DOCSLIB.ORG

De Útsûnderlike Oarsprong Fan De Steaten Fan Fryslân 2 De Útsûnderlike Oarsprong Fan De Steaten Fan Fryslân Troch Oebele Vries

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
De Útsûnderlike Oarsprong Fan De Steaten Fan Fryslân 2 De Útsûnderlike Oarsprong Fan De Steaten Fan Fryslân Troch Oebele Vries Frijheid fan Fryslân I De útsûnderlike oarsprong fan de Steaten fan Fryslân 2 De útsûnderlike oarsprong fan de Steaten fan Fryslân troch Oebele Vries Fryske frijheid Yn de Steateseal fan it Provinsjehûs yn Ljouwert binne yn 1895 fjouwer histoarjeskilderingen mei tafrielen út de Fryske skiednis oanbrocht. Ien dêrfan lit in Fryske ealman sjen, Gemme van Burma- nia, dy’t wegeret om de nije lânshear, kening Filips II, knibbeljend te huldigjen. Dat soe him yn 1555 yn Brussel ôfspile ha. Gemme wie dêr doe as ien fan de fertsjintwurdigers fan de Fryske Steaten. It giet hjirby om in letter op- tocht ferhaal. Dochs kinne wy sizze dat de strekking kloppet. Bedoeld wurdt nammentlik dat de Friezen fanâlds net wend wiene oan in lânshear. Oant 1498 wiene se frij fan sokke hearskers. Dy tiid wurdt dêrom ek wol de tiid fan de Fryske frijheid neamd. Sadwaande waard ek noch lang tocht dat net ien Gemme van Burmania: Histoarjeskildering yn folk sa’n grut frijheidsbesef de Steateseal fan it Provinsjehûs: "Wy Friezen hie as de Friezen. De Friezen knibbelje allinnich foar God". waarden sels folle letter noch priizge troch foarfjochters fan de frijheid, lykas de Frânske revolú- sjonêr Mirabeau en John Adams, de twadde Amerikaanske presidint, en ek troch dichters as Goethe en Heine. 3 It symboal by útstek fan de midsiuske Fryske frijheid is de Opstals- beam by Aurich yn it no Dútske East-Fryslân. Dêr soene yn in skier ferline fertsjintwurdigers fan de Friezen út alle wynstreken mien- skiplike gearkomsten hâlden ha. Yn 1751 ferskynde yn Frjentsjer in dissertaasje wêryn’t it begjin fan de Steaten fan Fryslân socht wurdt yn dy gearkomsten by de Opstalsbeam. Dêr wurdt dus ek wer in ferbining lein mei de tiid fan de Fryske frijheid. It is wol dúdlik dat ek dit in te romantyske foarstelling fan saken is. Sitting fan Steateleden, heechstwierskynlik fan Westergoa, yn de 18de iuw. Oan de wand in ôfbylding fan de Opstalsbeam. De Latynske spreuk is ûntliend oan Vergilius. Gravuere fan R. Keyert, 1751. Line fan Fryske Steaten nei Fryske frijheid Mar hoe binne de Fryske Steaten dan ál ûntstien? Oant foar koart wie dêr noch gjin serieus ûndersyk nei dien. Dêr is no feroaring yn kommen. It ferrassende is dat der dochs echt in line lutsen wurde kin fan de Fryske Steaten nei de Fryske frijheid. Dat makket de oarsprong fan de Steaten fan Fryslân ta wat bysûnders. Yn de oare Nederlânske provinsjes hat de gong fan saken nammentlik hiel oars west. 4 Skiednis fan de Steaten algemien Yn de midsiuwen hiene hast alle Nederlânske gewesten in lânshear. Dat wie in soarte fan lytse monarch, dy’t ferskillende titels drage koe: hertoch (Brabân, Limburch, Gelderlân), greve (Hollân + Seelân) of sels biskop (Utrecht + Oerisel + Drinte). Dit wie allinnich nét it gefal yn Fryslân (en ek net yn de Grinzer Ommelannen, mar dat is oarspronklik ek in Frysk gebiet). De lânshearen ha in krúsjale rol spile by it ûntstean fan de Steaten. Elke lânshear socht nammentlik nei wegen om mear ynkomsten út belestingen binnen te heljen. Mar se koene net samar nije belestingen ynfiere. Dêrom rôpen se fertsjintwurdi- gers op fan de ekonomysk sterke stannen (adel, geastlikheid en stêden) om har tastimming te freegjen foar de yntroduksje fan nije belestingen. Dêrfandinne ek it wurd ‘Steaten’, want dat betsjut gewoan stannen. Dat der in gearhing is tusken belestingbeteljen en folksfertsjintwurdiging wurdt moai ta útdrukking brocht yn de Ingelske slogan: no taxation without representation. De fertsjintwurdigers fan de stannen stimden fansels net samar yn mei nije belestingen, mar fregen dêr tsjinprestaasjes foar. Sa kaam it ta in proses fan ûnderhanneljen tusken lânshear en stannen. It giet dus om in yn wêzen dualistysk stelsel: de stannen tsjinoer de lânshear. Dêrby wie de lânshear de sterk- ste partij. Sa mochten de stannen net op eigen manneboet gearkomme. Se koene allinnich gearroppen wurde troch de lânshear of dy syn fertsjintwurdiger, de steedhâlder. Foarsitter fan de Steatesitting wie ek de steedhâlder. Yn de Tachtichjierrige Oarloch (1568-1648) ûntstie in hiel nije sitewaasje. De Steaten makken har doe los fan it gesach fan har mienskiplike lânshear, kening Filips II fan Spanje. Sa begûnen se op eigen manneboet – dus bûten de lânshear om – gearkom- sten te hâlden. Soks waard in frije Steategearkomste neamd. 5 De alderearste wie yn Hollân, yn 1572. Yn Fryslân wie it yn 1580 ek sa fier. Nei in skoftsje giene de Steaten noch folle fierder: se namen doe sels de komplete soevereiniteit fan de lânshear oer. Sa ûntstie de Republiek der Verenigde Nederlanden en sa is it bleaun oan 1795 ta: de Steaten yn de ferskillende provinsjes oe- fenen de soevereiniteit út, wylst se besluten oer oarlochsfiering en bûtelânske polityk mienskiplik namen yn de Steaten-Generaal, de Algemiene Steaten, yn Den Haach. Lânsgemeenten wiene lytse republykjes As der yn Fryslân gjin lânshearen wiene, hoe kinne hjirre dan Steaten ûntstien wêze? Dêr wie dochs in lânshear foar nedich? Krekt dêrom is lang tocht dat de Fryske Steaten pas nei 1498 ynsteld wêze moasten, om’t der doe ek yn Fryslân lang om let in lânshear oan it bewâld kaam: hertoch Albrecht fan Saksen. Mar it is no wol dúdlik dat it dochs oars gien is. Doe’t Albrecht de macht yn Fryslân yn hannen krige, bestiene hjir nammentlik al Steaten. Allinnich hieten se doe noch net sa. Yn midsieusk Fryslân wie der net allinnich gjin lânshear, mar hjir bestie ek gjin feodale adel. Der wiene wol famyljes dy’t wy aadlik neame kinne, mar der miste in skerp ûnderskie tusken dy aadliken en de toplaach fan de boeren. In dúdlike adelstân wie der yn Fryslân dus net. Fansels wiene der wol geastliken en der hiene har ek al stêden foarme. As der yn Fryslân gjin lânshear wie, bestie hjirre dan net in gesachs- fakuüm? Dit wie dochs de tiid fan de Skieringers en de Fetkeapers, dy’t inoar de kop ynsloegen? Dat is wol sa, mar likegoed bestie der in foarm fan gesach, al wie dat net sterk. Yn Fryslân funksjonear- ren yn dizze perioade nammentlik ‘lânsgemeenten’, dy’t in beheind tal bestjoerlike taken útoefenen. Lânsgemeente is in minder bekend, mar foar de Fryske skiednis uterst belangryk begryp. Fan âlds wiene 6 der yn Fryslân twa grutte lânsgemeenten, mei ek no noch bekende nammen: Eastergoa en Westergoa. Letter kaam dêr in treddenien by: Sânwâlden. Dêrom hinne sweefden noch wat lytsere, dêrby ek Stellingwerf. Fryslân wie dus gjin ienheid, net ien lânsgemeente. Eastergoa en Westergoa wiene opdield yn ‘dielen’, de foarrinners fan de lettere Fryske plattelânsgemeenten. Dêr besteane op dit stuit (2016) noch in pear fan mei de oarspronklike namme: Ljouwerteradiel, Menameradiel, Tytsjerksteradiel, Dantumadiel en Ferwerderadiel. De yndieling fan Fryslân om 1450 hinne. Wat moatte wy ús by in lânsgemeente foarstelle? Dêr kin de folg- jende definysje fan jûn wurde: in lânsgemeente is de totaliteit fan de erflike grûnbesitters yn in lân. By dy erflike grûnbesitters giet it sawol om aadliken as om boeren. Grûnbesit, sa kin fêststeld wurde, wie yn in gebiet sûnder lânshear en sûnder feodale adel it kritearium by útstek foar meisizzenskip yn bestjoerssaken. 7 Wy soene dy lânsgemeenten ek republykjes fan erflike grûnbesit- ters neame kinne. De namme boererepublykjes, dy’t ek wol ris brûkt wurdt, is net goed, want dy jout de suggestje dat der yn Fryslân hie- lendal gjin aadliken wiene. Mienskiplik fergaderje ûnder de frije himel In pear kear yn it jier wie der in gearkomste fan de lânsgemeente, dat wol sizze fan yn prinsipe alle erflike grûnbesitters fan in lân. En dy mochten ek allegearre in stim útbringe. Dat moat fansels in massaal barren west ha, ek al sille se beslist net allegearre opkommen wêze. Likegoed wie dit wól de heechste ynstânsje fan it lân. Hjirre moasten besluten nommen wurde oer politike en oare saken dy’t oan ‘e oarder wiene. In bysûnderheid fan dy gearkomsten is dat se hâlden waarden ûnder de bleate himel. Yn it gefal fan Westergoa wie dat yn Hartwert, yn it gefal fan Eastergoa yn Barrahûs ûnder Wurdum. Fan Sânwâlden moat it gearkomsteplak nei alle gedachten socht wurde yn de omkri- ten fan Skarsterbrêge. Sûnt likernôch 1350 hâlden de lânsgemeenten fan Eastergoa en Westergoa geregeld ek mienskiplike gearkomsten. Switserske kantons fergaderje noch hieltyd yn de iepen loft Wy kinne ús fergaderingen yn de iepen loft fan tûzenen minsken no fansels hast net mear foarstelle. Dochs is der in plak yn Europa dêr’t it no noch altiten sa om en ta giet. Dat is net yn in wat efter- bleaun lân, mar krekt yn ien fan de meast ûntwikkele: Switserlân. Yn it kanton Glarus en it ‘Halbkanton’ Appenzell Innerrhoden bestiet it noch: in gearkomste fan alle kies- en stimberjochtige boargers ûnder de frije himel. En dy gearkomste wurdt Lands- gemeinde neamd! Dêr is trouwens, oars as earder yn Eastergoa 8 en Westergoa, wól in parlemint dat de saken taret: de Landrat. En der is ek in soarte kolleezje fan deputearren, dat de beslu- ten útfiert: de Regierungsrat. Mar de besluten moatte dêr noch altiten bekrêftige wurde troch de Landsgemeinde. ‘Die Landsgemeinde’. Fresko fan Albert Welti yn it Bundeshaus yn Bern, 1914. Haadlingen en alve stêden De gearkomsten fan de lânsgemeenten sille wol net altiten like glêd ferrûn wêze. Net allinnich de massaliteit wie in probleem. Yn de fjirtjinde en fyftjinde ieuw wiene de haadlingen (Nederlânsk: hoofde- lingen) de machtichste lju yn Fryslân. Dat wiene leden fan aad- like famyljes en miskien ek wol fan de toplaach fan boerefamyljes dy’t ryk genôch wiene om der in soarte fan priveemilysje op nei te hâlden. Mei dêrtroch koene se de sizzenskip oer soms hiele doarpen oan har lûke. Al hoe machtich ek, dochs hie in haadling, lykas elke oare erflike grûnbesitter, yn de gearkomste fan de lânsgemeente mar ien stim.
Load more

Recommended publications
  • Genealogysk Jierboek 1991
    GENEALOGYSK JIERBOEK 1991 ûnder redaksje fan Ype Brouwers, Reid van der Ley, Douwe J. van der Meer, Pieter Nieuwland en Hein Walsweer Genealogysk Wurkferbân fan de Fryske Akademy Ljouwert, 1991 Nr. 736 © Fryske Akademy - Ljouwert/Leeuwarden CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG Genealogysk Jierboek 1991 / ûnder redaksje fan Ype Brouwers ... [et al.]. - Ljouwert [Leeuwarden]: Genealogysk Wurkferbân fan de Fryske Akademy. - Yll. - (Fryske Akademy; nr. 736) ISBN 90-6171-736-1 SISO 902.5 UDC 929.5(492.71) NUGI 647 Trefw.: genealogie; Friesland. Printe by Grafysk Bedriuw 'Fedde Dykstra B.V.', Ljouwert. Fan dit boek mei neat fermannichfâldige en/of iepenbier makke wurde troch printsjen, fotokopiearjen, it meitsjen fan mikrofilm of op hokker oare wize dan ek, sûnder dat de útjouwer yn 't foar syn tastimming jûn hat. YNHALD side K.P. de Boer Seis generaasjes Holtrop 7 Jacob van Sluis en D.J. van der Meer Het geslacht Hemsterhuis 30 Petronella J.C. Elema en Rijpema, een Fries-Groningse familie 45 Reid van der Ley Dr. ir. Johan Genealogie Roorda - P.N.L. van Eysinga Roorda van Eysinga 80 Melle Koopmans, Garypster Wiarda's, Reid van der Ley en neiteam en komôf 114 Hein Walsweer D.J. van der Meer Lijst van dorpen en steden (1701-1706) 139 Reid van der Ley Friezen in Groningen (1739-1762) 148 Fryske Rie foar Heraldyk Wapenregistratie 170 SEIS GENERAASJES HOLTROP Doe't ik in jiermennich lyn by famyljeûndersyk ûntduts, dat de frou fan myn rjochtstreekse foarfaar Egbert Meines in Holtrop wie, krige ik omtinken foar dizze fa- mylje. Ik ha der mei nocht oan arbeide om de tûken út Grinslân en Fryslân, dy't ta de- selde famylje hearre.
    [Show full text]
  • Leeuwarder Courant
    No. 39. 182eJaargang. Woensdag 15 Februari 1933. LEEUWARDER COURANT. Abonnement: Per d"e maanden voor Leeuwarden ’1.25. Buiten Advertentiën: Uit Friesland van I—3 regels 80 cent. elke regel 1-90. N-Indie 1.90. Overige landen volgens posttarief. meer 20 cent. Van buiten Friesland van I—3 regels 95 cent. elke regel f4,^ franco/ op dagen voorafgaande Lf wliike nummers en bewusnummers voor geplaatste advertentie5 et. meer 25 cent. In het Zaterdaesnummer en aan Telefoon: Administratie 3241 Redactie 31.9. Deze feestdagen 5 cent per regel meer. Reclames (ook Zaterdags) uit tóoK op’ courant dagelüks. behalve Zon-en feestdagen. HitgavederJ^. V.de Friesland 50 et per regel alleenstaande 60 et. p. regel. Buiten Friesland Dr rhünt (v/h. Leeuwarder QoaraatT Erven Koumans Smeding), te Leeuwarden. resp. 55 en 65 et. p. regel Minimum p. recl. 10 regels. Incassokosten 13 et k«faal uitm 3 bladen, Oplaag ruim 21,000 exemplaren. pit nummer bestaat HOOFDBLAD wan FRIESLAND Overzicht. tüd geleden al eens op gewezen, dat deze ge- Het departement van Defensie en de S.D.A.P. schiedenis ons land als koloniale mogendbeid met BINNENLAND. Naar het „Volk" meldt, heeft op het departe- Buitenlandsch zijn overgroote belangen van Defensie een mededeeling gecircu- in bet verre Oosten Het stoomgemaal bij Lemmer buiten werking. ment voor een conflict met Japan?— niet onverscLillig kan laten. Gaat Japan voort leerd, welke door alle leden van het daar werk- Genere het personeel geparafeerd, week. De Volkenbond met de tot dusver gevolgde politiek dan moet Ged. Staten hebben heden last gegeven zame moest worden ne beslissende — provinciaal stoomgemaal Lemmer stop te waarin, is goed ingelicht, gezegd werd, terng.
    [Show full text]
  • De Vrije Mes
    de vrije Mes Jaarboek Uitgegeven door het Fries Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde en de Fryske Akademy Zevenenzeventigste deel (1997) Redactie: Ph.H. Breuker, L.G. Jansma, G.Th. Jensma, H. Spanninga Redactieadres: Doelestraat 8 (Fryske Akademy) Leeuwarden CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG Vrije De Vrije Fries: jaarboek: zevenenzeventigste deel (1997)/uitg. door het Fries Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde en de Fryske Akademy. - Ljouwert [Leeuwarden]: Fryske Akademy.-III.-(Fryske Akademy; nr. 851) Met lit.opg. ISBN 90-6171-851-1 NUGI 641 FA-nr. 851 Inhoud Personalia medewerkers en redacteuren Artikelen H. de Jong Fersierde slibtegels yn it Haskerkonvint Victoria B. Greep Wytskes in memoriam en de kroniek van haar familie K. van Berkel Het Oldeklooster in de Friese politiek, 1572-1580 Hans van de Venne Nogmaals Vibrandus Dominicus Bornstra (ca. 1530-ca rector te Gouda en professor te Dowaai Feico Hoekstra Wybrand de Geest, schilder van 'Asch en Stof' Onno Hellinga It register fan Feicke Tetmans (± 1537-1601) Tony (A) Feitsma Oardielen oer J.H. Halbertsma as etymolooch Ph.H. Breuker Feitsma fan replyk tsjinne oer Halbertsma Panorama fan Fryslân Geart de Vries Fryske kultuer Tineke Steenmeijer-Wielenga Fryske taal- en letterkunde S. ten Hoeve Monumintesoarch Archeologische kroniek van Friesland over 1996 Jaarverslag van het Fries Genootschap Personalia medewerkers en redacteuren K. van Berkel (1953), is sinds 1988 als hoogleraar in de Geschiedenis na de Middeleeuwen verbon­ den aan de Rijksuniversiteit te Groningen. J.M. Bos (1957), studeerde filosofie en middeleeuwse archeologie aan de Universiteit van Amster­ dam (prom. 1988), universitair docent aan het Archeologisch Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen.
    [Show full text]
  • Projectplan 2019.Indd
    INHOUD OVER MOAI FUORT SIMMERFESTIVAL ..................................................................... pag 3 -4 WAAROM DIT FESTIVAL? MISSIE VISIE DOELSTELLINGEN IMPACT VAN HET FESTIVAL ORGANISATIE & SAMENWERKINGSPARTNERS......................................................... pag. 5 - 6 PLANNING & PROGRAMMA 2019 ............................................................................. pag. 7 - 8 COMMUNICATIE ....................................................................................................... pag. 9 - 10 FINANCIËN ............................................................................................................... pag. 11 - 12 CONTACTGEGEVENS1 .............................................................................................. pag. 3 2 PROJECTPLAN 2019 | MOAI FUORT 1. OVER MOAI FUORT SIMMERFESTIVAL… WAAROM DIT FESTIVAL? Niet iedereen komt dagelijks in contact met mensen uit andere culturen. Onbegrip of zelfs angst voor ‘het vreemde’ kan hierdoor gemakkelijk ontstaan. Tegenwoordig speelt dit misschien wel meer dan ooit door toenemende negatieve berichten in de (social) media… Om mensen ‘van hier’ op een laagdrempelige manier met andere culturen in contact te brengen, wordt ééns in de twee jaar het Moai Fuort Simmerfestival georganiseerd: een internationaal dans- en muziekfestival met deelnemers van over de hele wereld, een veelvoud aan optredens en activiteiten, samenwerking met talloze organisaties en nog veel meer. In 2019 maken we ons op voor alweer de 15e editie! MISSIE In de samenleving
    [Show full text]
  • De Vrije Fries DE VRIJE FRIES SINDS 1839
    De Vrije Fries DE VRIJE FRIES SINDS 1839 ACHTENZEVENTIGSTE DEEL 1998 Jaarboek uitgegeven door het Fries Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde en de Fryske Akademy REDACTIE Wiebe Bergsma, Goffe Jensma, Gilles de Langen, Hotso Spanninga REDACTIE-ADRES Nieuwesteeg 8 8911 DT Leeuwarden ONTWERP Invorm - Tom Sandijck OPMAAK EN DRUKWERK Grafisch Bedrijf Hellinga ISBN 90-6171-879-1 FA-nummer 879 De redactie houdt zich aanbevolen voor kopij. In het algemeen gaat haar voorkeur uit zowel naar weten­ schappelijke artikelen als naar meer essayistische bijdragen op het terrein van de Friese geschiedenis, kunst, literatuur en archeologie. De plaatsing van de Friese 'stof in een bredere context is daarbij gewenst. Kopij dient, voorzover mogelijk, te worden aangeleverd op floppydisk (plus één uitdraai) en in het formaat van één van de tegenwoordige tekstverwerkingsprogramma's [WP 4.2 tot WP 8; Word 6 tot Word 971. Annotatie en literatuurverwijzing gaan volgens de regels die binnen het vakgebied van een bijdrage gel­ den, echter met deze beperking dat verwijzing tussen haakjes in de tekst niet is toegestaan. De auteur dient in de eindnoten een verkort titelsysteem te hanteren, dat doorverwijst naar een aan het eind van de bijdrage op te nemen literatuurlijst en eventuele lijst van archivalia. Inhoud REDACTIONEEL Traditie en vernieuwing 7 BIJDRAGEN Jos Bazelmans, Danny Gerrets en Arent Pol Metaaldetectie en het Friese koninkrijk. Kanttekeningen bij de centrumfunctie van noordelijk Westergo in de vroege Middeleeuwen 9 J.A. Mol lt begjin fan de ridderoarders yn midsieusk Fryslân 49 S. Zijlstra In doalhôf fan 'e menisten. De polemyk tusken in grifformearde predikant en in meniste dokter om 1660 hinne 57 Ritske Mud Het Leeuwarder metselaars- en steenhouwersgilde in de achttiende eeuw 77 C.
    [Show full text]
  • <X/Sà\UK*V£K Jl€RBO£KJ€
    <X/Sà\UK*V£K Jl€RBO£KJ€ 471 ûnder redaksje fan H.Bierma, A. L.Hempenius, S.ten Hoeve P.Nieuwland, D. de Vries heraldysk meiwurker: J. C.Terluin. 3 J AA |r Genealogysk Wurkforbân fan de Fryske Akademy Ljouwert, 1974 /S/ûêû Utjefte Fryske Akademy nr. 471 ' ISBN 90 6171 471 0 Printe by Offsetprinterij Fedde Dykstra, Ljouwert GENEALOGYSK WURKFORBÂN - FRYSKE AKADEMY KOART OERSJOCH OER IT WINTERSKOFT 1973/74 Myn tinzen geane alderearst út nei dy wûndermoaije simmerdei fan 3 july 1973, doe't wy yn 'e tún fan 'e Kanselarij ôfskie namen fan 'e hear A. van der Wal, oant 1 july dêrfoar forboun oan it Ryksarchyf. Ofskie fan 'e funksionaris, net fan man- en-frou Van der Wal, dy't wy nei de tiid noch mei nocht bigroetsje mochten. De leden fan ús wurkforbân mochten tige graech oer Mm; soks die wol bliken út it trijesiferich bidrach (foar de komma fansels), dat ik op in girokaert skriuwe mocht om dy út namme fan allegearre yn 'e wenstige slúf-mei->-ynhâld oer to lang- jen. Boppedat as aerdichheitsje in (fyn) doek mei de spreuk: "De wrâld is moai, de minsken kinne better". Jitris in moaije julydei, sneon de 14de. Dy deis hawwe wy in ploech Eastfriezen (in grou bus fol) wolkom hjitten yn 'e Doelestrjitte. Hja hawwe har yn it Prinses- sehôf de eagen suver út 'e holle sjoen en nei lekker iten to hawwen yn 'e Prinse- tún binne hja troch ús rounlaet troch de Fryske lânsdouwe. En as nûmer trije (it tal ommers fan alle goede dingen) rieden wy op de ynmoaije 18de augustus meiinoar nei Lytsewierrum, Nijlân, Skettens en Longerhou om dêr it moaije oan en yn de âlde tsjerken to bisjen.
    [Show full text]
  • Bibliografy En Ferantwurding * 1. Stúdzjes Út 1953-1960 Yn 1953 Ferskynde in Nijsgjirrige Stúdzje Fan J
    US WURK XXXV (1986), p. 12 [0641] O A R K O N D E, D I A L E K T E N KAART Taljochting by in kaart fan Aldfryske dialektfoarmen út 1402- 1544 Stúdzjes út 1953-1960 1. Stúdzjes út 1966-1976 2. Vries syn oarkonden en korreksjes: 1977-1984 3. Dialekt en algemien Frysk? 4. Dialekt yn codices en yn oarkonden út doarp en stêd 5. Grinsgefallen (út mingdialekten?) en ôfwikingen op de kaart 7.1 Oarkonden mei noardeastlike a-dialektfoarmen:1402- 1521 lasse , lasa ensfh. = lêze salle ; sald (partic. perf.) = ferkeapje; ferkocht satte ; sat (partic. perf.). = sette; set spracke, spraka ensfh. = sprekke wasse , wassa ensfh.. = wêze 7.2. Oarkonden mei súdwestlike o-dialektfoarmen:1425- 1544 fonne, fonna en gearstallingen.. = finne jold; jolde (subst. en ynfin.).. = jild; jilde scyold(en);scyoldich (adj.).... = skuld(en);skuldich scyold(en) = skild(en):munt(en) solle, solla ensfh. = ferkeapje sotte , sotta ; sot (subst.)...... = sette; set sot , besot, ondersot (partic.perf.) , = set, be-, ûnderset trodde, trodda ; trottien ........ = tredde; trettjin Bibliografy en ferantwurding * 1. Stúdzjes út 1953-1960 Yn 1953 ferskynde in nijsgjirrige stúdzje fan J. J. Spahr van der Hoek oer de foarmen Fenne, finne en fonne. Hy besocht dêryn ûnder mear nei te gean wannear't dy foarmen foar it earst yn de Aldfryske oarkonden foarkomme, as soartnamme en as toponym. Dat wie in ûnbidich stik wurk en dêrom beheinde er him ta it earste diel fan Sipma syn oarkonden en in grut part fan de beide oare dielen. Sadwaande kaam er fonna foar it earst tsjin yn 1468. Yn dyselde tiid, om 1953 hinne, joegen J.
    [Show full text]
  • De Vrije Fries
    DE VRIJE FRIES JAARBOEK UITGEGEVEN DOOR HET FRIES GENOOTSCHAP VAN GESCHIED-, OUDHEID- EN TAALKUNDE EN DE FRYSKE AKADEMY REDACTIE: MR. J. VIERSEN (voorz.), J. J- KALMA (secr.), DR. G. BAKKER. DRS. C. BOSCHMA, H. KINGMANS. JHR. DRS. M. J. VAN LENNEP, K. SIKKEMA, DRS. R. STEENSMA. DR. K. DE VRIES VIJFTIGSTE DEEL - 1970 N.V. DE HANDELSDRUKKERIJ VAN 1874, LEEUWARDEN Wij herdenken dit jaar de in 1945 herwonnen vrijheid. Vandaar dat in de eerste beide artikelen van ons Jaarboek aandacht wordt besteed aan de Friese vrijheid, haar vreugden en haar lasten. In het opstel van drs. S. Sybrandy kreeg Erasmus, die onlangs werd herdacht, aandacht. Het vierde artikel richt het zoeklicht op het stadje in het Noorden, dat steeds blijft boeien. J. J. Kalma wijst op enkele zaken, die bij kerkelijke processen licht worden vergeten. Het overzicht van de Leeuwarder uurwerkmakers is de museumbijdrage van dit jaar. 1970 is ook een jaar van een gouverneurswisseling. In het artikel van drs. J. Visser wordt een tot nog toe onbrekend volledig over­ zicht geboden van allen, die aan ons gewest mee leiding hebben gegeven of dit enkel maar hebben gepoogd. De 'meester-sneuper' S. J. van der Molen geeft vele curieuse bijzonderheden over Amelander binnenhuisjes. Drs. R. Steensma vertelt deze keer van het interieur van de kerk van Rauw er d. Het 'Panorama van Friesland in 1969' is een poging om een overzicht te bieden van wat er in 1969 speciaal op de terreinen, die onze lezers het meest interesseren, is gebeurd. Het zal duidelijk zijn, dat deze nieuwe kroniek, die wij voortaan elk jaar willen geven, velen een handreiking kan bieden.
    [Show full text]
  • [0642] Yn Twa Artikels Út 1976 Hat Miedema Wiisd Op in Dialektferskynsel, Dat Yn Ferskate Âldfryske Oarkonden, Yn Haadsaak
    US WURK XXXV (1986), p. 27 [0642] DIALEKTYSK KLEURE ALDFRYSK FAN IN LJOUWERTER PASTOAR Yn twa artikels út 1976 hat Miedema wiisd op in dialektferskynsel, dat yn ferskate âldfryske oarkonden, yn haadsaak út Eastergoa, fûn wurde kin, te witten de oergong fan 'e Aldfryske e ta a foar -s, -t, -r, -l, -n, -k, -g en -pl. Sprekkende foarbylden dêrfan kinne oanwiisd wurde yn it testamint fan Sibbel Sibbitzme, in lid fan it Ljouwerter haadlingeslachte Auckama, út 1501, dêr't spitigernôch allinne mar in kopy fan oerlevere is (O I 449) 2. No hie Gosses al ris opmurken dat lyksoartige a-foarms foarkomme yn twa orizjinele oarkonden út deselde tiid, dy't beide allyksa út Ljouwert komme (O I 448 en 450) 3. De earste dêrfan is útgien fan 'e fâden fan it Sakra- mintsgilde, dêr’t ek de twa pastoars fan 'e tsjerke fan Sint Vitus fan Aldehou, maester (magister) Mamma en hear Fedda, by binne, de twadde fan trije persoanen, dêrûnder op 'en nij de beide pastoars fan Aldehou. Miedema achtet it net ûnmooglik dat ien fan har (of beide) de teksten opsteld of skreaun hat. De skriuwer soe dan ferantwurdlik wêze kinne foar de dialektyske kleur fan 'e oarkonden O I 448 en 450 en ek fan Sibbel Sibbitzme har testamint. Syn ûndersyk rûn lykwols stomp. Yn it foarste plak waard him troch de doetiidske gemeente-argivaris fan Ljouwert meidield dat de twa orizjinele oarkonden nèt fan ien en deselde hân binne. Boppedat fûn Miedema yn 'e âldfryske oarkonden dêr’t maester Mamma en hear Fedda as segeler of testamentarius yn neamd wurde, gjin dúdlike oanwizings foar it brûken fan a-foarms.
    [Show full text]
  • Genealogysk Jierboek 2009
    Genealogysk Jierboek 2009 1 FA nr. 1037 Genealogysk Jierboek 2009 © 2009 Fryske Akademy (Postbus 54, 8900 AB Ljouwert) Basis foarmjouwing: Roelof Koster bno, Mildaam Afûk, Postbus 53, 8900 AB Ljouwert NUR 680 ISSN 0928-0480 ISBN 978-90-6273-826-7 Neat út dizze útjefte mei op hokker wize dan ek fermannichfâldige wurde sûnder dat dêr skriftlike tastimming fan de útjouwer oan foarôf giet. De redaksje kin net oansprutsen wurde op ynhâld of strekking fan ûndertekene stikken. www.afuk.nl www.fryskeakademy.nl 2 ûnder redaksje fan ype brouwers, anne hielke lemstra, reid van der ley, pieter nieuwland en jarich renema, heraldysk meiwurker: rudolf j. broersma Genealogysk Jierboek 2009 3 4 … Ynhâld Mr J.T. Anema . Het Friese geslacht Van Sinderen 7 Onno Hellinga . Hanya fan Holwert 37 Nico L. van der Woude . Boeren op Onser Lyewe Vrouwen 67 Smelligeraconvent Nazaten van Arent Saeckes (ca. 1571 – ca. 1624) Menno de Lange en . Parenteel van Keimpe Feitzes 99 Reid van der Leij Mr O. Schutte en . Kwartierstaat Van der Mey 147 drs Ype Brouwers in parentelen Pieter Fokkes Visser . De grafkelders op het kerkhof 309 te Oudwoude Fryske Rie foar Heraldyk . Wapenregistraasje 319 5 6 … Het Friese geslacht Van Sinderen 7 8 mr j.t. anema Het Friese geslacht Van Sinderen > Inleiding De aanleiding voor het samenstellen van dit artikel was de aanvraag van een wapen voor de Friese Van Sinderens. Jaren geleden had ik mij ook al eens beziggehouden met ds Ulpianus van Sinderen (1672-1753) en zijn omgeving;1 de bepaald on-Friese naam van deze Friese familie intrigeerde mij.
    [Show full text]
  • FRYSK Jierboek 1938
    FRYSK jIERBOEK 1938 UTJOWN FEN VAN GORCUM & COMP. N.V. TO ASSEN E4y4L »t8.CLeIG 1938 ~--....-.-- ~--....-.-- f938 a.ruw" ~ len 'R, j}.ifuna en J-. ft. }3Jw.UuJ.e1l, (;prjuchte to Snits yn 1800 UJ1o.w.n &en llan: 9~ &: &m? n.u. - .Iluen Yucauxihcl Ek de twadde jiergong fen it Frysk Jierboek jowe wy in lyts wirdtsje mei op reis. Wy tankje tige for de stipe dy't wy underfoun hawwe, alderearst fen ûs meiwirkers, mar ek, en net minder, fen de keapers, dy't op hjar wize hjarres dien ha om de utj of te mogelik to meitsjen. Wy binne der tige mei op it snjit, dat it Frysk Jierboek 1937 der sa yn fallen is: it hat bliken dien, dat der in weardich wirk gear to stallen wier, dat wy de hertlike meiwirking fen follen hiene, dat de krityk tof reden wier en dat it boek op foldwaende wize pleatst wirde koe. Dizze jiergong, dy't troch rjue oare drokten hwet let is, forskynt noch yn de selde foarm en under de selde lieders as dy fen forline jier. Mar de f olgj ende scil in publikaesje fen de F r y s k e A k a d e m y wirde, op breder grounslach yette en under lieding fen it Deistich Bistj ur. Wy hawwe de forhoping en it bitrouwen, dat it Frysk Jierboek dêrtroch noch wichtiger, better en algemiener wirde scil, as it wier. Dat ek dizze utjefte yn en buten Fryslán folie lêzers, frjeonen en stipers fine mei ! P. SIP'viA, Ljouwert. J.
    [Show full text]
  • A New Look at the Pan-Frisian Dike Law in Light of a Low German Ommeland Version *
    US WURK XLIV (1995), p . 1 [0724] ‘ENE ZIE BORCH THO BOUWENN...’ A new look at the Pan-Frisian Dike Law in light of a Low German Ommeland version * Thomas S.B. Johnston Summary This article concerns the Pan-Frisian Dike Law, well known as one of the articles of Frisesk Riucht in the Old Frisian and Low German manuscripts from Riustringen. Another version of that Dike Law is found--in a completely different context--in three Low German manuscripts from the Ommelanden. The historical background of the text itself is discussed first. An initial characterization of the text is made with regard to its textual environment in the Riustring tradition. Findings from research on the early history of dike building along the Frisian littoral help to establish that the text likely stems from the first half of the 13th century and was written somewhere east of the Lauwers River. An analysis of some of the imagery in the text provides corroboration for these assumptions. The text can therefore be placed within the context of the early Pan-Frisian movement in the same area and period. Based on a comparison of certain elements from both the Pan-Frisian Dike Law and the Seventeen Statutes, it seems likely that the former text may once have functioned as a narrative embellishment to an earlier, regional version of the 10th Statute. In the second half of this article, the hitherto unpublished recensions of the Low German Ommeland translation of the Pan-Frisian Dike Law are introduced and subsequently aligned and compared with both the Low German Riustring translation and the Old Frisian recension of the text found in R1.
    [Show full text]