WSPÓLNOTA Małopolska

WSPÓLNOTA małopolska

PISMO MARSZAŁKÓW, PREZYDENTÓW, STAROSTÓW, BURMISTRZÓW, WÓJTÓW I RADNYCH

ISSN 1428-4162 I Kongres Samorządów Terytorialnych RP Nr 1/2016 OBRONA TERYTORIALNA KRAJU 2016 I Ogólnopolski Kongres Niskiej Emisji Rok XXIV Małopolska – analiza sytuacji w regionie na temat strategii niskoemisyjnych i termomodernizacji budynków użyteczności publicznej.

Szlaki kulturowe jako medium zmian w kulturze

IV Małopolskie Forum Seniorów

Współpraca z polskimi i polonijnymi organizacjami na Wschodzie

25 lat Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski Spis treści

Kalendarium SGiPM 2015...... 4 Nowe władze Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski...... 5 Stanowisko XXVIII walnego zebrania członków Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski...... 6 Konferencje...... 14 Najpopularniejszy wójt i burmistrz małopolski...... 15 Konkurs „Białe morza”...... 15 I Ogólnopolski Kongres Niskiej Emisji...... 16 IV Małopolskie Forum Seniorów...... 18 Rozwój kompetencji organizacji polskich i polonijnych na wschodzie kluczem do rozwoju współpracy z Polską...... 21 Szlaki kulturowe jako medium zmian w kulturze...... 23 Małopolska – analiza sytuacji w regionie na temat strategii niskoemisyjnych i termomodernizacji budynków użyteczności publicznej. Wnioski z opracowania...... 26 Kromer festival – nowe wydarzenie kulturalne w Małopolsce...... 28 Gmina Bobowa stawia na wszechstronny rozwój...... 30 25 lat samorządu terytorialnego. Dla człowieka, dla gminy, powiatu i Polski...... 32 Brzesko – „zielona wyspa” dla przedsiębiorczych...... 34 Gołeckie obchody 25-lecia samorządu terytorialnego...... 36 Nowe oblicze kształcenia zawodowego w powiecie gorlickim...... 37 O gorlickim referendum...... 39 10 lat na orawie – przemiany polskiej orawy na przykładzie gminy Jabłonka...... 41 Krzeszowice – tutaj warto: żyć, pracować, wypoczywać...... 44 Biblioteka w Szynwałdzie...... 45 Pierwszy zbiornik małej retencji w Małopolsce...... 46 Najważniejsze inwestycje i działania, które zmieniły wizerunek i jakość życia mieszkańców gminy Szczucin...... 47 Uroczysta sesja rady gminy Szerzyny...... 49 Dlaczego warto pracować wspólnie? Kilka słów o współpracy organizacji pozarządowych z jednostkami samorządu terytorialnego...... 53

Na okładce: Łopuszna, dwor Tetmajerow, fot. Łukasz Gaweł

Wydawca: Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski Redakcja: ul. Grodzka 15, 31-006 Kraków, tel./fax 12 421 74 65, e-mail: [email protected] Zespół: Anna Rychły-Mierzwa, Anna Góral, Bartosz Lipszyc, Wojciech Stańczyk Współpraca: Marcin Gołąbek (Federacja Regionalnych Związków WSPÓLNOTA Gmin i Powiatów RP) małopolska Opracowanie graficzne i skład: Robert Mysior

2 Szanowni Państwo, terytorium kraju i ochrona ludności cywilnej przed agre- sją militarną są w powszechnym odczuciu mieszkańców Problem niskiej emisji staje się coraz powszechniej- obawiających się o swoje bezpieczeństwo bardzo waż- szym i jest coraz głośniej poruszany. Szukając sposobu nym zadaniem, kluczowym dla zapewnienia pokoju. jego zniwelowania, jako samorządowcy wprowadzamy Wyzwania i zagrożenia początków XXI wieku na świecie, szereg rozwiązań, przede wszystkim wymieniając źródła a przede wszystkim w naszym regionie, pokazują, że gwa- ciepła, przeprowadzając termomodernizację budynków, rancje bezpieczeństwa kraju dają nie tylko profesjonalne, ograniczając emisję komunikacyjną. sprawne siły zbrojne, ale i system niezawodnych sojuszy. Ocena jakości powietrza w województwie małopol- Trzecim filarem bezpieczeństwa narodowego w szero- skim przeprowadzana przez Małopolskiego Wojewódz- kim zakresie staje się powszechny, sprawny i oparty na kiego Inspektora Ochrony Środowiska wspólnotach obywatelskich system wskazuje, że od 2009 r. we wszystkich obrony terytorialnej, mający w sposób strefach ochrony powietrza w Ma- oczywisty charakter defensywny. łopolsce przekraczane są poziomy dopuszczalne pyłu PM10 i poziom Rok 2016 to dla Stowarzyszenia docelowy benzo(a)pirenu, a od roku Gmin i Powiatów Małopolski rok 2010 również poziom dopuszczalny szczególny – obchodzimy 25-lecie pyłu PM2,5. powstania SGiPM. W tym czasie zre- alizowaliśmy ok. 500 bezpłatnych dla Kontynuując wcześniejsze dzia- naszych samorządów konferencji, łania proekologiczne Stowarzyszenie seminariów, szkoleń oraz ok. 60 pub- Gmin i Powiatów Małopolski wspólnie likacji poświęconych rozwojowi regio- z redakcją GlobEnergia 23 kwietnia nalnemu bezpłatnie przekazywanymi 2015 r. zorganizowało w Krakowie samorządowcom, przyjmowaliśmy I Ogólnopolski Kongres Niskiej Emi- stanowiska i apele poświęcone m.in. sji z udziałem ok. 200 przedstawicieli sprawom samorządu, gospodarki, samorządu terytorialnego, świata nauki, gospodarki bezpieczeństwa, ochrony środowiska. i organizacji społecznych. Celem kongresu była analiza Prowadzimy Małopolską Akademię Samorządową wniosków płynących z dotychczasowych działań podej- – cykl bezpłatnych szkoleń dla starostów, burmistrzów, mowanych na rzecz ograniczenia niskiej emisji oraz prze- wójtów, radnych i pracowników samorządowych obej- de wszystkim przedstawienie konkretnych działań, które mujących wybrane zagadnienia z przepisów prawa, pozwolą na jej ograniczanie w przyszłości. które bezpośrednio lub pośrednio dotyczą jednostek Nie mniej ważne od zorganizowanego Kongresu samorządu terytorialnego. Corocznie odbywa się ok. 15 było wydanie poradnika dla JST pt. „Niska emisja. Od szkoleń i seminariów dla prawie 500 samorządowców przyczyn występowania do sposobów eliminacji” – i pracowników samorządowych. wydawnictwa poświęconego szeroko pojętej problema- Wszystkich zainteresowanych naszymi działaniami tyce niskiej emisji zawierającego praktyczne informacje zapraszam na naszą stronę internetową: www.sgpm. dotyczące m.in. źródeł i skutków występowania niskiej krakow.pl. emisji, sektorów odpowiedzialnych za powstawanie niskiej emisji, sposobów likwidowania tego zjawiska oraz Patrząc z perspektywy 25 lat istnienia Stowarzysze- korzyści wynikających z jego eliminacji, a także analizę nia jestem dumny z tego, jak wiele nam – wspólnotom instrumentów finansowych i prawnych w kontekście lokalnym i regionalnym w tym czasie udało się zrobić. ograniczania niskiej emisji. W imieniu władz SGiPM – koleżanek i kolegów samo- rządowców – dziękuję wszystkim samorządowcom Innym ważnym wydarzeniem był zorganizowany wszystkich kadencji pracującym dla swoich sołectw, w 76. rocznicę wybuchu II wojny światowej w jedynym osiedli, dzielnic, gmin, miast, powiatów i regionu ma- na świecie Muzeum Armii Krajowej I Kongres Samo- łopolskiego za te 25 lat dobrej współpracy. Wciąż liczę rządów Terytorialnych RP OBRONA TERYTORIALNA na więcej i zapraszam do wspólnych przedsięwzięć. KRAJU, z udziałem 200 samorządowców, przedstawicieli organizacji proobronnych, środowisk naukowych i kombatantów. Celem Kongresu było otwarcie debaty Kazimierz Barczyk nad docelowym modelem Obrony Terytorialnej Kraju Przewodniczący Stowarzyszenia Gmin i roli samorządu terytorialnego w tym systemie. Obrona i Powiatów Małopolski

3 SGiPM KALENDARIUM 2015

8 stycznia: XXIV Noworoczne Spotkanie Opłatkowe Samorządów Małopolski i Polski. 8 stycznia: nadanie tytułu Małopolan Roku Justynie Kowalczyk oraz Kamilowi Stochowi za zasługi w rozwoju i propagowaniu sportu, szczególnie wśród dzieci i młodzieży oraz za lata sportowych wzruszeń. 4-5 lutego: IV Międzynarodowe Forum Gospodarki Odpadami „SOSEXPO 2015”. 6 lutego: Konferencja „Zrównoważony rozwój i stosowanie roz- wiązań ekologicznych – środki zewnętrzne na termomoderni- zację w budynkach użyteczności publicznej”. 26 lutego: transport książek dla bibliotek polskich na Wschodzie. 26 lutego: I Forum Turystyki Ekologicznej w Krakowie. 6 lipca: Powitanie 130 dzieci z Białorusi, Ukrainy, Litwy i Rosji 4 marca: Otwarcie wystawy prac konkursu na koncepcję parku w Krakowie i Małopolsce w ramach XVI edycji Akcji Podarujmy „Białe Morza” z miasteczkiem namiotowym na Światowe Dni Lato Dzieciom ze Wschodu. Młodzieży 2016. 23-30 lipca: warsztaty w Finlandii w ramach projektu YEAP. 6 marca: Dobra termoizolacja w praktyce – szkolenie w ramach Young Erasmus+ Ambassadors of Peace. Małopolskiej Akademii Samorządowej. 3 września: I Kongres Samorządów Terytorialnych RP poświęco- 19 marca: Zarządzanie Zasobami Ludzkimi – szkolenie w ramach ny Obronie Terytorialnej Kraju. Małopolskiej Akademii Samorządowej. 24 września: „Wydawanie zaświadczeń w zakresie obsługi ko- 25 marca: IX Forum Energia w Gminie w Zamku Królewskim munikacyjnej inwestycji – dostęp terenu inwestycji do drogi w Niepołomicach. publicznej a oświadczenie o możliwości przyłączenia obiektu 31 marca: Lider Małopolski 2014 – konferencja podsumowująca do dróg lądowych oraz połączenia działki z drogą publiczną” XV edycję konkursu na Najlepsze Przedsięwzięcie Roku 2014 – szkolenie w ramach Małopolskiej Akademii Samorządowej. w Małopolsce. 9 października: Sprawozdawczo – Wyborcze XXVIII Walne Ze- 16 kwietnia: Badanie satysfakcji klientów urzędów i instytucji branie Członków Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski. administracji samorządowej – szkolenie w ramach Małopol- 9 października: Konferencja SGiPM „Polityka społeczna, proro- skiej Akademii Samorządowej. dzinna i senioralna”. 23 kwietnia: I Ogólnopolski Kongres Niskiej Emisji. 21 października: Wizyta studyjna uczestników projektu pn. „Ini- 29 kwietnia: Krajowe Ramy Interoperacyjności – seminarium cjatywa lokalna instrumentem aktywizacji społecznej senio- szkoleniowe w ramach Małopolskiej Akademii Samorządowej. rów. IV Małopolskie Forum Seniorów” w Krakowie; spotkanie 7 maja: Uroczyste Spotkanie Kombatantów w Muzeum Armii z Radą Krakowskich Seniorów i wolontariuszami z Krakow- Krajowej w Krakowie w przeddzień 70. rocznicy zakończenia skiego Centrum Seniora. II wojny światowej w Europie. 29 października: „Termomodernizacja budynków użyteczności 3 czerwca: Promocja książki Anny Marii Anders „Córka generała publicznej w Małopolsce” – seminarium szkoleniowe”. i piosenkarki” w Muzeum Armii Krajowej w Krakowie. 30 października: prof. Jerzy Buzek odebrał tytuł Honorowe- 25 czerwca: Światowe Dni Młodzieży szansą dla promocji Polski go Obywatela Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa, i rozwoju turystyki religijnej – konferencja i debata. przyznany mu 8 lipca przez Radę Miasta Krakowa na wniosek 28 czerwca: projekcja filmu „Małopolska. 25 lat odrodzonego sa- Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski. morządu” w TVP Kraków 27 listopada: rozstrzygnięcie XVI edycji współorganizowane- 30 czerwca: Społeczeństwo informacyjne. E-Administracja. E- go przez SGiPM plebiscytu na Najpopularniejszego Wójta -PUAP. Bezpieczeństwo i ochrona danych – X Konferencja i Burmistrza Małopolski. Samorządowa. 2 grudnia: IV Małopolskie Forum Seniorów w ramach projektu 2-12 lipca: Szkoła letnia liderów polskich i polonijnych organi- „Inicjatywa lokalna instrumentem aktywizacji społecznej Se- zacji na Wschodzie w ramach projektu „Rozwój kompetencji niorów. IV Małopolskie Forum Seniorów”. organizacji polskich i polonijnych na Wschodzie kluczem do 21 grudnia: rozstrzygnięcie VII edycji Konkursu im. Grzegorza rozwoju współpracy z Polską” finansowanego ze środków Mi- Stecha „Bezpieczne drogi w Małopolsce – budujemy chodniki nisterstwa Spraw Zagranicznych. i ścieżki rowerowe” zorganizowanego przez SGiPM.

4 Z ŻYCIA SGiPM Nowe władze Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski

Przewodniczący SGiPM (wybrany na XXVIII WZD w Krakowie 9 października 2015 r.): Kazimierz Barczyk

Członkowie Zarządu SGiPM (wybrani na XXVIII WZD w Krakowie 9 października 2015 r.): Robert Choma – Prezydent Przemyśla (woj. podkarpackie) Grzegorz Gotfryd – Wójt Szerzyn Małgorzata Gromala – Wójt Podegrodzia Wacław Gregorczyk – Burmistrz Krzeszowic Henryk Juszczyk – Pełnomocnik Prezydenta Bialska-Białej (woj. śląskie) Kazimierz Koprowski – Przewodniczący Rady Miasta Tarnowa Bogusław Kośmider – Przewodniczący Rady Miasta Krakowa Artur Kozioł – Burmistrz Wieliczki Tadeusz Kwiatkowski – Starosta Dąbrowski Małgorzata Małuch – Wójt Sękowej Dariusz Marczewski – Burmistrz Miechowa Witold Morawiec – Wójt Olesna Józef Mroczek – Wicestarosta Bocheński Ryszard Nowak – Prezydent Nowego Sącza Sławomir Paterek – Wójt Gnojnika Stanisław Rybak – Wójt Koszyc Adam Samborski – Wójt Racławic Andrzej Saternus – Burmistrz Chełmka Wacław Szarek – Burmistrz Sędziszowa (woj. świętokrzyskie)

Członkowie Komisji Rewizyjnej SGiPM (wybrani na XXVIII WZD w Krakowie 9 października 2015 r.): Paweł Knafel – Burmistrz Słomnik Kazimierz Olearczyk – Wójt Bolesławia Łukasz Palarski – Wójt Zembrzyc Piotr Śreniawski – Przewodniczący Rady Gminy Oświęcim Grzegorz Wawryka – Burmistrz Brzeska Zbigniew Wojas – Wójt Gdowa Krzysztof Wołos – Z-ca Wójta Wielkiej Wsi.

Zgodnie ze Statutem SGiPM na Wiceprzewodniczących Zarządu Stowarzyszenia zostali wybrani: Robert Choma – Prezydent Przemyśla Artur Kozioł – Burmistrz Wieliczki Bogusław Kośmider – Przewodniczący Rady Miasta Krakowa Małgorzata Małuch – Wójt Sękowej Ryszard Nowak – Prezydent Nowego Sącza

Sekretarzem Zarządu został Józef Mroczek – Wicestarosta Bocheński, a Skarbnikiem Wacław Szarek – Burmistrz Sędziszowa.

Przewodniczącym Komisji Rewizyjnej SGiPM został Kazimierz Olearczyk – Wójt Bolesławia, a Sekretarzem KR Paweł Knafel – Burmistrz Słomnik.

Z ŻYCIA SGiPM 5 STANOWISKO XXVIII WALNEGO ZEBRANIA CZŁONKÓW STOWARZYSZENIA GMIN I POWIATÓW MAŁOPOLSKI Kraków, 9 października 2015 r.

W obliczu ważnych dla Małopolski i Polski wydarzeń, wyzwań rozwojowych, u progu nowej perspektywy budżetowej Unii Europejskiej, która stanowi szansę dla naszego kraju i poszczególnych „małych ojczyzn”. Delegaci ponad 100 gmin, powiatów i województwa z terenu historycznej Małopolskie skupione od prawie 25 lat w Stowarzyszeniu Gmin i Powiatów Małopolski podczas XXVIII Walnego Zebrania Członków SGiPM przyjmują stanowisko o kierunkach wielowymiarowego rozwoju.

I. Inwestycje kolejowe • Śląskie – modernizacja linii Kraków – Katowice (do 35 minut), Inwestycje kolejowe na terenie historycznej Małopol- • Podkarpackie – modernizacja linii Tarnów – Rze- ski (do Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski należą szów (1 godzina), głownie JST z Województwa Małopolskiego, a także części • Świętokrzyskie – modernizacja linii Miechów Województw Podkarpackiego, Śląskiego i Świętokrzyskie- – Psary. go) niewątpliwie wpłyną na zrównoważony rozwój całego Z zadowoleniem przyjmujemy realizacje postulowa- regionu. Będzie to możliwe poprzez dotarcie transportu nej przez SGiPM od lat budowy łącznicy kolejowej linii kolejowego w miejsca gdzie do tej pory był on obecny kolejowej Podłęże – Szczyrzyc – Tymbark oraz moderni- w sposób marginalny. Pozwoli to większej liczbie lokalnej zację linii Chabówka – Nowy Sącz i Nowy Sącz – granica ludności przemieszczać się w sposób komfortowy, w ob- państwa, jako niezwykle istotnego elementy stymulacji rębie województwa, ale także poprzez dalsze połączenia gospodarczej, turystycznej i kulturalnej Małopolski. kolejowe również na obszarze całego kraju. Istnienie obu Jednostki Samorządu Terytorialnego skupio- linii kolejowych wpłynie również na zwiększenie atrakcyjne w Stowarzyszeniu Gmin i Powiatów Małopolski ności tur ystycznej tak ciekawie położonych trenów jak apelują o realizację kolejnych inwestycji kolejowych m.in., Sądecczyzna. Nowe inwestycje kolejowe mogłyby w Województwie Małopolskim. Przypominamy, że zostać wykorzystane nie tylko dla ruchu pasażerskiego, w nowej perspektywie budżetowej UE to właśnie ale również towarowego, nie tylko na ternie naszego kra- ten rodzaj inwestycji ma najwyższy priorytet, bo- ju ale również ze względu na bliskość granicy ze Słowacją wiem z 20 mld zł przeznaczonych na infrastrukturę także w międzynarodowych połączeniach towarowych. komunikacyjną aż 11 mld zł zasili przedsięwzięcia Konieczne działania to m.in.: kolejowe. Ta szansa musi być wykorzystana, bowiem • Zwiększenie dostępności transportowej Krakowa, jest ostatnią na odrodzenie i rozwój kolei. Tarnowa, Nowego Sącza i Zakopanego: • szybkie połączenie kolejowe Kraków – Tarnów (do II. Szybka Kolej Aglomeracyjna 35 minut) – budowa nowej linii kolejowej Podłęże – Tymbark – Nowy Sącz z rozjazdem do granicy ze Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski apeluje Słowacją i Zakopanego (do 2 godzin). o dalszy rozwój Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej obej- Zwiększenie dostępności transportowej dla obsza- mującej swoim zasięgiem 2/3 powierzchni i ponad 2 rów peryferyjnych: miliony mieszkańców Województwa Małopolskiego. • modernizacja linii kolejowej Kraków – Miechów – Sukces jakim był przewóz 1 miliona pasażerów w pierw- Sędziszów, w tym modernizacja stacji Tunel, szym roku na trasie Kraków – Wieliczka pokazuje, że to • modernizacja linii kolejowej Kraków – Skawina najszybszy i najtańszy sposób na poprawę komunikacji oraz budowa łącznicy Kraków – Zabłocie – Kraków zbiorowej w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym, po- – Krzemionki, skracającej dojazd do Zakopanego konanie korków w Krakowie i dbanie o czyste powietrze. i zwiększającej możliwości przewozowe Szybkiej Ko- Na terenie Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego lei Aglomeracyjnej. znajduje się 280 km linii kolejowych, w tym prawie 120 Podniesienie jakości i szybkości połączeń kolejowych km na terenie Krakowa, 33 stacje, w tym 18 na terenie z sąsiednimi województwami: Krakowa oraz 40 przystanków osobowych, w tym 11 na

6 Z ŻYCIA SGiPM terenie Krakowa – do 2020 ilość stacji i przystanków (węzeł Głogoczów) z drogą ekspresową S1 (węzeł Su- powinna być podwojona, przy aktywnym udziale chy Potok w rejonie Bielska Białej). Dzięki temu połą- Krakowa i okolicznych samorządów. czeniu sieć dróg krajowych w Polsce zostanie powią- Apelujemy o dalsze wspólne działanie Woje- zana z siecią autostrad w Czechach, co znacznie ułatwi wództwa Małopolskiego, Miasta Kraków i PKP Pol- dojazd na południe i południowy-zachód Europy. skie Linie Kolejowe SA, w tym o zakup dwa razy • Budowa „Sądeczanki” – czteropasmowej drogi większej ilości pociągów i szynobusów w stosunku przyspieszonej (klasy GP), modernizacja trasy krajo- do przyjętych planów, organizację przejazdów re- wej nr 75 łączącej autostradę A4 z Nowym Sączem gionalnych oraz budowę infrastruktury i parkingów i Muszynką oraz budowa nowej drogi ekspresowej w Krakowie i okolicznych miejscowościach. łączącej Nowy Sącz z Brzeskiem. „Sądeczanka” to Apelujemy do samorządów o zaplanowanie kluczową inwestycja drogowa dla rozwoju regionu w przestrzeni publicznej gmin i powiatów (w szcze- i ważny czynnik stymulujący ożywienie gospodarcze gólności w miejscowych planach zagospodarowania – szczególnie w turystyce, gdzie szybki i bezpieczny przestrzennego) miejsc na niezbędne parkingi w sy- dojazd ma fundamentalne znaczenie. stemie Park&Ride. Powinny być one zlokalizowane • Budowa „Zakopianki” – czteropasmowej drogi do w bezpośrednim sąsiedztwie stacji kolejowych, dworców Podhala z rozprowadzeniem kilkoma trasami na te- autobusowych lub ważnych miejsc użyteczności publicz- renie Podhala. nej, które stanowić będą punkty przesiadkowe w celu • Budowa autostradowej północnej obwodnicy Krakowa kontynuowania podróży przy pomocy środków komuni- SGiPM ponownie apeluje o przyspieszenie prac nad kacji publicznej. budową drogi S7 od granicy woj. świętokrzyskiego Konieczna jest również budowa sieci węzłów do Krakowa. S7 to ważny dla rozwoju Polski Południo- przesiadkowych wraz z budową, przebudową istnie- wej ciąg komunikacyjny na linii północ-południe, łączący jących stacji kolejowych i dworców autobusowych oraz nadbałtyckie porty z obszarami podgórskimi i przejściem zorganizowaniem atrakcyjnej przestrzeni publicznej po- granicznym ze Słowacją, otwierający drogę na południe rządkującej ruch pieszy i kołowy w rejonie dworców, sta- Europy, a na północy do krajów skandynawskich, nad- cji lub w rejonie ważnych miejsc użyteczności publicznej. bałtyckich, a także Obwodu Kaliningradzkiego. Budowa Jak najszybciej powinny powstać planowane już drogi ekspresowej S7 to dla nas priorytet - przyczyni się wcześniej do modernizacji linie, a więc prócz linii SKA bezpośrednio do poprawy dostępności komunikacyjnej z Balic do Wieliczki, linia Trzebinia-Tarnów oraz linia Małopolski, zarówno dla ruchu krajowego, jak i między- Podbory Skawińskie-Kozłów. Tak skonstruowana siat- narodowego na osi północ-południe. Efektem będzie ka połączeń pozwoli na lepsze skomunikowanie z Krako- także poprawa jakości wewnątrzregionalnych połączeń wem różnych, często odległych, części Małopolski, a tak- komunikacyjnych o znaczeniu lokalnym. że innych regionów. Zgodnie z raportem Najwyższej Izby Kontroli: W Pol- Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski za- sce od lat poważnym problemem jest bardzo wysokie chęca samorządy do podjęcia działań zmierzających zagrożenie pieszych oraz rowerzystów, czyli tzw. niechro- do powstania Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej, kom- nionych (karoserią, pasami, poduszkami powietrznymi) pleksowego projektu służącego zarówno mieszkań- uczestników ruchu, którzy razem stanowią w ostatnich com Małopolski, jak i turystom. latach ok. 50% zabitych i 40% rannych w wypadkach drogowych. Polska jest w Europie krajem najwyższego ryzyka III. Inwestycje drogowe dla tej grupy uczestników ruchu drogowego. Zagrożenie pieszych Polaków utratą życia w wypadku drogowym jest Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski od lat blisko trzy razy wyższe niż w Niemczech, Hiszpanii, Francji zwraca uwagę, że infrastruktura drogowa to bardzo istot- czy Wielkiej Brytanii. Tam rocznie ginie ok. 400 pieszych, ny czynnik dla rozwoju gospodarczego, bezpieczeństwa w Polsce ponad 1100 osób (ok. 1/3 ogółu ofiar śmiertelnych i jakości życia mieszkańców naszego regionu. - w 2013 roku na polskich drogach zginęło ogółem 3357 Brak zapewnienia finansowania kluczowych dla roz- osób, w tym 1140 pieszych). Ze względu na wciąż bardzo woju Małopolski inwestycji drogowych spowoduje spo- wysokie zagrożenie pieszych i rowerzystów Stowarzysze- wolnienie rozwoju gospodarczego oraz dalszą peryfery- nie Gmin i Powiatów Małopolski apeluje do małopolskich zację znacznych obszarów Województwa Małopolskiego. samorządów o dalsze budowanie chodników, poboczy Konieczna jest realizacja następujących inwestycji i ścieżek rowerowych. oraz obwodnic wielu miejscowości: Wymienione wyżej inwestycje są niezbędne dla zrów- • Budowa Beskidzkiej Drogi Integracyjnej – czte- noważonego rozwoju Małopolski. Są również wyrazem ropasmowej drogi przyspieszonej (klasy GP), która wyrównywania szans mieszkańców regionu, bodźcem stanie się ważną osią łączącą drogę ekspresową S7 stymulującym turystykę, wzmacniającym gospodarkę

Z ŻYCIA SGiPM 7 i wzmagającym bezpieczeństwo. Dlatego też Stowarzy- Najwyższa Izba Kontroli w ramach przeprowadzonej szenie Gmin i Powiatów Małopolski stanowczo opowia- w 2014 r. kontroli zadań w zakresie ochrony powietrza da się za jak najszybszą realizacją wyżej wymienionych w Polsce, stwierdziła, że w latach 2008-2013 jakość po- przedsięwzięć. wietrza na terenie województw objętych kontrolą nie uległa zdecydowanej poprawie, co świadczy to o niesku- IV. Ochrona powietrza teczności działań organów administracji w tym zakresie. Wystosowała również szereg wniosków do Ministra Śro- 5 kwietnia 2013 r. na Wawelu Sejmiki Wo- dowiska o przeprowadzenie działań legislacyjnych, któ- jewództw Małopolskiego i Śląskiego uchwaliły rych efektem powinno być ograniczenie negatywnego wspólną „Strategię dla rozwoju Polski południowej oddziaływania na jakość powietrza kotłów grzewczych w obszarze województw małopolskiego i śląskiego małej mocy i ruchu pojazdów. Zabiegi o poprawę stanu do roku 2020”, w której z naszej inicjatywy zapisany atmosfery w przypadku Polski przynoszą na razie wi- został program działań dla poprawy ochrony środowi- doczne zmiany w odniesieniu do przemysłowych źródeł ska, w tym szczególnie radykalnego zmniejszenia niskiej zanieczyszczenia. W przypadku niskiej emisji, gene- emisji i ograniczania zanieczyszczania powietrza. rowanej przez rozproszone, indywidualne źródła Zgodnie z wnioskami zorganizowanego w 2015 ogrzewania oraz transport efekty są bardzo mi- r. przez Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski zerne, niewspółmiernie mniejsze niż w obszarze I Ogólnopolskiego Kongresu Niskiej Emisji prob- gospodarki ściekowej czy gospodarki odpadami. lem czystości powietrza w Małopolsce nie dotyczy Apelujemy do małopolskich samorządów o two- tylko większych miast, ale również miasteczek rzenie gminnych i miejskich programów ograniczania i wsi – wszystkich mieszkańców i samorządów Ma- niskiej emisji, w ramach których utworzone zostaną łopolski. Emisja dwutlenku węgla na osobę na tere- gminne programy dotacyjne (dla osób fizycznych) nach wiejskich i podmiejskich na wsi bywa wyższa niż na dofinansowanie kosztów wymiany źródeł ciepła, w mieście, głównie z powodu licznych palenisk domo- w tym kotłów węglowych piątej generacji przy współ- wych, a w miastach w znacznym stopniu ze względu na finansowaniu przez Wojewódzki Fundusz Ochrony spaliny samochodów. Ze względów infrastrukturalnych Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie. Dofi- i ekonomicznych społeczności wiejskie są zmuszone do nansowanie unijne dotyczy tylko kotłów węglowych naj- wyboru takich źródeł energii, jak węgiel, olej opałowy nowszej piątej generacji, dlatego mieszkańcy mogą albo czy drewno, które zanieczyszczają środowisko. sami inwestować w kotły niższej klasy lub otrzymać pie- W nowej perspektywie finansowej UE konieczne jest niądze z dotacji na najnowocześniejsze piece. pojęcia działań związanych z ochroną powietrza nie tyl- Aby uzyskać pożądany efekt ekologiczny ko- ko dla ludności miejskiej, ale także wiejskiej, czyli dla ok. nieczne jest wykorzystanie nowoczesnych technolo- 52% obywateli Województwa Małopolskiego. Sam gii, kotłów na węgiel lub biomasę spełniających najwyż- tylko zakaz opalania paliwami stałymi nie sprawdzi się na sze standardy, umożliwiających uzyskanie największego terenach wiejskich, bo tylko ok. 230 tys. gospodarstw efektu redukcji emisji przy najniższych kosztach inwe- domowych na wsi jest odbiorcami gazu, z czego oko- stycyjnych. Równocześnie promocji wymaga wspiera- ło połowa używa gazu go ogrzewania. nie tych inwestycji poprzez instalację pomp ciepła, jako Konieczne jest pozyskanie środków na maksymalne technologii najbardziej dostosowanych do realiów kli- wykorzystanie i dociążanie istniejącego systemu cie- matycznych Polski. Wsparcie tych działań poprzez wpro- płowniczego, a także wprowadzenia alternatywnych wadzenie administracyjnych wymagań w zakresie stan- źródeł energii cieplnej zwłaszcza na terenach wiejskich. dardów emisji dla kotłów dopuszczonych do stosowania Aby poprawić jakość powietrza w regionie, mieszkańcy na wskazanym obszarze zapewni zachowanie trwałości terenów muszą mieć wsparcie finansowe w stosowaniu efektów uzyskanych w ramach programów pomoco- nowych, efektywnych źródeł energii. wych. Działania te powinny być uzupełnioneo prowa- Apelujemy o aktywny udział samorządów w krajo- dzenie termomodernizacji budynków, która zmniejsza wym programie KAWKA z budżetem 800 mln zł, który zapotrzebowania na energię cieplną i ogranicza ilości przy dużym zainteresowaniu może zostać zwiększony, spalanego surowca energetycznego, a także promowa- ponieważ w 2015 r. kryteria programu zostały skorygo- nie standardów budownictwa energooszczędnego lub wane tak, by więcej gmin mogło z niego skorzystać. pasywnego, które gwarantują minimalne zużycie energii Program „KAWKA – Likwidacja niskiej emisji wspie- cieplnej. rająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój roz- W dużych skupiskach miejskich podstawowym proszonych odnawialnych źródeł energii” już doprowa- kierunkiem zmian powinna być intensyfikacja sieci dził do poprawy jakości powietrza w ponad 50 polskich ciepłowniczych, spełniająca jednoczenie dwa zada- miastach. nia. Z jednej strony stanowić ona powinna sposób na

8 Z ŻYCIA SGiPM eliminowanie niewydajnych indywidualnych palenisk V. Nowoczesny transport publiczny węglowych, z drugiej - poprzez zapewnienie cieplej wody do celów sanitarnych – winna ograniczać obec- W zakresie transportu kluczowe znaczenie ma ność w budynkach wielorodzinnych niebezpiecznych in- ograniczenie ruchu samochodowego w centrach stalacji gazowych. W tym przypadku argumentem prze- miast poprzez usprawnienie ekologicznego trans- mawiającym za przyjęciem takiego rozwiązania powinny portu publicznego. W przypadku dużych miast o inten- być względy bezpieczeństwa i korzyści ekonomiczne. sywnym ruchu komunikacyjnym, istotne jest wprowadza- Rozwój sieci ciepłowniczej pozwoli także na racjona- nie rozwiązań ograniczających oddziaływanie transportu lizację całego segmentu zaopatrzeniaw ciepło bazujące- na jakość powietrza. W pierwszej kolejności powinna go na węglu. Jego modernizacja a nie likwidacja może być prowadzona kontrola pojazdów poruszających się mieć ogromne znacznie społeczne i gospodarcze z punk- po drogach w zakresie poziomu emisji zanieczyszczeń tu widzenia stabilności energetycznej Polski. w spalinach i prawidłowość prowadzenia okresowych W najbardziej zagrożonych mikroregionach przeglądów technicznych. Pożądanym rozwiązaniem i miastach konieczna jest realizacja kompleksowych jest również wprowadzanie stref ograniczonej emi- planów eliminacji najbardziej niewydajnych i szkod- sji komunikacyjnej, czyli zakazu wjazdu do centrów liwych palenisk na paliwa stałe. Wsparcie dla tego pro- miast dla pojazdów, które nie spełniają wymaganych cesu musi uwzględniać sytuację ekonomiczną mieszkań- norm emisji zanieczyszczeń w spalinach. Ogranicze- ców w dłuższym horyzoncie czasowym. Pożądane jest nia te dotyczą zwłaszcza pojazdów z silnikiem Diesla, któ- także przygotowanie wsparcia w postaci ulg podatkowy re są źródłem znacznie większej emisji szkodliwych pyłów umożliwiających szerokie stosowanie w zabytkowych i tlenków azotu do powietrza. W przypadku tego typu strefach miast ogrzewania elektrycznego. W przypadku pojazdów ostatnie badania porównawcze wskazują na tych obszarów jest to racjonalna i bezpieczna metoda ich niezwykle negatywny wpływ poprzez emisję niebez- wprowadzania nowoczesnych technologii z poszano- piecznie wysokich stężeń benzo(a)piranu,a w przypadku waniem uwarunkowań konserwatorskich oraz barier Polski na powszechne zagrożenie dla zdrowia z uwagi na w zakresie infrastruktury gazowej czy centralnego ogrze- ogromne obszary z przekroczeniem norm tej substancji. wania. Istnieje jednocześnie potrzeba opracowania wy- Realizacja tego zdania wymaga szerokiego wachla- odrębnionych planów likwidacji niskiej emisji w obrębie rza przedsięwzięć, zaczynając od zmian norm prawnych zabytkowych centrów z uwagi na liczne, nietypowe prob- (wspomniane możliwości ograniczania wjazdu pojazdów lemy jakie tam występują, związane m. in. z możliwościa- o największej emisji substancji szkodliwych), poprzez mi przeprowadzania termomodernizacji obiektów. inwestycje w ekologiczny, niskoemisyjny transport Obok rozwiązań realizowanych regionalnie lub lo- szynowy i systemy Park&Ride, po poprawienie na- kalnie, ukierunkowanych na obniżanie emisji na określo- wierzchni oraz organizacji ruchu. W tym przypadku, nym obszarze i dla określonych warunków terenowych, zwłaszcza dla ośrodkówo największym obecnie zagroże- istotna staje się potrzeba znacznego zwiększenia wysił- niu potrzebne będzie przygotowanie wieloletnich planów ków w celu ochrony powietrza na terenie całego kraju. racjonalizacji systemu transportowego, tworzonych pod Przyjęta ostatnio ustawa nie jest wymierzona w węgiel, kątem zmniejszania negatywnego wpływu na środowisko. ale ma doprowadzić do tego, aby w cywilizowany sposób Z uwagi na polską specyfikę transportu podmiejskiego stosować węgiel dobrej jakości w nowoczesnych kotłach, i aglomeracyjnego, konieczne będzie wprowadzanie nie- zmniejszając szkodliwą emisję o kilkaset procent. Ko- popularnych, ale niezbędnych zmian w zakresie dostępu nieczne jest także stałe poszerzanie sektora Odnawial- prywatnych, drobnych przewoźników do centrów miasta nych Źródeł Energii nie tylko w obrębie terenów, obję- zagrożonych niską emisją. Jednocześnie plany rozwojo- tych intensywnymi programami likwidacji niskiej emisji we w zakresie komunikacji publicznej powinny szeroko jak obszar Małopolski i Śląska. uwzględniać niskoemisyjne środki transportu szynowego. Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski stanow- Dla dużych aglomeracji miejskich zasadnym rozwią- czo opowiada się za intensyfikacją działań zmierzających zaniem staje się ograniczanie transportu samochodo- do poprawy jakości powietrza w naszym kraju. Apeluje- wego (busy) na rzecz kolei aglomeracyjnych ściśle po- my do samorządówo skorzystanie z wszystkich możli- wiązanych z liniami tramwajowymi czy ekologicznymi wych instrumentów, które będą zmierzały do osiągnięcia autobusami. Jednocześnie, aby rozwiązania te zapewnia- tego stanu rzeczy. Z zadowoleniem przyjmujemy fakt ły porównywalną elastyczność systemu w ruchu podmiej- podpisania przez Prezydenta RP nowelizacji ustawy „Pra- skim, należy – idąc wzorem Czech czy Niemiec – budować wo ochrony środowiska”, oczekujemy, że zawarte w niej zintegrowane systemy transportu publicznego. Zarządza- rozwiązania rychło przełożą się na konkretne działania nie transportem w takim układzie pozwoli na jego racjona- eliminujące z naszego środowiska niską emisję dla dobra lizację i jednocześnie panowanie nad efektywnością proce- mieszkańców i 12 milionów turystów. sów modernizacyjnych, także w wymiarze ekologicznym.

Z ŻYCIA SGiPM 9 Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski I Ogólnopolskiego Kongresu Samorządów Terytorial- wzywa samorządy do ujęcia w swych strategiach, nych RP „Obrona Terytorialna Kraju” w Muzeum Armii prognozach i innych dokumentach planistycznych Krajowej, który stanowił otwarcie debaty nad powoła- zagadnienia unowocześnienia transportu. Z uwa- niem oraz docelowym modelem Obrony Terytorialnej gi na złożoność problemu likwidacji niskiej emisji Kraju i rolą samorządu terytorialnego w tym systemie. oraz jej uwarunkowania społeczno-ekonomiczne Po profesjonalizacji wojska, bardzo dużym zmniej- zadanie to powinno być realizowane w oparciu o sy- szeniu liczby żołnierzy i odejściu od poboru powszech- stemową współpracę samorządów terytorialnych, nego stworzenie systemu Obrony Terytorialnej Kraju to wpieraną przez centralne środki finansowe i ogólno- zadanie kluczowe dla bezpieczeństwa Polski, wpisujące krajowe ramy prawne. Efektywność tych poczynań się zarówno w założenia systemu bezpieczeństwa NATO uzależniona będzie w dużej mierze od skutecznego (Pakt zobowiązuje państwa członkowskie do „utrzymy- wykorzystania dostępnych zasobów finansowych na wania i rozwijania swojej indywidualnej (…) zdolności poziomie centralnym i regionalnym. do odparcia zbrojnej napaści”), jak i Unii Europejskiej (decyzja PE i RUE z dn. 17.12.2013 w sprawie Unijnego VI. Zagrożenie powodzią Mechanizmu Ochrony Ludności: „działania państw członkowskich w dziedzinie ochrony ludności w dąże- W ostatnich latach stale zwiększa się liczba powo- niu do zwiększenia skuteczności systemów zapobie- dzi a ich przebieg jest coraz bardziej gwałtowny, co nie gania klęskom żywiołowym i katastrofom spowodo- tylko przenosi się w bezpośredni sposób na zwiększenie wanym przez człowieka”). Warto podkreślić, że system zagrożenia życia i zdrowia mieszkańców, ale i ogromne OTK zakłada również wykorzystywanie sił zbrojnych finansowe straty. W dorzeczu górnej Wisły, a więc na do walki z klęskami żywiołowymi, skutkami kata- terenach województw małopolskiego, podkarpackie- strof, działaniem w obliczu innych sytuacji kryzyso- go, świętokrzyskiego, śląskiego i lubelskiego w latach wych, w tym np. potencjalnego napływu kilkuset tysięcy 1953-2006 straty te wynosiły niemal połowę wszystkich uchodźców z Ukrainy w wyniku nasilenia konfliktu przez strat powodziowych w Polsce, choć powierzchnia tego Rosję. dorzecza to zaledwie 15 proc. powierzchni kraju (straty Tworzenie Obrony Terytorialnej Kraju to proces, któ- te wynoszą ponad 670 mln zł rocznie). Zagrożone pod- rego podstawę powinno stanowić efektywne prawo re- topieniami są głównie duże aglomeracje miejskie. Ich gulujące i porządkujące OTK oraz w sposób przejrzysty gwałtownemu rozrostowi nie towarzyszy bowiem mo- wskazujące źródła jej finansowania na każdym szczeblu dernizacja kanalizacji deszczowej czy budowa zabezpie- oraz model współpracy z obroną cywilną i systemem czeń przeciwpowodziowych. ratowniczo-gaśniczym. Samorządy powinny na bieżąco aktualizować plany Pomimo długoletnich zaniechań w tym obszarze zagospodarowania przestrzennego w oparciu o nowe ze strony władz centralnych, dużą aktywność wykazuje mapy zagrożenia powodziowego oraz systemy wczes- samorząd terytorialny oraz oddolne obywatelskie ruchy, nego ostrzegania przed powodzią. Konieczne jest także organizacje pro obronnei paramilitarne zrzeszające kilka- opracowanie kompleksowego programu małej retencji, dziesiąt tysięcy osób. wspomaganego przez samorządy i wojewodów. Należy Oprócz działań logistycznych należy podjąć również włączyć w ów mechanizm także inicjatywy oddolne, co- działania w postaci długofalowej kampanii edukacyjnej raz częściej pojawiające się na terenie naszego regionu. i promocyjnej adresowanej do wszystkich pokoleń, tak Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski aby jak najlepiej wykorzystać ten potencjał i entuzjazm. apeluje o sukcesywne podnoszenie bezpieczeństwa W interesie Polski jest kreowanie mody na patriotyzm – przeciwpowodziowego przez podjęcie odpowied- działanie na rzecz szeroko rozumianego bezpieczeństwa nich i zsynchronizowanych działań mających za- swoich rodzin, domów, małych ojczyzn, regionów i kraju. bezpieczyć dorzecze najdłuższej rzeki w Polsce. Ko- Należy wykorzystać rosnący prestiż służby wojskowej nieczne są inwestycje polegające na regulacji koryt jako ścieżki kariery zawodowej i powiązać go z możli- rzek, budowy zbiorników retencyjnych, w tym także wościami awansu z formacji ochotniczych. obiektów małej retencji, budowy monitorowanych Budowanie nowoczesnego modelu obrony teryto- inteligentnych wałów przeciwpowodziowych, mo- rialnej wymaga oparcia go o tradycje polskiej wojsko- dernizacji stopni wodnych i polderów zalewowych. wości i ponowne wpisanie tej aktywności obywatelskiej w programy edukacyjne. Szczególne znaczenie może VII. Obrona Terytorialna Kraju mieć tu odwołanie się do doświadczeń okresu odra- dzania się polskiej niepodległości. W tym kontekście We wrześniu br. Stowarzyszenie Gmin i Po- konieczne jest nowe spojrzenie na rolę, jaką przed i po wiatów Małopolski było współorganizatorem I wojnie światowej na ziemiach polskich odgrywały takie

10 Z ŻYCIA SGiPM organizacje jak „Strzelec”, „Sokół” czy „Drużyny Bartoszo- Jako Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski we”. Musimy promować te tradycje nie tylko jako ele- postulujemy powołanie m.in.: ment procesu odzyskiwania niepodległości, lecz również • Gminnych i Miejskich Rad Seniorów oraz Gmin- jako ważny rodzaj aktywności obywatelskiej na rzecz nych i Miejskich Rad Młodzieżowych. bezpieczeństwa naszych Małych Ojczyzn. Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski zwraca Prawie 2500 gmin i 350 powiatów oraz 16 woje- się szczególnie do rad gmin o inicjowanie środowisk wództw to struktury samorządowe wspólnot miesz- i pomoc w organizowaniu Rad Seniorów i Rad Mło- kańców, które na Czele z Wójtami, Burmistrzami, Sta- dzieżowych jako ciał opiniodawczych, doradczych, rostami i Marszałkami chcą i powinny być ważnym konsultacyjnych, aktywizujących lokalne społeczności. partnerem OTK w ramach państwowego modelu Od 2001 r. w ustawie o samorządzie gminnym istnie- i w ścisłej współpracy z Prezydentem, Rządem, Woj- je przepis pozwalający na powołanie młodzieżowych skiem Polskim, obroną cywilną, zawodową i Ochot- rad gmin - organów konsultacyjnych, które mają na niczą Strażą Pożarną (liczącą obecnie prawie 700 tys. celu aktywizację obywatelską młodych ludzi. Od 30 osób w 16 tysiącach jednostek w licznych wioskach) listopada 2013 r. obowiązuje natomiast nowy prze- oraz lokalnymi organizacjami pozarządowymi, stra- pis tej ustawy - art. 5c, który pozwala powołać nowe żami miejskimi, firmami ochroniarskimi i myśliwymi, ciało o charakterze doradczym, reprezentujące śro- itp. na terenie JST. Na terenie ¾ JST nie ma jednostek dowiska osób starszych - gminną radę seniorów. wojskowych, a w takim systemie oprócz kosztownych, • Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski ale niezbędnych sił zbrojnych, bardzo małym nakładem zachęca samorządy do wprowadzania i pro- można osiągnąć wielkie efekty – wydatki na liczącą set- mowania budżetów obywatelskich oraz podej- ki tysięcy osób OTK powinny stanowić nawet od 5% do mowania uchwał wprowadzających inicjatywę 10% rocznych wydatków na obronę kraju, w zależności lokalną. od wielkości, jakości uzbrojenia i standardu szkoleń. Waż- Wprowadzenie tych mechanizmów partycypacji ną rolę w rozwoju OTK powinny odgrywać samorządy, społecznej niesie za sobą korzyści dla samorządu zwłaszcza znajdujący się najbliżej obywatela samorząd terytorialnego oraz mieszkańców, głównie przez gminny. Włączenie jego struktur w mechanizmy tworzą- podniesienie wiedzy mieszkańców o tym, jak funk- cej się Obrony Terytorialnej Kraju uczyni ten program sku- cjonuje samorząd, jakie są zadania budżetu i jak wy- teczniejszym i bardziej wszechstronnym. gląda zarządzanie finansami publicznymi. Mechani- Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski zmy partycypacyjne pozwalają również na większą wzywa władze państwowe do rozpoczęcia intensyw- integrację mieszkańców wokół najważniejszych nych prac nad stworzeniem kompleksowego progra- dla nich spraw, a władzom umożliwiają poznanie mu Obrony Terytorialnej Kraju, mocno osadzonego pomysłów, potrzeb i opinii mieszkańców. Dzięki ak- w strukturach państwa i posiadającego solidne tywnemu udziałowi mieszkańców i współdecydo- źródła finansowania. waniu o kierunkach prowadzonej polityki lokalnych władz rośnie także poziom wzajemnego zaufania. VIII. Budowa społeczeństwa • Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski obywatelskiego zachęca do aktywizacji środowiska lokalne poprzez wspieranie zakładania stowarzyszeń i fun- Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski apeluje dacji. Z podziwem patrzymy na działalność Ochot- do jednostek samorządu terytorialnego o ciągłe pod- niczych Straży Pożarnych i Kół Gospodyń Wiejskich noszenie standardów społeczeństwa obywatelskiego oraz dziękujemy za ich zaangażowanie. Dziękujemy w Małych Ojczyznach. także innym organizacjom, które prężnie działają Samorząd terytorialny to bardzo ważny element w naszych „Małych Ojczyznach. SGiPM podejmuje w strukturze społeczeństwa obywatelskiego jako part- współpracę z Polskim Stowarzyszenie Prasy Lo- ner dla obywateli, organizacji pozarządowych i lokalnych kalnej, obejmuje patronat i udziela wsparcia Fo- mediów. Relacje pomiędzy władzami samorządowymi rum Prasy Lokalnej i Forum Mediów Polonijnych, a organizacjami pozarządowymi muszą mieć charakter które cyklicznie odbywa się w Małopolsce, podkre- partnerski, zgodnie z zasadą subsydiarności. ślając prestiż naszego regionu oraz dając przykład Rolą samorządu terytorialnego jest również wspie- jak można integrować i obywatelsko pobudzać spo- ranie organizacji pozarządowych w ich najtrudniejszej łeczności lokalne. początkowej fazie poprzez pomoc organizacyjną i finan- Wymienione wyżej działania, jak i wiele innych waż- sową, dzięki czemu z czasem powstaną efektywni i sku- nych i potrzebnych aktywności ze strony Samorządu, teczni partnerzy, stanowiący ważny element w realizacji walnie przyczynią się do budowania społeczeństwa oby- wspólnych celów regionalnych i lokalnych. watelskiego w Polsce. Stowarzyszenie Gmin i Powiatów

Z ŻYCIA SGiPM 11 Małopolski zachęca Samorządy to podejmowania tych wy- rolę wydarzenia te powinny odegrać w rozwoju turystyki zwań, bowiem społeczeństwo obywatelskie stanowi fun- i szerzej - sektora przemysłu czasu wolnego, który jest dament Samorządu, bez którego ten ostatni traci rację bytu. związany z unikalną ofertą Małopolski, jako ośrodka ruchu pielgrzymkowego i turystyki religijnej. IX. Uniwersytety Trzeciego Wieku Należy również uwzględnić wiele miejsc związanych w każdej gminie z pochodzeniem, obecnością i kultem świętych, np.: Sta- nisława w Szczepanowie, Kingi w Starym Sączu, Brata Al- Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski od berta w Igołomi czy Rafała Kalinowskiego w Czernej oraz początku aktywnie uczestniczy w realizacji Rządowe- nowo otwarte Muzeum JP2 w Wadowicach, ważne miej- go Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób sca kultu na czele z Kalwarią Zebrzydowską, Ludźmie- Starszych ASOS. Jesienią br. będziemy organizowali rzem na Podhalu. W Małopolsce i na Podkarpaciu rozwija czwarte już Małopolskie Forum Seniorów. Od 4 lat nasze się Szlak Architektury Drewnianej z wieloma kościołami projekty dla seniorów realizowane są również we współ- i cerkwiami wpisanymi na Listę Światowego Dziedzictwa pracy z Uniwersytetami Trzeciego Wieku (UTW). UNESCO. Obecnie osoby starsze stanowią prawie 13% pol- Oczekiwane, wyjątkowe wydarzenia wymagają ści- skiego społeczeństwa, a liczy się, że za 15 lat będą już słego współdziałania samorządów, Kościoła i branży stanowić 17% ogółu ludności w Polsce. UTW realizują turystycznej w najbliższych latach. Powinny one zostać ważne dla seniorów potrzeby, takie jak: zdobywania efektywnie spożytkowane dla rozwoju turystyki religij- i poszerzania wiedzy i umiejętności, poznawania środo- nej i ruchu pielgrzymkowego w Małopolsce. Istotą tego wiska, realizacji działań społecznie użytecznych, a prze- działania powinno być skuteczne i szerokie inwestowa- de wszystkich przeciwdziałają wykluczeniu i spełniają nie w obiekty, które stanowić mogą kolejne elementy funkcję integrującą społecznie, przynależności do grupy. infrastruktury dla tego typu ruchu turystycznego. Zajęcia UTW to doskonały sposób spędzania czasu wol- Oprócz korzyści materialnych, nie do przecenienia są nego i utrzymywania więzi towarzyskich. możliwości, jakie Światowe Dni Młodzieży dają w sferze W obliczu zachodzących w Polsce zmian demo- budowania wizerunku regionu i całego kraju. W ten spo- graficznych i ich konsekwencji Stowarzyszenie Gmin sób możemy pokazać siłę oraz bogactwo duchowe Polski, i Powiatów Małopolski apeluje do małopolskich sa- zbudowane na fundamentach chrześcijańskich wartości. morządów o tworzenie UTW, jako najpopularniej- Jest to niezwykła sposobność promocji dobra w czasach szej formy aktywizacji i edukacji ludzi starszych. zagrożeń oraz powszechnej niepewności losu. Podejmu- Rekomendujemy wszystkim gminom rozpoczęcie jąc taki wysiłek Kraków, Małopolska i Polska mogą przy- starań o stworzenie własnych Uniwersytetów Trze- czynić się do odbudowy w Europie kapitału zaufania i so- ciego Wieku oraz włączanie się w ich ogólnopolską lidarności, a przez młodzież, nadziei i optymizmu. sieć, dla aktywizacji seniorów i dalszego wykorzy- Takiej promocji i reklamy na światową skalę małopol- stania ich wiedzy, doświadczenia, energii i zapału skich miast i gmin nie da się kupić za żadne pieniądze. dla obopólnego dobra - ich oraz naszych społeczno- Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski ści lokalnych. wzywa gospodarzy małopolskich miast i gmin, na terenie których zamieszkają i będą przebywać go- X. Światowe Dni Młodzieży ście z całego świata, do intensywnych przygotowań odpowiednich miejsc i warunków dla uczestników Wielkimi krokami zbliżamy się do Światowych Dni Światowych Dni Młodzieży. Miasto Kraków, Woje- Młodzieży, które odbędą się w Krakowie i Wieliczce wództwo Małopolskie i małopolskie samorządy mu- w 2016 roku, gromadząc prawdopodobnie ok. 2 - 3 mi- szą także przygotować ofertę turystyczną na Świato- liony osób z całego świata. Jest to bezprecedensowe we Dni Młodzieży, aby każdy z uczestników stał się wydarzenie również o nieocenionym potencjale promo- ambasadorem i promotorem naszego regionu na cyjnym zarówno dla Krakowa, jak i całej Małopolski. „Ser- świecie. Należy do tego czasu stworzyć profesjonal- cem” tych wydarzeń będą Sanktuaria św. Jana Pawła II ny i spójny pakiet produktów turystycznych, który i Bożego Miłosierdzia w krakowskich Łagiewnikach oraz powiąże ze sobą wspólny element, np. w postaci Ma- otaczający je teren, gdzie Ojciec Święty Franciszek spotka łopolskiej Karty Pielgrzyma. się z młodzieżą. Światowe Dni Młodzieży w 2016 r. to wydarzenia, XI. Powołanie Sekretariatu Samorzą- których znaczenie dla promocji Małopolskii Krakowa, dów Europy Środkowej i Wschodniej. jako regionu o szczególnych walorach turystycznych, trudno przecenić. To dla nas wyjątkowa szansa na pro- W kwietniu 2013 r. zainaugurował działalność Re- mocję o zasięgu europejskim i światowym. Szczególną gionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej w Krakowie,

12 Z ŻYCIA SGiPM prowadzony wspólnie przez Federację Regional- XII. Zrównoważony rozwój nych Związków Gmin i Powiatów RP i Stowarzysze- Małopolski nie Gmin i Powiatów Małopolski. Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej Małopolska to wspaniały region, w którym łączymy w Krakowie (RODM) jest częścią, funkcjonującej obecnie tradycję i nowoczesność, z którego mogą być dumni nie w 13 największych polskich miastach, sieci Ministerstwa tylko jej mieszkańcy, ale i wszyscy Polacy. Kraków to kul- Spraw Zagranicznych RP. Utworzenie ośrodków jest od- turalna stolica Polski oraz miejsce dynamicznego rozwoju powiedzią na potrzebę wzmacniania samorządowego nauki i nowoczesnych technologii, a teren całego woje- i obywatelskiego wymiaru polskiej polityki zagranicznej. wództwa małopolskiego stanowi niewyczerpaną skarb- Celem RODM jest przybliżanie obywatelom kwestii nicę tradycji oraz kultury ludowej. Samorządy powinny związanych z polską polityką zagraniczną, w tym do- dbać o te dobra. By mogły się one rozwijać konieczne tyczących polskiego członkostwa w Unii Europejskiej. jest m.in. inwestowanie w rozwój infrastruktury ko- Krakowski ośrodek we współpracy z Instytutem Eu- munikacyjnej, tworzenie bogatej oferty edukacyj- ropeistyki UJ jest animatorem regionalnej debaty na nej i kulturalnej, rozbudowa i modernizacja systemu temat współpracy międzynarodowej samorządów ochrony zdrowia oraz nowe projekty na rynku pracy. i organizacji pozarządowych. Na uwagę w Małopolskim Planie Inwestycyjnym Konieczna jest coraz większa integracja Europy zasługuje przeznaczenie największych w historii Środkowo-Wschodniej. Nie możemy zmarnować żadnej środków województwa na ochronę środowiska, po- szansy, by stała się ona faktem. Jednym z instrumentów łożenie wielkiego nacisku na infrastrukturę, czego tej integracji może stać się tzw. Konwencja Karpacka, któ- wyrazem jest m.in. budowa kolejnych węzłów dro- rej stroną jest Polska. Niech wspólne dziedzictwo Karpat gowych i aż 14 obwodnic, a także rozbudowa 13 i ich bogactwo kulturowe stanie się kolejnym bodźcem dróg wojewódzkich. Cieszy fakt zapowiedzi budowy integracji i budowania wspólnoty. Małopolskiego Systemu Informacji Medycznej oraz in- Sekretariat powinien być elementem szerszej struk- westycje na rynku pracy, w tym wsparcie dla ok. 5 tysięcy tury koordynującej prace Grupy Wyszehradzkiej. Istnie- bezrobotnych i wprowadzenie bonu szkoleniowego dla je potrzeba zbudowania takiej stałej instytucji, która przeszło 46 tysięcy osób. Województwo chce inwestować z powodów historycznych, ale i logistycznych, powinna także w edukację, tak by Kraków stał się jeszcze więk- zostać zlokalizowana w Krakowie. Stowarzyszenie Gmin szym centrum nauki i nowoczesnych technologii, a także i Powiatów Małopolski może udzielić wsparcia organiza- w kulturę, która ciągle wymaga dotowania i otwierania cyjnego takiemu projektowi w sferze współpracy z sa- się na nowe obszary. W tym miejscu szczególnie warta morządami i władzami lokalnymi, wykorzystując swoje podkreślenia jest konieczność budowy filharmonii, której wieloletnie doświadczenie z zakresie współpracy zagra- prowadzenie jest zadaniem własnym Samorządu Woje- nicznej oraz transgranicznej. wództwa. Kraków jest jedynym miastem wojewódzkim Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski wspól- w Polsce nie mającym własnego budynku filharmonii. nie z Regionalnym Ośrodkiem Debaty Międzynarodowej W zestawieniu z faktem, iż Kraków jest kulturalnym cen- postuluje powołanie Sekretariatu Samorządów Europy trum Polski brak filharmonii stanowi kuriozum. Środkowej i Wschodniej w tym Grupy Wyszehradzkiej. Pełne, skuteczne i trwałe wykorzystanie fundu- Postulujemy także ożywienie działań Polski, jako szy europejskich wymaga inwestowania ich w sze- strony Konwencji Karpackiej (ze względu na zalesienie roko pojętą innowacyjność. Kraków i Małopolska obszary te są płucem Europy) oraz rozpoczęcie działań mają obecnie niezwykle szerokie możliwości w tej zmierzających do umieszczenia w Krakowie Sekretariatu dziedzinie, także by stworzyć Krakowską Dolinę Konwencji. Krzemową. Potencjał środowiska akademickiego z 200 Celem Sekretariatu Samorządów Europy Środ- tysiącami studentów i 50 tysiącami pracowników na- kowej i Wschodniej będzie kreowanie współpracy ukowych oraz przedsiębiorczość mieszkańców naszego regionalnej między przedstawicielami samorządów regionu powalają na tworzenie całej gamy projektów i organizacjami samorządowymi oraz stworzenie tego typu. Specjalne miejsce mogą w tym zakresie mieć warunków do bezpośredniej współpracy partner- inicjatyw w sferze ochrony zdrowia i technologii medycz- skiej gmin z Polski, państw Grupy Wyszehradzkiej, nych, gdzie dysponujemy unikalnymi szansami. Takich Europy Środkowej i Wschodniej, w tym z Ukrainy. dziedzin jest znacznie więcej. Należy przy tym istotnie Współpraca powinna polegać na wymianie do- poszerzyć rozumienie innowacyjności, przechodząc ze świadczeń m.in. w dziedzinie budowy samorządno- sfery nowinek technologicznych w obszary innowacji ści lokalnej, a także na omawianiu form współpracy społecznych. regionalnej, promowaniu współpracy między gmi- Istnieje potrzeba powołania stałego, instytucjonal- nami i partnerstwo gmin, miast i regionów. nego koordynatora dla rozwoju tego obszaru aktywności

Z ŻYCIA SGiPM 13 naukowej i gospodarczej z udziałem środowisk samo- funduszy UE z pespektywy 2014-2020. W związku rządowych. W tym przypadku konieczne będzie zrów- z upływem drugiego roku obecnej perspektywy fi- noważenie rozwoju aktywności innowacyjnej, tak, aby nansowej, apelujemy o przyspieszenie ogłaszania zarówno potencjał Krakowa jak i mniejszych ośrodków naborów projektów do sfinansowania z funduszy się dopełniały. UE. Taka sytuacja negatywnie wpływa na długo- Łącznie MPI to 140 projektów na sumę 4,3 mld okresowe plany inwestycyjne jednostek samorządu zł. Samorządowcy zrzeszeni w Stowarzyszeniu Gmin terytorialnego. i Powiatów Małopolski wzywają Samorząd Woje- wództwa Małopolskiego do jak najszybszego uru- 25 lat od odzyskania przez Polskę pełni suweren- chomienia projektów rozpoczęcia, a także budowy ności to okres dynamicznego rozwoju, wzbogaca- filharmonii w Krakowie zgodnie ze Strategią Rozwo- nia wiedzy i doświadczeń, budowania Polski samo- ju Województwa Małopolskiego do 2020r. rządowej na miarę europejskich standardów. Jako samorządowcy zrobiliśmy naprawdę wiele, w tym XIII. Fundusze Unii Europejskiej najbardziej udaną w Polsce reformę samorządu te- na lata 2014-2020. rytorialnego. Jednak nie możemy ustawać w realizacji nie tylko powyżej opisanych zadań. Jesteśmy W chwili obecnej Polska stoi przed wielką szansą roz- przekonani, że głos Samorządu będzie słyszany, wojową. Dają ją największe w historii środki, jakie otrzy- a jego postulaty realizowane. mał nasz kraj w ramach perspektywy budżetowej Unii Europejskiej na lata 2014-2020. Konieczne jest mądre, Henryk Juszczyk efektywne i sprawne wydanie tych środków. Zaniechanie Przewodniczący XXVIII Walnego bądź nieskuteczna realizacja tych działań byłyby spekta- Zebrania Członków SGIPM kularnym błędem i jednym z najbardziej negatywnych wydarzeń. Kazimierz Barczyk Dlatego też Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Ma- Przewodniczący Stowarzyszenia łopolski apeluje do rządu oraz krajowychi regional- Gmin i Powiatów Małopolski nych instytucji zarządzających o pilne uruchomienie KONFERENCJE 1. Dr Anna Wilkońska (AWF w Krakowie), Ruch turystyczny w Krakowie w kontekście Światowych Dni Młodzieży, referat z konferencji Światowe Dni Młodzieży szansą dla promocji Polski i rozwoju turystyki religijnej, Kraków, 25 czerwca 2015.

2. I Kongres Niskiej Emisji, Kraków, 23 kwietnia 2015 23 kwietnia w Krakowie odbył I Ogólnopolski Kongres Niskiej Emisji podczas którego samorządowcy, naukowcy i ekolodzy z całej Polski zastanawiali się nad sposobami poprawy jakości powietrza nie tylko w Krakowie i Małopolsce, ale na terenie całego kraju. Konferencję otworzył wiceprzewodniczący Sejmiku Województwa Małopolskiego i przewodniczący Stowarzyszenia Gmin i Powia- tów Małopolski Kazimierz Barczyk, który słowem wstępu opisał trudną sytuację związaną ze stanem powietrza w regionie oraz walkę samorządów o zmianę tego stanu rzeczy. W dyskusji wzięło udział liczne grono ekspertów reprezentujących różne środowiska, m.in. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Najwyższą Izbę Kontroli, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Krajową Izbę Gospodarki Odpadami i wiele innych instytucji oraz organizacji zajmujących się szeroko pojętą ochroną środowiska. O doświadczeniach Krakowa w walce z zanie- czyszczeniami powietrza mówił wiceprezydent Krakowa Tadeusz Trzmiel, który jako główne czynniki zanieczyszczeń w Krakowie wskazał niepohamowany wzrost liczby pojazdów, industrializację, duży ruch tranzytowy przez miasto, a przede wszystkim dużą ilość skumulowanych palenisk węglowych. Wnioski I Ogólnopolskiego Kongresu Niskiej Emisji http://www.sgpm.krakow.pl/newsysn/kcfinder/upload/files/2015-04-23-wnioski-2.pdf

3. Społeczeństwo informacyjne. E-Administracja. E-PUAP. Bezpieczeństwo i ochrona danych, Kraków, 30 czerwca 2015

14 Z ŻYCIA SGiPM NAJPOPULARNIEJSZY WÓJT I BURMISTRZ MAŁOPOLSKI

27 listopada 2015 r. poznaliśmy laureatów XVI edycji współorganizowanego przez SGiPM plebiscytu na najpopularniejszego wójta i burmistrza Małopolski. Nagrody wręczono podczas gali w Teatrze im. Ju- liusza Słowackiego w Krakowie.

Wyróżnienia w tym plebiscycie dla wójtów i burmistrzów Leszek Skowron (Korzenna), Antoni Karlak (Jabłonka), Marcin Ki- mają tym większą wartość, że przyznawane są decyzją mieszkań- wior (Skrzyszów), Sławomir Paterek (Gnojnik), Janusz Kwaśniak ców. To oni najpierw zgłaszają swoich kandydatów, a następnie (Borzęcin), Marian Zalewski (Szczurowa), Janusz Potaczek (Nie- oddają na nich swoje głosy. W tegorocznej edycji konkursu o mia- dźwiedź), Mariusz Palej (Rzezawa) oraz Arkadiusz Mikuła (Lisia no najpopularniejszych gospodarzy gmin walczyło 60 wójtów i 35 Góra). burmistrzów. Z tego grona wybrano laureatów plebiscytu – 10 Honorowe insygnia władzy, czyli nagrody dla najpopularniej- wójtów oraz 5 burmistrzów. W sumie na wszystkich kandydatów szego burmistrza otrzymali: Adam Adamczyk (Trzebinia), Wacław oddano ponad 20 tys. głosów. Ligęza (Bobowa), Artur Kozioł (Wieliczka), Zbigniew Mączka (Rad- – Wójtowie i burmistrzowie są najbliżej społeczności lokal- łów) oraz Tomasz Siemek (Alwernia). nej. To w dużej mierze od was zależą warunki życia mieszkańców Dodajmy tylko, że wśród tegorocznych laureatów znalazł się – mówił redaktor naczelny Gazety Krakowskiej Wojciech Harpula. nagradzany w każdej dotychczasowej edycji plebiscytu Marian Za- – Wyniki tego plebiscytu i nagrody, które otrzymujecie to lewski. Od dziś Wójt Szczurowej jest więc posiadaczem kompletu swoiste „dziękuję” od waszych mieszkańców. Przyłączamy się to 16 Witosowych Kapeluszy. tego podziękowania. Chylę czoła przed wami i waszą pracą – dodał Organizatorem konkursu jest Stowarzyszenie Gmin i Powia- Kazimierz Barczyk, przewodniczący SGiPM. tów Małopolski oraz Gazeta Krakowska. Witosowe Kapelusze, czyli nagrody dla najpopularniejszych wójtów odebrali: Marek Jamborski (Kocmyrzów-Luborzyca), za UMWM KONKURS „BIAŁE MORZA” Odpowiadając na apel Stowarzyszenia Gmin i Powiatów W skład Komitetu Honorowego Konkursu weszli: Małopolski Instytut Architektury Krajobrazu Wydziału Archi- – prof. dr hab. inż. Kazimierz Furtak, Rektor Politechniki tektury Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki ogłosił Krakowskiej Konkurs architektoniczno-krajobrazowy na koncepcję Parku – Kazimierz Barczyk, Przewodniczący SGiPM „Białe Morza” z miasteczkiem namiotowym na Światowe Dni – ks. biskup Damian Muskus, Przewodniczący Komitetu Organi- Młodzieży 2016. zacyjnego ŚDM Nagrody w wysokości 10.000 zł ufundowała Małopolska – ks. prałat Jan Kabziński, Prezes CJPII Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. – Tadeusz Trzmiel, Z-ca Prezydenta Miasta Krakowa Celem konkursu było uzyskanie najlepszej koncepcji zagospo- – Wiesław Bury, Prezes Zarządu Małopolskiej Agencji Rozwoju darowania terenu o pow. 110 ha położonego na terenie dawnych Regionalnego „Białych Mórz” w Krakowie. Podstawowym przeznaczeniem tego – prof. dr hab. inż. arch. Jacek Gyurkovich, Dziekan WA PK terenu jest park miejski w otoczeniu znajdującego się tu Centrum – dr hab. inż. arch. Agata Zachariasz prof. PK, Dyrektor IAK PK Jana Pawła II (w budowie) oraz Sanktuarium Bożego Miłosierdzia. Dnia 12 stycznia 2015 komisja konkursowa, z udziałem m.in. Park obok swojej docelowej funkcji rekreacyjnej, powinien okreso- mgr inż. arch. Andrzeja Mikulskiego - projektanta Centrum Jana wo posłużyć jako pole namiotowe dla licznych uczestników Świa- Pawła II, wyłoniła zwycięzców konkursu. towych Dni Młodzieży, planowanych w Krakowie latem 2016 roku. I nagroda: Karolina Mazurek, Justyna Snakowska Przewodniczącym Jury był prof. dr hab. inż. arch. Aleksander II nagroda: Katarzyna Dorda, Weronika Galcak, Karolina Porada Böhm IAK PK, b. Główny Architekt Miasta Krakowa. III nagroda: Natalia Pocheć Agnieszka Wójcik

Z ŻYCIA SGiPM 15 I Ogólnopolski Kongres Niskiej Emisji

Problem niskiej emisji staje się coraz powszechniejszym i jest coraz głośniej poruszany. Szukając sposobu jego zniwelowania, wprowadzamy szereg rozwiązań, przede wszystkim wymieniając źródła ciepła, przeprowadzając termomodernizację budynków, ograniczając emisję komunikacyjną. Jak to wygląda, jeżeli chodzi o konkrety? Na jakie technologie i rozwiązania się zdecydować? Skąd uzyskać wsparcie finansowe?

Nie ma lepszego miejsca do debaty na ten temat W przypadku nowo powstających budynków, w Polsce niż Kraków, gdzie 23 kwietnia 2015 roku od- dopełnienie standardów budownictwa energoo- był się I Ogólnopolski Kongres Niskiej Emisji. szczędnego wydaje się równie ważne, o czym prze- Celem kongresu była analiza wniosków płyną- konywali specjaliści z Centrum Budownictwa Energo- cych z dotychczasowych działań podejmowanych oszczędnego Politechniki Krakowskiej oraz Centrum na rzecz ograniczenia niskiej emisji oraz przede Technologii Energetycznych Świdnica. Są to działania wszystkim przedstawienie konkretnych działań, długofalowe, które wraz z termomodernizacją ist- które pozwolą na jej ograniczanie w przyszłości. niejących obiektów powinny być prowadzone rów- Tym cenniejsza była dyskusja inaugurująca kongres, nolegle z wymianą źródła ciepła, a więc działaniem w której udział wzięli przedstawiciele Ministerstwa najczęściej przytaczanym jako skuteczne rozwiąza- Środowiska, Narodowego Funduszu Ochrony Środo- nie problemu emisji we wspomnianym już sektorze wiska i Gospodarki Wodnej, Głównego Inspektoratu bytowo-komunalnym. Ochrony Środowiska, Najwyższej Izby Kontroli oraz Kwestia wyboru odpowiedniej technologii władz województwa małopolskiego i miasta Krako- w kontekście zeroemisyjnej techniki grzewczej wy- wa. Bardzo ważna deklaracja padła z ust Pani Doroty maga dogłębnej analizy korzyści ekologicznych Zawadzkiej-Stępniak (z-ca prezesa NFOŚiGW), która oraz ekonomicznych, tak aby zainwestowane środki potwierdziła fakt trwających w funduszu prac nad przyniosły pożądany efekt w założonej perspektywie uruchomieniem programu wspierającego działania czasowej. Rozwiązań jest wiele, są to między inny- termomodernizacyjne w gospodarstwach domo- mi pompy ciepła czy kondensacyjne kotły gazowe, wych, co dla ograniczania niskiej emisji w sektorze a o przedstawienie ich w sytuacji inwestycji zadbali bytowo-komunalnym jest kwestią niezwykle istotną. specjaliści z firmy Viessmann, a także MPEC Kraków Zwiększenie efektywności energetycznej przez ter- – ukazując niepodlegające w zasadzie dyskusji zale- momodernizację budynku przekłada się bezpośred- ty przyłączenia do miejskiej sieci ciepłowniczej, jako nio na zmniejszenie jego zapotrzebowania na ciepło, rozwiązania optymalnego z punktu widzenia ograni- a co za tym idzie, nawet w przypadku wykorzysty- czania niskiej emisji. wania paliw stałych, na mniejszą emisję produktów Kraków nieprzypadkowo został wybrany na miej- spalania do atmosfery. sce I Ogólnopolskiego Kongresu Niskiej Emisji, a był

16 Z ŻYCIA SGiPM to efekt nie tylko występowania problemu zanieczyszczenia powietrza, ale przede wszystkim dużej aktywności władz miasta oraz instytucji miejskich w celu ograniczenia tego negatywnego zjawiska, o czym mówili przedstawiciele Urzędu Miasta Kra- kowa, MPO Kraków oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krako- wie. Perspektywa i możliwości finansowania dzia- łań zmierzających do poprawy jakości powietrza przedstawione przez prezes WFOŚiGW w Krakowie Małgorzatę Mrugałę wzbudziły duże zainteresowanie przedstawicieli gmin i samorządów z Małopolski, którzy niemal w komplecie wzięli udział w kongresie. Uwypuklenie działań miasta posłużyć miało za przy- kład dla pozostałych miast oraz gmin z całej Polski i taki cel został osiągnięty. Transport wymieniany jest obok sektora bytowo- -komunalnego jako największe źródło niskiej emisji. Jest to obszar wielopłaszczyznowy o dużej ilości rozwiązań, przy czym prawdopodobnie jednym z największych potencjałów charakteryzuje się sektor pojazdów elektrycznych. Całkowicie bezemisyj- ne w miejscu użytkowania auta elektryczne to duża szansa dla polskich miast zmagających się z zanie- czyszczeniem powietrza, w tym wypadku konieczne jest jednak zadbanie o właściwą infrastrukturę, przede wszystkim stacji ładowania pojazdów elektrycznych. O tym, że temat jest rozwojowy świadczy duże zainteresowanie, jakim cieszyła się prezentacja producenta tego typu urządzeń – GARO oraz towa- rzysząca kongresowi ekspozycja elektromobilności. Uczestnicy wydarzenia mieli okazję przekonać się, jaki jest komfort jazdy autem elektrycznym, a także jak działają poszczególne technologie niskoemisyjne z zakresu techniki grzewczej, co było możliwie dzięki obecności mobilnego laboratorium odnawialnych źródeł energii Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Opinie przedstawione podczas panelu dysku- syjnego kończącego kongres, a wskazującego m.in. na konieczność wprowadzenia uregulowań na poziomie krajowym co do jakości spalanych w gospodarstwach domowych paliw stałych, a także norm jakości dopuszczonych do użytkowania kotłów sta- łopalnych, znalazły także swoje odzwierciedlenie w debacie telewizyjnej podsumowującej I Ogólno- polski Kongres Geotermalny, która odbyła się w TVP Kraków. Udział w debacie wzięli Kazimierz Barczyk (Przewodniczący Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski, Federacja Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP), Dariusz Nowak (Delegatura Najwyż- szej Izby Kontroli w Krakowie) oraz Michał Kacz- marczyk (dyrektor programowy GLOBEnergia, AGH w Krakowie).

Z ŻYCIA SGiPM 17 Inicjatywa lokalna instrumentem aktywizacji społecznej seniorów. IV Małopolskie Forum Seniorów

Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski w 2015 r. otrzymało z Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej dofinansowanie na realizację czwarte- go z kolei projektu na rzecz małopolskich Seniorów.

Projekt pn. „Inicjatywa lokalna instrumentem aktywizacji społecznej seniorów. IV Małopolskie Fo- rum Seniorów” stanowił odpowiedź na potrzebę zwiększenia stopnia partycypacji społecznej i obywatelskiej seniorów proporcjonalnie do społecznego znaczenia tej grupy oraz konieczność wzmocnienia wizerunku seniorów jako partnerów JST w realizacji zadań publicznych. Celem głównym projektu był rozwój aktywności społecznej osób starszych wobec społeczności lokalnych. Do bezpośredniego udziału w działaniach projek- towych zaproszonych zostało 60 seniorów w czterech lokalizacjach w regionie. W projekcie, kierowanym głównie do osób starszych zamieszkujących poza opracowywali projekty przedsięwzięć, które Krakowem, udział wzięli Seniorzy z gminy Klucze chcieliby zrealizować wespół z samorządem. i Wielka Wieś oraz z Wieliczki i Gorlic. Pośrednio bene- 4. Pilotaż realizacji inicjatyw obywatelskich (li- ficjentami projektu były społeczności lokalne i samo- piec-październik 2015) rządy gminne woj. małopolskiego. Seniorzy zaprezentowali projekty inicjatyw lokal- W projekcie zaplanowano i zrealizowano nastę- nych przedstawicielom swego samorządu, uzgod- pujące działania: nili zasady realizacji wybranej propozycji i wespół 1. Diagnoza aktywności małopolskich samorzą- z samorządem lokalnym realizują projekt. Działa- dów na rzecz Seniorów (kwiecień-czerwiec niom Seniorów towarzyszyło wsparcie eksperckie 2015), na podstawie której opracowano raport pracowników SGiPM, którzy pomogli uczestni- dostępny obecnie na stronie internetowej www. kom w opracowaniu projektów, negocjacjach seniorzy.sgpm.krakow.pl oraz www.sgpm.kra- z samorządem oraz w trakcie realizacji inicjatyw. kow.pl . 5. Wizyty studyjne (październik 2015) 2. Szkolenia (2 x 5 h w 4 lokalizacjach woj. ma- Seniorzy uczestniczyli w wizytach w czterech łopolskiego, maj-czerwiec 2015), podczas wybranych miejscowościach woj. małopolskiego których Seniorzy poznali narzędzia partycy- (gminy: Wielka Wieś i Klucze oraz miasta: Kraków pacji obywatelskiej na poziomie lokalnym i Gorlice), w których władze samorządowe prowa- oraz zasady skutecznego komunikowania się dzą godne naśladowania działania na rzecz spo- z administracją lokalną i wspólnej realizacji łecznej aktywności seniorów. projektów na rzecz wspólnot lokalnych. 3. Warsztaty praktycznych umiejętności przy- 2 grudnia 2015 r. w Międzynarodowym Centrum gotowywania inicjatyw lokalnych dla Senio- Kultury w Krakowie odbyło się IV Małopolskie Forum rów – liderów społecznych (2 x 5 h; czerwiec Seniorów, wydarzenie wieńczące realizację projektu 2015, Kraków), podczas których Seniorzy pn. “Inicjatywa lokalna instrumentem aktywizacji

18 PROJEKTY SGiPM społecznej seniorów. IV Małopolskie Forum Senio- rów”. W konferencji udział wzięło ponad 100 osób: Moja wieś Giebułtów przedstawicieli władz lokalnych, pracowników samo- rządowych, organizacji działających na rzecz Senio- W dawnych odległościach czasach rów oraz liderów lokalnych społeczności Seniorów. Stał w mojej wsi piękny dwór biało pobielany. Moderatorem spotkania był Marek Szczepanek, Se- Mieszkał w nim z rodziną pan Giebułtowski. kretarz Programu TVP. S.A. Oddz. W Krakowie. Właśnie od jego nazwiska powstała Po krótkim wstępie Kazimierza Barczyka, Prze- Nazwa mojej wioski. wodniczącego Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski oraz Wiceprzewodniczącego Sejmiku Prawie w środku wsi stoi 400-letni kościół Województwa Małopolskiego na temat zasad re- Pod wezwaniem Św. Idziego, gionalnej polityki senioralnej, mikrofon przekazany Warto na chwilę wejść w jego progi został uczestnikom projektu z gminy Wielka Wieś, I podziwiać malowidła na ścianach Klucze, Wieliczka oraz z miasta Gorlice, którzy za- I ołtarz główny jego. prezentowali inicjatywy lokalne zrealizowane przez A w górnym ołtarzu Matka Boska Częstochowska swoje zespoły wraz z miejscowym samorządem. Ludzie mówią o niej to nasza Pani Giebułtowska. Wielki aplauz uczestników wzbudził w tym punkcie W naszych modlitwach do niej prosimy programu występ grupy teatralnej Seniorów, działa- „Nie wypuszczaj nas z opieki jącej przy Gminnym Ośrodku Kultury w Kluczach. my będziemy chwalić Cię na wieki”. II część spotkania poświęcona została prezen- tacji dobrych praktyk małopolskich samorządów Św. Idzi to patron naszej parafii. w dziedzinie przyjętych przezeń rozwiązań insty- Zawsze czuwa nad nami tucjonalnych na rzecz osób starszych oraz społec- tak naprawdę jest i było także przed wiekami. zno-kulturalnej oferty gmin dla Seniorów. Głos zabrali kolejno: dr Anna Okońska-Walkowicz, Do- Od pięknego zabytkowego Krakowa radca Prezydenta Miasta Krakowa ds. Polityki Se- Przez Giebułtów ciągnie się nioralnej (Polityka Senioralna Samorządu Miasta Szlak Orlich Gniazd – do Ojcowa, Krakowa), Tadeusz Wójtowicz, Wójt Gminy Wielka Pieskowej Skały, gdzie można Podziwiać zamek wspaniały. Szlak ten kończy się na częstochowskim wzgórzu, Tam w Jasnogórskim Klasztorze Cudowny obraz Matki Boskiej Częstochowskiej Jest ona Królową naszej Ojczyzny – Polski.

Więc, gdy nadejdzie lato, a później piękna jesień Zabierz plecak i wałówkę Wybierz się do Giebułtowa Na sobotnio – niedzielną wędrówkę . Zobaczysz w Dolinie Prądnika Wapienne skały Chronione kwiaty, rośliny. Wieś (Program wspierania aktywności i zapobiega- Odpoczniesz w cieniu pod „czarną brzozą” nia wykluczeniu społecznemu seniorów na lata 2014- I zachwycisz się piękną podkrakowską przyrodą. 2016 “Aktywni i Potrzebni”), Agata Czarnota-Bajorek, Dyrektor Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej A gdy masz artystyczną duszę w Wieliczce (Oferta samorządowej instytucji kultury możesz namalować piękne widok dla Seniorów na przykładzie działalności Miejskiej i ciekawe pejzaże i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Wieliczce), Anna Może który z tych obrazów Domagała, Dyrektor Samorządowego Centrum Kul- w galerii krakowskiej się pokaże. tury i Promocji Gminy Zabierzów (Koordynator ds. Maria Zabiegaj osób starszych w Gminie Zabierzów) oraz Jadwiga Lokalna artystka i poetka zam. w Giebułtowie Białoń, Kierownik Ośrodka Wsparcia Klubu Samopo- (gm. Wielka Wieś), uczestniczka projektu pn. „Inicjatywa lokalna instrumentem aktywizacji społecznej seniorów. mocy “DIALOG” (Międzypokoleniowy Klub Samopo- IV Małopolskie Forum Seniorów”. mocy “Dialog” w Gminie Biecz).

PROJEKTY SGiPM 19 Po zakończeniu części konferencyjnej, odbyła Projekt pn. „Inicjatywa lokalna instrumentem się debata z udziałem prelegentów oraz liderów lo- aktywizacji społecznej seniorów. IV Małopolskie Fo- kalnych środowisk Seniorów, której zadaniem było rum Seniorów” współfinansowany był przez Minister- wskazanie priorytetowych obszarów i form działa- stwo Pracy i Polityki Społecznej w ramach Rządowe- nia, mających na celu podniesienie aktywności Se- go Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób niorów w życiu społecznym i publicznym wspólnot Starszych 2014-2020. lokalnych. Centralnym punktem dyskusji był obecny status lokalnych rad seniorów. Uczestnicy dyskusji Więcej informacji na temat projektu można uzyskać wysunęli propozycje usprawnień w zakresie sposobu u Pani Anny Rychły-Mierzwy: finansowania działalności rad, legislacyjnego dopre- [email protected]. cyzowania ich roli i zadań, a także sposobu wyłanian- ia członków tego gremium. Elżbieta Kulawik Patronat medialny nad IV Małopolskim Forum słuchaczka Kluczewskiego Uniwersytetu III Wieku, Seniorów sprawowany był przez: TVP S.A. Oddział członek Obywatelskiego Parlamentu Seniorów, w Krakowie, magazyn “Głos Seniora” oraz czaso- uczestniczka projektu pn. „Inicjatywa lokalna pismo “Wspólnota Małopolska. Pismo Marszałków, instrumentem aktywizacji społecznej seniorów. Prezydentów, Burmistrzów, Wójtów i Radnych”. IV Małopolskie Forum Seniorów”.

Małopolscy Seniorzy w Obywatelskim Parlamencie Seniorów

1 października 2015 r. odbyło się inauguracyjne posiedzenie Obywatelskiego Parlamentu Seniorów (OPS) w Sali Posiedzeń Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Inauguracja miała charakter szczególny, odbyła się bowiem w Międzynarodowym Dniu Osób Star- szych, ustanowionym przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Honorowy Patronat nad OPS objęła Marszałek Sejmu RP Pani Małgorzata Kidawa-Błońska, a patronat merytoryczny Komisja Polityki Senioralnej, której przewodniczy Pan Michał Szczerba. Delegaci biorący udział w pionierskim posiedzeniu OPS to przedstawiciele Uniwersytetów Trzeciego Wieku, Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów oraz gminnych rad seniorów.

Delegaci na swoim pierwszym posiedzeniu złożyli ślubowanie, przyjęli regulamin OPS, powołali Przewodniczącego OPS – Pa- nią Krystynę Lewkowicz oraz v-ce przewodniczących. Powołano komisję ds. organizacyjno-prawnych, komisję ds. strategii, budżetu i finansów oraz komisję ds. informacji i kontaktów z otoczeniem. Komisje ukonstytuowały się i wybrały swoje władze. Przyjęto deklarację OPS „Seniorzy i Przyszłość Polski”, w której czytamy m. in. o potrzebie kontynuacji realizowanych w ostatnich latach przedsięwzięć programowych a także o konieczności podjęcia szeregu dalszych prac wzmacniających politykę senioralną na rzecz rozwoju ruchu senioralnego, budowania silnej pozycji organizacji senioralnych oraz podnoszenia jakości i różnorodności form aktywizacji i edukacji osób starszych.

20 PROJEKTY SGiPM Rozwój kompetencji organizacji polskich i polonijnych na Wschodzie kluczem do rozwoju współpracy z Polską

Od marca do grudnia 2015 roku Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski realizowało projekt pt. „Rozwój kompetencji organizacji polskich i polonijnych na Wschodzie kluczem do rozwoju współpracy z Polską” który był finansowany ze środków pocho- dzących z Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Przedsięwzięcie, obejmujące organizację szkoły i polonijnych na Wschodzie oraz przygotowano ra- letniej oraz program stażowy, było kompleksowym port z rekomendacjami do „Rządowego Programu projektem mającym na celu podniesienie kompeten- na Rzecz Współpracy z Polonią z Polakami za granicą” cji liderów organizacji polskich i polonijnych aktyw- na lata kolejne w zakresie usprawnienia współpracy nie działających na Wschodzie, a przez to rozwoju ich między Polską a organizacjami polskimi i polonijny- potencjału do podejmowania oraz zacieśnienia kon- mi na Wschodzie. Raport ten jest dostępny na stronie taktów bezpośrednich z Polską. internetowej Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Mało- Dopełnieniem w/w działań był komponent ba- polski www.sgpm.krakow.pl w dziale „Projekty” dawczy, w ramach którego przeprowadzona została Więcej informacji na temat projektu można uzy- szczegółowa analiza działalności organizacji polskich skać u Pani Anny Góral: [email protected]

Polakiem jest się w sercu

Polacy poza granicami Polski stanowią bardzo ponieważ urodzili się w innym państwie, to tęsknota liczną grupą etniczną w wielu państwach świa- do wszystkiego co polskie zawsze jest w nich obec- ta i nie zważając na to, od jak dawna nie byli oni na. Od małego wpajano nam, że jesteśmy Polakami w Ojczyźnie albo nawet czy kiedykolwiek tam byli, i ta więź z Polską wzmacnia się wraz z dorastaniem,

PROJEKTY SGiPM 21 niezależnie od tego, czy jest się po wschodniej gra- była wśród priorytetów w działalności polskiego nicy Polski, czy po zachodniej, czy nawet od tego, że rządu. Podejmowane przez władzę działania są oddziela nas ocean. skierowane na szerokie wsparcie tej grupy etnicznej w krajach ich zamieszkiwania, ale i rozszerzanie „Czym dla mnie jest Polska?” Sądzę, że każdy z nas współpracy mającej na celu kreowanie pozytywnego odpowie na to pytanie co innego. Dla mnie osobiście wizerunku Polski na świecie przez efektywne funk- jest to ciepło, tęsknota i miłość do kraju, w którym cjonowanie tego typu organizacji. niestety się nie urodziłam ze względu na zawiłości historyczne, ale który towarzyszy mi od urodzenia. To, Właśnie dzięki realizacji jednego z projektów co wpajali mi rodzice od małego, tą miłość przekazy- współfinansowanego przez MSZ na Szkole Letniej waną najlepiej jak potrafili moi najbliżsi, nie zważając w Krakowie w lipcu 2015 roku spotkali się młodzi na niesprzyjające ku temu warunki w kraju zamiesz- aktywni działacze z organizacji polskich z terenów kania, tą miłość do języka, tradycji, historii, kultury wschodnich, a mianowicie z Białorusi, Litwy, Ro- polskiej, wydało swoje owoce. Działam w organizacji sji i Ukrainy, w celu uzyskania nowych informacji polskiej w Grodnie z własnej chęci i z zapałem, mając i kwalifikacji, które na pewno pozytywnie wpłyną na na względzie to, żeby takich osób jak ja było więcej, działalność reprezentowanych przez nich organizacji a narodowość polska nie była tylko rubryczką w świa- polskich. Oprócz tego była to świetna okazja do zo- dectwie urodzenia, ale by istniała gdzieś wewnątrz baczenia jednego z najcudowniejszych miast Polski, każdego z nas. Nie zważając na ogólne przekonanie, mających bogatą historię, przepiękne zakątki i cu- że organizacje polskie na Wschodzie działają na zasa- downą atmosferę, nie zważając na tłumy turystów dzie „my to wszystko robimy dla Was, to musicie Nam :). Dzięki Szkole Letniej mogliśmy bliżej poznać fajne coś za to dać”, uważam, że nie zawsze tak jest, jestem osoby, takich jak my Polaków z innych krajów o po- wręcz przekonana, że w większości przypadków jest dobnych warunkach geopolitycznych, którzy również zupełnie inaczej. Jak sama widzę, ludzie to robią prze- z zafascynowaniem szerzą polską tożsamość w swo- de wszystkim dla siebie, chcą być pożyteczni i dzielić ich środowiskach i tak jak my robią to z dużym zapa- się tym, co wchłonęli od swoich rodziców, bo są dum- łem. Przyjazd do Polski, do kraju gdzie urodzili się moi ni z tego, że są Polakami, nawet jeśli wszystko udaje dziadkowie, jest zawsze miłym wydarzeniem, bo tu się zorganizować wyłącznie dzięki własnym środ- się czujemy jak w domu, chociaż przy tym mamy róż- kom. Oni kochają to co robią, bo robią to z sercem. ne obywatelstwa. Dzięki nawiązanym w czasie Szkoły To wszystko dotyczy nie tylko osób starszych, które kontaktom powstała sieć wymiany informacji mię- jeszcze pamiętają jak to było za polskich czasów. Mło- dzy naszymi organizacjami, co jest ważnym efektem de osoby pochodzenia polskiego również chętnie projektu. Również dzięki projektowi realizowanemu włączają się do działalności na rzecz kultywowania przez SGiPM zorganizowano w Krakowie staże dla polskości w swoich rodzinach, w swoim środowisku. młodych działaczy polskich ze Wschodu. Takie staże, Z chęcią poświęcają temu swój wolny czas i energię, w których miałam okazję uczestniczyć, to wspaniała przychodzą na spotkania organizacji polskich całymi możliwość, by po pierwsze zainwestować we własny rodzinami, bo czują, że mogą przez to w pewien spo- potencjał, po drugie mieć na co dzień styczność z ję- sób zaspokoić swoją potrzebę bycia „wśród swoich”, zykiem ojczystym, i oczywiście by zdobyć doświad- chociaż funkcjonowanie takich organizacji na Wscho- czenie, które na pewno w życiu bardzo się przyda. dzie, jak wiadomo, nie zawsze bywa łatwe. Ale była to także okazja do kontaktu ze wspania- W większości działalność polskich organizacji na łymi i zawsze chętnymi do pomocy ludźmi, w tym Wschodzie skupia się na kulturze, historii, tradycji, miejscu mowa idzie o osobach pracujących w Sto- edukacji, opieki nad miejscami pamięci narodowej, warzyszeniu Gmin i Powiatów Małopolski. To co ale są też organizowane wyjazdy do Polski dla bliż- oni robią dla Polaków na Wschodzie (m.in. od wielu szego poznania kraju swoich przodków, organizo- lat organizują akcję „Podarujmy Lato Dzieciom ze wane ważne dla miejscowych Polaków wydarzenia, Wschodu”, różne akcje charytatywne, seminaria in- są zapraszani goście z Polski. Organizacje starają się formacyjne itp.) jest godne podziwu i uznania. Życzę aktywnie współpracować z placówkami dyploma- im i całej Polonii i Polakom za granicą, aby było jak tycznymi RP w swoich krajach. Ale nie tylko. Są stale najwięcej okazji do wspólnych spotkań w kraju „skąd poszukiwane nowe formy działalności i współpracy, nasz ród” (jak głoszą słowa „Roty”). czemu również sprzyjają różnego rodzaju projekty realizowane w ramach państwowych programów. Julia P. Współpraca z Polakami i Polonią za granicą zawsze Grodno, Białoruś.

22 PROJEKTY SGiPM Łopuszna, dwor Tetmajerow Zakopane, Willa Pod Jedlami Szlaki kulturowe jako medium zmian w kulturze Nowy projekt Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski

W marcu 2015 roku Stowarzyszenie Gmin i Powia- (województwo śląskie) oraz Szlak Piastowski (woje- tów Małopolski rozpoczęło realizację nowego projektu wództwo wielkopolskie). pt. „Szlaki kulturowe jako medium zmian w kulturze” W efekcie projektu powstaną rekomendacje dofinansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dzie- w zakresie zarządzania szlakiem kulturowym, pojmo- dzictwa Kulturowego w ramach programu „Obserwa- wanym wieloaspektowo, jako medium zmian prze- torium kultury”. Jest to dwuletni projekt badawczy, strzeni społecznej/obywatelskiej. którego celem jest zbadanie szlaków kulturowych, Ważnym elementem projektu będzie stworzenie które traktowane są jako medium zmian w kulturze, internetowej bazy danych polskich szlaków kultu- pojmowanej zgodnie ze współczesnymi definicjami rowych. Baza będzie zawierała konkretne rekordy/ jako ogół cech charakteryzujących określone społecz- szlaki, opisane według wybranych kryteriów, jak: ności. Tym samym, w przekonaniu zespołu badawczego, szlaki kulturowe stają się istotnym czynnikiem inicjującym zmiany społeczne i obywatelskie na poziomie lokalnym. W realizowanym projekcie w szcze- gólności chodzi o rozpoznanie roli i znaczenia szlaków kulturowych w następujących obszarach przestrzeni: a. kulturowej (m.in. uczestnictwa w kulturze, aktywizacji środowisk twórczych, budowania tożsa- mości kulturowej środowisk lokalnych); b. społecznej (m.in. w zapobieganiu wykluczeniu społecznemu i budowaniu społecznej spójności); c. obywatelskiej (w kształtowaniu postaw obywatelskich). W projekcie zostaną szczegółowo zbadane trzy szlaki kulturowe: Szlak Architektury Drewnianej (wo- jewództwo małopolskie), Szlak Zabytków Techniki Branice, dwor obronny, tzw. lamus

PROJEKTY SGiPM 23 nazwa, strona internetowa, podmiot zarządzają- Na zakończenie projektu zostanie zorganizowana cy, obiekty tworzące szlak (wraz z charakterystyką ogólnopolska konferencja, na której przedstawione krótką, opisem dostępności, usług przewodnickich), zostaną wyniki przeprowadzonych badań wraz z wy- tematyzacja szlaku, aktywności na szlaku (koncerty, pracowanymi rekomendacjami dla lokalnych, regio- działalność muzealna itd.), cykliczne wydarzenia na nalnych oraz krajowych polityk kulturalnych. W trak- szlaku, działania prowadzone w ramach profesjonali- cie spotkania zostaną zaprezentowane również zacji produktu (np. szkolenia przewodników). zidentyfikowane dobre praktyki – modelowe rozwią- Ponadto w ramach projektu przeprowadzone zania w zakresie zarządzania szlakami kulturowymi. zostaną wywiady oraz badania ankietowe wśród zarządców obiektów, operatorów szlaków oraz tury- Więcej informacji na temat projektu można uzy- stów odwiedzających obiekty na szlakach. skać u Pani Anny Góral: [email protected].

Szlaki dziedzictwa kulturowego szansą na zbudowanie przewagi konkurencyjnej gmin i regionów

Rosnąca popularność szlaków kulturowych, tworzonych na różnych poziomach organizacyjnych (sa- morządu wojewódzkiego, powiatowego, gminnego), w różnorodnych konfiguracjach organizacyjnych (działalność samorządów, organizacji i stowarzyszeń, instytucji publicznych), każe przyjrzeć się bliżej temu zjawisku.

Wydaje się, że jedną z najważniejszych przyczyn główne zainteresowanie skupia się na punktach do- zainteresowania tego typu trasami jest „pojem- celowych, ważna staje się tutaj trasa, którą należy ność” ich formy. Sprawdzają się one w odniesieniu przebyć, wszystko to, co można zobaczyć pomiędzy do różnych elementów dziedzictwa (łącznie z dzie- tymi głównymi punktami. Tu zaś otwierają się ol- dzictwem niematerialnym), umożliwiając ochronę brzymie możliwości wykorzystywania szlaku w celu (m.in. poprzez przywrócenie pamięci o nich) obiek- poprawy ogólnej kondycji krajobrazu kulturowego. tów szczególnie „wrażliwych”, niejednokrotnie wręcz By tak się stało, konieczne jest pełne zaangażowa- skazanych na zapomnienie, a w konsekwencji tego nie i współdziałanie samorządów gminnych, m.in. – zniszczenie. Szlaki bardzo często łączą w spójną w konsekwentnym promowaniu (poprzez edukację) całość obiekty znacznie od siebie oddalone, niejed- nowoczesnych postaw względem występujących nokrotnie znajdujące się z dala od dużych metropo- w gminie zasobów oraz ogólnej estetyki otoczenia, lii, nierzadko z dala od tras turystycznych. Tego typu traktowanych jako istotna przewaga konkurencyjna, zabytki, funkcjonujące jako byty odrębne, często nie którą samorządy mogą celowo zagospodarować, sto- mają wielkich szans na przetrwanie. Można je zwięk- sując np. mądre prawodawstwo na swoim terenie. szyć przez połączenie ich w spójną grupę, stworzo- Zasadniczym problemem pozostaje kwestia ną według klucza tematycznego. Często zwraca się spójnej definicji jednoznacznie określającej, czym są uwagę, że w takiej strukturze rośnie niepomiernie szlaki dziedzictwa kulturowego. Często popełnianym potencjał marketingowy pojedynczych obiektów, błędem jest postrzeganie tego typu struktur wyłącz- czy też możliwości ich rozwoju (m.in. poprzez apli- nie w dwóch perspektywach: dziedzictwa material- kowanie o fundusze zewnętrzne). Nie można jednak nego oraz turystów. zapominać, że zmienia się wówczas również „kultu- Faktycznie większość szlaków koncentruje się rowy kapitał” tych obiektów, zyskują one znacznie na obiektach zabytkowych, prowadząc od jedne- szerszy kontekst swojego funkcjonowania, a przez go z nich do drugiego. Prawda jest jednak taka, że to zmienia się również perspektywa odbioru dzie- obiekty te są tym bardziej interesujące, im dokład- dzictwa kulturowego regionu, w których dany obiekt niej znamy ich historię: dzieje powstania, kontekst się znajduje. Nie bez znaczenia jest również fakt, że społeczny i kulturowy, związanych z nimi ludzi, miej- istotną składową idei szlaków kulturowych jest wpi- scowe legendy, obrzędy, zwyczaje – a więc wszyst- sana w ich definicję droga, którą trzeba pokonać, ko to, co tworzy dziedzictwo niematerialne. W tym odcinek pomiędzy punktem A i punktem B. Choć ujęciu, zwiększone zainteresowanie obiektem, z racji

24 PROJEKTY SGiPM wpisania go na szlak kulturowy, staje się impulsem do zainicjowania badań nad zabytkiem, nawiąza- nia współpracy ze środowiskami naukowymi i aka- demickimi, co – siłą rzeczy – będzie przekładać się na wzrost zainteresowania miejscowością i gminą, w której zabytek się znajduje. Drugą sprawą jest podejście do szlaków (i two- rzących je zabytków) przede wszystkim w kontekście kreowania produktu turystycznego przeznaczone- go dla turystów. Warto pamiętać, że turyści jedynie bywają na szlaku, natomiast na co dzień „żyje” two- rzącymi je zabytkami społeczność lokalna. Zatem to ona powinna być w pierwszym rzędzie brana pod uwagę w procesie budowania produktów kulturowych. Zresztą obiekty będą tym bardziej interesujące dla turystów, im bardziej będą żywą częścią lokalnej społeczności. Najlepiej zjawisko to można zaobser- wować na przykładzie zabytkowych świątyń – jeśli dany kościół czy cerkiew jest wciąż miejscem żywego kultu religijnego, wypełniające je treści niematerialne (na przykład możliwość uczestniczenia w mszach świętych), stają się ożywczym tchnieniem, podtrzy- mującym autentyzm tych miejsc. Szlak kulturowy może stać się wreszcie ważnym narzędziem ochrony i zarządzania dziedzictwem kulturowym. Jednym z podstawowych problemów, z ja- kimi borykamy się w dziedzinie ochrony zabytków, jest wciąż niedostatecznie skuteczna ochrona obsza- Bartne, cerkiew Swietych Kosmy i Damiana rowa. Tymczasem szlak kulturowy, z założenia będą- cy strukturą przestrzenną, może stanowić doskonałą okazję do tworzenia stref buforowych, chroniących animowania, troski, podejmowania różnorodnych już nie tylko pojedyncze zabytki, ale miejscowy kra- inicjatyw z zakresu promocji i udostępniania obiek- jobraz kulturowy. tów na szlaku. Dlatego tak istotne jest wykreowania Mając na uwadze wszystko, co napisano wcześ- sprawnej struktury zarządczej, która będzie dyspono- niej, proponuję przyjęcie następującej definicji szla- wała odpowiednimi zasobami (m.in. informacyjnymi ków dziedzictwa kulturowego: szlak kulturowy to i ludzkimi), pozwalającymi na sprawne i skuteczne za- wytyczony i oznakowany szlak materialny, łączą- rządzanie szlakiem. Z tego punktu widzenia kluczowa cy obiekty i miejsca wybrane według ustalonego staje się współpraca w ramach stowarzyszeń zrzesza- kryterium tematyzacji, będące unikatowymi re- jących jednostki samorządu terytorialnego. Na mocy prezentatywnym przykładem ilustrującym sze- łączących je porozumień, są one w stanie stworzyć roko pojęty dorobek kulturowy danego regionu, odpowiednie warunki do efektywnego zarządzania społeczności, grupy etnicznej, mniejszości naro- szlakami dziedzictwa kulturowego. One zaś, choć dowej czy narodu. Poprzez prezentację dziedzictwa najprawdopodobniej będą generować bardzo umiar- materialnego szlak powinien umożliwiać poznanie kowane bezpośrednie zyski, przyczynić się mogą do i popularyzować dziedzictwo niematerialne, traktując autentycznego wzrostu regionu, poprzez generowa- oba te obszary jako nierozerwalną całość. Poddany nie różnego rodzaju działań wokół obiektów zabytko- sprawnemu i skutecznemu zarządzaniu, szlak kul- wych, rozwoju gastronomii, obiektów, noclegowych, turowy może stać się ważnym narzędziem ochrony, punktów handlowych, stacji benzynowych itp. kształtowania i popularyzowania dziedzictwa kulturowego, oddziałując w równym stopniu na społeczno- dr hab. Łukasz Gaweł ści lokalne, jak i odwiedzających te miejsca turystów. Instytut Kultury i Zarządzania Uniwersytetu Za szczególnie istotną należy uznać sprawę za- Jagiellońskiego rządzania. Wytyczony i oznakowany szlak nie za- kierownik zespołu badawczego projektu „Szlaki cznie żyć swoim własnym życiem. Wymaga ciągłego kulturowe jako medium zmian w kulturze”

PROJEKTY SGiPM 25 Małopolska – analiza sytuacji w regionie na temat strategii niskoemisyjnych i termomodernizacji budynków użyteczności publicznej. Wnioski z opracowania

Celem opracowania była analiza bieżącej sytuacji dotyczącej realizacji działań obejmujących termomo- dernizację budynków użyteczności publicznej oraz strategii niskoemisyjnych na obszarze wo- jewództwa małopolskiego. Informacje poddane analizie rozpatrywane były w kontekście prowadzenia działań na rzecz ograniczania niskiej emisji (przede wszystkim Programy ograniczania niskiej emisji, Pro- gramy ochrony powietrza) oraz termomodernizacji budynków użyteczności publicznej (uwzględniając przetargi na wykonanie tego rodzaju prac, ogłoszone przez gminy w trzecim kwartale 2015 roku).

Skuteczna termomodernizacja budynku nie może w województwie małopolskim nastąpiło we wszystkich ograniczać się do pojedynczych działań jak: wykona- strefach w przypadku PM10 (norma 40 μg/m3) oraz nie izolacji zewnętrznej, czy wymiana stolarki okiennej, bezno(a)pirenu. Dodatkowo przekroczone zostały do- ale powinna być prowadzona w sposób kompleksowy puszczone normy PM2,5 w aglomeracji krakowskiej oraz obejmując wszystkie możliwe działania, a więc: izolację strefie małopolskiej. W przypadku PM10 najwyższe pozio- dachu, ścian zewnętrznych, izolację stropu nad piwnicą my stężeń zanotowane zostały na krakowskich stacjach lub stropu nad podłogą na gruncie, wymianę stolarki pomiarowych: Al. Krasińskiego – 64 μg/m3, Bujaka – 49 okiennej i drzwi oraz zastosowanie wentylacji mecha- μg/m3 (stacja tła miejskiego). Normy nie zostały przekro- nicznej. W ramach realizacji przez małopolskie gminy czone na stacjach pomiarowych w Bochni, Zakopanem, Programu ochrony powietrza, w roku 2014 przepro- Niepołomicach, Trzebini, Tarnowie, Olkuszu i Gorlicach. wadzono termomodernizację budynków użyteczności W przypadku ilości dni, w trakcie których przekroczone publicznej w 289 placówkach. Ponadto termomoderni- były stężenia średniodobowe PM10 (norma 50 μg/m3, 35 zację przeprowadzono w 635 budynków mieszkalnych. dni), sytuacja taka miała miejsce na wszystkich stacjach Podobnie jak w przypadku działań na rzecz ogranicze- pomiarowych, z wyjątkiem tych gdzie prowadzone są nia niskiej emisji, najwięcej inwestycji zrealizowano pomiary okresowe. Najgorzej sytuacja wyglądał ponow- w Krakowie – 565, na kolejnych miejscach znalazły się: nie na stacji zlokalizowanej przy Al. Krasińskiego w Kra- Tarnów (40), Trzebinia (23), Chrzanów (23) i Kęty (15). kowie – 188 dni. Także we wszystkich punktach, gdzie Ilość termomodernizowanych budynków niestety nie prowadzone były pomiary PM 2,5, nastąpiło przekrocze- przełożyła się na jakość działań. Tylko 12,6% obiek- nie dopuszczalnej normy (25 μg m3). Pierwsze miejsce tów zostało poddanych pełnej termomoderni- Al. Krasińskiego ze stężeniem 45 μg/m3 nie stanowi już zacji polegającej na dociepleniu ścian zewnętrznych, zaskoczenia. Sytuacja bardzo źle wyglądała także w po- stropów i wymianie okien. Częściowa termomoderniza- zostałych punktach pomiarowych: Nowy Sącz – 33 μg/ cja została wykonana w 20,8% budynków i obejmowała m3, Kurdwanów – 33 μg/m3, Nowa Huta – 32 μg/m3, Za- docieplenie ścian lub stropodachu. W 64,7% budynków kopane – 30 μg/m3, Bochnia – 39 μg m3. wymieniono tylko okna, a w 1,9% budynków moderni- Działania na rzecz ograniczenia niskiej emisji realizacja polegała na wymianie instalacji c.o. i zamontowa- zowane były regionalnie w ramach Programów ochrony niu termostatów grzejnikowych. powietrza. W Małopolsce programy realizowane były Jako sukces można uznać konkurs „Małopolskie Re- przez 90 gmin. Spośród nich, 25 gmin nie zrealizowało mizy”, w ramach którego władze Województwa Małopol- żadnej inwestycji w 2014 roku. Spośród podmiotów rea- skiego udzielały dofinansowania na prace budowlano-re- lizujących działania na rzecz ograniczenia niskiej emisji, montowe w remizach strażackich. W roku 2014 działania największy efekt ekologiczny uzyskał Kraków – ograni- w zakresie termomodernizacji zostały przeprowadzone czenie emisji PM10 na poziomie 93,3 Mg. Wymienić na- w 18 obiektach, a łączny koszy środków poniesionych leży także: Nowy Sącz (3,4 Mg), miasto Gorlice (3,3 Mg), na działania termomodernizacyjne w budynkach Tarnów (2,5 Mg), Kęty (1,1 Mg). Sumarycznie, redukcja użyteczności publicznej wyniósł w 2014 roku 61 mln zł. emisji PM10 oraz PM2,5 w Małopolsce w roku 2014 wy- Jak podaje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środo- niosła 111 Mg, dwutlenku azotu ok. 20,5 Mg, dwutlenku wiska, w 2014 roku przekroczenie norm jakości powietrza siarki ok. 251 Mg i dwutlenku węgla ok. 16300 Mg.

26 PROJEKTY SGiPM ochrony powietrza dla województwa małopolskiego, Raport pt. Małopolska – analiza sytuacji w regionie na dla których zalecono działania naprawcze. temat strategii niskoemisyjnych i termomodernizacji Podstawowym wnioskiem wynikającym z prze- budynków użyteczności publicznej” powstał w ramach prowadzonej analizy jest obecność lub brak obecności realizowanego przez SGiPM projektu pn. „Przygotowanie spójnej strategii implementacji konkretnych rozwiązań transgranicznego projektu SENTENCE do konkursu ogło- szonego w ramach Programu Interreg Europa Środkowa” pozwalających czy to na ograniczaniu występowania realizowanego przy wsparciu finansowym Województwa zjawiska niskiej emisji, czy też termomodernizacji. Jest Małopolskiego w ramach konkursu ofert z zakresu roz- to przede wszystkim widoczne w przypadku termomo- woju współpracy terytorialnej pn. “Małopolska Współ- dernizacji, stąd podstawową rekomendacją wyni- praca terytorialna 2020”. kającą z przeprowadzonej analizy jest stworzenie spójnych wytycznych dla gmin/samorządów do prowadzenia działań termomoderniza- W Małopolsce w 2014 roku, w ramach progra- cyjnych budynków użyteczności publicznej mów ochrony powietrza przeprowadzonych zosta- uwzględniających także modernizację źródła ło ponad 8000 inwestycji, które obejmowały: likwidację ciepła oraz implementację systemu zarządzania kotłów i pieców na paliwo stałe – 3100 (w roku 2013 – energią w budynkach. 2603), termomodernizację budynków – 924 (714), inwestycje w odnawialne źródła energii – 4041 (407) oraz moder- W związku z powyższym, w kontekście ter- nizację sieci ciepłowniczej – 27 (20). W kontekście wymiany momodernizacji proponuje się: źródła ciepła, a więc likwidacji kotłów i pieców na paliwa • opracowanie jednolitego i spójnego dokumentu stałe, zastosowano w największym stopniu ogrzewanie ga- będącego strategią działań termomodernizacyj- zowe (68%). 23% inwestycji stanowiły przyłączenia do sieci nych w województwie małopolskim na wzór Progra- ciepłowniczej, 5% zmiana na ogrzewanie elektryczne, a 4% mu ochrony powietrza, niskoemisyjne kotły na paliwa stałe. Liderem, jeżeli chodzi • identyfikacja budynków o największym zapotrzebo- o ilość inwestycji było miast Kraków (2611). Na kolejnych waniu na energię cieplną oraz największym poten- pozycjach uplasowały się miasta: Nowy Sącz (100), Gorli- cjale do działań termomodernizacyjnych i uznanie ce (97), Tarnów (71), Kęty (51), Trzebinia (23), Oświęcim ich jako priorytetowe, (22) oraz Libiąż (20). W przypadku realizacji inwestycji • stworzenie bazy danych oraz bazy dobrych praktyk w odnawialne źródła energii, dominującą technolo- w celu ich interpretacji i implementacji pożądanych gią były kolektory słoneczne – 99%. Wynika to z faktu rozwiązań w innych gminach/obszarach, realizowania na obszarze województwa małopolskiego • organizacja spotkań informacyjnych, szkoleń i kon- programu „Instalacja systemów energii odnawialnej ferencji dla przedstawicieli gmin i samorządów w Gminach: Niepołomice, Wieliczka, Skawina oraz lokalnych w celu przekazania wiedzy i wymiany Miechów na budynkach użyteczności publicznej oraz doświadczeń. domach prywatnych”. W gminie Niepołomice instalacje kolektorów słonecznych wykonane zostały na 294 W kontekście ograniczania niskiej emisji obiektach, w gminie Wieliczka było to 494 obiekty, rekomenduje się: gminie Skawina – 280 obiektów, a gminie Miechów – • wprowadzenie działań termomodernizacyjnych jak 343 obiekty. W roku 2015 do programu przyłączyły się podstawowej metody ograniczania niskiej emisji gminy Zabierzów i Myślenice. w gospodarstwach domowych, poprzez zmniejsze- Nakłady finansowe poniesione na realizację nie zapotrzebowania budynku na energię cieplną, wszystkich inwestycji ograniczających występo- • kontynuacja wymiany źródeł ciepła z pieców/kotłów wanie niskiej emisji w 2014 roku szacuje się na stałopalnych na rozwiązania niskoemisyjne, 195 mln PLN (89 mln PLN stanowiło dofinansowanie • wprowadzenie ograniczeń w stosowaniu paliw sta- zewnętrzne). Najwięcej środków finansowych prze- łych (pod warunkiem nowelizacji ustawy Prawo znaczono w Krakowie i było to 67,3 mln PLN. Wymie- ochrony środowiska), nić należy ponadto Chrzanów (13,6 mln PLN), Tarnów • prowadzenie działań informacyjno-edukacyjnych (8,9 mln PLN), Wieliczkę (6,8 mln PLN) oraz Miechów uświadamiających Małopolan co do istoty problemu, (6,1 mln PLN). jakim jest zjawisko występowania niskiej emisji oraz Realizacja Programów ograniczania niskiej emisji sposobów jego zapobiegania. w Małopolsce miała miejsce w 2014 roku w 36 gminach. Działania te polegały na wymianie kotłów i pieców Michał Kaczmarczyk stałopalnych na urządzenia niskoemisyjne. Spośród GEOSYSTEM, 36 gmin, 28 stanowiły gminy włączone do Programu Redakcja GLOBEnergia

PROJEKTY SGiPM 27 KROMER FESTIVAL NOWE WYDARZENIE KULTURALNE W MAŁOPOLSCE

Biecz – co o nim wiedzą mieszkańcy Małopolski? Jedni znają go jako siedzibę „szkoły katów”, inni jako stolicę Polski za czasów króla Łokietka, jeszcze inni ze względu na wspaniałe zabytki, historię, cudowny krajobraz. Są też tacy, którzy pewnie nie mają żadnych skojarzeń. To się może zmienić dzięki nowemu projektowi kulturalnemu Biecza na najwyższym poziomie.

Kromer Festival to cykliczne przedsięwzięcie w dniach 13-16.08.2015 r. Organizatorem festiwalu promujące muzykę dawną z programem muzycz- była Capella Cracoviensis i Gmina Biecz. Współorga- nym prezentującym epoki od średniowiecza po nizatorami był Program 2. Polskiego Radia oraz Naro- klasycyzm. Pierwsza edycja wydarzenia odbyła się dowy Instytut Audiowizualny. Za program festiwalu odpowiedzialny był Jan Tomasz Adamus, szef Capelli Cracoviensis oraz Filip Berkowicz, twórca sukcesu takich marek jak Misteria Paschalia, Actus Humanus, Sacrum Profanum czy Opera Rara. Festiwal został dofinansowany ze środków Narodowego Centrum Kultury oraz Województwa Małopolskiego. Festiwalowi patronuje Marcin Kromer – wybitny bieczanin, humanista, sekretarz królewski, geograf, dyplomata, historyk i biskup warmiński, który na trwałe zapisał się w historii Biecza oraz w polskiej kulturze. Marcin Kromer to duma bieczan, rodak dobro- czyńca, który „opromienił sławą swój rodzinny Biecz jak nikt przed nim i nikt po nim”.

28 MAŁOPOLSKA LOKALNIE Tegoroczna edycja festiwalu gościła legendarne- go włoskiego skrzypka Fabio Biondiego, wybitnego amerykańskiego lutnistę Paula O’Dette i francuskiego kontratenora Dominique Visse’a. W Bieczu wystąpili ponadto: szwajcarska formacja „Ensemble Peregri- na” prowadzona przez Agnieszkę Budzińską-Bennett, belgijski zespół „Oltremontano” pod kierownictwem Wima Becu oraz grupa „Ars Cantus” Tomasza Do- brzańskiego. „Capella Cracoviensis” pod dyrekcją Jana Tomasza Adamusa wykonała aż trzy koncerty.

naklejkę z podobizną artysty – bohatera wieczoru. Młode osoby, które zebrały komplet 8 naklejek, ob- darowane zostały atrakcyjnymi nagrodami. Biecz zaskoczył nie tylko przyjezdnych, ale także mieszkańców. Z wieży ratuszowej co godzinę roz- brzmiewał festiwalowy hejnał, z wieży ratuszowej odbyła się także transmisja jednego z koncertów. Koś- cioły wypełnione były szczelnie słuchaczami, których z dnia na dzień przybywało coraz więcej. Wielu zapo- wiedziało już chęć udziału w drugiej edycji festiwalu. Doskonały pomysł, pozwolił w nieco zapomnia- nym Bieczu stworzyć coś wyjątkowego, niebanalne- go i nowego. Zacni światowi artyści dali popis swoich muzycznych możliwości, dostarczając niezapomnia- Uroczystego otwarcia festiwalu dokonała prof. nych emocji i wzruszeń. Wielu zaczęło odkrywać mu- Małgorzata Omilanowska – Minister Kultury i Dzie- zykę dawną i jej różnorodność. Uczestnicy Kromer dzictwa Narodowego. Koncerty w wykonaniu świa- Festival, zasłuchani, zdziwieni i zachwyceni, wrócili towej sławy artystów odbyły się w unikatowych sa- do swoich domów z nadzieją na drugą edycję. Dzięki kralnych wnętrzach Biecza: Kolegiacie Bożego Ciała, temu wydarzeniu Biecz ma szansę stać się miejscem Kościele Franciszkanów oraz na dziedzińcu „Domu spotkań wielu turystów z Polski i z zagranicy. z basztą”. Miasto żyło w dzień i w nocy za sprawą www.kromerfestival.com licznych gości przybyłych z różnych zakątków Pol- ski oraz mieszkańców, którzy chętnie wzięli udział w koncertach. Program festiwalu wzbogacony został o wydarzenia towarzyszące, które zapełniały czas turystom. W scenerii murów obronnych odbyły się: Tur- niej Rycerski o mieszek zbója Becza zorganizowany przez Zakon Rycerski Ziemi Bieckiej, warsztaty łucz- nicze prowadzone przez Nieformalną Grupę Łucznicy Rozembark, prelekcja Pana Krzysztofa Kutrzuby na temat fortyfikacji obronnych Biecza, scenka teatralna „Tam do kata” w wykonaniu Maszynki Kreatywności i Muzeum Ziemi Bieckiej, oprawa Mszy św. w wykonaniu Chóru Kolegiaty p.w. Bożego Ciała w Bieczu. Podczas festiwalu ceny biletów wstępu do Muzeum Ziemi Bieckiej oraz na Wieżę Ratuszową objęte zo- stały 50% zniżką, a godziny otwarcia wydłużone do godziny 21.30. Długi sznur turystów ciągnął się za przewodnikiem oprowadzającym po Bieczu. Dzięki akcji pn. „KROMERCARD” do poznawania muzyki dawnej zaproszone zostały również dzieci. Dzięki uczestnictwu w festiwalu podczas każdego kolejnego koncertu każde dziecko mogło odebrać

MAŁOPOLSKA LOKALNIE 29 Szkoła Muzyczna I stopnia w Bobowej GMINA BOBOWA STAWIA NA WSZECHSTRONNY ROZWÓJ

W minionych 25 latach w Gminie Bobowej zrealizowane zostały zadania inwestycyjne i remontowe o wartości prawie 105 mln. zł, w tym dofinansowanych spoza budżetu 51 mln zł, tj. prawie 50%. Wykona- ne inwestycje obejmowały wiele ważnych obszarów życia społecznego.

Ochrona środowiska naturalnego: Wybudowa- Infrastruktura drogowa: Powstało ponad 6 km nych zostało ponad 35 km sieci wodociągowej i pra- chodników przy drogach wojewódzkich i powia- wie 64 km sieci kanalizacyjnej wraz z nową gminną towych. Zostały wybudowane nowe odcinki dróg oczyszczalnią ścieków, której docelowa przepusto- gminnych w całej gminie, a istniejące zmodernizo- wość wynosi 1250 m3/dobę. Powstało kilkadziesiąt wano. Przy drogach wszystkich kategorii udało się przydomowych oczyszczalni ścieków. Kompleksowo wybudować wiele kilometrów oświetlenia uliczne- została zmodernizowana stacja uzdatniania wody go. Odbudowane zostały także mosty zniszczone wraz z przepompownią i hydrofornią. przez powódź. Powstały nowe parkingi w Bobowej Bezpieczeństwo: Dla wszystkich jednostek OSP przy ulicy Stawowej i w Stróżnej przy cmentarzu zakupiono samochody bojowe nowszej generacji; komunalnym. na bieżąco i na równych zasadach finansowane są Oświata: Przy każdej szkole w Gminie powstał wszystkie wydatki na bojową działalność straży po- kompleks wielofunkcyjnych boisk sportowych żarnych z całej Gminy. oraz certyfikowane place zabaw dla najmłodszych.

30 MAŁOPOLSKA LOKALNIE Powstałe obiekty służą nie tylko młodzieży szkolnej, po to, aby dzieci i młodzież z naszej Gminy mogły ale również dorosłym. Zostały wykonane niezbędne za darmo uczyć się grać na wybranych przez siebie remonty i prace termomodernizacyjne budynków. instrumentach. Ułożona została kostka brukowa przed budynkami Sport: Wybudowano sale gimnastyczne wraz oświatowymi. Powstała także centralna stołówka, z zapleczem przy szkołach w Brzanie, Wilczyskach, Siedliskach, Jankowej oraz hale widowiskowo-sportową w Bobowej z try- buną na 300 miejsc. Obiekty te służą przede wszystkim lokalnej społeczno- ści, są udostępniane do amatorskiego uprawiania różnych dyscyplin sportowych, między innymi piłki siatko- wej i tenisa stołowego. Przy Zespole Szkół Nr 1 w Bobowej powstał wielofunkcyjny kompleks boisk sportowych ORLIK – 2012. Przeprowadzono kompleksową modernizację stadionu miejskiego w Bobowej, łącznie z bu- dową nowych trybun, aby młodzież szkolna mogła korzystać z bazy do lekkoatletyki. Gmina wybudowała małe miasteczko rowerowe w Wilczy- skach. Na terenie tego obiektu prowadzona będzie nauka jazdy na rowerze Oczyszczalnia ścieków dla dzieci oraz zajęcia z przepisów ruchu drogowego. która przygotowuje gorące posiłki dla wszystkich Zdrowie: Przeprowadzono remont kapitalny bu- dzieci w całej Gminie, dzięki czemu wszystkie nasze dynku ośrodka zdrowia w Bobowej z udziałem środ- dzieci traktowane są na tych samych zasadach, a przy ków unijnych. tym nikt z pracowników nie stracił pracy. W chwili Rewitalizacja Rynku: Dokonano przebudowy obecnej ze smacznych posiłków korzysta już blisko układu komunikacyjnego oraz infrastruktury tech- 1000 dzieci dziennie. nicznej Rynku w Bobowej. Kultura: Dokonano rozbudowy i przebudowy Gmina Bobowa wspólnie z Urzędem Marszał- budynku Domu Kultury w Wilczyskach. Przeprowa- kowskim Województwa Małopolskiego realizowała dzono remont i modernizację dwóch budynków ponadto zadania inwestycyjne, o które skutecznie Centrum Kultury i Promocji Gminy Bobowa przy ul. zabiegał Burmistrz Wacław Ligęza, takie jak: moder- Grunwaldzkiej i w Rynku. Wybudowany został Dom nizacja drogi wojewódzkiej nr 977 wraz z budową Ludowy w Stróżnej oraz Wielofunkcyjny Dom Kultury chodnika i oświetlenia w Siedliskach, budowa chod- wraz z remizą strażacką w Jankowej. W Siedliskach, nika przy drodze wojewódzkiej nr 981 w Bobowej, w zmodernizowanym budynku powstała świetlica Wilczyskach i Jankowej, budowa wiaduktu w Bobo- dla seniorów w integracji z młodzieżą z terenu całej wej, budowa łącznika Siedlisk i Sędziszowej, usuwa- Gminy, a dla dzieci taka świetlica została zorganizo- nie szkód powodziowych na potokach Stróżnianka wana również w Bobowej. i Brzanka, przebudowa skrzyżowania w Jankowej. Historycznym wydarzeniem dla naszej Gminy Wartość tych inwestycji to około 60 mln zł. jest utworzenie w Bobowej Szkoły Muzycznej Bez wątpienia przywrócenie Bobowej po 75 la- I-go stopnia w dworze po rodzinie Długoszowskich. tach praw miejskich było wydarzeniem niezwykłym Inicjatywa ta bez wątpienia uratowała ten zabytko- i przyczyniło się do podniesienia prestiżu miejscowo- wy budynek przed ruiną (o jego stanie technicznym ści oraz umożliwiło zrealizowanie ważnych dla miasta świadczy fakt, że objęty był klauzulą katastrofy bu- inwestycji. Udział przedstawicieli najwyższych władz dowlanej). Chociaż Gmina Bobowa nigdy nie była państwowych i wojewódzkich, obecność telewizji właścicielem tego budynku ani jego zarządcą, to – ze i innych środków masowego przekazu podczas uro- względu na znaczenie historyczne i jego usytuowanie czystości związanych z tym wydarzeniem spowodo- – samorząd zdecydował o jego zakupie za korzystną wały wzrost zainteresowania naszym miastem za- cenę 2,5 mln zł, rozłożoną na dwie raty. A wszystko równo w Polsce jak i za granicą.

MAŁOPOLSKA LOKALNIE 31 25 LAT SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO DLA CZŁOWIEKA, DLA GMINY, POWIATU I POLSKI

27 maja 1990 r. odbyły się pierwsze w powojennej Polsce całkowicie wolne wybory do samorządu terytorialnego. Na pamiątkę tego wydarzenia 27 maja uchwałą Sejmu RP został ustanowiony Dniem Samorzą- du Terytorialnego, a w wiśnickim zamku odbyła się specjalna uroczystość, przygotowana wspólnie przez Starostwo Powiatowe w Bochni i Urząd Miasta i Gminy Nowy Wiśnicz.

Z zaproszenia starosty bocheńskiego Ludwika terytorialnym” a prelekcję na temat kultury słowa Węgrzyna i burmistrz Nowego Wiśnicza Małgorzaty w kontekście samorządności obywatelskiej wygłosił Więckowskiej skorzystało 130 samorządowców z te- dr Leopold Zgoda. renu całego powiatu. Gościem specjalnym uroczy- Kolejną częścią uroczystości było wręczenie spe- stości była podsekretarz stanu w Ministerstwie Pra- cjalnych medali „Pro Publico Bono”, przyznanych cy i Polityki Społecznej Małgorzata Marcińska, która przez ministra Kosiniak-Kamysza osobom szczegól- w imieniu ministra Władysława Kosiniak-Kamysza nie zasłużonym dla krzewienia idei samorządności. wygłosiła wykład pt. „Współpraca rządu i samo- Minione 25 lat dla samorządu to ćwierćwiecze wyko- rządu w realizacji polityki senioralnej państwa”. Po rzystanych szans. Nikt, kto obiektywnie patrzy na świat, niej zabrała głos prof. Grażyna Prawelska-Skrzypek nie może zakwestionować tych zmian. W gminach, z wykładem pt. „Profesjonalizacje w samorządzie w powiatach jest wielu bardzo wartościowych ludzi, którzy oddają się całkowicie temu, co robią, będąc na- dzieją na dalszą lepszą przyszłość samorządu – powie- dział Ludwik Węgrzyn, starosta bocheński, zwracając się do wyróżnionych. Za zasługi dla rynku pracy medale „Pro Publico Bono”, otrzymali: Marek Piszczek i Wiesław Dziedzic (Rzezawa), Wiesław Kukla (Trzciana), Leopold Gra- bowski (Żegocina), Jan Piwowarczyk (Drwinia), Firma Bacówka Towary Tradycyjne z Lipnicy Murowanej, Stanisław Burkiewicz (Nowy Wiśnicz), Jerzy Raczyń- ski (Gmina Bochnia), Piotr Janeczek (Miasto Bochnia) oraz Cech Rzemiosł Różnych w Bochni. Medale za za- sługi dla opieki społecznej otrzymali: Maria Bigas (Rzezawa), Bogumiła Bobak (Trzciana), Jerzy Błoniarz

32 MAŁOPOLSKA LOKALNIE (Żegocina), Stefan Styczeń (Drwinia), Maria Kurek (Lipnica Murowana), Krzysztof Kołodziejczyk (Nowy Wiśnicz), Stefania Jochym (Gmina Bochnia), Norbert Paprota (miasto Bochnia) oraz Elżbieta Paczyńska i Dorota Stachowicz z Powiatowego Centrum Pomo- cy Rodzinie. Za działalność na rzecz rodziny medale otrzymali: ks. prałat Stefan Broniak (Rzezawa), Lucyna i Stanisław Stawarzowie (Trzciana), Jan Rosiek

(Łapanów), Kazimierz Kokoszka i Janusz Warzecha (Nowy Wiśnicz), Maria Bigas i Marek Piszczyk (Rze- zawa) oraz Józef Nowak (Żegocina) i Piotr Janeczek (Trzciana). Medale przyznano również długoletnim samorządowcom: Marii Janus (Rzezawa), Roma- nowi Surmie i Franciszkowi Zatorskiemu (Trzciana), Franciszkowi Koszykowi i Janowi Marcinek (Żego- cina), Stanisławowi Hejmo (Łapanów), Józefowi Buczak, Romanowi Gołębiowskiemu, Andrzejowi (Żegocina), Kazimierz Mzyk (Drwinia), Krzysztof Ba- Kular i Józefie Bukowiec (Drwinia), Adamowi Herod nachowicz (Lipnica Murowana), ks. Krzysztof Wącha- i Józefowi Radzięcie (Lipnica Murowana), Jerzemu ła (Nowy Wiśnicz), Bożena Woźniak (Gmina Bochnia), Łacny, Stanisławowi Gaworczykowi i Stanisławowi Monika Grabarz (Miasto Bochnia) oraz Barbara Hałas Taborowi (Nowy Wiśnicz), Józefowi Gucwie i Jerzemu z Domu Pomocy Społecznej w Bochni. Lysy (Gmina Bochnia), Marcie Babicz (Miasto Boch- Wręczono także okolicznościowe medale, wybite nia) Ryszardowi Rozenbajgierowi, Wiesławowi Kukli przez znanego artystę Czesława Dźwigaja, przygo- i Jerzemu Raczyńskiemu (Rada Powiatu w Bochni), towane specjalne na tę uroczystość dla pierwszych Wacławowi Stachurze i Bogusławie Fruga (Starostwo wójtów/burmistrzów oraz przewodniczących rad Powiatowe). I kadencji 1990-94. Otrzymali je: Teofil Wojciechow- Uroczystość zakończył występ uczniów Zespołu ski i Stanisław Kobiela (Miasto Bochnia), Ludwik Wę- Państwowych Szkół Muzycznych w Bochni. grzyn i Władysław Porębski (Gmina Bochnia), Tadeusz Lis i Halina Styczeń (Drwinia), Edward Polek i Jerzy Sabina Kierepka, Katarzyna Kępa-Hamuda Piś (Lipnica Murowana), Andrzej Śliwa i Jan Wójcik Starostwo Powiatowe w Bochni

MAŁOPOLSKA LOKALNIE 33 Odnowiony rynek Brzesko „zielona wyspa” dla przedsiębiorczych

Polskie gminy potrzebują dalszego impulsu do podejmuje od lat jest Brzesko. Zarówno samorząd rozwoju a tym samym poprawy warunków życia jak i mieszkańców, wyróżnia spośród licznego grona lokalnej społeczności. Odpowiedź na ten impe- podobnie przedsiębiorczych wiele atutów, które nie- ratyw samorządy mają już od dawna. Poszukują zaprzeczalnie stawiają Brzesko w roli lidera. Tu od lat inwestorów,oferując im tereny,zwolnienia czy ulgi w najważniejszy był tzw. dobry klimat do inwestowa- opłatach lokalnych. Dzięki inwestycjom , gminy liczą nia. O przyjaznym nastawieniu do przedsiębiorców na nowe miejsca pracy, a w konsekwencji na dalszy niech świadczą przyznawane ostatnio wyróżnienia rozwój. Jedną z wielu gmin ,która podobne działania jak chociażby Najwyższa Jakość Quality International

Brzesko to ważny węzeł autostradowy Kompleks sportowy Orlik i basen

34 MAŁOPOLSKA LOKALNIE Regionalne Centrum Kulturalno-Biblioteczne

2012. Brzeski samorząd wie ,że to co najbardziej za- gustom. Samorząd Brzeska cały czas dąży do likwida- chęci inwestora to m.in. odpowiedź na pytanie na cji istniejących utrudnień, jak chociażby związanych czym i ile może on zarobić. Ważna jest też dostępność z infrastrukturą drogową czy kolejową. Przykładem do wysoko wykwalifikowanej kadry. W brzeskich niech będzie wyremontowanie przez PKP i oddanie szkołach kształcenie zawodowe jest dostosowane w 2012 roku nowoczesnego budynku dworca kolejo- do potrzeb rynku pracy . Ale potencjalni inwestorzy wego czy otwarcie autostrady A4 wraz ze zjazdami chcą też gminy atrakcyjnej, z zapleczem rozrywko- w Brzesku. Dzięki autostradzie i licznym zajazdom wym , sportowym, kulturalnym, z bazą gastrono- w kierunku Nowego Sącza i Kielc, Brzesko stało się miczno-hotelową stojącą na najwyższym poziomie. ważnym węzłem komunikacyjnym. Znaczącym dla Tutaj też Brzesko ma bardzo dobrze rozwiniętą in- dalszego dynamicznego rozwoju Gminy Brzesko frastrukturę spędzania wolnego czasu. Nowoczesna jest też przyjazny samorząd, kompetentni urzędnicy, kryta pływalnia, kręgielnia, bowling, centrum kultu- przedsiębiorczy mieszkańcy oraz dostępne tereny ralno-biblioteczne, kino 3D,boiska Orlik ,łowiska dla pod inwestycje komercyjne czy budownictwa jedno- wędkarzy, piękne tereny do wędrówek czy wreszcie rodzinnego. Dzięki takim atutom można spodziewać wyśmienita kuchnia w restauracjach i zajazdach,to się w najbliższym czasie zwiększonego napływu ofert wszystko czyni z Brzeska miejsce o wyjątkowym kli- i osób chętnych do zainwestowania oraz zamieszka- macie, przyjaznym najbardziej wysublimowanym nia w Brzesku.

Nowoczesna kryta pływalnia Wyremontowany dworzec PKP w Brzesku

MAŁOPOLSKA LOKALNIE 35 GOŁECKIE OBCHODY 25-LECIA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO Blisko tysiąc osób przybyło w niedzielę 17 maja 2015 r. do Czapel Małych (w Gminie Gołcza), na plac przed boiskiem sportowym, gdzie w towarzystwie wielu dostojnych gości można było wypoczywać i świętować podczas majówki zatytułowanej „Suwerenni, niezależni, samorządni”. Okazją do zorganizo- wania plenerowej imprezy, utrzymanej w klimacie pikniku rodzinnego, były obchody 25-lecia samorzą- du terytorialnego Gminy Gołcza.

Uroczyste obchody jubileuszowe rozpoczęto od uczestników majówki i zarazem otworzyć wysta- oficjalnego otwarcia boiska sportowego w Czaplach wę fotografii „Ogarnięci przemianami – złoty okres Małych. Symbolicznego przecięcia wstęgi dokonali: w Gminie Gołcza”, wystąpił jeszcze Chór „Jutrzenka” Senator RP Bogdan Pęk, Poseł na Sejm RP Lidia Gą- z gołeckiego gimnazjum. dek, Radny Sejmiku Wojewódzkiego Adam Doma- Jednym z ciekawszych wydarzeń tej uroczysto- gała, Wójt Gminy Gołcza Lesław Blacha, Radna Rady ści był bez wątpienia moment wręczenia samorzą- Gminy Gołcza Beata Wypchał, Sołtys wsi Czaple Małe dowcom okolicznościowych medali. W ten sposób Iwona Durbas, Prezes Podokręgu Olkuskiego Piłki uhonorowano radnych Rady Gminy Gołcza siedmiu Nożnej Bolesław Ściepura oraz Prezes Klubu Spor- kadencji, od pierwszej (lata 1990-1994) począwszy towego „Czapla” z Czapel Małych Krzysztof Wypchał. aż po obecną (2014-2018), oraz kilku innych gości, Następnie obiekt został poświęcony przez probosz- w tym zaproszonych na obchody przedstawicieli pol- cza ks. Jacka Wójcickiego. skich władz państwowych. Chwilę później na nowo otwartym boisku ro- Piknikowy nastrój majówki podkreślały liczne zegrano pierwsze zawody sportowe – z udziałem atrakcje, takie jak: „rodzinne grillowanie” (uczestnicy uczniów szkół gminnych (podstawowych oraz z gim- majówki otrzymali kiełbaski), pokaz sprzętu strażackie- nazjum). Stawką rywalizacji w „Biegu Wolności” był go, czy place zabaw. Dodajmy, że oprócz wręczenia pu- Puchar Wójta Gminy Gołcza. Łączna długość trasy charów zwycięzcom „Biegu Wolności” uhonorowano czterech biegów wynosiła 2,5 km, co w symboliczny również laureatów dwóch konkursów: wiedzy o Gmi- sposób nawiązywało do jubileuszu 25-lecia samorzą- nie Gołcza oraz plastycznego pn. „Mapa Gminy Gołcza”. du terytorialnego Gminy Gołcza. Zanim na murawę boiska sportowego wybie- Zebrani na placu przylegającym do miejscowego gli zawodnicy miejscowej drużyny piłkarskiej, aby stadionu sportowego z niegasnącym zainteresowa- w ligowym meczu „otwarcia stadionu” powalczyć niem śledzili kolejne wydarzenia. Podczas trwania o zdobycz punktową, przed zgromadzoną widownią zawodów, na scenie położonej w pobliżu odremon- wystąpiła jeszcze grupa cheerleaders z gołeckiego towanego budynku dawnej szkoły, koncertowała gimnazjum oraz dzieci ze szkół podstawowych w: Orkiestra Dęta „Czapelanka”. Zanim głos zabrał Wójt Szreniawie, Gołczy oraz Wysocicach. Lesław Blacha, aby osobiście powitać wszystkich Urząd Gminy Gołcza

36 MAŁOPOLSKA LOKALNIE Zmodernizowane Centrum Kształcenia Praktycznego i Ustawicznego w Gorlicach NOWE OBLICZE KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO W POWIECIE GORLICKIM

Kompleksowa, nowoczesna i konkurencyjna jest oferta kształcenia zawodowego w Centrum Kształcenia Praktycznego i Ustawicznego w Gorlicach oraz w szkołach ponadgimnazjalnych prowadzonych przez powiat gorlicki. Samorząd powiatowy przez pięć lat gruntownie zmodernizował obiekty i rozwinął system edukacji zawodowej.

– 5 lat temu rozpoczę- Wszystko zaczęło się 17 maja 2010 r. kiedy to ów- liśmy w powiecie gorlickim czesny starosta Mirosław Wędrychowicz i wicestaro- „rewolucję” w kształceniu za- sta Karol Górski podpisali umowę z wicemarszałkiem wodowym – mówi Starosta Województwa Małopolskiego Leszkiem Zegzdą na Gorlicki Karol Górski. Zmie- realizację projektu pn. „Modernizacja Centrum Kształ- niliśmy całkowicie oblicze cenia Praktycznego i Ustawicznego w Gorlicach jako obiektów i pracowni do na- wzmocnienie oferty Południowomałopolskiej Sie- uki zawodu, pamiętających ci Edukacji Zawodowej” w ramach Małopolskiego niekiedy lata 60. ubiegłego Regionalnego Programu Operacyjnego o wartości stulecia, oraz wdrożyliśmy najnowocześniejsze metody nauczania. Zainwestowali- śmy w modernizację kształ- Starosta Gorlicki cenia zawodowego ponad Karol Górski 21 mln zł, z czego ponad 10 mln zł w przemianę Centrum Kształcenia Praktycznego i Ustawicznego w Gorlicach. Uważamy, że jest to bardzo dobra, przyszłościowa inwestycja w kształ- cenie młodych ludzi oraz doskonalenie zawodowe tych trochę starszych. Dziś jesteśmy naprawdę dumni z naszego Centrum, a wszyscy, którzy go odwie- dzają zarówno z Polski jak i z zagranicy z zazdrością patrzą na obiekt, nowoczesne pracownie i ich wypo- sażenie w sprzęt najnowszej generacji oraz na nasz ostatni tegoroczny dorobek – salę audiowizualną. Nowocześnie wyposażone pracownie w CKPiU w Gorlicach

MAŁOPOLSKA LOKALNIE 37 i elektroniki, instalacji i montażu elektrycznego, technik komputerowych i AutoCAD wraz z oprogra- mowaniem graficznym oraz wózka jezdniowego. Po- nadto powstały nowe pracownie w ZSZ w Gorlicach: obsługi konsumenta i usług barmańskich oraz kosz- torysowania, normowania i projektowania. 6,4 mln zł z projektu przeznaczono na dofinansowanie zajęć pozalekcyjnych oraz kursy i szkolenia zawodowe da- jące dodatkowe kompetencje. Następny projekt zmieniający kształcenie zawodowe to „Perspektywa – nowa jakość kształcenia w powiecie gorlickim” realizowany w ramach POKL Otwarcie sali audiowizualnej w CKPiU w Gorlicach z EFS o wartości 2 mln zł. W projekcie uczestniczyło 3448 uczniów z: ZSZ, ZSE i ZS Nr1 w Gorlicach, ZSZ 3,9 mln zł. W Centrum utworzono 5 pracowni: 3 w Bieczu, ZSO i ZSZ w Bobowej oraz ZS CKR w Bystrej z branży samochodowej (diagnostyka pojazdów sa- i Hańczowej. Dowodem na ukończenie kursów i szko- mochodowych, diagnostyka i naprawa silników leń były certyfikaty i dyplomy: 527 z j. angielskiego, samochodowych, naprawa blacharska pojazdów sa- 502 – Europejskie Certyfikaty Umiejętności Kompu- mochodowych) i 2 z mechanicznej (programowanie terowych ECDL, 237 – barmana, 142 – spawacza, 55 i obróbka z wykorzystaniem maszyn sterowanych – cukiernika, 78 – SEP (spawanie elektryczne), 16 – numerycznie (CNC), obróbka skrawaniem – obrabiar- obsługi wózków jezdniowych, 32 – kursu florystycz- ki konwencjonalne). Uroczystość odbyła się w zabyt- nego, 20 – carvingu, a 10 – przygotowania ozdób kowej hali odlewni żeliwa, która 5 lat później „zamie- czekoladowych. Ponadto opracowano 453 biznespla- niła się” w nowoczesną salę audiowizualną. ny i 224 indywidualne plany działania. Zajęcia prowa- Zanim jednak to nastąpiło przebudowy wymagał dziło 104 nauczycieli. sam budynek Centrum. Poddano go procesowi ter- Równie ważnym dla kształcenia zawodowego, momodernizacji wraz z wymianą stolarki oraz insta- a zwłaszcza dla CKPiU, był projekt pn. „Lokalne ini- lacji c.o. i montażem nowej kotłowni gazowej. Termo- cjatywy na rzecz rozwoju regionalnego powiatu gor- modernizacji poddano także oddział CKPiU w Bieczu lickiego i nowosądeckiego” realizowany w ramach oraz budynki szkół prowadzących kształcenie zawo- Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy. Dzięki dowe tj: ZSZ, ZSE i ZS Nr 1 w Gorlicach, ZSZ w Bieczu, niemu w Centrum wybudowana została nowoczesna ZSZ w Bobowej. sala audiowizualna, nowe wyposażenie uzyskała pra- W kolejnym projekcie systemowym w ramach cownia spawalni elektrycznej, przebudowano oto- Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Europejskie- czenie obiektu oraz przeprowadzono liczne kursy dla go Funduszu Społecznego pn. „Modernizacja kształ- uczniów i kadry pedagogicznej. cenia zawodowego w Małopolsce” o wartości 7,2 mln – Pięć projektów w pięć lat – to naprawdę zł Centrum dorobiło się nowych pracowni: maszyn, była wielka rewolucja i wielki przeskok w XXI wiek aparatów i urządzeń elektrycznych, elektrotechniki w kształceniu zawodowym w powiecie gorlickim – mówi starosta Karol Górski. Pisano, że był to „ko- ronkowy montaż finansowy”, bo rzeczywiście projekty były od siebie zależne i wymagały ogromnej dyscypliny i doskonałej koordynacji zarówno ze strony wykonawców jak i naszych powiatowych służb inwestycyjnych i finansowych. Konsekwen- cją naszych działań jest stworzenie kompleksowej, bardzo nowoczesnej i konkurencyjnej oferty edukacyjnej w branżach: mechanicznej, elektrycznej i samochodowej oraz przenikającej je branży infor- matycznej. Kształcimy fachowców na europejskim poziomie, otwierając przed młodymi ludźmi lepsze perspektywy na zatrudnienie – podsumowuje starosta Karol Górski. Ewa Żarnowska Pracownia barmańska w ZSZ w Gorlicach Starostwo Powiatowe w Gorlicach

38 MAŁOPOLSKA LOKALNIE O gorlickim referendum czyli jak inicjatywa społeczności lokalnej wyprzedziła rozwiązania systemowe

Ustawa samorządowa z roku 1990 diametralnie zmieniła polską rzeczywistość, dając społecznościom lokalnym pełne podstawy do pełnienia roli gospodarza swojej małej ojczyzny. Samorząd Gorlic niemal od samego początku przemian starał się sprawować tę ważną funkcję, wsłuchując się w autentyczne potrzeby i postulaty mieszkańców. Stąd sięgnięcie po nowatorskie jak na owe czasy narzędzie, którym było referendum lokalne w sprawie gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie gminy.

Początki gospodarowania odpadami komunal- mieszkańcy. Częstym zjawiskiem było więc powsta- nymi na terenie miasta Gorlice przypadające na lata wanie dzikich wysypisk szpecących krajobraz i zanie- 80. i 90. ubiegłego wieku nie miały charakteru tak czyszczających środowisko. Pojawił się także problem kompleksowego systemu, jaki funkcjonuje obec- z zagospodarowaniem odpadów w sposób bezpiecz- nie. Jednostka gminna odbierała odpady komunal- ny dla środowiska. ne z terenów z zabudową wielorodzinną w oparciu Władze miasta postanowiły więc zaproponować o współpracę z administratorami tych terenów, społeczności lokalnej zorganizowanie na terenie Gor- czyli spółdzielniami mieszkaniowymi. Z terenów lic kompleksowego systemu gospodarowania odpa- z zabudową jednorodzinną odpady były odbierane dami. Aby poznać opinię mieszkańców, sięgnięto po jedynie w przypadkach, gdy taką wolę wyrażali ich najbardziej miarodajne i demokratyczne narzędzie,

MAŁOPOLSKA LOKALNIE 39 jakim jest lokalne referendum. Odbyło się ono 5 li- odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomo- stopada 1995 r. W wyniku referendum mieszkańcy ści i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za opowiedzieli się za samoopodatkowaniem na rzecz uiszczoną przez właściciela nieruchomości opłatę za gospodarowania odpadami komunalnymi. Akcja ta gospodarowanie odpadami komunalnymi, w spra- o rok wyprzedziła propozycję dotyczącą możliwo- wie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodaro- ści przejęcie przez gminę obowiązków w zakresie wanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wyso- gospodarowania odpadami, którą ustawodawca kości tej opłaty i ustalenia stawki opłaty za pojemnik zaproponował w ustawie z dnia 13 września 1996 r. oraz w sprawie regulaminu utrzymania czystości o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. i porządku na terenie Miasta Gorlice. Władze miasta Co warto szczególnie podkreślić, gorlickie refe- przeprowadziły szeroką kampanię informacyjną ma- rendum pozwoliło Miastu na wprowadzenie syste- jącą na celu zapoznanie mieszkańców miasta z zasa- mu gospodarowania dami nowego sytemu odpadami komunal- odpadowego, zwraca- nymi, który zapewnił jąc przy tym szczegól- kompleksowe zagospo- ną uwagę na potrzebę darowanie wszystkich segregacji odpadów ich rodzajów, wyprze- u źródła. W ramach dzając o kilkanaście lat działań edukacyjnych zmiany wprowadzone podjętych przez Miasto powszechnie dopiero utworzono stronę in- w roku 2013! ternetową poświęconą System, który zo- gospodarce odpadami stał wprowadzony po komunalnymi na tere- referendum w 1995 nie miasta oraz edukacji roku i który funkcjono- ekologicznej; zrealizo- wał do końca 2012 r., wano film edukacyjny, przez 16 lat podlegał który został wyemitowa- niezbędnym mody- ny w telewizji regional- fikacjom. W ramach nej; wystosowano listy systemu, w zamian za do właścicieli nierucho- opłatę uiszczaną przez mości ze szczegółowymi mieszkańców i innych wyjaśnieniami na temat wytwórców odpadów zmian w zakresie go- na terenie Gorlic przeka- spodarki odpadami, jak zujących odpady, gmina również organizowano zapewniała odbiór i za- spotkania z zarządcami gospodarowanie odpa- nieruchomości z zabu- dów komunalnych ta- dową wielorodzinną po- kich jak niesegregowane odpady komunalne, papier święcone omawianiu zmian w systemie. i tektura, szkło, tworzywa sztuczne, opakowania wie- Zainicjowane i przeprowadzone w roku 1995 gor- lomateriałowe, metal, meble i inne odpady wielkoga- lickie referendum na trwałe zapisało się w historii lo- barytowe, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, kalnej samorządności. W doskonały sposób wpisało zużyte baterie przenośne i akumulatory przenośne, się ono w założenia reformy z roku 1990, dając miesz- odpady budowlane i rozbiórkowe, odpady niebez- kańcom możliwość podejmowania decyzji w kluczo- pieczne, przeterminowane leki i odpady zielone. wych dla nich sprawach. Fakt, że o lata wyprzedziło Podjęte przez władze Gorlic działania w znaczący ono rozwiązania wprowadzone do prawa powszech- sposób ułatwiły wprowadzenie od 1 stycznia 2013 r. nie obowiązującego pokazuje również, jak cenną nowego systemu gospodarki odpadami komunal- inspiracją dla ustawodawcy mogą być działania ini- nymi na terenie miasta. Znacznie wcześniej zosta- cjowane przez niewielki nawet samorząd. Pozostaje ły opracowane i przyjęte wszystkie obligatoryjne mieć nadzieję, że podobne dobre praktyki będą częś- uchwały tj.: w sprawie terminu, częstotliwości i try- ciej i przede wszystkim szybciej przekładane z wa- bu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami runków lokalnych na stosowne zapisy ustawowe. komunalnymi, w sprawie szczegółowego sposobu Rafał Kukla, i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania Burmistrz Miasta Gorlice

40 MAŁOPOLSKA LOKALNIE Widok z Zubrzycy Dolnej na Tatry

10 LAT NA ORAWIE – PRZEMIANY POLSKIEJ ORAWY NA PRZYKŁADZIE GMINY JABŁONKA

Ostatnie lata przyniosły wiele zmian gospodarczych i społecznych na polskiej wsi, które są kształtowa- ne przez szereg różnych czynników, zjawisk i procesów. Wejście do Unii Europejskiej, zmiany polityczne i ekonomiczne spowodowały ich znaczą intensyfikację. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie przemian Polskiej Orawy jakie miały miejsce w ostatnim 10-leciu na przykładzie Gminy Jabłonka.

Gmina Jabłonka jest malowniczym regionem po- Jabłonka. W ostatnich latach wybudowano ponad łożonym w powiecie nowotarskim. Stanowi central- 180 km sieci kanalizacyjnej. Od 2006 r. liczba budyn- ną część Górnej Orawy – krainy położonej pomiędzy ków przyłączonych do sieci kanalizacyjnej wzrosła pasmem Tatr i Babią Górą. Ponad połowę powierzch- dwukrotnie i obecnie stopień skanalizowania Gminy ni Gminy Jabłonka stanowią lasy. Dodatkowo w swo- wynosi powyżej 90%. Rozbudowywane i moderni- ich granicach gmina skupia cenne elementy natu- zowane są również istniejące oczyszczalnie ścieków. ralnego środowiska przyrodniczego, w sąsiedztwie Działania te w znaczący sposób przyczyniają się do znajduje się Jezioro Orawskie. Warto także dodać, że poprawy środowiska zarówno po polskiej stronie ewenementem w skali kraju jest położenie Jabłonki granicy, jak i po słowackiej z tego względu, że wszyst- w zlewisku Morza Czarnego. Ciekawa i bogata histo- kie rzeki z terenu Orawy spływają na teren Słowacji. ria, piękny folklor oraz gościnni mieszkańcy to kolejne walory, którymi wyróżnia się ta orawska gmina. Dostępność komunikacyjna jest jednym z waż- Ostatnia dekada była ważnym okresem w histo- niejszych elementów zaplecza infrastrukturalnego. rii Gminy Jabłonka. Miały tu miejsce przeobrażenia, Inicjatywą Gminy Jabłonka jest łączenie Orawy, dla- które widoczne są w każdej sferze działalności sa- tego też powstały drogi łączące Lipnicę Małą i Lipni- morządu i życia mieszkańców. Prężny rozwój Gminy cę Wielką oraz Podwilk i Zubrzycę Dolną. Zbudowano Jabłonka zawdzięczamy odpowiedniemu zarządza- i zmodernizowano wiele kilometrów dróg gminnych, niu oraz umiejętnemu wykorzystywaniu Funduszy jak również współfinansowano rozbudowę dróg Europejskich. Realizacja licznych projektów zdecy- powiatowych, wojewódzkich i drogi krajowej nr 7. dowanie wpłynęła na poprawę warunków bytowych Sukcesywnie dokonywana jest modernizacja i roz- mieszkańców. budowa systemu oświetlenia ulicznego. Dodatkowo Infrastruktura w zakresie ochrony środowi- budowane są również chodniki dla bezpieczeństwa ska jest priorytetowym obszarem działalności Gminy i komfortu mieszkańców.

MAŁOPOLSKA LOKALNIE 41 Otwarcie gminnych inwestycji

W trosce o zdrowie mieszkańców powstało wie- Dom Kultury w Jabłonce otworzył nowe perspek- lofunkcyjne Orawskie Centrum Zdrowia. Jest ono tywy dla rozwoju życia kulturalnego Orawy, można największym ośrodkiem opieki zdrowotnej w Gmi- powiedzieć, że uwolnił twórczą energię, a przez to – nie Jabłonka. W obrębie ośrodka funkcjonuje kilka nowe przestrzenie kultury i wiedzy. Ponad 300 dzieci poradni (chirurgiczna, dla dzieci zdrowych i chorych, i młodzieży uczestniczy w różnego typu warsztatach ginekologiczna, kardiologiczna, ortopedyczna, neu- artystycznych: tanecznych, regionalnych, muzycz- rologiczna, stomatologiczna i poradnia lekarza pod- nych, plastycznych, teatralnych. Działa tutaj Klub stawowej opieki zdrowotnej), jak również gabinety: Orawskiego Artysty, gdzie spotykają się wszystkie położnej, medycyny szkolnej, a także pielęgniarki pokolenia twórców z terenu Orawy. Młodzież może środowiskowo-rodzinnej. Od 2014 r. sprawowana rozwijać swoje zainteresowania filmowe, uczest- jest tu całodobowa opieka medyczna. nicząc w Młodzieżowym Klubie Filmowym. Orga- Wyraźnie widoczny jest rozwój edukacji i kul- nizowane są różnego typu wystawy prezentujące tury. Reformowana jest gminna oświata – w gminie dorobek artystyczny regionu, ale też prace plastycz- funkcjonuje 13 szkół podstawowych i 7 gimnazjów. ne dzieci i młodzieży, osób niepełnosprawnych czy Na szczególną uwagę zasługuje Orawska Samorzą- seniorów. Wspólnie z Małopolskim Centrum Kultury dowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Jabłonce – po- „Sokół” w Nowym Sączu organizujemy Małopolskie wstała w 2013 r. dzięki staraniom Wójta Gminy Anto- Spotkania Teatrów Amatorskich – „Posiady Teatralne” niego Karlaka i Rady Gminy. Obecnie szkoła prowadzi na Orawie oraz Małopolski Przegląd Dorobku Arty- naukę gry na 11 instrumentach takich jak: fortepian, stycznego i Kulinarnego Kół Gospodyń Wiejskich. skrzypce, flet, perkusja, altówka, akordeon, saksofon, Promując twórczość współczesnej kultury ludowej, trąbka, klarnet, wiolonczela i gitara. Uczęszcza do niej amatorskiego ruchu artystycznego realizujemy wie- 125 uczniów. Od początku działalności szkoła ta stara le cyklicznych imprez, m.in.: Orawskie Kolędowanie, się w jak najszerszy sposób zaspokajać potrzeby swo- Ferie w OCK, Orawski Moj, Przegląd Orkiestr Dętych ich uczniów, zarówno te podstawowe, czyli naukę na Orawie, Orawa Dzieciom Afryki, Orawski Dzień gry na instrumentach, jak i dotyczące rozwoju zain- Dziecka, Świętojańskie Zwyki, Orawskie Lato, Kier- teresowań w dziedzinie kultury i sztuki: poprzez or- masz Orawskiej Sztuki, Małolipnickie Grzybobranie, ganizację wyjazdów na koncerty czy organizację mu- Festiwal Piosenki Religijnej na Orawie „Stabat Mater”, zycznych projekcji filmowych. W działalności tej biorą Narodowe Święto Niepodległości, Mikołajki, Orawski udział także rodzice uczniów podejmujących naukę Opłatek. Organizowane imprezy kulturalne w sali w szkole. Reprezentacja szkoły uczestniczy w kon- widowiskowej Centrum Kultury Górnej Orawy stały certach, konkursach i przesłuchaniach o zasięgu lo- się doskonałą formą popularyzacji profesjonalnej kalnym jak i ogólnokrajowym. Działalność Orawskiej współczesnej sztuki, wypełniając lukę w zakresie Szkoły Muzycznej I stopnia w Jabłonce wpisuje się bezpośredniego kontaktu mieszkańców Orawy ze w kulturalną mapę gminy i regionu. sztuką profesjonalną. Ściśle współpracujemy ze szko- Centrum Kultury Górnej Orawy jest wizytów- łami i przedszkolami z terenu Orawy, wspólnie orga- ką Gminy Jabłonka. Zostało otwarte w 2011 r. i od nizując cykliczne konkursy, m.in.: Szlakiem Solnym tej pory aktywnie pobudza działalność kulturalną przez Orawę – Konkurs Wiedzy o Orawie dla uczniów mieszkańców. Wykorzystywanie elementów trady- gimnazjum, Wielcy Orawianie – konkurs dla uczniów cyjnego dziedzictwa kulturowego regionu w celu szkół podstawowych, „Żywa lekcja historii” – spotka- tworzenia współczesnych form przekazu artystycz- nia z ludźmi Orawy, Międzyprzedszkolny Przegląd nego jest istotą działalności OCK. Ten nowoczesny Recytatorów i Gawędziarzy im. Emila Kowalczyka

42 MAŁOPOLSKA LOKALNIE Orawskie Centrum Kultury Jabłonka nocą w Jabłonce. Z Delegaturą Kuratorium Oświaty w No- Pożarnych w Zubrzycy Dolnej, Jabłonce, Lipnicy wym Targu współorganizowaliśmy konferencje dla Małej i Chyżnem, przekazanie nowego wyposażenia młodzieży gimnazjalnej i licealnej pt. „Przygoda dla OSP w: Zubrzycy Dolnej, Lipnicy Małej, Zubrzycy z antropologią” oraz I Małopolski Przegląd Szkol- Górnej i Podwilku oraz wyremontowano remizy OSP nych Zespołów Regionalnych – powiat nowotarski w Orawce, Chyżnem i Zubrzycy Górnej i Dolnej. i tatrzański. Gmina Jabłonka współpracuje z licznymi partne- Rozwój oferty kulturalnej obejmuje również rami zagranicznymi, co owocuje w postaci wymiany otwarcie w 2010 r. Orawskiej Biblioteki Publicznej doświadczeń na różnych polach, realizacji unijnych w nowej lokalizacji historycznego Domu Ludowego projektów, poznawania różnych kultur, a przede w Jabłonce. OBP posiada bogaty zasób materiałów wszystkim daje możliwość rozpowszechniania i pro- bibliotecznych o tematyce regionalnej i nie tylko. mocji kultury orawskiej na arenie międzynarodowej. Organizowane są tu również konkursy, wystawy Działalność na rzecz propagowania idei jedności i lekcje biblioteczne mające celu upowszechnianie europejskiej realizowana jest poprzez współpracę czytelnictwa. z miastami partnerskimi takimi jak: Trstená na Sło- W Gminie Jabłonka działają 4 boiska typu Orlik wacji, Wolbórz w Polsce, Reichelsheim w Niemczech, oraz 2 boiska przyszkolne ze sztuczną nawierzchnią, Horice w Czechach, Nagymányok na Węgrzech oraz a dodatkowo 8 boisk przyszkolnych, 13 nowoczesnych Gmina Brebu w Rumunii. Działania Samorządu Gmi- placów zabaw, 11 sal sportowych, 2 hale sportowe ny Jabłonka zostały docenione przez Zgromadzenie i kompleks sportowy w Jabłonce (stadion z trybuna- Parlamentarne Rady Europy w Strasburgu, które mi i zapleczem). Duża dostępność profesjonalnych w 2011 roku nagrodziło Gminę Jabłonka Dyplomem obiektów sportowych ma korzystny wpływ na dzie- Europy, a w 2014 r. Flagą Honorową Rady Europy. ci i młodzież jako czynnik motywujący do uprawia- Reasumując, ostatnie 10 lat w regionie Polskiej nia aktywności fizycznej. Dodatkowo organizowane Orawy to czas istotnych zmian. Przestrzeń Gminy imprezy sportowe zapewniają młodzieży i dzieciom Jabłonka charakteryzuje się licznymi przekształce- możliwość aktywnego spędzania wolnego czasu, po- niami, na które znaczący wpływ ma w dużej mierze głębiają sportowego ducha i jednocześnie dążą do efektywność działań lokalnego samorządu, ale także integracji wszystkich mieszkańców. mentalność społeczności lokalnej i atrakcyjne poło- Bardzo istotne znaczenie ma również bezpie- żenie. Przeobrażenia te widoczne są w postaci roz- czeństwo mieszkańców. Na terenie Gminy Jabłon- woju takich dziedzin życia jak: turystyka, ochrona ka znajduje się jeden Komisariat Policji, działa tutaj środowiska, ochrona zdrowia, kultura, komunikacja, również siedem jednostek Ochotniczych Straży Po- gospodarka, sport. Łatwo zauważyć także znaczną żarnych, które z roku na rok są coraz lepiej wyszkolo- poprawę poziomu i jakości życia mieszkańców, co ne, by radzić sobie z wszelkimi zagrożeniami. Dzięki w efekcie skutkuje szeroko pojętym wielofunkcyj- działalności Gminy Jabłonka modernizowane są nym rozwojem Gminy Jabłonka. remizy, a jednostki stopniowo wyposażane w nowo- Artur Górka, czesny sprzęt techniki pożarniczej i ratowniczej. Zrea- Sekretarz Gminy Jabłonka lizowane projekty w tym zakresie to m.in.: zakup no- Robert Kowalczyk, woczesnego, wielozadaniowego wozu bojowego dla Dyrektor Orawskiego Centrum Kultury Ochotniczej Straży Pożarnej w Jabłonce wraz z budo- Karolina Świetlak, wą garażu, dofinansowanie zakupu lekkich samocho- Podinspektor w Referacie Strategii i Promocji dów ratowniczo-gaśniczych dla Ochotniczych Straży Urzędu Gminy Jabłonka

MAŁOPOLSKA LOKALNIE 43 KRZESZOWICE – tutaj warto: żyć, pracować, wypoczywać Rynek w Krzeszowicach

Gmina Krzeszowice to największa gmina powiatu krakowskiego, o powierzchni 139 km2, licząca 31,9 tys. mieszkańców. 25 km do Krakowa, 50 km do Katowic – to odległości z Krzeszowic do centrów stolic Ma- łopolski i Śląska. Blisko z Krzeszowic jest także do dwu najważniejszych w Polsce regionalnych portów lotniczych – krakowskiego i śląskiego. Kraków Airport w Balicach jest w zasięgu kilkunastu minut jazdy samochodem, śląskie Pyrzowice to odległość niespełna 80 km od Krzeszowic.

Znaczna część gminy leży na terenie Zespołu wzbogaciła się m.in. o dwa nowoczesne przedszkola, Jurajskich Parków Krajobrazowych – znajdują się tu boiska sportowe, zmodernizowane szkoły, nowe place trzy parki krajobrazowe i trzy rezerwaty przyrody. zabaw i nowe drogi, a w każdej wiosce udało się oddać Ziemia Krzeszowicka szczyci się wieloma nowe obiekty służące aktywnemu spędza- atrakcyjnymi turystycznie obszarami i jest niu czasu wolnego. Należące do Gminy za- utkana siatką s zlaków turystycznych – bytki są sukcesywnie odnawiane – ciekawą pieszych, rowerowych i dydaktycznych; inwestycją była rewitalizacja centrum No- skorzystać można tu także z największe- wej Góry, podkreślająca historyczny miejski go w Polsce kompleksu pól golfowych charakter tej miejscowości. w Paczółtowicach. Zadaniem o kluczowym znaczeniu dla Gmina Krzeszowice jest bogata w kil- zachowania dobrego stanu środowiska kadziesiąt zabytków historycznych, spośród których naturalnego jest rozbudowa kanalizacji w Gminie. najczęściej odwiedzane są: uzdrowiskowa zabudowa W sferze społecznej nastąpiło zwiększenie i uatrak- Krzeszowic, Sanktuarium Matki Boskiej Szkaplerznej cyjnienie oferty kulturalnej oraz stworzenie nowych w Czernej, drewniany kościół w Paczółtowicach i ruiny przestrzeni dla działalności kulturalnej, artystycznej zamku „Tenczyn” w Rudnie. W Krzeszowicach działa i spotkań mieszkańców, co sprzyja integracji miesz- uzdrowiskowy Ośrodek Rehabilitacji Narządu Ruchu, kańców i umacnianiu poczucia przynależności do kontynuujący kilkusetletnie tradycje uzdrowiskowe miejsca zamieszkania. Systematycznie wzrasta liczba miasta. Zieleń w centrum miasta, piękne okolice, czy- przedsięwzięć realizowanych przez organizacje poza- sta woda i bogactwo przyrody – takie warunki mają na rządowe przy wsparciu finansowym Gminy. co dzień mieszkańcy gminy. Wygląd Krzeszowic zmie- – W najbliższym czasie priorytetowym zadaniem niła rewitalizacja Rynku i ulic położonych wokół niego będzie rozwój strefy aktywności gospodarczej i zaple- oraz zupełnie nowe obiekty. W ostatnich latach Gmina cza naukowo-badawczego AGH w Miękini oraz strefy inwestycyjnej w Krzeszowicach. Poprawa dostępności komunikacyjnej nastąpi poprzez modernizację linii kolejowej E-30, budowę park& ride, połączenia autostrady A4 z drogą wojewódzką nr 780 w gminie Alwernia oraz z drogą krajową nr 79 między Krzeszowicami a Trze- binią. Ważnym obszarem są dalsze działania na rzecz ochrony środowiska i poprawy infrastruktury komunal- nej, które podniosą atrakcyjność gminy jako obszaru dobrze skomunikowanego, wygodnego do mieszkania i prowadzenia biznesu. – mówi Wacław Gregorczyk, burmistrz Gminy Krzeszowice.

Jan Bereza Majówka Hrabiny Zofii Sekretarz Gminy Krzeszowice

44 MAŁOPOLSKA LOKALNIE BIBLIOTEKA W SZYNWAŁDZIE W listopadzie 2014 r. w Szynwałdzie oddany zo- zachęta dla mieszkańców do jego częstych odwie- stał do użytku nowy budynek biblioteki o powierzch- dzin. Przed budynkiem powstał sporej wielkości plac ni 692 m2. Biblioteka Publiczna w Szynwałdzie jest z miejscami postojowymi dla rowerów i ławkami. filią Gminnego Centrum Kultury i Bibliotek w Skrzy- Projekt architektoniczny Biblioteki Publicznej w Szyn- szowie. To nowoczesna biblioteka z salą teatralną, wałdzie, powstały w biurze Kucia Tyczyński Pracow- pracownią komputerową, salą multimedialną, miej- nia Architektoniczna, w 2014 r. zajął trzecie miejsce sce otwarte i dostępne dla wszystkich szkoleń, poka- w plebiscycie „Gazety Wyborczej” na najciekawszą zów, wykładów, spotkań, służących upowszechnia- inwestycję architektoniczną. Za sprawą konkursu na niu wiedzy i kultury, także za pomocą nowoczesnych Bryłę Roku 2014 biblioteka w Szynwałdzie stała się technik. W bibliotece wydzielone zostały przestrzenie znana w całej Polsce, choć i wcześniej nowym bu- dla użytkowników w różnym wieku. W wypożyczalni dynkiem biblioteki interesowali się też dziennikarze dla dzieci i dorosłych są wygodne fotele, gdzie w ci- czasopism poświęconych architekturze. szy i spokoju można poczytać książki i czasopisma Nowy budynek Biblioteki Publicznej w Szyn- lub spotkać się ze znajomymi. Dzięki temu biblioteka wałdzie powstał dzięki środkom pozyskanym przez stała się miejscem często odwiedzanym i przyjaznym Gminę Skrzyszów z Wieloletniego Programu Kul- dla wszystkich pokoleń użytkowników. – Jesteśmy tura+ (priorytet „Biblioteka+ Infrastruktura Biblio- bardzo zadowoleni, z tego że powstało u nas takie tek”) oraz programu Małopolska Biblioteka+ ogło- miejsce. Nie trzeba jeździć do miasta, by spędzić cieka- szonego przez Urząd Marszałkowski Województwa wie czas. Bardzo często tu przychodzimy odkąd jest ten Małopolskiego. Inwestycja wraz z zagospodarowa- nowy budynek – mówi mieszkanka Szynwałdu – dzie- niem bezpośredniego otoczenia biblioteki kosz- ci chętnie spędzają tu czas. towała prawie 2,5 mln zł, z tego 1 mln przekazało Szary, dwuspadowy dach ma nawiązywać do Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, lokalnej zabudowy, a mocno przeszklony parter to a 170 tys. zł UMWM.

MAŁOPOLSKA LOKALNIE 45 PIERWSZY ZBIORNIK MAŁEJ RETENCJI W MAŁOPOLSCE Chroni przed powodzią, jest miejscem wycieczek rowerowych, wyróżnia gminę Skrzyszów: Zbiornik Korzeń to jedna z najdroższych i największych inwestycji realizowanych na terenie tego podtarnowskie- go samorządu.

O potrzebie jego utworzenia mówiono od lat. – innymi uzgodnienia, konsultacje, spotkania z mieszkań- We wszystkich opracowaniach i analizach przeciwpo- cami. Wszystko to odbyło się przy dużym wsparciu pani wodziowych mowa jest zazwyczaj o dużych rzekach, sołtys ze Skrzyszowa Haliny Mondel i pani sołtys Marii a kompletnie niezrozumiale dla mnie pomija się problem Żywiec z Szynwałdu oraz radnego Piotra Kiwiora. Oni takich potoków, jak Wątok, z całą siecią wpływających informowali ludzi i wyjaśniali wiele spraw. Podziękowa- do niego mniejszych cieków – mówi prof. Piotr Gębica, nia należą się również pracownikom Urzędu Gminy, jak który analizował zagrożenie w gminie Skrzyszów. i mojemu poprzednikowi. Najważniejsze, że sami miesz- Uzależniony od przygotowania dokumentacji, kańcy wykazali zrozumienie dla budowy zbiornika. Bez zdobycia odpowiednich środków oraz koniecznością tego nie byłoby szans, żeby powstał. To też spowodowa- wykupienia gruntów, proces inwestycyjny nie był ła- ło brak protestów i szybkie uprawomocnienie się decyzji twy. W celu pełnego zabezpieczenia przeciwpowo- o budowie zbiornika – mówił. dziowego terenu gminy opracowana została koncep- Wykonawcą prac było konsorcjum firm, którego liderem jest Budimex S.A. Inwestycja kosztowała ponad 14,5 mln zł. 85% kosztów na ten cel pochodziło z Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyj- nego, a pozostała kwota ze środków Województwa Małopolskiego. Zbiornik do użytku oddano jesienią2014 r. Zajął on 20 ha, jego pojemność wynosi 760 tys. m3 wody. Zapora mierzy 230 m. Zbiornik w kształcie litery V przyjmuje wodę z potoku Korzeń, który jest jednym z głównych dopływów Wątoku. To właśnie woda spływająca ze wzniesień od strony Trzemesnej powo- dowała największy przyrost poziomu Wątoku i wy- rządzała największe zniszczenia. Niewykluczone, że w przyszłości zbiornik będzie wykorzystywany też na cja, która dotyczyła całej długości Wątoku, a nie tylko potrzeby rekreacyjnie. – Są takie plany. Niewielka jego wybranego odcinka. Wreszcie, 31 maja 2012 r. została część ma być przeznaczona na ten cel. Wymaga to jed- wbita pierwsza łopata pod budowę zbiornika Skrzy- nak zmiany planu zagospodarowania przestrzennego szów na potoku Korzeń. Zaraz po rozpoczęciu prac i uzgodnień z Zarządem Województwa Małopolskiego Wójt Gminy Skrzyszów Marcin Kiwior, przekonywał, że – wyjaśnia Wójt. Tymczasem już obecnie zbiornik jest prace nie rozpoczęłyby się, gdyby nie zaangażowanie miejscem częstych wycieczek rowerowych mieszkań- wielu ludzi i instytucji. – Inwestycja, nie byłaby możli- ców Gminy Skrzyszów, ale nie tylko. Niewykluczone, wa gdyby nie wielkie, by nie powiedzieć olbrzymie za- że wokół niego powstaną ścieżki i szlak rowerowy. angażowanie wielu osób i instytucji. Wśród nich trzeba W Gminie Skrzyszów zaznaczają, że zbiornik, wymienić Zarząd Województwa Małopolskiego na czele mimo zminimalizowania zagrożenia, problemu z marszałkiem Markiem Sową oraz jego zastępcami Ro- podtopień nie rozwiąże w 100%. Dlatego powsta- manem Ciepielą oraz Stanisławem Sorysem. Nie można ła i powoli realizowana jest koncepcja budowy tzw. również pominąć dużej pracy Małopolskiego Zarządu suchych polderów, które mają one powstać w Szyn- Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie, który był in- wałdzie i Łękawicy. To obwałowane tereny, które za- westorem prowadzącym to przedsięwzięcie i odpowie- trzymują wodę przy większych opadach. Inwestycja dzialnym za jego przebieg i zakończenie. Sprawnie ze ta, wpisana do programu „Górna Wisła”, jest na etapie swojej roli wywiązał się też Urząd Wojewódzki w Krako- uzgodnień i planów. Koszt budowy jednego poldera wie. On wydał pozwolenie na budowę zbiornika. Urząd szacowany jest na ok. 4 mln zł. Gminy w Skrzyszowie był i jest organem doradczym Małgorzata Chwistek i pomocniczym. Do naszych zadań należały między Urząd Gminy Skrzyszów

46 MAŁOPOLSKA LOKALNIE Hala widowiskowo-sportowa

Odnowiony rynek w Szczucinie Droga po zabezpieczeniu azbestu NAJWAŻNIEJSZE INWESTYCJE I DZIAŁANIA, KTÓRE ZMIENIŁY WIZERUNEK I JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW GMINY SZCZUCIN

Zakres działań dla samorządów jest szeroki i do- wykonano 6 studni głębinowych (ujęć wody), bu- tyka wielu płaszczyzn, których celem jest zaspokaja- dynek Stacji Uzdatniania Wody w Suchym Gruncie, nie zbiorowych potrzeb wspólnoty, a realizowane są dwa zbiorniki wieżowe o pojemności 300 m3 każdy, w ramach zadań własnych gminy, zarówno o charak- magistralę przesyłową łączącą SUW Suchy Grunt terze obligatoryjnym jak i fakultatywnym. Zachodzą- ze zbiornikami wieżowymi przy ul. Dunajewskiego ce zmiany istotne dla lokalnych środowisk nie trudno w Szczucinie. Zadanie to (finansowane ze środków również zaobserwować i w Gminie Szczucin. Gmina Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Go- Szczucin zmieniła się zarówno pod względem wizu- spodarki Wodnej w Warszawie, Wojewódzkiego Naro- alnym jak i gospodarczym. Od samego początku do- dowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki konujących się w latach 90. zmian społeczno-gospo- Wodnej w Krakowie i środków własnych) umożliwi- darczych Gmina nadrabia licznych zaległości, będące ło wykonanie w kolejnych latach wodociągowania efektem zaniedbań minionych lat. Do dziś zabiegamy wszystkich miejscowości w Gminie Szczucin. o dobre warunki działania małych i średnich przed- Niezbędnym i ważnym krokiem inwestycyjnym siębiorstw, które tworzą najwięcej miejsc pracy i dają dla mieszkańców Gminy Szczucin była rozbudowa dochody największej liczbie mieszkańców lokalnych i przebudowa oczyszczalni ścieków „Szczucin” poło- środowisk. żonej w miejscowości Wola Szczucińska. W ramach Nasze działania po transformacji rozpoczęliśmy zadania oczyszczalnia ścieków o przepustowości inwestycjami istotnymi dla mieszkańców oraz waż- 350 m3/d została rozbudowana do przepustowości nymi ze względu na rozwój gospodarczy gminy, ze 1200 m3/d. Prace zrealizowano w latach 2008-2009, szczególnym uwzględnieniem kwestii ochrony śro- a ich koszt zamknął się w kwocie 9,73 mln zł. Środki dowiska. Ważnym zadaniem była budowa sieci wo- finansowe pochodziły z puli Zintegrowanego Progra- dociągowych oraz Stacji Uzdatnia Wody w Suchym mu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, WFOŚiGW Gruncie wraz z magistralą przesyłową i zbiornikami w Krakowie oraz Gminy Szczucin. wieżowymi. Zadanie zostało zrealizowane w la- Nie możemy pominąć działań podjętych przez tach 1992-1994. W zakresie rzeczowym inwestycji władze lokalne na rzecz unieszkodliwiania azbestu

MAŁOPOLSKA LOKALNIE 47 z infrastrukturą na działkach nr 926 i 928 położonych w m. Szczucin o wartości 1,17 mln zł. W zakresie rzeczowym wykonano roboty rozbiórkowe i demon- tażowe, nawierzchnię z płyt ka- miennych granitowych, z kostki granitowej czerwonej i szarej, otoczaków, kostki brukowej, po- mnik z granitu, wiatę przystan- kową, wiatę przy studni, wiatę przy pomniku, tereny zieleni, małą architekturę, kanalizację odwadniającą oraz oświetlenie parkowe. Zadanie zostało sfinan- sowane ze środków własnych Gminy oraz Programu Rozwoju Oczyszczalnia ścieków Obszarów Wiejskich. W ciągu tych 25 lat nasze na terenie Gminy. Zabezpieczenie odpadów azbesto- miasto oraz gmina bardzo się zmieniły, mimo to wych na drogach na terenie Gminy Szczucin realizo- przed nami stoi jeszcze wiele wyzwań, lecz wierzy- wane było etapowo w latach 2002-2014 w oparciu my, że tylko wspólny wysiłek i zaangażowanie ze o ,,Wojewódzki Program Unieszkodliwiania Azbestu strony całej wspólnoty mogą przynieść oczekiwane na przykładzie Gminy Szczucin i jego uzupełnienia przez nas wszystkich zmiany i pożądane rezultaty. wykonane w latach 2005-2010”. W okresie tym wy- Stojąc na progu aplikowania o nowe środki z Unii konano zabezpieczenie odpadów na odcinkach dróg Europejskiej, a także czekając na wprowadzenie o łącznej długości 157,56 km za kwotę 59,77 mln nowych regulacji, które jeszcze bardziej poszerzać złotych. Zadanie finansowane było ze środków: Fun- będą zakres samodzielności samorządu i upodmio- dacji EkoFundusz, NFOŚiGW, WFOŚiGW w Krakowie, towienia jego mieszkańców, będziemy się zmieniać programów Unii Europejskiej: programu SAPARD, i rozwijać. To my decydujemy o tym, jak nam się żyje ZPORR, Małopolskiego Regionalnego Programu Ope- i jak świadczona jest większość usług publicznych, racyjnego (MRPO), Województwa Małopolskiego, bu- a sprawnie funkcjonujące samorządy to podstawa dżetu Państwa oraz środków własnych Gminy. zaufania obywatelskiego. Nie zapomniano także o działaniach na rzecz rozwoju sportu i rekreacji, i przystąpiono do budowy nowoczesnej hali widowiskowo-sportowej (lata 2002-2003) przy ul. Rudnickiego w Szczucinie. Hala służy lokalnej społeczności, odbywają się tutaj zawody, turnieje o randze wojewódzkiej, powiatowej a nawet ogólnokrajowej a także imprezy kulturalne. Jest to duży ośrodek z trybunami i zapleczem. W roku 2012 wokół hali wybudowany został kompleks boisk sportowych „Orlik”, a w roku 2014 wybudowano urządzenia do rekreacji i rehabilitacji. Budowa hali sportowej finansowana była ze środ- ków Ministerstwa Sportu oraz Gminy Szczucin. Nie zaniedbaliśmy też o działań zmierzających do poprawy wizualnej Gminy Szczucin. W roku 2011 wykonano przebudowę płyty Rynku wraz Stacja uzdatniania wody

48 MAŁOPOLSKA LOKALNIE UROCZYSTA SESJA RADY GMINY SZERZYNY 08.03.2015 r. W niedzielę 8 marca 2015 r. w sali posiedzeń historycznego Piotra Filipa upamiętniającego począt- Urzędu Gminy Szerzyny odbyła się VI uroczysta sesja ki samorządu na terenie Gminy Szerzyny. Jednogłoś- Rady Gminy Szerzyny zwołana dla uczczenia 25-le- nie podjęto uchwałę z okazji 25-lecia Samorządności. cia Samorządności w Polsce. Obrady sesji były po- Spotkanie podczas uroczystej sesji uświetniło trio przedzone uroczystą mszą św. w intencji samorządu smyczkowe z Tarnowa. Warto dodać, iż jak na 8 marca Gminy Szerzyny, sprawowaną w Kościele Parafialnym przystało, Wójt Gminy Szerzyny Grzegorz Gotfryd wrę- w Szerzynach. W uroczystej sesji udział wzięli księża czył wszystkim kobietom obecnym na sali różę, tym ks. inf. Adam Kokoszka, ks. prałat Adam Ptak i Ks. An- samym podtrzymując piękny zwyczaj święta kobiet. drzej Augustyn, którzy otrzymali pamiątkowe obra- zy przedstawiające miejscowe Kościoły, wykonane Zestawienie inwestycji Gminy przez lokalnych artystów. Ponadto obecni byli: Rad- Szerzyny w latach 1990-2014 ny Sejmiku Województwa Małopolskiego Wojciech Skruch, Radni Powiatowi Wacław Sychta, Roman Kadencja Wójta Tomasza Pilcha (1990-2006) Gabryel i Tomasz Pilch, Wójt Gminy Rzepiennik Strzy- żewski Marek Karaś, Komendant Policji w Tuchowie Inwestycje w miejscowość Szerzyny: Tomasz Bień, dyrektorzy placówek oświatowych oraz 1. Nowy most o konstrukcji stalowej wraz z dojaz- jednostek organizacyjnych Gminy Szerzyny, a także dami w Nagórzu; pierwsi samorządowcy wybrani w 1990 r. w wolnych 2. Remont mostu na drodze Szerzyny-Nadole; wyborach do samorządu. 3. Remont mostu na drodze na Radoszyce; Podczas obrad sesji Rady Gminy wręczono pierw- 4. Wykonano nowe nawierzchnie asfaltowe na od- szym samorządowcom Gminy Szerzyny imienne sta- cinkach dróg: Podlesie, Średnie; Betlejem, Nado- tuetki oraz ryngrafy upamiętniające I kadencję władz le, Babia Góra, Radoszyce o łącznej długości 7 km; samorządowych w III RP. podjęto uchwałę z okazji 5. Zmodernizowano 2 km drogi powiatowej przez 25-lecia Samorządności oraz wysłuchano wykładu Maślaki;

MAŁOPOLSKA LOKALNIE 49 8. Wykonanie punktów oświetlenia ulicznego przy Tomasz Pilch (ur. 21.12.1960 r. w Jaśle), wykształce- drogach powiatowych i gminnych; nie wyższe (Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie). 9. Wykonano częściowej wymiany stolarki drzwio- Naczelnik Gminy Szerzyny (1988-1990), Radny Rady wej i okiennej, malowania ścian pomieszczeń Powiatu Jasielskiego (1999-2003). Wójt Gminy Szerzyny szkoły podstawowej w Czermnej; w latach 1990-2006. Nagrody i wyróżnienia: Złoty Medal Za Zasługi Dla Pożarnictwa (2010), Zasłużony Dla Spół- dzielczości Bankowej (2011), Medal Za Zasługi w Opiece Inwestycje w miejscowość Swoszowa: Nad Kombatantami (2013). 1. Wykonano nowe nawierzchnie asfaltowe na odcinkach dróg: Przymiarek, p. wieś, Zapole, Góry, o łącznej długości 1,4 km; 6. Wykonano wiele nowych zjazdów do pół 2. Wykonano remont przepustu k. Domu strażaka; i gospodarstw; 3. Odbudowano wiele przepustów zniszczonych 7. Ułożono nowe chodniki z kostki brukowej w cen- podczas powodzi; trum wsi; 4. Wyremontowano żwirem wiele odcinków dróg; 8. Odbudowano wiele przepustów zniszczonych 5. Wykonano wiele nowych przydrożnych rowów podczas powodzi; i zjazdów do pól i gospodarstw; 9. Remont kotłowni szkolnej w szkole podstawowej 6. Wykonano podbudowę pod parking k. Domu w Szerzynach; strażaka oraz chodnik z kostki brukowej przed 10. Wykonano remont budynku gospodarczego, ma- budynkiem; lowania dachu na domu nauczyciela; częściowej 7. Wykonanie punktów oświetlenia ulicznego przy wymiany stolarki okiennej, remontu pomiesz- drogach powiatowych i gminnych. czeń socjalnych w szkole podstawowej.

Inwestycje w miejscowości Ołpiny: 1. Wykonano nowe nawierzchnie asfaltowe na odcinkach dróg: Teresin, Podlesie, Borówka, Nado- le, Pustki, Cmentarz, Teresin, Długobrza, Kamień o łącznej długości 7,3 km; 2. Wykonano nowe chodniki z kostki brukowej w centrum wsi; 3. Wykonano wiele nowych zjazdów do pół i gospodarstw; 4. Odbudowano wiele przepustów zniszczonych podczas powodzi; 5. Wykonanie punktów oświetlenia ulicznego przy drogach powiatowych i gminnych; 6. Wykonano remont i doposażenie pomieszczeń szkolnych. Inwestycje w miejscowość Żurowa: 1. Wykonano nowy most żelbetowy z chodnikami Inwestycje w miejscowości Czermna: w miejsce zniszczonego podczas powodzi na 1. Wykonano nowe nawierzchnie asfaltowe na od- drodze na Dział; cinkach dróg: Przydole, Pasterniki,-Góry, Sroko- 2. Zabezpieczono uszkodzone podczas powodzi wiec, Góry, Zakobyle, o łącznej długości 5 km; fundamenty mostu w centrum miejscowości na 2. Wykonano nową nawierzchnie drogi powiatowej drodze na Niwy; Czermna-Dębowa o długości 0,3 km; 3. Uregulowano i umocniono ok 200 mb potoku 3. Położono nawierzchnie asfaltową na parkingu dla zabezpieczenia drogi oraz remizy OSP przed w centrum wsi; powodzią; 4. Wyżwirowano wiele odcinków dróg gminnych; 4. Wykonano nową kładkę dla pieszych k. P Słoty; 5. Odtworzono kilkaset metrów bieżących rowów 5. Wykonano nowe nawierzchnie asfaltowe na od- przydrożnych; cinkach dróg: Niwy, Lipie, Dział, Podjurze, Podle- 6. Wykonano wiele przepustów i zjazdów do pól sie, Dobrocin, Na cmentarz, o łącznej długości 2,6 i gospodarstw; km; 7. Odbudowano wiele przepustów zniszczonych 6. Przebudowano gruntownie odcinek drogi podczas powodzi; Żurowa-Kamień;

50 MAŁOPOLSKA LOKALNIE 7. Wykonano podbudowę tłuczniową odcinka drogi z okresu I wojny światowej – etap III” w ramach na Podjurze; PROW na lata 2007-2013 (wartość całkowita pro- 8. Wykonano wiele rowów przydrożnych; jektu: 299 466 zł, w tym kwota dotacji: 183 106 zł). 9. Wykonano wiele nowych przydrożnych rowów 4. Place zabaw w Swoszowej i Żurowej przy szko- i zjazdów do pól i gospodarstw; łach podstawowych w ramach rządowego pro- 10. Wykonanie punktów oświetlenia ulicznego przy gramu „Radosna szkoła” (wartość całkowita pro- drogach powiatowych i gminnych; jektu: 240 000 zł, w tym kwota dotacji: 118 000 zł). 11. Wymieniono pokrycie dachowe na szkole pod- 5. Budowa kanalizacji w Ołpinach w ramach stawowej w Żurowej. inwestycji „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej” współfinansowanej z PROW Kadencja Wójta Stanisława Kmiecika (2006-2014) na lata 2007-2013 (wartość całkowita projektu: 5 467 580 zł, w tym kwota dotacji: 3 010 000 zł). 6. Kolektory słoneczne – inwestycja w ramach Stanisław Kmiecik (ur.14.04.1951) wykształcenie wyż- Polsko-Szwajcarskiego Programu Współpracy sze (Akademia Rolnicza w Krakowie). Przewodniczący Gminnego Związku Kółek i Organizacji Rolniczych (1980- (wartość całkowita projektu: 1 574 074,50 zł). 1998); radny Rady Powiatu Tarnowskiego (2002-2006 7. Zakup instrumentów muzycznych dla orkie- i od 2014): przewodniczący Komisji Rady Powiatu Tar- stry dętej w Szerzynach (wartość całkowita pro- nowskiego ds. Rozwoju Powiatu, Rolnictwa, Ochrony jektu: 28 030 zł, w tym kwota dotacji: 17 091,45 zł) Środowiska (2002-2006). 8. Zakup instrumentów muzycznych dla orkiestry dętej w Żurowej w ramach projektu: „Oży- wienie społeczno-kulturalne Gminy Szerzyny poprzez zorganizowanie warsztatów muzycznych oraz doposażenie orkiestry dętej w instru- menty muzyczne” (wartość całkowita projektu: 29 635,10 zł, w tym kwota dotacji: 16 970,21 zł). 9. Poszerzenie oferty spędzania wolnego czasu w miejscowości Ołpiny poprzez utworzenie si- łowni plenerowej (wartość całkowita projektu: 42 488,28 zł, w tym kwota dotacji: 25 000 zł). 10. Zagospodarowanie przestrzeni publicznej poprzez utwardzenie placu w miejscowo- ści Swoszowa (wartość całkowita projektu: 54 510,14 zł, w tym kwota dotacji: 25 000 zł) 11. Zagospodarowanie infrastruktury rekreacyjnej poprzez modernizację ścieżki dla pieszych, terenu pomiędzy budynkami oraz montaż elementów małej architektury wraz 1. Zagospodarowanie placu pokościelnego z zielenią w miejscowości Czermna (wartość w Szerzynach w ramach inwestycji pn. „Posze- całkowita projektu: 49 453,16 zł, w tym kwota do- rzenie oferty turystycznej poprzez uporządko- tacji: 25 000 zł). wanie i zagospodarowanie placu pokościelnego 12. Budowa boiska sportowego wraz z niezbęd- w Szerzynach” w ramach PROW na lata 2007- ną infrastrukturą w miejscowości Szerzyny 2013 (wartość całkowita projektu: 34 800 zł, (wartość całkowita projektu: 1 381 961 zł, w tym w tym kwota dotacji: 24 600 zł). kwota dotacji: 500 000 zł) 2. Zagospodarowanie przestrzeni publicznej 13. Zagospodarowanie przestrzeni publicznej poprzez budowę obiektów małej architektu- poprzez budowę obiektów małej architektury oraz niezbędnej infrastruktury technicz- ry oraz niezbędnej infrastruktury technicznej nej w miejscowości Ołpiny w ramach PROW w miejscowości Ołpiny (wartość całkowita pro- na lata 2007-2013 (wartość całkowita projektu: jektu: 167 897,53 zł, w tym kwota dotacji: 89 507 167 890 zł, w tym kwota dotacji: 89 507 zł). zł) 3. Odnowa cmentarza wojennego w Ołpinach 14. Sześć oddziałów przedszkolnych na terenie w ramach inwestycji pn „Odnowa centrum wsi gminy Szerzyny doposażono w sprzęt dydak- poprzez wykonanie remontu muru ogrodze- tyczny i sprzęt RTV i AGD oraz meble w ra- niowego zabytkowego cmentarza wojennego mach projektu pn. „Unowocześniamy oddziały

MAŁOPOLSKA LOKALNIE 51 przedszkolne w Gminie Szerzyny” realizowanego 21. Modernizacja sali gimnastycznej w miejsco- w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludz- wości Ołpiny współfinansowana przez Minister- ki EFS (wartość całkowita projektu: 460 316 zł) stwo Sportu i Turystyki (wartość całkowita projek- 15. W centrum miejscowości Żurowa powstał tu: 229 331 zł, w tym kwota dotacji: 110 000 zł). wielofunkcyjny plac, tj. boisko do gier zespo- 22. Wykonanie kompleksowej termomoderni- łowych, plac zabaw, miejsca parkingowe, ciągi zacji trzech ośrodków zdrowia na terenie gminy piesze w ramach projektu „Odnowa centrum w miejscowościach Szerzyny, Ołpiny i Czermna. wsi Żurowa poprzez zagospodarowanie pustej 23. Budowa kanalizacji sanitarnej oraz prze- przestrzeni i modernizację infrastruktury” reali- pompowni ścieków w Szerzynach, projekt zowanego w ramach Małopolskiego Programu współfinansowany przez UE w ramach z Fun- Operacyjnego Województwa Małopolskiego duszu Spójności (wartość całkowita projek- na lata 2007-2013 (wartość całkowita projektu: tu: 10 196 328,00 zł, w tym kwota dotacji: 647 143 zł, w tym kwota dotacji: 444 079 zł.) 6 138 407,00 zł). 16. Budowa wielofunkcyjnej sali gimnastycznej 24. Zakup samochodu asenizacyjnego w ramach w Czermnej w ramach MRPO na lata 2007-2013 PROW na lata 2007-2013 (wartość całkowi- (wartość całkowita projektu: 5 373 730 zł, w tym ta projektu: 402 000 zł, z czego kwota dotacji: kwota dotacji: 2 446 738 zł) 246 000 zł). 17. Odnowa centrum wsi Czermna poprzez prze- 25. Budowa bieżni lekkoatletycznej, boiska wie- budowę i rozbudowę wiejskiego domu kultu- lofunkcyjnego w miejscowości Szerzyny – in- ry (wartość całkowita projektu: 557 503 zł, w tym westycja współfinansowana w ramach Programu kwota dotacji: 326 176 zł) Rozwoju Regionalnej Infrastruktury Sportowej 18. Modernizacja domu kultury w ramach projek- przez Ministerstwo Sportu i Turystyki (wartość tu: „Odnowa centrum wsi Ołpiny poprzez moder- całkowita projektu: 496 369 zł, w tym kwota dofi- nizację domu kultury” (wartość całkowita projek- nansowania: 223 366 zł). tu: 495 518 zł, w tym dotacji: 304 621 zł). 26. Powstały ścieżki ekologiczne w miejscowoś- 19. Budowa Orlika w Szerzynach w ramach rządo- ciach Szerzyny i Ołpiny w ramach zadania pn. wego programu „Moje boisko Orlik 2012” (war- „Podniesienie świadomości ekologicznej dzieci tość całkowita projektu: 1 386 739,00 zł, w tym i młodzieży na terenie Gminy Szerzyny poprzez kwota dotacji: 999 999,00 zł). utworzenie ścieżek ekologicznych” współfinan- 20. Budowa boiska w Żurowej w ramach pro- sowanego przez WFOŚiGW w Krakowie (wartość gramu „Orlik Plus” (wartość całkowita projektu: całkowita projektu: 122 241,00 zł, w tym kwota 406 000 zł, w tym kwota dotacji: 131 000 zł). dotacji: 45 777,00 zł).

52 MAŁOPOLSKA LOKALNIE Dlaczego warto pracować wspólnie? Kilka słów o współpracy organizacji pozarządowych z jednostkami samorządu terytorialnego

W 2003 roku wprowadzono w Polsce w życie ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie określającą podstawowe formy i obszary współpracy pomiędzy organizacjami pozarządowymi a samo- rządami. Dla niektórych ustawa była tylko potwierdzeniem istniejącej od lat istniejącej współpracy. Przy- kładem może być tutaj województwo małopolskie, gdzie od początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia w wielu rodzących się samorządach nawiązywały się stałe, głębokie i rzeczywiste relacje mię- dzysektorowe. Jednocześnie w wielu gminach i powiatach w Polsce współpraca faktycznie nie istniała – czasem wynikało to ze słabości trzeciego sektora, czasem z niechęci lokalnych polityków czy urzędników. I dziś mamy do czynienia z taką sytuacją – nadal są lokalne społeczności, gdzie współpraca układa się słabo, jest retoryczna lub realizowana na poziomie minimum.

Dlaczego warto więc pracować wspólnie? Jakie terytorialny można zaliczyć także wprowadzenie zu- są korzyści ze współpracy organizacji pozarządo- pełnie nowych usług dla społeczności lokalnej, niższe wych i jednostek samorządu terytorialnego? Przede ich koszty i poprawę ich jakości oraz integrowanie wszystkim: programów realizowanych oddzielnie przez organi- • rozwija się lokalny kapitał ludzki poprzez dysku- zacje pozarządowe i JST. sje, spotkania, szkolenia, praktyki, wymiany; Jakie warunki powinny tworzyć zarówno wspól- • rośnie skuteczność działania zarówno organizacji noty lokalne jak i samorząd, aby odnosić istotne pozarządowych jak i samorządów – spadają kosz- korzyści ze współpracy trzecim sektorem? Prze- ty usług lub mamy je lepsze za tę samą kwotę; de wszystkim należy rozwijać wzajemne zaufanie • pojawiają się innowacje społeczne, rozumiane współpracujących partnerów, jak również dbać jako wprowadzanie zmian dotyczących poprawy o brak manifestacji przewagi ze strony samorządu. warunków ekonomicznych i jakości życia miesz- Istotne są także elastyczność i skłonność do ustępstw kańców lokalnych społeczności; i negocjacji po obu stronach współpracy oraz umie- • samorządy i organizacje pozarządowe majaą dzię- jętność porozumiewania się. Zwykle współpraca ki współpracy lepszy dostęp do zasobów. pozarządowo-samorządowa rozwija się dobrze, gdy istnieje wspólna misja i wzajemnie uzupełnianie Do innych rezultatów współpracy, w szcze- w działaniu. I wreszcie, konieczne jest istnienie peł- gólności na linii sektor pozarządowy – samorząd nego, równorzędnego zaangażowania z obu stron.

MAŁOPOLSKA LOKALNIE 53 Powodzenie współpracy organizacji publicznych się stereotypami i fałszywymi wyobrażeniami o funk- i pozarządowych w lokalnych społecznościach w du- cjonowaniu potencjalnych partnerów do współpracy żej mierze zależy także od następujących działań: i wreszcie, gdy brakuje ludzi, którzy znają zarówno • wyznaczenia celów i oczekiwań, jakie może zre- samorząd jak i trzeci sektor. alizować i dostarczyć współpraca – np. jakie cele Na zakończenie, warto wspomnieć o cechach przyświecają porozumieniom w gminach pomię- idealnej, lokalnej współpracy międzysektorowej. Po dzy organizacjami, co mogą wspólnie organizacje pierwsze współpraca musi być rzeczywista, tzn. opie- osiągnąć; rać się na realnych, zaangażowanych działaniach, • zdefiniowania mierników sukcesu – co będzie a nie retoryce. Po drugie, współpraca powinna wy- osiągnięciem podejmowanych działań w ramach korzystywać różne formy prawne od zlecania zadań podejmowanych porozumień; po partnerstwa trójsektorowe. Po trzecie, idealne • opracowania systemu wzajemnej kontroli; współdziałanie jest także otwarte – każda organi- • dzielenia się wiedzą i wzajemne uczenie na temat zacja ma prawo współpracować, w szczególności budowania wzajemnych relacji międzysektorowych. nowopowstała organizacja pozarządowa. Po czwarte, istotne jest także realizowanie wspólnych celów, Można zidentyfikować także bariery, które mogą ważnych dla całej społeczności lokalnej. I wreszcie na hamować rozwój zadawalającej współpracy na po- koniec: istotne są różne dobre praktyki współdziała- ziomie lokalnym. Przede wszystkim źle współpracuje nia, które można wdrożyć w gminie czy powiecie. Ale się, gdy organizacja i jednostka samorządu terytorial- warto pamiętać, że współpraca zawsze powinna być nego nie podziela tych samych wartości. Kłopoty po- adaptacyjna, czyli zorientowana na lokalny kontekst wstają, gdy organizacje nie chcą zrozumieć własnych i sytuację. Pomysły „z drugiej półkuli” zwykle jednak zasad działania – zwykle gdy JST usilnie wymaga do naszych lokalnych warunków niestety nie pasują. przyjęcia własnych zasad, np. określonego poziomu formalizacji. Niezmiernie trudno o dobrą współpracę, dr hab. Ewa Bogacz-Wojtanowska gdy organizacja pozarządowa i samorząd posługują Uniwersytet Jagielloński

54 MAŁOPOLSKA LOKALNIE

Bobowa Krzeszowice

Bartne Brzesko

Szczucin Biecz

Jabłonka Gorlice