MEHÂSİN-İ SELÂTİN

HACER SÖNMEZ ve KURSİYERLERİ TEZHİP SERGİSİ

Tarih: 2-15 Mayıs 2013 Açılış: 2 Mayıs 2013 Perşembe Saat: 14:00 Yer: Dolmabahçe Sarayı Sergi Salonu Başkan’dan

ğerler, olmazsa olmaz unsurlardır. Öyle ki, geçmişinden yıllık şanlı bir tarih bırakmıştır. Savaşları, şiirleri, yerine göre kopmuş bir sanatçının kaleminden çıkan bir hat yazısı, görkemli, yerine göre mütevazı mimari eserleriyle, gerçekle- şen sadık rüyaları ve o rüyaları hayra yoran sadık dostlarıyla, fırçasından dökülen bir tezhip motifi eksiktir, âdeta ök- tarihe ışık tutan fermanlarıyla, adaletin simgesi olmuş ve bu süzdür. büyük çatı altında nice millet ve devletleri büyük bir hoşgö- rüyle barındırmışlardır. Yeryüzüne sığmayan gönle sahip ola- Bu sanatlarımızla uğraşanlarımızda maneviyat duygusu rak, ötelerin de fethi için ömürlerini bu yolda harcamışlar, sal- kadar, geleneksel değerlere, geçmişe bağlılık da mühim- tanat mühürlerini şanlı bir tarihin üzerine vurmuşlardır. dir. Söz konusu gelenekli sanatlarımız olduğunda, Os- Osman Gazi’nin sadık rüyası, Orhan Gazi’nin sabırla bekleyip manlı sultanlarını yâd etmemek haksızlık olur. Zira güçlü Bursa’yı fethedişini, Murat Hüdâvendigâr’ın Kosova’da kabul devlet geleneği ve engin hoşgörüsüyle üç kıtaya hükme- görmüş duasını, Yıldırım Beyazıt’ın yaptırdığı Ulu Camii’nin den Osmanlı Devleti’nde padişahlar, gelenekli sanatlara sırlarını, padişahlığı müddetince 24 muharebede kırka yakın altın çağını yaşatan Kanuni Sultan Süleyman örneğinde yara alan Çelebi Mehmet’i, İstanbul’u fetheden Fatih Sultan Mehmet’i, Mısır Fatihi Yavuz Sultan Selim’i, Kanuni Sultan olduğu gibi sanatın ve sanatçının daima destekçisi ol- Süleyman’ı ve diğer cihan sultanlarını tam anlamıyla ne anlat- muştur. mamız ne de bıraktıklarına bakarak onları unutmamız müm- kün değildir. İSMEK tezhip usta öğretici Hacer Sönmez ve öğrencile- Geçmişi yâd etmek, geleceğe sağlam adımlar atacak gözle rinin hazırladığı “Mehâsin-i Selâtin” isimli sergi için ha- bakmaktır ve o kudreti bulmaktır. Kökleri yedi cihana yayılmış zırlanan bu albümde, 36 Osmanlı padişahıyla ilgili tez- bir ‘Ulu Çınar’ın gölgesinde esen “Mehasin-i Selatin” işte bize yinatı göreceksiniz. Sultanların Güzellikleri’ni ele alan bunları hatırlatır. bu sergi, bizlere 623 yıllık şanlı bir tarih ve pek çok alan- da sayısız eserler bırakan Osmanlı sultanlarını yâd etme Cihan sultanlarını yad etmek amacıyla, 28 ayrı elde işlenmiş 36 padişahın tezyinatı olan “Mehasin-i Selatin” işlemiş oldu- Değerli Sanatseverler, imkânı sunmaktadır. Mehâsin-i Selâtin ğu konu ve işleniş tarzıyla bir ilkin ikincisi olarak yapılmış mütevazı bir çalışmadır. Niyetimiz, bir tohum mahiyeti taşı- Geleceğin sanatçılarını yetiştirmeye katkıda bulunan yarak, temiz ve yetenekli gönüllerin toprağına tezhip aşkının Ünlü şair Necip Fazıl Kısakürek, “Anladım işi; sanat İSMEK çatısı altında hazırlanan, her bir motifi sanat aşkı Tezhip, mükemmel üslûp birliği içinde gelişen sanat anlayışı- düşmesini sağlamaktır. Allah’ı aramakmış/ Marifet bu, gerisi çelik çomakmış...” nın, en incelmiş biçimiyle kitap sanatlarına uygulanmasıdır. ile üretilen birbirinden kıymetli eserleri, sizlerle paylaş- der dizelerinde. Tezhip yapanlar aynı zamanda çağlarının sanat dünyasını Eserlerde yer alan ferman metinleri, sultanların orijinal fer- maktan mutluluk duyuyoruz. biçimlendirip yönlendiren büyük tasarımcılardır. Dolayısıyla man ve beratlarının ilk dört satırından oluşmakta ve bu alanda tezhip bir yansımadır. Mimaride ve tüm diğer sanat dalların- bir ilki teşkil etmektedir. Fermanların yazıları, Hattat Hüseyin İlk çağlardan bugüne kadar sürekli geliştirdiği sanat an- Dünyada hoş bir seda bırakacak, sanat gibi bir yaşam da ortaya konmuş olan ve insanlığa yepyeni bir açılım geti- Hüsnü Türkmen’e aittir. Bu vesile ile kendisine teşekkür ederiz. layışında insanoğlu, şairin de dediği gibi, hep bir arayış dileklerimle… ren Türk-İslâm sanatları, bütün dünyayı etkileyen muhteşem içinde olmuştur. Sanatçı daima “güzeli” arar ve eserlerini bir medeniyetin, bir bütünün, her şeyiyle bir yaşam tarzının “en güzel”e ulaşma arayışı ile vücuda getirir. yansımasıdır. Etrafınızda, geçmişin emanet ettiği eserlere bir de bu gözle bakın! İşte “Mehâsin-i Selâtin”, Osmanlı’dan ka- Hacer SÖNMEZ lan tarihi mirasın bu gözle görülmesi için hazırlanmış, ‘Ulu İSMEK Tezhip Usta Öğreticisi “En güzel” olana ulaşma arzusu ve arayışı ise, gelenek- Çınar’dan yansıyanların tezyinatıdır. sel değerlere bağlılık ve maneviyat duygusunu gerektirir. Gelenekli sanatlarımızla uğraşan sanatçılar için bu de- Osmanlı sultanları, arkalarında 30 binin üzerinde mimari eser, sayısı belirsiz yazılı ve görsel sanat eseri ile dolu 623 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

OSMAN BEY ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 1. Sultan Eserin kenar süslemesi ve geometrisin- Babası: Ertuğrul Gazi de, bir Selçuklu eseri olan Sivas Divriği Annesi: Hayme Hatun Camii’nden esinlenilmiştir. Osman Bey’in rüyası ve rüyasında gördüğü, Doğumu: Söğüt - 1258 Osmanlı’nın kuruluşuna işaret eden ve Vefatı: Bursa - 1324 Osmanlı ile özdeşmiş olan çınar ağacı, Saltanatı: 1281 - 1324 Osmanlı İmparatorluğu’nun dünya hakimiyeti gibi eserin geneline hakim olmuştur. Haritalar ise Osmanlı’nın bir beylik olarak Söğüt dolaylarından baş- layıp üç kıtaya ulaşan hükümdarlığını göstermektedir.

Tezhip: Esranur KAHRAMAN

6 7 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

ORHAN GAZİ ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 2. Sultan Osmanlı akçe sikkesi ilk kez onun dö- Babası: Osman Bey neminde kullanılmış, Bursa fethedilip Annesi: Hal Hatun başkent yapılmıştır. Osmanlı Beyliği, onun döneminde yeni yasa ve düzen- Doğumu: Söğüt - 1281 lemelerle devlet haline getirilmiş; ilk Vefatı: Bursa -1362 vezirlik teşkilatı, divan örgütü ve vakıf Saltanatı: 1326- 1362 sistemi onun padişahlığı döneminde kurulmuştur. Orhan Gazi döneminde İznik fethedilerek Osmanlı’nın kültür, sanat ve ticaret merkezi haline geti- rilmiştir. Eserin oluşturulmasında, bu şehirde bulunan İznik Camii’nden esinlenilmiştir.

Tezhip: Semra KAR ŞAHİN

8 9 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

I. MURAT YILDIRIM BEYAZIT Padişahlık Sırası: 3. Sultan Babası: Orhan Gazi Annesi: Nilüfer Hatun Doğumu: Bursa - 1326 Padişahlık Sırası: 4. Sultan Babası: Sultan I. Murat Annesi: Gülçiçek Hatun Doğumu: Akşehir - 1403 Vefatı: Kosova - 1389 Saltanatı: 1362 - 1389 Saltanatı: 1389 – 1402 Eserin üretiminde Bursa Hüdavendigâr ve Şahadet Camii motiflerinden esinlenilmiştir. Yıldırım Beyazıt, Anadolu Hisarı’nı yaptırarak İstanbul’u kuşatmış, Ankara Savaşı’nda ise Timur tarafından esir edilmiştir. Eserimiz, dönemin tezyinatı münhani ağırlıklı olduğundan, münhani işlenmiştir. Tezhip: Cevdet TÜFEKÇİ Tezhip: Rabia Güler ÖZSOY

10 11 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

I. MEHMET ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 5. Sultan Osmanlı Devleti’nin 2. kurucusu olarak Babası: Sultan Yıldırım Beyazıt bilinir. Azim ve irade sahibi, sözüne ve Annesi: Devlet Hatun vaadine sadık, vakur bir hükümdardı. 8 yıllık saltanatı boyunca küçük büyük Doğumu: Edirne - 1386 24 muharebede 40’a yakın yara almış, Vefatı: Edirne - 1421 içte ve dışta düşmanlarına karşı müca- Saltanatı: 1413-1421 dele etmiş, diğer Müslüman kardeşle- rine her yıl hediyeler göndererek, hac zamanı paylaşma adetini başlatmıştır. Eserde, 1. Mehmet’in metfun bulundu- ğu Bursa Yeşil Türbe’den esinlenilmiştir.

Tezhip: Nilgün YILMAZ

12 13 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

II. MURAT ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 6. Sultan Edirne’de vefat ettiği halde, vasiyeti Babası: Sultan I.Mehmet gereği Bursa Muradiye Külliyesi’ndeki (Çelebi Mehmet) türbesine gömüldü. Vasiyetinde “Meza- rımın üstüne büyük hükümdarlar için Annesi: Emine Hatun yapılan muhteşem türbelerden yap- Doğumu: Amasya - 1404 mayınız cesedimi lahde değil sünnet-i Vefatı: Edirne - 1451 seniyye üzere toprağa koyun, etrafı duvar fakat üstü açık bir türbe yapın.” Saltanatı: 1. Saltanat : 1421 – 1444 dediği için vasiyetine uygun yapılan bir 2. Saltanat : 1446 – 1451 türbeye defnedildi. Eser hazırlanırken Bursa ve Edirne Muradiye camilerinin süslemelerinden yararlanılmıştır.

Tezhip: Füsun BEYDİLİ

14 15 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

FATİH SULTAN ESERİN OLUŞUMUNDAKİ MEHMET ESİNTİLER Pek çok özelliğinin yanı sıra bahçı- vanlığı ile de ünlü olan Fatih Sultan Padişahlık Sırası: 7. Sultan Mehmet, Topkapı Sarayı’nı çevreleyen Babası: Sultan II. Murat Has Bahçe’nin bir kısmını gül bahçesi olarak tanzim ettirmiştir. Bu bahçede Annesi: Huma Hatun yetiştirilen güllerden sarayın gülabdan- Doğumu: Edirne - 1432 larından ellere dökülen gül suyu, helva, güllaç, gül mayası, gül reçeli ve gül Vefatı: Gebze - 1481 şerbeti yapılmıştır. Eser hazırlanırken Saltanatı: 1451 - 1481 Fatih Camii desenlerinden, İstanbul’un fethi sırasında yapılmış olan Rumeli Hisarı’ndan ve Topkapı Sarayı’ndan esinlenilmiştir.

Tezhip: Gül MUTLU

16 17 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

II. BEYAZIT ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 8. Sultan II. Beyazıt, kültür, sanat ve mimaride Babası: Sultan II. Mehmet Osmanlı’yı zirveye çıkarmıştır. Eserde Annesi: Gül Bahar Hatun Beyazıt Camii’nden esinlenilmiştir. Motifler, aslı korunarak tezhibe uyar- Doğumu: Dimetoka - 1452 lanmıştır. Vefatı: Çorlu - 1512 Saltanatı: 1481 - 1512

Tezhip: Füsun BEYDİLİ

18 19 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

YAVUZ ESERİN OLUŞUMUNDAKİ SULTAN SELİM ESİNTİLER Halifelik unvanını Osmanlı Padişahlık Sırası: 9. Sultan Hanedanı’na kazandırmasına rağmen, Babası: Sultan II.Beyazı halife olarak anılmak istememiş; “Ben olsam olsam, Mekke ve Medine’nin Annesi: Ayşe Hatun hizmetkarı (Hadim’ul-Harameyn’iş- Doğumu: Amasya - 1467 Şerifeyn) olurum” demiş ve bu sıfatla Vefatı: Çorlu - 1520 anılmıştır. Mukaddes Emanetler’in Saltanatı: 1512 – 1520 İstanbul’da muhafaza altına alınmasını sağlamıştır.

Tezhip: Meryem VARICIER

20 21 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

KANUNİ SULTAN ESERİN OLUŞUMUNDAKİ SÜLEYMAN ESİNTİLER Eserde Süleymaniye Camii’nin mihrabı, Padişahlık Sırası: 10. Sultan çinileri ve diğer görsel zenginliklerin- den esinlenilmiştir. Kanuni’nin üstün Babası: Yavuz Sultan Selim yetenekleri dışında sanata olan tutku- Annesi: Hafza Hatun su ve mücevher tasarım yeteneği de eserde işlenmiştir. Tasarımda Süleyma- Doğumu: Trabzon - 1495 niye Camii’nin mihrabı 2 kere kulla- Vefatı: Zigetvar - 1566 nılarak, sultanın biri Macaristan diğeri Saltanatı: 1520 - 1566 İstanbul’da olan iki türbesi vurgulan- mak istenmiştir.

Tezhip: Hacer SÖNMEZ

22 23 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

II. SELİM I. MURAT

Padişahlık Sırası: 11. Sultan Babası: Kanuni Sultan Süleyman Annesi: Hürrem Haseki Hatun Doğumu: İstanbul - 1524 Padişahlık Sırası: 12. Sultan Babası: Sultan II.Selim Annesi: Nurbanu Hatun Doğumu: Manisa -1546 Vefatı: İstanbul - 1574 Saltanatı: 1566 - 1574 Vefatı: İstanbul - 1595 Saltanatı: 1574 - 1595 Sultan Edirne’de Selimiye Camii’ni yaptırmış ve eserin her ayrıntısı ile yakından ilgilenerek üzerinde titizlikle çalışmıştır. Önemli pek çok olay onun saltanatı sırasında gerçekleşmiştir. İran Savaşı, İngilizler’e kapitülasyon verilmesi, ilk rasat- Eserin tasarımında, Selimiye Cami’inde bulunan desenlerden ve sultanın kaftanından esinlenilmiştir. hanenin kurulması, hayvan hakları üzerine ilk fermanın çıkarılması bunlardan bazılarıdır. Eserin tasarım ve motiflerinde Tezhip: Arzu POYRAZ Ayasofya’daki III. Murat türbesinden esinlenilmiştir. Tezhip: Şebnem KARABULUT 24 25 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

II. MEHMET ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 13. Sultan Haçova Meydan Savaşı’nı Avrupalılara Babası: Sultan III. Murat karşı kazanmış, Eğri Kalesi’ni fethetmiş- Annesi: Safiye Valide Hatun tir. Eser tasarlanıp hazırlanırken, Aya- sofya Camii’nde bulunan IV. Mehmet Doğumu: Manisa - 1566 Türbesinden ve Eğri Fetihnamesi’nin Vefatı:İstanbul - 1603 cilt kapağından esinlenilmiştir. Saltanatı: 1595-1603

Tezhip: Sema PERÇİN

26 27 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

I. AHMET ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 14. Sultan 14 yaşında tahta çıkmıştır. Tasavvufi Babası: Sultan III. Mehmet yönü ağır basan şiirler yazmıştır. Kar- Annesi:Handan Hatun deş katli uygulamasını durdurmuştur. Eserde, Sultan Ahmet Camii’nin tavan Doğumu: Manisa - 1590 süslemeleri ve minberinden esinlenil- Vefatı: İstanbul - 1617 miştir. Saltanatı: 1603 - 1617

Tezhip: Nihal DÜNDAR

28 29 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

I. MUSTAFA II. OSMAN

Padişahlık Sırası: 15. Sultan Babası: Sultan III.Mehmet Annesi: Halime Sultan Doğumu: Manisa - 1591 Padişahlık Sırası: 16. Sultan Babası: Sultan I. Ahmet Annesi: Mahfiruz Hatice Hatun Doğumu: İstanbul - 1604 Vefatı: İstanbul - 1639 Saltanatı: 1. Saltanatı 1617 – 1618 / 2. Saltanatı 1622 - 1623 Vefatı: İstanbul - 1622 Saltanatı: 1618 - 1622 Sultanın kısa ve olaylı geçen saltanatından günümüze kalmış esere ulaşılamadığından defnedildiği yer olan Ayasofya Azim ve irade sahibi bir padişah olan Sultan Genç Osman’ın gençliği ve tecrübesizliği kendisine çalışılmıştır. Ayasofya’daki motifler aslı korunarak tezhibe uyarlanmıştır. hazin sonu hazırlamıştır. Eserde Sultan 1. Ahmet’in türbesinden esinlenilmiştir. Tezhip: Naşide SÜTCÜOĞLU Tezhip: Yasemin DEMİR

30 31 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

IV. MURAT ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 17. Sultan IV. Murat dönemi Osmanlı Babası: Sultan I. Ahmet İmparatorluğu’nun ‘Duraklama Döne- Annesi: Kösem Hatun mi’ olarak bilinen evresinde toparlan- dığı istikrarlı bir dönemdir. 4. Murat, Doğumu: İstanbul - 1612 Osmanlı sultanları arasında fiziksel Vefatı: İstanbul - 1640 kuvveti ile ünlüdür; güreş, cirit, binici- Saltanatı: 1623 - 1640 lik ve gürz kullanmada maharet sahibi- dir. Evliya Çelebi, Kâtip Çelebi gibi âlimler, teşvik ve himaye ettiği kişiler arasındaydı. Bağdat ve Erivan Fatihi olarak adını tarihe yazdıran sultan, yeniçeri ve sipahi ocaklarını or- tadan kaldırıp içki ve tütünü yasakladı. Eserin tasarımında Bağdat Köşkü’nden ve burada kullanılan süslemelerden esinlenilmiştir.

Tezhip: Emine ÇEPNİ

32 33 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

SULTAN İBRAHİM ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 18. Sultan Şehzadeliğinde çok sıkı bir saray eğitim Babası: Sultan I. Ahmet ve terbiyesi almış olan Sultan İbrahim Annesi: Kösem Sultan döneminde yapılan mimari eserlerden bazıları şunlardır: Topkapı Sarayı’nın Doğumu: İstanbul - 1615 içine yapılan Sünnet Odası, Sünnet Vefatı: İstanbul - 1648 Odası ile Bağdat Köşkü arasına inşa Saltanatı: 1640 - 1648 edilen Kameriye (İftar yeri) ve sarayın alt kısmında deniz kıyısına yapılan yaz- lık Sepetçiler Köşkü. Eserin tasarımında bu mimari eserlerden ve eserlerin süsle- melerinden esinlenilmiştir.

Tezhip: Burcu DEMİR

34 35 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

IV. MEHMET ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 19. Sultan 4. Mehmet zamanında elde edilen yeni Babası: I. İbrahim çiçek çeşitlerinden dolayı gittikçe ge- Annesi: Turhan Hatice Sultan nişleyen çiçek üretimi ve pazarına dü- zen vermek amacıyla Meclis-i Şükûfe Doğumu: İstanbul - 1641 (Çiçek Meclisi) kurulmuştur. Meclisi Vefatı: Edirne - 1687 Şükûfe’de çiçekler; yaprakları, çiçekleri Saltanatı: 1648 -1687 ve benzerleri arasındaki yeri bakımın- dan değerlendirilir, varsa kusurları gös- terilirdi. Eserde Yeni Cami’nin hünkâr mahfilindeki kubbe desenlerinden esinlenilmiştir.

Tezhip: Aylin Eda DURAK

36 37 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

I. SÜLEYMAN ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 20. Sultan II. Süleyman yumuşak tabiatlı, doğru Babası: Sultan İbrahim konuşan, adil olmaya gayret eden bir Annesi: Saliha Hatun kişiliğe sahipti ve reddedememesi ile de bilinirdi. Çıktığı bir seferde vefat Doğumu: İstanbul - 1642 eden sultanın naaşı, atası ve adaşı olan Vefatı: Edirne - 1691 Kanuni Sultan Süleyman’ın Süleyma- Saltanatı: 1687 - 1691 niye Camii yanındaki türbesine defne- dildi. Eserin tasarımında bu türbenin tavan süslemelerinden ve türbe girişin- de işlenmiş olan Hacer’ul Esved taşı resminden esinlenilmiştir.

Tezhip: Arzu POYRAZ

38 39 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

II. AHMET ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 21. Sultan II. Ahmet döneminde en meşhur çiçek Babası: I. İbrahim heveskarlarından ve çiçek üstatlarından Annesi: Hatice Muazzez Sultan biri Nimet Molla Efendi, diğeri ise Has- köylü Bostanî Mustafa idi. O dönemde Doğumu: İstanbul - 1642 çiçek severler öldüklerinde mezar taş- Vefatı: Edirne - 1695 ları çiçeklerle süslenirdi. Eser, Kanuni Saltanatı: 1691-1695 Sultan Süleyman’ın türbesinde yer alan desenlerden ve o dönemin mezar taşla- rından esinlenerek hazırlandı.

Tezhip: Aylin Eda DURAK

40 41 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

II. MUSTAFA ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 22. Sultan Sultan II. Mustafa 1703 yılında vefat Babası: Sultan IV. Mehmet etmiş ve Hatice Turhan Sultan’ın türbe- Annesi: Emetullah Gülnuş Hatun sine defnedilmiştir. Türbe, 1663 yılında Mimar Mustafa Ağa tarafından klasik Doğumu: İstanbul - 1664 Osmanlı tarzında yapılmıştır ki Şehr-i Vefatı: İstanbul - 1704 İstanbul’un en büyük türbesidir. Giriş Saltanatı: 1695 - 1704 önündeki revak ve saçak süslemeleri- nin, sanat değeri bakımından önemi büyüktür. Giriş kapısı sedef ve fildişi tekniğinin en güzel örneklerindendir. Duvar, üst pencere hizasına kadar devrinin en güzel çini panoları ile süslenmiştir ve türbede ayrıca vitray işçiliğinin usta örnekleri görülmektedir. Hazırlanan eserde, türbenin giriş yö- nündeki süslemelerden esinlenilmiştir.

Tezhip: Aslı ÇALIŞKAN

42 43 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

III. AHMET ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 23. Sultan İslâm dininin temizliği emretmesi, su Babası: Sultan IV. Mehmet ihtiyacı olanlara bunun temin edilme- Annesi: Emetullah Gülnuş Hatun sinin sevap olması, bilhassa sultanlar tarafından çeşme, sebil ve hamamların Doğumu: İstanbul - 1674 yapılmasına sebep olmuştur. Buna Vefatı: İstanbul - 1736 binaen Sultan III. Ahmet Topkapı Saltanatı: 1703 - 1730 Sarayı’nın ilk kapısı Bâb-ı Hümâyun’un önündeki küçük meydanda, planını bizzat kendi çizdiği Sultan Ahmet Çeşmesi’ni imar ettirmiştir. Çeşmenin bir bölümü aynı zamanda, sebil olarak da yapıldığı için, Sultanahmet Çeşme ve Sebili diye de anılır. Eserin tasarı- mında bu çeşmeden ve çeşmede yer alan tezyinattan esinlenilmiştir.

Tezhip: Seda SATIŞ

44 45 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

I. MAHMUT ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 24. Sultan Bahar dalı Osmanlı’da gül, lale, karanfil Babası: Sultan II. Mustafa ve sümbül kadar çiçek severlerin göz- Annesi: Saliha Hatun desi olmuştur ve bu sevgi 16. yüzyıldan itibaren süsleme sanatlarına da yansı- Doğumu: İstanbul - 1696 mıştır. I. Mahmut’un titiz çalışmaları Vefatı: İstanbul - 1754 sonucu aşıladığı sayısız lale türlerinin Saltanatı: 1730 - 1754 en gözdesi ise siyah laledir. Eserin hazırlanmasında I. Mahmut döneminde yapılan ve kendi adıyla anılan çeşme- den ve Ayasofya’daki kütüphanesinden esinlenilmiştir. Tophane’de bulunan çeşme üzerindeki mermer işlemelerde bereketi temsil eden meyve ağaçları ve sultanın gözde çiçeği siyah lale de eserde yansıtılmıştır.

Tezhip: Oya METALAR

46 47 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

III. OSMAN III. MUSTAFA

Padişahlık Sırası: 25. Sultan Babası: Sultan II. Mustafa Annesi: Şehsuvar Hatun Doğumu: İstanbul - 1698 Padişahlık Sırası: 26. Sultan Babası: Sultan III. Ahmet Annesi: Mihrişah Hatun Doğumu: İstanbul - 1717 Vefatı: İstanbul - 1757 Saltanatı: 1754 - 1757 Vefatı: İstanbul - 1774 Saltanatı: 1757 - 1774 Hat sanatına düşkün olmasıyla bilinen III. Osman, 58 yıl cezaevinde kalmıştır. Eser tasarlanırken dönemin önemli mi- Fransızca’dan matematik ve astronomi ile ilgili tercümelerin yapıldığı, çeşitli ıslah hareketlerinin görüldüğü bu dönem- mari yapılarından Nuri Osmaniye Camii’nden esinlenilmiştir. de yaptırılan Üsküdar Ayazma Camii’nin tezyinatı, eserin tasarımına esin vermiştir. Tezhip: Serpil BAĞCIK Tezhip: Mükerrem FERSAH

48 49 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

I. ABDÜLHAMİT ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 27. Sultan I. Abdülhamit saf kalpli, dindar ve Babası: III. Ahmet şefkatli bir kişiliğe sahipti. Kapanan Annesi: Rabia Şermi Sultan Müteferrika Matbaası’ndan sonra ilk matbaa onun zamanında açılmıştır. Doğumu: İstanbul - 1725 Aynı zamanda başarı bir hattat olan Vefatı: İstanbul - 1789 sultan, Osmanlı padişahları içinde Saltanatı: 1774-1789 en fazla hayır eseri yaptırması ile de bilinir. Kaleme aldığı ve Mescid-i Nebevî’ye konulmak üzere Medine’ye gönderdiği kasidesi meşhurdur. Ortaya konan eserde, I. Abdülhamit’in yaptır- dığı Beylerbeyi Cami’nin tezyinatında kullanılan motiflerinden esinlenilmiştir.

Tezhip: Cevdet TÜFEKÇİ

50 51 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

III. SELİM IV. MUSTAFA

Padişahlık Sırası: 28. Sultan Babası: Sultan III.Mustafa Annesi: Mihrişah Hatun Doğumu: İstanbul - 1761 Padişahlık Sırası: 29. Sultan Babası: Sultan I. Abdülhamit Annesi: Aişe Sine Perver Hatun Doğumu: İstanbul - 1779 Vefatı: İstanbul - 1807 Saltanatı: 1789 - 1807 Vefatı: İstanbul - 1808 Saltanatı: 1807-1808 Eserin tasarımında III. Selim döneminde yapılan Üsküdar Selimiye Camii motiflerinden esinlenilmiştir. Tasarımın orta Eserin tasarımında IV. Mustafa’nın metfun bulunduğu türbenin büyük kubbesindeki süslemelerden esinlenilmiştir. kısımda ise, III. Selim’e hediye edilmiş olan murassa askısı çalışılmıştır. Tezhip: Arife GÜL Tezhip: Naşide SÜTÇÜOĞLU

52 53 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

II. MAHMUT II. Mahmud Peygamber Efendimizin elinin ve alnının değdiği Medine’deki Kuba Mesci’dini, aslına uygun olarak Padişahlık Sırası: 30. Sultan tamir ettirir ve yeniletir. Ancak Os- Babası: Sultan I. Abdülhamit manlı, her imar ve inşa ettiği yapıya Annesi: Nakşi Dil Hatun imzasını attığı, tuğrasını çektiği halde, bu mescidi tamir ettiren II. Mahmut Doğumu: İstanbul - 1784 “Rasûlullah’ın bizzat taş taşıyarak kendi Vefatı: İstanbul - 1839 elleriyle inşa ettiği bir mabede ben tuğ- ramı çekmekten utanırım” der mescidin Saltanatı: 1808 - 1839 kapısının üstüne kelime-i tevhidi içeren bir tuğra çektirirken, altına da küçücük ESERİN OLUŞUMUNDAKİ kendi tuğrasını koydurur. Devrin pa- ESİNTİLER dişahı, bu kutlu mescitte yerini gerçek padişaha terk etme edebini unutmamış- Sultan II. Mahmut döneminde, mima- tır. Osmanlı sultanlarının en zayıfından ri alanda yeni gelişmelerin başladığı en kudretlisine kadar değişmeyen ortak görülür. İmparatorluğun değişik faziletleri, Rasûlullah’a karşı duydukları bölgelerinde birbirinden güzel yapılar hürmet ve muhabbettir. İşte bunun taş inşa edilmiştir. Bu tezhip tablomuzda üstündeki delili sayılabilecek olan ve Sultan II. Mahmut’un yaptırdığı bir benzeri de bulunmayan Kubâ Mes- eserlerden biri olan İstanbul cidi’ndeki kitabe, o sevginin ihtişamlı Tophane’de yaptırmış olduğu Nusretiye bir nişanesi olarak bizim de eserimizde Camii’nden esinlenilmiştir. yerini almıştır.

Tezhip: Şermin UZUNER

54 55 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

ABDÜLMECİT ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 31. Sultan 1839’da Gülhane Meydanı’nda Tanzi- Babası: Sultan II. Mahmut mat Fermanı’nın okunması moderni- Annesi: Bezmialem Valide Sultan zasyon çabalarının yeni bir aşamasıdır. Sultan Abdülmecit toplumu yeniliklere Doğumu: İstanbul: 1823 özendirmek için kurum açılışlarına, Vefatı: İstanbul - 1861 okul sınavlarına ve derslerine katılıyor, Saltanatı: 1839 - 1861 gündelik yaşantısında yenilikleri teşvik ediyordu. Onun döneminde yapılan Dolmabahçe Sarayı, Barok ve Rokoko gibi mimari üslupların terkibini yansıtan yapısıyla Sultan Abdülmecit’in Batılı sanat zevkinin sembol eseri olarak göz- lerimizin önündedir. Eserde kullanılan desenlerde Tanzimat Fermanı’nın kenar süslemeleri ve Dolmabahçe Sarayı’nın merdivenlerindeki kalem işlerinden esinlenilmiştir.

Tezhip: Deniz ERDOĞAN

56 57 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

ABDÜLAZİZ ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 32. Sultan Beylerbeyi Sarayı Sultan Abdülaziz Babası: Sultan II. Mahmut döneminde çıkan büyük bir yangında Annesi: Pertevniyal Hatun tahta yapıya sahip olduğu için yanmış ve büyük hasar almıştır. Sultan, Beyler- Doğumu: İstanbul - 1830 beyi Sarayı’nı muhteşem bir yapıya Vefatı: İstanbul - 1875 dönüştürmüştür. Sarayda dönemin tarzı Saltanatı: 1861 - 1876 olarak barok kullanılmıştır. Eserimizde sarayın 20. salonunun tavan işleme- lerindeki motiflerden esinlenilmiştir. Yapıda bulunan yelkenli ve kadırga resimlerinin bir çoğu sultan Abdülaziz tarafından tasarlanmıştır. Eserde sulta- nın bu yeteneği ve tutkusu yansıtılmak istenmiştir.

Tezhip: Oya METALAR

58 59 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

V. MURAT ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 33. Sultan V. Murat, tahta çıktığında amcasının Babası: Sultan Abdülmecit feci ölümü üzerine cinnet getirip yurt- Annesi: Şevkefza Valide Sultan dışından getirtilen doktorlara muayene ettirilmiş ve 93 günlük saltanatına son Doğumu: İstanbul - 1840 verilmiştir. Bu sebepten mimari bir eseri Vefatı: İstanbul - 1904 bulunmamıştır. Vefatında Eminönü’nde- Saltanatı: 1876 - 1876 ki Valide Hatice Turhan Türbesi’ne defnedilmiştir. Eserde bu türbenin çinilerinde ve tavan süslemelerinde yer alan desenler ile türbe camındaki servi ağacı figüründen ve minyatürlerden esinlenilmiştir.

Tezhip: Seher ÖVET BAŞKAN

60 61 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

II. ABDÜLHAMİT ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 34. Sultan Onu şu kısa cümle özetler niteliktedir: Babası: Sultan I. Abdülmecid “Meçhul, mahzun, yalnız sultan... An- Annesi: Tir-i Müjgan Hatun ladı lâkin anlaşılamadı…” Eserde İstanbul Ünivetsitesi Hukuk Fakültesi Doğumu: 1842 doktora odalarındaki tezyinatlardan Vefatı: 1918 esinlenilmiştir. Saltanatı: 1876 - 1909

Tezhip: Yasemin DEMİR

62 63 MEHÂSİN-İ SELÂTİN MEHÂSİN-İ SELÂTİN

MEHMET REŞAT ESERİN OLUŞUMUNDAKİ ESİNTİLER Padişahlık Sırası: 35. Sultan Mehmet Reşat’ın, muhtemelen ölümü Babası: Sultan Abdülmecit güzel karşılamak istediği için, henüz Annesi: Gülcemal Kadın Efendi Hatun ölmeden bizzat kendisinin yaptırmış olduğu türbesindeki süslemeler, esere Doğumu: İstanbul - 1844 ana ilham kaynağı olmuştur. Dönemin Vefatı: İstanbul - 1918 ihtişamı da padişahın adına yapılan Saltanatı: 1909 - 1918 Reşat altınları ile gösterilmiştir.

Tezhip: Melike DEVECİ

64 65 MEHÂSİN-İ SELÂTİN

MEHMET VAHDETTİN

Padişahlık Sırası: 36. Sultan Babası: Sultan Abdülmecit Annesi: Gülistu Kadın Efendi Hatun Doğumu: İstanbul - 1861 Vefatı: San Rema - 1926 Saltanatı: 1918- 1922 Sultan Vahdettin ölümünden sonra Şam’daki Selahattin Eyyubi Türbesi’ne defnedilmek istemiştir. eserde bu türbenin çinilerinden esinlenilmiştir. Tezhip: Seher ÖVET BAŞKAN

66