w tym na obszarze miasta jest to 16,5 km. Pozostała sieć wybudowana została na terenie miejscowości wiejskich i wynosi 76,06 km. Podłączonych jest do niej łącznie ok 1339 obiektów - 690 w mieście i 649 na wsiach. W ramach w/w sieci funkcjonuje 24 przepompowni ścieków. W latach 2007 – 2014 sieć kanalizacyjna została rozbudowana, zwłaszcza na obszarze wiejskim. Na terenie miasta wybudowano zaledwie 290 mb sieci ze środków własnych na nowopowstałym osiedlu przy ul. Jana Pawła II. 68,6 km powstało na obszarze wsi Binarowa, Racławice Libusza i Korczyna oraz niewielki odcinek w miejscowości Strzeszyn – Potoki (1,7 km) który włączony jest do sieci w m. Klęczany a ścieki odprowadzane są do oczyszczalni w Gorlicach. W latach 2010 - 2011 oraz w roku 2015 wykonana została także modernizacja oczyszczalni ścieków. Sieci energetyczna i gazowa Przez teren miasta przebiega dwutorowa napowietrzna linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia 110 kV relacji Stróżówka (Gorlice) – Biecz i Biecz – Niegłowice (Jasło). Podstawowym źródłem zaopatrzenia w energię elektryczną pozostaje istniejąca sieć średniego napięcia, wyprowadzona ze stacji elektroenergetycznej 110/15 kV GPZ Biecz (GPZ – Główny Punkt Zasilania). Według danych GUS w mieście Biecz w 2014 roku było 1613 odbiorców energii elektrycznej (gospodarstwa domowe).

Przez teren miasta Biecza przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia DN 250, PN 4,0 MPa, relacji Warzyce – Gorlice, z odgałęzieniami wysokiego ciśnienia, zasilającymi stacje gazowe I stopnia w Bieczu i Libuszy. Przez teren miasta przebiegają również gazociągi średniego i niskiego ciśnienia. Ilość gospodarstw domowych przyłączonych do sieci gazowej w roku 2014 wg danych GUS wyniosła 3112 a długość sieci przesyłowej w gminie to 192 km. Plan gospodarki niskoemisyjnej W 2015 roku rozpoczął się proces tworzenia Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Biecz. Wdrożenie opracowanego dokumentu umożliwi pozyskanie środków zew. na realizację zadań przyczyniających się do: • redukcji emisji gazów cieplarnianych i poprawy jakości powietrza na terenie gminy; • zwiększenia udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych i podniesienia efektywności energetycznej gminy. Zasoby mieszkaniowe Zasoby mieszkaniowe gminy Biecz w latach 2009-2014.

Tab. 2. Liczba mieszkań i budynków mieszkalnych w gminie Biecz

2009 2010 2011 2012 2013 2014

Liczba mieszkań komunalnych 50 49 48 48 36 36

Liczba mieszkań ogółem 4539 4478 4524 4557 4596 4633

Budynki mieszkalne ogółem 4138 4157 4200 4224 4259 4292

Gospodarka i przedsiębiorczość Na obszarze gminy Biecz przeważającą formą podmiotu gospodarczego jest działalność prowadzona przez osoby fizyczne. Na ogólną liczbę 897 podmiotów gospodarczych zarejestrowanych zostało 702 osoby fizyczne prowadzących działalność gospodarczą. Stanowi to ponad 78% ogółu.

Tab. 3. Podmioty gospodarcze wpisane do rejestru REGON na obszarze gminy Biecz. 2009 2010 2011 2012 2013 2014

podmioty gospodarki narodowej ogółem 748 781 812 839 885 897 sektor publiczny - ogółem 53 53 53 50 51 50 sektor publiczny - państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego 47 47 48 44 44 43 sektor publiczny - spółki handlowe 0 0 0 1 1 1 sektor prywatny - ogółem 695 728 759 789 834 847 sektor prywatny - osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 573 607 629 649 690 702 sektor prywatny - spółki handlowe 18 20 22 26 28 27 sektor prywatny - spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 2 2 2 2 2 2 sektor prywatny - spółdzielnie 6 6 6 6 5 5 sektor prywatny - fundacje 3 3 3 3 5 5 sektor prywatny - stowarzyszenia i organizacje społeczne 32 33 36 40 41 41 podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności - 443 457 475 492 520 jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności - 54 54 61 53 58 jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności - 40 35 45 38 32

Podmioty gospodarcze według sekcji PKD handel detaliczny (139) roboty budowlane specjalistyczne (89) roboty budowlane (wznoszenie budynków) (68) edukacja (53) transport lądowy (49) 15% 15% handel hurtowy (46) 1% 1% produkcja wyrobów z drewna (44) 1% produkcja metalowych wyrobów gotowych (36) 1% działalność organizacji członkowskich (33) 2% 10% handel i naprawa samochodów (31) 2% 2% opieka zdrowotna i pomoc społeczna (29) 2% rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (22) 2% 8% działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją (21) 2% produkcja artykułów spożywczych (15) 3% działalność wspomagająca usługi finansowe oraz ubezpieczenia (15) 3% 6% działalność w zakresie architektury i inżynierii; badania i analizy techniczne (14) 4% usługi związane z wyżywieniem (14) 5% 4% roboty budowlane (obiekty inżynierii lądowej i wodnej) (13) 5% 5% działalność prawnicza, rachunkowo -księgowa i doradztwo podatkowe (13) administracja publiczna (13) zakwaterowanie (7) pozostałe (132)

Społeczeństwo Demografia Gminę Biecz na koniec 2014 roku zamieszkiwało 17 000 osób w tym 8 389 mężczyzn i 8 611 kobiet. Od 2009 roku notowany jest wzrost liczby mieszkańców, ale w stosunku do lat 2010-2013 w 2014 roku zanotowano niewielki spadek.

Tab. 4. Mieszkańcy Gminy Biecz

2009 2010 2011 2012 2013 2014

Liczba mieszkańców ogółem 16 878 17 081 17 095 17 052 17 012 17 000

Mężczyźni 8 261 8 385 8 401 8 384 8 380 8 389

Kobiety 8 617 8 696 8 694 8 668 8 632 8 611

Od 2010 roku zauważalna jest tendencja zmniejszającej się liczby osób w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym. Systematycznie za to rośnie liczba osób starszych, w wieku poprodukcyjnym.

Tab. 5. Ludność w wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej), produkcyjnym i poprodukcyjnym

2009 2010 2011 2012 2013 2014

W wieku przedprodukcyjnym 3588 3585 3511 3424 3343 3363

W wieku produkcyjnym 10441 10643 10671 10678 10669 10562

W wieku poprodukcyjnym 2849 2853 2913 2950 3000 3075

Bezrobocie

Tab. 6. Bezrobocie rejestrowane

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Bezrobotni ogółem 1092 1208 1028 1045 1170 944 806

Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w 10,5 11,4 9,6 9,8 11,0 8,9 7,6 wieku produkcyjnym

Według Powiatowego Urzędu Pracy w Gorlicach w pierwszej połowie 2015 roku w gminie Biecz zanotowano największy spadek bezrobotnych w skali powiatu. Największą grupę bezrobotnych – 31,1% w gminie według wieku stanowiły osoby w wieku 25-35. Wśród najmłodszych w wieku 18-24 bezrobocie wyniosło 19,1%. Najwięcej osób bez pracy posiadało wykształcenie zasadnicze zawodowe 35,7% oraz średnie zawodowe 30,8%. Osób z wykształceniem wyższym bez pracy w gminie Biecz zanotowano 12,7%. Oświata Na terenie gminy Biecz działa 11 szkół podstawowych i 6 gimnazjów, które funkcjonują w dwóch zespołach szkół w skład których wchodzą szkoły podstawowe i gimnazja tj.; • Zespół Szkół Nr 1 w Bieczu, Szkoła Podstawowa Nr 1 im. bpa Marcina Kromera i Publiczne Gimnazjum Nr 1 im. bpa Marcina Kromera; • Zespół Szkół Nr 2 w Bieczu, Szkoła Podstawowa Nr 2 im. Wacława Potockiego i Publiczne Gimnazjum Nr 2 im. Wacława Potockiego;

16 oraz w pięciu zespołach szkolno-przedszkolnych, w skład których wchodzą szkoła podstawowa, gimnazjum i/lub przedszkole: • Zespół Szkolno-Przedszkolny w Korczynie, Szkoła Podstawowa im. Świętej Kingi i Przedszkole im. Świętej Kingi; • Zespół Szkolno-Przedszkolny w Libuszy, Publiczne Gimnazjum im. prof. Aleksandra Kosiby, Szkoła Podstawowa im. prof. Aleksandra Kosiby i Przedszkole im. prof. Aleksandra Kosiby; • Zespół Szkolno-Przedszkolny w Binarowej, Publiczne Gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego, Szkoła Podstawowa im. Króla Kazimierza Wielkiego i Gminne Przedszkole im. Króla Kazimierza Wielkiego; • Zespół Szkolno-Przedszkolny w Rożnowicach, Publiczne Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki, Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki i Przedszkole; • Zespół Szkolno-Przedszkolny w Strzeszynie, Gimnazjum, Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika i Przedszkole; Pozostałe szkoły podstawowe tj.: • Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Grudnej Kępskiej; • Szkoła Podstawowa im. Stefana Czarnieckiego w Racławicach; działają jako jednostki samodzielne. Na terenie Biecza działa także samodzielne Gminne Przedszkole.

Ponadto, funkcjonują dwie szkoły prowadzone przez fundacje: • Szkoła Podstawowa w Bugaju prowadzona przez Fundację "Bliżej Dziecka". • Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Sitnicy prowadzona przez Fundację na Rzecz Edukacji i Rozwoju Wsi Sitnica "Tęcza". W mieście znajdują się dwie szkoły ponadgimnazjalne, za które odpowiedzialny jest samorząd powiatu gorlickiego tj.: Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego i Zespół Szkół Zawodowych im. św. Jadwigi Królowej. Do obsługi placówek oświatowych w zakresie ekonomiczno-administracyjnym powołany został Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Placówek Oświatowych.

Tab. 7. Liczba uczniów szkół w Gminie Biecz

2009 2010 2011 2012 2013 2014

szkoły podstawowe 1072 1044 1077 1017 977 1029

gimnazja 617 582 547 559 553 558

zasadnicza szkoła zawodowa 102 88 74 75 75 71

średnia szkoła zawodowa 302 300 288 275 241 216

liceum ogólnokształcące 375 346 343 320 284 220

ogółem liczba uczniów 2468 2360 2329 2246 2130 2094

Zmniejszająca się liczba uczniów, w szczególności szkół ponadgimnazjalnych związana jest z bliskością konkurencyjnych szkół w Gorlicach i powiecie jasielskim. Do 6 oddziałów przedszkolnych z 384 miejscami w roku 2014 uczęszczało 379 dzieci. Ochrona zdrowia Opieka zdrowotna w gminie Biecz realizowana jest na rok 2015 przez 8 podmiotów: 3 zakłady i 4 przychodnie w Bieczu, Libuszy, Binarowej i Rożnowicach oraz 1 samodzielną praktykę stomatologiczną w Libuszy. W gminie działa 5 aptek i 1 punkt apteczny. Główne problemy w zakresie ochrony zdrowia dotyczą słabego wsparcia profilaktyki schorzeń przez gminę, niskiego poziomu kontraktów ośrodków zdrowia z NFZ, braku specjalistów: dermatologa i diabetologa. Wskazywana jest również potrzeba modernizacji i remontów obiektów będących własnością gminy wynajmowanych przez podmioty świadczące usługi medyczne. Pomoc społeczna Na terenie gminy, zadania z zakresu pomocy społecznej realizuje przede wszystkim Miejsko - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej z siedzibą w Bieczu. Podstawowym celem MGOPS jest wspieranie osób i rodzin zamieszkujących na terenie gminy będących w trudnych sytuacjach życiowych, których nie są w stanie pokonać. MGOPS wykorzystuje do tego własne możliwości, środki i uprawnienia. Gminna pomoc społeczna opiera się na realizacji zadań wynikających z ustawy o pomocy społecznej, w ramach zadań zleconych i własnych, z ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o dodatkach mieszkaniowych, o zatrudnieniu socjalnym, o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, a także ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych i zaliczce alimentacyjnej.

Tab. 8. Najważniejsze dane dot. pomocy społecznej w Gminie Biecz

2009 2010 2011 2012 2013 2014

Gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej 411 509 506 500 558 507

Osoby w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej 1470 1653 1687 1644 1865 1598

Rodziny otrzymujące zasiłki rodzinne na dzieci 1137 1033 965 898 849 793

Dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny 2420 2177 2033 1872 1772 1644

Kwota świadczeń rodzinnych (w tys. zł) 4814 5504 5746 5741 5178 4471

Bezpieczeństwo W zakresie bezpieczeństwa publicznego w gminie Biecz funkcjonuje Komisariat Policji w Bieczu, który jest jednostką podległą Komendzie Powiatowej Policji w Gorlicach. Na obszarze działania komisariatu służbę pełni trzech dzielnicowych.

Tab. 9. Zestawienie danych dotyczących stanu bezpieczeństwa i porządku na terenie Gminy Biecz

Kategoria 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Ilość przestępstw 262 208 170 238 175 180

Wykrywalność ogólna 87,1% 75% 77,9% 84,8% 83,1% 76,2%

Wypadki drogowe 16 11 11 6 6 11

Kolizje 71 85 55 61 42 59

Liczba osób, które poniosły śmierć 4 0 1 1 1 0

Rannych 11 17 19 8 5 12

W zakresie bezpieczeństwa pożarowego i ratunkowego gmina Biecz znajduje się w obszarze działania Powiatowej Straży Pożarnej w Gorlicach. W gminie działa również 11 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej w tym dwie, w Bieczu i Binarowej, funkcjonują w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym. Łącznie wszystkie jednostki liczą ok. 515 członków. Aktywność społeczna, kulturalna i sportowa. Główną instytucją kulturalną gminy Biecz jest Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Bieczu, który zarządza również kinem „Farys”. W 2015 roku ośrodek otrzymał nową siedzibę w wyremontowanej kamienicy przy rynku miasta. Instytucja prowadzi szereg działań kulturalnych i edukacyjnych adresowanych w szczególności do dzieci i młodzieży. W 2015 roku MGOK oferował bezpłatne uczestnictwo w Klubie Amatorów Odkrywców Nauki oraz w sekcjach plastycznej, muzycznej, teatralnej i muzycznej. Zajęcie odbywały się również w miejscowościach Binarowa, Grudna Kępska, Libusza i Strzeszyn. Z infrastruktury MGOK korzystają również zespoły muzyczne, kluby zainteresowań oraz towarzystwa i stowarzyszenia. Kino „Farys” w Bieczu posiada salę projekcyjną na 225 miejsc. Od 2009 roku liczba seansów oraz widzów systematycznie spada ze względu na niedostosowanie urządzeń projekcyjnych oraz komfortu sali kinowej

21 do oczekiwań widzów. W 2015 roku odnowiona została elewacja budynku. Kolejnym zadaniem będzie modernizacja sali kinowej oraz cyfryzacja. Poza miastem życie kulturalne mieszkańców koncentruje się w budynkach remiz OSP, które wykorzystywane są przez lokalne koła gospodyń wiejskich, których w gminie jest 11 oraz inne organizacje. W miejscowości Grudna Kępska funkcjonuje Dom Ludowy. Aktywność sportowa mieszkańców gminy Biecz przejawia się funkcjonowaniem 12 klubów sportowych w tym: 7 Uczniowskich Klubów Sportowych, 4 Ludowych Klubów Sportowych ora Klubu Sportowego Biecz. Na terenie gminy Biecz w roku 2015 działało w sumie 47 organizacji pozarządowych o statusie stowarzyszeń. Poza klubami sportowymi oraz drużynami OSP były to organizacje: • Stowarzyszenie na Rzecz Pomocy Rodzinie "Nadzieja"; • Stowarzyszenie oświatowe "Nasza Szkoła" przy Zespole Szkół Nr 2 w Bieczu; • Stowarzyszenie oświatowe "JEDYNKA" przy Zespole Szkół Nr 1 w Bieczu; • Stowarzyszenie Integracji i Inicjatyw Lokalnych „Szansa” w Bugaju; • Stowarzyszenia Edukacyjne Przyjaciół Szkoły "Wszyscy Razem" w Grudnej Kępskiej; • Stowarzyszenie Zakon Rycerski Ziemi Bieckiej; • Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Libuskiej; • Stowarzyszenie Przyjaciół Wsi Strzeszyn; • Maszynka Kreatywności; • Stowarzyszenie Emerytów – Biecz Przyjazny Emerytom;

• Stowarzyszenie „Wychowankowie Gimnazjum i Licem Bieckiego”; • Fundacja Na Rzecz Szpitala Ubogich w Bieczu Imieniem Świętej Jadwigi Królowej; • Fundacja „Bliżej Dziecka” w Bugaju; • Fundacja Dogoterapeutyczna Husky Team; • Regionalna Fundacja Upowszechniania Historii Przemysłu Naftowego w Regionie Gorlicko-Bieckim; • Fundacja Na Rzecz Edukacji I Rozwoju Wsi Sitnica „Tęcza”; • Towarzystwo Przyjaciół Biecza i Ziemi Bieckiej w Bieczu; • Towarzystwo Kulturalne Biecza i Regionu im. Bp. Marcina Kromera w Bieczu; • Klub Abstynenta "HORYZONT" w Bieczu; • Automobilklub Biecki w Bieczu; • Koło Pszczelarzy w Bieczu. Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna w Bieczu funkcjonuje od 1949 roku. Sieć Miejskiej i Gminnej Biblioteki Publicznej w Bieczu tworzą: biblioteka w Bieczu oraz 4 filie; w Binarowej, Głębokiej, Libuszy i Rożnowicach. Instytucja oprócz udostępniania księgozbioru prowadzi wiele działań popularyzujących czytelnictwo i kulturę języka polskiego. Są to m.in.: spotkania, warsztaty oraz projekty partnerskie z instytucjami powiatowymi, regionalnymi i krajowymi. Niestety, pomimo aktywności pracowników biblioteki liczba wypożyczeń książek zmalała od 2009 roku o 35%.

Tab. 10. Najważniejsze dane dot. czytelnictwa

2009 2010 2011 2012 2013 2014

Księgozbiór 59 113 58 121 57 359 57 245 54 799 55 744

Czytelnicy w ciągu roku 3 241 3 070 2 902 3 080 3 168 3 146

Wypożyczenia księgozbioru na zewnątrz 109 866 98 485 97 566 80 074 81 426 71 263

Muzeum Ziemi Bieckiej w Bieczu to jedno z najstarszych muzeów na terenie Polski południowo- wschodniej. Muzeum posiada cztery oddziały: • Muzeum „Kromerówka” z ekspozycjami historii miasta i regionu oraz wystawami poświęconymi Marcinowi Kromerowi i Wacławowi Potockiemu. • Muzeum „Dom z basztą” z unikalną ekspozycją dawnej apteki oraz wystawami rzemiosła, kultury mieszczańskiej oraz instrumentów muzycznych. • Muzeum „Baszta kowalska” z galerią malarstwa współczesnego i wystawą poświęconą harcerstwu. • Turma pod wieżą ratuszową, czyli średniowieczne więzienie i miejsce kaźni.

Tab. 11. Statystyka odwiedzin w muzeum w Bieczu (dla wszystkich obiektów)

2009 2010 2011 2012 2013 2014

Zwiedzający ogółem 16 177 14 968 12 768 18 397 16 098 14 789

Zwiedzający indywidualni 7 870 4 037 6 951 8 511 10 451 7 623

Liczba grup zorganizowanych 292 264 205 218 208 209

Zwiedzający w grupach 8 307 10 931 5 817 9 886 5 647 7 524

Zwiedzający zagraniczni 374 201 126 62 97 107

Uczestnicy bezpłatnych wydarzeń 2 618 2 322 1 324 1 352 1 859 2 046

Muzeum prowadzi również działalność popularyzującą historię i dziedzictwo Biecza i okolic poprzez organizację wydarzeń tj. wystaw, koncertów i konkursów. W ofercie znajdują się również lekcje muzealne i warsztaty dla dzieci i młodzieży oraz przewodnictwo turystyczne na 6 opracowanych trasach.

Najliczniej odwiedzanym zabytkiem Gminy Biecz jest unikatowy kościół p.w. św. Michała Archanioła w Binarowej. Znajduje się on na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO wraz z innymi drewnianymi kościołami południowej Małopolski i Podkarpacia. Kościół znajduje się też na Szlaku Architektury Drewnianej.

Tab. 12. Odwiedzający kościół w Binarowej.

2009 2010 2011 2012 2013 2014

Odwiedzający ogółem - 5 719 34 517 37 042 40 109 30 220

Odwiedzający zagraniczni ------

Turystyka W roku 2015 poziom infrastruktury usług noclegowych wyglądał następująco: Obiekty hotelarskie kategoryzowane: • Hotel – Restauracja „Grodzka” w Bieczu, 24 miejsca noclegowe, kategoria hotel * • Hotel - Restauracja "Mimoza" w Libuszy, 27 miejsc noclegowych, kategoria hotel** Pokoje gościnne : • Pokoje gościnne Villa Historia w Bieczu, 13 miejsc noclegowych • Pokoje gościnne Magnolia w Bieczu, 5 miejsc noclegowych Inne obiekty: • Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Bieczu (nieskategoryzowane), 160 miejsc noclegowych

• Ośrodek wypoczynkowy Wczasy pod gruszą, 18 miejsc noclegowych Suma miejsc noclegowych w gminie Biecz w roku 2015 to 247. Restauracje i bary: • Hotel – Restauracja „Grodzka” w Bieczu • Hotel - Restauracja "Mimoza" w Libuszy • Restauracja i kawiarnia "u Becza" w Bieczu • Bar - Pizzeria Wioletta Tomalska w Bieczu • Bar u Reni (stacja BP przy obwodnicy) w Bieczu

Tab. 13. Liczba korzystających z noclegów i udzielonych noclegów w obiektach hotelowych

2009 2010 2011 2012 2013 2014

korzystający z noclegów ogółem 14 506 15 356 12 675 13 910 12 061 12 377

korzystający z noclegów turyści zagraniczni 314 231 216 136 90 99

udzielone noclegi ogółem 19 887 25 549 14 907 16 193 13 987 13 545

udzielone noclegi turystom zagranicznym 695 577 620 246 110 202

Na podstawie w/w wyników obliczona została wartość wskaźnika funkcji turystycznej miejscowości według Baretje’a/Deferta ( TBD ) – jest to stosunek liczby turystycznych miejsc noclegowych do liczby ludności zamieszkującej dany teren. L = 100 T BD P gdzie: L– liczba turystycznych miejsc noclegowych, P– liczba ludności miejscowej. Do obliczeń przyjęto liczby mieszkańców gminy na podstawie danych GUS z 31 grudnia 2014 roku (17 000). Dla porównania przedstawione zostały wskaźniki miejscowości o porównywalnym potencjale atrakcji turystycznych w Polsce, województwie małopolskim i powiecie gorlickim. Wyższa liczba oznacza lepiej rozwiniętą bazę noclegową oraz wyższy poziom rozwoju gospodarki turystycznej.

Obszar Liczba mieszkańców Liczba miejsc noclegowych TBD

Gmina Biecz 17 000 247 1,45

Gmina Stary Sącz 23 520 102 0,43

Gmina Kazimierz Dolny 7 060 1 564 22,15

Polska 38 483 957 694 023 1,80

woj. małopolskie 3 364 176 87 208 2,59

powiat gorlicki 109 155 1387 1,27

Gmina Biecz na tle konkurencji wypada ponad trzykrotnie lepiej niż Stary Sącz, ale zdecydowanie gorzej od niewielkiego Kazimierza Dolnego, który pochwalić się może 7 krotnie większą liczbą miejsc noclegowych przy ponad dwukrotnie mniejszej liczbie mieszkańców. Wynik gminy Biecz zbliżony jest do średniej dla całej Polski i powiatu gorlickiego, ale jest niższy w stosunku do woj. małopolskiego. Kolejnym wskaźnikiem opisującym wielkość bazy noclegowej w odniesieniu do liczby mieszkańców danego terenu jest intensywność odwiedzin (ruchu turystycznego) według Charvata ( TCh ) – jest to stosunek liczby udzielonych noclegów na danym terenie do liczby ludności zamieszkującej ten teren.

= Lun TCh 100 P gdzie: Lun – liczba udzielonych noclegów na danym terenie, P – liczba ludności miejscowej.

Obszar Liczba mieszkańców Liczba udzielonych noclegów TCh

Gmina Biecz 17 000 13 545 79,67

Gmina Stary Sącz 23 520 2 644 11,24

Gmina Kazimierz Dolny 7 060 125 436 1776,71

Polska 38 483 957 66 579 589 173

woj. małopolskie 3 364 176 10 166 161 302,18

powiat gorlicki 109 155 225 051 206,17

W tej klasyfikacji Biecz wyraźnie wygrywa jedynie ze Starym Sączem. Niedoścignionym liderem jest Kazimierz Dolny. Gmina również na tle powiatu i województwa osiągnęła wynik niezadowalający. W Bieczu funkcjonuje punkt informacji turystycznej, który działa w ramach Małopolskiego Systemu Informacji Turystycznej. Punkt powstał w 2011 roku w ramach projektu, który niestety ograniczył jego funkcjonalność – ze względu na poziom dofinansowania punkty w ramach MSIT nie mogą prowadzić działalności komercyjnej np. sprzedaży pamiątek czy wydawnictw. Ograniczenie to zostanie zniesione po zakończeniu 5 letniego okresu trwałości projektu.

Tab. 16. Statystyka odwiedzin w PIT w Bieczu

2009 2010 2011 2012 2013 2014

Odwiedzający ogółem - - 872 3024 4259 4927

Odwiedzający zagraniczni - - 53 89 289 261

Zarządzanie gminą. Budżet i pozyskiwanie środków zewnętrznych. Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym organem stanowiącym i kontrolnym gminy jest Rada Miejska, która w Bieczu liczy 15 radnych wybieranych w okręgach jednomandatowych. Organizowanie pracy Rady Miejskiej i prowadzenie jej obrad jest zadaniem przewodniczącego Rady. Organem wykonawczym jest burmistrz wybierany w wyborach powszechnych, który jest równocześnie kierownikiem Urzędu Miejskiego w Bieczu. W 2014 roku na stanowisko burmistrza Biecza powołany został Mirosław Wędrychowicz. Jego poprzedniczką w latach 2006 – 2014 była Urszula Niemiec.

Budżet W 2014 roku dochody własne gminy stanowiły w ogóle dochodów budżetowych 29,33% (w roku 2013 było to 29,9%). Udział wpływów z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych w dochodach własnych wyniósł 38,5% (w roku 2013 35,9%). W gminie Biecz w 2014 roku 86,65% (w 2013 roku było to 84,9%) wydatków majątkowych budżetu przeznaczonych było na inwestycje. Wydatki majątkowe inwestycyjne stanowiły 8% wydatków ogółem budżetu (9,2% w 2013 roku).

Tab. 17. Dochody i wydatki budżetu gminy w latach 2009-2014

Rok Dochody wykonane Wydatki wykonane Deficyt/nadwyżka

2014 48 735 949,74 47 291 326,59 1 444 623,15

2013 47 416 699,56 46 849 421,37 567 278,19

2012 51 076 788,02 49 683 591,76 1 393 196,26

2011 50 806 933,65 62 636 634,29 -11 829 700,64

2010 51 568 795,01 61 227 423,47 -9 658 628,46

2009 36 873 732,79 37 854 995,62 -981 262,83

Tab. 18. Dochody i wydatki na 1 mieszkańca

2009 2010 2011 2012 2013 2014

Dochody na 1 mieszkańca 2 183,29 3 016,95 2 969,78 2 994,30 2 788,56 2 863,96

Wydatki na 1 mieszkańca 2 241,66 3 582,02 3 661,25 2 912,63 2 755,20 2 779,06

Finansowanie unijne W latach 2009 – 2014 samorząd gminy Biecz finansował inwestycje oraz inne działania, dzięki programom rozwojowym ze środków Unii Europejskiej.

Tab. 19. Finansowanie i współfinansowanie programów i projektów unijnych

2009 2010 2011 2012 2013 2014

Dochody razem 741 422,48 3 666 721,93 7 802 942,91 6 184 736,87 2 328 177,77 2 131 523,81

Środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów 0,00 2 474 537,70 2 566 076,08 366 229,53 25 070,00 unijnych.

Środki z budż. państwa lub inne 4 035,88 122 949,90 147 080,06 6 821,30 184 528,90 przekazane jako współfinansowanie.

Tab. 20. Najważniejsze projekty inwestycyjne zrealizowane w gminie Biecz w latach 2009 – 2014.

Lp. Tytuł projektu Fundusz Okres Wartość Dofinansowanie realizacji całkowita

1 Budowa Zespołu Szkolno-Przedszkolnego MRPO 2007-2013 2007-2013 5 313 938,49 2 977 803,26 w Binarowej wraz z salą gimnastyczną

2 Porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej MRPO 2007-2013 2007-2013 5 931 597,27 2 513 382,72 w zlewni rzeki Ropy

3 Rewitalizacja układu staromiejskiego miasta Biecz MRPO 2007-2013 2008-2012 14 547 149,77 5 873 145,58 dla rozwoju produktu turystycznego – część I

4 Małopolski System Informacji Turystycznej (MSIT) MRPO 2007-2013 2009-2014 547 277,84 480 455,28

5 Tworzenie ogólnopolskiego produktu turystycznego – MRPO 2007-2013 2013-2015 765 632,90 574 224,68 małopolski odcinek Szlaku Frontu Wschodniego I Wojny Światowej – etap I

6 Modernizacja i wyposażenie Domu Ludowego PROW 2007-2013 2009-2010 475 576,11 292 362,00 w Grudnej Kępskiej

7 Porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej PROW 2007-2013 2010-2011 6 059 492,60 2 263 380,00 w zlewni rzeki Ropy – budowa oczyszczalni ścieków dla gminy Biecz, budowa kanalizacji sanitarnej w m. Binarowa, Korczyna, Strzeszyn oraz poprawa stanu zaopatrzenia w wodę miasta Biecz

8 Budowa budynku Domu Ludowego z Remizą OSP PROW 2007-2013 2011-2012 636 540,63 226 108,48 w Bugaju wraz z kotłownią gazową oraz zagospodarowanie terenu Małopolskie Remizy 50 000,00

9 Budowa sieci kanalizacji sanitarnej PROW 2007-2013 2012-2013 485 469,93 282 934,00 w miejscowości Korczyna „Nowa Wieś” i Biecz

10 Kształtowanie przestrzeni w Libuszy poprzez PROW 2007-2013 2013-2015 266 107,54 173 078,00 utworzenie parku wiejskiego, budowę miejsc rekreacji oraz obiektów sportowych i placu zabaw przeznaczonych do użytku publicznego

11 Kształtowanie przestrzeni w Grudnej Kępskiej PROW 2007-2013 2013-2014 378 752,30 207 638,00 poprzez zagospodarowanie terenu wokół budynku Domu Ludowego, budowę parkingu, boiska do piłki plażowej oraz miejsc rekreacji i wypoczynku przeznaczonych do użytku publicznego

12 Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowości PROW 2007-2013 2014-2015 1 666 428,37 672 064,00 Libusza – Podwójtowie

13 Adaptacja Domu Ludowego w Rożnowicach na PROW 2007-2013 2014 261 657,04 108 545,00 potrzeby społeczności lokalnej

14 Termomodernizacja obiektów użyteczności POIS 2007-2013 2010-2014 2 346 791,95 1 084 601,34 publicznej na terenie gmin Ziemi Gorlickiej

15 Porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej POIS 2007-2013 2010-2015 6 197 259,17 3 294 359,99 w aglomeracji Biecz

16 Likwidacja barier w zakresie umożliwienia osobom PFRON 2008-2009 86 021,25 52 719,16 niepełnosprawnym poruszania się i komunikowania w Wiejskim Ośrodku Zdrowia w Binarowej – dobudowa biegu schodowego, zakup i montaż dźwigu platformowego pionowego dla osób niepełnosprawnych

17 Przystosowanie przychodni w Rożnowicach dla PFRON 2012 54 266,25 25 219,82 potrzeb osób niepełnosprawnych – budowa pochylni dla osób niepełnosprawnych z zadaszeniem

18 Przystosowanie przychodni w Libuszy do korzystania PFRON 2013 12 330,21 3 574,87 przez osoby niepełnosprawne – budowa pochylni dla osób niepełnosprawnych

19 Przebudowa pomieszczeń parteru z dostosowaniem PFRON 2014 17 903,61 5 822,31 na potrzeby Przychodni i osób niepełnosprawnych w budynku OSP w Libuszy

20 Zakup schodołazu gąsienicowego PFRON 2014 11 800,00 4 370,37 do Przychodni w Bieczu

21 Prace konserwatorskie dotyczące tynków elewacji Ochrona Zabytków 2009 180 691,40 70 000,00 wraz z detalami architektonicznymi przy budynku w Małopolsce „Dom z basztą” w miejscowości Biecz – etap I

22 Zmiana sposobu ogrzewania budynku Remizy OSP Małopolskie Remizy 2010 63 553,73 28 946,46 w Bieczu – wykonanie instalacji C.O., przebudowa

instalacji gazowej

23 Kompleksowa modernizacja Remizy OSP w Bieczu Małopolskie Remizy 2014 328 139,39 40 000,00

WFOŚiGW 84 969,20

24 Budowa placu zabaw dla dzieci na terenie Szkoły Radosna Szkoła 2010 120 264,90 59 217,00 Podstawowej w Libuszy

25 Wykonanie placu zabaw w ramach Rządowego Radosna Szkoła 2012 106 823,80 52 796,00 Programu „Radosna Szkoła” przy Szkole Podstawowej im. Marii Konopnickiej w Grudnej Kępskiej

26 Budowa placu zabaw przy Zespole Szkolno- Radosna Szkoła 2014 110 873,38 48 954,00 Przedszkolnym w Strzeszynie

27 Przebudowa z częściową zmianą sposobu Program odbudowy 2011 241 345,52 105 165,00 użytkowania budynku Domu Ludowego w Sitnicy domów, budynków mieszkalnych zniszczonych w wyniku klęsk żywioł. w 2010 r.

28 Modernizacja kotłowni gazowej dla potrzeb WFOŚiGW 2013 100 216,00 30 185,10 Zespołu Szkół Nr 2 w Bieczu

29 Budowa podłączeń do budynków na terenach NFOŚiGW 2013 567 339,20 207 563,00 miejscowości Korczyna i Libusza

30 Budowa wielofunkcyjnego boiska szkolnego Fundusz Rozwoju 2014-2015 322 908,57 89 400,00 dla Zespołu Szkół Nr 2 w Bieczu Kultury Fizycznej

31 Przebudowa drogi gminnej „Rożnowice – Równie – NPPDL 2009 579 909,37 200 000,00 Ołpiny nr K270018 w miejscowości Rożnowice na odcinku 1,78 km

32 Remont nawierzchni jezdni i chodnika drogi gminnej NPPDL 2010 1 359 570,69 679 780,00 Racławice – Biecz nr K270014 oraz budowa chodnika przy tej drodze na odcinku 4,17 km

33 Przebudowa drogi gminnej nr K270003 Biecz – NPPDL 2011 1 834 245,74 867 120,00 Przedmieście Górne wraz z budową chodnika, kanalizacji deszczowej oraz oświetlenia w m. Biecz na odcinku 1,605 km

34 Budowa oświetlenia zewnętrznego dróg powiatowych budżet Gminy Biecz 2009 69 857,36 0,00 w miejscowości Grudna Kępska

35 Przebudowa budynku szkolnego z salą gimnastyczną budżet Gminy Biecz 2009 108 461,85 0,00 w Racławicach

36 Nadbudowa budynku Zespołu Szkolno- budżet Gminy Biecz 2009 207 238,91 0,00 Przedszkolnego w Libuszy – roboty wykończeniowe

37 Budowa oświetlenia dróg na terenie miejscowości budżet Gminy Biecz 2010 75 000,00 0,00 Biecz i Strzeszyn

38 Remont podłogi i sali sportowej budżet Gminy Biecz 2010 207 400,00 0,00

w Zespole Szkolno -Przedszkolnym w Libuszy

39 Budowa chodnika dla pieszych i oświetlenia budżet Gminy Biecz 2010 152 356,09 0,00 zewnętrznego przy ul. Załawie w Bieczu

40 Budowa wielofunkcyjnego boiska sportowego budżet Gminy Biecz 2010-2011 303 270,17 0,00 ogólnodostępnego dla dzieci i młodzieży

41 Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości budżet Gminy Biecz 2010-2013 11 105 381,34 0,00 Libusza i Korczyna

42 Budowa systemu monitoringu wizyjnego budżet Gminy Biecz 2012 68 191,20 0,00 w mieście Biecz

43 Wymiana instalacji elektrycznej w budynku Zespołu budżet Gminy Biecz 2013 111 440,72 0,00 Szkolno-Przedszkolnego w Libuszy

Najważniejsze wnioski strategiczne.

Zebrane w poprzednich rozdziałach dane stanowią jedynie fragment informacji dotyczących obecnego stanu rozwoju miasta i gminy. Wybrane dane oraz ich analiza stanowią podstawę do sformułowania najważniejszych wniosków strategicznych, które wskazują na główne obszary działań rozwojowych. Podczas spotkań konsultacyjnych z grupami ekspertów, pracowników samorządowych oraz członków najaktywniejszych organizacji i środowisk określone zostały mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia dla miasta i gminy Biecz. Zastosowane zostało zmodyfikowane narzędzie analizy SWOT. Punktem wyjścia do określenia poszczególnych elementów było nazwanie i podkreślenie trzech najważniejszych zagrożeń rozwoju gminy. Wokół tych zagrożeń zbudowany został obraz elementów, które mogą przezwyciężyć to zagrożenie (mocne strony), dodatkowo osłabić (słabe strony) oraz wspomóc z zewnątrz (szanse).

Zagrożenie I. Konkurencja terytorialna. Słabość lokalnego rynku pracy, brak atrakcyjnych miejsc zatrudnienia (w szczególności dla ludzi młodych i wykształconych), słabość dostępności komunikacyjnej czy poziom ogólnej jakość życia są przyczynami ujemnego salda migracyjnego i rosnącej liczby osób w wieku poprodukcyjnym w strukturze demograficznej. Wyjeżdżający poszukują lepszych warunków zarobkowania i życia w innych miejscach w kraju i za granicą. Praca i życie w gminie Biecz są co raz mniej atrakcyjne i konkurencyjne. Mniejsza liczba osób uzyskujących dochody z pracy, prowadzenia działalności gospodarczej i rolnictwa niekorzystnie wpływa na stan lokalnego budżetu. Gmina Biecz przegrywa również w konkurencji przyciągania turystów, nie wykorzystując swoich atutów, które powinny być przewagami konkurencyjnymi.

Szanse 1. Rozwój turystyki krajowej – według danych Ministerstwa Turystyki gospodarka turystyczna odpowiedzialna jest za ponad 5% wartości PKB Polski (2014 r.). Wydatki turystów krajowych i zagranicznych w Polsce rosną. W 2015 w wyniku globalnych zagrożeń terroryzmem ilość Polaków wybierających urlop w kraju znacząco wzrosła. Rozwój lokalnej przedsiębiorczości turystycznej pociąga za sobą rozwój innych branż gospodarki i wzrost zatrudnienia. Wśród rodzajów aktywności turystycznej coraz większą rolę odgrywają: krajoznawstwo, turystyka doświadczania „żywej historii”, poszukiwanie autentyczności w lokalnych produktach, unikalne wydarzenia kulturalne oraz formy turystyki aktywnej (wędrowanie, rowery itp.). 2. Poszukiwacze spokojnego i wygodna życia – jest to tendencja, która skłania średnio i dobrze zamożnych seniorów mieszkających w dużych miastach oraz specjalistów, przedstawicieli wolnych zawodów do poszukiwania spokojniejszego, ale i wygodnego miejsca do życia. Szansę mają małe ośrodki miejskie i wsie, które będą oferowały wysoki poziom bezpieczeństwa, dostęp służby zdrowia (w szczególności do specjalistów) oraz posiadające duże walory kulturowe i przyrodnicze. 3. Zdrowo, tradycyjnie i lokalnie – coraz większą wartość dla klientów mają produkty i usługi, które zapewniają im korzyści funkcjonalne i emocjonalne tj. ekologiczna żywność, tradycyjne wyroby – marki z historią, produkcja i usługi oparte o zrównoważone wykorzystania lokalnych zasobów. Wykorzystanie tej szansy wymaga zidentyfikowania produktów i usług spełniających powyższe kryteria oraz spójnej komunikacji o ich wartościach dla klientów. Kluczowe jest pobudzenie lokalnej przedsiębiorczości oraz wzrost świadomości regionalnej i lokalnej oraz wiedzy nt. swojego miejsca życia i pracy.

Mocne strony 1. Królewski Biecz – gmina ze swoim dziedzictwem ma szansę stać się ważnym punktem na mapie turystycznej Polski. W stosunku do konkurencji lokalnej gmina posiada zasoby o unikalnej wartości historycznej i kulturowej. Zabytki kultury materialnej i niematerialnej obecne w przestrzeni gminy stanowią najmocniejszą stronę zasobów rozwojowych. 2. Sprawna i skuteczna administracja – urząd miasta i podległe mu instytucje przez ostanie lata korzystania z funduszy europejskich i programów krajowych zyskały duże doświadczenie, które jest cennym zasobem w kontekście kolejnych zadań rozwojowych. 3. Wysoka jakość edukacji – znajdującej się w kompetencji gminny: szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne oraz wychowanie przedszkolne. Poziom edukacji jest pochodną zaangażowania i kompetencji kadry, ilością i jakością zajęć i programów ponad obowiązkowych oraz zarządzania oświatą w gminie. 4. Przestrzeń przedsiębiorczości – gmina Biecz ma opracowane i aktualizowane plany zagospodarowania przestrzennego oraz opracowała nowe studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, Są to narzędzia znacząco ułatwiające prowadzenie działalności gospodarczej i rozwój budownictwa. 5. Wielowymiarowe partnerstwo – Gmina Biecz wykorzystuje efektywnie możliwości współpracy partnerskiej jako uczestnik partnerskich projektów oraz jako członek organizacji ponadlokalnych np. LGD Beskid Gorlicki, LOT Zielony Beskid, Stowarzyszenie Euroregion Karpacki Polska. 6. Zaangażowanie społeczne – które wzrasta dzięki narzędziom partycypacji społecznej oraz zwiększenia świadomości roli organizacji formalnych i nieformalnych i aktywności liderów.

Słabe strony 1. Peryferyjność – czyli położenie gminy i słaba dostępność komunikacyjna, które nie sprzyjają rozwojowi i powodują pogłębianie się problemów rynku pracy, dostępu do specjalistycznych usług czy szkolnictwa wyższego. Mieszkańcy, którzy nie znajdują spełniających ich aspiracje warunków życia i rozwoju odnajdują je w oddaleniu od Biecza. 2. Pusty skarbiec – po latach dostępności pierwszych programów unijnych na które potrzebne było współfinansowanie projektów ze środków własnych budżet gminy stoi przed zagrożeniem ograniczenia wydatków na inwestycje i niezbędne działania prorozwojowe. 3. Historia do remontu – w gminie Biecz nadal duża liczba obiektów zabytkowych oraz infrastruktury turystycznej wymaga renowacji i modernizacji. 4. Braki w infrastrukturze – zapewnienie podstawowego dostępu do usług publicznych mieszkańcom gminy jest kluczowym warunkiem rozwoju społecznego i gospodarczego. Zidentyfikowane problemy infrastrukturalne to m. in. stan nawierzchni dróg gminnych, nierównomierna sieć kanalizacyjna, potrzeby modernizacyjne obiektów publicznych. 5. Nieokreślony produkt turystyczny – tak jak Binarowa posiada markę UNESCO i przyciąga dziesiątki tysięcy odwiedzających, tak Biecz po latach rozkwitu turystyki krajoznawczej minionej epoki stracił pozycję „koniecznie do zobaczenia” na mapie Polski. Historię Biecza można poznać, obejrzeć ale nie można jej doświadczyć, co jest najważniejszym czynnikiem angażującym uwagę współczesnych turystów. 6. Zabytkowe ograniczenia – najmocniejsza strona Biecza może również być rozpatrywana jako strona osłabiająca dynamikę rozwoju. Ograniczenia prawne związane z zabytkową substancją miasta i gminy powodują perturbacje inwestycyjne dla samorządu i przedsiębiorców w postaci przewlekłych procesów

42 uzgodnieniowych i konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów. 7. Słaby głos biznesu – to przede wszystkim skutek słabości lokalnych przedsiębiorców, którzy borykają się z podstawowymi problemami gospodarki małego ośrodka. Zaangażowanie lokalnego biznesu zauważalne jest jedynie okazjonalnie i w niedużym zakresie. Brak natomiast impulsu do integracji i współdziałania. 8. Niedocenione rolnictwo – okolice Biecza przed wiekami dostarczały żywność rozkwitającemu miastu. Dziś potrzebne jest nadanie uprawie, hodowli i przetwórstwu spożywczemu nowego znaczenia i kierunku rozwoju.

Zagrożenie II. Niewykorzystanie dofinansowania rozwoju. Niniejsza strategia opracowana została w czasie uruchamiania najprawdopodobniej ostatniego okresu dostępności środków finansowych Unii Europejskiej skierowanych na rozwój Polski. Gmina Biecz stoi przed wyzwaniem, w jaki sposób pod kątem efektywności i celowości wykorzystać dostępne programy i środki.

Szanse 1. Strategiczne partnerstwo – współpraca partnerska w pozyskiwaniu finansowania dla projektów jest kluczowym czynnikiem sukcesu. Gmina musi wykorzystać wszystkie istniejące i nowopowstające inicjatywy zmierzające do realizacji ponadlokalnych celów rozwojowych powiatu, województwa, kraju, Euroregionu Karpackiego i Europy. 2. Szeroki wachlarz – możliwości finansowania działań i inwestycji nie ograniczają się jedynie do funduszy z programów europejskich dedykowanych Polsce. Unia Europejska, ale również państwa poza unijne oferują szereg narzędzi finansowania projektów dostępnych dla samorządów np. Interreg CENTRAL EUROPE, mechanizmy szwajcarski i norweski.

Mocne strony 1. Doświadczona drużyna projektowa - Doświadczony i stale poszerzający wiedzę zespół zajmujący się monitorowaniem i pozyskiwaniem środków zewnętrznych daje gwarancję dobrze opracowanych pod względem formalnym i merytorycznym wniosków.

Słabe strony 1. Brakujący wkład własny – problemy budżetowe gminy Biecz powodują ograniczenia w planowaniu inwestycji i działań wymagających finansowego wkładu własnego. 2. Nie dokładający się biznes - słabe zaangażowanie lokalnych przedsiębiorców w finansowaniu inwestycji i projektów. Brak zrozumienia i kompetencji do wykorzystania narzędzi finansowania projektów publiczno- prywatnych.

Zagrożenie III. Pozostawanie z tyłu maratonu rozwoju. Gmina Biecz stoi przed zagrożeniem opóźnienia rozwoju poprzez niewykorzystywanie innowacyjnych technologii i rozwiązań w dziedzinach inwestycji, turystyki, spraw społecznych i innych. Wdrażanie nowatorskich działań i wyprzedzanie technologiczne konkurencji może uchronić gminę przed stagnacją i przyczynić się do pozytywnej zmiany funkcjonowania i wizerunku.

Szanse 1. Klimat dla innowacji – konkurencyjność i innowacyjność to filary Strategii Europa 2020. W Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2030 określona została trzecia fala nowoczesności, która oznacza umiejętność łączenia modernizacji, innowacji, impetu cyfrowego z poprawą jakości życia i skokiem cywilizacyjnym, jakiego Polska w najbliższych 20 latach musi dokonać, aby uniknąć zagrożenia peryferyzacją. W 2014 powstała Regionalna Strategia Innowacji Województwa Małopolskiego 2014-2020, która jest programem strategicznym do „Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020”. 2. Sięgać po wiedzę – w dobie „globalnej wioski” informacyjnej nie ma ograniczeń w dostępie do wiedzy oraz w kontaktach ze środowiskami naukowymi z kraju i zagranicy. Biecz może nawiązywać współpracę z każdą jednostką naukową i badawczą, instytucjami specjalistycznymi i samymi specjalistami oraz innymi podmiotami, które z punktu widzenia obranej strategii staną się ważnym elementem jej realizacji. 3. Trendy technologiczne – Internet oraz coraz powszechniejszy szerokopasmowy i mobilny dostęp do niego ułatwia wdrażanie innowacyjnych rozwiązań we wszystkich dziedzinach funkcjonowania miasta i gminy. 4. Trendy społeczne – to nowatorskie podejścia w zakresie organizacji miasta, zarządzania, udziału mieszkańców w podejmowaniu decyzji. Przykładowo są to narzędzia takie jak: budżet obywatelski i fundusz sołecki, konsultacje społeczne i głosowania, delegowanie zadań organizacjom pozarządowym w ramach programów współpracy.

Mocne strony 1. Dobry start – w gminie Biecz zrealizowanych zostało wiele projektów, które zakładały udział nowoczesnych technologii i innowacyjnych rozwiązań m.in. w Punkcie Informacji Turystycznej oraz muzeum. Zwiększa się również świadomość konieczności wykorzystywania Internetu i innych narzędzi wśród mieszkańców dzięki

45 akcjom edukacyjnym skierowanym do dzieci, młodzieży i osób zagrożonych wykluczeniem cyfro wym. 2. Lokalni liderzy – animatorzy zmian, wyróżniający się przedsiębiorczością, aktywnie poszukujący innowacji, potrafiący zdobyć zaufanie i zaangażować do działania mieszkańców. Liderzy lokalni stanowią jeden z najważniejszych czynników budowania zasobów społecznych i kapitału społeczności gminy Biecz. 3. Szeroki dostęp do Internetu – dzięki zakończonemu w 2015 roku projektowi Małopolskiej Sieci Szerokopasmowej w gminie Biecz zlokalizowano węzeł dystrybucyjny i węzły dostępowe do Internetu o wysokiej przepustowości danych. Obszar gminy znajduje się również w zasięgu Internetu mobilnego w technologii LTE większości operatorów krajowych.

Słabe strony 1. Niskie zaangażowanie mieszkańców – poza niedużą grupą aktywnych liderów trudno powiedzieć, że mieszkańcy gminy Biecz aktywnie uczestniczą w życiu społeczności. Deficyty zaufania społecznego, negatywne postawy życiowe i brak chęci podejmowania działań na rzecz ogółu zostały wskazane wyraźnie podczas konsultacji. 2. Cyfrowe wykluczenie – pomimo mocnych przykładów angażowania mieszkańców w rozwój kompetencji cyfrowych w dalszym ciągu istnieją potrzeby w tym zakresie. Szczególnie zauważalny jest niski poziom wdrożenia technologii cyfrowych w lokalnych przedsiębiorstwach oraz częściowo w instytucjach publicznych.

II. Wizja Gminy Biecz

1. Środowisko rozwojowe. Do określenia środowiska rozwojowego Gminy Biecz wykorzystane zostały analizy danych o stanie obecnym obszaru miasta i gminy, analiza otoczenia społecznego i ekonomicznego, wyniki spotkań konsultacyjnych z ekspertami i grupami aktywnych mieszkańców.

Założenia wyjściowe do określenia środowiska rozwojowego: I. Gmina Biecza posiada duże zasoby historyczne i kulturowe, które do tej pory, bez istotnych efektów starano się wykorzystać do rozwoju społecznego i ekonomicznego. II. Gmina Biecz w zakresie rozwoju lokalnego podejmuje współpracę z wieloma podmiotami, od lokalnych i regionalnych samorządów i instytucji, przez podmioty ogólnopolskie po europejskie organizacje międzynarodowe. III. Gmina Biecz posiada wewnętrzne zasoby organizacyjne i społeczne przygotowane do realizacji zadań z zakresu rozwoju lokalnego. a.) urząd miasta i jednostki podległe b.) organizacje pozarządowe, lokalni liderzy IV. Gmina Biecz ma możliwości wykorzystywania różnych źródeł finansowania tj. środków własnych, dotacji krajowych oraz funduszy unijnych.

3 filary środowiska rozwojowego Gminy Biecz

Gmina Biecz stawia sobie za cel stworzenie spójnego środowiska rozwojowego na bazie urzędu miasta, jednostek podległych oraz instytucji partnerskich, którego zadaniem będzie realizacja Strategii Rozwoju Lokalnego i efektywne działania na rzecz osiągnięcia wizji Gminy Biecz.

Schemat procesów środowiska rozwojowego

Przykład. Aktualizacja Strategii Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Biecz. Planowanie: Powołany Zespół z uwzględnieniem konsultacji społecznych. Realizacja: Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz inni wskazani partnerzy. Wykorzystanie dostępnych źródeł finansowania wewnętrznych i zewnętrznych. Oddziaływanie: Grupy objęte zakresem Strategii. 49

2. Misja i wizja rozwoju.

3. Obszary priorytetowe, cele i zadania.

Priorytet I. Świadomi i aktywni mieszkańcy.

Aby efektywnie rozpocząć realizację wizji Gmina Biecz zacznie zmiany od siebie, budując wewnętrzne postawy, przekonania i kompetencje mieszkańców w obszarach edukacji i rozwoju społecznego. Podstawowe cechy takiego podejścia: - zaangażowany kapitał społeczny; - zdynamizowane procesy integracji mieszkańców wokół wizji rozwoju; - utwierdzone poczucie wspólnoty interesów.

Cel 1. Rozwój świadomości lokalnej, umiejętności oraz kompetencji społecznych dzieci i młodzieży.

Kluczowe zadania: a.) Opracowanie i realizacja programu ożywienia kulturalnego i społecznego dzieci i młodzieży poprzez placówki oświatowe i organizacje pozarządowe. b.) Pozaszkolne Centra Kształcenia Zdolności EUREKA. c.) Utworzenie Młodzieżowej Rada Miasta. d.) Utworzenie Środowiskowego Młodzieżowego Laboratorium Badawczego.

Cel 2. Wspieranie integracji społecznej, budowanie i wspieranie płaszczyzn współpracy.

Kluczowe zadania: a.) Utworzenie “Forum Bieckiego” przy MGOK. b.) Realizacja projektu “Senior + junior” przez organizacje pozarządowe i instytucje gminne. c.) Wspieranie działań Bieckiego Uniwersytetu “Złotego” Wieku. d.) Rozwój działalności Warsztatów Terapii Zajęciowej w Bieczu. e.) Organizacja międzypokoleniowej grupy wolontariuszy (Grupa Miłośników Biecza) przy Muzeum w Bieczu. f.) Powołanie Rady Gospodarczej przy Burmistrzu i organizacja cyklicznych, nieformalnych spotkań. g.) Opracowanie regulaminu i organizacja wyróżnienia dla osób, instytucji i firm za działalność pro publico bono na obszarze Gminy Biecz. h.) Utworzenie Centrum Integracji Społecznej wraz z Zakładem Aktywizacji Zawodowej, Spółdzielni Socjalnej oraz Dziennego Ośrodka Wsparcia. i.) Realizacja projektów przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu. j.) Organizacja otwartego konkursu na piernik biecki i inne regionalne potrawy oraz napoje.

Cel 3. Wzrost wiedzy i umiejętności wykorzystania dziedzictwa.

Kluczowe zadania: a.) Organizacja przez Punkt Informacji Turystycznej szkoleń, warsztatów i wizyt studyjnych z zakresu praktycznej wiedzy dot. wykorzystania potencjału dziedzictwa Biecza dla rozwoju kultury, turystyki i gospodarki. b.) Organizacja cyklicznych warsztatów historycznych dla mieszkańców miasta i gminy z zakresu dziedzictwa historycznego i kulturowego Biecza przez: Zakon Rycerski Ziemi Bieckiej, Muzeum, Łucznicy Rozembark i innych.

Priorytet II. Renesans Gminy Biecz.

Obszar miasta i gminy wymaga podjęcia działań inwestycyjnych, po to by zapewnić mieszkańcom dostęp do podstawowych usług publicznych oraz w kształtować przestrzeń dla ożywienia gospodarczego bazującego na przywileju posiadania wyjątkowego dziedzictwa historycznego i kulturowego. Szeroko rozumiana rewitalizacja obszarów miasta i gminy ma służyć - poprawie jakości życia; - tworzeniu obszarów aktywności społecznej i gospodarczej; - rozwojowi turystyki i kultury.

Cel 1. Podniesienie jakości życia poprzez zwiększenie dostępności i standardów usług publicznych.

Kluczowe zadania: a.) Rozbudowa systemu wodno-kanalizacyjnego gminy. b.) Rozbudowa i modernizacja sieci dróg gminnych. c.) Budowa żłobka, modernizacja i rozbudowa obiektów przedszkolnych. d.) Rozbudowa Miejskiej i Gminnej Biblioteki Publicznej w Bieczu. e.) Modernizacja obiektów kultury: MGOK i kina Farys (cyfryzacja). f.) Zagospodarowanie terenów rekreacyjnych wzdłuż ścieżki nad rzeką Ropą w Bieczu wraz z rozbudową ścieżki. Dostosowanie terenu do funkcji rekreacyjnych i kulturalnych. g.) Modernizacja budynku szkoły w Sitnicy na potrzeby utworzenia DPS. h.) Rewitalizacja centrów miejscowości: Korczyna, Rożnowice, Strzeszyn, Binarowa, Libusza, Grudna Kępska. i.) Termomodernizacja obiektów gminnych w tym wymiana źródeł ciepła wraz z zastosowaniem odnawialnych źródeł energii. j.) Rozbudowa i przebudowa obiektów sportowych. Budowa nowych boisk sportowych. k.) Modernizacja stadionu miejskiego. l.) Budowa nowego kompleksu szkolnego na terenie Biecza.

Cel 2. Estetyzacja miasta i gminy.

Kluczowe zadania: a.) Opracowanie i realizacja programu estetyzacji strefy staromiejskiej Biecza. b.) Organizacja konkursu na najpiękniej ukwiecone posesje Miasta i Gminy Biecz. c.) Rozbudowa małej architektury miejskiej z wykorzystaniem innowacyjnych i kreatywnych projektów nawiązujących do dziedzictwa Biecza i okolic.

Cel 3. Renowacja, wyeksponowanie i udostępnienie zabytkowej substancji gminy.

Kluczowe zadania: a.) Aktualizacja i realizacja zadań inwestycyjnych określonych w programie rewitalizacji Biecza. b.) Prace konserwatorskie i restauratorskie oraz roboty budowlane przy zabytkach . c.) Zaprojektowanie i zakup zestawu stoisk i kramów handlowych na potrzeby organizowanych wydarzeń. d.) Przystosowanie drewnianego kościoła w Libuszy do funkcji sakralnych i turystycznych. e.) Zagospodarowanie budynku starej szkoły, budowa parkingu oraz drogi dojazdowej dla obsługi odwiedzających kościół w Binarowej. f.) Odtworzenie zarysu murów obronnych oraz bram wjazdowych.

Cel 4. Wsparcie lokalnej przedsiębiorczości zgodnej z wizją gminy.

Kluczowe zadania: a.) Utworzenie stref aktywności gospodarczej i inkubatora przedsiębiorczości. b.) Utworzenie giełdy rolno-towarowej oraz inkubatora przetwórstwa rolno-spożywczego. c.) Realizacja projektów aktywizacji zawodowej i wsparcia nowopowstałych podmiotów gospodarczych we współpracy z partnerami ponadlokalnymi.

Priorytet III. Marka Biecza.

Budowa spójnej marki Biecza i okolic (gminy) opartej na kapitale dziedzictwa historycznego i kulturowego pozwoli uzyskać przewagę konkurencyjną w stosunku do innych miejscowości aspirujących do miana miasta atrakcyjnego turystycznie. W zakresie priorytetu szczególnie ważna jest koncentracja na: - określeniu tożsamości marki oraz jej pozycjonowania; - projektowaniu i kształtowaniu doświadczeń marki, ofercie przeżyć i emocji; - wyrazistym przekazie komunikacyjnym z wykorzystaniem innowacyjnych narzędzi; - komplementarności marki Biecza z założeniami marki karpackiej Carpathia.

Cel 1. Opracowanie oraz realizacja strategii marki i planu promocji Gminy Biecz.

Kluczowe zadanie: a.) Opracowanie dokumentu strategii marki i planu promocji na podstawie badań i analiz eksperckich oraz konsultacji społecznych. Marka Biecza będzie odgrywała kluczową rolę w zasobach portfela marek marki karpackiej Carpathia.

b.) Opracowanie systemu identyfikacji wizualnej Biecza z wykorzystaniem herbu miasta.

Cel 2. Stworzenie oferty produktów turystycznych.

Kluczowe zadania: a.) Opracowanie programu rozwoju produktów turystycznych Biecz. b.) Stworzenie, udostępnienie i rozbudowa infrastruktury szlaków miejskich m.in.: - szlak św. Jadwigi, szlak katowski, szlak literacki, szlak Marcina Kromera, szlak cmentarzy I Wojny Św., szlak architektury sakralnej, szlak nafty. c.) Współpraca i rozwój infrastruktury w ramach szlaków ponadlokalnych: rowerowe: winny i królewski, Małopolski Szlak Architektury Drewnianej, szlak zabytków UNESCO, pieszy szlak Biecz - Rozdziele Ferdel, szlak I Wojny Światowej. d.) Utworzenie muzeum kina bieckiego. e.) Przystosowanie pomieszczeń piwnic bieckich dla różnych funkcji turystycznych i kulturalnych.

f.) Organizacja bieckiej biesiady średniowiecznej jako produktu komercyjnego. g.) Współpraca w zakresie tworzenia i realizacji produktów turystycznych marki Carpathia.

Cel 3. Stworzenie kalendarza unikalnych wydarzeń kulturalnych czerpiących z dziedzictwa gminy.

Kluczowe zadania a.) Organizacja Kromer Festivalu. b.) Organizacja Turnieju Rycerskiego. c.) Organizacja cyklu koncertów muzycznych i spektakli. d.) Organizacja Jarmarku św. Piotra i Pawła.

Cel 4. Kreowanie, wsparcie i promocja produktów lokalnych.

Kluczowe zadanie: Identyfikacja i promocja lokalnych produktów.

4. Główne zasady Strategii

Główne zasady Strategii Gminy Biecz są zgodne z zasadami polityki regionalnej zawartymi w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2020 oraz Krajowej Polityki Miejskiej 2023. Zasady, jak i cele wynikają z podstawowych wartości społeczeństwa demokratycznego, którymi są: suwerenność jednostki, spójność i solidarność społeczna, zrównoważony i trwały rozwój oraz przejrzystość, efektywność i skuteczność polityk publicznych. Zasady zastosowane w praktycznej realizacji działań Strategii wpłyną na wzrost ich skuteczności oraz będą wspierały budowę kapitału społecznego.

Zasada współpracy i partnerstwa – zakłada współudział, współdecydowanie ale i współodpowiedzialność podmiotów realizujących cele Strategii. Współpraca w realizacji wspólnych zadań przyczynia się do efektywniejszego do osiągnięcia założonych celów, a także monitorowaniu i ewaluacji podejmowanych decyzji. We współuczestniczeniu, współdecydowaniu muszą brać udział zarówno podmioty publiczne, społeczne jak i prywatne. Tak podejmowane decyzje mają największy wpływ na przebieg procesów rozwojowych. W zakresie tej zasady mieszczą się również zasady partycypacji społecznej.

Zasada poszanowania dziedzictwa kulturowego – powinna być brana pod uwagę przy realizacji wszystkich działań, w szczególności inwestycyjnych. Zasada odnosi się wprost do głównego zasobu rozwojowego miasta i gminy, jakim jest dziedzictwo historyczne i kulturowe objawiające się poprzez zabytki materialne. Tym samym determinuje podejmowanie działań w zgodzie z istniejącymi przepisami o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

Zasada ochrony środowiska naturalnego - która oznacza konieczność wyprzedzającej identyfikacji i oceny potencjalnych skutków środowiskowych, w ramach określonych w tym zakresie przez obowiązujące przepisy prawne, konsultacji tych kwestii z zainteresowanymi społecznościami, organizacjami i osobami oraz przyjmowania stosownych środków i rozwiązań eliminujących ryzyka środowiskowe lub sprowadzających je do akceptowalnego minimum.

Zasada witalności i elastyczności – zakłada nadanie procesom rozwojowym „żywego” charakteru poprzez poszukiwania wszelkich dostępnych w danej chwili możliwości realizacji działań zmierzających do określonych celów. Ważnymi elementami wspierającymi tą zasadę są monitoring i ewaluacje, które będą wskazywać na potrzebę zmian, dostosowania, wskazania nowych lub rezygnacji z wybranych działań. Zasada jest szczególnie istotna w zakresie elastycznego poszukiwania możliwości finansowania realizacji celów.

5. Instrumenty realizacji strategii

Strategia jest dokumentem o charakterze deklaratywnym, określającym co powinno być zrealizowane dla podniesienia poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. W celu jej wdrożenia należy opracować dokumenty o charakterze proceduralnym, czyli określające szczegółowo sposoby realizacji celów. Dokumenty te będą stanowiły poziom taktyczny i operacyjny. Chodzi tu przede wszystkim o funkcjonalne programy poszczególnych działań. Część z nich zostanie oparta o już istniejące i realizowane dokumenty. Powinny one jedynie zostać zaktualizowane w celu dostosowania do nowych celów strategicznych.

Priorytet I - Świadomi i aktywni mieszkańcy.

Programy, plany i regulaminy realizowane

1. Program współpracy z organizacjami pozarządowymi.

2. Strategia Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Biecz na lata 2011 – 2015.

Propozycje programów

1. Program Rewitalizacji Gminy Biecz (wg ustawy o rewitalizacji Dz. U. z 2015 roku poz. 1777).

2. Programu ożywienia kulturalnego i społecznego dzieci i młodzieży.

Priorytet II - Renesans Gminy Biecz.

Programy, plany i regulaminy realizowane

1. Lokalny Program Rewitalizacji Biecza.

2. Plan zagospodarowania przestrzennego.

3. Program Usuwania Wyrobów Zawierających Azbest z Terenu Gminy Biecz na Lata 2013 – 2032.

4. Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Biecz.

Propozycje programów

1. Program Ochrony Środowiska.

2. Program Gospodarki Niskoemisyjnej.

3. Program Rewitalizacji Gminy Biecz (wg ustawy o rewitalizacji Dz. U. z 2015 roku poz. 1777).

4. Programu estetyzacji strefy staromiejskiej Biecza.

Priorytet III – Marka Biecza

Propozycje programów

1. Strategia i plan promocji marki Biecza.

2. Program rozwoju produktów turystycznych Gminy Biecz.

6. Zgodność Strategii z innymi dokumentami strategicznymi. Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Biecz w perspektywie do 2025 roku jest wyrazem dążenia lokalnej społeczności nie tylko do osiągnięcia założonej wizji rozwoju i celów strategicznych lecz także celów rozwojowych, zapisanych w dokumentach strategicznych na szczeblu krajowym i regionalnym. Opracowana Strategia wpisuje się w najważniejsze dokumenty strategiczne i operacyjne, zarówno na poziomie krajowym, regionalnym jak i lokalnym. Przedstawione powyżej cele są zgodne z celami, działaniami i zadaniami przyjętymi w nadrzędnych dokumentach planistycznych i programach operacyjnych: • Strategia Europa 2020. • Umowa Partnerstwa 2014-2020. • Strategia Rozwoju Kraju 2020. • Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju do 2030. • Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. • Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020. • Strategia Zrównoważonego Rozwoju Polski do 2025 roku. • Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020. • Regionalna Strategia Innowacji Województwa Małopolskiego 2014-2020. • Subregionalny Program Rozwoju Województwa Małopolskiego do roku 2020. • Zintegrowana Strategia Rozwoju Powiatu Gorlickiego na lata 2015-2020.

• Lokalna Strategia Rozwoju LGD Beskid Gorlicki na lata 2014-2020. • Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020. • Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. • Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014-2020. • Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020. • Program Operacyjny Polska Cyfrowa na lata 2014-2020. • Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020. • Program Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020. • Strategia Marki Carpathia. • Strategia zrównoważonego rozwoju turystyki Magicznej Krainy Łemków i Pogórzan.

Strategia Rozwoju Kraju 2020 SRK 2020 – „Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo” została przyjęta przez Radę Ministrów 25 września 2012 r. Głównym celem SRK 2020 jest wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawa jakości życia ludności. Strategia zakłada trzy priorytety: sprawne i efektywne państwo, konkurencyjna gospodarka, spójność społeczna i terytorialna . W ramach tych dziedzin prowadzone będą działania mające głównie na celu wdrożenie w życie założeń zawartych w całym dokumencie. Do dokumentu dołączono 9 strategii zintegrowanych, które mają przyczyniać się do realizacji celów założonych w SRK 2020, a także rozwijać i uszczegóławiać reformy w niej wskazane. 64

Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2030 SRK 2030 – „Trzecia fala nowoczesności” określa długookresowe cele państwa, które mają poprawić życie mieszkańców Polski, a także przyczyniać się do modernizacji kraju i wzrostu innowacyjności. Kluczowymi priorytetami tej Strategii są: innowacyjność (modernizacja), terytorialnie zrównoważony rozwój (dyfuzja), efektywność.

Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 (w perspektywie 2030) Strategia „Małopolska 2020” w perspektywie 2030 mówi o tym, co jako społeczność regionalna, mieszkańcy Małopolski mogą i chcą osiągnąć w perspektywie dziesięciu lat realizacji zapisów dokumentu. W strategii zostały wyróżnione unikalne cechy regionu, które w decydującym stopniu wpływać będą na jego rozwój również w dłuższym okresie. Są to: zdywersyfikowana struktura gospodarcza, korzystne położenie geograficzne i powiązania zewnętrzne, wysoka spójność wewnątrz regionalna oraz unikalny wizerunek. Model rozwoju konkurencyjnej Małopolski w perspektywie 2030 opiera się na trzech filarach: • Filar 1. MODERNIZACJA, oznaczająca koncentrację działań i środków dla wykorzystania przewagi konkurencyjnej Małopolski oraz specjalizacji regionalnej w ujęciu branżowym i terytorialnym; • Filar 2. RÓWNOWAŻENIE, poprzez dostępność przestrzenną zasobów, dóbr i usług, wspierającą spójność regionalną w ujęciu ekonomicznym i społecznym; • Filar 3. EFEKTYWNOŚĆ, polegająca na sprawnym zarządzaniu, wspierającym specjalizację i spójność regionalną.

WIZJA „MAŁOPOLSKA 2020” Chcemy, aby Małopolska była atrakcyjnym miejscem życia, pracy i spędzania czasu wolnego, europejskim regionem wiedzy i aktywności, silnym wartościami uniwersalnymi, tożsamością i aspiracjami swoich mieszkańców, świadomie czerpiącym z dziedzictwa i przestrzeni regionalnej, tworzącym szanse na rozwój ludzi i nowoczesnej gospodarki.

Cel główny strategii rozwoju Małopolski wskazuje na generalny kierunek postępowania w realizacji wizji regionu, jaką region chce osiągnąć w perspektywie 2020 roku.

CEL GŁÓWNY Efektywne wykorzystanie potencjałów regionalnej szansy dla rozwoju gospodarczego oraz wzrost spójności społecznej i przestrzennej Małopolski w wymiarze regionalnym, krajowym i europejskim.

Realizacji celu głównego Strategii „Małopolska 2020” służyć będą polityki publiczne oparte na siedmiu zasadniczych obszarach aktywności samorządu województwa tj. obszarach polityki rozwoju . Dla każdego z siedmiu obszarów polityki rozwoju sformułowany został cel strategiczny, stanowiący opis pożądanego kierunku zmian lub stanu docelowego i pozycji regionu w perspektywie 2020 roku. Obszary polityki rozwoju Małopolska 2020 1. Gospodarka wiedzy i aktywności 2. Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego 3. Infrastruktura dla dostępności komunikacyjnej 4. Krakowski Obszar Metropolitalny i inne subregiony

5. Rozwój miast i terenów wiejskich 6. Bezpieczeństwo ekologiczne, zdrowotne i społeczne 7. Zarządzanie rozwojem województwa Zgodnie z założeniami kierunków polityki rozwoju zawartych w Strategii Małopolska 2020 priorytety i cele strategiczne Gminy Biecz mieszczą się w ich zakresach i stanowią spójną platformę realizacji założeń regionalnych. Przykładowo: Priorytet I. Cel strategiczny 1. Rozwój świadomości lokalnej, umiejętności oraz kompetencji społecznych dzieci i młodzieży jest zgodny z Obszarem 1. Gospodarka wiedzy i aktywności, Kierunkiem 1.1 Rozwój kapitału intelektualnego i działaniami 1.1.1 Wdrożenie mechanizmów odkrywania, kształtowania i wspierania talentów oraz kolejnymi.

Subregionalny Program Rozwoju Województwa Małopolskiego do roku 2020 Program jest instrumentem służącym wdrożeniu zasady zintegrowanego podejścia terytorialnego do rozwoju w wymiarze gospodarczym, społecznym i terytorialnym wynikającym z dokumentów strategicznych na poziomie europejskim, krajowym i regionalnym. W Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 dokonano podziału województwa na 5 subregionów funkcjonalnych. Gmina Biecz położone w powiecie gorlickim znalazło się w subregionie sądeckim. Kluczowe wyzwania rozwojowe subregionu sądeckiego: • wykorzystanie lokalnego potencjału turystycznego • szkolnictwo wyższe zawodowe ukierunkowane na rozwój lokalnej gospodarki

• poprawa dostępności komunikacyjnej, w tym obszarów peryferyjnych • pobudzenie funkcji Nowego Sącza, jako centrum subregionu • uporządkowanie gospodarki odpadami oraz wodno-ściekowej Celem głównym Subregionalnego Programu jest:

Zwiększony potencjał ekonomiczny oraz spójność społeczna i przestrzenna subregionów, a także wzmocnione funkcje małych i średnich miast (jako lokalnych ośrodków usług publicznych zapewniających rozwój gospodarczy i wysoką jakość życia) oraz terenów wiejskich .

Zdefiniowany cel główny w założeniach zostanie osiągnięty przez realizację dwóch celów szczegółowych zorientowanych na zwiększenie konkurencyjności gospodarczej subregionów oraz poprawę jakości życia ich mieszkańców.

Cel szczegółowy 1. Wysoka konkurencyjność gospodarcza subregionów woj. małopolskiego. Cel szczegółowy 2. Wysoka jakość życia na terenie subregionów woj. małopolskiego.

Osiągnięcie celów możliwe będzie dzięki podjęciu zaplanowanych w Programie działań dla których określone zostały kierunki interwencji. Zgodność Strategii Gminy Biecz z programem ma istotne znaczenie w kontekście pozyskiwania środków z Regionalnego Programu Operacyjnego Woj. Małopolskiego ze względu na określenie zastosowania tzw. ścieżki subregionalnej. Jest to specyficzna ścieżka wyboru projektów, która zakłada wybór projektów w procedurze, której wstępnym etapem jest identyfikacja

68 potencjalnie możliwych przedsięwzięć przez utworzone fora subregionalne. Oznacza to wprowadzenie etapu przedkonkursowego, w ramach których Instytucja Zarządzająca RPO WM przeprowadzać będzie nabory kart projektów w poszczególnych subregionach. Procedura naborów została określona w dokumencie Subregionalnego Programu Rozwoju. Zgodność Strategii Gminy Biecz z Programem wynika ze zgodności zidentyfikowanych problemów i potrzeb rozwojowych na poziomie gminy z kluczowymi wyzwaniami rozwojowymi subregionu sądeckiego. Przykładowo: Kluczowe zadanie a.) Utworzenie stref aktywności gospodarczej i inkubatora przedsiębiorczości, Priorytetu II. Renesans Gminy Biecz, Celu 4. Wsparcie lokalnej przedsiębiorczości zgodnej z wizją gminy jest zgodne z Celem szczegółowym 1. Działaniem 1.1. Lepsze warunki dla rozwoju gospodarczego i Kierunkiem interwencji 1.1.1. Tworzenie i rozbudowa stref aktywności gospodarczej Subregionalnego Programu Rozwoju.

Zintegrowana Strategia Rozwoju Powiatu Gorlickiego na lata 2015-2020 Priorytety, cele oraz propozycje kluczowych działań Strategii Gminy Biecz są zgodne z założeniami Zintegrowanej Strategii Rozwoju Powiatu Gorlickiego. Główne priorytety strategii powiatu to: • Podnoszenie jakości życia w powiecie gorlickim. • Wzmocnienie konkurencyjności gospodarczej i atrakcyjności inwestycyjnej. • Ochrona środowiska naturalnego i bioróżnorodności. • Wzmocnienie atrakcyjności turystycznej regionu.

Strategia Marki Carpathia Carpathia – mistyczna przestrzeń, to esencja marki stworzonej przez Euroregion Karpacki Polska. Celem marki jest wsparcie rozwoju społeczno-gospodarczego międzynarodowego regionu Karpat. Biecz w portfelu submarek Carpathii zajmuje szczególne miejsce, ponieważ jest w grupie karpackich miast oddających ideę karpackich mistycznych miast. Jest to szczególna kategoria miejsc, o wyjątkowych w skali europejskiej walorach i atrybutach autentyczności kultury i przestrzeni. Miasto Biecz znajduje się w gronie takich markowych karpackich miast jak m.in.: Kraków, Przemyśl, Jarosław, Sanok, Bardejów, Preszów, Lwów, Stanisławów czy Truskawiec. Kościół w Binarowej jest ważnym elementem szlaków kulturowych marki Carpathia.

7. Finansowanie realizacji Strategii. Realizacja przedstawionych we wcześniejszej części dokumentu Strategii celów strategicznych oraz kluczowych zadań i projektów będzie możliwa, jeżeli gmina pozyska wsparcie w postaci zewnętrznego finansowania. Najważniejszym źródłem finansowania realizacji Strategii będą środki pieniężne pochodzące z budżetów państwa oraz województwa, a także w ramach celowych funduszy pomocowych, które z pewnością bardzo ułatwią wykonanie zaplanowanych działań. Środki pieniężne na realizację kierunków działań zapisanych w Strategii Rozwoju Lokalnego Gminy Biecz pochodzić będą z następujących źródeł finansowania: • budżet gminy, • zewnętrzne środki publiczne (dostępne przede wszystkim w ramach programów finansowanych z Unii Europejskiej),

• środki z sektora prywatnego (np. w ramach projektów partnerstwa publiczno-prywatnego i innych form współpracy partnerskiej). Możliwości finansowania realizacji strategii z budżetu gminy będą w najbliższym czasie z pewnością niewystarczające w relacji do potrzeb. W związku z pokrywaniem się ok. 5-letniego okresu obowiązywania Strategii z nową perspektywą finansową Unii Europejskiej 2014-2020, wskazane jest, by możliwie jak największa część środków inwestycyjnych samorządu wykorzystywana została, jako udział własny w ramach współfinansowania projektów realizowanych ze środków UE. Dominującym źródłem finansowania dla zadań Miasta będą środki finansowe dostępne w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020. W ramach funduszy polityki spójności będzie realizowanych w Polsce 6 krajowych programów. Z punktu widzenia położenia gminy Biecz na obszarze przygranicznym i przynależności do Stowarzyszenia Euroregion Karpacki Polska istotnym źródłem finansowanie będzie również Program Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 Biorąc pod uwagę wymiar terytorialny w POIŚ realizowany zgodnie z zasadą zintegrowanego podejścia terytorialnego zakłada się, że obszary wiejskie będą adresatem wsparcia o charakterze bezpośrednim oraz pośrednim. Główne kierunki działań wspierające rozwój i przekształcenia na tych obszarach będą dotyczyć ochrony środowiska naturalnego, w tym przywracania i ochrony cennych zasobów przyrodniczych na tych obszarach, wytwarzania i dystrybucji odnawialnych źródeł energii, budowy infrastruktury transportowej i energetycznej.

Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 Przewiduje się, że z interwencji OSI VII w dużej mierze skorzystają osoby młode pozostające bez pracy, zamieszkujące tereny wiejskie. Opierając się na dotychczasowych doświadczeniach z realizacji wsparcia EFS (w analogicznych działaniach w Priorytecie VI POKL), które wskazują, iż ponad połowa uczestników projektów w wieku 15-24 lata pochodziła z terenów wiejskich, można przyjąć założenie, że analogiczny udział wystąpi we wsparciu tej grupy w ramach POWER. Należy podkreślić, że działania podejmowane w Programie będą miały także wpływ na sytuację osób zamieszkujących obszary wiejskie, dotycząc np. poprawy jakości pracy szkół, instytucji rynku pracy, podmiotów działających na rzecz włączenia społecznego i redukcji ubóstwa, których klientami mogą być osoby z obszarów wiejskich.

Program Operacyjny Polska Cyfrowa 2014-2020 Obszarami o szczególnym znaczeniu dla zakresu tematycznego programu operacyjnego są obszary, na których przedsiębiorcy telekomunikacyjni nie oferują możliwości podłączenia się do Internetu szerokopasmowego. Biorąc pod uwagę wyniki ww. inwentaryzacji oraz dane zawarte w diagnozie dotyczącej tej osi, można założyć, że interwencja w ramach tej osi prowadzona będzie przede wszystkim na terenach wiejskich, jednak nie wyklucza to wsparcia innych obszarów, zakwalifikowanych w oparciu o wyżej wymienione zasady.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego 2014 - 2020 Nowy małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014-2020 (RPO) otrzyma 2 878 mln EUR i będzie drugim największym (po śląskim) programem regionalnym w Polsce. Program składa się z 13 jednofunduszowych osi priorytetowych – spośród których największe środki zaplanowano na politykę

72 energetyczną i infrastrukturę transportową. W ramach RPO przewiduje się zastosowanie trzech typów instrumentów rozwoju terytorialnego: zintegrowanej inwestycji terytorialnej, subregionalnego programu rozwoju, programów rewitalizacji miast i obszarów wiejskich. Osie priorytetowe RPO WM 2014 – 2020

1. Gospodarka wiedzy 8. Rynek pracy 2. Cyfrowa Małopolska 9. Region spójny społecznie 3. Przedsiębiorcza Małopolska 10. Wiedza i kompetencje 4. Regionalna polityka energetyczna 11. Rewitalizacja przestrzeni regionalnej 5. Ochrona środowiska 12. Infrastruktura społeczna 6. Dziedzictwo regionalne 13. Pomoc techniczna 7. Infrastruktura transportowa

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014 – 2020 Najważniejszym zadaniem PROW 2014-2020, który jest podstawowym instrumentem finansowym do przeprowadzania zmian strukturalnych i inwestycyjnych na terenach wiejskich, jest w obecnej perspektywie zwiększenie konkurencyjności i rentowności gospodarstw rolnych. Na ten cel przewidziano aż ok. 1/3 jego budżetu. Te środki mają wzmocnić współpracę pomiędzy rolnikami, firmami przetwórczymi i strefą handlu, by stworzyć współodpowiedzialność za kształtowanie rynku żywnościowego w Polsce i Europie oraz pozwolić na lepsze odczytywanie potrzeb konsumentów. Wspierać też będą bezpośrednie sprzedawanie

żywności przez rolników. Prawie 20 proc. środków z nowego PROW ma trafić do gospodarstw prowadzących działalność rolniczą, która nie szkodzi środowisku naturalnemu oraz klimatowi. Innym ważnym zadaniem Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 - 2020 jest wspomaganie rozwoju terenów wiejskich i podniesienie atrakcyjności gospodarczej tych obszarów. Mają temu służyć m.in. pieniądze na rozwój usług, nie tylko rolniczych, ale także produkcji, przy czym dofinansowanie będzie możliwe, jeśli inwestycje nie będą szkodzić środowisku naturalnemu i klimatowi. Działanie LEADER – jest jednym z najważniejszych instrumentów polityki rozwoju obszarów wiejskich, który zakłada realizację Lokalnych Strategii Rozwoju opracowywanych przez Lokalne Grupy Działania. Gmina Biecz jest członkiem LGD Beskid Gorlicki dla którego w chwili opracowywania niniejszego dokumentu trwają prace nad przygotowaniem nowego LSR. W ramach LEADER realizowane będą operacje w zakresie szeroko pojętej przedsiębiorczości oraz wspierane będą działania mające na celu wyposażenie w niezbędną wiedzę lub umiejętności oraz kwalifikacje m.in. osób planujących rozpoczęcie działalności dodatkowej do działalności rolniczej oraz osób odchodzących z rolnictwa. Celem będzie aktywizowanie bezrobotnych, grup defaworyzowanych, współpraca LGD z przedsiębiorcami w celu identyfikowania potencjalnych możliwości zatrudnienia dla osób z obszaru LSR, sieciowanie podmiotów zaangażowanych w pracę z grupami defaworyzowanymi i bezrobotnymi takich jak: ośrodki opieki społecznej, powiatowe urzędy pracy, ośrodki doradztwa rolniczego.

Program Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020 Program odpowiada na kluczowe wyzwania polsko-słowackiego pogranicza i będzie wspierał projekty w zakresie ochrony i promocji dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, rozwoju transportu oraz poprawy jakości edukacji. Jest to pierwszy program współpracy transgranicznej planowany do realizacji na polskich

74 granicach w latach 2014-2020, który uzyskał akceptację Komisji Europejskiej. Na realizację przedsięwzięć zostanie przeznaczone prawie 155 mln euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Najwięcej, bo aż połowa środków programu (tj. około 77,5 mln euro), zostanie zainwestowane w ochronę, promowanie i rozwój zasobów środowiska i dziedzictwa kulturowego. Kwota prawie 56 mln euro wesprze rozwój infrastruktury drogowej usprawniającej komunikację między Polską a Słowacją oraz poprawiającej połączenia z Transeuropejską Siecią Transportową. W dziedzinie edukacji dofinansowane zostaną wspólne transgraniczne przedsięwzięcia dotyczące kształcenia zawodowego, mające na celu dostosowanie edukacji zawodowej do wymogów transgranicznego rynku pracy oraz do oczekiwań pracodawców działających na obszarze objętym wsparciem programu. Na ten cel przeznaczone zostanie 12 mln euro.

Inne źródła Oprócz funduszy unijnych, potencjalnym źródłem finansowania zadań w ramach Strategii na terenie gminy Biecz będą środki dostępne w ramach: • Ekofunduszu; • Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; • Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; • Banku Gospodarstwa Krajowego (Fundusz Poręczeń Unijnych, Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych, itd.); • Banku Ochrony Środowiska (preferencyjne pożyczki na projekty w zakresie ekologii);

• Funduszu Pracy; • Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON); • Innych programów krajowych wspierających działania realizowane przez samorządy terytorialne.

8. Zarządzanie wdrażaniem strategii. System wdrażania zakłada realizację szeregu kluczowych działań i projektów, przewidzianych do realizacji w ramach poszczególnych celów Strategii. Strategia wskazując cele w ramach poszczególnych priorytetów nie definiuje tytułów poszczególnych projektów. Zakres projektowania Strategii zatrzymuje się na poziomie celów strategicznych i propozycji kluczowych zadań, które umożliwią realizację celów. Dlatego też dla powodzenia realizacji Strategii konieczne jest ustalenie procedury definiowania poszczególnych projektów, służących realizacji Strategii. Pomocny może być tutaj tzw. wykaz przedsięwzięć do Wieloletniej Prognozy Finansowej, stanowiący załącznik do Wieloletniej Prognozy Finansowej. Należałoby więc uznać, iż obligatoryjnie sporządzany wykaz przedsięwzięć do Wieloletniej Prognozy Finansowej jest wystarczającym narzędziem do definiowania konkretnych zadań i projektów służących realizacji strategii.

Rekomenduje się ustanowienie stosownej procedury wpisywania i definiowania zadań mających służyć realizacji strategii do wykazu przedsięwzięć do Wieloletniej Prognozy Finansowej. Procedura ta w formie Uchwały Rady Miejskiej zawierać powinna podstawowe kryteria wyboru projektów, takie jak: wpływ projektu na budżet Miasta nie tylko od strony ponoszonych wydatków inwestycyjnych czy realizacyjnych (w przypadku przedsięwzięć nieinwestycyjnych), ale również od strony generowania kosztów operacyjnych po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia oraz wpływ projektu na stopień realizacji Strategii Rozwoju. Oczywiście procedura ta nie powinna zastępować przyjętej praktyki w zakresie ustalania zadań i projektów wpisywanych

76 do corocznie opracowywanego projektu budżetu Miasta. Niemniej jednak z punktu widzenia obszarów priorytetowych przyjęcie logiki „od ogółu do szczegółu” czyli pierwszorzędne traktowanie zadań i projektów wieloletnich służących realizacji Strategii (wpisywanych do wykazu przedsięwzięć do Wieloletniej Prognozy Finansowej) względem projektów doraźnych o mniejszym poziomie oddziaływania wydaje się oczywiste, choć nie zawsze mające miejsce.

Jednocześnie zaznaczyć należy fakt, że duża ilość projektów pozostanie poza ramami na bieżąco aktualizowanego Wykazu przedsięwzięć do Wieloletniej Prognozy Finansowej i będzie wdrażana przez uprawnione do tego instytucje i podmioty. Głównym zadaniem władz gminy w tym zakresie będzie zidentyfikowanie i zmobilizowanie wszystkich potencjalnych projektodawców (interesariuszy) i wsparcie ich od strony szkoleniowo-informacyjnej w realizacji określonych typów projektów.

Poniżej zidentyfikowano najważniejsze instytucje i podmioty zaangażowane w proces wdrażania Strategii Gminy Biecz. Kluczową rolę w procesie wdrażania Strategii odgrywać będzie Rada Miejska w Bieczu. Rada odpowiada za ogólną koordynację procesu wdrażania i monitorowania Strategii. Jej rola strategiczna polega na stymulowaniu i koordynacji działań podejmowanych przez różnorodne podmioty i środowiska, jak również w mobilizowaniu oraz integrowaniu zasobów pozostających w ich dyspozycji – na rzecz realizacji celów strategicznych.

W bezpośredni proces zarządzania realizacją wdrażania strategii zaangażowani będą: • Rada Miejska w Bieczu; • Strażnik Strategii – Burmistrz Biecza; • Referaty, Zespoły i Samodzielni pracownicy Urzędu Miejskiego w Bieczu.

W proces realizacji Strategii pośrednio zaangażowane będą także i inne podmioty, w tym: • Jednostki organizacyjne podległe samorządowi gminnemu; • Placówki szkolne i wychowawcze; • Instytucje i organizacje kultury; • Placówki i organizacje sportowe;

Pozostali interesariusze, którzy w istotny sposób przyczyniać się będą do realizacji celów Strategii: • organizacje pozarządowe lokalne i ponadlokalne, • Starostwo Powiatowe w Gorlicach, • Lokalna Grupa Działania Beskid Gorlicki, • Stowarzyszenie Euroregion Karpacki Polska, • partnerskie instytucje społeczne i kulturalne, • sąsiednie gminy, • przedsiębiorcy i ich związki, • parafie.

9. Monitoring realizacji strategii. Monitorowanie jest ważnym elementem zarządzania rozwojem lokalnym. Bieżące monitorowanie pozwala na uzyskanie informacji czy realizowane projekty zamieniają się w zakładane produkty. Natomiast ewaluacja realizacji celów Strategii poprzez ocenę stopnia osiągnięcia zakładanych wskaźników jest ostateczną oceną efektywności prowadzonej polityki rozwoju. Dane z monitoringu służą ocenie skuteczności realizowanych działań i pozwalają na efektywniejsze wydatkowanie środków publicznych.

System monitorowania Strategii oparty jest o wskaźniki jej realizacji oraz wiedzę pozyskiwaną z poszczególnych referatów i zespołów urzędu gminy i instytucji współrealizujących Strategię. Celem przyjętego systemu jest ocena, zwiększenie efektywności i skuteczności realizowanych działań prorozwojowych. Ocena postępów we wdrażaniu Strategii będzie dokonywana w cyklu rocznym i będzie oparta o zestaw bazowych wskaźników. Poniżej zaprezentowano wybrane rodzaje wskaźników, dostosowując ich charakter do rodzaju monitorowanego celu.

Wybrane rodzaje wskaźników realizacji Strategii

Nazwa celu Rodzaj wskaźnika

I.1.Rozwój świadomości lokalnej, • liczba dzieci i młodzieży objęta programem umiejętności oraz kompetencji ożywienia kulturalnego i społecznego; społecznych dzieci i młodzieży. • liczba zrealizowanych projektów programu ożywienia;

• liczba utworzonych Centrów Kształcenia Zdolności EUREKA i liczba korzystających z ich oferty; • liczba uchwał, wniosków itp. Młodzieżowej Rady Miasta; • liczba członków oraz projektów Środowiskowego Młodzieżowego Laboratorium Badawczego.

I.2. Wspieranie integracji społecznej, • liczba spotkań i inicjatyw Forum Bieckiego przy MGOK; budowanie i wspieranie płaszczyzn • liczba uczestników projektu „Senior + junior”; współpracy. • wartość wsparcia działań Bieckiego Uniwersytetu “Złotego” Wieku;

• ilość inicjatyw Warsztat ów Terapii Zajęciowej w Bieczu; • liczba uczestników i działań międzypokoleniowej grupy wolontariuszy (Grupa Miłośników Biecza) przy Muzeum w Bieczu; • ilość spotkań Rady Gospodarczej przy Burmistrzu; • liczba wyróżnionych osób oraz instytucji i firm za działalność pro publico bono na obszarze Gminy Biecz; • dane dot. działalności Centrum Integracji Społecznej wraz z Zakładem Aktywizacji Zawodowej, Spółdzielni Socjalnej oraz Dziennego Ośrodka Wsparcia; • liczba uczestników zrealizowanych projektów przeciwdziałających wykluczeniu cyfrowemu; • liczba uczestników otwartego konkursu na piernik biecki i inne regionalne potrawy oraz napoje.

I.3. Wiedza i umiejętności • liczba szkoleń, warsztatów i wizyt studyjnych z zakresu praktycznej wiedzy wykorzystania dziedzictwa. dot. wykorzystania potencjału dziedzictwa Biecza dla rozwoju kultury, turystyki i gospodarki oraz liczba ich uczestników; • liczba cyklicznych warsztatów historycznych dla mieszkańców gminy z zakresu dziedzictwa historycznego i kulturowego Biecza przez: Zakon Rycerski Ziemi Bieckiej, Muzeum, Łucznicy Rozembark i innych, oraz liczba ich uczestników.

II.1. Podniesienie jakości życia poprzez • długość rozbudowanego systemu wodno-kanalizacyjnego Gminy; zwiększenie dostępności i standardów • długość zbudowanych i zmodernizowanych dróg gminnych; usług publicznych. • liczba dzieci w żłobku;

• liczba wypożyczeń i osób korzystających z innych usług bibliotek ; • liczba osób korzystających z usług MGOK; • ilość seansów i frekwencja kina Farys; • powierzchnia i zakres zagospodarowanie terenów rekreacyjnych wzdłuż ścieżki nad rzeką Ropą w Bieczu wraz z długością rozbudowanej ścieżki; • liczba osób korzystających z utworzonego DPS; • liczba zrewitalizowanych obiektów centrów miejscowości: Korczyna, Rożnowice, Strzeszyn, Binarowa, Libusza, Grudna Kępska; • wskaźniki realizacji Programu Gospodarki Niskoemisyjnej.

II.2. Estetyzacja gminy. • wskaźniki realizacji Programu estetyzacji strefy staromiejskiej Biecza; • liczba uczestników konkursu na najbardziej ukwiecone posesje Miasta i Gminy Biecz; • ilość nowych obiektów małej infrastruktury miejskiej.

II.3. Renowacja, wyeksponowanie • liczba zrealizowanych zadań inwestycyjnych programu rewitalizacji; i udostępnienie zabytkowej substancji • liczba dofinansowanych modernizacji zabytkowych budynków; gminy. • liczba zakupionych stoisk/kramów handlowych oraz statystyka ich wykorzystania; • liczba osób korzystających z infrastruktury przy kościele w Binarowej.

II.4. Wsparcie lokalnej • liczba przedsiębiorstw korzystających ze stref aktywności gospodarczej przedsiębiorczości zgodnej z wizją i inkubatora przedsiębiorczości;

81 gminy • liczba po dmiotów korzystających z giełdy rolno -towarowej i inkubatora przetwórstwa; • liczba projektów aktywizacji zawodowej; • liczba nowopostałych podmiotów gospodarczych.

III.1. Opracowanie Strategii marki • opracowanie dokumentu, liczba spotkań konsultacyjnych; Biecza. • liczba zrealizowanych działań.

III.2. Stworzenie oferty produktów • opracowanie dokumentu programu rozwoju produktów turystycznych; turystycznych • liczba opracowanych produktów turystycznych; • liczba turystów odwiedzających atrakcje gminy; • liczba udzielonych noclegów w gminie; • liczba przystosowanych do funkcji turystycznych i kulturalnych pomieszczeń piwnic bieckich; • liczba uczestników biesiad bieckich; • liczba ponadlokalnych i międzynarodowych produktów turystycznych w których obecna jest oferta gminy.

III.3. Stworzenie kalendarza unikalnych • liczba uczestników kluczowych wydarzeń; wydarzeń kulturalnych czerpiących • liczba artykułów, informacji prasowych i wzmianek o wydarzeniach. z dziedzictwa gminy.

III.4. Kreowanie, wsparcie i promocja • liczba zidentyfikowanych produktów lokalnych; produktów lokalnych. • liczba działań promocyjnych produktów lokalnych.

III.5. Promocja gminy. • opracowanie dokumentu jako części strategii marki; • liczba działań promocyjnych gminy; • liczba artykułów, informacji prasowych i wzmianek o mieście i gminie; • liczba aktywnych fanów gminy na portalach społecznościowych; • liczba aktywności (filmy, zdjęcia i inne) na portalach społecznościowych.

Źródłem wiedzy nt. wartości poszczególnych wskaźników będą dane pochodzące z: • Informacji i opracowań wewnętrznych Urzędu Miejskiego w Bieczu i podległych instytucji. • Oficjalnej statystyki publicznej, prezentowanej w formie baz danych typu Bank Danych Lokalnych GUS, portali internetowych GUS i Urzędu Statystycznego w Krakowie, roczników i biuletynów statystycznych. • Innych publicznie dostępnych danych na temat sytuacji społeczno-gospodarczej gminy typu listy rankingowe, oceny, raporty, itp. Za bieżący monitoring dokumentu strategicznego odpowiedzialnym będzie Urząd Miejski w Bieczu. Zadanie to zostanie powierzone referatowi wskazanemu przez Burmistrza Biecza. Zadaniem komórki w kontekście prowadzenia procesu monitorowania realizacji Strategii będzie w szczególności: • bieżące monitorowanie wartości wskaźników dokonywane w cyklu corocznym; • dokonywanie oceny ilościowej i jakościowej tych wskaźników; • coroczne sporządzanie raportu i informacji z realizacji Strategii – raport monitoringowy. Odbiorcą raportów z monitorowania, na podstawie których dokonuje się oceny stanu realizacji Strategii będzie Rada Miejska w Bieczu.

III. Metodologia i zespół Opracowanie Strategii Rozwoju Lokalnego Gminy Biecz zostało przeprowadzona zgodnie z zasadami: • wieloletniego planowania rozwoju, przy uwzględnieniu dotychczas obowiązujących dokumentów strategicznych i efektów ich realizacji, zmieniających się uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych rozwoju; • spójności zapewniającej zgodność nowej Strategii z dokumentami strategicznymi rozwoju województwa małopolskiego oraz na poziomie kraju, czy też dokumentów wyższego rzędu; • partnerstwa, oznaczającego aktywną współpracę środowisk i instytucji zainteresowanych rozwojem miasta oraz władz gminy przy określaniu celów i kierunków rozwoju oraz prowadzenia konsultacji społecznych. • otwartości i przejrzystości, zapewniających mieszkańcom Biecza wiedzę w zakresie sporządzanej Strategii przy wykorzystaniu dostępnych instrumentów.

Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Biecz opracowana została w oparciu o metodę partycypacyjno- ekspercką, poprzez konsultacje społeczne oraz zaproszenie do procesu planowania przedstawicieli Urzędu Miejskiego w Bieczu oraz organizacji społecznych. Zasadnicze prace nad diagnozą stanu społeczno-gospodarczego gminy prowadził zespół konsultantów firmy Synergia Sp. z o.o. Spotkania strategiczne z wybranym gronem ekspertów i przedstawicieli społecznych odbywały się we wrześniu i październiku 2015 roku w Bieczu. Pozostałe konsultacje prowadzone były drogą mailową. Celem spotkań i konsultacji mailowych było przedyskutowanie wyników diagnozy społeczno- gospodarczej miasta i gminy, dokonanie analizy SWOT, wskazanie problemów oraz wytyczenie celów Strategii.

W wyniku prac warsztatowych nastąpiło wyjaśnienie i jakościowe rozszerzenie zebranych informacji diagnostycznych. Warsztaty umożliwiły uspołecznienie procesu strategicznego, poprzez zebranie w jednym miejscu przedstawicieli różnych środowisk, którzy jednocześnie będą naturalnymi rzecznikami Strategii w swoich lokalnych środowiskach, wykorzystano bowiem wiedzę i doświadczenie uczestników, którzy żyją i pracują w mieście.

Zespół konsultantów firmy Synergia Sp. z o.o. zaangażowanych w prace nad Strategią: Michał Basiński – kierownik projektu Agnieszka Caryk - konsultant Anna Fedyk - analityk

Ze strony Gminy Biecz nad strategią pracowali: Mirosław Wędrychowicz, Jan Szkaradek, Marta Bartuś, Grażyna Czech, Dorota Dyda, Renata Figura, Janina Godniak, Renata Gołębiowska, Elżbieta Knapik, Zofia Knybel, Grzegorz Korzeniec, Damian Kuc, Anna Kwilosz, Halina Laskowska, Henryka Padewska, Eugeniusz Stukus, Marta Śliwińska, Marek Urbanik, Wszołek Bogusława Elżbieta Wszołek, Jan Zawadowicz.

Spis tabeli, wykresów i źródeł wykorzystanych w części analitycznej

Nr Nazwa Źródła danych Strona

1. Tabela 1. Złote wieki Biecza. Spotkania konsultacyjne, 5. opracowania historyczne

2. Tabela 2. Liczba mieszkań i budynków mieszkalnych w gminie Biecz. Dane GUS 12.

3. Tabela 3. Podmioty gospodarcze wpisane do rejestru REGON na obszarze Dane GUS 13. gminy Biecz.

4. Wykres 1. Podmioty gospodarcze według sekcji PKD. Dane GUS 14.

5. Tabela 4. Mieszkańcy gminy Biecz. Dane GUS 15.

6. Tabela 5. Ludność w wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej), Dane GUS 15. produkcyjnym i poprodukcyjnym.

7. Tabela 6. Bezrobocie rejestrowane. Dane GUS 16.

8. Tabela 7. Liczba uczniów szkół w gminie Biecz. Dane GUS 18.

9. Tabela 8. Najważniejsze dane dot. pomocy społecznej w gminie Biecz. Dane GUS, UM w Biecz 20.

10. Tabela 9. Zestawienie danych dotyczących stanu bezpieczeństwa i porządku Dane UM w Biecz 20. na terenie Gminy Biecz

11. Tabela 10. Najważniejsze dane dot. czytelnictwa. Dane GUS 24.

12. Tabela 11. Statystyka odwiedzin w muzeum w Bieczu. Dane Muzeum Ziemi Bieckiej 25. w Bieczu

13. Tabela 12. Odwiedzający kościół w Binarowej. Dane parafii w Binarowej 25.

14. Tabela 13. Liczba korzystających z noclegów i udzielonych noclegów Dane GUS 27. w obiektach hotelowych.

15. Tabela 14. Wskaźnik funkcji turystycznej miejscowości Dane GUS, oprac. własne 28. według Baretje’a/Deferta.

16. Tabela 15. Intensywność odwiedzin (ruchu turystycznego) według Charvata. Dane GUS, oprac. własne 29.

17. Tabela 16. Odwiedzający punkt informacji turystycznej w Bieczu. Dane punktu IT w Bieczu 29.

18. Tabela 17. Dochody i wydatki budżetu gminy w latach 2009-2014. Dane UM w Biecz 31.

19. Tabela 18. Dochody i wydatki na 1 mieszkańca. Dane GUS 31.

20. Tabela 19. Finansowanie i współfinansowanie programów Dane GUS 32. i projektów unijnych.

21. Tabela 20. Najważniejsze projekty inwestycyjne zrealizowane Dane UM w Biecz 32. w gminie Biecz w latach 2009 – 2014.