Hurrem Sultan, Safiye Sultan, Kösem Sultan)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T. C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI YENİ TÜRK EDEBİYATI BİLİM DALI TARİHÎ ROMANLARIMIZDA ÜÇ HASEKİ SULTAN (HURREM SULTAN, SAFİYE SULTAN, KÖSEM SULTAN) (YÜKSEK LİSANS TEZİ) Sibel ARKAN Danışman Yard. Doç. Dr. Mustafa ÜSTÜNOVA BURSA 2006 1 T. C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE ........................................................................................................ Anabilim/Anasanat Dalı, ............................................................................ Bilim Dalı’nda ...............................numaralı …………………….................. ..........................................’nın hazırladığı “.......................................... ...................................................................................................................................................” konulu ................................................. (Yüksek Lisans/Doktora/Sanatta Yeterlik Tezi/Çalışması) ile ilgili tez savunma sınavı, ...../...../ 20.... günü ……… - ………..saatleri arasında yapılmış, sorulan sorulara alınan cevaplar sonunda adayın tezinin/çalışmasının ……………………………..(başarılı/başarısız) olduğuna …………………………(oybirliği/oy çokluğu) ile karar verilmiştir. Sınav Komisyonu Başkanı Akademik Unvanı, Adı Soyadı Üniversitesi Üye (Tez Danışmanı) Üye Akademik Unvanı, Adı Soyadı Akademik Unvanı, Adı Soyadı Üniversitesi Üniversitesi Üye Üye Akademik Unvanı, Adı Soyadı Akademik Unvanı, Adı Soyadı Üniversitesi Üniversitesi Ana Bilim Dalı Başkanı Akademik Unvanı, Adı Soyadı ....../......./ 20..... Enstitü Müdürü Akademik Unvanı, Adı Soyadı 2 ÖZET Yazar : Sibel ARKAN Üniversite : Uludağ Üniversitesi Anabilim Dalı : Türk Dili Ve Edebiyatı Bilim Dalı : Türk Dili Ve Edebiyatı Tezin Niteliği : Yüksek Lisans Tezi Sayfa Sayısı :259 Mezuniyet Tarihi : / / 2006 Tez : Yard. Doç. Dr. Mustafa ÜSTÜNOVA Danışman(lar)ı TEZ BAŞLIĞI TARİHÎ ROMANLARIMIZDA ÜÇ HASEKİ SULTAN ( HURREM SULTAN, SAFİYE SULTAN, KÖSEM SULTAN) Romantizme bağlı olarak doğan milliyetçilik fikri ile edebiyatımızda, köklü tarihimiz de konu edilmeye başlamıştır. Özellikle de Tanzimat’tan sonra, Türklerin göçebelikten yerleşik hayata geçişi, Anadolu'ya yerleşmesi, Osmanlı İmparatorluğu dönemi çeşitli yönleriyle romanlarda görülür. Dünya edebiyatında ilk örneğini Walter Scott'ın "Waverly" adlı eseriyle verdiği tarihî romanın, bizdeki ilk örneğini de Ahmet Mithat Efendi "Yeniçeriler" adlı romanıyla vermiştir. Osmanlı döneminin işlendiği romanlarda, imparatorluğun parlak dönemleri, zaferleri, denizcilikteki başarıları, önemli şahsiyetleri ve bunlar etrafında yaşanan olaylar ele alınmıştır. Bu şahsiyetlerden güzellikleriyle, zekâlarıyla, hırslarıyla, çevirdikleri entrikalarla ve işledikleri cinayetlerle Osmanlı İmparatorluğu'nun kaderini değiştiren padişah eşleri veya valideleri de yazarların ilgisini çeken konulardan olmuştur. Çalışmamızda tarihe damgasını vuran haseki sultanların hayatını yansıtan romanlar incelenmiştir. Bu incelememizde tarihî romanların edebiyatımızdaki yerini ve önemini belirlemek, yazarların romanlarında, tarihi ne şekilde kullandıklarını ve gerçeklere bağlılıklarını tespit etmek amaçlanmıştır. Çalışmamızın başında tarih ve edebiyat ilişkisi, tarihî romanın doğuşu, tarihî romanlarda gerçeklik üzerine yapılan tartışmalar üzerinde durulmuştur. Osmanlı saray teşkilatı ve saray hayatı hakkında da kısaca bilgi verildikten sonra tarihî kaynaklara bağlı kalınarak üç haseki sultanın hayatlarına değinilmiştir. Daha sonra üç haseki sultanı konu alan romanların vak'a incelemesi yapılmış ve sultanların diğer karakterlerle ilişkileri incelenmiştir. Buna bağlı olarak da yazarın roman kahramanına ve o dönemin olaylarına bakışı tespit edilmiştir. Son olarak da tarih kaynaklarına bağlı kalınarak, romanlarda tarihî zemini oluşturan olayların, tarihî gerçeklikle uyum içerisinde olup olmadığı tespit edilmiştir. Anahtar Sözcükler Roman Tarih ve Roman Tarihî Roman Haseki Sultan ABSTRACT Yazar : Sibel ARKAN Üniversite : Uludağ Üniversitesi Anabilim Dalı : Türk Dili Ve Edebiyatı Bilim Dalı : Yeni Türk Edebiyatı Tezin Niteliği : Yüksek Lisans Tezi Sayfa Sayısı : 259 Mezuniyet Tarihi : …. /…. / 2006 Tez : Yrd. Doç. Dr. Mustafa ÜSTÜNOVA Danışman(lar)ı In Our Historical Novels 3 Sultans' Wives In our literature,our rooted history was begun subjecting the Nationalism idea which was occured connected to romanticism.Especially, after Tanzimat,some subjects like passing to the settlement life from nomadic life of Turks,settling down to the Anatolia,the period of Ottoman Empire can be seen with various aspectsin the novels. The firs example of historical novel in the world literature was 'Waverley' written by Sir Walter Scott.The first example of historical novel in our literature was 'Yeniçeriler' written by Ahmet Mithat Efendi. The novels,in which Ottoman Period was mentioned,bright periods of Empire,victories,successes in the field of navigation,important personalities and phenomenons which was developing round those. Among these personalities,Sultans' wives and mothers,who changed the destiny of the Ottoman Empire with their beauties,with their intelligence,with their greedies,with their tricks,and committing murder,are the subjects that draw the authors' attention. In our study;novels,reflected the lives of the Sultans'Wives,have been inspected.We aim at determining the place and importance of historical novels in our literature.We also tried to determine how the authors used the history,and their faithfulness to the realities in history. At the beginning of our study,it has been mentioned that relation between history and literature,the birth of the historical novel,arguments about realities in historical novels. After a brief information has been given about the Ottoman Palace Organisation and the Palace Life,as being loyal to the historical resources,it is mentioned about the lives of the 3 Sultans' Wives. After that,It has been done occurance inspection about the novels,related to 3 Sultans'Wives.Also,It is studied relations of Sultans with the other characters.As a result of this,It has been determined authors view about the hero of the novel and phenomenon of that period. At the end,being faithful to the historical resources,phenomenons,which formed the historical basis in the novels,are hormonious or not with the historical reality. Key Words Novel History and Novel Historical Novel Sultans' Wives ÖNSÖZ Birbirlerinden ne kadar ayrı görünürlerse görünsünler, tarih ve edebiyat bilimi aslında bir ağacın gövdesinden ayrılmış iki dal gibidir. Tarihte de edebiyatta da, bir yaşanılmış olan gerçek vardır, bir de bunun çeşitli şekillerde dile getirilişi. Ne var ki tarih bu yaşanan ana daha gerçekçi yaklaşırken, edebiyat o anı muhayyilesinde yeniden yapılandırır ve tarihin siyah beyaz olaylarını renklenmiş biçimde sunar bize. O nedenle, tarih ve edebiyat, el ele tutuşmuş iki iyi arkadaş gibidir. Birinin varlığı diğerine zenginlik, güzellik katar Tarih kitaplarında insanların duygularını, hayallerini, görmeyiz, havanın kokusunu, suyun şırıltısını duymayız, yağan yağmuru hissetmeyiz, odadaki bir mum ışığının titreyişini algılamayız. Çünkü tarih geçmişle ilgili doğru bilgiyi vermek kaygısını taşır. Onun için, vaka önemlidir. Ama edebiyatın böyle bir kaygısı yoktur. O yüzden, edebiyatın bir türü olarak “tarihî roman”lar tarih kitaplarının veremediği duyularla ve duygularla olan her şeyi bize verir. Böylece kaynağını tarihten alan sanat eseri ortaya çıkmış olur. Hemen hemen her sanat dalında bir yönüyle yer alan zengin tarihimiz, edebiyatın hem sözlü hem de yazılı türlerinde de işlenmiştir. İlk sözlü ürünlerden, romanlara kadar her edebî türde tarih konusuna rastlarız. Yaşadığımız çağdan izler taşıyan günümüz eserlerinin bile, gelecekte tarihe kaynaklık edecek bilgileri içerebileceğini düşündüğümüzde, bu iki türün birbirine ne kadar yakın olduğunu görürüz. Bir sanat eseri olan tarihî romanlar, Türk tarihinin unutulmamasında ve Türk kültürünün yaşatılmasında önemli yere sahip olan iki alanı da birleştirmiş olur. Tarihin ve sanatın bir arada olduğu bu edebî türün önemine dayanarak biz de çalışmamızın konusunu, tarihin tozlu yıllarını gün yüzüne çıkaran tarihî romanlardan seçtik. Tarihin akışında önemli etkileri olan haseki sultanların hayatlarını, Osmanlı sarayına gelişlerini, hırsları peşinde koşarak imparatorluğu karanlığa sürükleyişlerini; bunun yanında şanlı zaferleri, bozgunları, saray gelenek ve göreneklerini anlatan romanları inceledik. Yazarların imparatorluğun kötü gidişinden dem vururlarken zaman zaman tarihten ibret alınması için yapılan yanlışları eleştirdiklerini, zaman zaman da imparatorluğun kurtuluşu için kendilerini tutamayıp öneriler sunduklarını gördük. Birçok tartışmaya neden olan tarihî romanlara, öncelikle bir sanat eseri olarak baktık. Bununla beraber, konusunu tarihten alan romanların, yazarlarının ve eserlerinin, üzerlerine önemli bir görev aldığını da düşünerek değerlendirdik. Çalışmamızın “Giriş” bölümünde tarih ve roman arasındaki ilişki üzerinde durduk. Tarihî romanın ortaya çıkışına, dünya ve Türk edebiyatındaki ilk örneklerine, tarihî roman türü üzerine yapılan tartışmalara değindik. I. Bölümde, tarihî romanları incelerken sıkça karşılaştığımız, Osmanlı devlet teşkilatı ve saray halkı ile ilgili bazı terimler hakkında kısaca bilgi verdik ve incelediğimiz üç haseki sultanın hayatlarını tarih kaynaklarına bağlı kalarak özetledik. II. Bölümde ise, tarihî romanlarımızın ana çizgileriyle vakalarını verdik. Ardından konumuz olan haseki sultanların, romanda ve Osmanlı İmparatorluğu’nda