Bodders Yn De Fryske Striid Boalsert A
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
G. A. Wumkes Bodders yn de Fryske Striid Boalsert A. J. Osinga - Boalsert 1926 wumkes.nl 2 wumkes.nl INHOUDSOPGAVE. INHOUDSOPGAVE. .......................................................................................................... 3 FOAROPWIRD.................................................................................................................... 7 OANRIN ............................................................................................................................. 10 REDBAD............................................................................................................................. 21 BERNLEF ........................................................................................................................... 28 ALWIN................................................................................................................................ 35 TJESSENS........................................................................................................................... 47 AEDO AEDES JONGHAMA .......................................................................................... 55 HIDDE CAMMINGHA.................................................................................................... 63 REYNER BOGERMAN .................................................................................................... 79 WIGLE FEN AYTTA........................................................................................................ 91 KAREL ROORDA ............................................................................................................100 UBBO EMMIUS................................................................................................................109 JURJEN FEN BURMANIA ..............................................................................................116 SYBREN SICCAMA.........................................................................................................120 JAN STARTER..................................................................................................................127 PETRUS BAARDT ...........................................................................................................135 GYSBERT JAPIKS ............................................................................................................141 SIMEN ABBES GABBEMA............................................................................................163 JOHANNES DE VLIET (JAKUS VLITIUS) ..................................................................171 JOHANNES HILARIDES................................................................................................176 JOHANNES CADOVIUS MÜLLER ..............................................................................186 SIMEN EN JAN ALTHUYSEN ......................................................................................190 GEORG FREDERIK BARON THOE SCHWARTZENBERG EN HOHENLANSBERG .......................................................................................................210 FEIKE HIDDES VAN DER PLOEG .............................................................................215 EELKE MEINDERTS......................................................................................................225 DIRK LENIGE..................................................................................................................233 EVERWINUS WASSENBERGH....................................................................................237 TILEMANN DOTHIAS WIARDA ................................................................................249 ALBERT TEN BROECKE HOEKSTRA.......................................................................252 JAN KNJILLES PITER SALVERDA..............................................................................256 MARTINUS THEODORUS LAURMAN......................................................................263 ALBARTUS TELTING....................................................................................................269 JOHN BOWRING.............................................................................................................281 JOAST HIDDES HALBERTSMA ..................................................................................286 EELTSJE HALBERTSMA...............................................................................................295 TSJALLING HALBERTSMA .........................................................................................303 RINSE POSTHUMUS ......................................................................................................308 JHR. MONTANUS DE HAAN HETTEMA .................................................................314 HANSEN Sr. en Jr..............................................................................................................323 Dr. KNUT JUNGBOHN CLEMENT .............................................................................329 HARMEN SYTSTRA EN TIEDE DYKSTRA ..............................................................334 HERRE GERRITS VAN DER VEEN ............................................................................349 JENTSJE SYTEMA...........................................................................................................362 3 wumkes.nl WALING DYKSTRA .......................................................................................................370 TJIBBE GEARTS VAN DER MEULEN........................................................................395 OEBELE STELLINGWERF...........................................................................................408 RINZE ZYLSTRA.............................................................................................................415 LUTZEN WAGENAAR...................................................................................................419 SIPKE HUISMANS...........................................................................................................432 MEINT BOTTEMA .........................................................................................................442 TAHEAKKE OP 'E BLÊDSIDEN 606-13 LIST FEN WIRKERS EN STRIDERS NEI 1900: ....................................................................................................................................453 4 wumkes.nl Wy kinne neat dwaen as wachtsje. It doel fen ús bodzjen en striden is om it wachtsjen ynhâld to jaen. En dy „Advent" hat for ús skientme en sillichheid. 5 wumkes.nl Oan alle meistriders for heger, frijer Fryslân. 6 wumkes.nl FOAROPWIRD Dit hoek giet yn d' earste opslach net nei de miene fakljue yn Fryske taelwittenskip, mar nei alle goede Friezen mids ús eigen swetten, nei ús stambroerren om utens, en net it minst nei de jongerein, dy't ús hope is for 'e takomst. De frjeonen ien it âld lân hiene allang forlet fen in paedlieder, dy't hjar joech: ridskip, striidreau, spylark. Do bin ik oan 'e pinne gien en skreau sont 1919 in rige. opstellen yn it Fryske wykblêd It Heitelân. Dy haw ik hjir omwirke, formeardere, útwreide, gearfette. It hat lang dûrre foar en alear it safier wier. Mar ik woe jaen hwet ik koe. De warberens ten myn meistrider? en de moed fen 'e útjower for de útjefte fiteren my oan. En nou is hjir yn 'e foarm fen libbensbylden omgetten hwet fier en hein forspraet leit yn tiidskriften en jierboekjes, yn kranten en forslaggen, yn brieven en brosjures. De rige portretten is net achteleas gearfoege. Dêr rint in trie, dy't h j arren bynt oan de iene Fryske striid mei hjar slingerslaggen en dramatyske konflikten. Men hat my oansocht dit boek yn it Hollânsk to skriuwen, den waerd de omset greater. Mar dat like my forried oan eigen sprake, dy't langernôch Yeskepûster west hat. Wy binne, Godtank, de waen to boppe, det inkel Kekke yn 'e yester en Jurjen yn it bûthús der hjar mei rêdde moatte. Master Gysbert. dy't Fryske skientme en Easterske harplûden sloech y n Fryske wirden bliuwt myn foarbyld. Us taelstriid scil njunkelytsen for Nederlân in fortrietlik fraechstik wirde. De Maetskippij fen Nederlânske letterkinde hat niis útmakke. det it Frysk fen 'e priis for it bêste letterkindich wirk útsletten waerd .„als zijnde een eigen taal." Och, fen heger hân woe men ús sprake wol slite. Men is der forlegen mei yn it steatsforbân. En de Fryske aksje, dy't de bisteande taeltirannije foroardielet, waechset oan. Dy biweging is net makke, mar groeid. It is in stadige ûntjowing, lyk as de Skrift seit: „Earst de halm. den de ier, dêrnei it folsleine sied yn 'e ier." Men mei it in godswûnder neame, det it ynderlik gnauwen fen 'e ieuwen ús Fryske hûs net formôge hat. Dêr hawwe tiden west, dy't yen it profetewird tobinnen bringe: „De Sionfaem is oerbleaun as in hutte yn 'e wynberch, as in nachtklinte yn 'e hôving," mar ek tiden, dy't yen yndachtich meitsje dat oare wird: „Sa seit de Heare tsjin it deadsbiente: „Ik scil geast yn dy bringe, detstû libben wirdst." Dit delgeande en riizjende libben, dat mei tûzen [p. 006] triedden forboun is oan it forline fen ús folts, is gjin kleijen bleaun fen 'e nachtwyn troch púnfallen. Ut de ôfblêdde beamstobbe knoppen twigen, dy't tsjûgenis ôflizze fen foltskrêft, dy't earne djip ûnder 'e toarjende bast yette tynde. In Fryske skriftekennisse, in Frysk foltstoaniel, Fryske psalmen, in Fryske bibel ûntsteane. It is net sa hiel folie, mar it wevet. it giet, it avenscarret. Wy binne de woastenije toboppe! As ik ús nederige klûs oansjuch, kin ik mei de sjenner útroppe: „Ho goed binne