Genealogysk Jierboek 2009 1 FA nr. 1037 Genealogysk Jierboek 2009 © 2009 Fryske Akademy (Postbus 54, 8900 AB Ljouwert) Basis foarmjouwing: Roelof Koster bno, Mildaam Afûk, Postbus 53, 8900 AB Ljouwert NUR 680 ISSN 0928-0480 ISBN 978-90-6273-826-7 Neat út dizze útjefte mei op hokker wize dan ek fermannichfâldige wurde sûnder dat dêr skriftlike tastimming fan de útjouwer oan foarôf giet. De redaksje kin net oansprutsen wurde op ynhâld of strekking fan ûndertekene stikken. www.afuk.nl www.fryskeakademy.nl 2 ûnder redaksje fan ype brouwers, anne hielke lemstra, reid van der ley, pieter nieuwland en jarich renema, heraldysk meiwurker: rudolf j. broersma Genealogysk Jierboek 2009 3 4 … Ynhâld Mr J.T. Anema . Het Friese geslacht Van Sinderen 7 Onno Hellinga . Hanya fan Holwert 37 Nico L. van der Woude . Boeren op Onser Lyewe Vrouwen 67 Smelligeraconvent Nazaten van Arent Saeckes (ca. 1571 – ca. 1624) Menno de Lange en . Parenteel van Keimpe Feitzes 99 Reid van der Leij Mr O. Schutte en . Kwartierstaat Van der Mey 147 drs Ype Brouwers in parentelen Pieter Fokkes Visser . De grafkelders op het kerkhof 309 te Oudwoude Fryske Rie foar Heraldyk . Wapenregistraasje 319 5 6 … Het Friese geslacht Van Sinderen 7 8 mr j.t. anema Het Friese geslacht Van Sinderen > Inleiding De aanleiding voor het samenstellen van dit artikel was de aanvraag van een wapen voor de Friese Van Sinderens. Jaren geleden had ik mij ook al eens beziggehouden met ds Ulpianus van Sinderen (1672-1753) en zijn omgeving;1 de bepaald on-Friese naam van deze Friese familie intrigeerde mij. De afstamming van de he dendaagse naamdragers van de predikant Ulbe, die zijn naam la ti niseerde tot Ulpianus, bleek niet moeilijk te vinden. Alle per so nen die in 1811/12 de naam Van Sinderen aannemen, stammen af van zijn twee dochters. Dat deed mij besluiten de genealogie van de Friese Van Sinderens sedert hun komst naar Friesland, om streeks 1633, tot aan de invoering van de burgerlijke stand te comple te ren. In de Middeleeuwen bloeide een riddermatig geslacht Van Sinderen. Ds J.W. Schaap slaagde erin van de verschillende naam ge no ten een aannemelijk overzicht te construeren over acht generaties. 2 Zij worden vermeld sedert de dertiende eeuw: Rodolf van Sinderen, voor het eerst vermeld 1234, is 1235/38 ridder en advocatus 3 van Sinderen, evenals zijn naamgenoot (en mogelijke klein zoon, dan (nog) geen ridder maar ‘knape’) in 1279. Dit Sinderen was een leen van de graven - sedert 1339 hertogen - van Gelre en lag ten oos ten van het dorp Voorst op de Veluwe, niet ver van de IJssel dijk. Het was een echt kasteel, ‘dat huyss tot Sinderen mitten vorborght ende mitten singell’, waarmee heer Dirk van Sinderen, rid der en raad van de hertog, in 1393 werd beleend.4 Zijn oudste dochter Ha dewych (overl. 1466/67) liet het goed na aan haar neven (zusters kin de ren) Van Hemert. Heer Dirk had geen zoons en met Hade wych en haar zusters stierf de hoofdtak van de adellijke Van Sin de rens uit. Er waren echter ook naamgenoten in de 14de eeuw met bezit in Rhe de (bij Bocholt, bisdom Münster). Mr A.P. van Schilfgaarde sug ge- reerde daarom, dat het oorspronkelijke bezit van het geslacht wellicht in de gemeente Wisch gezocht zou moeten wor den, waar in het kerspel Varsseveld een buurtschap Sinderen of Sinder hoek met een vervallen havezathe van die naam is gelegen.5 Het kasteel bij Voorst zou dan zijn naam ontlenen aan het geslacht dat dit goed aanvankelijk als advocatus voor de graaf beheerde en er later mee is beleend. De eerste generatie van de Friese Van Sinderens, Evert Janss, voert bij het friese geslacht van sinderen 9 de dopen van zijn kinderen in Sneek geen geslachtsnaam. Wel wordt hij (van) Sinderen of Senderen genoemd in zijn huwelijks akten van 1636 en 1664; in 1664 is dit een geslachtsnaam, maar in 1636 blijkt uit de tekst niet duidelijk of het hier gaat om een ge slachtsnaam dan wel om een herkomstnaam. Hetzelfde geldt voor zijn eerdere huwelijk in Amsterdam in 1630, waar de brui de gom ‘van Sinderen’ en de bruid ‘van Sloten’ wordt genoemd, ech ter ge schreven in een andere letter, hetgeen een aanduiding van her komst suggereert. Hij ondertekent de ondertrouwakte met ‘Euert Janss.’ Bij de ondertrouw in Utrecht worden man en vrouw beiden met ach ternaam aangeduid. De oudste vier generaties van dit geslacht zijn gepubliceerd door C.H. van Wijngaarden in 1986.6 Zes jaar later gaf C.E.G. ten Houte de Lange de afstamming van de Amerikaanse tak (zie gen. III, sub 3), met een beknopt genealogisch overzicht.7 Via eerstge noem de auteur kwam ik in contact met ds M. den Dekker te Dordrecht, die vier personen met de naam Van Sinderen aantrof die mogelijk één gezin vormen, waarin eventueel zelfs Evert Janss zou passen. Hun geschatte geboortejaren liggen tussen 1605 en 1618, zodat de chronologie daarmee in overeenstemming is. Van de drie van wie kinderen met name bekend zijn, valt het op dat allen een zoon Johannes (Jan) en een dochter Catharina (Trijntje, Trientgen) hebben, zoals ook bij Evert Janss het geval is. Dit doet ver on der stel len dat de ouders van dit hypothetische gezin Jan [van Sinde ren] en Catharina geheten zullen hebben. De oudste, Grietje Jans van Sinderen, trouwt te Utrecht 3 mei 1628 Goosen Jansen van Noort, uit een Utrechtse brouwersfamilie; de jongste, Jannetje Jans van Sinderen, j.d. van Utrecht, trouwt te Rhenen, waar beiden dan wonen, 22 maart 1640, met Jan Gerritsz Noest, geboren aldaar. De twee anderen zijn ongetwijfeld broers: Isaak Jans van Sinderen, in 1635 wonend ‘In den Stormhoet’ (een huis op de Oudegracht) bij de Smeebrug, later passementmaker te Amsterdam, waar hij 17 nov. 1640 in ondertrouw gaat met Trijntje Caspers, en Abraham Jans van Sinderen die op de Oudegracht bij de Smeebrug woont, wanneer hij te Heusden 5 mei 1639 in het huwelijk treedt met Elisabeth Gerrits Ruijsraet, een kleermakersdochter uit Heusden, doch wonend bij de Smeebrug. Zij was dus een huisgenote van zijn broer (wellicht werkzaam in diens bedrijf ) of een buurmeisje. Abraham bracht het tot kapitein-luitenant in Recife (Brazilië); zijn nageslacht sterft uit met zijn kleinkinderen, dat van Isaak reeds met zijn kinderen. Als Evert Janss ook tot dit gezin heeft behoord, waarvoor geen be wijs is gevonden, moeten we aannemen dat de geslachtsnaam ten min ste één generatie ouder is. Ook valt op te merken dat de beroe pen (militair, passementwerker en knoopmaker) in hetzelfde vlak lig gen. Dit alles 10 genealogysk jierboek 2009 levert enige steun aan de gedachte van J.W. Zon der van, die gezien status en functies van de familie een (bastaard-) af stamming uit de middeleeuwse Gelderse Van Sinderen’s mogelijk acht.8 Enige concrete aanwijzing hiervoor is er echter niet: het is zeker zo voor de hand liggend te denken aan afstamming van een leen man of pachter van de adellijke Van Sinderens of gewoon aan herkomst uit Sinderen. De gaping tussen jvr. Hadewych van Sin de ren, getrouwd in 1400, en de ouders van Evert Janss, die in het eer ste decennium van de 17de eeuw leefden, beloopt ruim twee eeu wen, of wel zeven à acht generaties. Het is niet aannemelijk dat deze kloof gedicht zal kunnen worden.9 De betekenis van de naam Sinderen is onzeker; het Germaanse woord ‘sundra’ betekent ‘afgezonderd’, maar het is niet zeker of de naam is afgeleid van dat woord of van ‘sinder’, metaalslak.10 Vast staat dat de plaatsnaam al in de 10de eeuw wordt vermeld. > Genealogie I. Evert Janss van Sinderen, geb. ca. 1608, is woonachtig te Amster dam en soldaat onder de heer van Loockeren 1630, knoop ma ker ald. 1631, vertrekt 1632/34 naar Sneek, soldaat onder kolo nel Jac kes van Onnema (Jacques van Oenema) 1636, knoopmaker te Sneek, doet belijdenis ald. 29 nov. 1640, met zijn echtgenote Antie Hotses lidmaat en knoopmaker op het Groot Zuidend- west ald. 1656, begr. Sneek 14 nov. 1669, tr. 1. Amsterdam (ondertr. Utrecht 7 maart, ondertr. Amsterdam 16 maart) 1630 Ybeltgie Tho mas (van Sloten), 11 geb. Sloten (Friesland) ca. 1605, ged. ald. 31 nov. [sic!] 1608, overl. [Sneek] voor 1636, dr van Thomas Jellesz en Let Ielc kesdr12 en wed. van Andries Pieterssoon;13 tr. 2. Sneek 11 nov. 1636 Antie Hotses, van Sneek;14 tr. 3. Sneek 3 juni 1664 Antie Andries, waarsch. ged. Sneek 31 juli 1642, dr van Andries Jochems en Antie Everts; zij tr. 2. (ondertr. gerecht Sneek 17 juni) 1671 Pytter Willems, soldaat onder kapitein Ha ne croot, afk. van Leeuwar den; tr. 3. Sneek (geref., ondertr. gerecht ald. 30 nov.) 20 dec. 1672 Pyter Jansen, soldaat onder kapitein Rinck Lauwerman, van Kam pen; tr. 4. Sneek (ondertr. gerecht ald. 23 dec. 1676) 19 jan. 1677 Jan Jansen, soldaat, van Stap horst. In Utrecht trof ik verscheidene personen met de naam Evert Janss aan. Als eerste trouwt Euert Jan Euertsz soon te Utrecht (gerecht) 15 april 1626 Claesgen Jans, wed. van Willem Philipsz, beiden wonende te Utrecht.15 Uit een ver zoek schrift bij huwelijks commis- sarissen blijkt dat hij geboren is in ‘Steenderen in Overijsel’. Steenderen ligt wel over de IJssel, echter niet in Overijssel, maar in het graaf schap Zutphen, en wel ten oosten van de IJssel, recht tegenover Sinderen. Hij verzoekt om proclamaties te laten plaatsvinden, hoewel hij geen documenten uit zijn geboor teplaats kan overleggen, aangezien ‘sulcx niet en can geschieden son der pe ryc kel van sijn persoon vanden vyant gevangen te het friese geslacht van sinderen 11 Handtekening ondertrouwakte te Amsterdam, 16 maart 1630 worden’.16 We zaten toen nog midden in de Tachtigjarige Oorlog: Stadhouder Frederik Hendrik had zojuist in 1625 Groenlo op de Spanjaarden veroverd.