Hürrem Sultan Fiziki Özellikleri 2 خاصيكي ُخَّرم :Hürrem Sultan (Osmanlı Türkçesi -tam adı ile: Devletlu İsmetlu Hürrem Haseki Sul ;سلطان tan Aliyyetü'ş-Şân Hazretleri; Avrupa'da bilinen adıyla La O dönemin Avrupa elçileri tarafından kızıl saçlı, yeşil Rossa veya Roxelana; 1499–1504, Rutenya – 15 Ni- gözlü ve beyaz tenli olduğu vurgulanmıştır. Eşi Kanuni san 1558, İstanbul), Osmanlı İmparatorluğu'nun onun- Sultan Süleyman'ın da kendisine yazdığı gazel ve şiirler- cu padişahı ve 89. İslam Halifesi I. Süleyman'ın nikâh- den de bu anlaşılmaktadır. Kendisi adına çizilen portreler lı eşi, sonraki padişah II. Selim ile Şehzade Mehmed, tamamen ressamların hayal ürünü olup, gerçeği yansıt- Mihrimah Sultan, Şehzade Abdullah, Şehzade Bayezid ve mamaktadır. Bunun yanında Osmanlı İmparatorluğu'nda Şehzade Cihangir'in annesi, Haseki Sultan. adına en çok portre yapılmış sultandır.[3] Renkli hayatı ile efsaneleşmiş; entrikaları, zekası, cesare- ti ve ihtiraslarıyla ün salmış bir Hanım Sultan'dır.[2] Ha- yatı romanlara, tiyatro oyunlarına, opera eserlerine ko- nu olmuştur. Siyasette ve devlet işlerinde aktif rol oyna- 3 Saraydaki yaşamı yarak, Osmanlı İmparatorluğu’nda "Kadınlar saltanatı" denilen devri başlattığı rivâyet edilir.[2] Bunun yanında, Osmanlı Tarihinin en güçlü ve en etkili kadın sultanla- rından birisi olarak kabul edilmektedir.[3] 1 Kökeni Topkapı Sarayı'na gelene kadar ki yaşamı hakkında ke- sin bir bilgi yoktur.[2] Lehistan Krallığı'nın sınırları içe- risinde bulunan Rutenya (Ukrayna)'da[4] 1504 yılında doğduğu rivayetler arasındadır, Tatar akıncılar tarafından 1520 tarihinde 15'li yaşlarında Rutenya'den kaçırıldığı[3], Kırım Hanı'nın himayesine girdikten sonra Topkapı Sa- rayı'na sunulduğu tarihçiler ve yazarlar tarafından kabul görmüş bir rivayettir.[2] 16. yüzyıl kaynaklarına göre kızlık ismi bilinmiyordu. Ama daha sonraki kayıtlara göre - mesela 19. yüzyı- lın Ukrayna'daki ilk kayıtlarına göre - Anastasia (Kısa- ca Nastia) Polonyalıların geleneğinde, Aleksandra Liso- wska olarak bilinir. Genelde Hürrem Haseki Sultan ya da Hürrem balsaq sultan olarak bilinirdi; Avrupa dillerin- de Roxolena, Roxolana, Roxelane, Rossa, Ruziac, Rusla- Hürrem), neşeli Hürrem Sultan'ın Britanya kraliyet ailesi koleksiyonunda yer خرمna Türkçe'de Hürrem (Farsça kökenli olan kişi anlamına gelir. Roxelana, onun gerçek ismi ol- alan bir portresi, c. 1600–70 mayabilir ama takma adı onun Ukraynalı soyuna ait olan (Günümüze ait yaygın isim Ruslana) ve doğu slav ismi olan, Roxolany ya da Roxelany, şimdiki Ukrayna halkın- da 15. yüzyıldan sonra kullanılıyordu. Bunlara ek olarak, 3.1 Saraya Gelişi bazı tarihçilere göre Hürrem Sultan (Roxelana) Ukrayna sınırları içerisinde bulunan Rohatyn kentinde doğmuş Le- Hürrem Sultan’ın saraya gelişi ve Kanuni ile tanışması histanlı Ortodoks bir ailenin kızıdır.[5] Bazı kaynaklarda hakkında kesin bilgiler yoktur. Şehzadeliği sırasında veya bu konuya dair geniş veriler yer alır. padişahlığının ilk senesinde Harem'e girdiği düşünülür.[2] 1 2 3 SARAYDAKİ YAŞAMI 3.2 Yükselişi Hürrem Sultan saraya getirildiğinde I. Süleyman'nin Manisa valisi iken birlikte olduğu Mahidevran Sultan'dan Mustafa isimli bir oğlu vardı. Sarayın en nüfuzlu kadını padişahın annesi Ayşe Hafsa Sultan, ikinci derece nüfuz- lu kadın Mahidevran Sultan idi. Hürrem, saraya girdikten sonra Kanuni ile ilişkisinden 1521’de Şehzade Mehmed dünyaya geldi ve böylece Hürrem Sultan saraydaki en nü- fuzlu üçüncü kadın durumuna geldi. İki haseki arasındaki rekabet bir gün kavgaya dönüşmüştür. Hürrem Sultan bu kavgayı çeşitli entrikalarla lehine çevirmiştir.[2] Pek çok yazara göre bu olaydan sonra gözden düşen Mahidevran Sultan, 1533’te Manisa Valiliği'ne atanan oğlu veliaht Şehzade Mustafa’nın yanına gönderildi ve Hürrem Sul- tan, onun yerini aldı.[6] 3.3 Kanuni Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan'ın Nikahlanması Nikahla birlikte bir ilk gerçekleşir ve Dünya'nın en güçlü imparatorunun resmi karısıdır. Dolayısıysa padişah cari- yelerine verilen Haseki unvanı, Haseki Sultan olarak de- ğiştirilir ve dünyaca kutlanan bir törenle ilan edilir.[2] Hürrem Sultan'ın sarayda pozisyonu Kanuni'nin nikâhlı eşi olması ile arttı ve bu olaydan sonra Mahidevran Sul- tan'dan daha yüksek bir mevki sahibi oldu. Hürrem Sul- tan, Şehzade Cihangir’in doğumundan sonra Kanuni ile görkemli bir düğün yapılarak evlendi ve aralarında resmi 1644 yılı yapımı “Roxelane” adlı oyun kartı: Fransızca olarak nikah kıyıldı. Kesin tarihi belli olmamakla birlikte Ha- Hürrem başlığı ve ilk paragrafı “Femme de Solyman Empereur ziran 1534’te veya daha erken gerçekleştiği düşünülen[2] des Turcs...” (Türklerin İmparatoru, Süleyman'ın eşi...) ile baş- lar. Sağ üst köşede “cruelle” (acımasız) ve sol üst köşede ise kart düğün, Hürrem Sultan'ı Kanuni’nin meşru eşi yapan, numarası yazmaktadır. Osmanlı geleneklerine aykırı düşen çok önemli ve dev- rimci bir hareket olarak değerlendirilir. Bu nikah ile Hür- rem Sultan, Osmanlı tarihinde padişah tarafından uzun bir süre sonra nikahlanan ilk cariye oldu.[7][8] Sultan için önemli bir engelin ortadan kaldırılmasını sağ- ladı. Çocukluğundan beri Kanuni’nin yakın arkadaşı ve danışmanı olan İbrahim Paşa'nın gözden düşürülüp boğ- 3.4 Harem Yönetimini Eline Alması durulmasında Hürrem Sultan’ın rolü olduğu rivayet edi- lir. Ancak İbrahim Paşa'nın devlet yönetiminde kendini Mahidevran ile Hürrem Sultan arasındaki mücadelede üstün görmesi ve yükseldikçe yaptıkları hataların da ken- Mahidevran Sultan'ı tuttuğu düşünülen ve oğlu üzerinde di sonunu hazırlamasına sebep olduğu bilinmektedir. Bu büyük nüfuzu olduğu söylenen[2] Valide Hafsa Sultan’ın olaydan sonra Hürrem Sultan’ın devlet işlerini idare et- 1534 yılındaki ölümü ile Hürrem’in saraydaki etkisi da- meye başladığı kanısı yaygındır[2] ha da artmıştır ve Harem yönetimini eline almıştır. Fakat Valide Sultan'ın ölümünden sonra Mahidevran Sultan ve- liaht annesi olduğu ve Şehzade Mustafa'nın tahta çıkma- sına kesin gözle bakıldığı için Valide Sultan'lığa hazırlan- 3.6 Harem’in Topkapı Sarayı’na taşınması maya başlamıştır. Hürrem Sultan’ın devlet işleri ile daha yakından ilgile- 3.5 Sadrazam İbrahim Paşa'nın idamı nebilmek için Harem’i Eski Saray’dan Topkapı Sarayı’na taşıttığı düşünülür ve bu olay, Hürrem Sultan'ın önemli Sadrazam Pargalı Damat İbrahim Paşa, Hürrem Sultan’ın devrimci hareketlerinden birisi olarak kabul edilir. Eski şehzadelerinden birisi yerine Şehzade Mustafa’yı hüküm- Saray’dan göçün kesin tarihi belli değildir. Eski Saray'da darlığa aday gösterenlerin arasındaydı. İbrahim Paşa’nın 25 Ocak 1541 gecesi çıkan yangından sonra Harem hal- Irakeyn Seferi’nden dönüşte saraya davet edilip 14 Mart kının bir kısmının Topkapı Sarayı'na taşındığı ve harem 1536 gecesi dairesinde uyurken boğdurulması, Hürrem protokolünün başladığı düşünülmektedir. 3.11 Kara Ahmed Paşa'nın idamı 3 3.7 Şehzadelerin Sancak Beyliklerine Süleyman, oğlu veliaht Şehzade Mustafa`nın kendisine is- atanmaları yan edeceğine ve tahtı elinden alacağına ikna edilmiştir. “Katledildiği gün, babasıyla görüşeceğini sanarak çadırı- Şehzadelerin sancak beyliklerine atanmasında da Hürrem na gitmiştir malum. İşte o gün bembeyaz giyindiği söy- Sultan’ın rolü olduğu düşünülür. 1541’de, padişah aday- lenir; kendisine yapılan iftiralardan haberdardır ve ma- larının tayin edildiği Manisa Sancağı’nda Sancak Bey- sumiyetine işaret etmek ister. Cebinden de ölümünden liği yapmakta olan Şehzade Mustafa, Manisa'dan alı- sonra babasının onu öldüreceğini ve babasının çadırına nıp Amasya’ya Sancak Beyi olarak atandı ve ertesi se- gitmemesi gerektiğini belirten bir mektup çıkar.”[10] Bu ne Manisa Sancak Beyliği’ne Şehzade Mehmet getiril- olaya tanık olan Şehzade Cihangir de olayın duygusal et- di. Ancak, halk ve askerler bu duruma tepki gösterdi, kisini üzerinden atamadı ve hastalandı; babası ile birlikte bunun üzerine I.Süleyman doğu topraklarının güvenli- sefere devam eden genç Şehzade, Halep’te hayatını kay- ği için Şehzade Mustafa'nın Amasya'ya gönderildiğini ve betti. Tahta aday olarak Haseki Hürrem Sultan’ın iki oğlu [9] Şehzade Mustafa'nın veliahtlığının sürdüğünü açıkladı. Şehzade Bayezid ve Şehzade Selim kaldı. Bu gibi ardı arkası kesilmeyen atanmalar da Hürrem’in etkisinde gerçekleşmiş işlerden kabul edilir. Hürrem Sul- tan, şehzadeleriyle birlikte sancağa gitmesi gerekirken; 3.11 Kara Ahmed Paşa'nın idamı geleneklere aykırı olarak gitmemiş, İstanbul'da kalmayı seçmiştir. Ama değişik tarihlerde şehzadelerini ziyaret etmiştir.[2] 3.8 Damat Rüstem Paşa’nın sadrazamlığa getirilmesi Hürrem Sultan’ın tek kızı Mihrimah Sultan, 1539’da Diyarbakır valisi ve III. Vezir Rüstem Paşa ile evlen- dirilmişti. “Damat” ünvanını alan Rüstem Paşa 1544’te sadrazamlığa tayin oldu. Kaynakların çoğunda Sadrazam Hadım Süleyman Paşa’nın azledilmesinin ve yerine II. Vezir Divane Hüsrev Paşa'nın değil de III. Vezir Rüstem Paşa’nın getirilmesinin perde arkasında Mihrimah Sultan ile Hürrem Sultan’ın olduğu ifade edilmektedir.[2] 3.9 Piri Reis’in idamı Piri Reis'in idamında Hürrem Sultan'ın rolü olduğu hak- kında bir rivayet vardır. Hürrem Sultan'ın Kırım'dan Hürrem Sultan'ın Lehistan Kralı ve Litvanya Büyük Dükü II. Zygmunt August'un tahta çıkışını tebrik etmek için gönderdiği Kemal Reis ve Piri Reis'in gemisi ile İstanbul'a getiril- mektup, 1549 diği iddia edilir. Piri Reis'in dünya haritasının parçası Topkapı Sarayı Harem Dairesi'nde bulunmuştur. Hürrem Kara Ahmed Paşa , Damat Rüstem Paşa'nın sadaretten Sultan'ın Piri Reis'in başarısının önüne geçmek için dün- azli üzerine vezir-i azamlığa tayin edildi (1553). Sefer ya haritasını parçaladığı ve parçaların Rusya'ya gönde- dönüşünde Rüstem