Norsk Tidend 5-18

Suksess Ambisjonar Heng etter RETURADRESSE: Det Norske Teatret – Frå første stund veit han – Det at gutane skriv på går så det grin. kva som skal til: «Eit stort dialekt, betyr at dei ikkje Noregs Mållag – Veggane bular av namn». Jan Olav Gatland stimulerer kvarandre på Lilletorget 1 prosjekt og folk, seier har skrive bok om Mons standard nynorsk, seier 0184 OSLO teatersjef Erik Ulfsby. Litleré. Øystein Vangsnes. SIDE 6–7 SIDE 18–20 SIDE 8–9

nr. 5 Norsk Tidend november 2018 medlemsblad for Noregs Mållag

Bra med motstand – Vil du fortelja ei historie som set spor, så er det nok bra å vera innom noko mørkt. Då har hovudkarakteren noko å slita seg gjennom, seier teikneserieteiknar Anja Dahle Øverbye. SIDE 17

FOTO: KJARTAN HELLEVE 2 Norsk Tidend Norsk Tidend 5 • 2018 Framhald avFedraheimen ogDen17deMai ҡ norskspråkleg musikk på P4. norskspråkleg musikkpåP4. som ikkjelètsegstoppamedkrav til kiner ogtelefonar, ereiflodbylgje kraftigaste underhaldningsmas- industri, distribuertgjennomverdas ҡ av Norden. isamarbeidmedresten og gjerne viklinga av norskspråklege dataspel, vel det. Statenbørstimulera tilut- filmar i Noreg, atungdomenheller å lagaogsågode sågodtfjernsyn trikset foråsnudenneutviklinga er ҡ me trudeilærde. heilt suntforspråkutviklinga, skal norsk ogmeirengelsk.Deterikkje Tube. Detgjeratdeimøter mindre meir tilfeldigesnuttarpåYou- dre påvanleg ogstadig fjernsyn, brett ogaltsomsluttarpå.no. og eifysisk ordbok ennpånett- nene. Egharstørre trupåblyant dei sameunderhaldningsmaski- feil åutstyra ungane mednøyaktig byggjast oppiskulen.Dåblirdet ҡ teslause motdettefenomenet. ulike krav, stårmeeigentlegmak viss grad styra kan utviklinga med næringslivet dersamfunnettilein helsevesenetakademia, og til dels norsk språk. Menmotsettinnan for tiltaksomharmålomåstyrkja ҡ Nokon måvera eitskjerisjøen. kje absoluttalle«fylgjameditida». gane fast ik grunnåståpå.Dåkan denne flodbylgja,måmegjeun ҡ [email protected] Utforming: Audun, AS Språksmia Abonnement: 250kroner perår Heimeside: www.nm.no Hege Lothe,ErikGrov I redaksjonen: tlf. 23002932 [email protected], Redaktør: KjartanHelleve, Tilskrift: Avisa blirredigert etterRedaktørplakaten. Utgjeven avNoregs Mållag Skjer i sjøen ҡ ҡ ҡ ҡ ҡ ҡ All verdas underhaldnings- Ved fleire høve hareghøyrt at Den språklege sjølvtillitenmå Det ersikkert vel ogbra. Eger Om me skal reddaOm meskal deifrå Barn ogungeserstadigmin Barn Lilletorget 1,0184OSLO

KJARTAN HELLEVE

•

2018

- - - - innlegg imot. munestyret var detsju innleggfornynorsk ogtre dagane oppimotdenavgjerande røystinga ikom- innlegga inntillokalavisa Hallingdølen.Einav det avgjerande kommunestyremøtet strøymde blei ringtrundtogmobilisertpå nettet. Fram mot målfolk tileistoroppvakning iHemsedal.Det på nynorsk administrasjonsmål. somgjekkinnforåhalde det berre Senterpartiet let haddeny handsamingiseptember, ogdervar kunnige tilsettetildetvesle kommunehuset. Utva- blant annaatdetvar vanskeleg åskaffe nynorsk nøytralt administrasjonsspråk. Grunngivinga var nynorsk somadministrasjonsspråk tilåhasåkalla løpsutvalet omatHemsedalskullegå over frå åha PÅ VÅRPARTEN KOM detoppeitframlegg ilivs- til VisitHemsedal,deralterpåbokmål. munen erpånynorsk, menlenkene derfører deg elevane harblittfærre etterkvart. Nettsida tilkom- eistund,seratnynorsk-tistikken iSkistar-bygda mune, mendensomharfølgtmedpåskulesta- haust. Hemsedalereintradisjonell nynorskkom - munen derdettesugetvar mestpåtrengande i nærverande. mang einnynorskkommune er«bokmålssuget» folk om«svenskesuget». Deterikkjefrittforati møter bokmålet. UndersisteEU-debattsnakka områda dernynorsk kommune- ogskulespråk språket vårt ogfå deitilåsikre stabilpolitikki rådmenn ogbyråkratar foråframsnakke skrift- tur påAgderogiTelemark, ogtreft ordførarar, nært hald.Nynorskstafettenharvore pårund- ken iNoregs Mållag møttKommune-Noreg på bestemme. det verkeleg Folket medstorFsomfår vera medog at folkestyret får detklaraste forherer uttrykket, gjorde nokon somhelstskilnad. veldig sjeldanegsomkommunestyrerepresentant retorikk ogeistorsløsingmed tid,fordetvar råd ogutval, ogsåallepartimøta,da. etter møte–ikkjeberre ikommunestyret, meni kjensla av «atnåsitegherigjen». Detvar møte som sitigjenetterdenperiodenav livet, ernett i Fredrikstad. Detvar idetførre hundreåret. Det EG HARBAK megéinperiodeikommunestyret det skjer Det er i kommunen Så, undernokre travle oktoberveker, fekk gode Hemsedal medsine2442innbyggarar var kom- Den sistemånadenharmangefrå sentrallek Likevel erdetikommunestyra rundtomkring Eg opplevde detsomtvangsfôring meddårleg - - gong … råkar ossnynorskbrukarar mangein litt pådenmindretalskjensla som salen. Derkunnedeisittaogruge gane» sat igjenieinglissenflokk der da,alle–mens«bokmålin komma opp påscenen. Såstodvi og badallenynorskingar isalen Snerte (16)heldteinkraftfull tale Høgre, Aarset. Amelia John-Ragnar lar, blant deigeneralsekretæren i i Kulturhuset. Mangeheldtappel- møte, ogfolket møtteoppisalen i HemsedalMållag inntilfolke- ҡ ønsker det. gitt eittilbodom opplæring inynorsk fordeisom med revidert målbruksplan bli i2019.4)Detskal Dialektfremjande tiltakblirutarbeiddeisamband kommunen krevja skal nynorsk ibrev frå staten.3) blir framleis nynorskkommune istatistikken fordi verakommunikasjon skal nynorsk. 2)Hemsedal fire «nøytral»-vedtaket: somfølgdemed vedtaka nynorsk var settigang ogfekkinnverknad pådei styret blittsplitta.Eintydeleg kveik fordialektog haddeståttpå,varfolka tre av partiaikommune- hadde hattnullverknad. Ideitre–fire vekene mål- nistrasjonsspråket iHemsedal fleirtal påéieinaste røyst fall det nynorske admi- klart atdettekom tilåblijamtikommunestyret. målet omadministrasjonsspråk –bleidet alt derogda–nårdetgjaldtspørs- tive tilbådemålføre men ogmålform, som var fint, var atalle var veldig posi- uttalte segomdialektognynorsk. Det der kommunestyrerepresentantane ETTERPÅ VAR DETpolitikarpanel ҡ 24. oktoberkalla aksjonistane 1) Hemsedalsittføretrekte målved offentleg Det var bittert,mentydde langtfrå at aksjonen Så kom avstemminga den1.november. Medeit LEIARTEIGEN Leiar iNoregsMållag MAGNE AASBRENN - det skjer Det er i kommunen rundt ogaksjonert. målfolkhaddebrettaseg lokale kasta opperma, nynorsken siskuld. duseie ja,ogikkjenei.Omanna for deg, skal listene somstøttarspråk oglokalkultur. enkelte meiner, kandidatane sørgforåoppfolkpå ner, involver dykk idenneprosessen, finnut kva dei dre nynorskkommunar blirbestemt. Godemålven føre seg,ogdeternåpartiprogramma tilvalet ihun men deteridessedagar nominasjonentilpartia går så erdetslikatnestekommuneval erhausten2019, framover vildetvera avgjerande fornynorsken. Og viktig kven somsitikommunestyret. Mangestader benkibystyresalenbakarste iPlankebyen. DetER fråEG VISKARBORTinntrykket daegsjølvsatpå Ikkje noko av dettehaddeblittvedteke omikkje Og omnominasjonskomiteen ipartiet dittringer - - Det erikommune– stor Fsom fårvera med ogbestemme. styra atfolkestyret uttrykket. Herer uttrykket. får detklaraste det Folketmed

Teikning: Kjartan Helleve skrive nynorskisosiale medium! tar vedOsloMetåmarkere dagenvedå fødd. Egoppfordrar ansatteogstuden- I dagerdet205årsidanIvarAasen vart legge tilrette fordette. dag erdetviktigåminneomatviskal nynorsk. På IvarAasenssin205-års- antenpåbokmåleller eksamen Norske studentarharrett tilåta Då blirdumediNoregs Mållag. SMS medkodeord NYNORSK til2490. villeegnyttahøvettilåsende av PST Med mindre telefonendinerinndratt ҡ Det erfaktiskikke verst!Kanskje jeg jeg lesererpåbokmålellernynorsk. lenger leggermerke tilomteksten Har lestsåmyenynorsk,atjegikke som nynorsk. Svensk ervakkert, nestenlike flott som gårunder#nynorsktwitter? så lesegRagnarHovland.Erdetdette grunn avskodde. For åtoppedetheile, på ikkje kunnelandepådenfyrste veg moteinannanflyplass sidanflyet med åsitjepåeinbuss, påeiferje, Det ernoko peakvestnorsk/nynorsk Akekvitt erdetsomheiterpånynorsk THEGLORY!dinosaurmuseum. gjere kan dettebetre ereitnynorsk nynorsk.Deteinastesom eg snakka var teite.Førre veke fordi einmeinte datingapp fordi hanmeintedinosaurar I dagharegblokkert einpersonpå eller? len a!Fikkdugodkarakter Kult atdubruker sidemål utenforsko- ger det.Somnynorskforekempelvis. stilling avtingsomheltklartikke tren - Typisk dere feministeråvere forlike å samleinndialekter Knut Knutsenreiste rundtiNorge for Eneste vilærteomnynorskvarat bioen din?Musiker? Hvem erIvarAasensomdetståromi skal terpe merpåegengrammatikk terpe skal frå @nynorsk_tinder påInstagram frå @nynorsk_tinder påInstagram frå @nynorsk_tinder påInstagram frå @nynorsk_tinder påInstagram frå @nynorsk_tinder

og gåovertilåskrivenynorskselv også? Kun formoroskyld? ҡ Rektor Rice,på vedOsloMet,Curt SAGT Nestleiar Peder LofnesHaugepå dama dukjennerat#HoBørStille! - I dagble#HunBørStille-kampan lingsdugnaden. Fortell denråeste jen lansertpånynorsk!Hvasier Sogn ogFjordane joinerlikestil- du, HadiaTajik? i Arbeiderpartiet Rektor Rice, vedOsloMet, Curt Jan Roger HamrepåTwitter Varaordførar iOslo,Kamzy Torstein påTwitter Helleve Gunaratnam påTwitterGunaratnam Sigrid Sofiapå Sigrid Twitter Vannkoker påTwitter Karri påTwitterKarri å Twitter på Twitter Twitter N -

3 Norsk Tidend 5 • 2018 ҡҡ MÅLNYTT VURDERINGSORDNINGA I NY NORSKLÆREPLAN: Mållaget er kritisk Den nye læreplanen i norsk kan kome til å slå saman halv- årskarakteren i side- mål og hovudmål.

DEN FØRSTE SKISSA til ny lære- plan i norsk vart nyleg presentert, og ein kan ane konturane av korleis norskfaget blir etter 2020. Noregs Mållag kritiserer at skissa har framlegg om å slå saman halv- MÅL I SIKTE: Kringkastingssjef Thor-Gjermund Eriksen lover at kravet om 25 årskarakteren i sidemål og hovud- prosent nynorsk i NRK skal vere nådd allereie neste år. Foto: Michael Hill mål i 8. og 9. klasse og i Vg1 og Vg2. – I sluttrapporten for eit forsøk med slik karaktersetjing står det at dette ikkje løyser problema i norskfaget, seier Magne Aasbrenn, – NRK skal nå kravet om leiar i Noregs Mållag. Sidan hausten 2013 har svært 25 prosent nynorsk i 2019 mange skular testa ut denne ordninga, og sluttrapporten om KRINGKASTINGSSJEF Thor-Gjer- – I fjor hadde vi 22 prosent prosjektet kom før sommaren i mund Eriksen lovar at NRK skal nå nynorsk. I år trur eg vi skal nå 24 år. Den konkluderer med at ei kravet om 25 prosent nynorsk i 2019. prosent og då vil eg gjerne komme slik samanslåing ikkje har nokon Lovnaden frå NRK-sjefen kom med ein lovnad no om at vi neste år effekt på læringa til elevane. under innlegget han hadde under skal nå kravet staten og de har gitt Det mest urovekkjande funnet språkkonferansen «Treng vi norsk» i oss – målet om 25 prosent nynorsk, i rapporten er korleis dei intervjua Førde i Sogn og Fjordane. Thor-Gjer- sa rikskringkastingssjefen i innlegget ungdomsskulane meiner forsøket mund Eriksen lova at statskanalen «Frå hjemmebane til heimebane». legitimerer å starte seinare med neste år skal nå målet om 25 prosent – I tillegg handlar det om å sjå sidemål. Dette trass i alle faglege nynorsk i kanalen. Det blir i så fall kvar enkelt, sa han. Det handlar tilrådingar om tidleg start med side- første gong i historia til NRK. like mykje om å sjå dei sovande mål. Skuleleiarar seier at forsøket Konferansen er det Sogn og Fjor- nynorskbrukarane i NRK, at dei som har gjort det mogeleg å utsette side- dane fylkeskommune som står bak, har vore nynorskbrukarar begynner målsundervisninga til 9. trinn. i samarbeid med fleire institusjonar å bruke språket sitt igjen, sa Eriksen Rapporten er skriven av NIFU i same fylke. I salen sat både språk- frå scena. (Nordisk institutt for studier av direktøren, representantar frå Regje- For å nå dette målet i 2019 er NRK innovasjon, forskning og utdan- ringa, målfolk, næringsliv, presse, i gang med fleire ulike tiltak gjennom ning), og dei oppsummerer at utdanning med fleire då lovnaden ein nynorsk handlingsplan. dette forsøket ikkje løyser pro- kom på bordet. NPK blema i norskfaget. Dei meiner at ein kan kutte vurderingsmengda heller skal sjå nærare på dei vur- utan å endre på karakterane i deringspraksisane som er i norskfaget. Dei peikar på at det er lokale faget for å finne ein betre måte å praksisar og krav frå skuleleiing gjere det på, særleg med omsyn som er grunnen til rapportering til at elevane ikkje ser ut til forstå og stor rettebyrde i norskfaget. Det språket for vurdering som har teke er heilt klart ut frå NIFUs rapport plassen til karakterane. at lærarane er veldig nøgde med Eit problem den nye skissa hel- NY forsøket. Likevel tilrår NIFU at ein ler ikkje løyser, er at opplæringssi- UTGÅVE! Vinje kåra til årets er ein føregangskommune i arbeidet for å gi innvandrarar norskopplæ- nynorskkommune ring på nynorsk, og at kommunen Kulturdepartementet har kåra har kravd at nynorsk skal vere språ- Vinje kommune i Telemark til årets ket i fellesprofileringa av Vinje som Halvor Floden nynorskkommune. reisemål. Vinje utmerkjer seg som ein – På sitt trygge kulturgrunnlag

2018 tydeleg nynorskaktør i eit fylke der har årets nynorskkommune arbeidd • EIN FJELLGARD nynorsken er under press, meiner strategisk og kreativt for å gjere Ting direkte frå juryen. nynorsken til eit godt og levande Fregn Forlag, Østlia 1, 2420 TRYSIL – Nynorsk er eit mindretalsspråk bruksspråk. Det går klart fram av og treng eit særleg vern. Det har både planar og resultat at Vinje eller per e-post: [email protected] Vinje kommune skjønt, seier leiaren kommune har vilje til språk, heiter Kr 400.00 – fraktfritt i prisjuryen, seksjonssjef Margrethe det i det skriftlege grunngivinga. Kvarenes i Språkrådet. Prisen er på 100.000 kroner. NPK Norsk Tidend 5 Norsk Juryen har lagt vekt på at Vinje 4 N VURDERINGSORDNINGA I NY NORSKLÆREPLAN: Ser fram til mål- vennleg politikk – Med Kristeleg Folkeparti i regjering ser Noregs Mållag fram til ein enda meir nynorskvenleg politikk, seier Magne Aasbrenn, leiar i Noregs Mållag. Utdanningsdirektoratet har greidd ut språkdelt ungdomsskule Mållaget er kritisk etter oppdrag frå eit samrøystes Storting i 2016. – Me går ut frå at eit KrF i regjering sikrar nynorskelevane rett til opplæring på nynorsk ut heile grunnskulen. I eit nynorskvenleg budsjett kan dette bli innført alt frå hausten 2019. Da kan 8.-klassingane neste år få halde fram i eigen nynorskklasse og ikkje bli spreidde ut i bokmåls- klassar, seier Magne Aasbrenn. I tillegg må nynorskelevane få det tilbodet dei har krav på i digitale læremiddel. Sentrale sty- resmakter må ta ansvaret for dette feltet, ikkje overlate ansvaret til kvar einskild kommune. I partiprogrammet seier KrF at partiet vil verne og styrke norsk språk generelt og nynorsk skrift- kultur spesielt. Det må tyde ei ytterlegare styrking av lovnaden i Jeløy-erklæringa om å sikre gode bruks- og opplæringsvilkår for dei de to likestilte målformene i norsk. – Denne styrkinga må innebere at det blir innført tidleg start med nynorsk, og at læringa blir sikra med at det framleis blir gitt halv- årskarakterar både i hovud- og sidemål gjennom heile ungdomsskulen og vidaregåande. Dette er viktig for å halde oppe både kom- petansen og statusen til nynorsken, seier Magne Aasbrenn.

NOKO POSITIVT: – At elevane skal få god fagleg kompetanse i dei to norske språka, er heldigvis høgare prioritert enn det har verka tidlegare i læreplanprosessen, seier Magne Aasbrenn. Foto: Stockphoto

tuasjonen er svært ulik for nynorsk- Men det nye læreplanframleg- og i staden kjem grammatikk og elevar og bokmålselevar. Bokmåls- get har også positive sider, meiner sjangerkunnskap tydelegare inn. elevane ser språket sitt rundt seg Noregs Mållag. Norrøne tekstar og den lange litte- heile tida, mens mindretalet som – At elevane skal få god fagleg ratur-tradisjonen er også tydeleg skriv nynorsk, treng i mykje større kompetanse i dei to norske språka, med, og gjennom heile planen blir grad å få «bade» i sitt eige språk. er heldigvis høgare prioritert enn det presisert at norskfaget omfattar Årbok feirar – Denne ubalansen må lære- det har verka tidlegare i læreplan- både bokmål og nynorsk. lokal forfattar planen ta høgd for, seier Magne prosessen, seier Magne Aasbrenn. HEGE LOTHE Aasbrenn. – Skriving av kreativ tekst er ute, [email protected] 4. februar 2019 er det hundre år sidan forfattaren Marta Schu- mann vart fødd på Myklebost i Valldal. Årbok for Norddal 2018, Gjer skuletimen digitale nynorskløftet vart starta av som Norddal mållag gir ut, ret- Landssamanslutninga av nynorsk- tar søkjelyset mot forfattaren og aktuell på nynorsk kommunar og Magasinett hausten forfattarskapen hennar. På dei nye lærarsidene til Framtida. 2017, med støtte av Utdanningsdi- I årboka presenterer kunst- no finn du no 23 undervisingsopp- rektoratet, Kulturdepartementet, historikar og kunstmeldar Eva legg tilpassa ulike klassetrinn og ABC Startsiden, Samlaget og fleire Furseth kunstnaren Per Kleiva. fag. Formålet er å hjelpe lærarar andre. Ho viser korleis han brukte lokale

med å gjere skuletimane aktuelle på I løpet av under eitt år har avisa motiv frå Norddal i kunsten sin. 2018 • nynorsk. Undervisingsopplegga er publisert 1000 artiklar med nyhende, Per Kleiva ætta frå Eidsdal i Nord- laga av Nynorsksenteret og Fram- fakta, kultur, debattinnlegg og mykje dal kommune. tidajunior.no-redaksjonen. Fleire anna spennande. I tillegg har Framti- Dette er eit par smakebitar av PRESENTERTE: Anne Marta Vinsrygg opplegg kjem etter kvart. dajunior.no kvissar, aktuelle avstem- den innhaldsrike årboka, som som Vadstein frå Nynorsksenteret opna Framtidajunior.no er ei gratis mingar, videoar og andre aktivitetar kan tingast frå norddalmallag.no. lærarsidene til Framtidajunior.no på nynorsk nettavis for elevar på for elevane. Allereie har nettstaden Elida Brenna Linge, Randi Flø Nynorskseminaret på Høgskolen i Inn- barnetrinnet. Nokre ungdoms- fått over 70 000 brukarar, og talet er og Audun Skjervøy sit i redaksjo-

landet i haust. Foto: Liv Astrid Langnes skular bruker også nettsidene. Det aukande. nen for årboka. Tidend 5 Norsk 5 ҡҡ MÅLNYTT Astrid Sverresdotter Dypvik fekk Samlagsprisen 2018

HO FÅR PRISEN for bøkene Det var DDR. Forteljingar om eit ned- Det Norske Teatret står i ein lagt land (2012), og Berlinhistorier. Kald krig i den delte byen (2017). historisk god posisjon. I grunngjevinga for tildelinga legg juryen vekt på at forfattaren, som er journalist og historikar, i – Det må vera lov å seia at det går begge bøkene kombinerer sine to fagfelt på ein overtydande måte. I bra, seier teatersjef Erik Ulfsby. bøkene møter ein alt frå overtydde Stasi-medarbeidarar som svik sine næraste, til leiande personar i kommunistpartiet i DDR og menneske som vart offer for det bru- tale diktaturet, skriv Samlaget i ei pressemelding. Juryen viser til at forfattarskapen korkje er reint fag- historisk eller reint journalistisk, og at dette er ein forfattar som driv fagleg popularisering i ordets Foto: Mariann Tvete aller beste tyding. Astrid Sverresdotter Dypvik (født 1977) er tilsett i Nationen, og vere forlagsuavhengig. Den skal Eim av har tidlegare arbeidd i Morgenbla- delast ut annankvar gong til ein det, Klassekampen og Dag og Tid. forfattar som hovudsakleg skriv Samlagsprisen er ein nyopp- skjønnlitteratur og til ein forfattar retta pris som blir delt ut for første som hovudsakleg skriv faglittera- gong i år. Prisen går til ein forfat- tur. Prisen er på 50 000 kroner. tar som skriv nynorsk, men skal NPK suksess

FOR OM LAG eitt år sidan vart det klart at Erik Ulfsby fekk forlenga åremålet sitt. I utgangspunktet FAKTA skulle han sitja til 2020, men styret i ҡҡ Erik Ulfsby teateret la glatt på fem ekstra år. Blir ҡҡ Sjef ved Det Norske Teatret, som han sitjande tida ut, blir han den går mot nok eit rekordår teatersjefen som har sete lengst. «At ein av Nordens beste og ҡҡ Vart i vår styreleiar i Språkrådet mest visjonære teatersjefar ønsker å bruke kreftene sine til å løfte Det FRÅRÅR DIKTARHUS: Ottar Grepstad meiner at det ikkje er grunnlag for å Norske Teatret ytterlegare i åra fram- etablere eit diktarhus i Lom. Sats heller på biblioteket, er rådet. over, er gode nyheiter for oss» sa hatt premiere på hovudscena i år, styreleiar Nina Refseth. Ho meinte er Kasimir og Karoline av Ödon at Ulfsby hadde lukkast i «å styrke von Horvath, Antogine av Sofokles, teateret kunstnarleg, økonomisk og i Utanfor av Svein Tindberg, Nila og Nei til Diktarhus i Lom den offentlege samtalen.» den store reisa av Maria Kjærgaard- Det må ein nesten gje henne rett Sunesen og altså Peer Gynt. Så me DET ER IKKJE grunnlag for å eta- – Eg skulle ønskje det var mog- i. I 2017 var talet på publikumarar har jo eit utruleg smalt utgangs- blere det planlagde Diktarhuset leg å gi ei positiv tilråding, og eg over 33.000 høgare enn det førre punkt på hovudscena. Men sidan i Lom, meiner tidlegare direktør veit at gode kulturkrefter i dalen rekordåret 1992. Billettinntektene me la om til repertoar, så speler me Ottar Grepstad i Nynorsk kultur- blir skuffa, men det var for mange var også rekordhøge, og teateret også andre framsyningar innimel- sentrum i ei utgreiing han har piler som peika feil veg, seier kunne visa til over 70 millionar kro- lom desse nye stykka. Suksessar, laga for Oppland fylkeskommune Grepstad. ner i eigeninntekter. Teateret kjem som t.d. no med The Book of Mor- og kommunane Skjåk, Vågå og No skal styrande organ i både til å slå desse rekordane i år. mon, har gitt oss fridom til å vera Lom. Dermed er det heller ikkje kommunane, fylkeskommunane – Ja, me sit med ei kjensle av suk- dristige og ambisiøse. Så eg tenkjer aktuelt for Nynorsk kultursentrum og Nynorsk kultursentrum vurdere sess, seier Ulfsby. ikkje i det heile på kva som skal å etablere Diktarhuset som ei ny vegen vidare. Ideen om eit Diktar- – Me har fått til mykje, publi- bli den neste suksessen. Me har så driftseining. hus i Lom har vore undervegs sidan kumstala aukar og me er på veg til å mange stykke som rullar og går, – Det er både faglege og kultur- 2009, og eit forprosjekt vart avslutta opna eit nytt scenerom i Grorudda- og som dannar ein botnplanke i politiske grunnar til at administra- i 2015. Tanken har vore å lage eit len, på Rommen. Det er viktig i seg økonomien. Suksessen gjev oss ein sjonen i Nynorsk kultursentrum felles senter for alle dei store, døde sjølv, men også naudsynt. Veggane fridom. ikkje ønskjer å gå vidare med å diktarane frå Ottadalen, mellom bular av prosjekt og folk. Så ja, det – Er det råd å bli for kommersiell?

2018 etablere Diktarhuset i Lom, seier andre Tor Jonsson, Olav Aukrust, må vera lov å seia at det går bra. – Det er nok ein vanleg rygg- • direktør Per Magnus Finnanger Jan-Magnus Bruheim, Ragnvald mergsrefleks mange stader: sidan Sandsmark i ein kommentar til Skrede og Knut Hamsun, som hadde Suksess gjev mangfald det kjem mykje folk ein stad, så må utgreiinga «Diktarar og dialek- foreldre frå Vågå og Lom. Grepstad – Er det skummelt å ha så mykje suk- det koma av at dei er kommersielle. tar», som Nynorsk kultursentrum har likevel ikkje funne ein samlande sess? Tenkjer du kva som skal vera Men i vårt tilfelle kjem suksessen offentleggjorde måndag. Kommu- fellesnemnar for dei aktuelle dikta- den neste suksessen? av at me får mykje meir ut av kvar nane i Ottadalen bør i staden satse rane og fleire praktiske forhold taler – Det er heller motsett: Kva framsyning. Min påstand er me har på institusjonar og tiltak som alt imot Diktarhuset. stykke kan me setja opp på grunn eit større publikum med eit vesent- NPK Norsk Tidend 5 Norsk finst, meier Ottar Grepstad. av suksessane? Titlane som har leg smalare repertoar. Då ein hadde 6 GJEV TRYGGLEIK: Erik Ulfsby (under) leitar ikkje etter den nye suksessframsyninga som skal ta over etter The Book of Mormon (over). – Det er heller motsett: Kva stykke kan me setja opp på grunn av suksessane?, seier teatersjefen. Foto: Det Norske Teatret / Fredrik Arff

ein veldig suksess med Les Misera- – Det er nok fyrste gong, vil eg ble i 1988, var det det einaste styk- tru. Det kjem nok av at eg er sjef på ket som vart spelt på. Då kan ein ha akkurat dette teateret, språk spelar snakka om ein kommersiell profil. ei viktig rolle her. No har eg berre Men med dei fem premierane me vore der eit halvt år, men det er har hatt i år, så blir det ei heilt anna interessant. Det er mange kampar historie. Og med eit mykje større som skal førast for språket framet- publikum. ter. – Eg spør for ein ven: Er det rett – Er du også redd for engelsk? at eit teater bygd for å fremja norsk – Eg er ikkje redd for engelsk, kultur, stadig set opp amerikanske som er naudsynt å kunna for å musikalar? kunna samhandla med verda der – Det har vore viktig og rett for ute. Men det er råd å sjå føre seg teateret heile sidan Oklahoma! i at den posisjonen som engelsk har 1949. For det fyrste har det ved fleire fått innan høgare utdanning, kan høve styrkt teateret økonomisk. For spreia seg nedover og utover. Kvar det andre har desse suksessane vore skal den utviklinga stoppa? I kva viktige for nynorsk. Heile genera- grad skal me setja opp gjerdestolpar sjonar har gått rundt og nynna på for å verna språket vårt? Skal det bli klassiske musikalsongar, men på heilt slutt på å bruka norsk i avan- nynorsk. Og The Book of Mormon er sert forsking? Skal me ikkje ha eit nærast ikkje mogleg å sjå føre seg vokabular på norsk for komplekse på bokmål. Det er noko med tonen problemstillingar i akademia og på i omsetjinga til Are Kalvø. Og vidare tekniske område? Dette er også ei er det ikkje slik at alt som kjem frå demokratisk utfordring. Det er eit USA er utan kvalitet. Så for å opp- problem når du ikkje skjønar kva summera: eg sit med ei oppleving tenester staten tilbyr sidan det hei- at det går bra for nynorsken for ter noko anna enn det faktisk er. tida, men faresignala er der. Difor – Så vil denne rolla gjera teateret er det viktig med eit sterkt teater. til ein endå meir målpolitisk aktør? Me er utan samanlikning det største – Ikkje av di eg har blitt styre- teateret for urban ungdom i Oslo. leiar i Språkrådet, nei. Men me har

Me syner ein samanheng mellom faktisk akkurat snakka om at me i 2018 • nynorsk og ny norsk. Det er ikkje større grad kan vera ein arena for uviktig. ordskifte om språk også på utsida av salane våre. Det er så mykje me Språkrådet skulle ha gjort. Det er som Nils Arne – Då noterer eg det til venen min. Eggen seier: «Den viktigaste kampen Men brått er du også styreleiar i er alltid den du ikkje har spelt». Språkrådet? Det må vera fyrste gong KJARTAN HELLEVE [email protected] dei har ein teatersjef i den stolen? Tidend 5 Norsk 7 ҡҡ SKULE

Bokmålsdominans, dialekt og dataspel fører til svakare språkferdigheiter hjå unge nynorskbrukande gutar. Nynorsk- gutane vert dårlegare i norsk

I LØPET AV dei siste åtte åra har Saman med Blekesaune henta har elevane lågare karakter i hovud- relt er meir vane med tekst, anten norskkarakteren til nynorskgutane han ut avgangsresultat i norsk, mål enn i sidemål, og så er det dei skriv ei melding eller les ein vorte dårlegare, både i hovudmål og matte og engelsk for 10. trinn frå dei omvendt i bokmålskommunar, seier undertekst. Dei brukar meir tekst- i sidemål. fire vestlandsfylka, i tidsperioden Vangsnes til Framtida.no. leg kommunikasjon og har meir – Det høyrest litt ut som mitt 2009–2017. Språkvitaren kan summere opp skriftspråkleg praksis, forklarer vitnemål dei siste tre åra, seier 18 år Kommunane vart delte i bok- resultatet ganske enkelt:– Alle er Vangsnes. gamle Håkon Hjelle Roset og flirer. målskommunar og nynorskkom- best i bokmål! Det var likevel ikkje det mest Framtida.no møter han og to munar, og så vart karakterane Dette forklarar Vangsnes med overraskande resultatet. klassekameratar på Firda vidaregå- samanlikna. den store bokmålsdominansen som ande skule, ein skule i ein nynorsk- – Då såg me at det gjeld i heile er i Noreg, som gjer det relativt lett Fører dataspel kommune i nynorskfylket Sogn og dette området. I nynorskkommunar for nynorskelevar å lære bokmål. til betre engelsk? Fjordane. Dei møter skriftspråket overalt kvar – Vi ser også at det er ein framgang Spørsmålet er: Har alle nynorsk- einaste dag. i engelskkarakteren for alle grupper elevar vorte svakare i hovudmålet bortsett frå gutar i nynorskkommu- sitt? I så fall, kvifor? Jenter er flinkare enn gutar nar, seier Vangsnes. Det forsøker Øystein A. Vangsnes, For bokmålselevane har avgangs- Språkvitaren peiker på at andre professor i nordisk språkvitskap ved karakterane i perioden vore stabile. undersøkingar har funne at å bruke UiT Noregs arktiske universitet, og Dei vert verken betre eller dårlegare mykje tid på datamaskin og engelsk- professor II ved Høgskulen på Vest- i norsk. språklege spel, styrkar engelskferdig- landet å finne svaret på. – Nynorskgutar Nynorskelevane derimot har hatt heitene. Det synest ikkje å vere Saman med Morten Blekesaune, ei negativ utvikling, både i hovud- tilfelle i Vangsnes og Blekesaune si professor i sosiologi ved Universite- er framleis høgt- mål og sidemål. Då Vangsnes og undersøking. tet i Agder, vil han nøste opp i kva Blekesaune så delte på kjønn, synte Då vert spørsmålet: kvifor vert som har hendt med nynorskferdig- presterande, men det seg at denne negative trenden nynorskgutar dårlegare i norsk, heitene til gutar i nynorskområde. berre gjeld gutane, men den er så og kvifor har dei ingen framgang i dette er ei negativ sterk at den slår ut også når ein ser engelsk? – Alle er best i bokmål! kjønna samla. Sentralt i forklaringa er det at Vangsnes sette i gang med dette i utvikling, så om Språkvitaren forklarer dette ungdom gjerne skriv til kvarandre kjølvatnet av ein artikkel skriven i delvis med eit generelt bilete av på dialekt.

2018 den Førde-baserte avisa Firda. kjønnsforskjellane innan lese- og • I 2017 melde avisa at 10. klas- ho held fram, kan skrivedugleik. Er dialekt den store syndaren? singane i Sogn og Fjordane hadde Gutar har svakare leseferdigheter Lovleg syner korleis nynorskung- lågare standpunktkarakter i hovud- det ende ein plass fordi jenter både les meir og har ein dom gjerne kommuniserer med mål enn landsgjennomsnittet. Sam- annan mediebruk. kvarandre. Flust av dialektord! stundes hadde dei betre karakter i vi ikkje vil. – Jenter er meir aktive på sosiale – Det at dei skriv på dialekt betyr sidemål enn i hovudmål. Øystein A. Vangsnes, medium og ser meir på TV, medan at dei ikkje stimulerer kvarandre på Dette fekk Vangsnes til å reagere professor i nordisk språkvitskap gutane spelar meir dataspel. standard nynorsk, seier Vangsnes.

Norsk Tidend 5 Norsk – gjeld dette alle nynorskelevar? ved UiT Noregs arktiske universitet Dette fører til at jentene gene- Han meiner dette kan vere 8 N

Nynorsk lese- aksjon i medvind På nyåret er det på nytt klart for den nynorske leseaksjonen Tid for ti for elevar på 7. trinn. Opplaget er ifylgje arrangø- rane i år større enn nokon gong, og det er venteliste for å vera med. – Opplaget har auka jamt og trutt sidan starten i 2015. Vi starta med 15.000, var i fjor innom 20.000, og no er vi oppe i 25.000, seier prosjektleiar for Tid for ti i Foreningen! les, Ole Ivar Burås Storø. Han fortel at skular frå heile Noreg har meldt seg på til aksjonen og at fleire skular står på venteliste for å vera med. I samband med aksjonen skal elevane lesa ein antologi med tekstutdrag frå ti nynorske bøker. Aksjonen er eit samarbeid mellom Foreningen! les, Nynorsksenteret og andre nynorskaktørar.

Dette er dei ti bøkene som er med i Tid for ti 2019: • Den tolvte spelaren av Tor Arve Røssland • Snillionen av Arnfinn Kolerud • Klure av Atle Hansen • Jojo av Ida Eva Neverdahl • 1000 dagar av Inger Johanne Sæterbakk • Smadra av Brynjulf Jung Tjønn • Eg er eg er eg er av Ruth Lillegraven • Den norske slavehandelen av Anders Totland • Jag är Supermann av Lars Mæhle • Galderstjerna av Asbjørn Rydland NPK

PÅ DIALEKT: Bent André Midtbø (t.v.), Håkon Hjelle Roset, Marcus Røed Frøyset skriv alle dialekt når dei sender meldingar til kvarandre. Foto: Bente Kjøllesdal utslagsgjevande for nynorskgu- Dei tre 18-åringane går siste undervisninga har litt feil fokus tane, som ikkje har like mykje året på idrettslinja. Dei har på kva det er viktig at vi lærer. Vi kontakt med skriftspråket på nynorsk som hovudmål, og seier lærer ikkje å skrive skikkeleg. Det andre arenaer som jentene. alle at dei skriv dialekt når dei er for lite fokus på grammatikk, – Sjølv om jentene skriv dia- sender meldingar. seier han. lekt, så får dei inn nok nynorsk. Karane kjenner seg delvis Dei vert nok eksponerte gjen- igjen i resultata til Vangsnes og nom lesing og andre typar Blekesaune. Skulen må henge med tekstpraksis. Sidan gutane les – Det at de skriv dialekt til Også Vangsnes etterlyser at sku- lite og kanskje skriv lite, så får kvarandre, påverkar det måten de leverket heng med og tematiserer Nytt rekordår dei ikkje stimulert nynorsken skriv nynorsk? dialektar i skulen. Skriftleg dia- for litteraturfestival sin godt nok, og heller ikkje – Ja, det vert jo automatisert. lekt er kome for å bli i Noreg, og bokmålet. Eg sleit i alle fall i første klasse, per no er det ikkje noko læremål Den nynorske barnebokfestivalen Gutane får med andre ord då skreiv eg tekstane mine på som tematiserer det, i eksiste- Falturiltu melder om fleire besøkande ikkje nok normert nynorsk i dialekt. Eg tenkte ikkje over rande læreplanar. på rekordmange arrangement. kvardagen til å verte gode. det, eg berre skreiv, seier Hjelle – Ein kan ikkje slå ned på På dei nitti arrangementa som var del av Vangsnes trur også det er Roset. dialektskriving. Det må snarare festivalveka, var det 7.038 som deltok. Det mogeleg at den negative tren- – Det einaste eg kan tenke sjåast på som ein ressurs, seier er over tusen fleire enn i fjor. den i norskfaget «smittar over» meg, er at det vert enklare å Vangsnes. – Falturiltu er også svært nøgd med, på engelskfaget, og fører til at gløyme vekk den fagleg korrekte – Det er ein måte å få unge og for første gong, å ha gjennomført arran- nynorskgutane ikkje ser same nynorsken når ein heile tida har ungdom til å skrive på. Ein bør gement i heile ti kommunar, alle dei sju framgangen som dei andre grup- vorte vand til å skrive på dialekt. ta tak i denne skrivepraksisen sunnhordlandskommunane, pluss Auste- pene. Så eg kan skjønne at den svinn og heller bevisstgjere elevar på voll, Os og Haugesund, seier leiar Roald – Begge delar er skriftspråk og litt vekk, og at det vert litt kluss, korleis den er annleis enn det vi Kaldestad i Falturiltu. det handlar om formulerings- fortel Røed Frøyset. forventar av meir standardspråk- Han trekker fram bokbada på barne- , evne og språkføring. Det er trass leg tekst. og ungdomsskulane, og intervjuet med alt tekstbygging, og slikt er stort Treng ikkje vere negativt Språkvitaren etterlyser vidare Frode Grytten på Stord vidaregåande sett felles uansett kva språk du Han held likevel fast ved at det at det vert eit auka fokus på gutar skule, med musikalske innslag frå arbeider med. ikkje treng vere negativt å skrive når det gjeld språkopplæring. Dei musikklina, som nokre av høgdepunkta.

dialekt. treng lesestoff og oppgåver som – Ellers var dokketeateret om Himmel- 2018 • Kva er dialekt, – Så lenge du er klar over at engasjerer dei. springaren både morosamt og vakkert. Det og kva er nynorsk? du skriv dialekt, og klarer å skilje – Nynorskgutar er framleis var også klassikartimen der Marit Kaldhol Tilbake på Firda vgs. sit Håkon mellom dei to modusane, så trur høgtpresterande, men dette er ei og Wenche Øyen diskuterte bildeboka «Far- Hjelle Roset og klassekameratane ikkje eg det gjer noko. negativ utvikling, så om ho held vel, Rune» saman med festivalforfattar Kari Bent André Midtbø og Marcus Hjelle Roset etterlyser betre fram, kan det ende ein plass vi Stai. For dei litt eldre blei nok meistermøtet Røed Frøyset lettare henslengt undervising. ikkje vil. mellom Come Shine, Jan Erik Vold og Einar ved inngangspartiet til eine sku- – For min del trur eg det BENTE KRISTIN RUNDEREIM KJØLLESDAL Økland eit minne for livet, seier Kaldestad. Framtida.no NPK lebygget. har hatt ganske mykje å seie at Tidend 5 Norsk 9 ҡҡ LAGSNYTT Nynorskstafetten på Agder og i Telemark

Heile seks kommunar – I små lokalsamfunn som til dømes i Tuddal i Hjartdal, skal den offentlege på Agder og ti kommu- skulen leggjast ned, og bygda startar eigen montessoriskule. Då kan nynor- nar i Telemark vart vitja sken vere eitt av argumenta mot sentra- liseringa. av stafettbilen i haust. Han fortel at det også er kjekt å ha møte med skular som tek ansvar for NOREGS MÅLLAG OG Norsk Målungdom nynorsken. har vore på nynorskstafett i tre veker. – Det er også flott å oppleve rektorar På førehand var det avtala innhaldsrike og leiinga på skular som går aktivt inn dagar. Det var tre som reiste med bilen, for at dette skal vere ein nynorskskule, og desse hadde møte med ordførarar, og at det skal synast igjen i alt det skrift- kommuneadministrasjon, barnehagar, lege på skulen, seier Magne Aasbrenn. barneskular, ungdomsskular, vidaregå- ande skular og folkebibliotek. I tillegg Treffe lokallaga vart det plass til litt ulike møte med – Det er flott å treffe lokallaga og tillits- lokalt næringsliv og lokalaviser. valde. Dei opnar heimane sine, sørgjer for overnatting og gjev oss god mat. Vi Hektisk og moro har verkeleg blitt tekne godt imot alle – Det er veldig hektisk og veldig moro å stader og det set vi stor pris på. reise med stafettbilen ei heil veke. Det – I fjor var du med stafettbilen ei veke er rett og slett utruleg kjekt, seier Magne i Valdres. Ser du likskapar mellom Val- Aasbrenn, leiar i Noregs Mållag. dres og Telemark? – På kort tid får vi oppleve eit tverrsnitt – Jo, nærare du kjem Oslo, dess meir i samfunnet. Vi får innblikk i både språk- utfordringar får nynorsken. Det er likt politikk og generell distriktspolitikk. Og så mellom Valdres og Telemark. Reisetida må eg seie at det er sunt for oss som kjem inn til hovudstaden blir stadig korta frå sentrale strok, å få innsikt i korleis sen- ned, og dermed får bygdene stadig fleire traliseringspolitikk slår ut for folk når til tilflyttarar med bokmålsbakgrunn. Då dømes utkantskular vert lagde ned, fortel er det viktig å vinne dei for nynorsken Magne Aasbrenn. Han var med på vitjing og få dei til å skjønne at det er fint for til Hjartdal dialekt- og mållag i Hjartdal barna deira å ha nynorsk i skulen. kommune. Der er det gjort vedtak om at ERIK GROV to av grendaskulane lyt leggjast ned. [email protected]

ØVST TIL VENSTRE: I Nissedal fekk sta- NEDST TIL VENSTRE: Stafettlaget i Fyres- fettlaget møte denne engasjerte gjengen dal: Frå venstre Eline Bjørke, Hege Lothe med lærarar ved Kyrkjebygda oppvekst- og Live Havro Bjørnstad. senter. Foto: Live Havro Bjørnstad Foto: Ein elev ved Gimle skule

I MIDTEN TIL VENSTRE: Steinar Kyrvestad, STORT BILETE: Magne Aasbrenn, leiar ordførar i Valle kommune, tok i mot ny- i Noregs Mållag, les for barna i Bø: Den norskstafettpinnen på vegner av Valle. Frå store Bukken Bruse skal akkurat til å gå venstre: Gunnhild Skjold, Gro Morken Endre- over brua der barna i Gullbring barne- sen og Steinar Kyrvestad. Foto: Marit Aakre Tennø hage i Bø er troll. Foto: Ingar Arnøy Språkstund om å bruke dialekt i barnehagane på Toten – DET HAR LENGE vore hevda at barne- Jenta heitte Augusta, seier Evald Fredholm hageungane på Toten «itte talar totning til barnehageungane, og fortel vidare om lenger»; dei snakkar nærmast standardisert jenta og bestemora hennar. På Toten uttaler austnorsk. Mange av dei seier faktisk «jeg» eldre folk dette namnet «Agusta», med trykk og «ikke», i staden for «je» og «itte». Det vil på fyrste stavinga, og det gjorde bestemora seie at nokre av dei mest tydelege og mar- også. «A Bæssmor» spådde i kaffegrut, og ho kante målmerka for totenmålet er på tur til fortalde eventyr. å forsvinne, fortel Jorunn Ingeborg Aasby, Bestemora hadde laga ei liste over saker leiar i Toten dialekt- og mållag. og ting som ho Augusta måtte hugse å ta

2018 Dette var bakgrunnen for at styret i Toten med seg når ho skulle kome på overnat- • dialekt- og mållag fekk ideen om å tilby tingstur. Og blant tinga som måtte få plass i barnehagane på Toten ei språkstund. Evald «kufferten», var mellom anna ein tannkost, Fredholm, totning, musikar og historikar, fekk eit par hosor, ein bunding, eit gånnyste, ein utfordringa med å reise rundt til barnehagane. spile og ei luve. SAMTALE OM SPRÅK: Språkinteresserte ungar – Er det riktig å seie «tænnkost» i staden og Evald Fredholm snakkar saman i Trollskogen «Agusta» og «bæssmor» for «tannbørste», «bunding» i staden for barnehage på Raufoss. 1– No skal eg fortelje om ei jente frå Gjøvik «strikketøy» og «spile» i staden for «speil», Foto: Jorunn Ingeborg Aarsby

Norsk Tidend 5 Norsk som var på besøk «håss bæssmor» si på Eina. spør Evald Fredholm. I fyrste omgang 10 N

ҡҡ LANDET RUNDT

NYVALDE: Det er god stemning hjå det nyvalde styret i Vik Mållag. Frå venstre kasserar Henrik Holmberg, nestleiar Gun- hild Brekke og leiar Eivind Helleland. Foto: Hege Lothe

NY AKTIVITET I VIK MÅLLAG: Laget har ikkje levert årsmel- ding på nokre år. Det er difor svært gledeleg at det no blir skikkeleg aktivitet i laget. I vår var det eit møte om saka, og på møte i oktober vart det valt eit styre som set i gang med aktivitet og førebur eit ordinært årsmøte til våren.

BOK I VALDRES: Nord-Aurdal Mållag har i mange år vore med på å skipe til Bok i Valdres. Dette er eit samarrangement saman med Valdresmusea, Libris Fagernes og Nord-Aur- dal folkebibliotek. I år var det mange forfattarar med lokal tilknyting som vart presenterte: Både Jaran Damman, Fredrik Dieserud, Alice Gudheim, Anne Marte Før, Kirsten Onstad, Odd Arne Rudi, Sølvi Wærhaug, Birgit Haugen og Ivar Aars.

DIGITALISERER STADNAMN I KVITESEID: Stadnamn frå Kviteseid vert no tilgjengelege på nett, melder Kviteseid kommune. Det er Vest-Telemark Museum, Kviteseid Historielag og Kviteseid Mållag som har gått saman for å digitalisere samlinga til Thor H. Wraa. Han har samla inn 9300 stadnamn frå Kviteseid. 2500 av desse er koordinat- festa, og fleire vil bli tilgjengelege for ålmenta før jol.

LANSERER ÅRSSKRIFTET «DE E OGOSKLI»: Dette er Vegårdshei sitt årsskrift og det er Johannes G. Torstveit som leiar redaksjonskomiteen. I år kan ein lese både om ål, knott og hest, og ikkje minst den lite kjende krigshelten Sverre Granlund.

SOGA OM SØGNE: Søgne kommune har eitt år att som eigen kommune, og no meiner fleire at tida er inne for å skrive soga om Søgne. Finansieringa er klar og Søgne Mål- lag har med ein representant i redaksjonskomiteen.

NYNORSK NÆRINGSLIVSPRIS PÅ AGDER: Kvart år deler Mållaga på Agder ut ein nynorsk næringslivspris til eit firma som nyttar nynorsk i marknadsføringa av produktet sitt. Prisen er etablert av Mållaga på Agder for å stimulere til nynorsk i næringslivet. I år er det Rysstad Laftebygg AS ved Knut H. Rysstad som fekk prisen, melder Setesdølen. Rysstad Laftebygg AS fekk ein gåvesjekk på 10 000 kroner Språkstund om å bruke dialekt i barnehagane på Toten og diplom. var nok ikkje alle heilt sikre på det, men – Dette var verkeleg eit flott tiltak. Dia- JOL I TELEMARK: Kvart år kjem dette populære magasinet konklusjonen vart sjølvsagt at ein og same lekt er noko vi kan ta meir tak i framover, ut i 5000 eksemplar. Det er Telemark Mållag som er utgje- tingen kan ha ulik uttale eller ulike namn, melder Elin Stensrud Sveum, styrar i Kolbu var og Ragnar Lurås er redaktør. og at den eine uttalemåten og nemninga er barnehage. like rett som den andre. – Toten dialekt- og mållag har fått fleire FITJAR MÅLLAG STARTA positive tilbakemeldingar frå barnehagane, OPP ATT: Laget har vore Gode tilbakemeldingar fortel Jorunn Ingeborg Aarsby. Dei sende ut registrert som lokallag i års- – Er det nokon som kjenner nokon som tilbodet om å få Evald Fredholm til mange meldingane til Noregs Mål- snakkar andre dialekter enn totning, spør barnehagar, og det var så populært at ikkje lag frå 1990 og framover,

Evald Fredholm. Og det var det mange alle kunne få besøk. men aldri med meir enn fire 2018 • som gjorde. Fleire av barnehageungane på – Om mållaget kan vere med på å gje medlemer. Denne hausten Toten kjente også nokon som snakka andre meir medvit om dialektbruk i barneha- vart Fitjar Mållag skipa opp språk. gane på Toten, er det viktig, og vi er glade att. Ingrid Hovland er vald Evald Fredholm snakka med ungane om for at dette tiltaket fekk såpass mykje til ny leiar i laget. språk og dialekt, spelte trekkspel og song, positiv merksemd i barnehagane og i og jammen vart det litt dans også saman media. SIGNERTE: Ordførar i Fitjar, Wenche Tislevoll (t.v), signerte med ungane. Og i dei fleste barnehagane HEGE LOTHE protokollen for oppstartsmøtet til Fitjar Mållag. Ingrid Hov- [email protected] stad er nyvald lokallagsleiar. Foto: Hege Lothe sat ungane som tende ljos. Tidend 5 Norsk 11 ҡҡ MÅLNYTT Nye læreverk i vaksenopplæringa Siste året har det fleire lærarar vert ein del av denne FAKTABOKS: gruppa. Der kan ein bli informert kome til nye læreverk og oppdatert, og ein kan utveksla ҡҡ Om nynorsk for vaksne gode råd med tanke på undervis- på nynorsk for vaksne innvandrarar: ning og aktuelle bøker og materiell på nynorsk, seier Mali Åm. ҡҡ https://www.kompetansenorge. innvandrarar. Ulstein no/Norsk-og-samfunnskunn- I september var det eit seminar skap/nynorsk/ i Volda som samla lærarar frå vak- kompetansesenter har senopplæringssenter og ungdoms- ҡҡ https://www.kompetansenorge. skular frå Sunnmøre og Nordfjord. prøvd ut desse. no/Norsk-og-samfunnskunn- På dette seminaret heldt Nynorsk- skap/laremidler/ senteret føredrag om fleire bøker – KOMPETANSE NOREG er tydeleg ҡҡ Her skal forlaga sjølve leggja utan tekst, såkalla «ordlause bøker» på at vi ikkje skal tilrå eitt lære- inn læreverk for målgruppa. Vi som passa veldig godt i undervis- verk eller eitt forlag, men leggja kan mellom anna søkja på mål- ninga av denne elevgruppa. På fram kva som er fordelane med form og papir eller digital. seminaret la også Mali Åm fram kvart enkelt læreverk, slik at det erfaringane som Ulstein kompe- skal verta lettare å velja for andre tansesenter hadde med dei nye lærarar som skal velja læreverk ut læreverka. frå elevgruppa si, seier Mali Åm å chatta og snakka på skype. Kva ved Ulstein kompetansesenter. I læreverk ein vel å bruka, handlar Ny utlysing skuleåret 2017/18 har Ulstein kom- mykje om kva elevar du har, seier Det har vore eit opphald i haust, så petansesenter vore «Kompetanse- Mali Åm. ingen har hatt same oppdraget som senter nynorsk», og ho hatt ansvar – Mange av oss gler oss til Hei Mali Åm hadde førre skuleår. No for dette. Alfa kjem ut på Cappelen Damm har Kompetanse Noreg lyst ut ein neste år. Dette er eit heilt nyskrive ny runde med «Kompetansesenter Dagsaktuell læreverk for analfabetar, som nynorsk»-ordning. To nye læreverk er Hei for A1 og A2 kjem ut parallelt på nynorsk og – Det er veldig bra at Kom- som har kome ut på forlaget Cap- bokmål til skulestart hausten 2019. petanse Noreg vil halde fram pelen Damm. Det andre læreverket Forfattarane har erfaring med å med denne ordninga. Vi som har er God i norsk 1 for same mål- undervisa og skriva for denne elev- arbeidd med nynorskopplæring gruppa frå Aschehoug forlag. gruppa, og etter det vi kjenner til, for vaksne innvandrarar i mange – Begge er gode på kvar sin vert dette eit godt læreverk. år, opplever at det er mange som måte. Styrken til Hei-læreverket Tidlegare utgjevne læreverk er spør om råd og treng informasjon. er at det er tilpassa ganske svake òg reviderte, saman med læreverk Og då er bra at nokon får betalt elevar. A2-boka er meir arbeids- for grunnskulen som òg kan nyttast for å løysa denne oppgåva, seier retta enn andre lærebøker, fortel for vaksne. Mali Åm. Utlysinga frå Kompetanse Mali Åm. Noreg har nett hatt frist for å levera – God i norsk 1 har på si side ei Nettverk for lærarar inn ein søknad, og kven som får veldig fyldig arbeidsbok, og det er På Facebook er det oppretta ei eiga oppdraget, var ikkje klart då avisa mykje å jobba med. Ho er veldig gruppe for lærarar som underviser gjekk i trykken. dagsaktuell. Her lærer deltaka- i nynorsk for vaksne innvararar. HEGE LOTHE rane tidleg uttrykk som til dømes – Det er veldig viktig at endå [email protected] Det går på engelsk. Og norsk Engelsk dominerer i dataspelverda. Forskar hevdar at det førebels er liten grunn til uro.

DÅ KAPASITETEN PÅ internett kom opp på eit passeleg høgt nivå, gjekk det å spela dataspel frå å vera noko ein gjer åleine til noko ein gjer saman med andre. Rett nok kunne ein også tidlegare samla seg rundt Commodore 64-maskina og saman venta på at spelet skulle lastast inn på den relativt vesle harddisken, men no kan ein spela og snakka med folk over heile verda. Det har også gjort at spelarar i mykje større grad kommuniserer med kvarandre, slik at ein no kan snakka om

2018 eit miljø. Sidan dei mest populære • spela i alle hovudsak er engelsk- språklege, veks det no opp ein generasjon gutar (og nokre jenter) som både les, høyrer og snakkar INSPIRERTE: I september inviterte Nynorsksenteret og Kompetanse Noreg til inspirasjonssamling for lærarar som mykje meir engelsk enn det som var underviser i nynorsk for vaksne innvandrarar. Desse snakka på samlinga: Reidun Kydland (f.v) og Liv Astrid Skåre vanleg før. Langnes frå Nynorsksenteret, Mali Åm frå «Kompetansesenter nynorsk» og Ulstein kompetansesenter og Ida K. Aarflot Stipendiat Anne Mette Sunde ved Kornberg som då var tilsett på Nynorsksenteret. Foto: Hege Lothe

Norsk Tidend 5 Norsk NTNU i Trondheim har undersøkt 12 SPELAR PÅ ENGELSK: Skjermdump frå Counterstrike Global Offensive ValveSoftware Det går på engelsk. Og norsk

– I miljø med gode engelskkunn- like godt spela med folk i utlandet for meg å svara på. Men det blir skapar, er dette ikkje uvanleg, fortel som med folk i nabobygda. Då er litt feil å kalla det eit domenetap, i Sunde. det greitt å ha omgrepa inne. Det alle fall i tradisjonell tyding. Dette – Me låner inn ord og uttrykk, blir som faguttrykk, termar. For har aldri vore eit område der norsk men set om orda til norsk. Så i uinnvigde kan desse omgrepa vera har dominert. I akademia og i staden for å seia «å skilja seg ut», heilt uforståelege, men ikkje for næringslivet kan ein i større grad så seier ein «stå ut», som kjem frå Counterstrike-spelarar. Så bruken av hevda at engelsk overtek, men det det engelske «I don’t want to stand engelsk har ei praktisk årsak. kan ein ikkje seia her. Det har blitt out». På same måte kan ein seia «i – Er det i heile teke gjort forsøk? gjort nokre forsøk på å få opp norsk mi meining», som i «in my opinion». – Ingen som har sett spor i alle spelindustri, men det har ikkje sett Sidan dataspelmiljøet er godt over fall. Eg spurde i intervjua om akku- så mange spor, i alle fall ikkje språk- snittet gode i engelsk, rekna eg med rat dette, men svaret var det same: leg. Eg har registert at journalistar å finna mykje av det her. dei treng eit sams teknisk språk. har gjort forsøk på å koma opp med – Men det gjorde du ikkje? – Er dette eit alvorleg domenetap? norske termar, men desse har føre- – Nei, tvert i mot. Spelarane – Det er eit for stort spørsmål bels ikkje fått særleg gjennomslag i snakkar og skriv norsk med andre miljøet. norske spelarar, og det same gjeld – Skal me vera uroa? artiklar som er mynta på eit norsk – Ikkje alvorleg. Det er ikkje GJELD ALLE – Det er ikkje berre dette publikum. Så norsk har ei robust berre dette miljøet som blir ekspo- miljøet som blir eksponert for meir rolle. Det er mykje engelsk i kom- nert for meir engelsk, det gjer alle. engelsk, det gjer alle, meiner Anne munikasjonen, men det skil seg No kan ein enkelt kopla seg på ei Mette Sunde. Foto: NTNU ikkje frå korleis folk elles låner inn engelskspråkleg verd frå sofaen, så engelske ord inn i daglegtalen. Skil- det er ein heilt annan kontakt enn kva konsekvensar denne veldige naden er sjølvsagt at det er mykje Dette har aldri før. At dette miljøet held på norsken

bruken av engelsk har ført med seg. meir av det her, og at orda er mykje i såpass stort mon, er eit godt teikn 2018 • Gjennom opptak av Counterstrike- meir spesialiserte. vore eit område også for alle andre. Men eg er samd spelarar, chat-loggar og intervju – Kvifor har dei ikkje kome opp i det Språkrådet har hevda. Det er leita ho etter såkalla indirekte lån. med eigne norske ord og uttrykk? der norsk har litt synd om engelsk blir knytt til alt Dette fenomenet finn ein tilsyne- – Det er det fleire grunnar til. For som er moro og gøy, medan norsk latande overalt i samfunnet, men det fyrste er det eit engelskspråkleg dominert. sit att med kvardagen. Det er ikkje tanken var at det var ekstra synleg spel, med engelsk skrift og lyd. Men heilt sunt i lengda. her. Arbeidet skal enda opp som i viktigast er at dette er eit interna- Anne Mette Sunde, KJARTAN HELLEVE stipendiat ved NTNU [email protected] ein doktorgrad. sjonalt miljø. Som spelar kan du Tidend 5 Norsk 13 ҡҡ INTERVJUET

– Vi må bli meir synlege i heile landet, også i Oslo og Bergen, der dei fleste nynorskbrukarane bur, seier den nybakte direktøren i Nynorsk kultursentrum, Per Magnus Finnanger Sandsmark (28). – Vi må bli meir synlege

I NOVEMBER TOK Sandsmark over vi må sjå på i kvart enkelt prosjekt, festivalar, alt dette er museumsverk- direktørstolen i Nynorsk kultursen- seier han. semd, seier Sandsmark. trum etter Ottar Grepstad, som blir FAKTA For Sandsmark handlar det ikkje pensjonist etter 19 forrykande år i ҡҡ Per Magnus Finnanger berre om å gjere Nynorsk kultursen- Trendy mangfald Aasen-tunet i Ørsta. Men den nye Sandsmark trum meir synleg, men om å gjere Han forklarer at denne typen kom- direktøren lèt seg ikkje affisere av at nynorsken meir synleg. Behovet for binasjonsbruk høyrer til ein muse- ҡҡ Ny direktør i Nynorsk kultur- han hoppar etter ein «Wirkola». sentrum ein meir synleg nynorsk såg han umstrend som har vakse fram dei – Eg må finne min måte å gjere tydeleg da han for eit lite tiår sidan i siste tiåra. Mangfaldet av aktivitetar det på. Og dei fleste som hoppa ҡҡ Fødd i 1989 i Halden Målungdom-regi besøkte sjetteklas- er rett og slett trendy. etter Wirkola, hoppa lenger enn ҡҡ Kulturvitar med mastergrad i sar på språkdelte skular rundt Ber- – Eg trur det har vore heilt avgje- han, seier Sandsmark. kulturhistorie og museumsvit- gen og Haugesund. rande at vi i motsetning til andre Den sjølvtilliten byggjer han skap frå Universitetet i Oslo – Der såg eg at dei som var i museum og kulturinstitusjonar er mellom anna på at han ulikt nynorske mindretal, trong tydelege samla i ein fagfellesskap og ikkje forgjengaren kjem til dekt bord. ҡҡ Har tidlegare vore tilsett ved førebilete og å sjå nynorsk brukt på i ein geografisk fellesskap, seier Sandsmark tar over ein vel etablert Olav H. Hauge-senteret i Ulvik fleire område og få ei positiv opp- Sandsmark. museumsinstitusjon med 20 års- og som redaktør i Allkunne leving av språket sitt. Den erfaringa – Kva er det første du skal gjere verk, avdelingar i Ulvik, Vinje og har følgt nynorskengasjementet som direktør? Ørsta og tre godt besøkte kulturfes- mitt sidan. – Eg skal vere med på konfe- tivalar. ransen «Treng vi nynorsk?» i Førde – Grepstad har leidd denne Direktør for føregangsmuseum saman med blant andre språkdirek- institusjonen i ein etableringsfase. nynorskbrukarar veit om oss og bru- Per Magnus Sandsmark blir òg tør Åse Wetås, kulturminister Trine Da han vart tilsett i Nynorsk kultur- ker tenestene våre, seier Sandsmark. direktør for det Norges museums- Skei Grande og kringkastingssjef sentrum, var han først den einaste – Vi må vere meir synlege i heile forbund i 2015 karakteriserte som Thor Gjermund Eriksen. Eg skal tilsette. Det er ein stor forskjell, landet. Det er eit naturleg steg etter «et offensivt, alliansebyggende og snakke om nynorskbrukar-perspek- seier Sandsmark. at institusjonen er etablert, at vi framtidsrettet museum». Juryen tivet, mellom anna. òg klarer å gjere oss synleg for eit for prisen Årets museum roste – Og viss Trine Skei Grande får Politikk og kultur vidare publikum, også nasjonalt. institusjonen i Hovdebygda for å halde fram som kulturminister, så Den faglege ballasten har han i Vi er i Hardanger, Vest-Telemark og gjere «historie og immateriell kul- skal du vel kviskre henne i øyret om form av ein mastergrad i kulturhis- på Sunnmøre, som er nært Voss og turarv levende og relevant gjennom både språklov og anna? torie og museumsvitskap frå Uni- Nordfjord og andre nynorskområde, ustillinger, festivaler og en tydelig – Ja, uavhengig av om det er versitetet i Oslo. Politisk ballast har men det er klart at vi òg må vere stemme i samfunnsdebatten». Trine Skei Grande eller andre, så han fått som folkevald for Venstre synlege i Rogaland og i Bergen og Museumsvitaren gler seg til å blir det kviskring i øyret om språk- i kommunestyret i Halden, fylkes- Oslo, der nynorskbrukarane bur vere med på å byggje opp ei heilt politikk. Rammevilkåra for det vi tinget i Østfold og som rådgivar for tettast. ny hovudutstilling ved det nye held på med, må vere på plass, seier Venstre på Stortinget. Og så har han Vinje-senteret i Telemark, men den ferske direktøren i Nynorsk kul- vore aktiv i Norsk Målungdom og Satellittar og samarbeid han er mest opptatt av å dyrke den tursentrum. Nei til EU. Om det betyr at Nynorsk kultursen- moderne museumstanken og det HALLVARD ØSTREM I Nynorsk kultursentrum har han trum skal etablere satellittverksem- store mangfaldet av aktivitetar. NPK vore sidan 2015, først som formidlar der fleire stader i landet, er ei anna – Det som er fint med Nynorsk

2018 ved Olav H. Hauge-senteret i Ulvik sak. Samarbeid med andre institu- kultursentrum, er at det er ein • og seinare som redaktør for nett- sjonar er kanskje den lettaste måten moderne museumsinstitusjon som leksikonet Allkunne i Ørsta. No skal å nå ut på, understrekar Sandsmark. ikkje berre formidlar fortida, men han leie heile institusjonen og nå – Det å få etablert Vinje-senteret som òg prøver å påverke samtida enda vidare og enda fleire enn før. skikkeleg kjem først. Det er viktig for dermed å forme framtida. Alt vi NYNORSKDIREKTØREN: Den 1. – Det å dyrke formidlinga til dei for oss å få ei avdeling på den sida gjer, enten det er politisk påverk- november tok Per Magnus Sandsmark gruppene vi elles ikkje når, det er av vasskiljet, at vi er til stades både nadsarbeid basert på fagleg doku- fatt i den nye jobben som direktør i viktig for meg. Det er utruleg viktig på Aust- og Vestlandet. Om det så mentasjons- og forskingsarbeid, Nynorsk kultursentrum. Foto: Hallvard Østrem / NPK

Norsk Tidend 5 Norsk at vi tar ei rolle som gjer at fleire blir fleire avdelingar, det er noko utstillingsarbeid, arrangement eller 14 15 Norsk Tidend 5 • 2018 Frequency.no

FOR Å UTVIKLE NÆRING MÅ EIN HA KULTUR FOR LÆRING! I Fjord1 er vi opptekne av å utvikle oss stadig nye folk til dei mange spennande jobb som kunne passe nettopp deg og heile tida. Ikkje berre som organisasjon, oppgåvene vi skal løyse på dei norske din kompetanse. Fjord1 er så mykje men òg med tanke på kvar einskilt sin fjordane. Vi vil gjerne kome i kontakt meir enn berre miljøvennlege ferjer og kompetanse. Og ikkje minst treng vi med deg for å sjå om det kan vere ein gode sveler!

... Fjord1 vart kåra til Årets Opplæringsbedrift innan maritime fag i 2016 VISSTE DU AT ...... vi er nominerte i år igjen

… til saman har vi i løpet av eit år om lag 120 opplæringsstillingar i kortare eller lengre periodar

… kompetanseområdene våre spenner frå miljøteknologi, forretningsutvikling, HR og IKT til strategi, catering og økonomi/finans

… Fjord1 er … i 2017 tilsette vi heile Noregs største 281 nye ferjereiarlag medarbeidarar, med om lag 1200 tilsette derimellom 19 nye i over store delar av Noreg administrasjonen

… vi tilbyr spennande traineestillingar

… vi har til ei kvar tid 60 lærlingar på 35 opplæringsfartøy i konsernet, fordelt på 35 personar på matrosfaget og 25 personar på motormannfaget

søk ledige stillingar på … for tida har vi 15 kadettar, der fem av dei er fjord1.no og følg maskinkadettar og ti av dei er dekkskadettar oss på Facebook og Instagram … framover er det mellom anna stort behov for maskinistar på sjø 2018 •

VÅRE VERDIAR: STOLTE • OPNE OG ÆRLEGE • PÅLITELEGE • GODT HUMØR • TEAMÅND • LØNSAME Norsk Tidend 5 Norsk 16 slik bylgje. gått vidare. Menja,iNoreg stårmemidt oppeiei ant. Sverige liggalltidføre oss,såderhardeino for sjølvbiografiske teikneseriarteiknamedbly teiknarar, seierØverbye. tinga, somkreft og vaklande mentalhelse. kant. Egharalltidteke utgangspunkt idei mørke Difor hardetaldri kome noko hyggjeleg frå min har hovudkarakteren noko åslitaseggjennom. enklare omeintekutgangspunkt inoko tungt. Då mykje bra somikkjeersåalvorleg, men det er bra åvera innomnoko mørkt. Detersjølvsagt du forteljaeihistoriesomsetspor, såerdetnok også idine? – Deteroftelitttungmaterieidesse seriane,så Eit alvor boka rieromanen hamna relativt fortinniteikneseriane.Teiknese- bye. Iutgangspunkt utdannaillustratør, men eige liv. er sjølvbiografisk, eller idetminsteinspirert av fellestrekk fordennegenerasjonen eratforteljinga gjev utskikkelege bøker ogblirmeldeiaviser. Eit teikneseriar harfått hertillands, gjeratdeiheller Anders Kvammen. Mendennyvunne posisjonen sine påkopimaskiner, somt.d. Inga Sætre og nye stemmersomtidlegare villehalaga seriane skuggen av opp deiallerstørstehardetsådukka for atdettehareinblittsjangerårekna med.I Kverneland ogLarsFiske hargjortutrulegmykje langt frå mus,bikkjerogenderutantruse.Steffen Etter kvart kom detogsåteikneseriarsomvar Christopher Nielsen,Frode Øverli ellerLiseMyhre. du ikkjeteiknaFantomet. Iallefall omduheitte vart detbrått råd åleva80–90-talet av detsjølvom kommersielt ellertotaltobskurt. Meneinstadpå I MANGEÅRvar teikneseriariNoreg antenhyper Ville innidetville – Dererdet,ellerrettare, var deteintradisjon – Egernokistørre grad inspirert av svenske – Akkurat somdeterilitteratur generelt. Vil Ei av dessenye røystene erAnjaDahleØver Bergen kom utivår. Hundedagar kom ut2015, ogandre- Teikneseriane hennartektak ideitungetankane. å vera innomnoko mørkt,seier – Vildufortelja eihistoriesomsetspor, såerdetnokbra - - - distanse. om noko somhenderivaksenlivet. Dåerdet lite heldigvis lengesidan.Deterverre åskrive sant ungdomslivet. Alleharvore 12–13år, mendeter verkelege livet erhenta frå oppveksten eller skiftet, meberre køyrer på.Men mykje av dette liv. Menmeharsluppeunnamykje av detord- annan litteratur tekmeutgangspunkt ivårt eige mest omlengd? som helst.Menein«teikneserieroman»handlarvel roman». Dåkan einkoma unnamednestenkva sinn, sådåfår egnestenståidet. der egtekutgangspunkt imegsjølvogeigetung- no haregstartapådetteformidlingsprosjektet Eg plar seiaatdetersom åhaldapåmedpoesi. oss einlegitimitet. Det sidestillerossmedandre gjev kulturuttrykk, me blirmeldeogskrivneomidei store avisene. blir teknepåalvor. Noko av detviktigaste erat lands. Mendeteringentvilomatteikneseriar blir ikkjegittutsåmangeteikneseriar hertil teikneseriar? – Korleisav dennebylgja erdetåveramedpå avgjerandeKulturrådet – Determykje sjølvbiografisk, fortilliksmed ertriksetåkalla for«ein boka – Ilitteraturverda – Jo,deterfortsjølvåblilitttungav det. Men – Menblirduikkjeslitenav det? NT NT NT FAKTA: FAKTA: – Absolutt,sjølv omhanikkjeersærlegstor. – Ogeinmarknad? – Hoerikkjesåveldig stordennebylgja,det ҡ ҡ ҡ Driv Blokk forlag saman med Ingrid Flogn Driv Blokk forlag Teikneserieteiknar Anja Dahle Øverbye og illustratør feldt Brubaker.

Anja Dahle Øverbye. -

det fungertfint,ognivået harblitt veldig høgt. som blirteiknaogkjøpteinn.Men sålangt har jande medmykje avgjera makt,ogkan kva seriar leg viktige.Deneinastehaken eratdeiblir sit- tillegg gjeproduksjonsstøtte, sådeiharvore utru- og Kulturrådeti somgjerdettemogleg.Deikan selja ibøtterogspann.Deterinnkjøpsordninga sen. Deteringensomgår rundtogtrurateinskal du heiterSteffen Kverneland. Mendeterpremis- Det erikkjedeiheiltstore salstala, medmindre

– Dethareg,og deterikkjesjølvbiografisk. gang? –Hardueitnyttprosjektpå vor, seierAnjaDahleØverbye. blirteknemeirpåal- teikneseriar PÅ ALVOR:

Det eringentvilom

Teikning: Anja Dahle Øverbye Foto: Kjartan Helleve [email protected] KJARTAN HELLEVE NT 17 Norsk Tidend 5 • 2018 ҡҡ BOKSOGE

Mons Litleré var ein forleggar utanom det vanlege. Jan Olav Gatland har skrive biografien om gründeren i Bergen.

Våpenhandlar og målpionér

DEN MÅ HA vore eit merkverdig syn: kista som Samlagets 150-årsjubileum, men Gatland fortel at tid sidan han gav ut sin første tekst på det nye stod midt i bokhandelen omringa av bøker og eit anna 150-årsjubileum er minst like viktig: målet – novella «Ei faarleg friing» (1868). Brevet blomar. Mons Litlerés bokhandel låg i den trav- – Det såkalla Vestmannalaget blei også grunn- Bjørnson skriv til Litleré blir viktig for den unge laste handlegata i Noreg anno 1895: Strandgaten i lagd i 1868, og det var bøkene dei gav ut på forleggaren: Bergen. Kransar og helsingar var komne frå fjern landsmål som var utgangspunktet for Litleré som – Diverre er brevet forsvunne. Men me veit at og nær, frå gardar og kjende kunstnaradresser. bokhandlar. Med desse i skreppa drog han rundt Litleré viste dette fram til folk i butikken. Bjørn- Noreg hadde mista sin aller første nynorskforleg- som såkalla bokskreppekar eller kolportør. Vest- sons positive innstilling var noko han nemnde gar og -bokhandlar. mannalaget heldt til i Bergen. Dei mest kjende for alle framtidige forfattarar. Det var slik også Namnet på dei store utstillingsvindaugo medlemmane var alle borgarskapsmenn og frel- Arne Garborg blei overtydd om at den unge fall saman med namnet på mannen i kista. No ste på landsmål. Nett som Bjørnestjerne Bjørnson redaktøren hadde noko for seg. låg Mons Litleré (1867–1895) midt i livsverket var dei inspirerte av Ivar Aasens visjonar. sitt. Ettertida fortel at bokhandelen hans var FRAMGANGSMÅTEN HER HAR ein del til felles ein møtestad av dei sjeldne både når det gjaldt LITLERÉS KREMMARVERKSEMD BALLA raskt på med kva Litleré seinare kjem til å gjere: Å dyrke målkamp og litterært liv. Litt meir uventa er det seg. Frå sin heimebase i Naustdal – ein avkrok i nærkontakten med folk – anten dei er store for- at Litlerés bokhandel selde våpen også, nærare Sunnfjord – drog han rundt på landsbygda med fattarar eller lesarar i Sunnhordland. bestemt rifler. For Mons Litleré var ikkje berre bøker. Dette gav han unik erfaring med å oppsøke Kritikarane var ikkje berre positive til «Syn- målkjempar og bokprodusent: Han var også ein folk og snakke om bøker. Den same motivasjonen nøve Solbakken» på landsmål. Meldingane var ihuga skyttar. Som 17-åring vart han formann i gjorde at Litleré opna sin første bokhandel. såpass kritiske at han aldri torde sende boka til Naustdal skyttarlag, og då han flytta til Bergen, – Norskmålets bokhandel kallar han butikken Nasjonalskalden på Aulestad. Ettertida viser at blei han raskt med i Bergen skyttarlag. Den gon- som går inn i historia som landets første nynorsk- dette var med god grunn. Ifølge Jan Olav Gatland gen var det nære band mellom målrørsla og skyt- bokhandel. Året er 1886 og staden er den vesle gjekk det over stokk og stein med omsetjinga av tarlag mange stadar i landet. Våpen og målkamp heimbygda Naustdal, men det går ikkje lang tid før «Synnøve Solbakken»: Fordi Litleré hadde så dår- var begge grep i forsvaret for eit sjølvstendig han veit med seg sjølv: Han vil også vere forleggar. leg tid, las han aldri korrektur. Til forleggarens Noreg. Få fekk utretta – og ofra – meir for denne Frå første stund tenker han stort og veit kva som forsvar kan ein rett nok seie at landsmålet enno saka enn Mons Litleré. skal til: «Eit stort namn» kunne få folk flest til å få ikkje var normalisert, slik at det ikkje fanst noka augo opp for bøkene hans – og for landsmålet. At norm å lese korrektur ut frå.

2018 JAN OLAV GATLAND bur i eit rekkehus som bøkene i hovudsak skulle vere på denne rykande Trass den dårlege starten blei samarbeidet • nærast klamrar seg fast i ei stupbratt fjellside ferske målforma, er nærast eit misjonskall. med Bjørnson døropnaren for eit eventyr i norsk over Bergensdalen. Frå Nattlandsfjellet ser ein Biografen skjuler ikkje beundringa for det forlagshistorie. Folk flest brydde seg ikkje om dei ned til byfjorden. Herifrå kan den pensjonerte Litleré fekk til, trass eit kort liv. Eit døme er brevet språklege blunderane, og kjøpte boka en masse. bibliotekaren skimte både sin gamle arbeidsplass han skriv som nittenåring frå Naustdal. Adressa- Universitetsbiblioteket, og åstaden for mykje av ten er sjølvaste Bjørnson. Han spør like godt om PANGSTARTEN I NAUSTDAL vart raskt lagt merke livet han no har samla mellom to permar. Biogra- ikkje han kan få lov til å omsetje forteljinga om til, og frå det nystarta forlaget dukka det stadig fien om Mons Litleré har han halde på med i ti år. Synnøve Solbakken til landsmål. Er dette greitt opp nye bøker. Suksessen balla på seg, og det enda

Norsk Tidend 5 Norsk Tidspunktet for publiseringa er lagt til Det Norske for Bjørnson? Timinga er perfekt: Det er kort med at 20 år gamle Litleré vart headhunta til det 18 N

BOKHANDEL: Mons Literé opna butikk i Strandgaten 65 i Bergen i april 1894. Foto: Ukjend, truleg Johan von der Fehr Tilhøyrer Einy Mo. Frå boka Våpenhandlar og målpionér

prega noveller, og blant forfattarane fann ein Rasmus Løland, Vetle Vislie og Anders Vassbotn. Ein annan Litleré-kommentator, Idar Stegane, meiner stubbane var «med og berga nynorsk prosa frå noko av det gravalvor og det nasjonal- stemde språk som ofte har prega han».

I DESSE SAMLINGANE får Litleré også med meir kjende forfattarar som Dostojevskij og Garborg. Særleg kjem sistnemnde til å bety mykje for den vidare forlagsverksemda. – Samarbeidet starta med at Litleré fekk Garborg med på gje ut samlingar i bokform av artiklar og essay Garborg hadde hatt på trykk i blad og aviser, på dansk-norsk. Til då hadde Garborg berre gitt ut éin roman på landsmål: Bondestudentar, som kom ut i 1883. Då han valde å gje ut Hjå ho mor på dansk var årsaka eine og åleine marknadsmessig. Hos Mamma skulle ut i København. Og det var no Litleré spurde om han kunne få gje den ut på landsmål. Garborg sa ja og sette straks i gang med å omsetje. Og det var aldri snakk om ei omsetjing ord for ord. – Det viste seg at Garborg tenkte ganske annleis på landsmål. Det er difor ein framleis trykker FORTENER STØRRE PLASS: – Han er nemnd ei KALL: At bøkene i hovudsak skulle vere på denne Hjå ho mor, og ikkje den danske versjonen. Den rekkje stadar, men utan å få sin rettmessige plass, rykande ferske målforma, er nærast eit misjonskall har knapt nokon høyrd om. 2018 • meiner biograf Jan Olav Gatland. Foto: Samlaget for Mons Litleré. Foto: Brødrene Larm. Tilhøyrer Einy Mo Gatland blar opp til eit døme på at Hjå ho mor er langt betre enn den danske søster-utgjevinga: «Fru Holmsen var bleven lang i Ansigtet. ‹For- nyoppstarta bladet Firda- og Sygnafylkets avis (sei- Grunnlaget for suksessen var hefte i eit sær- staar De dette-her, Fru Mühlberg?› sagde hun.» nare Firda) da utgjevaren i Bergen trong ny redak- skild format: småstubbane – korte forteljingar (Hos Mama) tør. Det var ei moglegheit den unge gründeren som kom til å bli veldig populære. Gatland skriv «Fru Holmsen saag ut som Baaten var fraa- ikkje kunne takke nei til, og til Bergen tok han med at desse blei lesne i filler av eit stort publikum. henne-rodd; ‹forstend De dette, Fru Mühlberg?› sa

seg både bokhandel og forlagsverksemd. Innhaldet gjekk frå reine skrøner til meir alvors- ho.» (Hjaa ho Mor) Tidend 5 Norsk 19 20 Norsk Tidend 5 • 2018 lyngbrune Bakker ogblegeMyrer.» Jæderen maletfra Stranden opover medde Bogens førsteBlad. Hvor tydelig serviikke Naturstemning, somsyngerosimødefra skreiv denanonyme meldaren AG:«Foren Garborgs naturalisme, ogi Innherreds-posten Hans Kinckvar blant deisomvart gripneav eit meisterverk. Kritikarane Gerhard Gran og vide jærske landskapet bliridagrekna som Denne skildringa av eitindre mørker idet for GarborgogLitleré. Deterromanen Fred. Nordnes gjevut,blirsjølve vendepunktet –både Den nesteGarborg-romanenforlagshuset på Gatland. kunne livnære segsomlandsmålsforfattar, seier uansett einsuksess–ikkjeminstøkonomisk. landsmålet. ForGarborgogforleggaren var Fred til manglande merksemd var motstandenmot i tokronikkar. Hanmeinteårsaka iAftenposten somtokopp og filosofenE.B.Horn, romanen semda detfortente.Einav deierteologen skar er Arne Garborg. er Arne skar Ein somsærleg merker Litlerés økonomiske van å skiljeprivatøkonomien frå denprofesjonelle. dette viserGatland atLitleré haddeproblem med frå kjøtogsmørtilfruktbær. På toppenav Dei får ikkjeberre pengar, men alskens matvarer: Naustdal omstøtte. om.Bergittamåbesvigermor botna idårlegøkonomi –detvitnarbrev heimtil til ålindre sjukdommen hennar, tæring.Detheile lege butilhøve ulike stadariBergenbidrog ikkje dei tre Kummar måttelideformålsaka. borna minst eitgrelt bileteav korleis kona Bergittaog burde prioriterthelsasi.Gatland framkallar ikkje mageregionen visersegåvere kreft. med tidtilågledesegover endringa. Smerteri han blimedlem,mendiverre får hanikkjesærleg like førLitleré flyttar innigjeve nye lokale, får frå kjendefamiliar iborgarskapen. Førsti1893, I Bergenvar aktørar medlemmaneutelukkande til avslaget var innanforforeininga. korrupsjon fordelane. Gatland meirennantyder atårsaka anna ennlengteetterdeiøkonomiske medlems- kunnehanikkje til åbliakseptert,ogdermed foreningen. Bokhandlarsuksessen var ikkjenok som derimotbleiverande erBokhandler lukka, STADIG NYEDØRERopnasegforLitleré. Eidør SAMARBEIDET OM 1884 førhanbyrjarpåfolkehøgskulen iSogndal. UNGDOM:

ҡ Andre meinteverket ikkjefekkdenmerk – Garborgvart meddetteovertydd omathan Mykje tyder påatMonsarbeiddesegihelog ҡ

Foto: A. M. Andreasssen. Tilhøyrer Bjørg Literé. Frå boka Som 17-åring hjåfotografiBergen Som 17-åring HJÅ HOMORgjevmeirsmak. - - - - 1894. KATAOLOG: verd, særlegistarten. Delvisoverfor dei andre ogperiferi? mellom sentrum gjere medeispaning landsmål. normeringsstandard einskullelande påiskriftleg påverknad hanogforfattarane hanshaddepåkva Det kunnehavore interessant åhasettpåkva til Litleré erògeindelav norsk språkhistorie. som blirtrekte fram, ikkjeforlaga. Verksemda og forlagshistorie. Deterjohelstforfattarane heller ikkjesåmangebøker omnorskbokhistorie få sinrettmessige plass. Når detersagt,finst bokprodusenten frå Naustdal? skuldar Litleré. Burde ikkjemeirvore skrive om har settpåkva Garborg–ognorsklitteratur – einseieatGatland kan no I OVERFØRDTYDING Litleré skulda? leré skuldarhan.Korleis hanfå skal løyst utdet samstundes grublar over deistore summaneLit- beidspartnar. Gatlandpåvise kan atGarborg og sørgerover tapetav eingodven ogsamar foreldrelause. av Garborgsitpåsinkant landet I løpetav eithalvtårblirdeitre deira borna får beskjedomatsjukdomen eruhelbredeleg. og svakare. Tragedien ertotalnårMonsLitleré til Naustdal. BergittaLitleré blirberre svakare DET ENDAR dreg MEDatkona og borna heim – EgtruratLitleré kjendeverksemda simindre – Trur dudenmanglandemerksemdaharå – Hanernemndeirekkje stadar, menutanå

Boklista Literé sende ut til julesalet Tilhøyrer Bjørg Literé - idear ogsamtidsdebatt. Vagant ereittidsskrift forlitteratur, kunst,musikk,film, VagantArtikkelen ertidlegare publisertpå sinenettsider. bøker på landsmål. bøkene sine, mendanske forlag ville ikkjegjeut Der var detstasfornorske forfattarar åfå ut tiania ogallermestoverfor forlaga iKøbenhavn. utgjevingar, menogsåjamførhovudstaden Kris- forlaga iBergen,fordi hansatsapålandsmåls- Bergen. om tittelenpåbiografien: Endriftigdjevel fra kva Hamsun kallaLitleré for–var hanikkjeitvil at hansvara Litleré pånynorsk. DåGatland såg av denungeforleggaren iBergen,såimponert det tydeleg fram atogsåHamsunvar imponert Hamsun noko avHerkjem detmestsærmerkte. gar erkorrespondansen mellomLitleré ogKnut skrive landsmål. Blant Gatlands andre oppdagin mogleg åvere forfattarstjerne ogsamstundes Han overtydde Garborg omatdetvar fulltut Litleré var forGarborgsomlandsmålsforfattar. og desseframkallar eitnytt bileteav kor viktig Litleré. Av desse var heile70skrivneav Garborg, Bergen. Detvar herhanoppdaga 350brev til Spesialsamlinga ved Universitetsbiblioteket i biografien erGatlands tidlegare arbeidsplass: HEILT AVGJERANDE FORdennye Litleré- NICHOLAS H. MØLLERHAUG NICHOLAS - N ҡҡ NMU Som ein ny vri på den tradisjonelle haustkonferansen var årets FREDRIK HOPE konferanse ei tillitsvaldsamling. Med eit solid og variert program Leiar i Norsk Målungdom trur eg alle deltakarane kan skrive under på at arbeidet har glidd mykje lettare etter konferansen! Fiks nynorsk- opplæringa! LÆREPLANANE I SKULEN vert skrivne på ny, og me målfolk må gjera vårt: No har me sjansen til å få ein læreplan som sikrar at alle norske elevar lærer nynorsk skikkeleg.

DENNE HAUSTEN SIT ei nemnd i Utdan- ningsdirektoratet og skriv ein ny læreplan i norsk. Dei har sjansen til å retta opp i feila som finst i den gamle læreplanen, og halda på dei gode verkemidla. Tre viktige grep er å halda på karakter i sidemål, framleis like kompetansemål i nynorsk og bokmål og å gjera dei vage formulerin- gane om tidleg start med sidemål tydelegare. Læreplanen må òg seia noko om at han dekkjer to elevgrupper med ulike fyr- stespråk og difor ulike utgangspunkt. Det vil gjera det lettare å vera nynorskelev om det står i læreplanen at dei er i ein annan situasjon enn bokmålselevane. LØFTA BLIKKET: Vellukka samling i Bergen som minna deltakaren på kva arbeidet handlar om og kor viktig det er. Foto: Anna Sofie Ekeland Valvatne KNAPT EIN SKULEDEBATTSESONG går utan at det er bråk om sidemålsundervi- singa for bokmålselevar. Det er ikkje so rart. For medan dei fleste nynorskelevane meistrar både nynorsk og bokmål, er det høgst varierande kor gode bokmålselevar Suveren tillitsvald- vert i nynorsk. I teorien lèt dette seg ordna lett: Bokmålselevane lyt byrja å eksperimentera med sidemålskriving tidleg på barneskulen, og skriva fast på side- målet før dei byrjar på ungdomsskulen. samling i Bergen Då får dei eksponering og mengdetrening i å skriva på nynorsk før karakterpresset EIT VAKKERT, GRÅTT og vått Ber- kjekkaste som finst på tilskiping, Lobbyisme slår inn, og dei byrjar sidemålslæringa gen tok imot deltakarar frå heile nemleg verte-kjende-leikar. Her er På sundagen var det fullt trøkk på medan evna til å læra språk er best. I kongeriket denne fredagen. Vel det passande med ein shoutout til korleis ein kan påverke politikk. praksis krev dette ovstore endringar på tretti menneske – som er vanleg for Erling frå Sumarøyo, som i gøye Det var to parallelle punkt om bokmålsskulane. Men gode kompetanse- våre nasjonale tilskipingar – fann namneleikar førte saman nye og elev- og studentpolitikk. Som siste mål er eit langt steg i rett retning. vegen til katolske St. Paul skole. gamle vener. Det skal ikkje mykje fellesinnleiing var underteikna Som alltid, var det gamle vener til i Målungdomen! henta inn for å kurse om lobby- SIDEMÅLSKOMPETANSEN til nynorsk- som fann kvarandre i ein klem isme – ein viktig del av NMU si elevane er ikkje for dårleg – han er under lunsjen, før leiar Fredrik Organisasjonsarbeid verksemd. Etter ei teoretisk inn- heller for god. Karakterresultata frå Hope offisielt opna konferansen. Laurdagen var for det meste sett føring i kva lobbyisme er, korleis nynorskområda syner at nynorskele- Som første programpunkt starta ein av til opplæring i internt arbeid programprosessar i parti fungerer, vane meistrar bokmål minst like godt klokt nok med det heilt grunnleg- i organisasjonen. Dette er noko og korleis ein kan førebu seg til som nynorsk. Sett på spissen: Mange gande – kvifor velje nynorsk. Dette som har blitt gjort lite i mange eit lobbymøte, fekk deltakarane nynorskskular lærer ikkje nynorskelevar svært fint for å gi alle eit felles år, men som ein ser har ein stor sjølve prøve seg. Etter å ha blitt vane nynorsk godt nok til at dei meistrar utgangspunkt, ikkje minst for før- verdi. Med meir kunnskap i kor- delt opp i grupper fekk dei førebu fyrstespråket sitt. Ein viktig grunn til stegongsdeltakarar som er trygge leis ein kan drive organisasjon, konkrete programpunkt som dei dette finn me i læreplanen. Der står det på at dei er målfolk, men kanskje blir arbeidet for alle tillitsvalde skulle selje inn til ei anna gruppe. ingenting om at det er annleis å vera ikkje har fått sett ord på den nynor- på alle nivå mykje lettare. Dimed Dei var då vekselvis målung- nynorskelev enn å vera bokmålselev. ske ideologien. Ei viktig innføring blir det òg lettare å drive med domar og ungdomspolitikarar, og ei viktig påminning for alle som utetterretta verksemd. Det ein tok og fekk dimed ein smakebit på DET ER HEILT koko. Nynorsk er eit min- har vore med ei stund. føre seg, var korleis lage årsmøte, korleis det er å vere begge delar. dre brukt språk enn bokmål, og difor må korleis vere lokallagsleiar, kas- Den svært innhaldsrike og fine me handsama nynorskelevane annleis. Sidemålet serar og styremedlem. Det var helga vart avslutta med ein sterk Dei treng å lesa og skriva mest mogleg Etter å ha fått ei god innføring òg ei innleiing om demokratiet i appell frå leiar Fredrik Hope, før nynorsk på skulen, og minst mogleg i det ideologiske fundamentet NMU, og korleis ein kan påverke det var lunsj, nedpakking og «takk bokmål. Det språket får dei nok av utan- gjekk ein vidare i programmet for å få NMU til å meine noko. for seg». Som alltid når ein reiser for skuleveggane. med kva NMU meiner i aktuelle Eit par svært viktige punkt var frå ei NMU-tilskiping, er det litt saker, korleis ein skal argumentere Trygg målungdom, og korleis ein trist, ein gler seg til neste tilski- NÅR DET ENDELEGE utkastet til læreplan 2018 • for det, og korleis ein skal jobbe kan skape eit berekraftig engasje- ping (vinterleir!), og ein føler at kjem 1. mars, må mållaga og gode mål- for å få gjennomslag. På freda- ment. Sistnemnde var ved leiar i ein har fått løfta blikket og blitt folk senda høyringssvar, skriva lesarbrev gen innebar dette kva vi meiner LNU, Rode Hegstad. Det einaste mint på kva arbeidet vårt hand- og seia kva me meiner til politikarane. i norskfaget, og korleis ein kan programpunktet som handla om lar om og kor viktig det er. Med Førre gong læreplanen vart endra, klarte argumentere for ei av dei mest å påverke eksternt, var aksjonis- kunnskap og verdiar bygger vi me å stogga ei alvorleg svekking av side- klassiske målsakene – det gode, mekurs. Laurdagen vart avslutta morgondagens språksamfunn slik målsordninga. No har me sjansen til å gamle sidemålet. Fredagskvelden med loddtrekning og herleg is frå vi ynskjer det! styrkja nynorskkompetansen til både

vart avslutta med noko av det Isrosa. KRISTOFER OLAI RAVN STAVSENG nynorskelevar og bokmålselevar. Tidend 5 Norsk 21 22 Norsk Tidend 5 • 2018 Tor Rogne Hans Odenrud Jørgen Nørstegard Olaf Nøkleby Hans M.Næss Jogrim Nordsletten Øyvind Nordli Sylvi Nes Johanna Mosenden Anne RunaLinde Asgeir Lilleås Gunnar Lien Grete Langodden Inger Margrethe Marit Korsbakken Ola Klepp Håvard Kleiven Kari Jægersletten Ola Jonsmoen Helen Johannessen Kåre Idsø Ola Holen Bjarte Hole Ola MartinHaugen Magnhild Harsheim Olav Haraldseid Trond Halle Odin Hagen Åsta Hagen Kjell Gulbrandsen Anders G.Fretheim Tordis Irene Fosse Inger LiseFiskvik Frode Erstad Hans Enstad Torhild Ekre Ingvild MarieEknes Marte Egge Trond Dalsegg Stein Dahlen Ivar Bungum Jostein Brenden Jon SteinarBredeveien Eldrid Brandvol Ivar Blekastad Oddbjørg Blakar Anders Bjørge Ole Bjerke Aartun Brynjulv AUSTMANNALAGET Jens Vellene Olav Vehus Helge Ove Tveiten Johannes G.Torstveit Hildegunn Sjo Astrid StuestølSandkjær Øystein Rød Kåre Rike Kari Gerd Riisland Astri Reine Sigrid BjørgRamse Signe AliseOlstad Rune Nylund Tarald Myrum Jon KolbjørnLindset Jorunn Lande Karl Kråkedal John Gustav Johansen Knut K.Homme Olav Hoftuft Johannes Havstad Torleif B.Harstad Hallgeir Gjelsvik Rolf Fredriksen Kristine Foss Torfinn Brokke Hallvard Tveit Berg Toralf Andersen Scott Aanby Hallvard Aamli AUST-AGDER MÅLLAG til 90540.Takk! gje målgåve? giroen Brukgjerne somliggved bladet,ellervippseitvalfritt beløp lag 315353kroner igåve. Detteereitveldig viktigbidrag tilarbeidetvårt. Vildu Tusen takk! hjarteleg ҡ Kyllingstad ҡ MÅLGÅVA Mildrid Helland Sveinung Helgheim Erik Hardeng Geir Gundersen Oddrun Grønvik Leif Granmo Otto Gjerpe Torfinn Fuhr Olav Frøystadvåg Liv Flugsrud Turid Farbregd Eidhammer Asbjørn Tove KarinaEidhammer Jenny Margrethe Dugstad Alv Reidar Dale Tormod Bønes Kjell Bø Karen Bø Ola E.Bø Svein ErikBrodal Ola Ireneus Breivega Reidar Borgstrøm Lars Borgersrud Erlend Bleie Halvard Bjørkvik Rakel Bjerke IvarBjørn Bjar Ola Bergsaker Lillian Austnes Børre Austmann Gurid Aga Askeland Ruth Amdahl Solveig FiskvikAamodt Bergfinn Aabø VIKVÆRINGEN FYLKESMÅLLAGET Anders Olav Vøllo Astrid Vindenes Øystein Velure Knut S.Torsteinsrud Torun Torsteinsrud Rolf Harald Sæther Grethe Sollien Knut H.Skrindo KristineSandal Mary Odd Oleivsgard Osvald Medhus Anna Lilleslett Sylfest Laingen JordeOddbjørn Olav Hovda Ola KjetilHolter-Andersen Sigrid Hjelmen Sigrun Blaavarp Heimdal Irene T. Hansen Ingrid Hals Sevat Gurigard Borgny Feten Laura Djupvik BrennhovdHerbjørn Gunvald Bergan Niri Baklid Oliv Bakkeplass Bente Aamotsbakken BUSKERUD MÅLLAG Bjarne ØygardenBjarne Svein Øye Magne Velure Olav Veka Lars Ullgren Olav Teppen Magne Teppen Gudmund Teigen Reidun Ramse Sørensen Sverre Sørbø Nils SteinarSlapgård Skuterud Arne Egil Skullerud Jakup Skjedsvoll Ragnhild Røssum Oddvar Romundset Mellom 10.septemberog6.november fekk Noregs Mål- Dagrun Berntsen Signe Bergvoll Kristen Bergsvik Ingrid Berge Daniel Berge Olav Berge Anders Austefjord Edel Augestad Jon Askeland Øystein Ask Margit LiljanApelthun JørgenAnsok Arnfinn Andersen Arne Sigrid B.Andersen Olaf Almenningen Audhild Aldal Livar Aksnes L.Aksnes Arne Olav Aas Torunn Aarre Ivar Bård Aadland HORDALAND MÅLLAG Kristen Øyen WågeArne Wanda Voldner Kjetil Vistad Ivar Vasaasen Steinar Tveitnes Stein Tveite Øystein Tormodsgard TolsrødAsbjørn Halvor Tjønn Olav NilsThue Tordis Thorsen Jostein Sønnesyn Ingeborg Sætre Sæther Bent Arne Agnete Strand Harald Stokstad Ane Solberg Nils Sletta Arve Skutlaberg Synnøve Skjong Gunnvor FykseSkirbekk Olav R.Skage Liv Sem John Røyrvik Kjell Rygg Frøydis MarieRuud Magnus Robberstad RoaldsetAsbjørn Magnhild Reisæter Benjamin EdillonReichle Anne Perstølen Kari Rysst Paulsen Eirik Nymoen Øystein NjålNordang Anders Nesse Finn Måge Mundal Arnold Martinus Løvik Birgit Synnøve Lunde Tor EinarLjønes Edvard Lauen Åse Lager Dagrun Kvammen Bård Kolltveit Harald Sverdrup Koht Turid LouiseQuamme Laurits Killingbergtrø Jens Kihl Solveig Kaarstein Johannes Jaastad Nils Norman Iversen Tormod HallsteinHøgåsen Olav Høgetveit Marit Hovdenak Valborg Holten Halldor Hoftun Audun Heskestad Sigrun Heskestad Kittilsen Marit BleieMannsåker Torstein Løning Torun Lyssand Berit Lygre Anstein Lohndal Torgrim Ljones Målfrid Ljones Nora JohanneLinden Marit SchmidtLie Kirsten Chr. Lie Caroline Lehmann Terje Langhelle Torfinn Langelid Ane Landøy Vigdis Norunn Landro Magne Kvæven Mons Kvalvågnes Cecilie Kjerrgård Folke Kjelleberg Inger LiseKippersund Åse MaritKalhovd Randi Jåstad Ingvild Jøsendal Johnsen Aslaug Garnes Geir Instanes Geir Håland Martha Hægstad Daniel Hydle Husefest Bjørn Irene Hunskår Ingvild Hovland Arny-Sissel Myking Horsås Karl Hope Grete OlineHole Marit Hjartåker L. O. Himle Berit Hernes Kjartan Hernes Robert Hermansen Kåre Herfindal Jan Kåre Henriksbø Linn HjartnesHenjum Knut JohannesHelvik Aslak T. Helleve Aslak L.Helleve HellevangArnfinn Jorunn Havro Stanley Hauge Eldbjørg Haug Jakob Gullberg Kåre Grønsnes Endre Grutle Anne MaritGjøstein Lars Gjøstein Paul Kåre Gjuvsland Bjarte Gjellesvik Harald Frønsdal Olav Freim Sverre Fjell Betsy Fjeld Øystein Erstad Magne Engevik Reidun Emhjellen Eirik IngolfEldøy Ingunn Eitrheim Dyvik Jan-Egil Torbjørn Dyrvik Kristian Djuvsland Olav Digernes Åse Davidsen Knut O. Dale Reidar Dale Ragnhild Byrkjenes Jostein Buene Herdis Brunborg Gunvor SigrunBringeland Reidar Bremerthun BrattabøArne Solveig Bjørsvik Bjørnset Asbjørn BjørlykkeBjørn Rannveig Bjørkum Hjalmar Bjerkeng Siv Trædal Torgeir Torvik Johan Torekoven Knut J.Tokheim Harald Tjønn Erling Thu Kjell Thorsheim Johannes Teigland SøylandArne Olav Sønnesyn Kjell GudmundSøholt Leif HelgeSærsten Borgny Særsten Marit Sæle Anne Sæland Lars BørgeSæberg Christer Syltøy Anlaug Rygg Svensen Rolf SigmundSunde Alf MagnarStrand Gerhard IngeStorebø Nelly Storebø Nora HendenStegane Idar Stegane Jan Oddvar Solli Solberg Harry Solberg Asbjørn Jostein Småbrekke Kari Smith Slaattelid Hermund Oddvar Skre Harald Skorpen Atle Skorpen Per Skjæveland SkjævelandArnlaug Bernhard Skjolde Skjold Bjarne SkjervenArne Gunvald Skeiseid Olav JohannesSkeie Skarestad Bjarne Mons OleDyvikSellevold Bernhard Selle Johannes HSekse Helge Sandøy Solbjørg ÅmdalSandvik Lars K.Sandven Sakseide Arvid Håkon Sagen Margreta Rønning Hallvard Rydland Rossebø Inger-Johanne Lars Riise Lisbeth Reiso Sjur Reinsnos Berit Reinsaas Rannveig Reigstad Astrid OddbjørgReigstad Jan Reidar Rasmussen Sølvi Randal Svein Ove Ramsdal PrestegardBrynjulf Olai Otterå Anfinn Otterå Åse Opheim Gunnvor EggebøNæss Helge MartinNygård Kirsti Andrea Nordstrand Øyvind Nitter Nilsen Arne Regnbogen og Natur- Bjørg Odlaug Måge Johannes A.Måge Møster Arnljot Nils Mæhle Einar Myster Jostein Mykletun Marit Mulelid Svanhild Monstad Monsen Leif Bjørn Guro Midthun Margunn Melkersen kulturbarnehage John Neergaard Oddvar Moen Olav K.Lien Klaksvik Asbjørn Sigrunn Helset Sverre Hatle Ruth Fluge Arild Drøivoldsmo Ola Bræin Anne Grete WitzøeBotten Jon KristianAune Magnar Almberg Dorthea GuldsteinAarset Aksel Aarflot NORDMØRE MÅLLAG HaraldArne Tøsse Marian BørliSivertsen Tore Moen Kåre Belsheim NORDLAND MÅLLAG Odd Eidshaug Jan GauteBuvik Håvard Avelsgaard NAUMDØLA MÅLLAG Peder Ådland Yngve Øvstedal Anny F. Øverland Ingolv Vevatne Borghild Tønnesen Anbjørg Tungesvik Jon Olav Tesdal Sælevik Arne Ernst Svein A.Strømme Tor Sigurd Selvåg Knut Selsaas Trygve Sandvik Borghild Sævereide Agnar StåleNaustdal Paul Mølstre Miljeteig Asbjørn Solveig Lunde May Lende Svend Kjetland Olav Torfinn Jondahl Torill BorgeHorneland Haugland Anbjørn Aud Grimstveit Stein Oddvar Gravelsæter Dorthea SofieErøy Anne-Ma Eidhammer Knut ErikEbne Svein Ove Duesund DjuvAsbjørn Torunn Alnes Steinar Aalvik KARMSUND MÅLLAG Magne Århus Einar Øyre Nils Ivar Østerbø Jan Økland Leif Øie Agnes Råket Vågslid Ingebjørg Viste Inger B.Vikøren Aud LivHoleVike Trine Vik Berit Vatne Vik Randi Vengen Rigmor Nesheim Vaular Anna K.Valle Utne Brynhild Olav Ulveseth Bjørg Tøsdal Tora Tønder Odd Tøndel Rune Tveit Håvard Tvedte TunestveitHarry Prestegård Hege Wiik Vistnes Alv Hermann Klara Vik Reidar Vik Arve Vedvik VarhaugSigbjørn Ottar Vandvik Svein Undheim Bjarte Slagstad Tveit Kurt Tunheim Kåre Torvanger Rigmor Tornes Ingvill Tjelta Tore Thorsen Svein Kåreson Søyland Hogne Sønnesyn Einar Sæland Odd SigmundSunnanå Gaute Steinnes Audun Steinnes Jon Stangeland Hans Spilde Torgeir Spanne Tom Soma Kåre Skår Dagny MarkhusSkretting Tobias Skretting Ingeborg Skjerpe Bergljot Selvåg Jostein Selvåg Magne Sande Torhild L.Rørheim Atle Røe Magne A.Roth Audun Rosland Torleiv Robberstad Svein Risa Marit Renslo ReimeOddbjørn Åshild Osaland Steinar Osaland Inger Skretting Opstad Knut Norddal Knut GeorgNilsen Georg Løvbrekke Ruth MarieLima Hallgeir Langeland Olav Kvernenes Nils Ingvar Korsvoll Magnhild HarboeKleppa Ole Johannessen Magne Jakobsen Terje Håland Liv Hobberstad Tom Hetland Olav Hetland Halvard Helseth Astrid Heigre Sverre Haver HaugvaldstadArne Inge Haugland Dag VidarHaugen Lidvor Hatteland Kari IngfridHatteland Ranveig Gudmestad Rune Gramstad Ingrid Gjesdal Ove Harald Fossen Oddvar Flatabø Øyvind Fjell Eirik DanielFatnes Ellen Einervoll John Djup Gerd HelenBø Alf Jan Bysheim Jan EgilByberg Marit Kyllingstad Bråten John Breiland Johannes Bakka Sigmund Andersen Mona Aksdal Gunvor Aardal Kjell Aambakk ROGALAND MÅLLAG Randi Ås Kirsti OrheimÅs Per Utne Elen MariaTodal Eirik S.Todal Rolv Sæter Ingrid Sæter Jon Solem Ottar Roaldset Per EilertOrten Dordi R.Ormset Finn GunnarOldervik Maryan Georgsdotter Maryan Georgsdotter Odd Mortensbakke Johan Moldestad Terje ErikMoe Steinar DahlLægreid Håkon Lundestad Rune Lotsberg Ivar Myklebust Longvastøl Jorunn Loftesnes Liv Janne Kvåle Aage Kvendseth Ragnhild-Lise Furnes Torhild SolheimKlævold Marit Kleiven Ola Kjørstad Rannveig Tveit Kirkebø Bente Oddny Kandal Ingunn Kandal Kaarstad Bjarne Margrete JoleikJonstad Jonstad Anna Skadal Sverre Indrehus Marta Systad Iden Hallgeir Høydal Liv Husabø Bjørg G.Hovland Ragnar Hove Helga Hjetland Anne MetteHjelle Knut Helgesen Jon Heggheim Ivar S.Haugland Hans Haugen Elin Hauge Oddlaug Hammer Leif Grinde Dagfrid Grepstad Magnhild Gravdal Håkon Giil Einar Gautefall Ottar Færøyvik Else Fure Siri BenteFuhr Jan MartinFrislid Dag-Erik Eriksmoen Hans Engesæt Kjell ErikEldegard Andre Eilertsen Eide Bjørn Torkjell Djupedal Brita Distad Gunhild Børtnes BremerHerman Eivind Brekke Atle Bondevik Ole GeorgBlikås Saxe Bjørkedal Bente Kvernevik Berstad Emma Bale Ola Austring Georg Arnestad Asbjørg Apalset Ragnhild Anderson Lise Aasen MÅLLAG SOGN OGFJORDANE Øystein Øye Kathrin Villa Magne Vik Kristoffer Venås Knut Sæbø Oddmund Svarteberg Hanne Moldver Ane-Kari Romestrand Karen Os Per Løvik Einar MLangset Tor Kvadsheim Krøvel Digernes Arnhild Liv Jordal Tangeen Jon Hovde Kåre MagneHolsbøvåg Inga GuriHestad Torhild Hanem Per Ellingseter Bjørn John Ekroll Torbjørn Bruaset Leif ErikBolsø Målfrid Bakken Dagrun GjelsvikAustigard Ingar Aas Roger Aakernes ROMSDAL MÅLLAG Korsvoll Salthammer Helge H.Moe Jostein O. Mo Svein Linge Odd Larsen Einar Landmark Elias Kvangardsnes Marit Kvammen Audun Kvalsvik Johannes Klungsøyr Terje Kjøde Jakob O. Kjersem Jørund Kile Ingrid RundeHuus Astri Hunnes Kirsten Hundvebakke Turid Teigene Holstad Severin Haugen Hatlehol Asbjørn Kåre Hasund G.Grimstad Arne GrebstadPer-Arne Tore Gjære Andre Gjerde Einar EllingFlø Jostein Fet Mård Torgeir Fauskevåg Aud Farstad Lindis Eliassen Ståle Eikrem Oddrun Eidem Norunn Margrethe Ole ArildBø Sigurd Olav Brautaset Dagfinn Bjørkedal Synnøve RusteBjørdal Torunn Bildøy Oddfrid Nora Bell Matias Kåre Austrheim Kristian Almås Ottar Aashamar Ingrid Aamdal SUNNMØRE MÅLLAG Vidar Åm Liv Østrem Marianne Øren Gerd Oddny Wergeland Ingebjørg Voll Lars ØyvindVikesland Øystein Vikesland Kari Vik Gudrun Vigdal Jorunn Veseth John EllingVereide Oddfrid Vereide Johan Varlid Åsta Urdal Josef BenoniNess Tveit Kari ogHelgeTveit Ivar JosteinTjugum Helge Thue Jakob Thingnes Helge Sårheim Leiv Sølvberg Maria Sælen Gunnhild Systad Harald Systad Tor Sværen Målfrid Sværen Dag Håkon Storaker Synneva Kolle Solheim Sigrid Solheim Jenny Ødven Snildal Gudmund Smådal Knut AtleSkjær Einar Skeie Ingunn Skeide Leif Alfred Skaar Bjarte Sindre Marta KariSchawlann Margot Sande RørtveitBjørn Svein Rotevatn Henning LeivRivedal Mette Frydenberg Ingolv Reiakvam Jon Ramstad Ramstad Oddbjørn Vidar Otterstad Stein BuggeNæss Laila SolbjørgNyhammer Odd Njøs Astrid MarieNistad Knut OleMyren Dimmen Reinertsen Mundal Halvor Øygarden Einar Versto Margit Verpe Jon Tvitekkja Alf Torbjørn Tveit Kari Tveit Torkjell Tjønn Anne EliseThorvaldsen Olav Tho Tone Telnes Olav Teigland Olav Teigen Jon Sæland Alv Halvor Straumstøyl Margit Ryen Steen Gunvor Solberg Per Skaugset Børre Rønningen Helge Rykkja Annbjørg Romtveit Jakob Olimstad Ellen BojerNordstoga Jostein Naadland Moen Sigrun Garvik Aud Manheim Kjetil Langåsdalen Erling Langleite Tove Kvaale Olav K.Jørgedal JordstøylBjarne Halvard Jansen Jon Ingebretsen Tone SemHovda Ragnhild Hovda Jarle Helle Hallvard Hegna Svanhild Haugen NesAsbjørn Hansen Ole Grov Lavrans Grimstveit Torgeir Grimstveit Hans MagneGautefall Anne KarinFunner Gunlaug Fjellstad Per Engene Gunhild TDølen Tjøstov GunneDjuve Sigrid Bø Lars Bjaadal Gunhild Berntsen Erlend Bakke Johannes Apold Robert Anderson TELEMARK MÅLLAG Olaug Husabø Olav Gaute Hellesø Magne Heide HayLillian Bernes Jan Gjerde MagneSterri Eldbjørg Gjelsvik Karl Ragnar Engstad Eilertsen Bjarne Sveinung Eikeland Vidkunn Eidnes Ingrid Dønnestad Terje B.Dahl Nils Aarsæther MÅLLAG TROMS OGFINNMARK Knut Ytterdal Sveinung Walseth Eldrid Vik TryggestadAsbjørn Per Svein Tandstad Ingrun Sørås Jan Ove Stene Jarle Solheim Liv JohanneØrjasæter Else Synnøve Skarbø Sissel Seljebotn Ingvar Røyset Olga Støylen Runde Gunder Runde Torleiv Rogne Oddbjørg Remøy Karl Ramstad Lillian Ramnefjell Einar Pettersen Johan Ottesen Britt Oterholm John Osnes Dorthe MariNordahl Trine Naadland Solhaug Harald Vik-Mo Torbjørn Tranmæl Kirsten Tagseth Jan Sørås Svein BertilSæther Eiliv Størdal Eldar JensStraume Staupe Henry Arvid Tor Stallvik Jan Solberg Ragnhild Saur Per Rønningen Narve Rognebakke Kristian Risan Anna DortheaRemhaug Solveig Otlo Karl Fredrik Okkenhaug Lars Nygård Magne Måge Sverre Myklestad Mikal Tore Moen Lars KolbjørnMoa Else Maseng Mads Løkeland Geir Lorentzen Jens Loddgard Lerstad Arna Kirsti Årøen Lein Kjell Håve Ola Huke HovArne Knut Holmen Herlaug Hjelmbrekke Andrea Hjelde Harald Hernes Kristoffer Haugum Sigrid Haavik Anders Gustad Jon Grønlid Anders Gjelsvik Størker Garberg A.FrisvollArne Helge Fiskaa Oddmund Farbregd Ola StugguFagerhaug Olav Engan Tove Eivindsen Olaug Denstadli Ola JohanBlokkum Bjørgum Arvid Ingvar Berg Kjell Bardal Erling Aunan Reidar Almås TRØNDERLAGET Aud Støylen Djupdal AslaksenAnne Kathinka Leiv Hartly Andreassen VEST-AGDER MÅLLAG Magnor Wigdel Per GunnarVeltun Marit Skogstad Solveig Skjerdal Gullik Skattebo Nils Rogn Kirsten Onstad Liv Aslaug Myhre Torodd Lybeck VegardBjørn Johnsen Frank Tommy Jacobsen Sigfred Hovda Ingunn Hommedal Ola Fosheim Jan Espeliødegård Kjell Conradi Olav GullikBø Gunnar Breivik Bjørg Berge Gunnar Belsheim Toralf Baldersheim VALDRES MÅLLAG Birger Vang Jon Todal Anne MartaSteinnes Sunniva Skålnes Ingrid Russøy Guro Reisæter Ole Edgar Nilssen Atle Måseide May JohanneMolund Ola Melby Sigrun Lunde Astrid Kvangarsnes Åse FloaSteinrud Erling Stangnes Liv-Marit HReitan Villy Nordmo Erling Nordheim Finn Myrvang Gunnar Mjøs Herborg Lillebø Johannes Hjønnevåg Kristian Halse Tordis Hammervold Caillot INNMELDE BEINVEGES Vidar Ystad Ivar Winjum Olav Vesaas Birger Valen Torgeir Urdahl Sigrid Tyssen Harald Thune Turid J.Thune Odd EinarSørås Lars HelgeSørheim Sigrun Solberg Haldor Slettebø Astrid Driva Rødsand Frode Ringheim Linda Plahte Borge Otterlei Ola Mestad Kjell Harald Lunde Anne Lognvik Rønnaug Kattem Gunnar Jordal Kari Huus Eirik Holten Sissel Hole Anders Bøyum Halvorsen Kristian Hagestad Marta JohanneGjengedal Morten Elster Anne-Marie BotnenEggerud Eli Crozier Kjellfrid Bøthun Line Brendberg Else Bakkehaug YRKESMÅLLAG Einar O. Standal Bjørg Robberstad Jensen Gunnar Ottne KvernhusvikArne Eiliv Herikstad Eldbjørg JohanneGiske Astrid Andersen ØSTFOLD MÅLLAG Ivar Åmlid Gunnar Vollen Leiv Torstveit Egil Torgersen Eva HaugenSørgaard Leiv G.Storesletten Per Sveinung Stordrange Stallemo Asbjørn Nils Harald Stallemo Bjørg HeleneSlapgard Margit Seland Solveig Robstad Håkon Bøye Prestegård Elfrid Ovedal Rolf Ivar Ommundsen Thora Ann-Helen Målfrid Lindeland Solveig StallemoLima Kirsti Lavold John Lauvdal Veslemøy Johnsen Karin Vere Jacobsen Olav Torgny Hårtveit Kjell ErlingHåland Magne Heie GyslandThorbjørn Dagmar Gullestad Øyvind Grov Helen Glomså HalvdanBjarne Furholt Vigleik Frigstad Randi LohndalFrestad Svein Harald Follerås Gunnhild Fjermedal Åse-Berit Fidjeland Anne-Berit Erfjord Helga Dåsvatn Arnulfsdottir Moum Arnulfsdottir N 23 Norsk Tidend 5 • 2018 24 Norsk Tidend 5 • 2018 ҡ 1 Kven iRiks formannen vardenfyrste 13 IFerdaminni fraa Sumaren 1860 12 Kva nyhendesakprega verdas aviser 11 Kva foreinsvenske leiakvitebussar- 20 Kva norskbiletkunstnar erkanskje 19 Ikvakommune stårdentre meter 18 Kva heiterden amerikanskeDonald- 17 Kva skodespelar skandalebefengt er 16 Kva ogDvorakdømepå? erQWERTY 15 Kva videnjapanske kallar kunst 14 Kva landhøyrer PhiPhi-øyenetil? 10 Kva ernamnetpådennorske fregat ut? 9 IkvabykjemavisaAgderposten 8 Kva ereit«trønderlån»? 7 UnderkvaOLvannÅdneSøndrål 6 Kva heiterhestentilEmiliLønne 5 Kva erdetoffisiellespråket iBangla 4 Kva heiterBritBildøensinsistero 3 Kva typedyrereirognkjekse? 2 Kva gruppegautalbumetTheDivi ҡ ҡ QUIZ skildrar A.O. Vinjereisa sifråChris 1.september1997? sine fyrstesider underdenandre verdskrigen? aksjonen ten somnylegsokkiHjeltefjorden? nes HusiOslo? som fortidaerutstiltpåKunstner imperialismens dagbok»frå1971, mest kjentforverket «Tre bladfrå knytt tilnasjonaldagen? kna somNoregs eldstemonument høge 17.mai-steinen, somvertre ene sinetilCarl Barks? net», ogsomdedikerer allehistori livoglev «SkrueMcDucks for boka teiknaren sommellomannaerkjend Potter-universet? filmen iHarry nen GellertGrindelwaldidennyaste aktuell irolla somskurketrollman til finefigurar? somgårutpååbrette papir forma skulle handit? tiania tilTrondheim. Menkvifor 1500 meterpåskøyter? gullmedalje ogsloverdsrekorden for berget? desh? man, somkom ihaust? sion Belli1994? målsforbundet? ҡ BAK MÅL

• Janne Nygård - - Bjørnstjerne Bjørnson Pink Floyd Fisk vegar til havet Tre Bengali OL i Nagano, 1998 - Eit våningshus, typisk for gards bruk i Trøndelag Arendal KNM «Helge Ingstad» Bernadotte Folke Dianas død Prinsesse XV i Karl av kong å sjå kroninga For Nidarosdomen Johnny Depp Don Rosa Kleiva Per ------2 3 4 5 6 Lukas 7 8 9 10 11 12 13 14 Thailand 15 Origami 16 Tastaturutformingar 17 18 19 Snåsa 20 1 ҡ Alle fire måtte skita,menberre toavdeikunne. gikk sporenstreks tilbake foråfå dembyttet, menfor skriv hanogrefsar Postverket iharde ordelag. «Jeg kelse atjeghaddefått frimerker mednynorsk tekst», intenanende hjemogoppdagetdatilminforskrek merke heimfrå Smestadpostkontor iOslo.«Jegkom opp dåhanivanvare haddefått medsegnynorske fri- der einav gjengangarane østesegkraftig iAftenposten SKAPTESJØLVSAGTDETTE iriksmålsleiren, harme NOREG på. då detkom uteinseriesærfrimerke medlandsnamnet som nynorske frimerke vart langt påveg løyst i1976 kom viktigesymbolsaker opp.Eigammal merkesak ogorganisatorisk. Ikjølvatnetkulturpolitisk av dette I 1970-ÅRA HADDEmålrørsla godframgang både symbolsakene Dei tre nynorske me kjemfrå einsvensketur over grensa ogheimover. såleis lesaatmeerkomne tilNOREGogNORGEnår jamstilte landsskilt påsvenskegrensa me òg.Idagkan offisielle dokument. Noko seinare komdetoppmål- linga særskilt nårdetgjaldtlandsnamnet påslike nye mållova frå 1980understreka nemlegmåljamstel - prenta påframsida utannemnandeprotestar. Den tar somfekkorden påpasset medNOREGogNORGE I JUSTISDEPARTEMENTET HADDEdeikunnigejuris- målkløyvde land. skiftevis på nynorsk ogbokmål,plentsomiandre ellervalde påsamefrimerka formene ågjeutseriane Til sluttletdeisegovertala beggenamne- tilåbruka hipne pååstettanynorskkravet ommåljamstilling. HELLER IKKJEPOSTDIREKTORATET var såveldig Og gjøre?» avsluttar iinnleggetsitt. hansåharmdirrande delig lyktes», skrivhan.«Hva harNOREGpåSmestadå gjeves. Jegmåtteinnommangepostkontor førjegen ҡ opnaspaltenesinevelviljug.Aftenposten FALCH Henta frå Sigmund Falch: Den slemmastedokka iDrammen, Schibsted / Vigmostad & Bjørke 2015 - - - ҡ kan lagakan røre. mest frå målfolk. inn over 10 000 kroner pådenneaksjonen, truleg 50-lappen tilNoregs Mållag sommålgåve. Detkom dinga vår tildeisomvart sintefordette,var åsenda altså venta iåtteårførdetvart tilrøyndom. Oppmo- i 1977omdettevedtaket iNoregs Bank,menmåtte eit brev frå bankdirektøren sjølv, KnutGetzWold alt slutt atdettemåttegjennomførast. Noregs Mållag fekk regs Mållag siside,såstyret iNoregs Bankinnsågtil fekk nynorsk tekst. Dettekravet var gammalt frå No - 200-årsjubilant AasmundOlavsson Vinjepåframsida, vel i1985dådennye 50-kronesetelen, medårets NOKO MEIRBRUDULJE uteiålmentavart detlike- Jeg kom intenanende hjem og Jeg komintenanendehjemog kelse atjeghaddefåttfrimer- oppdaget datilminforskrek- ҡ Symbolsaker ersvære greier, berre nokre få bokstavar MÅLSOGE ker mednynorsktekst. Olaf Almenningen • Olaf

ҡ AVTAKANDE STREKKJER Kryss NTnr.5-2018 VARIANTEN VERKSEMD KAKSAR FERSKE BJELKE MÅLTID FRÅHALD MJØLKE- BANKE NETTOPP MØLLE PLASS ҡ SLUTT Kryss NTnr.4-2018 HØGDER 12 MD. STARTA RÅKALD KLAUVDYR FØLGJE KLOKKE DET VEKS FLYDEL SLETTE FRAUS SAMLING ELEVANE HELD TIL IHUGE DEKK- RATANE ELDSTE BORNA BLAD EI VON BÅT- UT AV FISK BAR A U A Å A H D HALS L ҡ I KRYSSORD NR 5 •2018 ҡ BERAREN SØKKA GARN- LØYSING M G G R R R U A N O S A D K E V T I BERGART RELIGION RETT TIL KANTEN SLAGS GARD G G R N U O S A D D D Y K V E L I KNEG- GJAR ORDNE TIL PUSSIG BUSTAD OPNING I OMN SUGE G G G G R R A A D E E E T L I I STILLING IGJEN TOM- SLEDE FESTA ROM STAD- R A A N N N A S A D E V E P T T KJERRING DRIKKEN GJE LOV NYFIKEN SYSTER STORE- TROLL- SOLE FOT- G G R S A N A A Y K E E E TAL L L VÅTLENDET TIL SKJEMD UTSKEIING SLUTTORD HANENS FÅMENT BROTEN PLANTE SVÆRT I TELE- LUNSJ GARBORG- MARK LEGERING TØRKLE JORDING "PRYD"- UNDER- SKEIV GRAS TRIV BUSK HEIM G BLI R R N A B A ETE E V E T T I I • Nr. 4 – 2018 VARM POESI Æ R S S S U D K K K E E J T T L I I GLAD DYR "FEIL" PÅ STOVA KLATRE- REKKJE HENDE FJELL- MYNT LATIN ESKE R U U N O N S K E TIL E E J T I I I GOD- GREIER LUNE JAPAN DEKT AV KARAKTER SLAGSTAD GNAGAR JORD FISKEN BY I 1177 M R A N S U N N Y E E E E E L L MODELL TOBAKKS- AVGIFT KRINS SIDAN KONGE M R R A S N N BAK S A D K E E E T L "RUNDE" LANGT STALL VESLE- SIFFER HUSET KRØTER FLY- M TAL G R S A H A O O N D SÅ E E J T TÆRER INFINITIV) KNASK FÅ ISEG TREDJE- (MED A- GIONEN PLASS PRYD FØDE FRED RELI- SEIE M-Ø-Ø BALTIKUM KRYDDER LITE VINK EIN FRÅ TISPE R R A S H U N H A U O D E E T T FERSKE HEILAG MEDISIN- SKARD ARTAR PLANTE M R R S U N Y K E E E P T T I KYRKJELEG SIT HØGT RETNING MEINING MANNS- BROTEN STRUTS ULLHÅR SKIFTE NAMN DAGLISTE M Ø R O N A H A V E E T L L I TRYGLA VÆSKE BORG I ATHEN • Laurits Killingbergtrø TO VEKER DUKKAND SAMLING DEKKE FAKKE MISTA FJØR- PREIKE- GJØN Æ R O S A E P P T T T L L I I TRYGLA GAMMAL STONG SLAGER HATT M R A B N A S N A A D K E T I I PLANTEN SIGNAL SIVBÅT SJUKDOM BLØF- MATFEST RØYST FAR R R R A S A U U D K K E E P L L "HALV" FJELL OG KLØFTER ØRNANE ITAL. ØY SNODIG HAV- Postnummer/-stad: Adresse: Namn : Viggo Østebø,Stavanger Anne-Berit Erfjord, Kvinesdal Jofrid Sæbøe,Vestby nr.Vinnarar avkryssord 3: (2 ORD) NYNORSK- KONTROLL KÅSØR I FINN- REGLE SMERTE STING MARK TRUDD AVIS HJARTANS OSTEN SPRENGJE LEMENE FINGRANE OMGJORT FLYGE- BIBELDEL DRIKK IHUGE TUTE BLI MANGE NOKSÅ SKJEMD UTVAL BLIR HOVDYR I VALDRES Merk konvolutten «Kryssord». Frist: 1.februar 2019 Send løysinga til: SEG FØDE TIDSROM I DAG TEK TIL UT AV SØV ÅTE fin premie. Tre vinnarar vert trekte utogfår Rett løysing kjeminesteutgåve. 0184 Oslo Lilletorget 1 Noregs Mållag DØGNTID SAMAN MORO- MANN FØRE HELD BAK TIL SELETØY KOSTESAM DEL AV INSTRU- UKLARE MENT LOFT NESTSJEF UTBROT HOVUD- BAKKE SAKTE STAD FALL SINT TAL FALSKT LØNSAM KVINNE- FØDE NAMN 2018 NR. 5 MÅLE VEKT N NT 25 Norsk Tidend 5 • 2018 KRAMBUA Cirkle K-krus inkludert kaffiavtale. Termokrus som gjev deg gratis kaffi på alle Cirkle K- stasjonar ut 2019. Kr 299,-

Til/frå-lappar. Klistrelappar til jolegå- vene. 20 stk. Kr 50,-

Fat. Stilsikker logo på stilsikkert fat frå Verde-serien til Figgjo. Høveleg til både grill- og jolemat. Diameter 20 cm. Kr 200,–

Krus. «Nynorsk til meg, takk!» på Verde-koppen frå Figgjo og formgjevar Johan Verde. Ein klassikar med klassisk slagord! Kr 200,–

TILBOD! Fat + krus. Kr 330,–

Krus med trykket: Det går mangt eit menneske og ser seg fritt ikring for Ivar Aasens skuld. Tarjei Vesaas, 1950. Kr 180,–

Krus med trykket: Skogen stend, men han skifter sine tre. Olav H. Hauge, 1965. Kr 180,–

Ostehøvel i stål, blank, frå Bjørklund. Kr 190,–

Ostehøvel i stål, matt svart, frå Bjørklund. Kr 170,–

Refleks. Mjuk refleks, 7 cm i diameter, med logo. Absolutt noko ein vil bli sett med. Kr 30,–

Pledd med logo frå Røros Tweed. Kr 1500,– Skistroppar. To skistroppar med borre- lås, 26 cm lange. Høver til langrennsski, uavhengig av målform og målføre. Kr 50,–

Jakkemerke Send e-post med tinging til [email protected], ring til 23 00 29 30, «NyNorsk» «Slepp nynorsken til» eller gå inn på www.nm.no. Sjå innom heimesida for andre tilbod. «Gjennom ord blir verda stor» «Takk, Ivar Aasen!» Kr 10,– per stk., kr 50,– for 20 stk. Hugs at vi kan gå tom for somme artiklar. Det er såleis ikkje sikkert 2018 • at du får alt du tingar. Noreg-skjerf i polyester. Kr 150,– Aasen-panneband i ull. Kr 350,– Porto kjem i tillegg til prisane vi har gjeve opp her. Norsk Tidend 5 Norsk 26 1. februar nr.Stoffrist 1–2019: nummer kanvidiskutere særskilde avtalar. Alle prisarereks.mva. Ved lysingifleire Ilegg tilavisa: Heilside: Halvside: Kvartside: Spaltebreidd: Tillegg fortekstside: Annonseprisar: Annonsar: Abonnement: kr. 250,–perår 14600 Opplag: Prent: Nr1Trykk as Norsk Tidend Framhald avFedraheimen ogDen17deMai kr 1,00pr. stk. kr 9000,– kr 5000,– kr 3000,– 45 mm kr 0,50,–/mm kr 9,00,–/mm 5

•

2018 MÅLLAGET INFORMERER Mobil: E-post: [email protected] Leiar: Bankgiro: Kontoradresse: E-post: [email protected] Telefon: 23002930 0184 OSLO Lilletorget 1, Tilskrift: www.nm.no NOREGS MÅLLAG Lilletorget 1,0184OSLO MagneAasbrenn 979 70065 kale målarbeidet.Lurerkale depåkorleis deliggan av omlag2500kroner, idetlo- brukast somkan Vinnarane fårkvarsibokpakke tileinsamlaverdi meddenhøgstefaktiske auken.2. Laget medhøgstprosentvise auke1. Laget imedlemstalet. (til samanfire vinnarar). ogtofråfylkeslaga med tovinnararfrålokallaga i2018, Me skipartevlingomåblibestevervelag VERVETEVLING! 2019. standsmedlemer hardessutan halvprisetter 200kr.så vertdumedlemut2019forberre Hus- og heile2019. Mållaget. Detkostar 200kroner forresten av2018 tenkjesegåblimedlemi du kjenneromdeikan Kan duhjelpeoss meddet?Spøreinellertoavdei regs Mållag!Ogviharskikkelegtilåblifleire! lyst Sidan 1.oktoberhar254nyemeldtseginniNo- VERV EIN VEN randsonene». Kan detvere deg? nytt prosjekt«Styrkingavnynorsken deiharkalla i Rogaland Mållagtreng prosjektleiar til eitheilt SPANANDE JOBB I ROGALAND område derhanfråførerlitebrukt. der somharføremål åfånynorsken ibrukpå råde. Stipendnemndasersærlegpositivtpåsøkna- prosjekt somfremjar nynorskpåallesamfunnsom- Føremålet medstipenda er åhjelpaframgode à kr50000.Søknadsfristener12.februar2019. pengar? Noregsuttonynorskstipend Mållaglyser Har dueitgodtnynorskprosjekt, menmanglar UTLYSING AV NYNORSKSTIPEND regionreforma. både innleiingogdebattomdeinyeregionane og prinsipprogrammet, omnyelæreplanar inorskog [email protected] å meldedegpå,gåinnpåwww.nm.no ellersend hammer. Seminaret bliropeforalle,ogynskjerdu laurdag 26.ogsundag27.januar2019påLille Noregs Mållaginviterer tilnasjonaltVinterseminar VINTERSEMINAR 2019 3450.19.80058 Slik blirdumedlem:SendNYNORSK til2490, Det blirviktigepolitiske ordskifte knyttetil

tlf. 45471716,[email protected] Marit Aakre Tennø, politiskrådgjevar, [email protected] tlf. 23002932-94397998 Kjartan Helleve,informasjonskonsulent, tlf. 92648348,[email protected] og organisasjonskonsulent, Hege Lothe,informasjons- [email protected] tlf. 23002936•975 29700, Ingar Arnøy,skulemålsskrivar, tlf. 23002934,[email protected] Per HenningArntsen,økonomikonsulent, tlf. 23002930,[email protected], Erik Grov, organisasjonskonsulent, [email protected] tlf. 23002937•957 85560, dagleg leiar, Gro Morken Endresen, Tilsette: NOREGS MÅLLAG - godt val. nynorskstipenda. Magne Aasbrenn tykte det var eit FEKK STIPEND: spør! til Per HenningArntsen, [email protected], og i tevlingaseinare påhausten?Sendeine-post til [email protected]. søkjeomdessefylkeslag kan pengane.Sende-post organisasjonstiltak.og merkt lokale Allelokallag rekordhøg sumpå300000kroner somerøyre På budsjettettilNoregs Mållagerdetsett avein SØK OM ORGANISASJONSMIDLAR e-post [email protected]. e-post påbesøk?Send innleiarar fråsentralt.Hardelyst aktuelt emne.Noregs Mållagbetalarutgiftenefor snakkeå fåeininnleiarfråsentraltsomkan omeit detvereDet ersnarttidforårsmøte.Dåkan kjekt INNLEIAR PÅ ÅRSMØTET? HA DITT VIL LAGET

I fjor fekk Åsmund H. Eikenes eitt av E-post: [email protected] Telefon: 95404115•23002940, Skrivar: Leiar: Tilskrift: malungdom.no NORSK MÅLUNGDOM Bankgiro: 3450.65.48707 E-post: [email protected] Telefon: 23002940 0184 Oslo E-post: [email protected] Telefon: 47659738 • 23002940, Fredrik Hope, ElineBjørke, Lilletorget 1,

Foto: Hege Lothe. - NT 27 Norsk Tidend 5 • 2018 RETURADRESSE:

Noregs Mållag Lilletorget 1 0184 OSLO

Nr. 5 • november 2018 – Stadnamna våre viser veg gjennom historia og Norsk Tidend gøymer alle ei lita historie. Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Gøril Grov Sørdal

PÅ TAMPEN

FULL FART PÅ veg inn i adventstida, kjem det årlege diskusjonstemaet opp igjen: Kva me skal me gjera med kalendrane til ungane? Sjølv har eg vakse opp med ei lita rute sjokolade kvar morgon. Ingen leiker og ikkje noko nips. Og strengt tatt ikkje noko spen- ning. Berre litt sjokolade, kvar einaste dag fram mot julaftan. Det var kanskje ikkje så sunt, men det var i alle fall ikkje 24 julegåver på rappen, slik mange pakkekalendrar har utvikla seg til å bli.

HO EG HAR ungar med, kom inn i diskusjo- nen med ei litt anna tilnærming. Ikkje berre skulle det vera ei lita gåve i kalenderen kvar dag, desse gåvene skulle endåtil pakkast inn og hengast opp på ein heimelaga kalender. Bortsett frå litt oppgitt hovudristing frå mi side, blei det eigentleg aldri noko disku- sjon av det. Ho fekk gjera som ho ville, så lenge ho ordna alt sjølv. I starten trur eg det var gøy. Ein unge, 24 pakkar. Så kom unge nummer to, og det skulle lagast til 48 pakkar kvar advent. No har me tre, og det skal ord- nast meir enn 70 pakkar – og det er før me startar på dei ekte julegåvene. Det er rett og slett spinnvilt!

ME HAR LIKEVEL funne ei ordning på det, Foto: Gunnhild Skjold som er både berekraftig og koseleg. I alle fall av og til. Rett nok går det med ein del pakke- papir, men sjølve innhaldet er om lag så lite materielt som det kan bli, når ein først skal Lothepus fekk Dialektprisen drukna ungane sine i pakkar. I staden for nips som er laga for å bli kasta, skriv me små lappar som me pakkar inn. Der ҡҡNorsk Målungdom har kåra Leif Einar Lothe ҡҡ– Difor er me desto gladare for at Lothepus kan det stå at ungane skal få baka kakemenn, (Lothepus) til vinnar av Dialektprisen for 2018. held på dialekta i alt han gjer, og den språklege at me skal ha filmkveld saman eller at me skal – Ver stolt av språket ditt, og drit i kva andre sjølvtilliten hans tener som eit førebilete for gå lommelykt- eller aketur i møket. seier, oppmoda prisvinnaren i takketala si. ungdom, særleg i distrikta. Han syner at ein både Det er eigentleg latterleg enkelt. 22. de- I takktala lo Lothe godt av at han vart teksta i kan koma frå bygda og slå gjennom nasjonalt og sember står det at me skal henta juletre, og ymse fjernsynsprogram. framleis halda på dialekta og vera stolt av det, sa dagen etter står det at treet skal pyntast. Og – Det tykkjer eg eigentleg berre er tøft. Men Hope. ungane elskar det. neste gong dei tekstar meg, skal tekstinga vera på – Han syner at dialekt passar i alt frå reality- nynorsk! sa Lothe. show til kvardagen heime, og har bygd opp ei HER ER DET berre fantasien som set grenser, merkevare som sel, der dialekta spelar ei sentral og me har etter kvart funne ut at denne ka- ҡҡ– Leif Einar Lothe nyttar hardingdialekta i alt rolle. For oss i Norsk Målungdom er det dessutan lenderen kan vera ei slags gåvepakke til både frå sprengingsoppdrag på bygda til kjendisgalla i ekstra stas å gje prisen til ein vinnar som nyttar store og små i familien. Med ei litt kreativ byen. At han nyttar dialekta kvar enn han fer, og både dialekt og nynorsk, avslutta leiaren i Norsk tilnærming, kan til og med mor og far få seg er tydeleg stolt av ho, gjer han til eit godt dialekt- Målungdom. ei fredeleg stund i huset innimellom alle føredøme for ungdom, sa Fredrik Hope, leiar i juleavslutningane. Norsk Målungdom, då han delte ut prisen. ҡҡDialektprisen vart utdelt for fyrste gong i 2001, For godt til å vera sant, seier du? – Samstundes har dialektbruken til Lothepus og vert delt ut årvisst av landsstyret i Norsk Mål- Neidå, ikkje i det heile tatt. Me skriv berre vore utfordra. Han vart som einaste deltakar tek- ungdom. Det er den einaste språkprisen som vert i kalenderen at ungane skal på besøk til be- sta då han var med i Farmen kjendis. Det syner delt ut av språkengasjerte ungdomar, noko som stemor for å baka. at media ofte undervurderer kor godt nordmenn også bidreg til at han er ein av dei mest prestisje- forstår ulike dialekter, og at tradisjonelle dialek- tunge. Blant tidlegare prisvinnarar finn vi namn ANDERS TOTLAND ter som hardingdialekta kan vera utsette for eit som P3Morgen, Linda Eide og Daniel Kvammen. https://totlanders.wordpress.com/blogg/ normaliseringspress, sa målungdomsleiaren. (NPK)