Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Kraków, Zakliczyn, Luty 2021
Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 Projekt z dnia 10.02.2021 r.
Strategia została opracowana w związku z realizacją projektu „Aktywni seniorzy w cyfrowym Zakliczynie”, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020.
Dokument powstał na zlecenie Urzędu Miejskiego w Zakliczynie, a jego głównymi autorami są eksperci i interesariusze lokalni oraz konsultanci FRDL Małopolskiego Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji z Krakowa, którzy prowadzili proces strategiczny.
Serdecznie podziękowania dla wszystkich zaangażowanych w proces opracowania niniejszego dokumentu – za poświęcony czas, rzetelność, merytoryczne podejście, profesjonalizm oraz odwagę w proponowaniu rozwiązań korzystnych dla miasta i gminy Zakliczyn oraz jej mieszkańców.
1 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Spis treści
Wprowadzenie ...... 3 Wnioski z diagnozy społecznej, gospodarczej i przestrzennej gminy Zakliczyn ...... 6 Wnioski z ankietowego badania warunków życia i jakości usług publicznych na reprezentatywnej próbie gospodarstw domowych w gminie Zakliczyn ...... 6 Wnioski z diagnozy statystycznej w ujęciu dynamicznym i porównawczym ...... 9 Analiza strategiczna (SWOT) gminy Zakliczyn ...... 31 Wizja rozwoju gminy Zakliczyn w perspektywie 2030 roku ...... 38 Obszary, cele i kierunki działań Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 oraz oczekiwane efekty jej realizacji ...... 40 GOSPODARKA I RYNEK PRACY ...... 48 DZIEDZICTWO, TURYSTYKA I OFERTA CZASU WOLNEGO ...... 57 PRZESTRZEŃ I ŚRODOWISKO ...... 69 KAPITAŁ LUDZKI I SPOŁECZNY ...... 79 Model struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy Zakliczyn wraz z ustaleniami i rekomendacjami w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej w gminie ...... 92 Model struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy ...... 92 Ustalenia i rekomendacje w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej w gminie ...... 99 Obszary strategicznej interwencji ...... 104 Obszary strategicznej interwencji określone w strategii rozwoju województwa wraz z zakresem planowanych działań ...... 104 Obszary strategicznej interwencji kluczowe dla gminy Zakliczyn wraz z zakresem planowanych działań ...... 106 Zgodność Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 z wytycznymi i założeniami zawartymi w dokumentach wyższego rzędu ...... 109 System realizacji Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 ...... 112 System wdrażania ...... 112 Wytyczne do sporządzania dokumentów wykonawczych ...... 116 Monitoring, ewaluacja i aktualizacja dokumentu ...... 125 Ramy finansowe i potencjalne źródła finansowania Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021- 2030 ...... 130 Ramy finansowe ...... 130 Potencjalne źródła finansowania ...... 132
2 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Wprowadzenie
Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 obejmuje obszar gminy w jej administracyjnych granicach i stanowi naturalną kontynuację polityki rozwoju określonej w Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2014-2020. Dokument został sporządzony z inicjatywy Burmistrza Miasta i Gminy Zakliczyn, opracowany w Urzędzie Miejskim w Zakliczynie, przy współudziale urzędników i przedstawicieli instytucji publicznych, przedsiębiorców, reprezentantów organizacji pozarządowych, mieszkańców, ekspertów i liderów społecznych. Wsparcie eksperckie świadczyli konsultanci FRDL Małopolskiego Instytutu Samorządu Terytorialnego i Administracji z Krakowa (zespół analityków i konsultantów tworzyli m.in.: Dawid Hoinkis, Wojciech Odzimek, Jan Cieplak i Tomasz Machowski). Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 jest najważniejszym dokumentem samorządu gminnego, diagnozującym podstawowe uwarunkowania i potrzeby rozwojowe oraz potencjał gminy, opisującym podejście zintegrowane, określającym obszary, cele i kierunki działań polityki rozwoju, prowadzonej w przestrzeni gminy w perspektywie najbliższych lat, w tym przy szerokiej partycypacji interesariuszy i partnerów. W systemie zarządzania polityką rozwoju strategia pełni kluczową rolę jako generalny plan postępowania władz lokalnych – we współpracy z innymi samorządami, administracją państwową oraz partnerami społecznymi i prywatnymi. Dokument strategii rozwoju pełni nadrzędną rolę nad branżowymi planami rozwoju gminy. Koordynuje różne terytorialnie, sektorowo i technicznie plany oraz dokumenty strategiczne na szczeblu lokalnym. Kluczowym jej założeniem jest zintegrowanie polityki środowiskowej, gospodarczej, przestrzennej i społeczno-kulturowej – dla poprawy warunków życia i jakości usług publicznych na terenie gminy. Potrzeba budowy nowej Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 wynikała z wielu przesłanek wewnętrznych i zewnętrznych. Do tych pierwszych należały szeroko rozumiane zmiany rzeczywistości lokalnej, m.in.: stopniowe zmiany w strukturze demograficznej wspólnoty gminnej, nowe potrzeby, problemy, oczekiwania i aspiracje mieszkańców, zmiany dotykające lokalnej gospodarki i rynku pracy, a także przestrzeni i środowiska. Za główne przesłankami natury zewnętrznej należy z kolei uznać: projektowanie nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2021-2027 na szczeblu krajowym i regionalnym oraz zintegrowane z tym zmiany prawne oraz dostosowanie dokumentów strategicznych wyższego rzędu, zmiany społeczne i gospodarcze w bliższym i dalszym otoczeniu gminy, czy też zmiany technologiczne i cywilizacyjne. W odpowiedzi na te przesłanki, strategia formułuje wizję rozwoju, rozumianą jako pożądany stan rzeczywistości, a także stawia długo i krótkookresowe cele do osiągnięcia przez całą wspólnotę lokalną. Strategia powstała w oparciu o nowe przepisy dotyczące polityki rozwoju, wprowadzone ustawą z dnia 15 lipca 2020 r. o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw. Zmiany realizują postanowienia „Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.)” w zakresie konsolidacji systemu zarządzania rozwojem Polski i etapowego wprowadzania systemu zintegrowanych strategii na poziomie ogólnokrajowym, regionalnym i lokalnym. Stanowią pierwszy etap reformy, której celem jest integracja wymiaru społecznego, gospodarczego i przestrzennego w dokumentach strategicznych, przygotowywanych na różnych poziomach administracji, w tym na poziomie samorządu gminnego. Poprzez te zmiany strategia rozwoju gminy po raz pierwszy w polskim ustawodawstwie zyskała podstawę prawną oraz wytyczne realizacyjne w ramach ustawy.
3 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Procedura dotycząca opracowania Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 uwzględniała wszystkie akty prawne mające wpływ na jej przebieg, w tym ustawę z dnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, ustawę z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, ustawę z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Dokument strategii został opracowany zgodnie z przepisami art. 10e ust. 2-4 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 nie ogranicza się w swych zapisach wyłącznie do zadań realizowanych bezpośrednio przez Urząd Miejski w Zakliczynie i jednostki gminne. Strategia proponuje przede wszystkim zadania stanowiące wyzwania dla całej społeczności lokalnej oraz wszystkich interesariuszy i podmiotów działających na terenie gminy. Tworzenie partnerstw na etapie wdrażania zapisów strategii będzie miało kluczowe znaczenie również ze względu na nowe instrumenty rozwojowe, które wymagają zacieśnienia współpracy i skoordynowania działań podejmowanych przez samorządy oraz podmioty prywatne i pozarządowe w zakresie realizacji usług publicznych na rzecz mieszkańców, turystów, inwestorów, przedsiębiorców i innych klientów. Okres realizacji Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 przyjęto na dziesięć lat, co jest zgodne z okresem kolejnej perspektywy budżetowej UE (2021-2027) wraz z dodatkowym okresem rozliczania pozyskanych projektów. Strategia została sformułowana w ścisłej korelacji z dostępnymi na tę chwilę, kluczowymi dokumentami planistycznymi szczebla krajowego, regionalnego i subregionalnego, m.in. Strategią na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą 2030 roku), Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego 2030 oraz Strategią Rozwoju Województwa „Małopolska 2030”. Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 stanowi efekt szerokich prac badawczych, analitycznych, ewaluacyjnych, planistycznych i programowych oraz uwzględnia wnioski i rekomendacje sformułowane w ramach szerokiej debaty publicznej, której elementem były w szczególności: spotkania warsztatowe z interesariuszami i konsultacje społeczne. Cały proces obejmował następujące działania:
• Przeprowadzenie ankietowego badania warunków życia i jakości usług publicznych dla obszaru gminy Zakliczyn, w wariancie reprezentatywnej próby gospodarstw domowych, wraz z podsumowaniem,
• Opracowanie diagnozy społecznej, gospodarczej i przestrzennej gminy Zakliczyn, w ujęciu dynamicznym i porównawczym, wraz z podsumowaniem,
• Podjęcie uchwały nr XXIX/218/2020 Rady Miejskiej w Zakliczynie z dnia 30 listopada 2020 r. w sprawie: przystąpienia do sporządzenia Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 oraz określenia szczegółowego trybu i harmonogramu opracowania projektu strategii, w tym trybu konsultacji,
• Opracowanie wniosków dla długofalowej polityki rozwoju wynikających z diagnozy społecznej, gospodarczej i przestrzennej gminy Zakliczyn,
• Wypracowanie – we współpracy ekspertów FRDL MISTiA i zespołu roboczego składającego się z przedstawicieli wspólnoty lokalnej – założeń Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021- 2030 (1 warsztat diagnostyczny w Zakliczynie i 2 warsztaty strategiczne w formie zdalnej),
4 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• Opracowanie projektu dokumentu strategii o zakresie i treści zgodnej z art. 10e ust. 2-4 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym,
• Realizacja konsultacji społecznych dotyczących strategii w szczególności z: sąsiednimi gminami i ich związkami, lokalnymi partnerami społecznymi i gospodarczymi, mieszkańcami gminy oraz z właściwym dyrektorem regionalnego zarządu gospodarki wodnej Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, wraz z ich podsumowaniem, • Realizacja procedury opiniowania dokumentu strategii przez zarząd województwa (w celu wydania przez zarząd województwa opinii dotyczącej sposobu uwzględnienia ustaleń i rekomendacji w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej w województwie określonych w strategii rozwoju województwa),
• Przeprowadzenie uprzedniej ewaluacji trafności, przewidywanej skuteczności i efektywności realizacji strategii – przed jej przyjęciem,
• Opracowanie wersji strategii po zmianach wynikających z konsultacji, opiniowania i ewaluacji;
• Realizacja procedury w trybie przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, w tym uzgodnienia z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska oraz państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym; • Opracowanie finalnej wersji Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030, przedstawienie pod obrady i uchwalenie przez Radę Miejską w Zakliczynie. Dzięki takiemu podejściu dokument stanowi syntezę świadomych wyborów i rekomendacji przedstawicieli różnych społeczności tworzących wspólnotę samorządową gminy oraz efektywne narzędzie prowadzenia polityki rozwoju w perspektywie 2030 r. Jednocześnie jest zaproszeniem do współpracy dla wszystkich partnerów zainteresowanych przyszłością gminy Zakliczyn. Strategia powstała w ramach projektu „Aktywni seniorzy w cyfrowym Zakliczynie”, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020.
5 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Wnioski z diagnozy społecznej, gospodarczej i przestrzennej gminy Zakliczyn
Wnioski z ankietowego badania warunków życia i jakości usług publicznych na reprezentatywnej próbie gospodarstw domowych w gminie Zakliczyn Podsumowanie Za jeden z najważniejszych czynników wpływających na poziom jakości w życia w gminie Zakliczyn – poziom zadowolenia z faktu zamieszkania, oceny jako miejsca do życia, chęci pozostania w gminie w przyszłości i niewyprowadzania się – należy uznać efektywność informacyjną władz, radnych, sołtysów, urzędu i pozostałych instytucji lokalnych w kwestiach ważnych dla rozwoju gminy. Pozytywne oceny polityki informacyjnej przekładają się na dobre oceny jakości życia oraz oceny zainteresowania władz lokalnych inicjatywami społecznymi zgłaszanymi przez mieszkańców. Im lepsze oceny tej polityki, tym większe też odczuwalne poczucie wpływu na decyzje władz. Sama informacja powoduje, że mieszkańcy mają poczucie wpływu na władzę i jej działania. Ważne jest też zaangażowanie w życie społeczne w gminie. Najwyższy poziom zadowolenia z zamieszkania na terenie gminy Zakliczyn podzielają gospodarstwa, gdzie zdecydowana większość/wszyscy jego członkowie uczestniczą w życiu gminy (istotnie wyższy od domostw, gdzie angażuje się jedna osoba). Wraz z zaangażowaniem w sprawy gminy rośnie wspomniane poczucie wpływu i częstotliwość kontaktu z innymi mieszkańcami. Poznawanie się społeczności umożliwia obniżenie poziomu nieufności i otwiera nowe pola do kontaktu między jej członkami. Pośrednio wpływa to również na odczuwany poziom bezpieczeństwa w gminie. W ramach badania odnotowano, że problemy materialne niektórych gospodarstw domowych mogą się przekładać na potencjalne lub realne wykluczenie społeczne. Wzrost szeroko rozumianej aktywności społecznej domowników wiąże się ze wzrostem oceny sytuacji materialnej gospodarstwa domowego, które tworzą. Stąd potrzeba nie tylko skutecznej informacji, ale również edukacji i integracji. Czynniki pozytywnie oddziałujące na jakość życia w gminie Większość mieszkańców jest zadowolona z faktu zamieszkiwania w gminie Zakliczyn i pozytywnie ocenia ją jako miejsce do życia. Mają na to wpływ m.in. następujące czynniki: • Sprawna polityka informacyjna gminy, realizowana zarówno w formach tradycyjnych (np. gazeta lokalna, zebrania), jak i nowoczesnych (np. strona internetowa). Jednocześnie duże zainteresowanie mieszkańców sprawami lokalnymi; • Zaangażowanie mieszkańców w życie gminy;
• Bezpieczeństwo w miejscach publicznych na terenie gminy; • Pozytywne oceny pracy administracji lokalnej (pracy i nastawienia urzędników, jak również pracy i usług świadczonych przez Urząd Miejski w Zakliczynie);
• Pozytywna ocena stanu środowiska naturalnego i działań gminy w tym zakresie (m.in. bardzo wysokie oceny systemu gospodarki odpadami), generalne zadowolenie ze stanu otoczenia (co wiąże się zapewne z atrakcyjnymi lokalnymi warunkami krajobrazowymi i przyrodniczymi);
6 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• Wysoko oceniana dostępność tras rowerowych (pozytywne zmiany nastąpiło w ostatnich kilku latach i stale postępują, co zauważają mieszkańcy), a także relatywnie dobre oceny jakości i przepustowości dróg, poziomu ich utrzymania w zimie, a także bezpieczeństwa w ruchu drogowym;
• Pozytywna ocena dostępności żłobka i przedszkoli oraz jakości nauczania w szkołach na terenie gminy, dostępności placów zabaw i świetlic; • Umiarkowanie dobra ocena własnej sytuacji materialnej gospodarstw domowych oraz budżetu gminy;
• Pomoc społeczna, w tym przeze wszystkim działalność Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Zakliczynie;
• Oferta spędzania czasu wolnego na terenie gminy (kultura – przede wszystkim działalność Gminnej Biblioteki Publicznej w Zakliczynie wraz z filiami, sport, rekreacja; wyjątkiem jest dostępność miejsc, w których dorośli mogą spędzać czas wolny poza domem; ponadto, w społeczności istnieją duże oczekiwania wobec działalności Zakliczyńskiego Centrum Kultury). Najważniejsze ujawnione w badaniu problemy Niespełna co szóste ankietowane gospodarstwo domowe bierze pod uwagę możliwość wyprowadzki z gminy. W badaniu ujawniono problemy, które mogą mieć na to wpływ: • Niewystarczająca dostępność sieci kanalizacyjnej i wodociągowej;
• Słabo oceniana dostępność i jakość transportu zbiorowego na terenie gminy – zarówno przez korzystających regularnie, jak i niekorzystających wcale (trzeba przypomnieć, że w 2020 r. gmina uruchomiła własną komunikację publiczną, co prawdopodobnie nie zostało jeszcze zauważone przez część mieszkańców i wymaga promocji);
• Niewystarczająca ilość bezpiecznych ciągów pieszych (mimo ostatnich inwestycji, jest to wciąż dla mieszkańców jeden z priorytetów, jeśli chodzi o kierunki interwencji);
• Mała dostępność atrakcyjnych miejsc pracy, niewystarczające w opinii respondentów wsparcie gminy dla przedsiębiorców oraz osób decydujących się na otwarcie własnej działalności (częściowo wynikające z braku wiedzy i doświadczenia mieszkańców w tym zakresie);
• Niski poziom zaufania społecznego, wpływający na obniżenie kapitału społecznego (charakterystyka ogólnokrajowa);
• Odczuwalny przez część mieszkańców brak poczucia wpływu na sprawy publiczne, warunkujący ograniczenie poczucia współodpowiedzialności za sprawy gminy; • Niedoskonała polityka informacyjna gminy m.in. w zakresie uświadamiania mieszkańców o możliwościach podejmowania przez nich inicjatyw społecznych i artystycznych, a także partycypacji i włączania się w procesy podejmowania ważnych decyzji dla rozwoju gminy;
• Duży popyt na programy profilaktyczne oraz specjalistyczne konsultacje medyczne oraz ich niewystarczająca (w opinii mieszkańców) podaż; • Niska dostępność lekarzy specjalistów (problem ogólnokrajowy); • Krytyczna ocena działania (niektórych) ośrodków zdrowia na terenie gminy;
7 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• Niezadowalająca oferta form ciekawego spędzania czasu wolnego dla dzieci i młodzieży (zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne, dedykowane miejsca i przestrzenie);
• Niewielka oferta miejsc dla dorosłych w zakresie spędzania wolnego czasu; • Zagrożenie wykluczenia społecznego osób starszych i w gorszym położeniu związane z: o ubóstwem: prawie 40% gospodarstw domowych wskazało jako swoje główne źródło utrzymania emeryturę bądź rentę (ponadto, badanie wykazało istotny, choć niekoniecznie obecny w każdym przypadku, związek między sytuacją materialną gospodarstwa domowego a aktywnością społeczną jego członków), o wykluczeniem transportowym i barierami architektonicznymi, o utrudnionym dostępem do opieki medycznej, o barierami dotarcia do potrzebujących z informacją nt. dostępnego wsparcia oraz pomocą ze strony organizacji społecznych. Rekomendacje Kluczowe rekomendacje dotyczą podejmowania przez władze samorządowe działań na rzecz:
• Trwałego i zrównoważonego rozwoju (społecznego, gospodarczego, środowiskowego i przestrzennego);
• Dalszego doskonalenia systemu informacji i dialogu z mieszkańcami, budowania współodpowiedzialności za rozwój gminy, włączania mieszkańców w procesy decyzyjne, zwiększenia ich udziału w kształtowaniu polityk publicznych;
• Dbania o częste możliwości spotkania władz z mieszkańcami, a zarazem promocji i poprawy dostępności e-usług;
• Zwiększenia uczestnictwa mieszkańców w życiu społecznym gminy i integracji społeczności lokalnej, w tym pobudzania zaangażowania wśród wszystkich członków gospodarstw domowych;
• Rozwoju systemu wsparcia i współpracy ze zorganizowanymi i niesformalizowanymi grupami mieszkańców; • Zapewnienia dostępności (architektonicznej, cyfrowej, informacyjno-komunikacyjnej) w administracji lokalnej przez stosowanie uniwersalnego projektowania nowych rozwiązań lub racjonalnych usprawnień w usuwaniu istniejących barier, a także likwidacji barier architektonicznych w przestrzeniach wspólnych oraz komunikacyjnych;
• Poprawy dostępności infrastruktury ochrony środowiska – zarówno sieciowej, jak i w postaci rozwiązań alternatywnych;
• Rozwoju i modernizacji infrastruktury wodociągowej;
• Kontynuowania inwestycji dotyczących infrastruktury drogowej i towarzyszącej, przede wszystkim ciągów pieszych i rowerowych;
• Poprawy mobilności, rozwijania, w tym we współpracy z innymi podmiotami, systemu transportowego dostosowanego do specyfiki gminy oraz potrzeb interesariuszy lokalnych;
8 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• Dalszej realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych, w szczególności dokończenie rewitalizacji rynku w Zakliczynie;
• Wzmacniania gospodarki lokalnej i poprawy sytuacji na rynku pracy (utrzymanie i tworzenie atrakcyjnych miejsc pracy, rozwijanie przedsiębiorczości, różnicowanie obszarów działalności gospodarczej);
• Zwiększenia dostępności do programów profilaktycznych i opieki medycznej, w tym poprawy usług ponadpodstawowych (w szczególności zwiększenia dostępności lekarzy specjalistów na terenie gminy);
• Systemu wsparcia i jego promocji dla osób starszych, w gorszym położeniu i ich rodzin (pomoc społeczna, usługi opiekuńcze i wytchnieniowe itp.) oraz organizacji i inicjatyw społecznych do nich skierowanych; • Edukacji i aktywizacji gospodarstw domowych znajdujących się w gorszym położeniu życiowym i zwiększania dostępu tych gospodarstw do systemu wsparcia i usług publicznych (zmniejszanie wykluczenia społecznego, zmniejszenie roszczeniowości, zwiększanie zaangażowania itp.); • Rozwijania i różnicowania oferty ciekawego spędzania czasu wolnego dla dzieci i młodzieży (w szkole i poza nią);
• Rozwijania i różnicowania oferty ciekawego spędzania czasu wolnego dla dorosłych (w szczególności tworzenie nowych atrakcyjnych przestrzeni publicznych oraz miejsc, w których dorośli mogą spędzać czas wolny poza domem, miejsc rekreacji i wypoczynku);
• Rozwoju działalności Zakliczyńskiego Domu Kultury oraz wspierania aktywności artystycznej młodzieży i dorosłych w oparciu o ofertę własną, jak i starającą się wychodzić naprzeciw różnorodnym oczekiwaniom; • Wdrażania narzędzi monitorowania usług publicznych, badania ich jakości oraz satysfakcji odbiorców. Wnioski z diagnozy statystycznej w ujęciu dynamicznym i porównawczym Ogólny obraz gminy Gminę Zakliczyn można zaliczyć do dość często występujących – w szczególności we wschodniej części województwa małopolskiego – typów jednostek, położonych z dala od głównych szlaków komunikacyjnych, w oddaleniu od większych miast, dla których lokalnym centrum administracyjnym jest niewielka miejscowość z przywróconymi prawami miejskimi w ostatnim czasie. W samym tylko powiecie tarnowskim, poza Zakliczynem, podobny charakter można przypisać gminom: Ciężkowice, Radłów, Ryglice, Wojnicz czy Żabno. Najistotniejsze różnice w potencjałach rozwojowych tych jednostek wynikają najczęściej z położenia i dostępności transportowej, uwarunkowań historycznych oraz posiadanych zasobów endogenicznych i kapitału społecznego. Analiza danych statystycznych z ostatnich kilku lat pokazuje, że gminę Zakliczyn w przypadku większości zakresów tematycznych charakteryzuje duża stabilność – tak jest m.in. w przypadku liczby ludności, poziomu rozwoju gospodarczego czy gospodarki finansowej. Z jednej strony ułatwia to utrzymanie dotychczasowego poziomu życia mieszkańców jednostki, z drugiej nie wypracowuje znaczącej przewagi konkurencyjnej w stosunku do ościennych jednostek.
9 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Rysunek 1. Położenie Zakliczyna na tle województwa małopolskiego oraz powiatu tarnowskiego z uwzględnieniem najważniejszych szlaków komunikacyjnych.
Źródło: https://www.zakliczyn.pl/strefa-aktywnosci-gospodarczej/warto-zainwestowac-w-zakliczynie/ Najważniejszy potencjał, jaki wydaje się posiadać gmina Zakliczyn, związany jest z zasobami środowiska naturalnego oraz dziedzictwa kulturowego i historycznego (zasoby naturalne, obszary chronione, Dunajec, spuścizna po wybitnym kompozytorze, Krzysztofie Pendereckim, który przez wiele lat żył i tworzył w Lusławicach, a także inne znane postaci związane z gminą, obiekty zabytkowe, sam Zakliczyn, który do dziś zachował charakter niewielkiego, galicyjskiego miasteczka z dużym, wciąż pełniącym funkcje handlowe rynkiem, ratuszem i zabudową małomiasteczkową z przełomu XIX i XX stulecia, związany z tym wszystkim potencjał rekreacyjno-turystyczny). W kwestii zagrożeń rozwojowych, jak wynika z analizy danych statystycznych, nie różnią się znacząco od obserwowanych w większości gmin w kraju. Mowa m.in. o postępującym procesie starzenia się społeczeństwa, konsekwencjach dla lokalnego systemu usług oraz budżetu jednostki. Wyzwaniem dla gminy jest także rozwój infrastruktury sieciowej – kanalizacyjnej, wodociągowej, czy gazowej, co jest szczególnie trudne ze względu na ukształtowanie terenu, występowanie osuwisk, czy zbyt małą gęstość zabudowy, więc wdrażane są rozwiązania alternatywne. Wysiłki ukierunkowane są również na rozwój gospodarczy. Przy praktycznym braku przemysłu oraz nieznacznej roli rolnictwa (co warunkuje przede wszystkim ukształtowanie terenu) profil gospodarczy analizowanej gminy opiera się głównie na handlu i usługach. Sposobem na dywersyfikację i rozwój jest m.in. powiększenie strefy aktywności gospodarczej, czy rozwój i komercjalizacja oferty czasu wolnego, opartej o walory przyrodniczo- krajobrazowe i dziedzictwo kulturowe. Z racji odległości dzielącej Zakliczyn od Tarnowa, a także dość przeciętnych warunków komunikacyjnych (brak szybkich dróg bądź linii kolejowej łączących obydwa miasta) procesy suburbanizacyjne nie są nasilone tak bardzo, jak w gminach wiejskich graniczących z dużymi ośrodkami miejskimi. Z tego też względu analizowaną jednostkę można rozpatrywać przez pryzmat „sypialni” dla osób pracujących lub uczących się w dużym mieście, jakim jest odległy o niespełna 20 kilometrów Tarnów w ograniczonym stopniu. Stąd wyzwaniem jest poprawa atrakcyjności osadniczej, w tym poprzez wspieranie rozwoju przedsiębiorczości i powstawania nowych, atrakcyjnych miejsc pracy, poprawę jakości i dostępności usług publicznych oraz oferty czasu wolnego, a także prospołeczną politykę mieszkaniową (Program Mieszkanie+).
10 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Najważniejsze uwarunkowani wpływające na rozwój gminy a) wynikające z położenia gminy Gmina Zakliczyn należy do tych jednostek, co do których uwarunkowania lokalizacyjne znacząco wpływają na wiele aspektów codziennego funkcjonowania i w związku z tym winny być uwzględniane w polityce programowania rozwoju na czołowych miejscach. Tym bardziej, że w wielu obszarach uwidacznia się zjawisko dość dużego zróżnicowania pomiędzy centralną częścią gminy, położoną w rozległej, płaskiej dolinie Dunajca, a jej północnymi i południowymi krańcami, z krajobrazem typowym dla pasa pogórzy karpackich. Przykład może stanowić zagrożenie osuwiskowe – praktycznie nie występujące w środkowej części jednostki i jednocześnie dość częste w przypadku podgórskich krańców. W rejestrach Państwowego Instytutu Geologicznego na obszarze analizowanej jednostki skatalogowanych zostało 455 osuwisk i obszarów zagrożonych ruchami masowymi o łącznej powierzchni 14 km2, co stanowi blisko 11,5% obszaru gminy. O ile jednak terenom ciągnącym się szerokim, kilkunastokilometrowym pasem po południowej stronie Dunajca, od Filipowic przez Stróże, Wesołów, Zakliczyn po Lusławice i Wróblowice nie zagrażają masowe ruchy ziemi, o tyle występuje tam niebezpieczeństwo związane z powodziami w związku z możliwym wystąpieniem Dunajca i jego dopływów w dolnych ich biegach ze swojego koryta. Potencjalne zagrożenie podtopieniem obejmuje m.in. całość miasta Zakliczyn. Dodatkowo w terenach niezagrożonych wodami Dunajca istnieje ryzyko związane z występowaniem miejscowych powodzi i podtopień wskutek wezbrań lokalnych potoków i strumieni podczas nawalnych deszczy. Minimalizacja zagrożeń wynikających z tych zjawisk stanowi jedno wyzwań stojących przed gminą Zakliczyn – tym bardziej, że postępujące zmiany klimatyczne sprzyjają coraz częstszemu występowaniu anomalii pogodowych.
Rysunek 2. Zagrożenia naturalne na terenie gminy Zakliczyn.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie SIP Zakliczyn
11 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Kręgosłup komunikacyjny gminy stanowią dwie drogi wojewódzkie, krzyżujące się ze sobą w rejonie Zakliczyna (odcinek wspólny Roztoka – Zakliczyn z mostem na Dunajcu). DW975 o przebiegu południkowym wykorzystywana jest przede wszystkim w dojazdach przez Wojnicz do Tarnowa, z kolei biegnąca równoleżnikowo DW980 łączy się w Jurkowie (gm. Czchów) z DK75, stanowiąc najkrótszą, a przez to najczęściej wykorzystywaną trasę dojazdową z rejonu Gorlic do Krakowa. Badania średniego dobowego natężenia ruchu z 2015 r. (najnowsze dane, dostępne na moment tworzenia strategii, z racji cyklu ich pozyskiwania – co 5 lat) prowadzone przez GDDKiA pokazują, że najmocniej obciążone ruchem są odcinki Wojnicz – Zakliczyn oraz Jurków – Roztoka, przez które przewijało się przeszło 7 tys. pojazdów na dobę. Zdecydowaną większość, bo ponad 80% w każdym przypadku stanowiły pojazdy osobowe i mikrobusy. Za największe wyzwanie, związane z przebiegiem dróg o tak dużym natężeniu ruchu przez gminę, należy uznać bezpieczeństwo najbardziej zagrożonych uczestników ruchu drogowego (piesi, rowerzyści) – tym bardziej, że w przypadku niektórych miejscowości wspomniane drogi przebiegają przez ich centra, bezpośrednio przy obiektach użyteczności publicznej, jak chociażby szkoły. Warto podkreślić także fakt, że wspomniany most na Dunajcu pod Zakliczynem jest jedyną przeprawą drogową przez tę rzekę na obszarze gminy. Z tego też względu najkrótsze połączenie drogowe oddalonych od siebie w linii prostej o niespełna 4 kilometry Stróż i Filipowic mierzy blisko 13 km, co ma znaczenie chociażby w planowaniu rozmieszczenia sieci usług publicznych w gminie. Ewentualne wyłączenie przeprawy z użytkowania (w przypadku nagłej awarii bądź zaplanowanego remontu) może powodować znaczące problemy komunikacyjne w gminie, przede wszystkim w dojeździe lewobrzeżnej części jednostki do Zakliczyna oraz połączeniu prawego brzegu Dunajca ze wspomnianą DK75. Dostępność komunikacyjna jest doskonalona przez zaangażowanie gminy w utrzymywanie regularnych połączeń mikrobusowych – zarówno z największymi miastami Małopolski Wschodniej (Tarnów, Nowy Sącz), jak i pomiędzy sołectwami gminy a Zakliczynem.
Rysunek 3. Ogólne uwarunkowania rozwojowe gminy Zakliczyn.
Źródło: Opracowanie własne
12 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
W strukturze zagospodarowania gruntów gminy Zakliczyn, według stanu na rok 2019, dominują tereny o możliwości wykorzystania rolniczego – grunty orne (40,7%) oraz łąki i pastwiska (11,2%). Spory odsetek zajmują także lasy, grunty leśne i zadrzewione (36,3%), obecne przede wszystkim na północy i południu gminy. Tereny mieszkaniowe oraz zabudowane zajmują 4,5% powierzchni jednostki. Warto zaznaczyć także, że tereny o przeznaczeniu przemysłowym stanowią zaledwie 0,1% obszaru gminy, co potwierdza znikomą rolę przemysłu w gospodarce lokalnej. Północna i centralna część gminy jest zdecydowanie bardziej rolnicza od zielonego południa (na czele z sołectwem Jamna). Tereny mieszkalne, zabudowane i mieszkaniowe koncentrują się w samym mieście, które – co warto dodać – również tworzą w dużym odsetku obszary rolne itp. Natomiast położenie nad Dunajcem, w środkowym odcinku biegu tej rzeki, zapewnia gminie Zakliczyn dostęp do bogactw naturalnych, jakim są kruszywa naturalne (głównie żwir), pozyskiwane w bezpośrednim sąsiedztwie koryta rzecznego. Obecnie eksploatacji poddawane są złoża w Charzewicach, Filipowicach i Roztoce. Działalność taka wiąże się, poza korzyścią dla budżetu jednostki, także z niedogodnościami dla jej mieszkańców (wzmożony ruch samochodów ciężarowych – wywóz urobku) oraz ze znacznymi przekształceniami krajobrazu naturalnego, otwierającymi jednakowoż dodatkowe możliwości (np. w zakresie wykorzystania rekreacyjnego wyrobisk pożwirowych), co także winno stanowić przedmiot odpowiednio prowadzonej polityki władz gminy w najbliższym okresie. Według serwisów Małopolskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej (MIIP) najbardziej korzystne pod względem upraw rolniczych są grunty położone na płaskim terenie w dolinie Dunajca. Dominują gleby o profilach określonych jako „pszenny – bardzo dobry” i „pszenny – dobry” a także „żytnio- ziemniaczany – bardzo dobry”. Mimo to rolnictwo nie odgrywa znaczącej roli w skali całej gminy Zakliczyn. Według raportów Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach analizowana jednostka ze względu na nasilone zjawisko erozji gleb wynikające z ukształtowania terenu została zaliczona do Obszarów Problemowych Rolnictwa. Rysunek 4. Odsetek [%] pokrycia obszarów gminy Zakliczyn i gmin ościennych planami zagospodarowania przestrzennego (2019).
Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS
13 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Gminę Zakliczyn charakteryzuje znikomy odsetek pokrycia jej obszaru planami zagospodarowania przestrzennego – zaledwie 1,4% (2019) to znacznie mniej niż w większości ościennych gmin (na czele z gminami Gromnik, Pleśna, Dębno i Gródek nad Dunajcem, które są pokryte planami zagospodarowania przestrzennego w 100%. W roku 2020 odsetek ten, czego nie uwzględniają jeszcze statystyki BDL GUS dostępne na moment tworzenia strategii, uległ zwiększeniu – przyjęto m.in. MPZP dla miasta.
Konsekwencje: Wyzwania: • Zróżnicowanie charakteru i skali problemów • Zapobieganie różnicowaniu procesów oraz potencjału rozwojowego gminy rozwojowych gminy („gmina dwóch wynikające z odmiennej rzeźby terenu prędkości”) ze względu na odmienny (równinna część centralna vs. górzyste charakter poszczególnych części jednostki; północ i południe); • Utrzymanie odpowiedniego stanu sieci dróg • Przeciętna dostępność komunikacyjna – lokalnych, łącznikowych względem DW975 drogi wojewódzkie z jedną przeprawą i 980, zwiększanie ich przepustowości mostową przez Dunajec, brak dróg i poprawa bezpieczeństwa; krajowych i autostrad oraz kolei; • Wykorzystanie możliwości, jakie dają złoża • Zróżnicowana odległość do dużego ośrodka kruszywa, z prowadzeniem odpowiedniej administracyjnego i gospodarczego polityki ich eksploatacji; (Tarnów) – od kilkunastu do nawet 40 • Podejmowanie działań zmierzających do kilometrów w przypadku południowych ograniczenia negatywnych skutków klęsk rubieży gminy; żywiołowych; • Duże zagrożenie osuwiskowe oraz • Utrzymywanie oraz podnoszenie powodziowe, powodowane wystąpieniem z atrakcyjności osadniczej i gospodarczo- brzegów Dunajca oraz deszczami inwestycyjnej gminy oraz w zakresie oferty nawalnymi; czasu wolnego, przy zachowaniu dbałości • Negatywny wpływ braku pokrycia o stan środowiska naturalnego. większości powierzchni gminy planami zagospodarowania przestrzennego na jej atrakcyjność osadniczą i gospodarczo- inwestycyjną oraz ochronę środowiska.
b) wynikających z procesów demograficznych Sytuację demograficzną gminy Zakliczyn na przestrzeni ostatnich kilku lat można określić jako stabilną, choć uwidaczniają się też zjawiska, które mogą wymagać podjęcia działań interwencyjnych i wspierających. Okres 2015-2019 charakteryzował się nieznacznym wzrostem liczby ludności – w zależności od źródła danych o +0,63% (GUS) lub +0,88% (UM Zakliczyn). Na koniec 2019 r. analizowaną jednostkę zamieszkiwało 12 488 (GUS) lub 12 587 (UM) osób, z czego najwięcej (nieco ponad 12%) w mieście Zakliczyn. Mieszkańców przybywało głównie w miejscowościach położonych w północno-wschodniej części gminy, co może mieć związek z najłatwiejszym (pod względem odległości oraz czasu jazdy) dostępem do Tarnowa – tym bardziej, że sołectwa w przeciwległej, południowo-zachodniej części jednostki w tym samym okresie traciły mieszkańców. Warto dodać, że w samym Zakliczynie liczba mieszkańców w analizowanym okresie także uległa zmniejszeniu.
14 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Rysunek 5. Liczba mieszkańców na koniec 2019 r. oraz przyrost liczby mieszkańców [%] w poszczególnych miejscowościach gminy Zakliczyn (2015-2019).
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Zakliczyn Wzrost liczby ludności w okresie 2015-2019 w gminie Zakliczyn był na tyle nieznaczny, że nie przełożył się na zmianę gęstości zaludnienia. Ta na obszarze analizowanej jednostki wynosi 102 os./km2 i spośród gmin tła porównawczego jest najniższa, odbiega też od średniej regionalnej (225 os./km2). Największa gęstość zaludnienia charakteryzuje miasto Zakliczyn oraz sołectwa z nim sąsiadujące. Zdecydowanie mniejsza jest na południowych obszarach gminy. O ile w mieście można mówić o względnej koncentracji zabudowy mieszkalnej, to w przypadku większości pozostałych miejscowości jest ona rozproszona, co negatywnie wpływa m.in. na koszty inwestycji w infrastrukturę techniczną. Ma to też związek z wspomnianymi wcześniej licznymi obszarami osuwiskowymi. W porównaniu do powiatu tarnowskiego czy całej Małopolski, struktura demograficzna gminy Zakliczyn ciągle jeszcze pozostaje korzystna. Odnotowany w 2019 r. odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym (20,5%) przekracza odsetek osób najstarszych (17,7%). Zwraca uwagę natomiast powolny, ale postępujący wzrost odsetka osób w wieku poprodukcyjnym – do wspomnianych 17,7% (2019) z poziomu 16,8% (2015). Wskaźnik starości, referujący odsetek osób w wieku powyżej 65 lat w ogólnej liczbie ludności, wzrósł w okresie 2015-2019 z 14,1% do 15,0%, ale w dalszym ciągu jest niższy od obserwowanego w powiecie (15,1%) i województwie (17,0%). Proces starzenia się społeczeństwa jednak postępuje (świadczą o tym także prognozy GUS do 2030 r. – o ile liczba mieszkańców gminy Zakliczyn pozostanie na zbliżonym poziomie, o tyle wzrośnie odsetek osób w wieku poprodukcyjnym), co już teraz winno skłaniać do pytań i działań w zakresie reorientacji polityki dostarczania odpowiednich usług publicznych. Na stabilną sytuację demograficzną w przypadku gminy Zakliczyn znaczący wpływ ma dodatni przyrost naturalny. Przez cały okres 2015-2019, za wyjątkiem roku 2016, liczba urodzeń nieznacznie przewyższała liczbę zgonów. W przeliczeniu na 1000 mieszkańców przyrost naturalny dla gminy Zakliczyn w roku 2019 wyniósł +0,56, wobec +1,02 odnotowanego w powiecie i +1,16 w całej
15 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Małopolsce. Korzystnie prezentuje się także saldo migracji – przez całe analizowane pięciolecie pozostawało na poziomie dodatnim, a rezultat odnotowany w 2019 r. (+3,37) przewyższał wartości wskaźnika dla powiatu oraz regionu (odpowiednio -0,97 i +2,02). W przypadku wielu gmin sposobem na poprawę sytuacji demograficznej jest podnoszenie atrakcyjności osadniczej. Gmina Zakliczyn ma w tym względzie duży potencjał, o czym świadczą dane dotyczące pozwoleń na budowę i zgłoszeń budowy obiektów mieszkalnych za lata 2018 i 2019. W skali całego powiatu udzielano ich – odpowiednio – 8,1% i 7,9%, co w obu przypadkach stanowiło 5 wynik na wszystkie 16 gmin tworzących powiat tarnowski. Zakliczyn został wyprzedzony przez gminy: Tarnów (gmina wiejska), Skrzyszów, Lisia Góra i Tuchów, a zatem jednostki położone znacznie bliżej najważniejszego ośrodka administracyjnego i gospodarczego tej części Małopolski, jakim jest Tarnów. Przypuszczalnie za zjawisko to w przypadku Zakliczyna odpowiada wspomniana zadowalająca dostępność komunikacyjna północno-wschodnich krańców gminy, która potrafi częściowo skompensować niedobór atrakcyjnych miejsc pracy na terenie analizowanej jednostki. Jednocześnie tworzenie klimatu dla powstawania i rozwijania się na terenie gminy działalności gospodarczych, dających zatrudnienie nowym i potencjalnym mieszkańcom, powinno stanowić kluczowy element wspomnianej polityki podnoszenia atrakcyjności osadniczej – tym bardziej, że prezentowane wcześniej dane dotyczące przyrostów ludności w poszczególnych miejscowościach gminy wskazują na postępujące ryzyko zróżnicowania rozwojowego w oparciu o odległość do Tarnowa. W tym kontekście gmina utworzyła na terenie Zakliczyna strefę aktywności gospodarczej, którą zamierza rozwijać w kolejnych latach. Ważną branżą pozostaje handel i usługi, na czele z odbywającym się na zakliczyńskim rynku i w jego otoczeniu targiem. Wyzwaniem jest jednocześnie rozwój i komercjalizacja oferty czasu wolnego, z wykorzystaniem lokalnych zasobów przyrodniczych i kulturowych. Ważne będzie też zabezpieczenie odpowiednich terenów pod zabudowę oraz prospołeczna polityka mieszkaniowa. W tym kontekście gmina w najbliższych latach zrealizuje m.in. inwestycję polegającą na budowie budynków mieszkalnych wielorodzinnych w Lusławicach (40 mieszkań) oraz w Paleśnicy (30 mieszkań) w ramach rządowego programu „Mieszkanie Plus”. Warto jednocześnie wspomnieć, że w skali kraju w 2019 r. stopa przyrostu rocznego ludności na wsi wyniosła +0,04%, a ubytek w miastach sięgnął -0,15%. Kierunek zmian liczby ludności w miastach i na wsi jest niezmienny, tj. od końca lat 90. ubiegłego wieku maleje liczba ludności w miastach i rośnie na wsi – szczególnie w gminach podmiejskich, skupionych wokół dużych miast. Gmina Zakliczyn ma przynajmniej częściowy udział w tych procesach. Jednocześnie w 2019 r. liczba ludności w Polsce zwiększyła się tylko w 4 województwach: pomorskim (stopa przyrostu wyniosła 0,45%), mazowieckim (0,37%), małopolskim (0,30%) oraz wielkopolskim (0,14%). Na korzystny wynik Małopolski ma mają wpływ dodatni zarówno przyrost naturalny, jak i saldo migracji, czyli procesy obserwowane także i w gminie Zakliczyn przynajmniej w części analizowanego okresu 2015-2019.
Konsekwencje: Wyzwania: • Stabilna sytuacja demograficzna – • Podejmowanie działań zmierzających do utrzymywanie się liczby mieszkańców na wstrzymania lub przynajmniej spowolnienia podobnym poziomie; negatywnych trendów demograficznych • Korzystna struktura demograficzna (m.in. wsparcie w zakresie tworzenia z symptomami wzrostu liczebności grupy nowych, atrakcyjnych miejsc pracy na osób w wieku poprodukcyjnym; terenie gminy, poprawa warunków życia oraz jakości i dostępności usług publicznych, • Duża atrakcyjność osiedleńcza skuteczna polityka mieszkaniowa); w porównaniu z innymi gminami powiatu
16 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
tarnowskiego i jednoczesne jej • Łagodzenie skutków zmiany struktury zróżnicowanie względem poszczególnych demograficznej ludności gminy, m.in. za miejscowości gminy (z podstawowym sprawą dostarczania usług publicznych na czynnikiem decydującym – odległością do odpowiednim poziomie, dostosowanych do Tarnowa); wieku oraz potrzeb, problemów i oczekiwań • Niewielkie zagrożenie intensywną mieszkańców; zabudową mieszkaniową i stanowiącą • Wzmacnianie pozytywnego wizerunku konsekwencję tego zjawiska gwałtowną gminy, atrakcyjnego dla potencjalnych zmianą charakteru tkanki społecznej, osiedleńców; typowe dla gmin podmiejskich bardzo • Zapobieganie zjawisku dużego szybko przekształcających się w „sypialnie” zróżnicowania atrakcyjności osiedleńczej dużych miast. wewnątrz gminy, m.in. za sprawą inicjowania odpowiednich działań inwestycyjnych.
c) wynikających z sytuacji gospodarczej Według danych BDL GUS, rok 2019 w przypadku gminy Zakliczyn zamknął się wynikiem 945 podmiotów gospodarczych, zarejestrowanych w REGON. Liczba ta w stosunku do roku 2015 wzrosła o 146 (+18,3%). Zdecydowaną większość (95,6%) stanowiły firmy zatrudniające nie więcej niż 9 osób, z kolei największe przedsiębiorstwa (w liczbie trzech), działające na terenie analizowanej jednostki, pod względem zatrudnienia mieszczą się w przedziale 50-249 zatrudnionych. W przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców gmina Zakliczyn posiadała w 2019 r. 757 zarejestrowanych przedsiębiorstw – wśród gmin ościennych był to rezultat przeciętny, niższy od średniej wojewódzkiej (1 202), ale przekraczający wartość wskaźnika dla powiatu tarnowskiego (707).
Wykres 1. Jednostki nowo zarejestrowane w REGON w przeliczeniu na 10 tys. osób w wybranych jst (2015-2019).
120
110
100
90
80 80 70 67 70 66 60 62 50 2015 2016 2017 2018 2019
Małopolska powiat tarnowski Zakliczyn
Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS
Przedsiębiorstwa, działające w 2019 r. na terenie gminy Zakliczyn, klasyfikowano głównie w sekcjach PKD: F (budownictwo – 36,08%), G (handel hurtowy i detaliczny, naprawa samochodów – 17,04% oraz SiT (usługi pozostałe gdzie indziej nie sklasyfikowane – 7,72%). Struktura ta nie uległa znaczącym zmianom w stosunku do roku 2015, nie odróżniała się też od rezultatów dla całego powiatu tarnowskiego oraz województwa.
17 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Wykres 2. Porównanie struktury gospodarczej gminy Zakliczyn, powiatu tarnowskiego i województwa małopolskiego (2019).
100% 15,24% 17,22% 26,84% 80% 7,72% 7,38% 3,70% 3,25% 5,50% 6,14% 6,79% 5,08% 6,33% 3,39% 60% 10,42% 17,04% 20,46% 6,21% 40% 21,11% 36,08% 24,25% 20% 15,09% 6,24% 12,91% 9,21% 0% 3,39% 2,06% 0,94% Zakliczyn powiat tarnowski Małopolska
A C F G H M P SiT Pozostałe
Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS
Jednocześnie trzeba jednak dodać, że Zakliczyn od XVI wieku stanowi ważne centrum handlowo- usługowe tej części Pogórza. Jego wyróżnikiem jest rynek, który do dziś utrzymał swoje pierwotne podstawowe funkcje handlowe. Jednocześnie pod koniec 2018 r. do użytku został oddany nowy plac targowy przy ulicy Grabina, gdzie zbudowana została kompletna infrastruktura handlowa i usługowa. Poza tym, na południowo-zachodnim krańcu miasta (w pobliżu połączenia ulic Grabina i Ruchu Oporu) funkcjonuje niewielka (niemal 3 ha) strefa aktywności gospodarczej. Strefa została podzielona na 3 działki, na ten moment działają w niej: zakład produkujący palety plastikowe i metalowe, firma będąca konwerterem specjalistycznych taśm przemysłowych i dystrybutorem komponentów dla przemysłu, a także przedsiębiorca związany z branża tapicerską. Gmina Zakliczyn podjęła działania w celu zakupu dwóch sąsiadujących działek i rozbudowy strefy o dodatkowe tereny. Nie można też całkowicie pominąć elementów rolno-leśnego profilu gospodarczego gminy. Rolnictwo na terenie gminy Zakliczyn jest zbliżone do tradycyjnego, o niskim poziomie nawożenia mineralnego i małym zużyciu środków ochrony roślin. Najbardziej korzystne pod względem upraw rolniczych są grunty położone na płaskim terenie w dolinie Dunajca. Wśród upraw dominują gospodarstwa małoobszarowe, z przeznaczeniem upraw na własny użytek, ale szansą jest m.in. sprzedaż zdrowej żywności w pobliskim Tarnowie. W ramach LGD Dunajec-Biała, do którego należy gmina Zakliczyn, została zapoczątkowana idea od rolnika, która zakłada sprzedaż bezpośrednią polskiej żywności ekologicznej najwyższej jakości. Warto przy tym wspomnieć, że płodem rolnym aspirującym do miana produktu lokalnego jest fasola „Piękny Jaś z Doliny Dunajca”, wpisana w 2006 r. na listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Z kolei większe kompleksy leśne na terenie gminy Zakliczyn zajmują przede wszystkim południową część jednostki, na południe od linii Filipowice – Stróże – Zdonia. Lasy, głównie mieszane, porastają tam wzniesienia Pogórza Rożnowskiego. Nieco mniejsze kompleksy leśne porastają wzniesienia na lewym brzegu Dunajca, na czele z szerokim garbem oddzielającym Charzewice i Melsztyn od Gwoźdźca. Lasy te w części eksploatowane są gospodarczo. Istotniejszym zasobem naturalnym, występującym na terenie gminy Zakliczyn, są ponadto złoża kruszyw (głównie żwiru), występujące w sąsiedztwie koryta Dunajca. Największe, eksploatowane obecnie złoże znajduje się po obu stronach rzeki, w przybliżeniu w trójkącie pomiędzy Filipowicami, Charzewicami i Wolą Stróską. Dwa kolejne, znacznie mniejsze pod względem powierzchni, leżą w rejonie Roztoki. Występowanie złóż niesie za sobą szereg konsekwencji gospodarczych i społecznych – poza niewątpliwymi korzyściami (zatrudnienie, dochody do budżetu gminnego) także i problemy
18 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
(przekształcenie środowiska naturalnego czy wzmożony ruch samochodów ciężarowych – wywóz urobku). W najbliższych latach dużym wyzwaniem może stać się także zagospodarowanie wyrobisk pożwirowych – najczęściej miejsca takie są przekształcane w ośrodki rekreacyjne i wypoczynkowe. Podobnie jak w całej Polsce, w gminie Zakliczyn w ostatnim pięcioleciu znacząco spadło bezrobocie. 206 zarejestrowanych bezrobotnych na koniec 2019 r. to o przeszło 277 (-57%) mniej niż na początku analizowanego okresu. Wśród zjawisk na lokalnym rynku pracy, uwidaczniających się w okresie 2015- 2019, warto podkreślić znaczący wzrost odsetka (pomimo spadku w liczbach bezwzględnych) osób bezrobotnych w wieku powyżej 45 lat życia – z poziomu 19% (2015) do 29% (2019). Wzrost ten jest głównie efektem szybszych spadków liczebności innych grup wiekowych – na przykład odsetek osób bez pracy w wieku 18-24 lat spadł z poziomu 32% do 19% w analogicznym okresie. Zaszeregowanie osób bez pracy w gminie Zakliczyn ze względu na płeć, czas pozostawania bez zatrudnienia, wiek, wykształcenie oraz staż pracy pozwala na zarysowanie profilu przeciętnego bezrobotnego w 2019 r. – jest to kobieta (68% ogółu) w wieku 25-34 lat (34%), z wykształceniem policealnym lub średnim zawodowym (32%), bez zatrudnienia powyżej 2 lat (24%) i ze stażem pracy pomiędzy 1 a 5 lat (24%). W danych statystycznych udostępnianych przez Powiatowy Urząd Pracy w Tarnowie, a dotyczących okresu 2015-2019, zwraca uwagę także bardzo duży problem ze znalezieniem zatrudnienia wśród osób posiadających wykształcenie zawodowe (zasadnicze lub policealne średnie). Pomimo obserwowanego od 2015 r. spadku o kilka punktów procentowych, przypadki te w 2019 r. stanowiły blisko 60% ogółu. Opisywane zadowalające tendencje na rynku pracy prawdopodobnie zostaną załamane w wyniku negatywnych konsekwencji pandemii COVID-19. Prognozy dotyczące zmian na rynku pracy i wzrostu bezrobocia są różne, jednak realnym jest, że na koniec 2020 r. może ono wzrosnąć do 9-10% w skali kraju. W samym kwietniu 2020 r. w Polsce przybyło około 20 tysięcy bezrobotnych, a w powiecie tarnowskim w okresie od marca do maja 2020 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych wzrosła o 1 042. Sytuacja będzie wymagać wdrożenia mechanizmów łagodzących skutki kryzysu społeczno- gospodarczego na szczeblu centralnym, ale jednocześnie zaangażowania i współpracy na poziomie lokalnym.
Konsekwencje: Wyzwania: • Umiarkowana konkurencyjność gminy • Łagodzenie skutków gospodarczych Zakliczyn względem pozostałych jednostek związanych z epidemią koronawirusa (2020) tworzących powiat tarnowski (w dużej i wypracowanie mechanizmów reagowania mierze warunkowana dostępnością na podobne wydarzenia w przyszłości; komunikacyjną); • Podniesienie poziomu atrakcyjności gminy • Występujące zjawisko emigracji zarobkowej dla inwestorów, np. poprzez tworzenie i naukowej, przekładające się na odpływ i rozwijanie stref aktywności gospodarczej; kadr oraz szereg innych negatywnych • Zwiększenie udziału przedsiębiorstw konsekwencji z nim związanych; zaliczanych do grupy małych i średnich • Żywe i kontynuowane tradycje handlowe; w strukturze gospodarczej jednostki; • Potencjał w zakresie rozwoju usług, głównie • Wsparcie procesu profesjonalizacji działania związanych z zagospodarowaniem czasu przedsiębiorstw z terenu gminy oraz wolnego (rekreacja i wypoczynek), promocja ich produktów i usług; dostarczaniem zdrowej żywności i promocją • Rozwój i komercjalizacja oferty czasu zrównoważonego stylu życia; wolnego; • Duże problemy z aktywizacją zawodową • Monitorowanie i obejmowanie wsparciem osób o najniższym potencjale na rynku pracy lub współpraca w tym zakresie grup – słabiej wykształconych i/lub starszych;
19 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• Ryzyko załamania gospodarczego bezrobotnych wymagających najpilniejszej i wystąpienia negatywnych zjawisk interwencji; społecznych w związku z epidemią • Współpraca z powiatem w zakresie koronawirusa; modernizacji kształcenia zawodowego, w szczególności dostosowania oferty kształcenia do potrzeb rynku pracy.
d) wynikających ze stopnia rozwoju infrastruktury technicznej Najbardziej aktualne dane, dotyczące stopnia rozwoju infrastruktury sieciowej, jakie w połowie 2020 r. udostępniał GUS, obejmowały rok 2018. Pod względem odsetka ludności, posiadającej dostęp do danego rodzaju infrastruktury, gmina Zakliczyn notowała mało zadowalające wskaźniki. Z wodociągu, kanalizacji oraz gazociągu mogło korzystać, odpowiednio, 25,2%, 38,3% oraz 55,7% mieszkańców. W każdym z przypadków był to rezultat najniższy bądź jeden z niższych wśród tła porównawczego, jakie stanowiły gminy ościenne. Znacznie wyższymi odsetkami charakteryzowały się także powiat tarnowski oraz cała Małopolska.
Rysunek 6. [Po lewej] Odsetek [%] mieszkańców gminy Zakliczyn i gmin ościennych posiadających dostęp do wodociągu (2018) oraz [po prawej] odsetek [%] mieszkańców gminy Zakliczyn i gmin ościennych posiadających dostęp do kanalizacji (2018)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS
Gmina Zakliczyn dokonuje zakupu wody do sieci wodociągowej w Rejonowym Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji w Brzesku Sp. z o.o. Dla części mieszkańców źródłem zaopatrzenia w wodę są studnie przydomowe lub inne źródła, zlokalizowane np. w pobliskich lasach. Występują duże problemy z dostępnością wody w czasie suszy. Uszczegółowiając (w oparciu statystyki UM w Zakliczynie) dane dotyczące kanalizacji, według stanu na koniec 2019 r., do kolektora podpięte były gospodarstwa domowe w 13 z 24 miejscowości, przy czym odsetkiem gospodarstw domowych posiadających dostęp do kanalizacji przekraczającym 80% legitymują się tylko trzy – Zakliczyn, Faliszewice i Stróże. W analizie danych zwraca uwagę koncentracja dostępności do sieci kanalizacyjnej w centralnej części gminy, w pasie od Faliszewic po Faściszową,
20 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 a także w miejscowościach Olszowa i Paleśnica na południu – w szczególności na terenie względnie płaskim, gdzie rozbudowa tego typu infrastruktury jest znacznie mniej kosztowna. Funkcjonują 3 oczyszczalnie ścieków – w Zakliczynie, Paleśnicy i Charzewicach. Deficyt infrastruktury dotyka zatem przede wszystkim północną i południową część analizowanej jednostki.
Rysunek 7. Odsetek [%] budynków mieszkalnych w miejscowościach gminy Zakliczyn z dostępem do kanalizacji (2019).
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Zakliczyn
Likwidację deficytów infrastrukturalnych można wskazać jako jedno z istotniejszych wyzwań, stojących przed władzami gminy w najbliższych latach. Dostęp do wodociągu, kanalizacji i gazociągu ma bezpośrednie przełożenie na atrakcyjność osadniczą danej miejscowości, komfort życia mieszkańców, a w szerszej perspektywie także na stan środowiska naturalnego – co istotne szczególnie w kontekście zapowiadanych działań na rzecz zakazu stosowania paliw stałych do ogrzewania domów w całej Małopolsce. Gmina dysponuje projektem rozwoju sieci wodno-kanalizacyjnej w jej północnych obszarach, jednak inwestycja ta wiąże się z ogromnymi nakładami, powodowanymi ukształtowaniem terenu, występowaniem osuwisk oraz rozproszoną zabudową mieszkalną, a także koniecznością zastosowania trudnego technicznie rozwiązania dotyczącego poprowadzenia kanalizacji pod Dunajcem. Jednocześnie – przez wspomnianą rozległość – gminie nie spełnia wymagań pod dofinansowanie, jeśli chodzi o wskaźniki koncentracji. Inną kwestią jest niechęć części mieszkańców do włączania się w sieć i ponoszenia wyższych kosztów. Być może strategia postępowania w tym przypadku powinna obejmować doskonalenie rozwiązań alternatywnych (zbiorniki bezodpływowe albo przydomowe oczyszczalnie ścieków spełniające określone normy, rozwinięte usługi asenizacyjne itp.).
Konsekwencje: Wyzwania: • Obniżenie jakości życia mieszkańców; • Intensyfikacja działań w zakresie rozwoju • Mniejsza atrakcyjność osadnicza sieci infrastruktury technicznej na i inwestycyjno-gospodarcza gminy Zakliczyn, obszarach, gdzie jest to możliwie technicznie i finansowo;
21 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
zwłaszcza w porównaniu do jednostek • Wdrażanie rozwiązań alternatywnych dla ościennych; infrastruktury sieciowej; • Znaczący wpływ dostępności do • Podnoszenie jakości usług związanych infrastruktury sieciowej na zróżnicowanie z infrastrukturą techniczną i dostosowanie atrakcyjności osadniczej wewnątrz gminy; ich do zmieniających się warunków • Negatywny wpływ na jakość środowiska osadniczych oraz potrzeb gospodarczych; naturalnego – m.in. zanieczyszczenie wód • Optymalizacja kosztów związanych powierzchniowych i podziemnych, smog. z utrzymywaniem i rozwojem infrastruktury sieciowej.
e) wynikających z potrzeb polityki społecznej i ochrony zdrowia Na terenie gminy Zakliczyn funkcjonują trzy placówki pomocy medycznej, wszystkie w formie Niepublicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej – dwa mieszczą się w Zakliczynie (co jest kolejnym dowodem na pełnienie przez miasto funkcji ośrodka administracyjnego w skali lokalnej), trzeci w Paleśnicy. Jeden z ośrodków w Zakliczynie (budynek będący własnością gminy) wymaga modernizacji. Gmina realizuje – sama lub we współpracy z partnerami – szereg badań i akcji profilaktycznych, które pożądane są przez dużą część społeczności lokalnej. Ofertę dla mieszkańców uzupełniają przychodnie położone w gminach ościennych oraz w nieodległym (zwłaszcza w przypadku miejscowości w północnej części jednostki) Tarnowie. Gmina Zakliczyn objęta jest działaniem dwóch Zespołów Ratownictwa Medycznego (z karetkami pogotowia ratunkowego na wyposażeniu), stacjonującymi w Wojniczu (całodobowo) oraz Zakliczynie (codziennie w godzinach 07:00 – 23:00). Także w sąsiednim Wojniczu mieszkańcom gminy udzielana jest pomoc medyczna w okresach nocnych i świątecznych. Mając powyższe na względzie, można założyć, że gmina Zakliczyn posiada zadowalający dostęp do rozmaitych usług medycznych, a ewentualne wyzwania związane z utrzymaniem usług na odpowiednim poziomie czy ich dostępnością będą stanowić odbicie problemów ogólnopolskich, takich jak niedobory w kadrze medycznej, czy sprzęcie medycznym, długi czas oczekiwania na wizytę u specjalisty czy utrudniona dostępność placówek medycznych dla osób starszych lub z niepełnosprawnościami. Sytuację tę dodatkowo pogłębia trwający obecnie (2020 rok) kryzys spowodowany pandemią koronawirusa. Ważnym ogniwem w zapewnieniu bezpieczeństwa mieszkańcom gminy są ochotnicze straże pożarne – w 2019 r. funkcjonowało ich 9, z czego 3 funkcjonujące w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo- Gaśniczego. W zakresie bezpieczeństwa publicznego największym problemem wydają się być – poza opisanymi wcześniej zagrożeniami powodziowymi i osuwiskowymi – te związane z natężeniem ruchu drogowego, o czym może świadczyć liczba wypadków oraz kolizji odnotowanych w ostatnim pięcioleciu. Najbardziej problemowe pod tym względem są DW975 i DW980, przebiegające przez centra kilku miejscowości w gminie. Okres 2015-2019 charakteryzował się zmniejszaniem się liczby osób korzystających w gminie Zakliczyn z pomocy społecznej. Dane, pochodzące z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Zakliczynie, pokazują spadek tej liczby o 27,8%, z poziomu 1 326 (2015) do 958 (2019). Odnotować należy natomiast to, że bardzo duża część osób korzystających z pomocy jest od niej trwale uzależniona. W okresie 2015-2019 odsetek osób, które otrzymywały pomoc dłużej niż 12 miesięcy, spadł co prawda o przeszło 13 punktów procentowych, ale wynosił 81,0%, co jest wynikiem bardzo wysokim. Podobnie jak w przypadku pojedynczych osób, zmniejszała się także liczba rodzin korzystających ze wsparcia społecznego. Na początku analizowanego okresu było ich 374, na koniec 324, co oznaczało spadek o
22 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
13,4%. Także i tutaj występuje zjawisko uzależnienia od pomocy społecznej – rodziny wspierane długotrwale stanowiły w 2019 r. 75,9% ogółu. Analiza powodów udzielania świadczeń w latach 2015- 2019 pokazuje, że w gminie Zakliczyn nie ma problemu społecznego, który można byłoby określić mianem wiodącego. W 2019 r. do najczęstszych powodów wsparcia należały długotrwałe i ciężkie choroby – 28,8%, ubóstwo – 16,9% i niepełnosprawność – 15,0%. Okres 2015-2019 charakteryzował się spadkiem odsetka świadczeń udzielanych przede wszystkim z przyczyn ekonomicznych, co może mieć związek zarówno z obserwowanym w skali całego kraju wzrostem gospodarczym, jak również wprowadzeniem w 2016 r. świadczenia „Rodzina 500+”. Najprawdopodobniej jednak pandemia koronawirusa spowoduje odwrócenie opisywanych trendów oraz potrzebę kompleksowego wsparcia i aktywizacji osób, które utracą w jej wyniku pracę. Ponadto, zgodnie z informacją z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Zakliczynie, rośnie popyt na usługi opiekuńcze. Jest to z jednej strony związane z postępującym procesem starzenia się społeczeństwa, a z drugiej popularnymi wśród mieszkańcami wyjazdami zagranicznymi w celach zarobkowych, przez co część seniorów i osób chorych pozostaje samotna i wymaga wsparcia.
Konsekwencje: Wyzwania: • Powolny choć nieunikniony wzrost • Doskonalenie systemu ochrony zdrowia, zapotrzebowania na opiekę zdrowotną w tym w kontekście zmian w strukturze i wsparcie społeczne, w tym na usługi demograficznej; specjalistyczne, związany ze zmianami • Przeciwdziałanie (widocznym na terenie w strukturze demograficznej; całego kraju) problemom związanym • Niedogodność w dostępie do nocnej z funkcjonowaniem służby zdrowia na i świątecznej opieki zdrowotnej dla poziomie lokalnym; mieszkańców południowej części gminy • Zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom (odległość do Wojnicza miejscami powyżej gminy poprzez poprawę wyposażenia 30 km). i podnoszenie kwalifikacji miejscowych • Duży (nawet pomimo spadku placówek służących ratowaniu zdrowia w analizowanym okresie) odsetek i życia (w tym OSP); korzystających z pomocy społecznej • Skierowanie dodatkowego wsparcia długotrwale – konieczność zdiagnozowania z zakresu pomocy społecznej do osób przyczyn zjawiska oraz wdrożenia i rodzin realnie tego potrzebujących; mechanizmów pomocowych; • Monitorowanie oraz reagowanie na zmiany • Porównywalny, przewidywalny katalog w zakresie liczebności i struktury ludności problemów (osoby dotknięte chorobą objętej pomocą oraz związane z tym nowe i niepełnosprawnościami, a także potrzeby społeczne; ubóstwem, często samotne), • Oferta wsparcia dla osób i rodzin przekładających się na konieczność dotkniętych skutkami pandemii udzielenia wsparcia z zakresu pomocy koronawirusa. społecznej; • Ryzyko problemów społecznych będących konsekwencją pandemii koronawirusa.
f) wynikających ze stanu oraz potencjału środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego Potencjał przyrodniczy gminy Zakliczyn można określić jako znaczący. 100% jej powierzchni objęta jest formami ochrony przyrody, które stanowią Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy, Obszar Chronionego Krajobrazu Wschodniego Pogórza Wiśnickiego oraz Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego. Co warte podkreślenia, ochrona obejmuje nie tylko najbardziej atrakcyjne
23 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 widokowo i krajobrazowo północne i południowe fragmenty gminy, ale także jej środkową część z doliną Dunajca. Dodatkowo, na odcinku przebiegającym przez gminę Dunajec (w granicach zbliżonych do koryta rzeki) należy do obszaru ochrony siedliskowej Natura 2000 „Dolny Dunajec”. Rysunek 8. Obszary ochrony przyrody na terenie gminy Zakliczyn, wraz z lokalizacją pomników przyrody (2019).
Źródło: Opracowanie własne
Atrakcyjność przyrodnicza Pogórzy – Wiśnickiego i Rożnowskiego przekłada się na fakt, że wśród gmin sąsiadujących z Zakliczynem także i Czchów, Gródek nad Dunajcem, Pleśna, Gromnik oraz Ciężkowice notują wskaźnik odsetka obszaru objętego ochroną przyrody na poziomie przekraczającym 99%. Z jednej strony są to obszary szczególnie cenne pod względem przyrodniczym, co niewątpliwie powoduje konieczność objęcia ich dodatkową ochrona i wsparciem, a z drugiej strony wprowadzają one ograniczenia związane z użytkowaniem mieszkalnym, ekonomicznym oraz rolniczym i leśnym tych i okolicznych terenów. Wedle deklaracji województwa małopolskiego, gminy, które wykażą się aktywnością w zakresie działań środowiskowych, będą mogły w kolejnych latach uzyskać preferencje w programach konkursowych finansowanych ze środków budżetu regionalnego oraz w ramach konkursów wspieranych ze środków unijnych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego. Stan zachowania środowiska budzi niepokój przede wszystkim w zakresie czystości powietrza. Brak jest danych dotyczących tzw. niskiej emisji (najbliższa stacja pomiarowa powietrza nadzorowana przez WIOŚ znajduje się w Tarnowie), jednak można przypuszczać, że piece i kotły w starszej zabudowie mieszkaniowej mają znaczny udział w zanieczyszczaniu atmosfery. W latach 2017-2019 staraniem UM Zakliczyn zlikwidowano 102 takie instalacje, wobec 859 zinwentaryzowanych kotłów. Analizowana jednostka wyróżnia się także dość niskim – zwłaszcza na tle gmin ościennych – odsetkiem odpadów zebranych selektywnie w ogólnej liczbie odpadów. W 2019 r. wartość parametru wyniosła 28,8%, wobec 33,2% i 34,4% odnotowywanych w – odpowiednio – Małopolsce i powiecie tarnowskim.
24 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Rysunek 9. Piesze szlaki turystyczne PTTK, ważniejsze zabytki wpisane do rejestru WUOZ oraz główne ośrodki ruchu turystycznego w gminie Zakliczyn.
Źródło: Opracowanie własne
Jednym z największych atutów gminy Zakliczyn jest potencjał wypływający z posiadanych zasobów dziedzictwa kulturowego. Spośród obiektów zabytkowych, znajdujących się w granicach jednostki, ponadprzeciętną rozpoznawalność mają urokliwie położone ruiny średniowiecznego zamku w Melsztynie. W ostatnich latach obiekt przeszedł i nadal przechodzi szereg prac konserwatorskich, rekonstrukcyjnych i adaptacyjnych – jednym z ich efektów ma być wieża widokowa. Znaczenie, choć dla nieco mniejszego grona turystów, ma także zachowany układ urbanistyczny Zakliczyna z dużym rynkiem i fragmentami XIX-wiecznej charakterystycznej zabudowy mieszkalnej. Ośrodkiem skupiającym ruch turystyczny jest położona na południu gminy Jamna – węzeł pieszych szlaków turystycznych, miejsce uważanych w niektórych kręgach za kultowe schronisk turystycznych oraz sanktuarium religijne. Niezwykle istotnym zasobem jednostki jest także Europejskie Centrum Muzyki, stworzone w Lusławicach przez prof. Krzysztofa Pendereckiego (funkcjonujące jako narodowa instytucja kultury, prowadzona przez Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu). Wobec śmierci wybitnego kompozytora w 2020 r. może okazać się konieczne wypracowanie, przy udziale wszystkich zainteresowanych stron, strategii zmierzającej do zachowania i rozwijania tej spuścizny, przy uwzględnieniu także promocji samej gminy. W planach Ministerstwa jest pozyskanie/nabycie na rzecz Skarbu Państwa części prywatnego majątku Państwa Elżbiety i Krzysztofa Pendereckich w Lusławicach (dwór, park i arboretum) i poszerzenie oferty Europejskiego Centrum Muzyki. Obiekty te będą udostępnione do zwiedzania, a także będą służyć koncertom i innym wydarzeniom realizowanym przez ECMKP dla szerokiej publiczności. Z Ziemią Zakliczyńską jest też związana osoba wybitnego malarza Jacka Malczewskiego, który mieszkał i tworzył w Lusławicach w latach 1923-1926, jednak potencjał ten nie jest póki co w sposób znaczący wykorzystywany.
25 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Konsekwencje: Wyzwania: • Potencjał na wykorzystanie posiadanych • Rozwój i komercjalizacja oferty czasu zasobów kultury i dziedzictwa kulturowego wolnego; (znani twórcy, zabytki średniowiecza, • Stworzenie nowych i promowanie tradycje) do promocji gminy oraz rozwoju istniejących produktów turystycznych gminy turystyki i związanych z nią usług. Podobnie w oparciu o posiadane zasoby dziedzictwa w odniesieniu do zasobów środowiska kulturowego i przyrodniczego; przyrodniczego; • Współpraca z gminami ościennymi • Możliwe kolizje pomiędzy planami w zakresie tworzenia jednolitej oferty inwestycyjnymi a regulacjami dotyczącymi turystycznej i rekreacyjnej oraz jej promocji; ochrony przyrody (Obszar Chronionego • Tworzenie i utrzymywanie w odpowiednim Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego, stanie infrastruktury sportowej, Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy); rekreacyjnej i wypoczynkowej; • Wysokie koszty prowadzenia inwestycji; • Poprawa stanu środowiska naturalnego, • Zagrożenie dla mieszkańców oraz obniżenie w szczególności czystości powietrza jakości życia związane z zanieczyszczeniem (wsparcie likwidacji nieekologicznych źródeł powietrza – także ze względu na brak ciepła); miarodajnych, analizowanych na bieżąco • Zrównoważone planowanie pomiarów; i zagospodarowanie przestrzenne; • Wzrost kosztów gospodarowania odpadami • Podnoszenie świadomości ekologicznej i zagrożenia związane z nieefektywnym wśród mieszkańców gminy. systemem odbioru i utylizacji śmieci (m.in. powstawanie dzikich wysypisk śmieci).
g) wynikających z poziomu rozwoju kapitału społecznego Wśród wniosków płynących z analizy rozmaitych mierników poziomu rozwoju kapitału społecznego warto zaznaczyć, obserwowaną także w skali całego powiatu oraz województwa, rosnącą frekwencję wyborczą w gminie Zakliczyn – w ostatnich jak dotąd wyborach, na urząd prezydenta RP (II tura), do urn udało się 67,74% uprawnionych do tego mieszkańców jednostki. Był to rezultat nieco gorszy od całego regionu, ale przekraczający frekwencję w powiecie – różnice sięgały kilku punktów procentowych. Partycypacja społeczna mieszkańców analizowanej jednostki przejawia się także poprzez działalność fundacji, stowarzyszeń i pozostałych organizacji. Z danych przekazanych przez UM Zakliczyn wynika, że na koniec 2019 r. funkcjonowało ich 36 (w tym, zaliczone do tej grupy OSP), 1 spółdzielnia socjalna oraz 15 kół gospodyń wiejskich. Są to głównie organizacje o zasięgu lokalnym, skupiające się przede wszystkim na szeroko pojętym rozwoju najbliższego otoczenia, poprawie jakości życia, edukacji, promocji dziedzictwa i kultywowaniu tradycji lokalnych oraz nastawione na efektywne zagospodarowanie czasu wolnego. Działają też organizacje większe, w pełni profesjonalne, zatrudniające pracowników. W porównaniu z innymi jednostkami, liczba organizacji pozarządowych w gminie w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w 2019 r. wyniosła 31 – mniej niż w przypadku województwa (39), ale nieco więcej niż w powiecie tarnowskim (28). Gmina podejmuje współpracę finansową i pozafinansową z sektorem pozarządowym, za co otrzymała m.in. nagrodę w konkursie Małopolskie Wektory Współpracy 2019. Kluczowe podmioty w obszarze kultury w gminie Zakliczyn stanowią Zakliczyńskie Centrum Kultury i Gminna Biblioteka Publiczna im. Ojca Jana Góry w Zakliczynie wraz z filiami, wspomagane przez wymienione wcześniej organizacje pozarządowe. Zwraca uwagę koncentracja placówek kultury
26 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 prowadzonych przez gminę w centralnej i zachodniej jej części. W ratuszu w Zakliczynie w grudniu 2020 roku oddano do użytku kameralne kino cyfrowe wraz z dwiema salami konferencyjno-szkoleniowymi. Na zabytkowej ulicy Mickiewicza w Zakliczynie zlokalizowany jest też Dom „Pod Wagą”, w którym do 2013 r. funkcjonowało muzeum lokalne. Obecnie ze względu na nieuregulowane kwestie własnościowe i zły stan techniczny budynku (jest to najstarszy zachowany dom mieszkalny w Zakliczynie, datowany na drugą połowę XVIII stulecia) pozostaje on zamknięty, ale władze gminy prowadzą prace zmierzające do przejęcia, wyremontowania i ponownego udostępnienia domu do zwiedzania. W planach władz gminy jest także remont budynku dawnego przedszkola w Zakliczynie i uruchomienie Muzeum Ziemi Zakliczyńskiej. Osobom z zewnętrz gmina Zakliczyn często kojarzy się przede wszystkim ze wspomnianymi: Europejskim Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach, zabytkowymi kościołami i klasztorami, a także z ruinami średniowiecznego zamku w Melsztynie. Znanym centrum turystycznym o znaczeniu ponadgminnym jest natomiast – najwyżej położona w gminie miejscowość – Jamna. Jedną z ważniejszych pozycji budżetów gmin w Polsce po stronie wydatków jest utrzymanie placówek edukacyjnych, stąd ich funkcjonowanie ma kluczowe znaczenie. Nie inaczej jest w przypadku gminy Zakliczyn, na terenie której działa 7 szkół podstawowych, z czego 6 publicznych. Za prowadzenie dwóch szkół (jednej publicznej i jednej niepublicznej) odpowiadają stowarzyszenia lokalne. Na jeden oddział szkolny w 2018 r. przypadało średnio 15 uczniów, co jest wynikiem porównywalnym do powiatowego (14) i wojewódzkiego (17). Warto przy tym zaznaczyć, że według stanu na rok 2019, do szkoły podstawowej w Zakliczynie (włącznie z jej filią Charzewicach) uczęszczało 52,5% ogółu uczniów. Współczynnik skolaryzacji netto (89,07% w 2018 r.) nieco przekracza wartość wskaźnika dla powiatu (87,31%), ale jest niższy od wojewódzkiego (94,56%). Uczniowie ze szkół z terenu gminy Zakliczyn wypadają mało korzystnie na tle swoich rówieśników z gmin ościennych, całego powiatu tarnowskiego oraz Małopolski w przypadku ogólnopolskich egzaminów sprawdzających wiedzę – egzaminu ósmoklasisty (2019, 2020) oraz egzaminów gimnazjalnych (2015-2019). W większości przypadków średni procentowy wynik punktów zdobytych przez uczniów w gminie Zakliczyn jest niższy od wartości analogicznego wskaźnika dla powiatu i regionu. Zwracają uwagę zwłaszcza złe wyniki z testów z języka polskiego oraz matematyki (zarówno w przypadku egzaminu ósmoklasisty, jak i gimnazjalnych), gdzie w żadnym z analizowanych egzaminów nie udało się osiągnąć wyniku wyższego niż średnie dla powiatu i województwa.
Konsekwencje: Wyzwania: • Wzrost zaangażowania mieszkańców gminy • Pełne wykorzystanie potencjału płynącego w wybory - zarówno ogólnopolskie, jak z zasobów kapitału społecznego i samorządowe; i organizacyjnego mieszkańców gminy; • Niewielkie ryzyko zaburzenia tkanki • Włączenie placówek kultury i organizacji społecznej gminy ze względu na procesy pozarządowych w tworzenie oraz rozwój migracji wewnętrznej; oferty spędzania wolnego czasu, ze • Potencjał zaangażowania społecznego szczególnym uwzględnieniem potrzeb dzieci i współpracy międzysektorowej (duża liczba i młodzieży; aktywnych organizacji pozarządowych); • Dbałość o lokalne dziedzictwo materialne • Ryzyko konieczności zmian w lokalnym i niematerialne; systemie oświatowym, w tym • Diagnoza przyczyn niskich wyników przeorganizowania siatki szkół i przedszkoli z egzaminów szkolnych w placówkach na terenie gminy;
27 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• Niska atrakcyjność miejscowych szkół z terenu gminy, wdrożenie działań służących podstawowych dla uczniów z terenu gminy, podniesieniu poziomu nauczania; ryzyko ich odpływu w poszukiwaniu • Promocja oferty edukacyjnej oraz wyższego poziomu nauki; utrzymanie infrastruktury przedszkoli i szkół • Gorszy start uczniów z terenu gminy na odpowiednim poziomie; spowodowany niskim poziomem nauczania • Optymalizacja oferty edukacyjnej w miejscowych szkołach. z uwzględnieniem zmian i trendów demograficznych – w szczególności dotyczącej liczebności szkół podstawowych na terenie gminy.
h) wynikających ze stanu finansów publicznych Poziom dochodów gminy Zakliczyn w okresie 2015-2019 wzrastał, zarówno w ujęciu bezwzględnym (nieco ponad 65,1 mln zł w 2019 r.), jak i w przeliczeniu na jednego mieszkańca (5 221,25 zł w 2019 r.). Ta druga wartość znacząco przekraczała średnią dla wszystkich gmin powiatu tarnowskiego (4 660,54 zł), pozwoliła także na wyprzedzenie większości jednostek ościennych – wyższy dochód w przeliczeniu na mieszkańca w 2019 r. osiągnęły jedynie gminy: Czchów, Gródek nad Dunajcem i Korzenna. Znacząca jest natomiast dysproporcja pomiędzy poziomem dochodu w przeliczeniu na mieszkańca w Zakliczynie a w przeciętnej gminie województwa małopolskiego (5 840,24 zł).
Rysunek 10. [Po lewej] Dochód [zł] gminy Zakliczyn i gmin ościennych w przeliczeniu na 1 mieszkańca (2019) oraz [po prawej] wydatki [zł] gminy Zakliczyn i gmin ościennych w przeliczeniu na 1 mieszkańca (2019).
Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS
28 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
W okresie 2015-2019 struktura dochodów gminy Zakliczyn uległa nieznacznym zmianom – sukcesywnie spadał poziom subwencji (z 44,0% do 34,1%), zmniejszył się też udział dochodów własnych (z 31,3% do 27,4%), wzrósł natomiast poziom dotacji – w 2019 r. stanowiły one 38,4% ogółu dochodów gminy, o blisko 14 punktów procentowych więcej niż na początku analizowanego okresu. Sprawność gminy Zakliczyn w absorbowaniu funduszy unijnych można określić jako przeciętną – pozyskane przeszło 8,85 mln zł w okresie 2015-2019 nie wyróżnia jej spośród gmin ościennych – tym bardziej, że np. gmina Korzenna pozyskała w analogicznym okresie blisko dwukrotność tej kwoty. W 2019 r. wydatki gminy Zakliczyn przekroczyły poziom 63,6 mln zł. W całym analizowanym okresie poziom wydatków rósł porównywalnie z poziomem dochodów. Wśród gmin ościennych, stanowiących tło porównawcze to sytuacja wyjątkowa – każda z nich notowała wyższą dynamikę przyrostu wydatków niż dochodów. W przeliczeniu na 1 mieszkańca gmina Zakliczyn wydawała w 2019 r. 5 101,42 zł, co na tle gmin ościennych było rezultatem przeciętnym, plasującym się pomiędzy średnią powiatową (4 693,60 zł) a wojewódzka (5 974,75 zł). Poziom wydatków inwestycyjnych gminy Zakliczyn w ostatnich latał wahał się pomiędzy 9,8% (2016) a 23,0% (2015). Rok 2019 zamknął się w tym przypadku odsetkiem 15,5%. W podziale dochodów i wydatków gminy Zakliczyn ze względu na przyporządkowanie do poszczególnych działów klasyfikacji budżetowej największą zmianę w ostatnich kilku latach wprowadził program „Rodzina 500+”. Wskutek niego najwięcej dochodów przypada na działy „Różne rozliczenia” (34,6%), „Rodzina” (29,0%) i „Dochody od osób fizycznych, prawnych i nieposiadających osobowości prawnej” (15,9%). Najwięcej wydawano w działach „Oświata i wychowanie” (34,1%), Rodzina (29,9%) oraz „Transport i łączność” (9,9%).
Wykres 3. Porównanie poziomu dochodów budżetu gminy Zakliczyn w wybranych działach klasyfikacji budżetowej (2015, 2019)
40,0% 37,2% 34,1% 29,9% 30,0%
20,0% 17,0% 10,9% 8,4%9,4% 7,9% 10,0% 6,2% 6,7% 4,3% 5,3% 2,0% 0,0% 0,0% Rolnictwo i Transport i Administracja Oświata i Pomoc Rodzina Gosp. łowiectwo łączność publiczna wych. społeczna Komunalna
2015 2019
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS
Gminę Zakliczyn charakteryzuje także dość niski poziom zadłużenia – 20,23% odnotowane na koniec 2019 r. to jeden z niższych rezultatów wśród gmin ościennych – mniej zadłużone były jednie gminy Korzenna (0,0%), Gromnik (9,28%) i Wojnicz (19,99%). Odbiciem kondycji finansowej jednostki jest 29 lokata na 48 gmin miejsko-wiejskich Małopolski w zestawieniu finansowym dla JST, publikowanym rokrocznie przez Regionalną Izbę Obrachunkową w Krakowie.
29 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Konsekwencje: Wyzwania: • Względna stabilność finansów gminy – • Optymalizacja wydatków gminy przy wzrost dochodów tożsamy ze wzrostem jednoczesnym podniesieniu poziomu wydatków; dochodów; • Brak znaczących wzrostów poziomu • Podniesienie efektywności w zakresie dochodów własnych, rosnący udział dotacji pozyskiwania i rozliczania środków w strukturze dochodów ogółem; zewnętrznych w nowej perspektywie • Przeciętna sprawność w pozyskiwaniu programowania Unii Europejskiej na lata i wydawaniu środków europejskich; 2021-2027; • Niski poziom zadłużenia jednostki, zwłaszcza • Planowana długofalowo polityka w porównaniu do gmin ościennych; inwestycyjna, odpowiadająca na realne problemy i potrzeby, uwzględniające • Przeciętnie oceniana kondycja finansowa możliwości budżetowe gminy, jednostki przez zewnętrzne organy kontroli wykorzystująca wsparcie zewnętrzne; i nadzoru JST. • Partycypacyjne mechanizmy wydatkowania niektórych środków; • Bieżąca kontrola poziomu zadłużenia gminy.
30 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Analiza strategiczna (SWOT) gminy Zakliczyn
Analiza SWOT stanowi jedną z najpopularniejszych metod diagnostycznych. Służy porządkowaniu i segregacji informacji, stanowi użyteczną pomoc przy dokonywaniu oceny zasobów i otoczenia, ułatwia też identyfikację problemów i określenie priorytetów rozwoju. Polega na grupowaniu czynników odnoszących się do gminnej polityki społecznej na cztery kategorie, nazwane z j. ang.: strengths – mocne strony, weaknesses – słabe strony, opportunities – szanse i threats – zagrożenia.
Tabela 1. Wyniki analizy SWOT dla gminy Zakliczyn. SILNE STRONY SŁABE STRONY
UWARUNKOWANIA LOKALIZACYJNE I KOMUNIKACYJNE • Korzystne położenie komunikacyjne gminy – • Brak łatwego dostępu do kolei; skrzyżowanie dróg wojewódzkich 975 i 980, • Uwarunkowania lokalne, jak ukształtowanie bliskość do zjazdów z autostrady A4; terenu, osuwiska, tereny zalewowe, • Niewielka odległość od centrów rozproszona zabudowa na terenach wiejskich, ponadlokalnych i regionalnych – Zakliczyn stanowiące utrudnienie dla planowania i jako ważny ośrodek funkcji lokalnych; zagospodarowania przestrzennego, mające • Bliskość większych ośrodków miejskich wpływ m.in. na koszty rozbudowy sieci i aglomeracji – rynek pracy, możliwość wodno-kanalizacyjnej, infrastruktury kształcenia, usługi publiczne wysokiej jakości drogowej, czy odśnieżania dróg; (Kraków, Tarnów, Nowy Sącz, Rzeszów); • Zróżnicowanie atrakcyjności osadniczej • Rozpoczęty przez gminę proces rozwoju wewnątrz gminy, na które znaczący wpływ ma komunikacji zbiorowej (wewnątrz gminnej dostępność do infrastruktury sieciowej; i połączeń z ośrodkami regionalnymi) – • Niewystarczająca ilość bezpiecznych (przede funkcjonowanie połączeń łączących północną wszystkim dobrze oświetlonych) ciągów i południową część gminy przy wsparciu pieszo-rowerowych wzdłuż dróg wszystkich z Funduszu Rozwoju Przewozów kategorii; Autobusowych, a także współpraca • Niewystarczająca liczba miejsc parkingowych z powiatami i wynegocjowanie środków w centrum miasta; z Urzędem Marszałkowskim na rzecz rozwoju • Słabo rozwinięta infrastruktura połączeń z Tarnowem i Nowym Sączem; teleinformatyczna (słaby zasięg sieci • Postępujące remonty dróg i chodników na komórkowej, utrudniony dostęp do terenie całej gminy; Internetu), głównie w południowej części • Przyjęta do realizacji strategia gminy; elektromobilności. • Sprzeciw mieszkańców wobec inwestycji radio-tele-informatycznych (rozbudowa sieci nadajników) w ich najbliższym sąsiedztwie. USŁUGI I KAPITAŁ SPOŁECZNY • Duża atrakcyjność osadnicza gminy – znaczący • Odpływ młodych mieszkańców, głównie w udział zgód i pozwoleń na budowę budynków celach zarobkowych; mieszkalnych w całym powiecie tarnowskim; • Wyniki edukacyjne uczniów z ogólnopolskim • Stabilna, korzystna struktura demograficzna egzaminów sprawdzających wiedzę ludności – duży odsetek ludzi młodych oraz utrzymujące się na poziomie poniżej średniej symptomy wzrostu liczebności osób w wieku dla powiatu i regionu; poprodukcyjnym;
31 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• Aktywni mieszkańcy, angażujący się • Niewielka dostępność zajęć pozalekcyjnych w działania społeczne (w tym środowisko dla dzieci i oferty spędzania wolnego czasu dla seniorów) – działalność 15 kół gospodyń dorosłych, młodzieży i dzieci; wiejskich, ochotniczych straży pożarnych, • Mała dostępność (w stosunku do potrzeb organizacji społecznych i inicjatyw społecznych) programów profilaktycznych niesformalizowanych; skierowanych do różnych grup wiekowych – • Działalność dużych, doświadczonych o zróżnicowanych potrzebach (w tym: ruchu, organizacji pozarządowych w obszarze diety, aktywizacji społecznej itp.); wsparcia dla osób starszych, • Utrudnione możliwości rozwoju oferty usług z niepełnosprawnościami, zagrożonych opiekuńczych przez podmioty pomocy wykluczeniem – m.in. Samarytańska społecznej (deficyt środków), w kontekście Federacja Organizacji Pozarządowych, wciąż rosnących potrzeb; Samarytańskie Towarzystwo im. Jana Pawła II, • Uzależnienie części beneficjentów systemu Stowarzyszenie „Bez barier”); pomocy społecznej od wsparcia – duży • Efektywna polityka społeczna, w tym odsetek korzystających z pomocy społecznej wdrażana kompleksowa polityka senioralna; długotrwale; • Rozwijający się sektor ekonomii społecznej, • Niski dostęp gospodarstw domowych do w tym działająca od lat spółdzielnia socjalna infrastruktury sieciowej (wodociągów, „Serce Pogórza” w Dzierżaninach, efektywnie kanalizacja) na terenach wiejskich gminy, wykorzystująca lokalne dziedzictwo kulinarne istotnie gorszy w stosunku do średniej do rozwoju biznesu społecznego i promująca powiatowej; zasoby lokalne; • Wysokie koszty zaopatrzenia w wodę - brak • Utworzenie TBS Zakliczyn sp. z o.o. oraz własnego ujęcia wody w gminie, obniżająca rozpoczęcie procesu budowy 2 obiektów się wydolność prywatnych ujęć wody mieszkaniowych wielorodzinnych w ramach (obniżanie się lustra wody, problemy z jej rządowego programu Mieszkanie Plus; zdatnością). • Rola Zakliczyna jako lokalnego ośrodka • Niewystarczający poziom zgazyfikowania edukacji – dostępność edukacji na poziomie terenów wiejskich gminy (dostępność dla ponadpodstawowym; mieszkańców niższa niż średnio w powiecie); • Zadowalająca pod względem jakości • Brak dostosowania obiektów użyteczności i dostępności infrastrukturalna baza publicznej do potrzeb osób oświatowa w poszczególnych z niepełnosprawnościami. miejscowościach gminy; • Nowoczesny budynek przedszkola i żłobka w Zakliczynie; • Rozwinięta infrastruktura sportowa i rowerowa, w tym sale sportowe, 2 kompleksy boisk „Orlik”, nowopowstające ścieżki rowerowe i pieszo-rowerowe, ścieżka rowerowa VeloDunajec, siłownie zewnętrzne; • Wysoka aktywność społeczna w zakresie sportu i rekreacji, duża liczba klubów sportowych; • Istniejąca oferta kulturalna – dobrze oceniana działalność Gminnej Biblioteki Publicznej i Zakliczyńskiego Centrum Kultury, wydarzenia i imprezy kulturalno-rozrywkowe o
32 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
charakterze lokalnym i ponadlokalnym, wykorzystujące specyfikę, tradycje i zasoby gminy, koncerty, nowopowstałe kino; • Działalność Europejskiego Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach; • Niematerialne dziedzictwo kulturowe, silna tożsamość lokalna; • Funkcjonalne i atrakcyjne przestrzenie publiczne, sprzyjające aktywizacji i integracji społecznej – rewitalizowany rynek, świetlice wiejskie, remizy OSP, place zabaw dla dzieci; • Dostępność do usług ochrony zdrowia – trzy zakłady podstawowej opieki zdrowotnej, stacja pogotowia ratunkowego w Zakliczynie, wielość aptek; • Wysoki poziom bezpieczeństwa, w tym dzięki działalności Posterunku Policji w Zakliczynie i ochotniczych straży pożarnych, stale wspieranych przez gminę. GOSPODARKA I RYNEK PRACY • Zagospodarowana Strefa Aktywności • Brak dużych firm w strukturze gospodarki Gospodarczej w Zakliczynie wraz lokalnej (generujących znaczące wpływy do z perspektywą jej poszerzenia; budżetu gminy); • Rozwinięty handel – tradycje handlowe • Stopniowy zanik rzemiosła; sięgające średniowiecza, w tym wciąż aktywny • Niski poziom wynagrodzeń; handel na rynku w Zakliczynie i jego • Zjawisko szarej strefy; pozytywny wpływ na sytuację lokalnego biznesu (przyciąganie klientów również spoza • Wysokie ukryte bezrobocie, szczególnie na gminy), nowopowstałe targowisko gminne terenach wiejskich gminy; „Targowica”, planowane kramy w Rynku w • Problem bezrobocia wśród kobiet, często Zakliczynie, liczne sklepy powiązany z brakiem motywacji do podjęcia wielkopowierzchniowe; pracy. • Wysoki poziom przedsiębiorczości mieszkańców, w tym bardzo duża liczba małych podmiotów z branży budowalnej; • Potencjał w zakresie rozwoju innych usług (np. poza centrum miasta), w tym związanych z zagospodarowaniem czasu wolnego (sport, rekreacja, wypoczynek, turystyka kulturowa), dostarczaniem zdrowej żywności i promocją zrównoważonego stylu życia; • Forum Przedsiębiorców jako podstawa do kontynuacji integracji środowiska lokalnych przedsiębiorców; • Warunki dla rozwoju rolnictwa – wysoka jakość gleb w dolinie Dunajca;
33 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• Rozwijający się sektor małego i średniego rolnictwa – bogata oferta lokalnych, w tym tradycyjnych, towarów, produkcja ekologicznej żywności (odmiana fasoli „Piękny Jaś”, miody, nabiał, grzyby, owoce miękkie, a także uprawiane pod szklarniami ogórki, pomidory itp.); • Inicjatywy wykorzystujące gospodarczo potencjał rolniczy gminy - konfekcjonowanie warzyw i owoców, fasoli i grochu, orzechów. ŚRODOWISKO I TURYSTYKA • Bogactwo walorów krajobrazowo- • Zagrożenie dla środowiska i zdrowia przyrodniczych – wysoka lesistość, krajobraz mieszkańców oraz obniżenie jakości życia Pogórza Ciężkowickiego i Wiśnickiego, dolina związane z zanieczyszczeniem powietrza Dunajca, różnorodność zbiorowisk roślinnych (niska emisja z palenisk domowych); oraz bogactwo fauny - NATURA 2000; • Niski udział energii ze źródeł odnawialnych • 100% powierzchni gminy objęta ochroną w bilansie energetycznym gminy; przyrodniczą; • Niewielka świadomość ekologiczna • Projekty proekologiczne dla mieszkańców mieszkańców; związane z wymianą starych pieców, • Niski poziom segregacji odpadów w montażem instalacji OZE; gospodarstwach domowych; • Potencjał zasobów dziedzictwa kulturowego • Niewykorzystany potencjał rekreacji ziemi zakliczyńskiej, m.in. zamek w Melsztynie rowerowej na terenie gminy; (rozpoczęty proces jego odbudowy i zagospodarowania), kościoły i klasztory, • Słabe oznakowanie szlaków turystycznych; historyczny układ urbanistyczny i zabudowa • Brak spójnej oferty skierowanej do gości Zakliczyna, zespoły dworsko-parkowe, liczne z zewnątrz, bazującej na różnorodnych cmentarze z okresu I wojny światowej; zasobach kulturowych, historycznych, • Obecność na terenie gminy Europejskiego krajobrazowych i wypoczynkowych gminy; Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego • Niewykorzystany potencjał współpracy w Lusławicach; międzysamorządowej w obszarze rozwoju • Znani ambasadorowie gminy (osoby w oferty czasu wolnego; różnym czasie związane z gminą), m.in. • Niewielkie wykorzystanie potencjału Dunajca malarz Jacek Malczewski, bł. O. Krystyn i innych zbiorników wodnych pod kątem Gondek, kompozytorzy Krzysztof Penderecki i rekreacji i wypoczynku; Zbigniew Preisner, sztangista, medalista • Obszary zagrożenia powodziowego i olimpijski Marek Gołąb; osuwiska. • Wyróżniający się potencjał Jamnej jako miejsca wypoczynku i rekreacji oraz rozwoju duchowego – Ośrodek Duszpasterstwa Akademickiego oo. Dominikanów, Schronisko Dobrych Myśli, baza agroturystyczna, Bacówka PTTK, skrzyżowanie szlaków turystycznych PTTK, oferta wypoczynkowa dla różnych grup, cykliczne wydarzenia, otoczenie rezerwatu przyrody i miejsc związanych z lokalną historią;
34 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• Lokalne święta (m.in. Święto Fasoli „Piękny Jaś”, Biesiada Rycerska, Dożynki Gminne) oraz tradycyjne produkty (fasola, miody i inne); • Oferta gospodarstw agroturystycznych; • Dostępna baza noclegowa i gastronomiczna; • Obfite łowiska wędkarskie w dolinie Dunajca i rozwinięte wędkarstwo. ZARZĄDZANIE I FINANSE SAMORZĄDOWE • Długofalowa polityka rozwojowa, w tym • Niewielki udział powierzchni gminy objętej w zakresie inwestycji; planami zagospodarowania przestrzennego; • Rozwinięty system komunikacji • Brak znaczących wzrostów poziomu z mieszkańcami – strona internetowa gminy, dochodów własnych, rosnący udział dotacji lokalny portal informacyjny, bezpłatna prasa w strukturze dochodów ogółem; lokalna („Głosiciel”), spotkania bezpośrednie; • Rosnące koszty systemu gospodarowania • Względna stabilność finansów gminy – wzrost odpadami komunalnymi; dochodów tożsamy ze wzrostem wydatków; • Wysoki poziom wydatków na oświatę • Wysoki wskaźnik wydatków majątkowych; wymagający monitorowania oraz • Niski poziom zadłużenia jednostki, zwłaszcza ewentualnego podjęcia działań w kierunku w porównaniu do gmin ościennych; optymalizacji systemu oświaty. • Dobra współpraca pozafinansowa i finansowa gminy z organizacjami pozarządowymi; • Członkostwo gminy w LGD „Dunajec-Biała” (wraz z gminami Ciężkowice, Wojnicz i Pleśna) jako podstawa do starania się o wsparcie finansowe i eksperckie m.in. w obszarze wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, wsparcia lokalnych przedsiębiorstw, rozwoju infrastruktury rowerowej i oferty kulturalnej; • Członkostwo gminy w organizacjach samorządowych i stowarzyszeniach ponadlokalnych; współpraca z węgierskim miastem Jászfényszaru. SZANSE ZAGROŻENIA • Dostępność zewnętrznych źródeł • Biurokracja, w tym przerost procedur finansowania (m.in. Wieloletnie Ramy związanych z pozyskiwaniem środków Finansowe Unii Europejskiej na lata 2021- zewnętrznych oraz jej wpływ na poziom 2027, Europejski Fundusz Odbudowy, świadczonych usług publicznych; fundusze norweskie, fundusze i programy • Rozciągłość oraz rosnące koszty krajowe) na projekty związane m.in. z: przygotowania i realizacji inwestycji; o ochroną i poprawą stanu środowiska, • Niepewna sytuacja na rynku pracy związana w tym walką ze smogiem, z globalnym regresem gospodarczym o adaptacją do/limitacją zmian klimatu, i epidemią koronawirusa nakładająca się na w tym przeciwdziałaniem suszy (np. już wcześniej prognozowane spowolnienie Program Przeciwdziałania Skutkom gospodarcze – jako:
35 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Suszy, Plan Rozwoju Retencji – Wody o źródło niepewności dla inwestorów, Polskie), o hamulec rozwojowy dla o rozwojem proekologicznego przedsiębiorstw i zakładów na transportu publicznego, terenie gminy, o transformacją energetyczną, w tym o hamulec dla turystyki, rozwojem instalacji bazujących na o czynnik wzrostu stopy bezrobocia odnawialnych źródłach energii, i kosztów podaży usług pomocy o społecznym budownictwem społecznej, mieszkaniowym, o zagrożenie zubożenia społeczności o kontynuacją procesu rewitalizacji, lokalnej, o adaptacją terenów powyrobiskowych o zagrożenie załamaniem i żwirowni na miejsca dedykowane konkurencyjności tradycyjnego rekreacji, handlu na Rynku: osłabienie tradycji, o rozwojem usług z zakresu profilaktyki marki miasta oraz obrotów biznesu i ochrony zdrowia, skoncentrowanego wokół centrum miasta, o wsparciem społecznym oraz aktywizacją społeczną i zawodową, o czynnik negatywnie wpływający na w tym we współpracy z sytuację budżetową gminy; organizacjami pozarządowymi, • Duży fiskalizm państwa – wysokie stawki o rozwojem społeczeństwa cyfrowego; podatkowe, wysokie koszty pracy; • Współpraca międzysamorządowa, • Zmiany klimatyczne, anomalie pogodowe i ich międzysektorowa i międzyorganizacyjna; następstwa, m.in.: • Nowe kierunki polityki państwa w odniesieniu o dalsze ocieplenie się średniej rocznej do osób starszych, osób temperatury oraz nieregularność z niepełnosprawnościami oraz całych rodzin – opadów –zagrożenie suszy dedykowane programy i systemy finansowe, hydrologicznej i deszczy nawalnych; w tym dedykowane samorządom o utrzymywanie się suszy i organizacjom pozarządowym; hydrologicznej: dalsze obniżanie się • Trend powracania emigrantów w strony lustra wody skutkujące jej rodzinne – poprawa sytuacji demograficznej niedoborami oraz wzrostami cen oraz zwiększenie się dostępności dostaw; pracowników na lokalnym rynku pracy; o występowanie deszczy nawalnych: • Moda na zdrowy i aktywny tryb życia, zagrożenie powodziowe ze strony rekreację, turystykę jednodniową oraz Dunajca i jego dopływów na terenie weekendową; gminy oraz wzrostu aktywności osuwiskowej (niemal połowa z ponad • Wzrost liczby turystów związany z poprawą 400 osuwisk w gminie znajduje się na dostępności komunikacyjnej gminy terenach zabudowanych); z Tarnowem, Nowym Sączem i Krakowem; • Częste zmiany przepisów prawa; • Rozwój Europejskiego Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego jako czynnik • Rosnące koszty gospodarki odpadami wzmagający ruch turystyczny w gminie; komunalnymi; • Współpraca i promocja w ramach szlaku • Konsumpcyjny styl życia, „atomizacja” życia, zamków w dolinie Dunajca; rozpad więzi społecznych i rodzinnych, bierność; • Polityczny i społeczny priorytet związany z ochroną środowiska, rozwojem OZE oraz
36 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 programy rządowe i środki finansowe • Problemy społeczne i zdrowia psychicznego, przeznaczone na ten cel, np. „Czyste potęgowane sytuacją związaną z pandemią powietrze”. koronawirusa; • Brak zmian w polskiej służbie zdrowia (w poziomie nakładów, dostępności specjalistów na rynku, wydolności placówek służby zdrowia itd.).
37 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Wizja rozwoju gminy Zakliczyn w perspektywie 2030 roku
WIZJA ROZWOJU Wizja rozwoju stanowi projekcję, opis pożądanego stanu gminy Zakliczyn w perspektywie roku 2030. Określa stan docelowy, do którego dążyć będą władze samorządowe i wszyscy zaangażowani partnerzy. Wskazuje ona zasadniczy kierunek wspólnie podejmowanych interwencji. W roku 2030 gmina Zakliczyn czerpie benefity z działań i inwestycji wykonanych na przestrzeni ostatnich lat, w tym w ramach obszarów strategicznej interwencji. Odrestaurowany zamek w Melsztynie przyciąga rodziny i turystów, którzy wybrali się na objazdową wycieczkę po regionie samochodem lub rowerami. Na dziedzińcu przy zamku odbywają się Biesiady Rycerskie, połączone z pokazami walk rycerskich i tańców średniowiecznych. Jednocześnie rozwija się oferta turystyczna szlaku zamków w dolinie Dunajca, a także związane z tym procesy współpracy publicznej, społecznej i komercyjnej. Odnowione centrum miasta jest miejscem spotkań mieszkańców i celem wizyt turystów, Rynek żyje handlem i ogródkami gastronomicznymi. Na Rynku promowane są towary oraz produkty rolników i producentów z gminy, ale i całego regionu, którzy wykorzystują do rozwoju lokalne zasoby i przestrzenie, jak również inicjatywy miejscowych organizacji i mieszkańców. Z kolei współpraca z Europejskim Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach owocuje regularnymi spotkaniami i wydarzeniami dla turystów, gości, twórców, melomanów, ale przede wszystkimi samych mieszkańców, intrygując ich bogactwem świata sztuki. Wykorzystuje to Zakliczyńskie Centrum Kultury, które z nowopowstałym muzeum przybliża społeczności i odwiedzającym refleksje nad dorobkiem artystycznym i społecznym postaci związanych z Ziemią Zakliczyńską, jej historią i dziedzictwem kulturowym. W Jamnej panuje atmosfera spokoju, lecz przyjezdnych jest wielu. Ludzie znajdują tu miejsce rekreacji, wypoczynku i przestrzeń do refleksji. Nad dobrym duchem miejscowości czuwają wspólnie gospodarze, organizacje pozarządowe i ojcowie Dominikanie. Wspomniane miejsca i atrakcje zostały zintegrowane za pomocą sieci ścieżek rowerowych oraz funkcjonalnego i ekologicznego transportu publicznego, co sprawia, że gmina żyje, a jej oferta i atrakcyjność stale się rozwijają. Gmina konsekwentnie stawia na rozwój zrównoważony, na inwestycje w ludzi i ich otoczenie, szczególnie dbając o przestrzeń i środowisko. Realizowane są założenia planu gospodarki niskoemisyjnej i rozwoju sieci wodno-kanalizacyjnej, inwestycje w OZE, a wolne tereny wykorzystywane do wzbogacania bioróżnorodności środowiska oraz atrakcyjności osadniczej i turystycznej gminy. Mieszkańcy są aktywni społecznie, ale i ruchowo, do czego zachęcają liczne szlaki rowerowe i pieszo- rowerowe oraz możliwość zregenerowania się nad wodą czy w ogólnodostępnych łazienkach mineralnych w Słonej. Wielu tam turystów, gości, ale również lokalnych seniorów, rodzin z dziećmi i osób młodych – każdy znajduje dla siebie miejsce i dedykowaną ofertę. Samorząd z satysfakcją wspiera młode pokolenie, które decyduje się na zakładanie swojej rodziny i zamieszkanie w gminie,
38 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 ale również dostrzega i odważnie stara się wykorzystywać okazje biznesowe, które tworzą ruch turystyczny, rekreacyjny i handlowy. Można dostrzec elektryczne autobusy kursujące po gminie, ale także rowery czy samochody prywatne. Rozwijane są kursy i połączenia zewnętrzne, w tym na trasie Tarnów-Zakliczyn-Nowy Sącz oraz do Brzeska i Krakowa. Infrastruktura drogowa i towarzysząca jest przedmiotem bieżących remontów i modernizacji, żeby zwiększać komfort, ale i bezpieczeństwo podróżnych. Rozwija się rolnictwo, czego ważną determinantą było i pozostaje wsparcie merytoryczne dla rolników i producentów lokalnych, ale także integracja biznesowa rolników podczas dni targowych oraz rola dystrybutorów i przetwórców, którzy działają na nowo utworzonych terenach inwestycyjnych. W gminie żyje się spokojnie i bezpiecznie i jest to przede wszystkim wynik własnej, wspólnej pracy całej wspólnoty samorządowej gminy Zakliczyn. Władze wsłuchują się w potrzeby mieszkańców i organizacji oraz komunikują się z nimi regularnie. Widać duże zaangażowanie społeczne, zarówno organizacji pozarządowych, kół gospodyń wiejskich, jak również inicjatyw nieformalnych. Zacieśnia się solidarność społeczna i współpraca sąsiedzka. Wiele inicjatyw społecznych realizowanych jest razem, szczególnie tych kierowanych do młodych, seniorów i osób w szczególnej potrzebie. Pomimo, że w miarę postępów liczba wyzwań rośnie, osób, podmiotów i środowisk zaangażowanych również jest więcej. Należy to uznać za jedno z najważniejszych osiągnięć, ale jednocześnie podstawę dla optymistycznego patrzenia w przyszłość.
MISJA Misja wskazuje naczelny cel polityki rozwoju gminy Zakliczyn, wokół którego powinny koncentrować się działania władz samorządowych i wszystkich zaangażowanych partnerów. Stanowi przesłanie, będące podstawą i określeniem kierunku współpracy na szczeblu lokalnym.
Współpraca samorządu z organizacjami, przedsiębiorcami, mieszkańcami i innymi podmiotami na rzecz realizacji polityki trwałego i zrównoważonego rozwoju gminy w wymiarze społecznym, gospodarczym, przestrzennym i środowiskowym, który odpowiada na potrzeby społeczności lokalnych i wyzwania współczesności oraz buduje pozycję konkurencyjną gminy w oparciu o lokalne zasoby i potencjały.
39 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Obszary, cele i kierunki działań Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 oraz oczekiwane efekty jej realizacji
Wieloaspektowość zmian zachodzących w wymiarze społecznym, gospodarczym, środowiskowym i przestrzennym wymaga od samorządu lokalnego opracowania zintegrowanej interwencji publicznej, która będzie stanowić skuteczną odpowiedź na wyzwania będące ich następstwem. Znalazło to swoje odzwierciedlenie w strukturze strategii, której podstawę stanowią 4 obszary strategiczne, w ramach których dokonano koncentracji różnych działań wokół wyznaczonych celów.
Schemat 1. Obszary strategicznego rozwoju gminy Zakliczyn do roku 2030.
DZIEDZICTWO, GOSPODARKA TURYSTYKA I I RYNEK PRACY OFERTA CZASU WOLNEGO
PRZESTRZEŃ KAPITAŁ LUDZKI I ŚRODOWISKO I SPOŁECZNY
W ramach każdego z obszarów zdefiniowano cele rozwojowe w wymiarze społecznym, gospodarczym i przestrzennym. Cele strategiczne mają charakter długofalowy, wskazują generalny kierunek postępowania w realizacji założonej wizji rozwoju gminy. Cele operacyjne dotyczą średniego horyzontu czasowego, określają narzędzia i sposoby realizacji celów strategicznych. Następnie określono kierunki działań, które wskazują przyjętą strategię postepowania, służą realizacji założonych celów, a tym samym stanowią podstawę wdrażania strategii. Kierunki działań oznaczają kierunki koncentracji wspólnych wysiłków (aktywności programowej, finansowej i organizacyjnej) podejmowanych przez samorząd oraz jego partnerów publicznych, społecznych i gospodarczych. Część z nich to konkretne przedsięwzięcia rozwojowe (projekty), najczęściej o charakterze inwestycyjnym, których realizacja będzie miała kluczowe znaczenie dla powodzenia prowadzonej polityki rozwoju gminy w perspektywie roku 2030. Strategia określa również oczekiwane rezultaty planowanych działań, w tym w wymiarze przestrzennym, oraz wskaźniki ich osiągnięcia. Interwencje planowane w ramach poszczególnych obszarów nie są rozłączne, lecz wzajemnie się przenikają i uzupełniają, dzięki czemu możliwe będzie uzyskanie efektu synergii, kluczowego dla ich powodzenia.
40 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Schemat 2. Schemat celów Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030.
DZIEDZICTWO, GOSPODARKA PRZESTRZEŃ KAPITAŁ LUDZKI TURYSTYKA I OFERTA I RYNEK PRACY I ŚRODOWISKO I SPOŁECZNY CZASU WOLNEGO
Cel strategiczny 4. Cel strategiczny 2. System usług publicznych Cel strategiczny 1. Atrakcyjna i rozwijająca wysokiej jakości, Konkurencyjna Cel strategiczny 3. oferta wykorzystania dostosowany do potrzeb i innowacyjna gospodarka Komfort i bezpieczeństwo czasu wolnego, bazująca i oczekiwań społecznych, lokalna, wykorzystująca mieszkańców w wymiarze na historii i bogatym odpowiadający uwarunkowania, tradycje środowiskowym, dziedzictwie kulturowym wyzwaniom i specjalizacje lokalne oraz przestrzennym oraz walorach współczesności, przedsiębiorczość i komunikacyjnym. przyrodniczo- gwarantujący rozwój mieszkańców. krajobrazowych gminy. wspólnoty samorządowej gminy. Cel operacyjny 1.1. Cel operacyjny 2.1. Cel operacyjny 3.1. Cel operacyjny 4.1. Rozwój i kształtowanie Ochrona dziedzictwa Zapewnienie Skuteczna i efektywna nowych obszarów historycznego oraz powszechnego dostępu do polityka oświatowa, inwestycyjnych wzmocnienie roli kultury systemów wodociągowych odpowiadająca na w przestrzeni gminy. w procesach rozwoju i kanalizacyjnych, wyzwania XXI wieku. społecznego wykorzystujących Cel operacyjny 1.2. i gospodarczego gminy i jej technologie adekwatne do Cel operacyjny 4.2. Rozwój i promocja lokalnej mieszkańców. warunków osadniczych Zapewnienie dostępności przedsiębiorczości, handlu i przyrodniczych. wysokiej jakości usług
i usług. Cel operacyjny 2.2. społecznych i zdrowotnych. Cel operacyjny 3.2. Rozwój infrastruktury oraz Ochrona zasobów kreowanie spójnej oferty Cel operacyjny 1.3. środowiskowych Cel operacyjny 4.3. w zakresie sportu, rekreacji Rozwój obszarów wiejskich, i adaptacja do zmian Strategiczne zarządzanie i wypoczynku, rolnictwa i branż klimatu. rozwojem gminy, służące powiązanych. wzmacniających wzrostowi oraz włączeniu atrakcyjność osadniczą Cel operacyjny 3.3 społecznemu Cel operacyjny 1.4. i turystyczną gminy. Ochrona i kształtowanie i gospodarczemu. Wspieranie aktywności krajobrazu zawodowej mieszkańców. oraz funkcjonalne zarządzanie przestrzenią.
Cel operacyjny 3.4. Zwiększenie dostępności komunikacyjnej oraz mobilności mieszkańców.
Cel operacyjny 3.5. Wsparcie systemu zarządzania bezpieczeństwem publicznym.
41 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Obszary, cele i kierunki działań zostały zidentyfikowane na bazie wniosków z pogłębionej diagnozy społecznej, gospodarczej i przestrzennej gminy, a także uzgodnień poczynionych w ramach szerokiej debaty publicznej i konsultacji społecznych, w kontekście przyjętej wizji rozwoju gminy w perspektywie 2030 r. Pierwszy obszar strategiczny dotyczy GOSPODARKI I RYNKU PRACY. Gminne wskaźniki przedsiębiorczości (np. liczba podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców) są przeciętne. Na terenie gminy brak większych zakładów pracy, które oferowałyby dużą liczbę atrakcyjnych miejsc pracy, a także wpływy do budżetu lokalnego. Potencjał inwestycyjny ogranicza się do niewielkiej Zakliczyńskiej Strefy Aktywności Gospodarczej. Jednocześnie trzeba zauważyć, że Zakliczyn od XVI wieku stanowi ważne centrum handlowo-usługowe tej części Pogórza. Handel prowadzony jest do dziś na zakliczyńskim rynku oraz nowym placu targowym przy ulicy Grabina, stanowiąc jeden z ważnych elementów nie tylko gospodarki lokalnej, ale i tożsamości miasta i gminy. Nie można też całkowicie pominąć elementów rolno-leśnego profilu gospodarczego gminy. Rolnictwo rozwija się przede wszystkim na płaskim terenie w dolinie Dunajca. Wśród upraw dominują gospodarstwa małoobszarowe, ale w ostatnich latach zauważalne są procesy modernizacji i restrukturyzacji rolnictwa, które wymagają wsparcia. Istotniejszym zasobem naturalnym, występującym na terenie gminy Zakliczyn, są ponadto złoża kruszyw (głównie żwiru). Wyeksploatowane wyrobiska mają potencjał pod zagospodarowanie rekreacyjne, tym bardziej, że w gminie wciąż brak szerszej oferty bazującej na zasobach wodnych. W odpowiedzi na powyższe, cel strategiczny nr 1 dotyczy budowy konkurencyjnej i innowacyjnej gospodarki lokalnej, wykorzystującej uwarunkowania, tradycje i specjalizacje lokalne oraz przedsiębiorczość mieszkańców. Strategia postępowania obejmuje przedsięwzięcia na rzecz tworzenia nowych obszarów aktywności gospodarczej, zarówno poprzez poszerzenie Zakliczyńskiej Strefy Aktywności Gospodarczej, jak i dedykowane działania na terenach wiejskich. Priorytetem pozostają handel i usługi, w wariancie stymulowania rozwoju oferty handlowej na zakliczyński rynku, jak również większych punktów poza centrum miasta. Z kolei kierunki rozwoju rolnictwa związane są z dostosowaniem gospodarstw rolnych do uwarunkowań klimatycznych, technologicznych i rynkowych, dywersyfikacją i specjalizacją produkcji, czy rozwojem rolnictwa ekologicznego – wszystko to w celu zwiększenia jego konkurencyjności i maksymalizacji korzyści dla rolników, jak i samej gminy. Zabezpieczone będzie wsparcie inwestorów, przedsiębiorców i rolników w postaci sprawnie działającego systemu obsługi administracyjnej, promocji ich działalności i produktów, a także dostępnej oferty szkoleń, doradztwa i informacji o możliwych formach dofinansowania unijnego czy w ramach tarcz antykryzysowych i programów odbudowy. Realizowane będą też projekty z zakresu integracji środowiska gospodarczego. Bardzo ważna dla wieloaspektowego rozwoju obszarów wiejskich będzie aktywność LGD Dunajec-Biała. Działania będą się koncentrowały również na walce z bezrobociem, gdzie kluczową rolę będzie odgrywał Powiatowy Urząd Pracy w Tarnowie, w tym poprzez stymulowanie powstawania mikroprzedsiębiorstw oraz nowych miejsc pracy, wspieranie zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy, wsparcie i promocję ekonomii społecznej, wspieranie kształcenia ustawicznego i kształcenia zgodnego z potrzebami rynku pracy. Drugi obszar rozwojowy dotyczy DZIEDZICTWA, TURYSTYKI I OFERTY CZASU WOLNEGO. Bazuje on na zasobach endogenicznych i potencjałach lokalnych. Gminę Zakliczyn cechują bowiem: • walory środowiskowe – duża atrakcyjność krajobrazowa (szczególnie południowej części gminy) i dość zróżnicowana rzeźba terenu, na czele z rozległą doliną Dunajca otoczoną z obu
42 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
stron wzniesieniami pogórzy karpackich, cały teren gminy objęty różnymi formami ochrony przyrody, obszar siedliskowy „Natura 2000” pn. „Dolina Dunajca”,
• zasoby kulturowe i dziedzictwa historycznego ziemi zakliczyńskiej – obiekty zabytkowe, w tym wpisane do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego; ruiny Zamku w Melsztynie, który jest obecnie częściowo odbudowywany i zagospodarowywany; sam Zakliczyn, który do dziś zachował charakter niewielkiego, galicyjskiego miasteczka z dużym, wciąż pełniącym funkcje handlowe rynkiem, ratuszem i zabudową małomiasteczkową (w tym drewnianą), typową dla przełomu XIX i XX stulecia; Jamna, gdzie zlokalizowane są Bacówka Jamna, Schronisko Dobrych Myśli, Chatka Włóczykija, a także Dom św. Jacka Ośrodka Duszpasterstwa Akademickiego wraz z Sanktuarium MB Niezawodnej Nadziei; cykliczne wydarzenia, np. Święto Fasoli „Piękny Jaś”, Biesiada Rycerska, Festiwalu Piosenki Turystycznej „Pod Słońce”; baza i oferta kulturalna, twórczość lokalna; Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach, nierozerwalnie związane z osobą wybitnego kompozytora Krzysztofa Pendereckiego; czy spuścizna i dorobek innych znanych postaci związanych z gminą, np. Jacka Malczewskiego, Zbigniewa Preisnera, sportowca i społecznika Marka Gołąba, o. Jana Góry i innych osób, • (niewykorzystywany w pełni) potencjał turystyczny – wynikający ze wskazanych wyżej zasobów, a także bazy agroturystycznej i noclegowej, przechodzących przez gminę szlaków turystycznych PTTK, bazy i oferty wypoczynkowej dla różnych grup, w tym rozwijanej sieci ścieżek rowerowych czy spływów Dunajcem. Wszelkie scenariusze rozwoju wskazują, że oferta czasu wolnego, obejmująca sport, rekreację i wypoczynek oraz kulturę i rozrywkę, może stanowić przewagę konkurencyjną gminy. Oferta adresowana zarówno dla obecnych i przyszłych mieszkańców, budująca tożsamość lokalną, poczucie przywiązania i wspólnoty, wzmacniająca aktywność i zaangażowanie, poprawiająca zdrowie, kondycję i samopoczucie, gwarantująca kadry dla rozwoju wspólnoty samorządowej, jak również atrakcyjna dla turystów i gości, wpisuje się w trendy poszukiwania własnego miejsca zamieszkania, które oferuje niespieszny, zdrowy i aktywny tryb życia, a jednocześnie w trendy związane rozwojem rekreacji, turystyki jednodniowej oraz weekendowej, co może przyciągnąć do gminy nowych mieszkańców i osoby z zewnątrz. W związku z tym, cel strategiczny nr 2 określono jako atrakcyjną i rozwijającą ofertę wykorzystania czasu wolnego, bazującą na historii i bogatym dziedzictwie kulturowym oraz walorach przyrodniczo- krajobrazowych gminy. Działania ukierunkowane na ochronę dziedzictwa historycznego oraz wzmocnienie roli kultury w procesach rozwoju społecznego i gospodarczego gminy i jej mieszkańców obejmują m.in. edukację i aktywizację kulturalną mieszkańców, w tym poprzez wzmacnianie atrakcyjności i różnorodności oferty kulturalnej i rozrywkowej, świadczonej przez instytucje gminne, organizacje pozarządowe oraz podmioty prywatne, a także kontynuację organizacji oraz rozwój wydarzeń kulturalnych i kulturalno-rozrywkowych (imprezy flagowe, ale również inicjowane przez społeczności i instytucje lokalne), w tym planuje się stworzenie nowej przestrzeni publicznej pod organizację większych imprez na terenie miasta. Baza kulturalna będzie unowocześniana i dostosowywana do potrzeb i możliwości wszystkich potencjalnych odbiorców. Planuje się ponadto podejmowanie kolejnych prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach, w tym finalizację częściowej odbudowy oraz zagospodarowanie zamku w Melsztynie wraz z jego otoczeniem, współpracę na rzecz wypromowania szlaku zamków w dolinie Dunajca, a także
43 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 dążenie do uzyskania tytułu prawnego do zabytkowego Domu „Pod Wagą” w Zakliczynie i docelowo przywrócenie go do obiegu kulturalno-turystycznego. Działania będą też dotyczyć ochrony, promocji i rozwoju niematerialnego dziedzictwa kulturowego, m.in. założono utworzenie Muzeum Regionalnego Ziemi Zakliczyńskiej, prezentującego historię, dziedzictwo kulturowe i ważne postaci związane z gminą. Dzięki szerszej współpracy z Europejskim Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach możliwe będzie poszerzenie oferty dla mieszkańców, ale przede wszystkim wzmocnienie atrakcyjności turystycznej gminy. Druga wiązka działań będzie dotyczyć rozwoju infrastruktury oraz kreowania spójnej oferty w zakresie sportu, rekreacji i wypoczynku, wzmacniających atrakcyjność osadniczą i turystyczną gminy. Zakłada się zwiększenie i zróżnicowanie aktywności ruchowej mieszkańców, w tym poprzez dalszy rozwój i modernizację bazy, dywersyfikację oferty, współpracę z klubami, prowadzenie dedykowanych kampanii i programów, organizację i współorganizację imprez sportowych i rekreacyjnych o różnym zasięgu i charakterze. Ważne będzie wsparcie dla rozwoju oferty rekreacyjnej i sportów wodnych na bazie rzeki i wyrobisk pożwirowych (np. małe ośrodki rekreacji wodnej i wypoczynku). Priorytetem pozostaje rozwój rekreacyjnej infrastruktury rowerowej i pieszo-rowerowej wraz z zapleczem, tworzenie miejsc obsługi rowerzystów, integracja tras, oznakowanie oraz promocja tras, zgodnie z opracowanymi i przygotowywanymi przez gminę projektami. Ścieżki mają łączyć miejsca ważne i atrakcyjne, w tym pod kątem tworzenia kompleksowej oferty gminnej i zintegrowanej z sąsiednimi obszarami. Działania te uatrakcyjnią nowe przestrzenie w gminie, które będą mogły być wykorzystane przez lokalnych przedsiębiorców do rozwoju swojej działalności handlowo-usługowej. W obszarze bezpośrednio związanym z turystyką, zakłada się współpracę z instytucjami ponadlokalnymi, organizacjami pozarządowymi, podmiotami prywatnymi i ekonomii społecznej w zakresie tworzenia nowych produktów turystycznych, w szczególności w oparciu o walory przyrodniczo-krajobrazowe i dziedzictwo kulturowe gminy, ich integrowania w ramach lokalnej i ponadlokalnej oferty czasu wolnego (turystyka kulturowa, w tym sakralna, kulinarna, historyczna, rekreacja i turystyka aktywna itp.), szeroko zakrojonej, uwzględniającej różne kanały i typy odbiorców promocji, a także działań ukierunkowanych wprost na doskonalenie obsługi ruchu turystycznego, który będzie zyskiwał na intensywności. Kluczowe znaczenie w ramach oferty czasu wolnego będą miały miejscowości: Melsztyn wraz z częściowo odbudowanym zamkiem i bazująca na tym ofertą, Lusławice wykorzystujące obecność i współpracę z Europejskim Centrum Muzyki, a jednocześnie budujące ofertę w oparciu również o dorobek innych znanych postaci związanych z tym miejscem, Jamna jako miejsca wypoczynku, rekreacji i turystyki oraz rozwoju duchowego, dzięki działającym instytucjom i organizacjom, ofercie wydarzeń o uznanej już randze, sieci szlaków turystycznych itp. Poza wspomnianymi działaniami i atrakcjami, strategia uwzględnia rozwój oferty opartej na zasobach wód mineralnych. Trzeci obszar strategiczny dotyczy kwestii PRZESTRZENI I ŚRODOWISKA. Budowanie atrakcyjności osadniczej, jak również turystycznej wymaga szczególnej dbałości o przestrzeń wspólną, walory krajobrazowe i kondycję środowiska. Przestrzeń można definiować i opisywać w różny sposób. Na potrzeby strategii rozumie się ją z jednej strony jako zasób o kluczowym znaczeniu i wartości, który zasadniczo można wycenić, lecz bywa to trudne, a czasem wręcz niemożliwe. Tak rozumianą przestrzenią jest krajobraz naturalny, kulturalny (w tym np. architektoniczny, planistyczny, życia społecznego), przestrzeń symboliczna, dobro wspólne, uporządkowana przestrzeń rozumiana jako wspólny majątek. Z drugiej strony, przestrzeń definiujemy przez jej funkcjonalność – jako miejsce spotkań, płaszczyznę interakcji, działań, zjawisk itp. Spotykają się w niej efekty inwestycji infrastrukturalnych, kondycja środowiska, życie społeczne oraz twardy interes ekonomiczny. Stąd, podlega stałej presji rozwojowej, próbom zawłaszczania i dominacji jednych jej funkcji przez drugą
44 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
(np. funkcja rozrywkowa wypychająca funkcję wypoczynkową czy funkcje symboliczne i środowiskowe wypychane przez interes transportowy lub ekonomiczny). Samorząd lokalny dysponuje narzędziami planowania przestrzennego, kształtowania przestrzeni oraz ochrony krajobrazu i miejsc szczególnie ważnych dla lokalnej społeczności. Aktualne wskaźniki pokrycia gminy planami przestrzennymi są jednak bardzo niskie. Najważniejsze zagadnienia polityki przestrzennej dotyczą planów tworzących nowe strefy inwestycyjne, rekreacyjne oraz chroniących i podwyższających wartość krajobrazu – przede wszystkim kulturowego (m.in. architektonicznego), a także odpowiednie skomunikowanie obszarów i zapewnienie możliwości transportowych. Istotnym problemem i wyzwaniem pozostają wysokie koszty rozbudowy infrastruktury sieciowej. Podstaw do działań w obszarze ochrony krajobrazu naturalnego i dbania o kondycję środowiska dostarczają różne formy ochrony przyrody, którymi jest objęty cały teren gminy – Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego (centralna część gminy), Obszar Chronionego Krajobrazu Wschodniego Pogórza Wiśnickiego (północno-zachodnia część jednostki) oraz Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy (południe gminy), z położonym na jego terenie rezerwatem „Styr”, dodatkowo obszar „Natura 2000” (dolina Dunajca jako obszar siedliskowy). Z drugiej strony, stanowią one w jakimś zakresie prawne bariery do rozwoju przestrzeni inwestycyjnych gminy. Cel strategiczny nr 3 określono jako komfort i bezpieczeństwo mieszkańców w wymiarze środowiskowym, przestrzennym i komunikacyjnym. Za kluczową ideę w zakresie polityki środowiskowej przyjęto takie gospodarowanie zasobami, które zakłada możliwość ich użytkowania również przez przyszłe pokolenia. Strategia postępowania w obszarze środowiska przyrodniczego zakłada w szczególności: rozwój sieciowej infrastruktury ochrony środowiska wraz z zapewnieniem rozwiązań alternatywnych tam, gdzie takie inwestycje napotykają trudności technicznie (ukształtowanie terenu, osuwiska, tereny trudno dostępne itp.) czy są nieopłacalne ekonomicznie (rozproszona zabudowa itp.), kontynuację i intensyfikację aktywności na rzecz poprawy jakości powietrza, z uwzględnieniem działań zmierzających do neutralności klimatycznej, w tym m.in. poprzez wymianę starych pieców i szersze wykorzystanie odnawialnych źródłach energii, adaptację do zmian klimatycznych i łagodzenie skutków tych zmian, m.in. poprzez rozwój zielono-błękitnej infrastruktury, kompleksowe działania zmierzające do ograniczenie zużycia energii, wody, minimalizowanie ilości powstających odpadów i ich recykling, a także intensyfikację działań ochronnych i kształtujących krajobraz oraz bioróżnorodność środowiska przyrodniczego (które stanowią dobro kluczowe w kontekście jakości życia, ale także rozwoju turystycznego). Działaniem horyzontalnym będzie edukacja ekologiczna. Ponadto, w obszarze kształtowania przestrzeni, strategia postępowania zakłada kontynuację procesów rewitalizacyjnych, m.in. sfinalizowanie rewitalizacji centrum Zakliczyna z zachowaniem jego historycznego i miejskiego charakteru oraz tworzenie obiektów i przyjaznych przestrzeni publicznych w poszczególnych miejscowościach gminy, działania na rzecz objęcia możliwie całej powierzchni gminy miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, a także próby uporządkowania reklam w przestrzeni publicznej. Przestrzeń i środowisko łączą kwestie mobilności. Planuje się zatem dalszy rozwój infrastruktury dla poprawy zewnętrznej i wewnętrznej dostępności komunikacyjnej, a także doskonalenie systemu transportowego w kierunku lepszego zaspokojenia potrzeb społecznych i zawodowych mieszkańców oraz wymagań środowiskowych. W praktyce oznacza to rozwijane gminnych linii komunikacyjnych, współpracę z przewoźnikami prywatnymi, tworzenie parkingów i miejsc przesiadkowych, rozwój, wsparcie i promocję elektromobilności indywidualnej i zbiorowej, a także promowanie nowej kultury mobilności, opartej w szczególności o transport zbiorowy, pojazdy elektryczne i rower. Z kolei zapewnienie wysokiego poziom bezpieczeństwa publicznego będzie możliwie dzięki kontynuacji działań z zakresu prewencji, edukacji i profilaktyki
45 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 wśród mieszkańców, w szczególności dzieci i młodzieży, doskonaleniu i integracji procesów zarządzania bezpieczeństwem, kompleksowemu wsparciu służb, inwestycjom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej i przeciwosuwiskowej oraz przeciwpożarowej. Priorytetem pozostają działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym, m.in. budowa chodników, oświetlenia drogowego, przejść dla pieszych, infrastruktury i urządzeń bezpieczeństwa. Czwarty i ostatni obszar rozwojowy dotyczy KAPITAŁU LUDZKIEGO I SPOŁECZNEGO. Obejmuje działania ukierunkowane na zwiększenie dostępności wysokiej jakości usług edukacyjnych, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, a jednocześnie nowoczesne i partnerskie zarządzanie publiczne, służące wzrostowi oraz włączeniu społecznemu i gospodarczemu. System edukacji w gminie Zakliczyn jest oceniany przez mieszkańców pozytywnie. Mieszkańcy wskazują zarówno na dostęp do edukacji dla dzieci i młodzieży, jak i jakość nauczania w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych. Trzeba jednak zauważyć, że statystycznie uczniowie lokalnych szkół uzyskują niższe wyniki na egzaminach końcowych niż średnio ich rówieśnicy w powiecie i regionie. Niższe oceny mieszkańców dotyczą oferty pozalekcyjnych oraz różnych form ciekawego spędzania czasu dla mieszkańców w każdym wieku (od dzieci po seniorów). Spośród czynników odnoszących się do sfery polityki społecznej, mieszkańcy wysoko oceniają działalność Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Zakliczynie, a także ofertę pomocy świadczonej zarówno przez instytucje gminne, jak i organizacje pozarządowe. Doceniają działania gminy na rzecz środowiska seniorów. Jednocześnie większość mieszkańców krytycznie odnosi się do kwestii związanych z ochroną zdrowia, jak dostępność usług ośrodków zdrowia na terenie gminy, lekarzy specjalistów, czy bezpłatnych programów profilaktycznych. W tym zakresie konieczne są działania doskonalące – w granicach kompetencji gminy i we współpracy z podmiotami odpowiedzialnymi, a także informacyjno-promocyjne, ponieważ część mieszkańców może nie być do końca świadoma oferty, np. w zakresie wspomnianej profilaktyki. Trzeba wskazać jednoznacznie, że działania związane z budową kapitału ludzkiego i społecznego są najlepszą inwestycją w długofalowy rozwój gminy. W związku z powyższym, cel strategiczny nr 4 określono jako system usług publicznych wysokiej jakości, dostosowany do potrzeb i oczekiwań społecznych, odpowiadający wyzwaniom współczesności, gwarantujący rozwój wspólnoty samorządowej gminy. W obszarze edukacji i wychowania priorytety stanowią: podnoszenie jakości kształcenia, rozwój różnorodnych form nauczania, wychowania i opieki nad dziećmi, integracja edukacji z gospodarką i rynkiem pracy oraz dostosowanie systemu edukacji do wyzwań współczesnego świata, poprawa zdrowia i kondycji fizycznej dzieci i młodzieży, a także ciągłe doskonalenie systemu zarządzania sferą oświaty, reagując i przewidując zmiany demograficzne, osadnicze, technologiczne i cywilizacyjne, w tym w zakresie zabezpieczenia profesjonalnych i zaangażowanych kadr zarządzających oświatą i pracowników operacyjnych realizujących zadania oświatowe. System edukacji będzie nastawiony na indywidualne potrzeby ucznia – zarówno wykazującego szczególne uzdolnienia, jak również borykającego się z trudnościami lub o specjalnych potrzebach. W obszarze zdrowia, najważniejsza będzie profilaktyka, promocja zdrowego stylu życia i aktywizacja mieszkańców oraz oczywiście zwiększenie dostępności i jakości usług z zakresu ochrony zdrowia. W sferze społecznej zakłada się wdrożenie efektywnej polityki prorodzinnej, senioralnej i międzypokoleniowej. Taka polityka oznacza promocję i wsparcie rodziny we wszystkich fazach jej rozwoju, w tym efektywne przeciwdziałanie i zwalczanie kryzysów w rodzinie, kompleksowe wsparcie dla osób starszych i z niepełnosprawnościami oraz ich bliskich i opiekunów, aktywizację i integrację wszystkich mieszkańców gminy, ze szczególnym uwzględnieniem środowisk zagrożonych wykluczeniem społecznym. Polityka społeczna to również rozwój
46 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 mieszkalnictwa i efektywne zarządzanie gminnym zasobem mieszkaniowym. Z kolei nowoczesne zarządzanie publiczne oznacza w pierwszej kolejności ciągłe wzmacnianie potencjału i skuteczności administracji publicznej, w tym rozwój systemu monitorowania jakości usług publicznych, podnoszenie kompetencji pracowników oraz wdrażanie usprawnień i innowacyjnych instrumentów zarządzania, rozwój e-usług i e-administracji lokalnej, modernizację bazy oraz wyposażenia. Wyzwaniem pozostaje zapewnienie dostępności architektonicznej, cyfrowej, informacyjno-komunikacyjnej dla wszystkich potencjalnych klientów. Zarządzanie rozwojem gminy ma służyć wzrostowi oraz włączeniu, dlatego kluczowe będzie ponadto zaangażowanie w proces wdrażania strategii możliwie największej liczby partnerów - rozwój współpracy międzysamorządowej i międzysektorowej , w tym finansowej i pozafinansowej współpracy gminy z organizacjami pozarządowymi i nieformalnymi inicjatywami mieszkańców. Ostatnim elementem jest system promocji, zakładający kształtowanie atrakcyjnego wizerunku miasta i gminy, opartego o ideę Slow City, Smart City, a także zasoby i potencjały lokalne stanowiące o atrakcyjności osadniczej, gospodarcze i turystycznej gminy. .
47 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
OBSZAR STRATEGICZNY 1. GOSPODARKA I RYNEK PRACY
Cel strategiczny 1. Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka lokalna, wykorzystująca uwarunkowania, tradycje i specjalizacje lokalne oraz przedsiębiorczość mieszkańców.
Cele operacyjne:
1.1. Rozwój i kształtowanie nowych obszarów inwestycyjnych w przestrzeni gminy.
1.2. Rozwój i promocja lokalnej przedsiębiorczości, handlu i usług.
1.3. Rozwój obszarów wiejskich, rolnictwa i branż powiązanych.
1.4. Wspieranie aktywności zawodowej mieszkańców.
48 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Oczekiwane rezultaty Wskaźniki oceny Główna Okres Kierunki działań Partnerzy planowanych działań osiągnięcia rezultatów odpowiedzialność realizacji Cel operacyjny 1.1. Rozwój i kształtowanie nowych obszarów inwestycyjnych w przestrzeni gminy. Krakowski Park Technologiczny, Małopolska Agencja Rozwoju Urząd Miejski Regionalnego S.A., Powierzchnia terenów Rozwój Zakliczyńskiej Strefy Zwiększenie areału terenów w Zakliczynie – Tarnowska Agencja Rozwoju inwestycyjnych ZSAG Aktywności Gospodarczej inwestycyjnych w gminie Referat Inwestycji Regionalnego S.A., 2021- (poszerzenie strefy poprzez zakup Gminnych, Inne instytucje otoczenia Liczba przedsiębiorstw 2027 sąsiednich działek, uzbrojenie Pozyskanie nowych Gospodarki biznesu, funkcjonujących na i zagospodarowanie). inwestorów Przestrzennej Administracja rządowa, terenie ZSAG i Komunalnej Samorząd wojewódzki i powiatowy, Właściciele terenów Krakowski Park Technologiczny, Powierzchnia terenów Małopolska Agencja Rozwoju inwestycyjnych w Urząd Miejski Regionalnego S.A., Rozwój obszarów aktywności Zwiększenie areału terenów posiadaniu gminy (poza w Zakliczynie – Tarnowska Agencja Rozwoju gospodarczej i inwestycyjnej poza inwestycyjnych w gminie ZSAG) Referat Inwestycji Regionalnego S.A., miastem (tworzenie i aktualizowanie 2021- Gminnych, Inne instytucje otoczenia dokumentów planistycznych, 2030 Pozyskanie nowych Liczba przedsiębiorstw Gospodarki biznesu, pozyskiwanie i scalanie terenów, inwestorów funkcjonujących na Przestrzennej Administracja rządowa, uzbrojenie i zagospodarowanie). nowych terenach i Komunalnej Samorząd wojewódzki inwestycyjnych (poza i powiatowy, ZSAG) Właściciele terenów Liczba zapytań Krakowski Park Technologiczny, inwestorów w sprawie Małopolska Agencja Rozwoju Urząd Miejski oferty inwestycyjnej Regionalnego S.A., w Zakliczynie – gminy Tarnowska Agencja Rozwoju Referat Inwestycji Stworzenie oferty dla inwestorów i Wzrost zainteresowania Regionalnego S.A., 2021- Gminnych, rozwój promocji gospodarczej gminy. inwestorów ofertą gminy Liczba ofert Inne instytucje otoczenia 2030 Gospodarki przedstawionych biznesu, Przestrzennej zainteresowanym Administracja rządowa, i Komunalnej potencjalnym Samorząd wojewódzki inwestorom i powiatowy,
49 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Firmy z branży reklamowej Liczba osób, które Krakowski Park Technologiczny, Zapewnione wsparcie dla skorzystały z oferty Małopolska Agencja Rozwoju osób chcących rozpocząć punktu informacyjno- Urząd Miejski Regionalnego S.A., Doskonalenie standardów obsługi działalność gospodarczą doradczego w urzędzie. w Zakliczynie – Tarnowska Agencja Rozwoju inwestorów/ przedsiębiorców, w tym i przedsiębiorców Referat Inwestycji Regionalnego S.A., 2021- utworzenie dedykowanego punktu zamierzających inwestować Poziom zadowolenia Gminnych, Inne instytucje otoczenia 2030 informacyjno-doradczego w w gminie klientów z obsługi Gospodarki biznesu, urzędzie. (ankieta w ramach Przestrzennej Administracja rządowa, Poprawa jakości obsługi odwiedzin w punkcie i Komunalnej Samorząd wojewódzki inwestorów/ przedsiębiorców informacyjno- i powiatowy doradczym) Powierzchnia obszarów wykluczonych cyfrowo Urząd Miejski w gminie tzw. białych w Zakliczynie – Współpraca z operatorami Poprawa zasięgu sieci plam Referat Inwestycji Operatorzy telekomunikacyjni, w kierunku polepszenia dostępności komórkowych i dostępności 2021- Gminnych, Samorząd wojewódzki, wysokiej jakości usług komórkowych szybkiego Internetu na 2030 Odsetek gospodarstw Gospodarki Administracja rządowa i internetowych na terenie gminy. terenie całej gminy domowych bez Przestrzennej dostępu do szybkiego i Komunalnej Internetu Cel operacyjny 1.2. Rozwój i promocja lokalnej przedsiębiorczości, handlu i usług. Zachowanie tradycyjnego Liczba dni klimatu zakliczyńskiego rynku handlowych/tradycyj- Urząd Miejski Zachowanie tradycji i utrzymanie nych jarmarków na w Zakliczynie – Przedsiębiorcy, 2021- handlowych funkcji rynku w Wzrost dochodów gminy rynku w Zakliczynie w Referat Podatków Rolnicy 2022 Zakliczynie. z tytułu opłaty targowej poszczególnych i Opłat Lokalnych kwartałach roku Poprawa warunków Liczba sprzedawców prowadzenia działalności handlujących na placu Urząd Miejski Rozwój i promocja placu targowego handlowej w Zakliczynie – Przedsiębiorcy, 2021- „Targowica” przy ulicy Grabina Wysokość dochodów Referat Podatków i Rolnicy 2030 w Zakliczynie. Wzrost obrotów lokalnych gminy pochodzących z Opłat Lokalnych sprzedawców tytułu opłaty targowej
50 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Wzrost dochodów gminy z placu przy ulicy z tytułu opłaty targowej Grabina w Zakliczynie
Zwiększona dostępność produktów lokalnych i ekologicznych Powierzchnia terenów wyznaczonych pod funkcje handlowo- usługowe w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gminy Urząd Miejski w Zakliczynie – Poprawa warunków Przedsiębiorcy, Tworzenie warunków dla lokowania Powierzchnia Referat Inwestycji prowadzenia działalności Instytucje otoczenia biznesu, większych punktów usługowo- uzbrojonych działek Gminnych, handlowej i usługowej oraz Administracja rządowa, handlowych poza centrum miasta. przeznaczonych pod Gospodarki dostępności do niej Samorząd wojewódzki inwestycje większych Przestrzennej punktów handlowo- i Komunalnej usługowych
Liczba większych punktów usługowo- handlowych na terenie gminy Urząd Miejski Liczba wspólnych w Zakliczynie, Wzrost integracji lokalnego Instytucje otoczenia biznesu, Inicjowanie i wspieranie działań na inicjatyw Władze środowiska biznesowego i Przedsiębiorcy, rzecz integracji lokalnego środowiska realizowanych przez samorządowe 2021- zyskanie partnera dla Rolnicy, biznesowego, współpracy, wymiany przedsiębiorców gminy, 2030 samorządu do projektów Organizacje pozarządowe, doświadczeń oraz dobrych praktyk. działających na terenie Forum gospodarczych LGD Dunajec-Biała gminy Przedsiębiorców Gminy Zakliczyn Współpraca z instytucjami otoczenia Urząd Miejski Poprawa warunków Liczba Małopolska Agencja Rozwoju 2021- biznesu w zakresie poszerzania w Zakliczynie – zakładania i prowadzenia przedsiębiorców, Regionalnego S.A., 2030 oferty szkoleń, informacji Referat
51 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 i doradztwa dla lokalnych działalności gospodarczej na którzy skorzystali z Organizacyjny Tarnowska Agencja Rozwoju przedsiębiorców – głównie nowa terenie gminy oferty IOB i Spraw Regionalnego S.A., perspektywa budżetowa UE 2021- Obywatelskich Krakowski Park Technologiczny, 2027. Zwiększenie kompetencji Liczba przedsiębiorców Inne instytucje otoczenia lokalnych przedsiębiorstw z terenu gminy, który biznesu, w zakresie korzystania uzyskali wsparcie Banki i instytucje finansowe, z finansowego wsparcia w finansowe w ramach Administracja rządowa, ramach środków unijnych środków unijnych na Samorząd wojewódzki rozwój swojej i powiatowy, działalności Powiatowy Urząd Pracy w Tarnowie, LGD Dunajec-Biała Cel operacyjny 1.3. Rozwój obszarów wiejskich, rolnictwa i branż powiązanych. Samorząd powiatowy i wojewódzki, Urząd Miejski Właściciele terenów, Inicjowanie i wspieranie projektów w Zakliczynie – Rolnicy, z zakresu poprawy struktury Poprawa struktury Średnia powierzchnia Referat Inwestycji Małopolski Ośrodek Doradztwa 2021- obszarowej gospodarstw rolnych, obszarowej gospodarstw gospodarstwa rolnego Gminnych, Rolniczego, 2030 głównie w obszarze centralnym rolnych na terenie gminy w gminie Gospodarki Małopolska Izba Rolnicza, gminy i dolinie Dunajca. Przestrzennej LGD Dunajec-Biała, i Komunalnej Sołtysi i rady sołeckie, liderzy społeczni Wspieranie rozwoju systemu Liczba rolników, którzy Małopolski Ośrodek Doradztwa doradztwa i podnoszenia kwalifikacji skorzystali z oferty Władze Rolniczego, rolników oraz promocja dostępnych MODR i/lub LGD samorządowe LGD Dunajec-Biała, instrumentów wsparcia Zapewnione wsparcie dla gminy, Instytucje otoczenia biznesu, (dostosowanie gospodarstw rolnych lokalnych rolników chcących Liczba rolników Urząd Miejski Administracja rządowa, do uwarunkowań klimatycznych, rozwijać swoją działalność z terenu gminy, który w Zakliczynie – Samorząd wojewódzki 2021- technologicznych i rynkowych w celu uzyskali wsparcie Referat Inwestycji i powiatowy, 2030 zwiększenia konkurencyjności Poprawa konkurencyjności finansowe w ramach Gminnych, Powiatowy Urząd Pracy produkcji rolnej, dywersyfikacja rynkowej lokalnych rolników środków unijnych na Gospodarki w Tarnowie, produkcji, specjalizacja produkcji, podnoszenie Przestrzennej Małopolska Izba Rolnicza, rolnictwo ekologiczne, możliwości konkurencyjności i Komunalnej Centrum Produktu Lokalnego w wsparcia unijnego, odnowienie i własnych gospodarstw Rzuchowej
52 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 rozwój produkcji fasoli „Piękny Jaś”, winiarstwo, budowa na tym oferty Liczba ekologicznych turystycznej). gospodarstw rolnych z certyfikatem Władze Instytucje otoczenia biznesu, samorządowe Administracja rządowa, Liczba funkcjonujących gminy, Samorząd wojewódzki Wzrost integracji lokalnego Wspieranie i inicjowanie łączenia się na terenie gminy grup Urząd Miejski i powiatowy, środowiska rolników rolników w grupy sprzedażowe, sprzedażowych, w Zakliczynie – Małopolska Izba Rolnicza, 2021- producenckie, stowarzyszenia, producenckich, Referat Inwestycji Małopolski Ośrodek Doradztwa 2030 Poprawa konkurencyjności spółdzielnie itp. stowarzyszeń, Gminnych, Rolniczego, rynkowej lokalnych rolników spółdzielni itp. Gospodarki LGD Dunajec-Biała Przestrzennej Centrum Produktu Lokalnego w i Komunalnej Rzuchowej Zakliczyńskie Centrum Kultury, Wsparcie w zakresie promocji, Gminna Biblioteka Publiczna w pozyskiwania rynku zbytu produktów Liczba producentów, Zakliczynie, lokalnych i ich dystrybucji (miejsca których produkty Administracja rządowa, sprzedaży bezpośredniej, promowane są podczas Samorząd wojewódzki dedykowane targi, festiwale i lokalnych targów i i powiatowy, Wzrost zainteresowania Urząd Miejski imprezy gminne, np. Festiwal Fasoli i wydarzeń Małopolska Izba Rolnicza, ofertą produktów lokalnych w Zakliczynie – Produktu Lokalnego, promocja Małopolski Ośrodek Doradztwa Referat Inwestycji dziedzictwa kulinarnego i turystyki Wysokość dochodów Rolniczego, 2021- Wzrost obrotów pośród Gminnych, gastronomicznej, zaangażowanie gminy pochodzących z Małopolska Izba Rolnicza, 2030 lokalnych producentów, Gospodarki lokalnych sklepów, winnic, lokali tytułu udziału we Centrum Produktu Lokalnego w hodowców, sprzedawców Przestrzennej gastronomicznych, obiektów wpływach z podatku Rzuchowej, i przedsiębiorców i Komunalnej zakwaterowania, współpraca LGD dochodowego od osób Spółdzielnia Socjalna „Serce Dunajec-Biała i Centrum Produktu fizycznych Pogórza” w Dzierżaninach, Lokalnego w zakresie kreowania i zamieszkałych na jej LGD Dunajec-Biała, promocji Produktu Lokalnego obszarze Przedsiębiorcy, Rolnicy, Pogórza - znak i certyfikat itp.). Organizacje pozarządowe, Koła Gospodyń Wiejskich Wspieranie różnorodnych partnerów Liczba przedsiębiorstw Urząd Miejski Instytucje otoczenia biznesu, w inicjatywach wykorzystujących Wzrost konkurencyjności z branż powiązanych z w Zakliczynie – Administracja rządowa, 2021- gospodarczo potencjał rolniczy rolnictwa i branż powiązanych lokalnym rolnictwem Referat Inwestycji Samorząd wojewódzki 2030 gminy, m.in.: wprowadzanie na terenie gminy Gminnych, i powiatowy,
53 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 nowoczesnych i innowacyjnych Gospodarki Małopolska Izba Rolnicza, metod gospodarowania, rozwój Przestrzennej Małopolski Ośrodek Doradztwa przetwórstwa rolno-spożywczego, i Komunalnej Rolniczego, magazynowanie, chłodnie, suszarnie Centrum Produktu Lokalnego w itp. Rzuchowej, Spółdzielnia Socjalna „Serce Pogórza” w Dzierżaninach, LGD Dunajec-Biała, Przedsiębiorcy, Rolnicy, Organizacje pozarządowe, Koła Gospodyń Wiejskich Cel operacyjny 1.4. Wspieranie aktywności zawodowej mieszkańców. Liczba przedsiębiorstw utrzymujących się na Administracja rządowa, rynku od 3 lat Powiatowy Urząd Pracy Zwiększenie odporności w Tarnowie, Władze Współpraca międzysektorowa lokalnej przedsiębiorczości na Wysokość dochodów Instytucje otoczenia biznesu, samorządowe i międzyinstytucjonalna w zakresie kryzys gminy pochodzących z banki, 2021- gminy, wsparcia biznesu dotkniętego tytułu udziału we Wojewódzki Urząd Pracy 2030 Urząd Miejski skutkami pandemii COVID-19. Minimalizacja strat dla wpływach z podatku w Krakowie, w Zakliczynie budżetu gminy dochodowego od osób Samorząd wojewódzki, fizycznych Organizacje pozarządowe, zamieszkałych na jej LGD Dunajec-Biała obszarze Powiatowy Urząd Pracy Liczba nowych Stymulowanie powstawania w Tarnowie, podmiotów wpisanych mikroprzedsiębiorstw oraz Urząd Miejski Gminny Ośrodek Pomocy do rejestru REGON na wspieranie tworzenia nowych miejsc w Zakliczynie – Społecznej w Zakliczynie, terenie gminy pracy (promocja przedsiębiorczości Wzrost przedsiębiorczości Referat Instytucje otoczenia biznesu, 2021- i samozatrudnienia, pomoc lokalnej Organizacyjny Administracja rządowa, 2030 Liczba podmiotów w zakładaniu działalności i Spraw Wojewódzki Urząd Pracy wpisanych do rejestru gospodarczej, w szczególności dla Obywatelskich w Krakowie, REGON na 1 tys. osób bezrobotnych itp.). Samorząd wojewódzki mieszkańców i powiatowy,
54 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
LGD Dunajec-Biała, Organizacje pozarządowe, Podmioty szkoleniowe i doradcze Powiatowy Urząd Pracy w Tarnowie, Liczba osób Gminny Ośrodek Pomocy pozostających bez Społecznej w Zakliczynie, Wspieranie zatrudnienia i aktywizacji pracy z terenu gminy Urząd Miejski Instytucje otoczenia biznesu, zawodowej osób pozostających bez Spadek bezrobocia w Zakliczynie – Administracja rządowa, pracy, zwłaszcza z grup znajdujących Pracujący w Referat Wojewódzki Urząd Pracy 2021- się w szczególnej sytuacji na rynku przeliczeniu na 1 tys. Przeciwdziałanie skutkom Organizacyjny w Krakowie, 2030 pracy (dostosowanie i zmiana mieszkańców kryzysu na rynku pracy i Spraw Samorząd wojewódzki kwalifikacji, budowa doświadczenia Obywatelskich i powiatowy, zawodowego itp.) Wskaźnik zatrudnienia LGD Dunajec-Biała, osób w wieku 20–64 Organizacje pozarządowe, lata Podmioty szkoleniowe i doradcze Administracja rządowa, Samorząd wojewódzki, Liczba działających na Regionalny Ośrodek Polityki Poprawa warunków dla terenie gminy Społecznej w Krakowie, zakładania i prowadzenia podmiotów ekonomii Urząd Miejski Małopolskie Centrum podmiotów ekonomii społecznej w Zakliczynie; Przedsiębiorczości, Wsparcie i promocja ekonomii społecznej 2021- Gminny Ośrodek Ośrodki wsparcia ekonomii społecznej. Liczba osób 2030 Pomocy Społecznej społecznej, Aktywizacja społeczna i zatrudnionych w Zakliczynie Spółdzielnia Socjalna „Serce zawodowa osób zagrożonych w lokalnych Pogórza” w Dzierżaninach, marginalizacją i wykluczeniem podmiotach ekonomii LGD Dunajec-Biała, społecznej Organizacje pozarządowe, Przedsiębiorcy Wzrost aktywności Liczba osób dorosłych, Gminny Ośrodek Urząd Miejski w Zakliczynie, edukacyjnej osób dorosłych które skorzystały ze Pomocy Społecznej Zakliczyńskie Centrum Kultury, Wsparcie i promocja kształcenia 2021- szkoleń i kursów GOPS, w Zakliczynie, Gminna Biblioteka Publiczna w ustawicznego. 2030 System podnoszenia PUP, LGD Placówki Zakliczynie, kompetencji mieszkańców oświatowe, Administracja rządowa,
55 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
gminy w różnych Odsetek osób w wieku Organizacje Samorząd wojewódzki specjalnościach 25–64 lata uczących się pozarządowe, i powiatowy, i dokształcających się w w tym senioralne, Powiatowy Urząd Pracy ludności ogółem w tej np. Stowarzyszenie w Tarnowie, samej grupie wiekowej Klucz Przedsiębiorcy, LGD Dunajec-Biała, Podmioty szkoleniowe i doradcze Gminny Ośrodek Pomocy Planowanie długookresowe modelu Społecznej w Zakliczynie, kształcenia zgodnego z potrzebami Urząd Miejski Liczba osób Samorząd powiatowy, lokalnego rynku pracy (rolnictwo, w Zakliczynie – bezrobotnych Administracja rządowa, usługi, handel, SAG, turystyka, Lepsze dopasowanie samodzielne z wykształceniem Samorząd wojewódzki, 2021- środowisko itp.) – współpraca z kierunków kształcenia do stanowisko ds. zawodowym i średnim Powiatowy Urząd Pracy 2030 powiatem, w tym udział potrzeb pracodawców oświaty, zawodowym na terenie w Tarnowie, przedstawicieli gminy w Powiatowej Placówki gminy Przedsiębiorcy, Radzie Rynku Pracy, projekty LGD, oświatowe Organizacje pozarządowe, projekty gminne. LGD Dunajec-Biała
56 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
OBSZAR STRATEGICZNY 2. DZIEDZICTWO, TURYSTYKA I OFERTA CZASU WOLNEGO
Cel strategiczny 2. Atrakcyjna i rozwijająca oferta wykorzystania czasu wolnego, bazująca na historii i bogatym dziedzictwie kulturowym oraz walorach przyrodniczo-krajobrazowych gminy.
Cele operacyjne:
2.1. Ochrona dziedzictwa historycznego oraz wzmocnienie roli kultury w procesach rozwoju społecznego i gospodarczego gminy i jej mieszkańców.
2.2. Rozwój infrastruktury oraz kreowanie spójnej oferty w zakresie sportu, rekreacji i wypoczynku, wzmacniających atrakcyjność osadniczą i turystyczną gminy.
57 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Oczekiwane rezultaty Wskaźniki oceny Główna Okres Kierunki działań Partnerzy planowanych działań osiągnięcia rezultatów odpowiedzialność realizacji Cel operacyjny 2.1. Ochrona dziedzictwa historycznego oraz wzmocnienie roli kultury w procesach rozwoju społecznego i gospodarczego gminy i jej mieszkańców. Liczba zajęć stałych i czasowych w ofercie ZCK i/lub GBP w ciągu roku
Liczba imprez organizowanych przez Wzmacnianie atrakcyjności Zwiększenie oferty kulturalnej ZCK i/lub GBP w ciągu i różnorodności oferty kulturalnej Urząd Miejski w Zakliczynie, i rozrywkowej skierowanej do roku i rozrywkowej, m.in. wprowadzanie Organizacje pozarządowe, różnych grup mieszkańców nowych zajęć i warsztatów, Placówki oświatowe, Poziom zadowolenia Zakliczyńskie wydarzeń o charakterze lokalnym Administracja rządowa, Poprawa jakości oferty mieszkańców z oferty Centrum Kultury, i ponadlokalnym, propozycji Samorząd wojewódzki 2021- kulturalnej i rozrywkowej kulturalnej i Gminna Biblioteka wspólnych (sieciowanie), i powiatowy, 2030 skierowanej do różnych grup rozrywkowej na terenie Publiczna interdyscyplinarnych, wykorzystanie Przedsiębiorcy, mieszkańców gminy w Zakliczynie nowoczesnych rozwiązań LGD Dunajec-Biała, technologicznych, cyfryzacja Zespoły i artyści lokalni, Wzrost aktywności kulturalnej Liczba uczestników instytucji kultury i oferty (np. Kluby i organizacje sportowe mieszkańców zajęć stałych i Zakliczyńska TV). czasowych w ofercie ZCK
Liczba uczestników imprez organizowanych przez ZCK i/lub GBP Kontynuacja organizacji oraz rozwój Liczba imprez Zakliczyńskie Organizacje pozarządowe, wydarzeń kulturalnych i kulturalno- Zwiększenie oferty wydarzeń organizowanych na Centrum Kultury, Administracja rządowa, rozrywkowych, w tym inicjowanych kulturalnych i kulturalno- terenie gminy w ciągu Gminna Biblioteka Samorząd wojewódzki i 2021- przez społeczności i instytucje rozrywkowych skierowanej do roku Publiczna powiatowy, 2030 lokalne, a także o zasięgu mieszkańców, jak również dla w Zakliczynie, Przedsiębiorcy, ponadlokalnym (m.in. Festiwal Fasoli turystów i gości Liczba uczestników Urząd Miejski Rolnicy, i Produktu Lokalnego, Biesiada imprez w Zakliczynie, LGD Dunajec-Biała,
58 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Rycerska w Melsztynie, Dożynki organizowanych na Małopolski Ośrodek Doradztwa Gminne). terenie gminy Rolniczego, Zespoły i artyści lokalni, Rycerskie grupy rekonstrukcyjne Liczba budynków infrastruktury Modernizacja i rozbudowa społeczno-kulturalnej bazy społeczno-kulturalnej dostosowanych do Dalszy rozwój bazy kulturalnej i o potrzeb osób z przeznaczeniu obsługi ruchu Poprawa dostępności miejsc niepełnosprawnościam Urząd Miejski turystycznego (m.in. budowa z ofertą kulturalną dla osób z i w Zakliczynie – budynku świetlicy wiejskiej niepełnosprawnościami Referat Inwestycji Administracja rządowa, w Melsztynie), w tym dostosowanie Roczne koszty Gminnych, Samorząd wojewódzki, 2021- do potrzeb osób ze specjalnymi Zmniejszenie kosztów utrzymania (energia) Gospodarki LGD Dunajec-Biała, 2030 potrzebami, a także poprawa utrzymania (energia) budynków Przestrzennej Rady sołeckie efektywności energetycznej i lepsze budynków infrastruktury infrastruktury i Komunalnej, wykorzystanie odnawialnych źródeł społeczno-kulturalnej społeczno-kulturalnej Instytucje kultury energii w tych obiektach. Profesjonalizacja obsługi Liczba turystów ruchu turystycznego odwiedzających zamek, korzystających z oferty świetlicy Powierzchnia terenów Urząd Miejski Stworzenie przestrzeni publicznej pod organizację imprez w Zakliczynie – pod organizację większych imprez Zwiększenie możliwości na terenie miasta Referat Inwestycji (sportowych, kulturalnych, organizacji większych imprez Zakliczyńskie Centrum Kultury, 2021- Gminnych, rozrywkowych, gospodarczych, plenerowych na terenie Właściciele terenów w mieście 2027 Liczba imprez Gospodarki wystawienniczo-targowych itp.) na miasta plenerowych na Przestrzennej terenie miasta. terenie miasta i Komunalnej Dalszy rozwój działalności bibliotek Liczba czytelników, w jako nowoczesnych centrów Zwiększenie oferty Gminnej tym w przeliczeniu na 1 Urząd Miejski w Zakliczynie, Gminna Biblioteka informacyjnych i multimedialnych Biblioteki Publicznej tys. mieszkańców Administracja rządowa, 2021- Publiczna oraz ośrodków życia społecznego w Zakliczynie wraz z filiami Samorząd wojewódzki, 2030 w Zakliczynie (m.in. zakup nowości wydawniczych, Liczba wypożyczeń LGD Dunajec-Biała, poszerzanie oferty zajęć i spotkań, księgozbioru, w tym w
59 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 doposażenie, współpraca z twórcami Poprawa jakości oferty przeliczeniu na 1 i artystami lokalnymi, własne Gminnej Biblioteki Publicznej czytelnika wydawnictwa). w Zakliczynie wraz z filiami Liczba osób Wzmacnianie potencjału korzystających z integracyjnego Gminnej komputerów z Biblioteki Publicznej dostępem do Internetu w Zakliczynie w GBP w ciągu roku wraz z filiami Liczba imprez / Wzrost aktywności kulturalnej wydarzeń i czytelniczej mieszkańców organizowanych przez GBP w ciągu roku Promowanie lokalnych twórców, opracowań Poziom zadowolenia własnych i na temat gminy mieszkańców z oferty GBP
Liczba uczestników imprez / wydarzeń organizowanych przez GBP Liczba zabytków Ochrona krajobrazu pozostających w złym Zakliczyńskie Centrum Kultury, kulturowego gminy stanie technicznym Urząd Miejski Administracja rządowa, Ochrona i opieka nad zabytkami w Zakliczynie – Wojewódzki Urząd Ochrony nieruchomymi i ruchomymi, w tym Poprawa stanu technicznego Liczba odnowionych Referat Inwestycji Zabytków w Krakowie, 2021- podejmowanie prac obiektów zabytkowych zabytków, które Gminnych, Samorząd wojewódzki, 2030 konserwatorskich, restauratorskich i udostępniono do Gospodarki Organizacje pozarządowe robót budowlanych przy zabytkach. Zwiększenie dostępności zwiedzania lub w Przestrzennej Właściciele i zarządcy zabytków dla mieszkańców, których zorganizowano i Komunalnej nieruchomości zabytkowych jak również turystów i gości wydarzenia kulturalne
Ochrona, promocja i rozwój Zachowanie niematerialnego Liczba osób do 18 roku Urząd Miejski w Zakliczynie, Zakliczyńskie 2021- niematerialnego dziedzictwa dziedzictwa kulturowego życia należących do Placówki oświatowe, Centrum Kultury, 2030 kulturowego, szczególnie na gminy lokalnych zespołów Administracja rządowa,
60 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 obszarach wiejskich (badanie i folklorystycznych, Gminna Biblioteka Samorząd wojewódzki i dokumentowanie dziedzictwa orkiestr, chórów i Publiczna powiatowy, kulturowego, np. opracowanie innych form w Zakliczynie, Przedsiębiorcy, Rolnicy, monografii, restauracja ginących kultywujących Organizacje LGD Dunajec-Biała, zawodów i wyrobów rzemiosła, dziedzictwo kulturowe pozarządowe Małopolski Ośrodek Doradztwa wspieranie lokalnych twórców, gminy Rolniczego, artystów, zespołów, orkiestr, Zespoły i artyści lokalni, odtwarzanie i kultywowanie Liczba aktywnych Organizacje pozarządowe, dziedzictwa kulinarnego, organizacja twórców i artystów Media wydarzeń). lokalnych na terenie gminy Przebudowa i adaptacja budynku Instytucje kultury, w tym Utworzenie na terenie miasta byłego przedszkola w Muzeum Okręgowe Urząd Miejski Muzeum Regionalnego Ziemi Zwiększenie oferty Zakliczynie pod w Tarnowie, w Zakliczynie – Zakliczyńskiej, prezentującego turystycznej gminy muzeum regionalne Placówki oświatowe, Referat Inwestycji historię, dziedzictwo kulturowe i Administracja rządowa, 2021- Gminnych, ważne postaci związane z gminą Zachowanie materialnego i Liczba eksponatów, Samorząd wojewódzki 2025 Gospodarki (Krzysztof Penderecki, Jacek niematerialnego dziedzictwa dzieł, utworów i historii i powiatowy, Przestrzennej Malczewski, Zbigniew Preisner, o. Jan kulturowego gminy lokalnej tradycji Organizacje pozarządowe i i Komunalnej Góra i inni). skompletowanych na turystyczne, Zespoły i artyści potrzeby oferty lokalni, Media muzeum Europejskie Centrum Muzyki Liczba uczestników Współpraca z Europejskim Centrum Krzysztofa Pendereckiego wydarzeń Muzyki Krzysztofa Pendereckiego Zwiększenie frekwencji w Lusławicach, organizowanych przez Urząd Miejski w Lusławicach, działającym w nowej mieszkańców gminy oraz Instytucje kultury, ECM, w tym we w Zakliczynie – formie (poszerzone spektrum turystów i gości na Placówki oświatowe, współpracy z gminnymi Referat działalności, szersze grono wydarzeniach Administracja rządowa, instytucjami kultury Organizacyjny 2021- interesariuszy, wykorzystanie organizowanych przez ECM i Ministerstwo Kultury i Spraw 2030 przestrzeni parku i dworu Krzysztofa gminne instytucje kultury i Dziedzictwa Narodowego, Liczba podmiotów Obywatelskich, Pendereckiego w Lusławicach). Samorząd wojewódzki gminnych Zakliczyńskie Promocja Lusławic jako ważnego Zwiększenie oferty kulturalnej i powiatowy, zaangażowanych we Centrum Kultury miejsca na mapie turystycznej i i turystycznej Organizacje pozarządowe, współpracę z ECM, w kulturalnej regionu i Polski. Zespoły i artyści lokalni, tym przy organizacji Media
61 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
wydarzeń i projektach edukacji kulturalnej
Liczba imprez poświęconych osobie Krzysztofa Pendereckiego i jego dorobkowi artystycznemu
Liczba uczestników imprez poświęconych osobie Krzysztofa Pendereckiego i jego dorobkowi artystycznemu Finalizacja prac na Ministerstwo Kultury Finalizacja częściowej odbudowy zamku Częściowa odbudowa zamku i Dziedzictwa Narodowego, oraz zagospodarowanie zamku Urząd Miejski w Melsztynie oraz włączenie Zakliczyńskie Centrum Kultury, w Melsztynie wraz z jego otoczeniem Liczba wydarzeń w Zakliczynie – go w życie społeczne Administracja rządowa, (taras widokowy, galeria, pamiątki, organizowanych na Referat Inwestycji i kulturalne mieszkańców Samorząd wojewódzki, 2021- odpowiednie skomunikowanie zamku Gminnych, gminy Przedsiębiorcy, 2027 i zabezpieczenie miejsc Gospodarki Organizacje pozarządowe parkingowych). Współpraca na rzecz Liczba uczestników Przestrzennej Zwiększenie oferty i turystyczne, rozwoju i wypromowania szlaku wydarzeń i Komunalnej turystycznej gminy Tarnowska Organizacja zamków w dolinie Dunajca. organizowanych na Turystyczna, LGD Dunajec-Biała zamku Prawne uregulowanie Potencjalni spadkobiercy domu, Wsparcie dla uregulowania kwestii Władze kwestii Sąd Rejonowy w Brzesku, własnościowych i jednoczesne Uregulowanie kwestii samorządowe własnościowych Zakliczyńskie Centrum Kultury, dążenie do uzyskania tytułu prawnych zabytku gminy, Administracja rządowa, prawnego do zabytkowego Domu Urząd Miejski 2021- Stopień ukończonych Wojewódzki Urząd Ochrony „Pod Wagą” w Zakliczynie - Przywrócenie Domu „Pod w Zakliczynie – 2030 prac poprawiających Zabytków w Krakowie, docelowo dla poprawy jego stanu Wagą” do życia społecznego i Referat Inwestycji stan techniczny Samorząd wojewódzki, technicznego i zagospodarowania kulturalnego gminy Gminnych, zabytku Organizacje pozarządowe pod kątem kulturalno-turystycznym. Gospodarki i turystyczne
62 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Liczba wydarzeń Przestrzennej zorganizowanych w i Komunalnej Domu „Pod Wagą” Tworzenie tras, szlaków i ścieżek Urząd Miejski w Zakliczynie, edukacyjnych, np. historyczna / Poziom zadowolenia Administracja rządowa, tradycyjna zabudowa i osadnictwo mieszkańców z Promocja i upowszechnienie Wojewódzki Urząd Ochrony ziemi zakliczyńskiej (Zakliczyn Rynek, możliwości spędzania materialnego i Zabytków w Krakowie, układ urbanistyczny i zabytki - wolnego czasu na niematerialnego dziedzictwa Samorząd wojewódzki Melsztyn ruiny zamku – Zawada terenie gminy i kulturalnego gminy oraz i powiatowy, Lanckorońska grodzisko), ścieżka dostępu do miejsc Zakliczyńskie 2021- walorów przyrodniczo- LGD Dunajec-Biała, prezentująca słynne postaci rekreacji Centrum Kultury 2030 krajobrazowych Tarnowska Organizacja związane z gminą (z centrum Turystyczna, PTTK, Zakliczyna do Lusławic do parku Liczba wyjść szkolnych Zwiększenie oferty Organizacje pozarządowe i dworu: Krzysztof Penderecki, ale na trasy, szlaki i ścieżki turystycznej i turystyczne, także Jacek Malczewski, arianie), edukacyjne w ciągu Właściciele terenów szlak pamięci o zakliczyńskiej roku zabytkowych społeczności żydowskiej. Cel operacyjny 2.2. Rozwój infrastruktury oraz kreowanie spójnej oferty w zakresie sportu, rekreacji i wypoczynku, wzmacniających atrakcyjność osadniczą i turystyczną gminy. Liczba uczniów biorących udział w pozalekcyjnych zajęciach sportowych w szkołach w stosunku do Kluby i organizacje sportowe, Urząd Miejski liczby uczniów ogółem Placówki oświatowe, Promowanie i wsparcie dla rozwoju w Zakliczynie – Instytucje kultury, aktywności fizycznej mieszkańców Referat Wzrost aktywności ruchowej Liczba członków Administracja rządowa, niezależnie od płci i wieku – Organizacyjny 2021- mieszkańców, w tym dzieci i lokalnych klubów Samorząd wojewódzki kampanie społeczne, programy i Spraw 2030 młodzieży sportowych, i powiatowy oraz inne JST, aktywizacyjne i animacyjne, edukacja Obywatelskich, prowadzonych przez Podmioty prywatne, sportowa. Gminny nie sekcji oraz LGD Dunajec-Biała, koordynator sportu ćwiczących w ramach Media poszczególnych sekcji
Liczba uczestników zawodów, imprez i
63 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
innych wydarzeń sportowych organizowanych przez lokalne kluby
Liczba przedsiębiorstw i organizacji z branż związanych ze sportem na terenie gminy Liczba klubów sportowych i ich członków, Profesjonalizacja działalności prowadzonych przez Urząd Miejski Kluby i organizacje sportowe, Wsparcie klubów, organizacji klubów sportowych nie sekcji oraz w Zakliczynie – Placówki oświatowe, sportowych i innych podmiotów – ćwiczących w ramach Referat Administracja rządowa, w zakresie inwestycji, Zwiększenie oferty sportowej poszczególnych sekcji Organizacyjny 2021- Samorząd wojewódzki profesjonalizacji, poszerzania oferty na terenie gminy i Spraw 2030 i powiatowy, o nowe dyscypliny i nowe grupy Liczba uczestników Obywatelskich, Podmioty prywatne, docelowe. Wzrost aktywności ruchowej zawodów, imprez i Gminny LGD Dunajec-Biała mieszkańców innych wydarzeń koordynator sportu sportowych organizowanych przez lokalne kluby sportowe Liczba obiektów sportowych w gminie
Urząd Miejski Modernizacja i rozbudowa Poziom zadowolenia Gminny koordynator sportu, Zrównoważony rozwój bazy w Zakliczynie – bazy sportowej mieszkańców z oferty Administracja rządowa, sportowej, w tym pod kątem Referat Inwestycji sportowej oraz Samorząd wojewódzki, 2021- dywersyfikacji oferty sportowej (np. Gminnych, Stworzenie oferty sportowej dostępu do miejsc LGD Dunajec-Biała, 2030 lekka atletyka lub inne dyscypliny, w Gospodarki w gminie do różnych grup rekreacji Kluby i organizacje sportowe, tym zespołowe). Przestrzennej odbiorców Podmioty prywatne i Komunalnej Odsetek kobiet oraz poszczególnych grup wiekowych wśród
64 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
członków lokalnych klubów sportowych Urząd Miejski Gminny koordynator sportu, Rozwój i modernizacja infrastruktury Modernizacja i rozbudowa Poziom zadowolenia w Zakliczynie – Rady sołeckie, rekreacyjnej, np. miejsca do bazy rekreacyjnej mieszkańców z oferty Referat Inwestycji Administracja rządowa, trenowania parkour, freerun, 2021- sportowej oraz Gminnych, Samorząd wojewódzki, streetworkoutu, siłownie na wolnym 2030 Poszerzenie oferty aktywnego dostępu do miejsc Gospodarki LGD Dunajec-Biała, powietrzu, skateparki, punkty spędzania czasu wolnego rekreacji Przestrzennej Kluby i organizacje sportowe, biwakowe, place zabaw. i Komunalnej Podmioty prywatne Liczba imprez sportowych i Urząd Miejski w Zakliczynie, Organizacja i współorganizacja rekreacyjnych na Gminny Pełnomocnik Burmistrza ds. ds. Zwiększenie oferty imprez imprez sportowych i rekreacyjnych o terenie gminy w skali koordynator Profilaktyki i Rozwiązywania sportowych i rekreacyjnych na zasięgu lokalnym i ponadlokalnym, o roku sportu, Problemów Alkoholowych), terenie gminy 2021- różnym charakterze Kluby i organizacje Administracja rządowa, 2030 (współzawodnictwo - zawody, Liczba uczestników sportowe, Samorząd wojewódzki Wzrost aktywności ruchowej turnieje, ligi itp., ale i imprezy imprez sportowych Placówki i powiatowy oraz inne JST, mieszkańców rodzinne i integracyjne). i rekreacyjnych na oświatowe Organizacje pozarządowe, terenie gminy w skali LGD Dunajec-Biała roku Wspieranie rozwoju oferty rekreacyjnej i sportów wodnych na Administracja rządowa, Urząd Miejski bazie rzeki Dunajec (np. spływy PGW Wody Polskie, Liczba firm z branży w Zakliczynie – kajakowe i pontonowe z Czchowa / Samorząd wojewódzki rekreacji działających w Referat Inwestycji Jurkowa do Zakliczyna) i wyrobisk Rozwój oferty rekreacji i powiatowy oraz inne JST, 2021- oparciu o Gminnych, po-żwirowych (małe ośrodki wodnej Przedsiębiorcy, 2030 wykorzystanie zasobów Gospodarki rekreacji wodnej i wypoczynku, np. Organizacje pozarządowe wodnych Przestrzennej w Roztoce) oraz budowa i turystyczne, i Komunalnej infrastruktury wypoczynkowej LGD Dunajec-Biała, PTTK i rekreacyjnej. Rozwój rekreacyjnej infrastruktury Rozwój infrastruktury Długość nowo Urząd Miejski Samorząd wojewódzki rowerowej i pieszo-rowerowej wraz z rowerowej na terenie gminy wybudowanych tras w Zakliczynie – i powiatowy, zapleczem, tworzenie miejsc obsługi 2021- rowerowych i pieszo- Referat Inwestycji Administracja rządowa, rowerzystów, integracja tras, 2030 Poszerzenie oferty aktywnego rowerowych [w km] Gminnych, PGW Wody Polskie, oznakowanie oraz promocja tras spędzania czasu wolnego Gospodarki Przedsiębiorcy, m.in. VeloDunajec, budowa ścieżki
65 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 pieszo-rowerowej od Zawady Liczba punktów Przestrzennej Organizacje pozarządowe Lanckorońskiej w kierunku Melsztyna usługowych i Komunalnej i turystyczne, i Charzewic (w ciągu DW 980), związanych z obsługą Tarnowska Organizacja budowa ciągu pieszo-rowerowego w rowerzystów Turystyczna, ciągu DW 975 łączącego (serwisów, LGD Dunajec-Biała. miejscowości Zakliczyn, Bieśnik, przystanków PTTK Borową, Paleśnica do granic z gminą gastronomicznych itp.) Gródek nad Dunajcem, rozbudowa ciągu pieszo-rowerowego w ciągu Liczba rowerzystów drogi powiatowej nr 1410K od Zdoni korzystających ze do Filipowic. ścieżek rowerowych Integracja społeczna, komunikacyjna i przestrzenna gminy (północnej Samorząd wojewódzki i południowej części gminy) Poziom ruchu na Urząd Miejski i powiatowy, i oferty turystycznej Budowa kładki pieszo – rowerowej kładce pieszo- w Zakliczynie – Administracja rządowa,
Wesołów-Melsztyn zintegrowanej rowerowej Referat Inwestycji PGW Wody Polskie, Wzrost poziomu 2021- z VeloDunajec i dającej możliwość Gminnych, Przedsiębiorcy, bezpieczeństwa drogowego 2030 utworzenia bezpiecznej pętli Liczba rowerzystów Gospodarki Organizacje pozarządowe rowerowej. korzystających ze Przestrzennej i turystyczne, Rozwój infrastruktury ścieżek rowerowych i Komunalnej LGD Dunajec-Biała, rowerowej na terenie gminy PTTK
Poszerzenie oferty aktywnego spędzania czasu wolnego Współpraca w ramach projektu Liczba punktów Samorząd wojewódzki VeloMałopolska – np. z Tarnowa Rozwój infrastruktury usługowych Urząd Miejski i powiatowy oraz inne JST, przez Zakliczyn w kierunku Jeziora rowerowej na terenie gminy związanych z obsługą w Zakliczynie, Przedsiębiorcy, 2021- Rożnowskiego i Nowego Sącza, rowerzystów Zakliczyńskie Organizacje pozarządowe 2030 z wypożyczalniami roweru na Poszerzenie oferty aktywnego (serwisów, Centrum Kultury i turystyczne, zasadzie wypożyczalni miejskich, spędzania czasu wolnego przystanków LGD Dunajec-Biała promocja rowerów elektrycznych. gastronomicznych itp.) Współpraca z sektorem prywatnym Urząd Miejski Samorząd wojewódzki Poszerzenie oferty spędzania Liczba imprez i pozarządowym w zakresie rozwoju w Zakliczynie, i powiatowy oraz inne JST, czasu wolnego organizowanych na oferty i promocji miejscowości Zakliczyńskie Lasy Państwowe, terenie miejscowości Jamna jako miejsca wypoczynku, Centrum Kultury PGW Wody Polskie,
66 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 rekreacji i turystyki oraz rozwoju Wzmocnienie potencjału Jamna i liczba ich Przedsiębiorcy, duchowego (dedykowane turystycznego gminy uczestników Ośrodek Duszpasterstwa inwestycje, festiwale, koncerty – np. Akademickiego oo. Festiwal piosenki turystycznej „Pod Dominikanów, Stowarzyszenie Słońce”, Koncerty Dobrych Myśli, Wspólnota Domu Św. Jacka wydarzenia – np. Dni O. Jana Góry, na Jamnej, poszerzanie dróg i w dalszej Fundacja W drodze do marzeń, perspektywie budowa ścieżek Schronisko Dobrych Myśli, pieszo-rowerowych, budowa progu Organizacje pozarządowe (np. na potoku Paleśnianka w miejscu Fundacja W drodze do marzeń) Jamna Potoki itp.). i turystyczne, LGD Dunajec-Biała LGD Dunajec-Biała, Przedsiębiorcy, Organizacje pozarządowe i Tworzenie nowych produktów turystyczne turystycznych, Urząd Miejski Administracja rządowa, w szczególności w oparciu o walory Liczba nowych atrakcji Wzmocnienie potencjału w Zakliczynie, Samorząd wojewódzki 2021- przyrodniczo-krajobrazowe i turystycznych na mapie turystycznego gminy Zakliczyńskie i powiatowy oraz inne JST, 2030 dziedzictwo kulturowe gminy, oraz turystycznej gminy Centrum Kultury PTTK ich integrowanie w ramach lokalnej i Małopolska Organizacja ponadlokalnej oferty czasu wolnego. Turystyczna, Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego Administracja rządowa, Urząd Miejski Samorząd wojewódzki Poszerzenie oferty spędzania Liczba zrealizowanych w Zakliczynie – Rozwój oferty opartej na zasobach i powiatowy oraz gminy czasu wolnego inwestycji Referat Inwestycji wód mineralnych, w tym budowa sąsiednie, 2021- zagospodarowujących Gminnych, ogólnodostępnych łazienek Przedsiębiorcy, 2030 Wzmocnienie potencjału zasoby wód Gospodarki mineralnych w miejscowości Słona. Organizacje pozarządowe turystycznego gminy mineralnych Przestrzennej i turystyczne, i Komunalnej LGD Dunajec-Biała Wspieranie rozwoju i promocja Liczba turystów i gości Urząd Miejski LGD Dunajec-Biała, Wzrost zainteresowania gospodarstw agroturystycznych korzystających z oferty w Zakliczynie – Samorząd powiatowy, 2021- ofertą gospodarstw oraz pensjonatów na terenie gminy gospodarstw Referat Organizacje turystyczne, 2030 agroturystycznych (stale aktualizowana baza i oferta w agroturystycznych Organizacyjny PTTK,
67 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 mediach samorządowych oraz oraz pensjonatów na terenie oraz pensjonatów w i Spraw Właściciele obiektów, aktualizacja informacji na gminy ciągu roku Obywatelskich, Media platformach zewnętrznych, w tym Zakliczyńskie Google Maps, Openstreetmap, Liczba obiektów Centrum Kultury rozwój oferty i turystyki noclegowych tematycznej). Liczba miejsc noclegowych Samorząd wojewódzki Zakliczyńskie i powiatowy oraz inne JST, Promocja i upowszechnienie Centrum Kultury, Liczba zabytków i Małopolska Organizacja materialnego i Gminna Biblioteka atrakcji opatrzonych Turystyczna, niematerialnego dziedzictwa Publiczna w informacją turystyczną Przedsiębiorcy, kulturalnego gminy oraz Zakliczynie, Rozwój informacji i wizualizacji Organizacje pozarządowe 2021- walorów przyrodniczo- Urząd Miejski turystycznej. Liczba osób i turystyczne, 2030 krajobrazowych w Zakliczynie – korzystających z LGD Dunajec-Biała, Referat informacji turystycznej PTTK, Profesjonalizacja obsługi Organizacyjny w siedzibie ZCK Właściciele i zarządcy ruchu turystycznego i Spraw zabytków, Obywatelskich Media Samorząd wojewódzki i powiatowy oraz inne JST, Małopolska Organizacja Urząd Miejski Poprawa rozpoznawalności Turystyczna, w Zakliczynie – Rozwój oraz promocja oferty gminy jako miejsca Przedsiębiorcy, Referat i produktów turystycznych (turystyka atrakcyjnego dla spędzenia Liczba odwiedzających Organizacje pozarządowe Organizacyjny 2021- kulturowa, w tym sakralna, czasu wolnego poszczególne zabytki i turystyczne, i Spraw 2030 kulinarna, historyczna, rekreacja i i atrakcje gminy LGD Dunajec-Biała, Obywatelskich, turystyka aktywna itp.). Zwiększenie ruchu PTTK, Zakliczyńskie turystycznego Właściciele i zarządcy Centrum Kultury zabytków, Parafie Media
68 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
OBSZAR STRATEGICZNY 3. PRZESTRZEŃ I ŚRODOWISKO
Cel strategiczny 3. Komfort i bezpieczeństwo mieszkańców w wymiarze środowiskowym, przestrzennym i komunikacyjnym.
Cele operacyjne: 3.1. Zapewnienie powszechnego dostępu do systemów wodociągowych i kanalizacyjnych, wykorzystujących technologie adekwatne do warunków osadniczych i przyrodniczych.
3.2. Ochrona zasobów środowiskowych i adaptacja do zmian klimatu.
3.3. Ochrona i kształtowanie krajobrazu oraz funkcjonalne zarządzanie przestrzenią.
3.4. Zwiększenie dostępności komunikacyjnej oraz mobilności mieszkańców.
3.5. Wsparcie systemu zarządzania bezpieczeństwem publicznym.
69 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Oczekiwane rezultaty Wskaźniki oceny Główna Okres Kierunki działań Partnerzy planowanych działań osiągnięcia rezultatów odpowiedzialność realizacji Cel operacyjny 3.1. Zapewnienie powszechnego dostępu do systemów wodociągowych i kanalizacyjnych, wykorzystujących technologie adekwatne do warunków osadniczych i przyrodniczych. Rozwój i modernizacja urządzeń do odprowadzania i oczyszczania Urząd Miejski ścieków, w tym sieci kanalizacji w Zakliczynie – sanitarnej i oczyszczalni ścieków, Referat Inwestycji oraz kanalizacji deszczowej na Odsetek mieszkańców Gminnych, Administracja rządowa, obszarach, gdzie ma to społeczne / Zwiększenie dostępności posiadających dostęp Gospodarki Samorząd wojewódzki, 2021- gospodarcze / środowiskowe i usług kanalizacyjnych do sieci kanalizacji Przestrzennej Przedsiębiorcy, 2030 ekonomiczne uzasadnienie (głównie sanitarnej i Komunalnej, Mieszkańcy na terenie miejscowości: Zawada Zakład Usług Lanckorońska i Roztoka, Dzierżaniny, Komunalnych Jamna i Paleśnica, Stróże i Wola w Zakliczynie Stróskam, Faściszowa, Zakliczyn). Urząd Miejski Zakład Usług Komunalnych w Zakliczynie – Wspieranie budowy przydomowych Odsetek mieszkańców w Zakliczynie, Referat Inwestycji oczyszczalni ścieków na terenach Zwiększenie dostępności korzystających Administracja rządowa, 2021- Gminnych, o rozproszonej zabudowie i trudno usług kanalizacyjnych z przydomowych Samorząd wojewódzki, 2030 Gospodarki dostępnych. oczyszczalni ścieków Przedsiębiorcy, Przestrzennej Mieszkańcy i Komunalnej Urząd Miejski w Zakliczynie – Referat Inwestycji Rozwój i promocja innych Gminnych, Odsetek mieszkańców alternatywnych form kanalizacji Zwiększenie dostępności Gospodarki Przedsiębiorcy, 2021- korzystających z usług sanitarnej, jak np. stała usługa usług kanalizacyjnych Przestrzennej Mieszkańcy 2030 asenizacyjnych asenizacyjna. i Komunalnej, Zakład Usług Komunalnych w Zakliczynie
70 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Zakład Usług Komunalnych Urząd Miejski w Zakliczynie w Zakliczynie – Administracja rządowa, Budowa sieci wodociągowej na Zwiększenie dostępności Odsetek mieszkańców Referat Inwestycji Samorząd wojewódzki, nowych terenach budowlanych 2021- usług w zakresie zbiorowego posiadających dostęp Gminnych, Rejonowe Przedsiębiorstwo (m.in. Zawada Lanckorońska, 2030 dostarczania wody do sieci wodociągowej Gospodarki Wodociągów i Kanalizacji Roztoka, Lusławice, Faściszowa). Przestrzennej w Brzesku, i Komunalnej Przedsiębiorcy, Mieszkańcy Urząd Miejski Zakład Usług Komunalnych w Zakliczynie – Zapewnienie mieszkańcom w Zakliczynie Zwiększenie dostępności Odsetek mieszkańców Referat Inwestycji alternatywnych rozwiązań poprzez Administracja rządowa, 2021- usług w zakresie dostarczania korzystających ze Gminnych, budowę studni głębinowych i Samorząd wojewódzki, 2030 wody studni głębinowych Gospodarki zbiorowych ujęć wody. Przedsiębiorcy, Przestrzennej Mieszkańcy i Komunalnej Urząd Miejski Zakład Usług Komunalnych w Zakliczynie – w Zakliczynie, Ocena szans na Analiza zasadności i opłacalności oraz Zwiększenie dostępności Referat Inwestycji Rejonowe Przedsiębiorstwo rozbudowę sieci 2021- ewentualna budowa gminnego usług w zakresie dostarczania Gminnych, Wodociągów i Kanalizacji wodociągowej na 2030 ujęcia i stacji uzdatniania wody. wody Gospodarki w Brzesku, terenie gminy Przestrzennej Przedsiębiorcy, i Komunalnej Mieszkańcy Cel operacyjny 3.2. Ochrona zasobów środowiskowych i adaptacja do zmian klimatu. Rozwój zielonej i błękitnej infrastruktury, m.in. realizacja Urząd Miejski Pojemność obiektów PGW Wody Polskie, inwestycji służących retencji w Zakliczynie – Poprawa retencji retencji, w tym małej Administracja rządowa, publicznej oraz gromadzeniu Referat Inwestycji retencji Samorząd wojewódzki, 2021- i wykorzystywaniu wody opadowej w Gminnych, Poprawa warunków Przedsiębiorcy, 2030 gospodarstwach domowych, a także Gospodarki aerosanitarnych powietrza Powierzchnia terenów Mieszkańcy, kształtowanie systemu terenów Przestrzennej zieleni publicznej Organizacje pozarządowe zieleni publicznej oraz o charakterze i Komunalnej naturalnym i półnaturalnym.
71 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
PGNiG, Zwiększenie dostępności Odsetek mieszkańców Wspieranie rozbudowy sieci gazowej Urząd Miejski Rady sołeckie, 2021- usług dostarczania paliwa posiadających dostęp na terenach wiejskich. w Zakliczynie Mieszkańcy, 2030 gazowego do sieci gazowej Przedsiębiorcy Urząd Miejski Modernizacja energetyczna Poprawa efektywności w Zakliczynie – Wskaźniki straty ciepła budynków użyteczności publicznej, w energetycznej budynków Referat Inwestycji 2021- tym wdrażanie projektów użyteczności publicznej Gminnych, Gminne jednostki organizacyjne Wytworzona energia 2027 związanych z wykorzystaniem Gospodarki odnawialna ogółem odnawialnych źródeł energii. Dywersyfikacja źródeł ciepła Przestrzennej i Komunalnej Urząd Miejski Liczba gospodarstw w Zakliczynie – Administracja rządowa, Realizacja projektów wspierających domowych, które Poprawa wydajności Referat Inwestycji Samorząd wojewódzki, prywatne inwestycje z zakresu dokonały poprawy 2021- energetycznej budynków lub Gminnych, Przedsiębiorcy, termomodernizacji i instalacji wydajności 2030 mieszkań prywatnych Gospodarki Mieszkańcy, odnawialnych źródeł energii. energetycznej budynku Przestrzennej Organizacje pozarządowe lub mieszkania i Komunalnej Liczba gospodarstw domowych Urząd Miejski Administracja rządowa, korzystających w Zakliczynie – Realizacja projektów wspierających Likwidacja nieekologicznych Samorząd wojewódzki, z nieekologicznych Referat Inwestycji wymianę źródeł grzewczych źródeł ciepła na terenie gminy Przedsiębiorcy, 2021- źródeł ciepła Gminnych, w gospodarstwach domowych na Mieszkańcy, 2030 Gospodarki nowoczesne i ekologiczne. Poprawa jakości powietrza Organizacje pozarządowe, Poziom Przestrzennej Media zanieczyszczenia i Komunalnej powietrza Urząd Miejski w Zakliczynie – Koszty energii Administracja rządowa, Wspieranie rozwoju Poprawa efektywności Referat Inwestycji zasilającej system Samorząd wojewódzki 2021- energooszczędnego systemu energetycznej systemu Gminnych, oświetlenia i powiatowy, 2030 oświetleniowego na terenie gminy. oświetlenia publicznego Gospodarki publicznego Właściciele i zarządcy dróg Przestrzennej i Komunalnej Edukacja ekologiczna mieszkańców Wzrost świadomości Liczba projektów na Urząd Miejski Placówki oświatowe, 2021- (m.in. w zakresie ograniczania niskiej ekologicznej mieszkańców rzecz ochrony w Zakliczynie – Organizacje pozarządowe, 2030
72 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 emisji, wykorzystania OZE, środowiska, zdrowia Referat Inwestycji Instytucje kultury, zmniejszania wytwarzania odpadów publicznego i limitacji Gminnych, Administracja rządowa, i ich segregacji, zasad gospodarki zmian klimatycznych Gospodarki Samorząd wojewódzki o obiegu zamkniętym, podłączenia realizowanych przez Przestrzennej i powiatowy i inne JST, do kanalizacji, wykorzystania szkoły i Komunalnej Media pojazdów elektrycznych), w tym współpraca z partnerami publicznymi Liczba lokalnych i pozarządowymi. organizacji działających na rzecz szeroko pojętej ekologii
Odsetek odpadów zbieranych selektywnie Wzrost wiedzy mieszkańców i przedsiębiorców w zakresie Urząd Miejski Liczba prywatnych możliwości sfinansowania w Zakliczynie – Samorząd wojewódzki i inne inwestycji Ekodoradztwo dla mieszkańców wymiany nieekologicznego Referat Inwestycji JST, proekologicznych, 2021- i przedsiębiorców w ramach pieca, ocieplenia domu, czy Gminnych, Administracja rządowa, które uzyskały 2030 Programu LIFE. instalacji OZE Gospodarki Organizacje pozarządowe, dofinansowanie dzięki Przestrzennej Uczelnie wyższe wsparciu Ekodoradcy Wzrost liczby prywatnych i Komunalnej inwestycji proekologicznych Nadleśnictwa, Urząd Miejski Wzrost poziomu czystości Liczba zagrożonych Organizacje pozarządowe w Zakliczynie – środowiska gatunków flory i fauny Placówki oświatowe, Działania na rzecz zachowania, Referat Inwestycji na terenie gminy Instytucje kultury, 2021- ochrony i wzbogacania Gminnych, Wzmocnienie kondycji Administracja rządowa, 2030 bioróżnorodności przyrodniczej. Gospodarki środowiska naturalnego na Liczba zlikwidowanych Samorząd wojewódzki Przestrzennej terenie gminy dzikich wysypisk śmieci i powiatowy oraz inne JST, i Komunalnej, Media Suma zebranych Urząd Miejski odpadów Minimalizacja ilości odpadów w Zakliczynie – Administracja rządowa, Oczyszczenie terenu gminy niebezpiecznych 2021- niebezpiecznych na terenie Referat Inwestycji Samorząd wojewódzki z wyrobów zawierających azbest. 2030 gminy Gminnych, i powiatowy oraz inne JST Odpady niebezpieczne Gospodarki poddane utylizacji
73 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Przestrzennej i Komunalnej Budowa nowego punktu selektywnej Urząd Miejski zbiórki odpadów komunalnych (np. Suma zebranych Minimalizacja ilości w Zakliczynie – w Zakliczynie, ewentualnie szerszej odpadów powstających odpadów Referat Inwestycji Administracja rządowa, sieci punktów, w miarę segregowanych 2023- Gminnych, Samorząd wojewódzki zdiagnozowanych potrzeb, np. 2025 Wzrost poziomu recyklingu Gospodarki i powiatowy oraz inne JST w Paleśnicy i Gwoźdzcu) oraz jego Odpady poddane odpadów Przestrzennej rozwój jako elementu gospodarki recyklingowi i Komunalnej o obiegu zamkniętym. Suma zebranych LGD Dunajec Biała, odpadów Placówki oświatowe, segregowanych Minimalizacja ilości Organizacje pozarządowe i Innowacyjne rozwiązania w zakresie powstających odpadów ekologiczne, ZeroWaste/LessWaste np. Odpady poddane Urząd Miejski Instytucje kultury, FoodSharing, GiveBox, Targ rolny recyklingowi w Zakliczynie Wzrost poziomu recyklingu Administracja rządowa, Zero Waste. odpadów Samorząd wojewódzki Liczba inicjatyw w i powiatowy i inne JST, zakresu Media ZeroWaste/LessWaste Cel operacyjny 3.3 Ochrona i kształtowanie krajobrazu oraz funkcjonalne zarządzanie przestrzenią. Ukończenie inwestycji rewitalizacyjnych Zachowanie historycznego,
reprezentacyjnego i Zakliczyńskie Centrum Kultury, Liczba imprez i Urząd Miejski funkcjonalnego centrum Administracja rządowa, wydarzeń o w Zakliczynie – Finalizacja rewitalizacji centrum miasta Wojewódzki Urząd Ochrony charakterze Referat Inwestycji Zakliczyna z zachowaniem jego Zabytków w Krakowie, integracyjnym i Gminnych, 2021 historycznego i miejskiego Rozwój życia społecznego w Samorząd wojewódzki, kulturalnym na Rynku Gospodarki charakteru. Rynku Podmioty prywatne, w ciągu roku Przestrzennej Organizacje pozarządowe, i Komunalnej Rozwój życia gospodarczego Przedsiębiorcy Liczba nowych w Rynku punktów handlowych i usługowych w Rynku
74 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Liczba centrów miejscowości, w Poprawa funkcjonalności Tworzenie obiektów i przyjaznych których przestrzeni publicznych dla Urząd Miejski Rady sołeckie, przestrzeni publicznych przeprowadzono mieszkańców w Zakliczynie – Administracja rządowa, w poszczególnych miejscowościach inwestycje lub Referat Inwestycji Samorząd wojewódzki, gminy – odnowa centrów wsi, inicjatywy na rzecz 2021- Integracja wspólnot lokalnych Gminnych, Podmioty prywatne, remonty remiz i świetlic oraz poprawy przestrzeni 2030 Gospodarki Organizacje pozarządowe, terenów wokół nich, w tym z publicznej i krajobrazu Poprawa estetyki krajobrazu Przestrzennej Przedsiębiorcy, udziałem mieszkańców w poszczególnych i Komunalnej LGD Dunajec-Biała i przedsiębiorców. Wzrost poziomu oceny miejscowościach gminy gminy jako miejsca do życia Urząd Miejski Uregulowanie stanu prawnego w Zakliczynie – Skarb Państwa, działek strategicznych dla rozwoju Liczba nowych działek Uregulowany stan prawny Referat Inwestycji Samorząd powiatowy, i wizerunku miasta i gminy (ze gminnych o 2021- strategicznych działek na Gminnych, Właściciele, zarządcy, Skarbem Państwa, powiatem uregulowanym statusie 2027 terenie gminy Gospodarki dzierżawcy, użytkownicy tarnowskim, podmiotami prawnym Przestrzennej nieruchomości prywatnymi i biznesowymi). i Komunalnej Urząd Miejski Stworzenie transparentnych Odsetek powierzchni w Zakliczynie – Działania na rzecz objęcia możliwie i jasnych podstaw dla decyzji Samorząd powiatowy, gminy objętej Referat Inwestycji całej powierzchni gminy przestrzennych Mieszkańcy, 2021- miejscowymi planami Gminnych, miejscowymi planami Organizacje pozarządowe, 2027 zagospodarowania Gospodarki zagospodarowania przestrzennego. Wzrost atrakcyjności Przedsiębiorcy przestrzennego Przestrzennej inwestycyjnej gminy i Komunalnej Władze samorządowe gminy, Dbałość o krajobraz, w tym Poziom zadowolenia Urząd Miejski Przedsiębiorcy, 2021- uporządkowanie reklam Poprawa estetyki przestrzeni mieszkańców z estetyki w Zakliczynie Mieszkańcy, 2030 w przestrzeni publicznej. przestrzeni Organizacje pozarządowe Cel operacyjny 3.4. Zwiększenie dostępności komunikacyjnej oraz mobilności mieszkańców. Współpraca z innymi właścicielami i Długość czasowa Urząd Miejski Administracja rządowa, zarządcami dróg oraz Poprawa zewnętrznej dojazdu z Tarnowa, w Zakliczynie – Samorząd wojewódzki 2021- zainteresowanymi samorządami dostępności komunikacyjnej Brzeska i Krakowa do Referat Inwestycji i powiatowy oraz inne JST, 2030 w zakresie zwiększania dostępności Zakliczyna Gminnych, Właściciele i zarządcy dróg
75 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 komunikacyjnej gminy i subregionu Gospodarki (m.in. DW 975). Przestrzennej i Komunalnej Długość wybudowanej Budowa nowej i modernizacja i zmodernizowanej istniejącej infrastruktury drogowej infrastruktury i towarzyszącej na terenie gminy (w Urząd Miejski drogowej tym budowa mostu na potoku w Zakliczynie – Rady sołeckie,
Paleśnianka w Bieśniku), Referat Inwestycji Administracja rządowa, Poprawa wewnętrznej Liczba terenów 2021- w szczególności w kontekście Gminnych, Samorząd wojewódzki dostępności komunikacyjnej inwestycyjnych, do 2030 zapewnienia dostępności terenów Gospodarki i powiatowy, których osadniczych, miejsc świadczenia Przestrzennej Właściciele i zarządcy dróg zmodernizowano usług publicznych oraz stref i Komunalnej dojazd aktywności gospodarczej i innych terenów inwestycyjnych.
Liczba miejscowości gminy, do których dociera transport Poprawa integralności Urząd Miejski zbiorowy Rozwój transportu publicznego wraz komunikacyjnej gminy w Zakliczynie – Administracja rządowa, z infrastrukturą towarzyszącą, w tym Referat 2021- Liczba gminnych linii Samorząd wojewódzki rozwój gminnych linii Zapewnienie mieszkańców Organizacyjny 2030 komunikacyjnych i powiatowy oraz inne JST komunikacyjnych. wysokiej jakości usług i Spraw
transportu publicznego Obywatelskich Poziom zadowolenia mieszkańców z usług transportu publicznego Rozwój elektromobilności Poziom Urząd Miejski indywidualnej i zbiorowej w tym zanieczyszczenia w Zakliczynie – Poprawa jakości powietrza Administracja rządowa, zakup autobusu elektrycznego, powietrza Referat Inwestycji Samorząd wojewódzki, 2021- budowa stacji ładowania pojazdów Gminnych, Obniżenie kosztów Firmy energetyczne, 2030 elektrycznych, udostępnienie Kosztów eksploatacji Gospodarki eksploatacji pojazdów Przedsiębiorcy rowerów elektrycznych pojazdów we flocie Przestrzennej mieszkańcom. gminnej i Komunalnej Współpraca z prywatnymi Poziom zadowolenia Urząd Miejski Samorząd wojewódzki Poprawa jakości usług 2021- przewoźnikami na rzecz mieszkańców z jakości w Zakliczynie – i powiatowy i inne JST, transportowych 2030 dostosowania komunikacji zbiorowej usług transportowych Referat Przewoźnicy prywatni
76 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 do potrzeb społecznych i Organizacyjny zawodowych mieszkańców, i Spraw wdrażania rozwiązań Obywatelskich proekologicznych oraz zapewnienia dostępności dla osób ze specjalnymi potrzebami. Urząd Miejski Tworzenie parkingów i miejsc w Zakliczynie – przesiadkowych, w szczególności Liczba miejsc Referat Inwestycji Integracja różnych form Samorząd wojewódzki 2021- przy budynkach i miejscach integrujących różne Gminnych, transportu i powiatowy 2030 użyteczności publicznej oraz formy transportu Gospodarki atrakcjach turystycznych. Przestrzennej i Komunalnej Roczna liczba Urząd Miejski Administracja rządowa, Wzrost liczby użytkowników Promowanie nowej kultury pasażerów transportu w Zakliczynie – Samorząd wojewódzki transportu publicznego mobilności, opartej w szczególności o publicznego Referat i powiatowy i inne JST, 2021- transport zbiorowy, pojazdy Organizacyjny Publiczni i prywatni 2030 Wzrost liczby użytkowników elektryczne i rower. Liczba użytkowników i Spraw przewoźnicy, Organizacje rowerów rowerów Obywatelskich pozarządowe, Media Cel operacyjny 3.5. Wsparcie systemu zarządzania bezpieczeństwem publicznym. Pełnomocnik Burmistrza ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Liczba dzieci, które w Gminny Ośrodek Pomocy szkołach przeszły kursy Prewencja, edukacja i profilaktyka Społecznej w Zakliczynie, Wzrost świadomości i szkolenia z zakresu wśród mieszkańców, w szczególności Placówki oświatowe, mieszkańców w zakresie szeroko pojętego dzieci i młodzieży – bezpieczeństwo Urząd Miejski Organizacje pozarządowe, 2021- unikania zagrożeń i bezpieczeństwa na drodze, cyberprzemoc, unikanie w Zakliczynie Instytucje kultury, 2030 reagowania w sytuacji zagrożeń, zachowanie w sytuacjach Administracja rządowa, zagrożeń Liczba dzieci, które kryzysowych, pierwsza pomoc itp. Samorząd wojewódzki otrzymały pomoc i powiatowy i inne JST, psychologiczną Policja, Straż Pożarna i inne służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo, Media
77 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Doskonalenie i integracja procesów zarządzania bezpieczeństwem, Policja, Straż Pożarna, Liczba wspólnie w tym wdrażanie nowoczesnych Pogotowie Ratunkowe i inne realizowanych akcji rozwiązań i technologii (np. Lepsza współpraca służb służby odpowiedzialne za Urząd Miejski 2021- monitoring wizyjny w strategicznych odpowiedzialnych za bezpieczeństwo, Liczba miejsc w Zakliczynie 2030 miejscach na terenie gminy), a także bezpieczeństwo Administracja rządowa, monitoringu wizyjnego rozszerzenie systemu zarządzania Samorząd wojewódzki w gminie kryzysowego o specyfikę i powiatowy i inne JST współczesnych zagrożeń. Wsparcie służb odpowiedzialnych za Poprawa gotowości Odczuwalny przez Policja, Straż Pożarna, porządek i bezpieczeństwo publiczne interwencyjnej służb mieszkańców poziom Pogotowie Ratunkowe i inne oraz zarządzenie kryzysowe odpowiedzialnych za bezpieczeństwa służby odpowiedzialne za Urząd Miejski 2021- w zakresie ciągłego doskonalenia bezpieczeństwo publicznego bezpieczeństwo, w Zakliczynie 2030 wiedzy i umiejętności, rozwoju bazy, Administracja rządowa, zakupu oraz modernizacji sprzętu Poprawa bezpieczeństwa Czas dojazdu służb na Samorząd wojewódzki i i urządzeń publicznego miejsce zdarzenia powiatowy PGW Wody Polskie, Rozwój systemu ochrony Straż Pożarna i inne służby przeciwpowodziowej Poprawa bezpieczeństwa Wielkość strat w Urząd Miejski odpowiedzialne za 2021- i przeciwosuwiskowej oraz związanego z występowaniem wyniku wystąpienia w Zakliczynie bezpieczeństwo, Administracja 2030 przeciwpożarowej, w tym działania katastrof katastrof rządowa, Samorząd wojewódzki inwestycyjne. i powiatowy oraz inne JST Działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym, m.in. budowa chodników, Urząd Miejski Policja i inne służby oświetlenia drogowego, rond, przejść Liczba wypadków i w Zakliczynie – odpowiedzialne za dla pieszych, infrastruktury kolizji na terenie gminy Referat Inwestycji bezpieczeństwo, rowerowej i towarzyszącej, Poprawa bezpieczeństwa w 2021- Gminnych, Administracja rządowa, miasteczka komunikacyjnego, ruchu drogowym Liczba wypadków z 2030 Gospodarki Samorząd wojewódzki infrastruktury i urządzeń udziałem pieszych i Przestrzennej i powiatowy, bezpieczeństwa (m.in. infrastruktury rowerzystów i Komunalnej Właściciele i zarządcy dróg spowalniającej ruch na odcinkach szybszego ruchu i monitoringu drogowego).
78 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
OBSZAR STRATEGICZNY 4. KAPITAŁ LUDZKI I SPOŁECZNY
Cel strategiczny 4. System usług publicznych wysokiej jakości, dostosowany do potrzeb i oczekiwań społecznych, odpowiadający wyzwaniom współczesności, gwarantujący rozwój wspólnoty samorządowej gminy.
Cele operacyjne:
4.1. Skuteczna i efektywna polityka oświatowa, odpowiadająca na wyzwania XXI wieku.
4.2. Zapewnienie dostępności wysokiej jakości usług społecznych i zdrowotnych.
4.3. Strategiczne zarządzanie rozwojem gminy, służące wzrostowi oraz włączeniu społecznemu i gospodarczemu.
79 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Oczekiwane rezultaty Wskaźniki oceny Główna Okres Kierunki działań Partnerzy planowanych działań osiągnięcia rezultatów odpowiedzialność realizacji Cel operacyjny 4.1. Skuteczna i efektywna polityka oświatowa, odpowiadająca na wyzwania XXI wieku. Rozwój bazy oświatowej oraz żłobków i doposażenie placówek ukierunkowane na poprawę Poprawa warunków nauki Urząd Miejski Poziom zadowolenia warunków nauki, w tym dzieci w Zakliczynie – rodziców z bazy i młodzieży ze specjalnymi Poprawa efektywności Referat Inwestycji oświatowej potrzebami edukacyjnymi energetycznej budynków Gminnych, Administracja rządowa, 2021- i z niepełnosprawnościami (windy, użyteczności publicznej Gospodarki Wskaźniki straty ciepła Samorząd wojewódzki 2030 podjazdy, pomoce itp.), a także Przestrzennej poprawę efektywności energetycznej Dywersyfikacja źródeł ciepła i Komunalnej, Wytworzona energia i lepsze wykorzystanie odnawialnych w kierunku bardziej Placówki odnawialna ogółem źródeł energii, m.in. przebudowa ekologicznych oświatowe i rozbudowa Szkoły Podstawowej im. T. Kościuszki w Stróżach. Liczba nowych i Zagospodarowanie otoczenia wyremontowanych placówek oświatowych, w tym boisk sportowych przy Urząd Miejski tworzenie przyszkolnej infrastruktury Rozwój przyszkolnej szkołach w Zakliczynie – rekreacyjnej i sportowej, m.in. w tym infrastruktury rekreacyjnej Referat Inwestycji zakup terenu i budowa boiska i sportowej Poziom zadowolenia Gminnych, z bieżnią, skocznią i rzutnią Administracja rządowa, 2021- rodziców z przyszkolnej Gospodarki oraz placem zabaw przy Szkole Samorząd wojewódzki 2030 Poszerzenie oferty aktywnego infrastruktury Przestrzennej Podstawowa im. Lanckorońskich w spędzania czasu dla dzieci rekreacyjnej i Komunalnej, Zakliczynie, boiska i placu zabaw przy i młodzieży szkolnej i sportowej oraz oferty Placówki Szkole Podstawowej w Filipowicach, spędzania czasu oświatowe boiska i otoczenia szkoły we wolnego dla dzieci Wróblowicach. i młodzieży szkolnej Edukacja dostosowana do Poziom zadowolenia Urząd Miejski w Zakliczynie, indywidualnych potrzeb uczniów, Poprawa jakości kształcenia, rodziców z jakości Instytucje kultury, w tym m.in. różnorodna oferta zajęć poprawa wyników kształcenia Placówki Administracja rządowa, 2021- i programów, zarówno rozwijających egzaminów końcowych oświatowe Samorząd wojewódzki, 2030 zainteresowania, uzdolnienia Wyniki egzaminów Kuratorium Oświaty i kompetencje uniwersalne uczniów, końcowych w Krakowie,
80 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 jak i wspierających w zakresie Zwiększenie oferty Poradnie psychologiczno- pojawiających się trudności, czy edukacyjnej dla dzieci i Liczba uczniów pedagogiczne, adresowanych dla uczniów o młodzieży objętych stypendiami Organizacje pozarządowe, specjalnych potrzebach, pomoc motywacyjnymi i Kluby i organizacje sportowe, materialna o charakterze Wyrównywanie socjalnymi Rodzice motywacyjnym i socjalnym. szans edukacyjnych Urząd Miejski w Zakliczynie, Administracja rządowa, Wsparcie młodzieży Samorząd wojewódzki i w procesie podejmowania powiatowy, Rozwój poradnictwa edukacyjno- decyzji edukacyjno- Powiatowy Urząd Pracy w zawodowego w szkołach zawodowych Poziom zadowolenia Placówki Tarnowie, 2021- podstawowych, w tym rodziców z jakości oświatowe Kuratorium Oświaty 2030 realizowanego w niestandardowych Zwiększenie rozeznania kształcenia w Krakowie, formach. rodziców w kwestii Poradnie psychologiczno- kierunkowania edukacji pedagogiczne, dziecka Organizacje pozarządowe, Rodzice Poprawa jakości kształcenia Urząd Miejski w Zakliczynie, Współpraca placówek oświatowych z Zwiększenie oferty Poziom zadowolenia Instytucje kultury, biznesem oraz lokalnymi edukacyjnej dla dzieci rodziców z jakości Administracja rządowa, przedsiębiorcami i pracodawcami i młodzieży szkolnej kształcenia Samorząd wojewódzki Placówki 2021- w zakresie kształtowania podstaw i powiatowy, oświatowe 2030 przedsiębiorczych, kreatywnych Wzmocnienie postaw Liczba laureatów Kuratorium Oświaty i proinnowacyjnych począwszy od przedsiębiorczych, konkursów i olimpiad w Krakowie, wczesnych etapów edukacji. kreatywnych i przedmiotowych Przedsiębiorcy, proinnowacyjnych wśród Instytucje otoczenia biznesu młodzieży szkolnej Urząd Miejski w Zakliczynie, Efektywne zarządzanie rozwojem Administracja rządowa, gminnych kadr oświatowych, w tym Podniesienie kompetencji Liczba nauczycieli Samorząd wojewódzki, Placówki 2021- wsparcie i promocja dla kadry kierowniczej w podziale na stopnie Małopolskie Centrum oświatowe 2030 aktualizowania i poszerzania wiedzy i pedagogicznej awansu zawodowego Doskonalenia Nauczycieli, przez kadry. Kuratorium Oświaty w Krakowie,
81 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Organizacje pozarządowe Rozwój współpracy międzyszkolnej i Liczba projektów międzynarodowej międzynarodowej Kontynuowanie i rozwój procesów wymiany uczniów oraz Urząd Miejski w Zakliczynie, współpracy krajowej Poprawa jakości kształcenia, liczba uczestników Placówki Szkoły-partnerzy w kraju i za 2021- i międzynarodowej szkół, w tym szczególnie języków obcych oświatowe granicą, 2030 w ramach programu Erasmus +. Poziom zadowolenia Organizacje pozarządowe Zwiększenie oferty rodziców z jakości edukacyjnej dla dzieci kształcenia i młodzieży szkolnej Urząd Miejski w Zakliczynie, Pełnomocnik Burmistrza ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Gminny Ośrodek Pomocy Zapobieganie problemom Społecznej w Zakliczynie, i zaburzeniom psychicznym Liczba dzieci Instytucje kultury, Promocja zdrowia psychicznego oraz Placówki dzieci i młodzieży szkolnej i młodzieży szkolnej z Administracja rządowa, profilaktyka i leczenie zaburzeń oświatowe, 2021- terenu gminy objętych Samorząd wojewódzki psychicznych wśród dzieci Placówki ochrony 2030 Poprawa zdrowia pomocą i powiatowy, i młodzieży. zdrowia psychicznego dzieci psychologiczną Kuratorium Oświaty i młodzieży szkolnej w Krakowie, Poradnie psychologiczno- pedagogiczne, Organizacje pozarządowe, Kluby i organizacje sportowe, Rodzice Liczba uczniów Wzrost aktywności ruchowej biorących udział Urząd Miejski w Zakliczynie, dzieci i młodzieży szkolnej w pozalekcyjnych Placówki Gminny koordynator sportu, Dodatkowe zajęcia ruchowe zajęciach sportowych oświatowe, Administracja rządowa, 2021- i wspierające prawidłowy rozwój Poprawa zdrowia i kondycji w szkołach w stosunku Kluby i organizacje Samorząd wojewódzki, 2030 fizyczny. fizycznej dzieci i młodzieży do liczby uczniów sportowe Organizacje pozarządowe, szkolnej ogółem Podmioty prywatne
82 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Liczba zwolnień z zajęć wychowania fizycznego Poprawa dostępności i jakości kształcenia Doskonalenie systemu nauki zdalnej, Poziom zadowolenia Placówki oświatowe, Urząd Miejski 2021- w tym zakup komputerów i urządzeń Przygotowanie lokalnego rodziców z jakości Administracja rządowa, w Zakliczynie 2030 do nauki na odległość. systemu kształcenia na kształcenia Rodzice wypadek sytuacji nadzwyczajnych Cel operacyjny 4.2. Zapewnienie dostępności wysokiej jakości usług społecznych i zdrowotnych. Liczba zdiagnozowanych przypadków chorób w Placówki ochrony zdrowia, Poprawa profilaktyki wyniku Placówki oświatowe, i diagnostyki na terenie gminy przeprowadzonych Administracja rządowa, Wspieranie działań z zakresu badań profilaktycznych Samorząd wojewódzki profilaktyki i diagnostyki, badania Wzrost świadomości Urząd Miejski 2021- i powiatowy, i konsultacje medyczne dla społecznej w zakresie zdrowia w Zakliczynie 2030 Poziom zadowolenia Organizacje pozarządowe, mieszkańców. mieszkańców z Kluby i organizacje sportowe, Podniesienie poziomu dostępności Firmy farmaceutyczne zdrowia publicznego bezpłatnych i medyczne programów profilaktycznych Doskonalenie bazy infrastrukturalnej Urząd Miejski i wyposażenia podmiotów Modernizacja i rozbudowa w Zakliczynie – Niepubliczne placówki ochrony Poziom zadowolenia świadczących usługi diagnostyczne, infrastruktury ochrony Referat Inwestycji zdrowia, mieszkańców z 2021- lecznicze oraz rehabilitacyjne, w tym zdrowia Gminnych, Administracja rządowa, działalności ośrodków 2030 modernizacja budynków ośrodka Gospodarki Samorząd wojewódzki, ochrony zdrowia zdrowia przy ul. Tarnowskiej Poprawa warunków leczenia Przestrzennej Podmioty prywatne w Zakliczynie i w Paleśnicy. i Komunalnej Kompleksowa oferta usług opieki Poziom zadowolenia Urząd Miejski w Zakliczynie, zdrowotnej, zapewnienie opieki Zwiększenie dostępności mieszkańców z Placówki ochrony Administracja rządowa, 2021- całodobowej i specjalistycznej, ze i jakości usług z zakresu działalności ośrodków zdrowia Samorząd wojewódzki, 2030 szczególnym uwzględnieniem ochrony zdrowia. ochrony zdrowia oraz Podmioty prywatne potrzeb dzieci, a także osób starszych
83 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 oraz z niepełnosprawności, w tym dostępu do lekarzy projekty telemedyczne. specjalistów Liczba interwencji na Powiatowa Stacja Pogotowia Dążenie do uruchomienia terenie gminy zespołu Władze Ratunkowego w Tarnowie, całodobowego dyżuru zespołu Poprawa bezpieczeństwa ratownictwa 2021- samorządowe Samorząd powiatowy, ratownictwa medycznego w zdrowotnego mieszkańców medycznego, stale 2025 gminy Wojewoda małopolski, Zakliczynie. stacjonującego w Placówki ochrony zdrowia gminie Urząd Miejski w Zakliczynie, Liczba oraz odsetek Promocja i wsparcie rodziny, Zespół Interdyscyplinarny ds. osób/rodzin w tym rodzin przeżywających Przeciwdziałania Przemocy w korzystających z Wsparcie rodzin w pełnieniu funkcji trudności w wypełnianiu Rodzinie, pomocy społecznej, w opiekuńczo-wychowawczych, w tym funkcji opiekuńczo – Organizacje pozarządowe, tym objętych pracą Gminny Ośrodek poradnictwo, rozwój pracy socjalnej wychowawczych Administracja rządowa, 2021- socjalną i asystenturą Pomocy Społecznej i asystentury rodzin oraz Samorząd wojewódzki 2030 w Zakliczynie prowadzenie placówek wsparcia Zapewnienie prawidłowego i powiatowy, Liczba dzieci dziennego. rozwoju dzieci, Powiatowe Centrum Pomocy korzystających z oferty wyrównywanie szans Rodzinie w Tarnowie, placówek wsparcia rozwojowych Poradnie psychologiczno- dziennego pedagogiczne Promocja i wsparcie rodziny, Liczba oraz odsetek w tym rodzin w trudnej osób/rodzin Urząd Miejski w Zakliczynie, Pomoc finansowa i rzeczowa dla Gminny Ośrodek sytuacji ekonomicznej korzystających z Organizacje pozarządowe 2021- rodzin pozostających w trudnej Pomocy Społecznej pomocy społecznej, w Administracja rządowa, 2030 sytuacji ekonomicznej. w Zakliczynie Poprawa statusu tym korzystających z Parafie i związki wyznaniowe materialnego rodzin pomocy finansowej Urząd Miejski w Zakliczynie, Promocja rodziny, wsparcie Liczba oraz odsetek Gminna Komisja Rozwiązywania osób i rodzin osób/rodzin Problemów Alkoholowych, w przezwyciężeniu trudnej korzystających z Pomoc prawna, psychologiczna, Zespół Interdyscyplinarny ds. sytuacji życiowej pomocy społecznej, w Gminny Ośrodek terapeutyczna, rehabilitacyjna oraz Przeciwdziałania Przemocy w 2021- tym objętych pracą Pomocy Społecznej inne formy wsparcia dla osób i rodzin Rodzinie, 2030 Zapewnienie prawidłowego socjalną i asystenturą w Zakliczynie, w kryzysie. Poradnie psychologiczno- rozwoju dzieci, pedagogiczne, wyrównywanie szans Liczba dzieci Organizacje pozarządowe rozwojowych korzystających z oferty Placówki ochrony zdrowia,
84 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
placówek wsparcia Placówki oświatowe, dziennego Instytucje kultury, Administracja rządowa, Samorząd wojewódzki i powiatowy, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie, Tarnowski Ośrodek Interwencji Kryzysowej i Wsparcia Ofiar Przemocy Urząd Miejski w Zakliczynie, Placówki ochrony zdrowia, Placówki oświatowe, Instytucje kultury, Gminna Komisja Rozwiązywania Przeciwdziałanie i zwalczanie Problemów Alkoholowych, dysfunkcji w rodzinie Administracja rządowa, Zespół Przeciwdziałanie i zwalczanie Samorząd wojewódzki Liczba rodzin objętych Interdyscyplinarny dysfunkcji w rodzinie, w tym m.in. Zapewnienie profesjonalnej i powiatowy, 2021- procedurą Niebieskiej ds. Przeciwdziałania przeciwdziałanie przemocy pomocy osobom i rodzinom Powiatowe Centrum Pomocy 2030 Karty Przemocy w rodzinie i ochrona ofiar. dotkniętym skutkami patologii Rodzinie w Tarnowie, w Rodzinie społecznej, w tym przemocą Tarnowski Ośrodek Interwencji w rodzinie Kryzysowej i Wsparcia Ofiar Przemocy, Poradnie psychologiczno- pedagogiczne, Organizacje pozarządowe, Policja, sądy Profilaktyka i rozwiązywanie Przeciwdziałanie Urząd Miejski w Zakliczynie, problemów uzależnień (również uzależnieniom i ograniczenie Liczba przypadków Placówki Placówki ochrony zdrowia, nowych, jak uzależnienia od skutków patologii społecznych uzależnień wśród dzieci oświatowe, Instytucje kultury, telefonu, Internetu, mediów i młodzieży szkolnej Gminna Komisja ds. Administracja rządowa, 2021- społecznościowych itp.) – Zapewnienie profesjonalnej Rozwiązywania Samorząd wojewódzki 2030 informowanie, edukowanie, pomocy osobom Liczba osób objętych Problemów i powiatowy, współpraca ze szkołami, pomoc uzależnionym leczeniem odwykowym Alkoholowych Powiatowe Centrum Pomocy terapeutyczna, grupy wsparcia itp. i współuzależnionym Rodzinie w Tarnowie,
85 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Tarnowski Ośrodek Interwencji Kryzysowej i Wsparcia Ofiar Przemocy, Poradnie psychologiczno- pedagogiczne, Organizacje pozarządowe, Policja, sądy Zapewnienie szerokiej oferty Liczba oraz odsetek różnych form pomocy Wsparcie osób starszych i osób osób/rodzin Urząd Miejski w Zakliczynie, uwzględniających potrzeby z niepełnosprawnościami, w tym korzystających Organizacje pozarządowe osób starszych Gminny Ośrodek rozwój poradnictwa, pracy socjalnej, z pomocy społecznej, Administracja rządowa, 2021- i z niepełnosprawnościami Pomocy Społecznej usług asystenckich i opiekuńczych, w tym korzystających Samorząd wojewódzki 2030 w Zakliczynie wzmacnianie samodzielności, z usług opiekuńczych i powiatowy, Poprawa jakości życia osób wsparcie sprzętowe. i specjalistycznych Podmioty prywatne starszych usług opiekuńczych i z niepełnosprawnościami Rozwijanie i wspieranie placówek dla osób starszych i niepełnosprawnych (ośrodki wsparcia, kluby seniora, Dom Pomocy Społecznej w Stróżach, Dom Pogodnej Jesieni w Zakliczynie, Urząd Miejski w Zakliczynie, Liczba osób Centrum aktywizacji i opieki Zapewnienie oferty Organizacje pozarządowe, korzystających Gminny Ośrodek seniorów w Kończyskach, całodobowych i dziennych Administracja rządowa, 2021- z całodobowych Pomocy Społecznej Środowiskowy Dom Samopomocy w form wsparcia dla osób Samorząd wojewódzki 2030 i dziennych form w Zakliczynie Stróżach, Warsztaty Terapii starszych i niepełnosprawnych i powiatowy, wsparcia Zajęciowej w Dzierżaninach oraz inne Podmioty prywatne placówki dziennej opieki i aktywizacji seniorów), w tym poprzez współpracę z sektorem pozarządowym i prywatnym. Przeciwdziałanie marginalizacji Liczba projektów Urząd Miejski w Zakliczynie, i wykluczeniu społecznemu, Wzrost aktywności osób dedykowanych Organizacje pozarządowe, Gminny Ośrodek ekonomicznemu, zdrowotnemu, starszych seniorom i/lub osobom Placówki oświatowe, 2021- Pomocy Społecznej transportowemu i informacyjnemu , i z niepełnosprawnościami z niepełnosprawnością- Zakliczyńskie Centrum Kultury, 2030 w Zakliczynie w tym aktywizacja społeczno- mi oraz ich Gminna Biblioteka Publiczna kulturalna i obywatelska oraz uczestników w Zakliczynie,
86 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 rekreacyjno-sportowa osób starszych Integracja społeczna Administracja rządowa, i z niepełnosprawnościami. i zawodowa osób starszych Liczba projektów Samorząd wojewódzki i z niepełnosprawnościami i inicjatyw i powiatowy, realizowanych przez Przedsiębiorcy, Poprawa jakości życia osób środowisko LGD Dunajec-Biała, starszych i organizacje senioralne Zespoły i artyści lokalni, i z niepełnosprawnościami Kluby i organizacje sportowe Media Usługi opieki wytchnieniowej w różnych formach, np. pobytu Wsparcie członków rodzin lub dziennego, pobytu całodobowego, opiekunów sprawujących Liczba osób Urząd Miejski w Zakliczynie, czy poprzez zapewnienie członkom bezpośrednią opiekę nad korzystających z usług Gminny Ośrodek Administracja rządowa, rodziny lub opiekunom możliwości osobami 2021- opieki wytchnieniowej, Pomocy Społecznej Samorząd wojewódzki, skorzystania ze specjalistycznego z niepełnosprawnościami, 2030 w tym w rozbiciu na w Zakliczynie Organizacje pozarządowe, poradnictwa (psychologicznego lub starszymi, samotnymi, różne formy Podmioty prywatne terapeutycznego) oraz wsparcia chorymi, niesamodzielnymi w zakresie nauki itp. pielęgnacji/rehabilitacji/dietetyki. Zwiększenie dostępu do nowych mieszkań
Liczba nowych Zwiększenie możliwości 2021- Rozwój mieszkalnictwa, w tym mieszkań oddanych do TBS Zakliczyn Sp. z o.o., zaspokojenia podstawowych 2023 budowa budynku mieszkalnego użytku Gminny Ośrodek Pomocy potrzeb mieszkaniowych Urząd Miejski (I etap), wielorodzinnego w Lusławicach (40 Społecznej w Zakliczynie, młodych rodzin z dziećmi, w Zakliczynie 2022- mieszkań) i w Paleśnicy (30 Liczba mieszkań Administracja rządowa, osób średnio i najniżej 2024 (II mieszkań). przypadająca na 1 tys. Mieszkańcy zarabiających, osób starszych, etap) mieszkańców z niepełnosprawnościami, zagrożonych wykluczeniem społecznym Działania inwestycyjne mające na Poprawa stanu technicznego Urząd Miejski celu poprawę stanu technicznego gminnych zasobów Koszty utrzymania Gminny Ośrodek Pomocy w Zakliczynie – i funkcjonalności budynków mieszkaniowych gminnych zasobów Społecznej w Zakliczynie, 2021- Referat Inwestycji w ramach gminnych zasobów mieszkaniowych, Administracja rządowa, 2030 Gminnych, mieszkaniowych, optymalizację Optymalizacja kosztów w tym koszty energii Samorząd wojewódzki Gospodarki kosztów utrzymania oraz wdrożenie utrzymania gminnych
87 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 rozwiązań proekologicznych, a także zasobów mieszkaniowych, w Przestrzennej ukierunkowane na polepszenie tym zwiększenie wydajności i Komunalnej atrakcyjności otoczenia energetycznej nieruchomości Poprawa warunków mieszkaniowych osób korzystających z lokali komunalnych Gminne jednostki Przeciwdziałanie negatywnym Współpraca na rzecz Liczba organizacyjne, skutkom pandemii wieloaspektowej walki z zdiagnozowanych Placówki ochrony zdrowia, koronawirusa Urząd Miejski 2021- powikłaniami i problemami przypadków osób z Administracja rządowa, w Zakliczynie 2030 zdrowotnymi osób, które chorowały zespołem Samorząd wojewódzki, Podniesienie poziomu na COVID-19. pocovidowym Organizacje pozarządowe, zdrowia publicznego Podmioty prywatne Cel operacyjny 4.3. Strategiczne zarządzanie rozwojem gminy, służące wzrostowi oraz włączeniu społecznemu i gospodarczemu. Poznanie ocen i opinii Urząd Miejski Gminne jednostki Rozwój narzędzi i organizacji mieszkańców na temat w Zakliczynie – Liczba raportów organizacyjne, systemu monitorowania usług dostępnych usług publicznych Referat 2021- z badań społecznych Mieszkańcy, publicznych, badania ich jakości oraz Organizacyjny 2030 wśród mieszkańców Przedsiębiorcy, satysfakcji odbiorców. Ewaluacja systemu i Spraw Organizacje pozarządowe świadczenie usług publicznych Obywatelskich Gminne jednostki Systematyczne podnoszenie Poziom zadowolenia Urząd Miejski Doskonalenie administracji i organizacyjne, kompetencji pracowników urzędu i mieszkańców z pracy w Zakliczynie – zarządzania Administracja rządowa, gminnych jednostek organizacyjnych urzędu Referat 2021- Samorząd wojewódzki oraz wdrażanie usprawnień i Organizacyjny 2030 Podniesienie jakości usług i powiatowy, innowacyjnych instrumentów Liczba uchylonych i Spraw publicznych Podmioty doradcze zarządzania. przez wojewodę decyzji Obywatelskich i szkoleniowe, np. FRDL MISTiA Gminne jednostki Rozwój i modernizacja bazy Poprawa warunków pracy Referat Inwestycji organizacyjne, lokalowej oraz wyposażenia administracji samorządowej Poziom zadowolenia Gminnych, Administracja rządowa, 2021- administracji samorządowej, w tym mieszkańców z pracy Gospodarki Samorząd wojewódzki 2030 adaptacja I piętra budynku po Szkole Podniesienie jakości usług urzędu Przestrzennej i i powiatowy, Podstawowej w Rynku w Zakliczynie publicznych Komunalnej Organizacje pozarządowe
88 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 na siedzibę Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Liczba obiektów użyteczności publicznej Zapewnienie dostępności dostępna administracji lokalnej dla architektonicznie dla Zapewnienie dostępności wszystkich mieszkańców, w osób ze szczególnymi Gminne jednostki (architektonicznej, cyfrowej, Urząd Miejski w tym ze szczególnymi potrzebami organizacyjne, informacyjno-komunikacyjnej) Zakliczynie, potrzebami Administracja rządowa, Zgodnie w administracji lokalnej, w tym Gminny Liczba obiektów Samorząd wojewódzki z ustawą zaprojektowanie i budowa windy koordynator Poprawa warunków życia użyteczności publicznej i powiatowy, osobowej w Urzędzie Miejskim dostępności i funkcjonowania zmodernizowana Organizacje pozarządowe w Zakliczynie mieszkańców ze szczególnymi architektonicznie pod potrzebami kątem osób ze szczególnymi potrzebami Wzrost dostępności i liczby e- Liczba lub odsetek usług spraw załatwianych Urząd Miejski Gminne jednostki Rozwój e-administracji lokalnej cyfrowo przez Urząd w Zakliczynie – organizacyjne, i upowszechnienie korzystania Zwiększenie liczby spraw Miejski Referat Administracja rządowa, 2021- z obsługi elektronicznej wśród załatwianych elektronicznie Organizacyjny Samorząd wojewódzki 2030 mieszkańców. Poziom zadowolenia i Spraw i powiatowy, Podniesienie jakości usług mieszkańców z pracy Obywatelskich Organizacje pozarządowe publicznych urzędu Inspirowanie, animowanie Liczba zrealizowanych i realizowanie projektów współpracy projektów we Urząd Miejski w Zakliczynie, z otoczeniem i interesariuszami współpracy gminy i co Gminne jednostki administracji mogących przynieść Rozwój procesów współpracy najmniej 1 innej JST organizacyjne, korzyści w zakresie wspólnych z otoczeniem Administracja rządowa, Władze inwestycji oraz dostępu do wiedzy, i interesariuszami Liczba zrealizowanych Samorząd wojewódzki 2021- samorządowe know-how i konkretnych rozwiązań, administracji projektów we i powiatowy oraz inne JST, 2030 gminy w tym rozwijanie współpracy współpracy gminy LGD Dunajec-Biała, samorządowej w wymiarze Osiągnięcie efektu synergii z uczelniami wyższymi Organizacje pozarządowe, krajowym i międzynarodowym oraz Uczelnie, przenoszenie jej na środowiska Liczba zrealizowanych Przedsiębiorcy, lokalne, a także współpracy projektów we
89 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 międzysektorowej (uczelnie – biznes współpracy gminy i co Miasta partnerskie – instytucje publiczne – organizacje najmniej 1 NGO Jaszfenyszaru (Węgry), Obertyn pozarządowe) i partnerstwa (Ukraina) publiczno-prywatnego. Liczba umów partnerstwa publiczno- prywatnego Liczba NGO, które zatrudniają Urząd Miejski Organizacje pozarządowe, pracowników Wsparcie merytoryczne, w Zakliczynie – Kluby i organizacje sportowe, organizacyjne i prawno-księgowe Referat Administracja rządowa, 2021- Profesjonalizacja NGO Liczba NGO, kute organizacji pozarządowych oraz Organizacyjny Samorząd wojewódzki 2030 pozyskały innych form inicjatyw społecznych. i Spraw i powiatowy, dofinansowanie ze Obywatelskich LGD Dunajec-Biała źródła innego niż budżet gminy Liczba zadań publicznych Rozwój współpracy realizowanych przez samorządu z NGO Urząd Miejski Organizacje pozarządowe, organizacje Powierzanie i wspieranie realizacji w Zakliczynie – Kluby i organizacje sportowe, pozarządowe zadań publicznych organizacjom Podniesienie jakości realizacji Referat Administracja rządowa, 2021- pozarządowym, w tym w oparciu o zadań publicznych Organizacyjny Samorząd wojewódzki 2030 Suma środków umowy wieloletnie. i Spraw i powiatowy, publicznych Wzrost aktywności i Obywatelskich LGD Dunajec-Biała przekazywanych partycypacji społecznej organizacjom pozarządowym Liczba projektów zgłoszonych do Rady sołeckie, Zwiększenie wpływu inicjatyw lokalnych i Urząd Miejski Mieszkańcy, Promocja inicjatyw lokalnych mieszkańców na decyzje funduszu sołeckiego w Zakliczynie – Administracja rządowa, i funduszu sołeckiego jako modelu budżetowe gminy Referat Samorząd wojewódzki, 2021- partycypacji mieszkańców w Wartość Organizacyjny LGD Dunajec-Biała, 2030 decyzjach budżetowych gminy. Wzrost aktywności zrealizowanych i Spraw Organizacje pozarządowe, i partycypacji społecznej projektów zgłoszonych Obywatelskich Kluby i organizacje sportowe, do inicjatyw lokalnych i Media funduszu sołeckiego
90 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Liczba organizacji Placówki oświatowe, pozarządowych na Urząd Miejski Organizacje pozarządowe, Edukacja obywatelska mieszkańców, terenie gminy, w tym w w Zakliczynie – Administracja rządowa, promocja wolontariatu oraz Wzrost aktywności przeliczeniu na 10 tys. Referat Samorząd wojewódzki 2021- stowarzyszania się i angażowania w i partycypacji społecznej mieszkańców Organizacyjny i powiatowy, 2030 działania organizacji pozarządowych. i Spraw LGD Dunajec-Biała, Liczba wolontariuszy na Obywatelskich Kluby i organizacje sportowe, terenie gminy Media Kształtowanie atrakcyjnego Administracja rządowa, wizerunku miasta i gminy, opartego Wzrost atrakcyjności Samorząd wojewódzki o ideę Slow City, Smart City, Smart osadniczej i turystycznej Liczba mieszkańców i powiatowy, Village, spokojne tempo życia, gminy Urząd Miejski LGD Dunajec-Biała oraz LGD w przyjaznym, bezpiecznym Saldo migracji w Zakliczynie, Pogórzańskie Stowarzyszenie 2021- i zdrowym środowisku, a także Zwiększenie liczby Zakliczyńskie Rozwoju, LGD Na 2030 tradycje handlowe, dziedzictwo mieszkańców gminy Liczba turystów Centrum Kultury Śliwkowym Szlaku, przyrodnicze i kulturowe oraz bogatą odwiedzających gminę Organizacje pozarządowe, ofertę wykorzystania czasu wolnego. Zwiększenie liczby turystów Przedsiębiorcy, Wspólna promocja w ramach odwiedzających gminę Media Mikroregionu Pogórza.
91 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Model struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy Zakliczyn wraz z ustaleniami i rekomendacjami w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej w gminie
Model struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy Wprowadzenie do modelu Model docelowej struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy Zakliczyn jest zobrazowaniem spodziewanych i zaplanowanych w strategii gminy procesów rozwoju i ich wpływu na kształtowanie się struktur przestrzennych. Z jednej strony, ze względu na ukształtowanie terenu, występujące zasoby naturalne i obszary cenne przyrodniczo, a także obszary występowania potencjalnych zagrożeń, historycznie ugruntowane użytkowanie przestrzeni, w tym sieć osadniczą z dominantą w postaci historycznego centrum miasta, powiązania infrastrukturalne i komunikacyjne, a także wiele innych uwarunkowań zastanych, a z drugiej strony w wyniku zdiagnozowanych w strategii problemów, potrzeb i potencjałów rozwojowych, w ramach modelu struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy Zakliczyn przedstawiono różne funkcje terenów w gminie, a także obszary szczególnej koncentracji działalności inwestycyjnej i planowane zmiany w przestrzeni gminy. Ogólne uwarunkowania modelu Gmina Zakliczyn administracyjnie przynależy do powiatu tarnowskiego. Odległość Zakliczyna od Tarnowa, stanowiącego główny ośrodek administracyjny, edukacyjny i gospodarczy tej części Małopolski wynosi niespełna 25 km. Nieco bliżej analizowanej jednostki położone są niewielkie, kilkutysięczne miasteczka, pełniące funkcję lokalnych ośrodków administracyjnych i usługowych: Wojnicz, Ciężkowice oraz Czchów. W kontekście rozwoju gminy Zakliczyn ich znaczenie i oddziaływanie jest jednak śladowe. Cały teren gminy Zakliczyn objęty jest różnymi formami ochrony przyrody. Obszar jednostki przynależy do Pogórza Ciężkowickiego (północno-wschodnia część gminy – rejon Wróblowic), Pogórza Wiśnickiego (północ gminy – rejon Gwoźdźca i Melsztyna) oraz Pogórza Rożnowskiego (pokrywa największą część jednostki, w tym sam Zakliczyn). Gmina posiada zróżnicowany krajobraz, przede wszystkim za sprawą Dunajca i jego doliny, przecinających jej obszar równoleżnikowo. O ile północna i południowa część to urozmaicony, silnie pofałdowany krajobraz częściowo zalesionych wzniesień poprzecinanych wąskimi obniżeniami o dość stromych spadkach, o tyle jej centralna część jest rozległą, dość płaską doliną rzeczną. Gmina Zakliczyn charakteryzuje się przeciętną dostępnością komunikacyjną. Przez jej obszar przebiegają dwie drogi wojewódzkie – biegnąca równoleżnikowo DW980 oraz południkowo DW975, z odcinkiem wspólnym Roztoka – Zakliczyn z mostem na Dunajcu. Jest to jednocześnie jedyna przeprawa mostowa przez tę rzekę na terenie gminy. Z punktu widzenia gminy Zakliczyn najistotniejszą rolę pełni DW975, umożliwiająca najszybszy dojazd przez Wojnicz do Tarnowa. Z kolei DW980, łącząca się w nieodległym Jurkowie (gmina Czchów) z DK75, stanowi najszybszą trasę łączącą Kraków z rejonem Gorlic – wpływa to na natężenie ruchu tranzytowego, ale jednocześnie zapewnia Zakliczynowi bezpośrednią komunikację z Krakowem.
92 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Rzeźba terenu przekłada się na występowanie dwóch zagrożeń, typowych dla obszaru pogórzy karpackich – osuwisk oraz powodzi i podtopień. W Systemie Osłony Przeciwosuwiskowej, prowadzonym przez Państwowy Instytut Geologiczny, na terenie gminy Zakliczyn skatalogowano 428 osuwisk i kolejne 27 obszarów zagrożonych ruchami masowymi, o łącznej powierzchni 14 km2, co stanowi niespełna 11,5% obszaru jednostki. Największym zagrożeniem naturalnym doliny Dunajca jest możliwość wystąpienia rzeki z brzegów – zagrożenie zalaniem o prawdopodobieństwie 1% i 10% koncentruje się głównie w najbliższym sąsiedztwie koryta rzeki, ale już ryzyko podtopień obejmuje niemalże cały pas doliny Dunajca, włącznie z Zakliczynem. Największa gęstość zaludnienia charakteryzuje miasto oraz sołectwa z nim sąsiadujące. Zdecydowanie mniejsza jest na południowych obszarach gminy. O ile w mieście można mówić o względnej koncentracji zabudowy mieszkalnej, to w przypadku większości pozostałych miejscowości jest ona rozproszona, co negatywnie wpływa m.in. na poziom rozwoju infrastruktury sieciowej i różną dostępność usług dla mieszkańców poszczególnych miejscowości. Największy odsetek budynków mieszkalnych z dostępem do kanalizacji występuje w miejscowościach: Zakliczyn, Stróże i Faliszewice (> 80%). Sieć kanalizacyjna dostępna jest w centralnej części jednostki, w pasie od Faliszewic po Faściszową, a także w miejscowościach Olszowa i Paleśnica na południu gminy. Funkcjonują 3 oczyszczalnie ścieków – w Zakliczynie, Paleśnicy i Charzewicach. Deficyt infrastruktury dotyka przede wszystkim północną i południową część analizowanej jednostki, na co wpływ ma ukształtowanie terenu, występowanie osuwisk oraz koszty, jakie pochłania rozbudowa sieci w podgórskim terenie o rozproszonej zabudowie mieszkalnej, przy tak dużej liczbie miejscowości tworzących gminę. Gminę charakteryzuje zasobność materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Łącznie do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego są wpisane 22 obiekty z terenu gminy, w tym 10 przypada na sam Zakliczyn, który posiada historyczny układ ruralistyczny, zabytkowy ratusz i domy mieszkalne, w tym najstarszy Domu „Pod Wagą”. Ważnym i zyskującym na znaczeniu w kontekście rozwoju turystycznego zabytkiem są ruiny zamku w Melsztynie. Za organizowanie i prowadzenie działalności kulturalnej na terenie gminy Zakliczyn odpowiada przede wszystkim Zakliczyńskie Centrum Kultury, którego siedziba zlokalizowana jest w rynku. Świetlice kulturalne działają na terenie czterech miejscowości gminy – w Filipowicach, Gwoźdźcu, Woli Stróskiej oraz w Rudzie Kameralnej. Z kolei Gminna Biblioteka Publiczna w Zakliczynie posiada swoje filie w Filipowicach, Paleśnicy i Charzewicach. Zwraca uwagę koncentracja placówek kultury prowadzonych przez gminę w centralnej i zachodniej jej części. Ponadto w Lusławicach działa Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego, posiadające status narodowej instytucji kultury. Sieć szkół na terenie gminy tworzy 8 placówek, z czego 6 prowadzonych jest przez gminę Zakliczyn (placówki w miejscowościach: Zakliczyn, Charzewice, Gwoździec, Filipowice, Paleśnica, Stróże), a 2 kolejne przez organizacje pozarządowe (Faściszowa i Wróblowice). Część z nich funkcjonuje w formie Zespołów Szkolno-Przedszkolnych. Funkcje terenów w gminie Funkcje terenów w gminie obrazuje poniższy rysunek. Wyodrębniono na nim tereny, na których przewidywany jest rozwój zabudowy wyodrębnione w oparciu o dominujące funkcje: tereny mieszkaniowe, którym mogą towarzyszyć tereny o funkcji usługowej, wraz z wyszczególnieniem historycznego centrum miasta, tereny przemysłowe, tereny eksploatacji kruszywa oraz tereny po wykonanej eksploatacji kruszywa jako tereny planowanej rekreacji wodnej, a także tereny o innych dominujących funkcjach: tereny rolnicze, lasy i tereny zieleni urządzonej, wody. Wykazano również sieć dróg przebiegających przez teren gminy.
93 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Największy udział w obszarze gminy Zakliczyn mają tereny rolnicze o różnym potencjale wykorzystania (grunty orne, łąki i pastwiska, sady oraz nieużytki) oraz lasy – szczególnie w południowej części jednostki, co przekłada się na możliwości ich gospodarczego wykorzystania oraz potencjał turystyczny. Przemysł w gminie Zakliczyn funkcjonuje śladowo – największą część terenów o takim przeznaczeniu stanowią złoża kruszyw (żwir) w bezpośrednim sąsiedztwie Dunajca. Obszary wyrobisk poeksploatacyjnych mogą być gospodarowane na cele rekreacji wodnej. W centrum miasta zlokalizowana jest Zakliczyńska Strefa Aktywności Gospodarczej. Na rozmieszczenie terenów zabudowy wpływ mają przede wszystkim: rzeźba terenu, uwarunkowania środowiskowe i zagrożenia naturalne, a także dostępność komunikacyjna. W zabudowie mieszkaniowej zdecydowanie dominują budynki mieszkalne w zabudowie jednorodzinnej oraz zagrodowej. Wyjątek na tym polu stanowi ścisłe centrum Zakliczyna z małomiasteczkową zabudową (kamienice) pochodzącą z przełomu XIX i XX wieku. W przypadku miejscowości położonych na północy oraz na południu gminy występuje koncentracja zabudowy w dolinach i obniżeniach terenu. Rysunek 11. Model struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy Zakliczyn - funkcje terenów w gminie.
94 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Rozmieszczenie planowanych inwestycji i planowane zmiany w przestrzeni gminy Krótka charakterystyka wybranych obszarów i kierunków interwencji: • Planuje się zakończenie rewitalizacji rynku i jego bezpośredniego otoczenia, aby przestrzeń ta stanowiła centrum życia społecznego, handlowo-usługowego i turystycznego gminy. • W mieście planuje się utworzenie nowej przestrzeni publicznej pod organizację większych imprez (sportowych, kulturalnych, rozrywkowych, gospodarczych, wystawienniczo-targowych itp.). • Na terenie Melsztyna od kilku lat trwają prace związane z częściową odbudową zamku. Jest to zabytek kultury o dużej wartości historycznej oraz potencjale rozwojowym, w szczególności w zakresie podnoszenia atrakcyjności turystycznej gminy. W związku z tym, planuje się kontynuację prac przy zabytku, jak również zagospodarowanie jego otoczenia (strefa turystyczna), a następnie włączenie go w obieg społeczny i turystyczny. W zamierzeniu działania realizowane będę poprzez współpracę strony publicznej i prywatnej. • Chcąc zwiększać dostępność i jakość oferty kulturalnej, a jednocześnie przewidując zwiększenie ruchu turystycznego i konieczność jego profesjonalnej obsługi, zaplanowano prace modernizacyjne i adaptacyjne w odniesieniu do budynku świetlicy wiejskiej w Melsztynie.
• Dbałość o dziedzictwo kulturowe gminy (jego odpowiednie zbadanie, zachowanie i promocję) zrealizuje się w postaci nowego Muzeum Ziemi Zakliczyńskiej, prezentującego historię, pamiątki i ważne postaci związane z gminą (Krzysztof Penderecki, Jacek Malczewski, Zbigniew Preisner, o. Jan Góra i inni).
• W Lusławicach funkcjonuje Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego. To miejsce spotkań młodych adeptów muzyki z mistrzami sztuki wykonawczej i kompozytorami, a także wybitnymi postaciami szeroko pojętej humanistyki. Centrum powstało przy wsparciu funduszy europejskich i przez ostatnie lata instytucję wiązała zasada trwałości projektu, która determinowała sposób działalności. W nadchodzącym czasie instytucja planuje poszerzenie grona interesariuszy i nowe aktywności, w szczególności przy wykorzystaniu przestrzeni parku i dworu Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach. • Ze względu na ponadprzeciętne walory przyrodniczo-krajobrazowe południowych obszarów gminy, w szczególności najbardziej wysuniętej na południe miejscowości Jamna, gdzie zlokalizowany są: węzeł szlaków turystycznych, znane i cenione schroniska turystyczne i inne miejsca noclegowe (Schroniska Dobrych Myśli, Bacówka, Chatka Włóczykija i Gajówka), ośrodki religijne (Sanktuarium Matki Bożej Niezawodnej Nadziei oraz Ośrodek Duszpasterstwa Akademickiego oo. Dominikanów), gdzie organizowane są ważne wydarzenia rozrywkowe, kulturalne i rekreacyjne (Festiwal Piosenki Turystycznej „Pod Słońce”, Otwarta Scena Piosenki Autorskiej), zaplanowano szereg działań, w tym inwestycji, w celu wzmocnienia i lepszego wykorzystania potencjału miejscowości jako miejsca wypoczynku, rekreacji i turystyki oraz rozwoju duchowego (poszerzanie dróg, budowa ścieżek pieszo-rowerowych, budowa progu na potoku Paleśnianka w miejscu Jamna Potoki itp.). • Dla zwiększenia mobilności mieszkańców i poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym, a jednocześnie w ramach tworzenia nowej oferty dla turystów i gości, zaplanowano budowę
95 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
chodników, w tym z dopuszczonym ruchem rowerów, a także ciągów pieszo rowerowych oraz innej infrastruktury rowerowej i towarzyszącej, m.in. budowę kładki pieszo-rowerowej Wesołów-Melsztyn zintegrowanej z VeloDunajec. Inwestycje będą realizowane w odniesieniu m.in. do drogi wojewódzkiej nr 980 w miejscowościach: Faściszowa, Zawada Lanckorońska, Melsztyn, Charzewice, drogi wojewódzkiej nr 975 w m. Zakliczyn, Zdonia, Bieśnik, dróg powiatowych w miejscowościach: Gwoździec, Filipowice, Zakliczyn, Stróże. Inwestycje, dzięki zwiększeniu atrakcyjności roweru, przyczynią się także do poprawy jakości środowiska w gminie, w szczególności jakości powietrza. • Ze względu na unikalne walory przyrodniczo-krajobrazowe, a także komfort życia mieszkańców, priorytetem pozostaje rozwój infrastruktury sieciowej. Biorąc pod uwagę uwarunkowania środowiskowe, terenowe i strukturę osadnictwa, a także koszty realizacji i utrzymania inwestycji, wyznaczono obszary doposażenia w sieciową infrastrukturę techniczną. Kanalizacja, m.in.: Zawada Lanckorońska i Roztoka, Dzierżaniny, Jamna i Paleśnica, Stróże i Wola Stróska, Faściszowa, Zakliczyn. Wodociąg, m.in.: Zawada Lanckorońska, Roztoka, Lusławice, Faściszowa). W przypadku pozostałych obszarów, promowane i wspierane będą głównie rozwiązania indywidualne i sąsiedzkie.
• Możliwości zagospodarowania istniejących terenów pod cele inwestycji gospodarczych zostały wyczerpane. Zaplanowano tym samym poszerzenie Zakliczyńskiej Strefy Aktywności Gospodarczej Planowane, a także rozwój obszarów aktywności gospodarczej i inwestycyjnej poza miastem. • Istotnym zasobem naturalnym, występującym na terenie gminy, są złoża kruszyw (głównie żwiru), występujące w dolinach rzecznych. Występowanie złóż niesie za sobą szereg konsekwencji gospodarczych i społecznych – poza niewątpliwymi korzyściami (zatrudnienie, dochody do budżetu gminnego) także i problemy (przekształcenie środowiska naturalnego czy wzmożony ruch samochodów ciężarowych – wywóz urobku). W najbliższych latach za priorytet uznano zagospodarowanie nieczynnych już wyrobisk pożwirowych – przekształcenie w małe ośrodki rekreacji wodnej i wypoczynku.
• Na terenie gminy zidentyfikowano zasoby wód mineralnych na terenie gminy, które mogą posłużyć zarówno mieszkańcom, jak również jako element oferty dla turystów i gości. W związku z tym, zaplanowano utworzenie w miejscowości Słona ogólnodostępnych łazienek mineralnych.
• Potrzeba podnoszenia atrakcyjności osadniczej gminy i komfortu życia mieszkańców (zatrzymanie emigracji i przyciągnięcie nowych mieszkańców, stworzenie lepszych warunków dla rozwoju rodzin z dziećmi, ale również dla osób starszych) determinują gminne inwestycje mieszkaniowe. Zaplanowano budowę budynku mieszkalnego wielorodzinnego w Lusławicach (40 mieszkań) i w Paleśnicy (30 mieszkań).
• W ramach gminnej polityki społecznej w Dzierżaninach zaplanowano rozbudowę istniejącego budynku o windę w celu dostosowania go do wymagań osób niepełnosprawnych i zmianę sposobu użytkowania części budynku na cele dziennego domu pomocy.
• Ważną inwestycją w kontekście zwiększenia dostępności i jakości usług świadczonych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej będzie adaptacja I piętra budynku po Szkole Podstawowej w Rynku w Zakliczynie na siedzibę tej instytucji.
96 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• Realizowane będą działania w calu zapewnienia dostępności (architektonicznej, cyfrowej, informacyjno-komunikacyjnej) w administracji lokalnej i przestrzeni gminy, w tym zakłada się zaprojektowanie i budowę windy osobowej w Urzędzie Miejskim w Zakliczynie.
• W celu zwiększenia dostępności i jakości usług ochrony zdrowia, doskonalona będzie baza infrastrukturalna i wyposażenie podmiotów świadczących te usługi. Zakłada się m.in. modernizację budynków ośrodka zdrowia przy ul. Tarnowskiej w Zakliczynie i w Paleśnicy.
• Analiza sieci szkół i stanu technicznego istniejącej bazy w kontekście potrzeb społecznych, wskaźników demograficznych i stojących przez oświatą wyzwań wskazała na konieczność przebudowy i rozbudowy Szkoły Podstawowej im. T. Kościuszki w Stróżach. Podjęto również decyzję o zagospodarowaniu otoczenia placówek oświatowych, przede wszystkim w zakresie tworzenia przyszkolnej infrastruktury rekreacyjnej i sportowej, m.in. w tym zakup terenu i budowa boiska z bieżnią, skocznią i rzutnią oraz placem zabaw przy Szkole Podstawowa im. Lanckorońskich w Zakliczynie, boiska i placu zabaw przy Szkole Podstawowej w Filipowicach, boiska i otoczenia szkoły we Wróblowicach.
• Gmina realizuje obowiązek ustawowy co do prowadzenia co najmniej jednego stacjonarnego punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych, dzierżawiąc część hali w Zakliczynie i zatrudniając pracownika na umowę zlecenie. Docelowo planuje się utworzenie własnego PSZOK (np. w Zakliczynie) i jego rozwój jako elementu gospodarki o obiegu zamkniętym.
97 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Rysunek 12. Model struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy Zakliczyn – rozmieszczenie planowanych inwestycji i planowane zmiany w przestrzeni gminy.
98 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Ustalenia i rekomendacje w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej w gminie Ustalenia i rekomendacje w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej w gminie Zakliczyn wynikają z przyjętego i opisanego wyżej modelu. Dotyczą kluczowych jednostek funkcjonalno-przestrzennych. Opis uwzględnia krótką charakterystykę każdej z nich oraz określa najważniejsze zalecenia i wskazówki dotyczące polityki przestrzennej w odniesieniu do tych jednostek. 1. Tereny zachowania historycznego centrum miasta: • Charakterystyka:
→ Serce i stolica gminy, położona na prawym brzegu Dunajca. Obszar kluczowy dla tożsamości miasta i gminy, pełniący rolę funkcjonalnego i reprezentacyjnego centrum oraz miejsca realizacji kontynuowanych przez wieku tradycji handlowych. Wyróżnia go historyczny układ urbanistyczny, którego elementem są rynek, charakterystyczna małomiasteczkowa zabudowa z przełomu XIX i XX stulecia – zabytkowy ratusz, kamienice oraz nieliczne domy drewniane, a także rozwijająca się funkcja turystyczno-usługowa.
• Ustalenia i rekomendacje w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej: → Zachowanie historycznej tkanki i struktury przestrzennej oraz elementów charakterystycznych i zakorzenionych w świadomości społeczności lokalnej,
→ Podporządkowanie nowej zabudowy historycznej kompozycji przestrzennej, → Umacnianie pozycji Zakliczyna jako handlowej stolicy Pogórza - zachowanie targowej funkcji rynku,
→ Poprawa atrakcyjności i funkcjonalności przestrzeni zarówno dla mieszkańców, jak i turystów oraz gości,
→ Zwiększenie udziału zieleni, → Uwzględnienie przestrzeni dla organizacji niewielkich wydarzeń o charakterze kulturalnym, rozrywkowym, integracyjnym, wystawienniczym.
→ Integrowanie funkcji turystycznej, handlowej i roli „żywego centrum miasta”, → Utrzymanie miejsc parkingowych przy jednoczesnej promocji komunikacji pieszej, rowerowej i zbiorowej. 2. Tereny o funkcjach usługowych:
• Charakterystyka:
→ Obszary administracyjno-usługowe, istotne ze względu na pełnienie funkcji obsługi mieszkańców miasta i gminy oraz turystów i gości, a także skupiające miejsca pracy. W obszarach tych zlokalizowane są m.in. instytucje i obiekty użyteczności publicznej, punkty handlowo-usługowe, tereny obsługi komunikacji. • Ustalenia i rekomendacje w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej: → Rozwój funkcji usługowych w mieście Zakliczynie i dążenie do kształtowania lokalnych centrów usługowych w miejscowościach wiejskich,
99 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
→ Rozwój usług wraz z rozwojem zabudowy i przyrostem liczby mieszkańców, a także odwiedzających gminę turystów i gości,
→ Kształtowanie czytelnej, zwartej struktury przestrzennej i dopełnianie układów urbanistycznych, → Kształtowanie struktury przestrzennej uwypuklające i wzmacniające znaczenie istniejących obiektów o ważnych funkcjach lokalnych i ponadlokalnych,
→ Mieszanie i dodawanie funkcji, → Zwiększenie udziału zieleni,
→ Zapewnienie dobrej dostępności komunikacyjnej (układ drogowy, komunikacja zbiorowa, infrastruktura piesza i rowerowa, punkty przesiadkowe),
→ Dobra organizacja miejsc parkingowych przy kluczowych obiektach. 3. Tereny o funkcjach mieszkaniowych:
• Charakterystyka:
→ Obszary mieszkaniowe z przewagą zabudowy jednorodzinnej oraz zabudowy mieszkaniowo-zagrodowej, zlokalizowane w mieście i przede wszystkim wzdłuż istniejących ulic w poszczególnych sołectwach gminy, gdzie charakteryzują się tradycyjnymi dla fizjonomii wsi cechami rozplanowania i sposobem sytuowania zabudowy. Obszary z częściowo obecną funkcją usługową.
• Ustalenia i rekomendacje w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej:
→ Ochrona krajobrazu kulturowego dawnych układów ruralistycznych, → Utrzymanie i kontynuacja istniejącej struktury przestrzennej i form zabudowy, z możliwością jej uzupełnienia, → Dopuszczenie drugiego pasa zabudowy na zapleczu istniejących budynków usytuowanych wzdłuż ulic w sołectwach,
→ Ograniczenie rozwoju zabudowy wielorodzinnej, → Kształtowanie prawidłowych relacji pomiędzy zabudową związaną z produkcją rolną a zabudową mieszkaniową w sołectwach, → Kreowanie połączeń z układem zewnętrznym: komunikacyjnych i kompozycyjnych, w tym z terenami aktywnymi przyrodniczo,
→ Kształtowanie zieleni m.in. poprzez powiązanie z usługami sportu i rekreacji, a także zachowanie niezabudowanych odcinków dolin rzecznych jako wolnych od zabudowy,
→ Zapewnienie dobrej dostępności komunikacyjnej m.in. poprzez układ dróg publicznych, ekologiczny transport zbiorowy, połączenia rowerowe,
→ Dążenie do poprawy dostępności infrastruktury społecznej (przedszkola, szkoły, place zabaw, skwery),
100 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
→ Prowadzenie infrastruktury technicznej bazujące na analizie potrzeb i rachunku ekonomicznym,
→ W centralnych częściach miasta i wsi oraz przy głównych trasach komunikacyjnych przewiduje się rozwój mieszanych form zagospodarowania mieszkaniowo-usługowych, → Uwzględnienie ograniczeń w zabudowie terenów zagrożonych powodziami i ruchami masowymi. 4. Tereny o funkcjach przemysłowych, tereny eksploatacji kruszywa: • Charakterystyka:
→ Obszary pełniące kluczową rolę dla rozwoju gospodarczego gminy, w tym Zakliczyńska Strefa Aktywności Gospodarczej i tereny eksploatacji kruszywa.
• Ustalenia i rekomendacje w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej:
→ Połączenie z ponadlokalnym układem komunikacyjnym, → Tworzenie układu kompozycyjno-komunikacyjnego zapewniającego dostępność oraz dobrą dystrybucję terenów i ich obsługę, → Ograniczenie negatywnego wpływu terenów aktywności gospodarczej na sąsiadującą zabudowę mieszkaniową, środowisko i krajobraz,
→ Wyposażenie terenów zabudowy techniczno-produkcyjnej w kanalizację sanitarną i nakaz odprowadzania ścieków do kanalizacji sanitarnej,
→ Uzbrajanie terenów proporcjonalnie do stopnia zainwestowania i zagospodarowania, → Zapewnienie odpowiednich parametrów infrastruktury liniowej,
→ Eksploatacja złóż zgodnie z obowiązującymi przepisami i normami.
→ Tereny po wykonanej eksploatacji kruszywa m.in. w miejscowości Roztoka jako tereny planowanej rekreacji wodnej. 5. Tereny zielone – lasy, zieleń urządzona:
• Charakterystyka: → Obszary zieleni kluczowe dla systemu przyrodniczego, położone przede wszystkim w sołectwach w południowej części gminy, pełniące role: klimatyczno-biologiczną, krajobrazową, rekreacyjno-społeczną, turystyczną, produkcyjną.
• Ustalenia i rekomendacje w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej:
→ Zachowanie i ochrona systemu przyrodniczego oraz krajobrazu, których zasadniczymi elementami są Dolina Dunajca, kompleksy leśne wraz z terenami pozostałych zalesień i lokalne ciągi ekologiczne związane z ciekami (w szczególności zachowanie warunków ochrony ustalonych dla Ciężkowicko-Rożnowskiego Parku Krajobrazowego, rezerwatu „Styr”, Obszaru Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego, Obszaru Chronionego Krajobrazu Wschodniego Pogórza Wiśnickiego, a także ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego – obszary NATURA 2000),
101 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
→ Przeciwdziałanie degradacji środowiska, → Porządkowanie istniejących i tworzenie nowych zespołów zieleni urządzonej,
→ Zachowanie i tworzenie kompleksów leśnych i towarzyszących im łąk w dotychczasowym użytkowaniu, uzupełnianie i poszerzanie kompleksów leśnych, → Wykorzystanie potencjału przyrodniczego do stworzenia atrakcyjnej oferty aktywnego spędzania czasu wolnego (sport, rekreacja, wypoczynek, turystyka), → Wyznaczanie ścieżek edukacyjnych, szlaków turystycznych itp. oraz stref rekreacji i wypoczynku wyposażonych w miejsca parkingowe, infrastrukturę rowerową, tablice informacyjne i małą architekturę, → Ograniczenia sytuowania nowej zabudowy,
→ Zapewnienie dobrej dostępności komunikacyjnej. 6. Tereny rolnicze:
• Charakterystyka:
→ Grunty orne, łąki, pastwiska, sady zlokalizowane poza centrum miasta i na obszarach wiejskich.
• Ustalenia i rekomendacje w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej:
→ Utrzymanie zwartych kompleksów użytków rolnych i zielonych z zadrzewieniami śródpolnymi oraz otuliną biologiczną cieków wodnych,
→ Kontynuacja rolniczego sposobu użytkowania terenów, szczególnie w obrębie zwartych kompleksów gleb o wysokiej jakości i przydatności rolniczej,
→ Przeciwdziałanie rozdrobnieniu areału rolnego, dążenie do poprawy struktury obszarowej gospodarstw rolnych, głównie w obszarze centralnym gminy i dolinie Dunajca, → Realizacja programu zalesień gruntów najsłabszych, nieużytków i gruntów rolniczo nieprzydatnych,
→ Ograniczenie zabudowy kubaturowej, możliwy rozwój zabudowy zagrodowej, → Ograniczenie nowych terenów zabudowy poza terenami istniejącego zainwestowania,
→ Możliwe obiekty usług rolniczych, produkcji rolniczej i ogrodniczej itp., → Zakaz obiektów oraz urządzeń degradujących w szerszym zasięgu środowisko i krajobraz,
→ Możliwe przekształcenia gruntów rolnych w tereny o innym użytkowaniu, jak np.: lasy, agroturystyka, turystyka, rekreacja, sport, wypoczynek, produkcja energii ze źródeł odnawialnych, parki i inne tereny zieleni urządzonej,
→ Wykorzystanie indywidualnych lub sąsiedzkich systemów zaopatrzenia w wodę oraz odprowadzanie i oczyszczanie ścieków. 7. Wody: • Charakterystyka:
102 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
→ Cieki wodne w przestrzeni gminy oraz ich bezpośrednia otulina biologiczna - Dunajec wraz z dopływami.
• Ustalenia i rekomendacje w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej:
→ Zachowanie istniejącego systemu, dążenie do poprawy klas czystości wód na obszarze całej gminy,
→ Udostępnienie strefy nadbrzeżnej Dunajca dla rozwoju funkcji związanych ze sportem, rekreacją, wypoczynkiem czy turystyką, przy pełnej ochronie systemu przyrodniczego,
→ Wykorzystanie surowców przy pełnej ochronie systemu przyrodniczego,
→ Ochrona bezpośredniej otuliny biologicznej cieków wodnych z ograniczeniem zabudowy kubaturowej (wyjątki: funkcje związane ze sportem, rekreacją, wypoczynkiem czy turystyką, a także wydobyciem kruszyw),
→ Zakaz podejmowania przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, → Zapewnienie dostępności komunikacyjnej, w szczególności poprzez rozwój sieci ścieżek rowerowych wraz z przeprawami.
103 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Obszary strategicznej interwencji
Obszary strategicznej interwencji określone w strategii rozwoju województwa wraz z zakresem planowanych działań Terytorialne ukierunkowanie Strategii Rozwoju Województwa „Małopolska 2030” zakłada dążenie do wykorzystania i wzmocnienia przewag konkurencyjnych regionu (mowa m.in. o potencjale kulturowym, turystycznym i przyrodniczym) oraz zachowania spójności wewnątrzregionalnej. Wdrażany zatem będzie – wskazany w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) – rozwój terytorialnie wrażliwy i odpowiedzialny. Przejawem polityki rozwoju ukierunkowanej terytorialnie są obszary strategicznej interwencji. Zgodnie z definicją ustawową, obszar strategicznej interwencji (OSI) to określony w strategii rozwoju obszar o zidentyfikowanych lub potencjalnych powiązaniach funkcjonalnych, lub o szczególnych warunkach społecznych, gospodarczych czy przestrzennych, decydujących o występowaniu barier rozwoju lub trwałych, możliwych do aktywowania, potencjałów rozwojowych, do którego jest kierowana interwencja publiczna łącząca inwestycje, w szczególności gospodarcze, infrastrukturalne albo w zasoby ludzkie, finansowane z różnych źródeł, czy też rozwiązania regulacyjne. Samorząd województwa małopolskiego wskazał w swojej strategii, poza OSI określonymi na szczeblu krajowym (miasta średnie tracące funkcje społeczno-gospodarcze i obszary zagrożone trwałą marginalizacją), dodatkowy katalog OSI regionalnych. Ostatecznie w województwie małopolskim wyodrębniono 6 typów obszarów (w rozumieniu zapisów Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2030): 3 typy obszarów problemowych (kategoria ta obejmuje zarówno OSI krajowe, jak i OSI regionalne), 2 typy obszarów o wyjątkowym potencjale oraz 1 typ obszarów wzrostu. Wśród nich należy wymienić:
• Miasta średnie tracące funkcje społeczno-gospodarcze 6 miast wskazanych w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) oraz Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2030: Tarnów, Nowy Sącz, Gorlice, Nowy Targ, Zakopane, Chrzanów.
• Miejskie obszary funkcjonalne (MOF) Za obszary wzrostu, o wyjątkowych możliwościach rozwojowych, uznano miasta i obszary funkcjonalne wokół nich. Przeprowadzono analizę dotyczącą delimitacji optymalnych zasięgów MOF w Małopolsce, w kontekście realizacji zintegrowanych inwestycji terytorialnych na lata 2021-2027, dla stolicy regionu oraz 6 miast średnich tracących funkcję społeczno-gospodarcze. W konsekwencji w strategii wskazano 6 miejskich obszarów funkcjonalnych w Małopolsce: MOF Krakowa, MOF Tarnowa, MOF Nowego Sącza, MOF Gorlic, MOF Podhala, MOF Chrzanowa. Województwo małopolskie będzie wspierać gminy współpracujące w ramach MOF – z założeniem, że kluczowe znaczenie będzie miała (zawiązana formalnie) współpraca i inicjatywa oddolna. Jedną z form wparcia będzie możliwość realizacji wspomnianego instrumentu ZIT na obszarze wybranych MOF.
104 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• Obszar transformacji energetycznej – Małopolska Zachodnia Kolejne OSI są konsekwencją wyzwań związanych z procesem transformacji gospodarki w kierunku uzyskania neutralności klimatycznej. Transformacja będzie wymagać dedykowanych interwencji i wsparcia na rzecz tych obszarów, które będą najsilniej dotknięte jej skutkami. W Małopolsce takim obszarem są tereny w najbardziej zurbanizowanej zachodniej części województwa – 4 powiaty: chrzanowski, olkuski, oświęcimski i wadowicki, gdzie gospodarka oparta jest w znacznej mierze na dużych zakładach, w tym związanych z działalnością górniczą. Kopalnie węgla kamiennego funkcjonują w Brzeszczach i w Libiążu. Obszar Małopolski Zachodniej rekomendowany jest do wsparcia w ramach Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (Just Transition Fund). Dostępność środków w nowej perspektywie finansowej Unii Europejskiej na lata 2021-2027 będzie wymagało przygotowania Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji, który określi cele oraz będzie koordynował działania i współpracę różnych partnerów.
• Gminy zmarginalizowane Gminy dotknięte problemami i barierami rozwojowymi zostały wyznaczone na podstawie wskaźnika syntetycznego, złożonego z wybranych mierników przedstawiających zagadnienia społeczne, ekonomiczne i środowiskowe. Ostatecznie, jako obszary zmarginalizowane w Małopolsce wskazano 62 gminy, zlokalizowane głównie w południowej i wschodniej części regionu oraz częściowo na północy województwa (nie ma wśród nich gminy Zakliczyn). Do tych jednostek zostanie skierowane szczególne wsparcie w celu wyrównania ich szans rozwojowych.
• Miejscowości uzdrowiskowe Z uwagi na specyfikę województwa, za regionalne OSI uznano miejscowości uzdrowiskowe. Są to obszary o szczególnych walorach: przyrodniczych, krajobrazowych, klimatycznych, rekreacyjnych, turystycznych, zdrowotnych, o uznanej marce, tradycjach i bogatej historii, manifestującej się często w zabytkowej architekturze. Miejscowości te zlokalizowane są głównie na obszarach górskich, które są obszarami o utrudnionym dostępie komunikacyjnym i ograniczonych możliwościach rozwoju przemysłu. Z uwagi na istotne znaczenie rozwoju branży uzdrowiskowej oraz dużą koncentrację jednostek tego typu w Małopolsce, samorząd regionalny w kolejnych latach utrzyma wsparcie dla obecnych, jak i przyszłych uzdrowisk i obszarów ochrony uzdrowiskowej. Do tej grupy nie zalicza się gmina Zakliczyn.
• Obszary prawnie chronione Specjalnym wsparciem objęte zostaną objęte ponadto obszary prawnie chronione, np. parki narodowe, parki krajobrazowe czy obszary Natura 2000. Są to obszary szczególnie cenne pod względem przyrodniczym, co powoduje konieczność objęcia ich dodatkową ochroną i wsparciem z poziomu regionu. Jednocześnie ich obecność na danym obszarze wprowadza pewne ograniczenia związane z użytkowaniem terenów i realizacją inwestycji. Stąd wsparcie dla terenów chronionych będzie związane nie tylko z kwestiami ochrony środowiska, ale interwencja z poziomu województwa będzie również formą rekompensaty dla gmin, które dotykają bariery wywoływane przez obostrzenia środowiskowe. Cały teren gminy Zakliczyn objęty jest różnymi formami ochrony przyrody – składają się na nie: Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego (centralna część gminy), Obszar Chronionego Krajobrazu
105 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Wschodniego Pogórza Wiśnickiego (północno-zachodnia część jednostki) oraz Ciężkowicko- Rożnowski Park Krajobrazowy (południe gminy), z położonym na jego terenie rezerwatem „Styr”. Ponadto samorząd regionalny będzie wyróżniać gminy, które wykazują się aktywnością w zakresie działań środowiskowych. Będą one mogły uzyskać preferencje w programach konkursowych finansowanych ze środków budżetu województwa oraz w ramach konkursów wspieranych ze RPO WM 2021-2027. Obszary strategicznej interwencji kluczowe dla gminy Zakliczyn wraz z zakresem planowanych działań W ramach prac nad strategią, zarówno na etapie diagnostycznym, jak i planistycznym, analizowano możliwość wyznaczenia w gminie Zakliczyn lokalnych obszarów strategicznej interwencji. Specyfika gminy oraz rozpoznane zasoby endogeniczne i potencjały gminy, które można wykorzystać do rozwoju zgodnego z przyjętą wizją gminy, w szczególności w zakresie kreowania atrakcyjnej oferty czasu wolnego, zdecydowały o wyodrębnieniu kluczowych obszarów wsparcia. Dotyczą one 3 miejscowości: Melsztyn, Jamna i Lusławic. Obszary te wyróżniają szczególnie bogate zasoby materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz walory przyrodniczo-krajobrazowe, które mogą zostać efektywnie wykorzystane dla celów rozwojowych, jeśli uda się je skutecznie włączyć w obieg społeczny, gospodarczy i turystyczny. Tym samym należy je rozumieć jako obszary wzrostu, które w wyniku zaplanowanej interwencji mają stanowić w najbliższych latach przewagi konkurencyjne gminy.
• Melsztyn Na terenie miejscowości Melsztyn znajdują się pozostałości średniowiecznego zamku Spycymirów, który był kiedyś jedną z największych tego typu budowli w dolinie Dunajca i Popradu. Ruiny zamku w Melsztynie przez wiele lat stały zaniedbane. Po przejęciu ich przez samorząd gminny, po przeprowadzeniu w 2017 r. badań archeologicznych, wykonano najpilniejsze prace konserwatorskie, przede wszystkim o charakterze zabezpieczającym, a także odnowiono sklepienie i strop nad parterem. Rozpoczął się proces częściowej odbudowy zamku. Mury wieży podniesione zostały do wysokości przeszło siedmiu metrów. Łącznie w latach 2017-2020 na odbudowę zamku w Melsztynie gmina wydatkowała kwotę blisko 1,2 mln zł, z czego ponad 850 tys. zł pochodziło ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (70% dofinansowania). Mając na względzie ogromny potencjał turystyczny zamku, prace mają być kontynuowane. Zakładana interwencja ma dotyczyć częściowej odbudowy oraz zagospodarowania zamku wraz z otoczeniem. Dotychczas wykonano poziom przyziemia i piwnic oraz poziom I piętra wieży zamkowej. Na ostatnim, planowanym poziomie (II piętra) planuje się urządzenie platformy widokowej na dolinę Dunajca. W przygotowanym już pomieszczeniu przyziemia i piwnic zaplanowano salę wystawienniczo-ekspozycyjną, w której prezentowane będą różne ciekawe eksponaty, które zostały odnalezione podczas dotychczasowych badań oraz można będzie się zapoznać z ciekawą historią tego miejsca, a także sprzedaż pamiątek oraz ewentualnie drobną gastronomię. Oprócz odbudowy wieży w przyszłości planowane jest częściowe rekonstruowanie innych pozostałości potężnego kiedyś zamku. Ważne będą też prace związane z porządkowaniem i czyszczeniem terenu, w tym kształtowanie zieleni. Planowane jest odkrycie niektórych murów obwodowych, które pozostają w ziemi. Wszelkie prace uzgadniane będą z Konserwatorem Zabytków w Tarnowie oraz Nadleśnictwem Brzesko. Strategia postępowania obejmuje ponadto kontynuację i rozwój odbywających się na zamku
106 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
imprez, tj. Biesiady Rycerskie z zespołami tanecznymi i grupami rekonstrukcyjnymi. Dla potrzeb turystów i gości zmotoryzowanych konieczne będzie zorganizowanie miejsc parkingowych. Priorytetem jest jednak rozwój ścieżek rowerowych, w tym łączących Melsztyn z Zakliczynem poprzez planowaną kładkę pieszo-rowerową Melsztyn-Wesołów nad rzeką Dunajec. Funkcję lokalnego centrum informacji i obsługi turystycznej ma pełnić planowana nieopodal zamku świetlica w Melsztynie. Zgodnie z obraną koncepcją, zamek w Melsztynie, po zamkach Tropsztyn w Wytrzyszczce i baszcie w Czchowie, stanie się dopełnieniem tak zwanego szlaku zamków w dolinie Dunajca. Zintegrowanie i promocja oferty będą przedmiotem współpracy między lokalnymi samorządami, a także partnerami społecznymi i prywatnymi. Docelowo zamek w Melsztynie ma pełnić rolę atrakcji napędzającej ruch turystyczny w całej gminie. Działania będą finansowane w szczególności ze środków budżetu gminy, dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, funduszy prywatnych i przekazanych przez sponsorów.
• Jamna Jamna zlokalizowana jest na zielonym południu gminy. Stanowi ośrodek skupiający spory ruch turystyczny – węzeł pieszych szlaków turystycznych, znane i cenione schroniska turystyczne i inne miejsca noclegowe (Schroniska Dobrych Myśli, w którym można skosztować potraw znajdujących się na liście Małopolskiego Dziedzictwa Kulinarnego, Bacówka, gospodarstwa agroturystyczne: Chatka Włóczykija i Gajówka), ośrodki religijne (Sanktuarium Matki Bożej Niezawodnej Nadziei oraz Ośrodek Duszpasterstwa Akademickiego oo. Dominikanów), przestrzeń uważanych w niektórych kręgach za kultowe imprez rozrywkowych, kulturalnych i rekreacyjnych i religijnych (Festiwal Piosenki Turystycznej „Pod Słońce”, rajd szlakiem batalionu „Barbara”, OSPA – Otwarta Scena Piosenki Autorskiej, Odpust Jamneński, Święto Pojednania oraz Dni Jana Góry na Jamnej). W celu efektywnego wykorzystania tego potencjalnego obszaru wzrostu zaplanowano interwencję strategiczną, zakładającą szeroką współpracę z sektorem prywatnym i pozarządowym w zakresie rozwoju oferty i promocji miejscowości Jamna jako miejsca wypoczynku, rekreacji i turystyki oraz rozwoju duchowego. Planowane są dedykowane inwestycje, np. poszerzanie dróg i budowa ścieżek pieszo-rowerowych, budowa progu na potoku Paleśnianka w miejscu Jamna Potoki, który pełnił będzie przeciwpowodziowe, przeciwpożarowe i oczywiście kolejnej atrakcji turystycznej, organizacja miejsca na cele organizacji wydarzeń. Wspierane i promowane będą wspomniane festiwale i koncerty oraz nowe imprezy, szczególnie powstające z inicjatywy samych mieszkańców, organizacji pozarządowych, lokalnych przedsiębiorców. Docelowo planuje się zapewnienie oferty całosezonowej – zarówno latem, jak i w okresie zimowym. Ważnym zagadnieniem będzie promowanie i dystrybucja lokalnych produktów (szczególnie rolnych i kulinarnych), a także usług i atrakcji turystycznych.
• Lusławice Lusławice to wieś położona przy północno-wschodniej granicy gminy w dolinie Dunajca i potoku Paleśnianka. Od 1975 r. w dzieje tej miejscowości na trwale wpisał się prof. Krzysztof Penderecki, komponując nadzwyczajne, botaniczne dzieło – rozległy park. Tworzenie arboretum trwało ponad 40 lat. Na jego terenie znajduje się odrestaurowany przez profesora XVIII-wieczny dwór wraz z zabytkowym lamusem oraz symboliczny grób Fausta Socyna.
107 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
W Lusławicach zmaterializowało się jedno z największych marzeń Twórcy – Europejskie Centrum Muzyki. Na terenie Centrum znajdują się m.in. sala koncertowa na 650 miejsc, spełniająca najwyższe światowe standardy akustyczne, kampus, na którym prowadzone są programy edukacyjne, kursy i warsztaty artystyczne, baza noclegowa dla 100 gości, jak również galeria rzeźb. Lusławicka przestrzeń koncertowa i nagraniowa przyciąga wybitnych wykonawców i specjalistów z branży muzycznej z całego świata. Choć obecność i działalność Centrum jest i pozostanie najważniejszym punktem odniesienia dla rozwoju miejscowości, nie jest to jedyny atut wynikający z jej historii i dziedzictwa. Lusławice wyraźnie odznaczyły się w historii Rzeczpospolitej XVI-XVII wieku jako jeden z najważniejszych ośrodków protestanckiej wspólnoty religijnej braci polskich. Ich wiara wywodziła się z arianizmu (odłamu chrześcijaństwa z IV wieku) i łączyła w sobie hasła sprawiedliwości i równości społecznej, sprzeciwu wobec wojny i własności prywatnej, a w praktyce również – uwolnienia chłopów od pańszczyzny. Posądzeni o zdradę w czasie potopu szwedzkiego, zostali skazani na banicję z kraju pod karą śmierci. Najważniejsze pamiątki po wspólnocie na terenie Lusławic stanowią wspomniane wcześniej obiekty: lamus dworski (budynek gospodarczy służący do przechowywania majątku, pierwotnie zbór braci polskich) oraz mauzoleum Fausta Socyna, wybitnego teologa ze Sieny zmarłego wśród braci w Lusławicach, którego myśl przyczyniła się m.in. do powstania racjonalizmu w Środkowej i Zachodniej Europie. Trzecią inspiracją dla rozwoju miejscowości jest spuścizna wielkiego polskiego malarza Jacka Malczewskiego, który tworzył w Lusławicach w latach 1919-1926. Artysta prowadził szkółkę malarską dla utalentowanych dzieci wiejskich oraz malował – przede wszystkim pejzaże, czyli uwieczniał talentem to, co stanowi jeden z największych atutów rozwoju turystyki rekreacyjnej i wypoczynkowej w gminie – krajobraz ziemi zakliczyńskiej. Z uwagi na wyróżniający się potencjał kulturalny i edukacyjny Lusławic, działania w ramach obszaru strategicznej interwencji będą skupiały się przede wszystkim na jego wykorzystaniu w ofercie edukacji i wydarzeń, zwiększeniu dostępności komunikacyjnej miejscowości oraz dbałości o jej otoczenie. W pierwszej kolejności dotyczy to współpracy gminy, szkół i Zakliczyńskiego Centrum Kultury z Europejskim Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego na rzecz wzmocnienia edukacji kulturalnej wśród lokalnej społeczności, współorganizacji wydarzeń oraz promocji Lusławic jako ważnego miejsca na mapie turystycznej i kulturalnej regionu. Dorobek Jacka Malczewskiego oraz historia braci polskich będą przedmiotem oferty kreowanej we współpracy instytucji zarządzającej dworkiem oraz gminy i jej instytucji. Szeroka współpraca może okazać się kluczowa m.in. w komunikacji z muzeami, które dzierżą kolekcje obrazów Malczewskiego. W celu skierowania do Lusławic lokalnego ruchu turystycznego, poprowadzone zostaną do miejscowości ścieżki pieszo-rowerowe, częstsze kursy autobusów komunikacji zbiorowej, a sama oferta miejscowości zostanie wyróżniona w ofercie turystycznej gminy. Z racji na wyjątkowe walory estetyczne i architektoniczne (siedziba Europejskiego Centrum Muzyki, dworek) oraz przyrodnicze (arboretum) Lusławic, kluczowe będą: zwiększenie dostępności tych terenów i ich oferty, poprawa estetyki krajobrazu miejscowości i jej przestrzeni publicznych. Stanie się to możliwe po przejęciu przez Europejskie Centrum Muzyki dworu i części parku w Lusławicach oraz włączenie ich w działalność statutową tej narodowej instytucji kultury.
108 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Zgodność Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 z wytycznymi i założeniami zawartymi w dokumentach wyższego rzędu
Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 jest spójna z dokumentami strategicznymi szczebla krajowego, regionalnego i ponadlokalnego, m.in.: • Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.), • Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego 2030, • Strategią Rozwoju Kapitału Społecznego (współdziałanie, kultura, kreatywność) 2030, • Strategią Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2030, • Strategią Rozwoju Województwa „Małopolska 2030”. Tabela 2. Zgodność Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021- 2030 z wytycznymi i założeniami zawartymi w wybranych dokumentach wyższego rzędu
Cel strategiczny 2. Atrakcyjna Cel strategiczny 4. Cel strategiczny 1. i rozwijająca oferta System usług publicznych Konkurencyjna i innowacyjna wykorzystania czasu Cel strategiczny 3. wysokiej jakości, Cele strategiczne gospodarka lokalna, wolnego, bazująca na Komfort i bezpieczeństwo dostosowany do potrzeb Strategii Rozwoju wykorzystująca historii i bogatym mieszkańców w wymiarze i oczekiwań społecznych, uwarunkowania, tradycje dziedzictwie Gminy Zakliczyn odpowiadający wyzwaniom kulturowym oraz środowiskowym, przestrzennym i specjalizacje lokalne oraz współczesności, gwarantujący Na lata 2021-2030 walorach i komunikacyjnym. przedsiębiorczość rozwój wspólnoty przyrodniczo- mieszkańców. samorządowej gminy. krajobrazowych
gminy.
2030
-
powiązanych.
2021
a lata lata a
Cele operacyjne Celeoperacyjne
Gminy Zakliczyn Gminy
Strategii Rozwoju Strategii
n
zystujących technologie adekwatnedo zystujących warunków technologie
Cele i priorytety
nadrzędnych
wieku.
dokumentów .
strategicznych
operacyjny 3.4. operacyjny
ozwójinfrastruktury oraz kreowaniespójnej sportu,w oferty zakresie
Cel operacyjny 1.1. operacyjny Cel w inwestycyjnych obszarów nowych kształtowanie i Rozwój gminy. przestrzeni 1.3. operacyjny Cel branż i rolnictwa wiejskich, obszarów Rozwój I.4. operacyjny Cel mieszkańców. zawodowej aktywności Wspieranie 3.3 operacyjny Cel orazfunkcjonalne krajobrazu kształtowanie i Ochrona Cel przestrzenią. zarządzanie 3.5. operacyjny Cel publicznym. bezpieczeństwem zarządzania systemu Wsparcie Cel operacyjny 1.2. operacyjny Cel iusług. handlu przedsiębiorczości, lokalnej ipromocja Rozwój 3.2. operacyjny Cel klimatu. zmian do iadaptacja środowiskowych zasobów Ochrona mobilności oraz komunikacyjnej dostępności Zwiększenie mieszkańców 4.1. operacyjny Cel na odpowiadająca oświatowa, polityka iefektywna Skuteczna XXI wyzwania 4.2. operacyjny Cel i społecznych usług jakości wysokiej dostępności Zapewnienie zdrowotnych. 4.3. operacyjny Cel oraz wzrostowi służące gminy, rozwojem zarządzanie Strategiczne i gospodarczemu. społecznemu włączeniu Cel operacyjny2.1. Cel Ochronahistorycznegodziedzictwa oraz wzmocnienie wkulturyroli procesach społecznegorozwoju gospodarczego i gminy imieszkańców.jej operacyjny2.2. Cel R i rekreacji wypoczynku,wzmacniających turystycznąatrakcyjność i osadniczą gminy. operacyjny3.1. Cel powszechnegoZapewnienie dostępudo wodociągowych systemów i kanalizacyjnych,wykor osadniczychprzyrodniczych. i I. Trwały wzrost gospodarczy oparty
coraz silniej
o wiedzę, dane i doskonałość organizacyjną. II. Rozwój społecznie
wrażliwy
i terytorialnie zrównoważony. III. Skuteczne państwo i instytucje
służące wzrostowi
oraz włączeniu społecznemu
Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju rzeczOdpowiedzialnego na Strategia i gospodarczemu.
109 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Cel 1. Zwiększenie spójności rozwoju kraju w wymiarze społecznym, gospodarczym, środowiskowym i przestrzennym 1.1 Wzmacnianie
szans rozwojowych
obszarów słabszych gospodarczo. 1.2 Wykorzystywanie
potencjału
rozwojowego miast średnich tracących funkcje społeczno- gospodarcze. 1.3 Przyspieszenie
transformacji profilu
gospodarczego Śląska. 1.4 Przeciwdziałanie
kryzysom na
obszarach zdegradowanych. 1.5 Rozwój infrastruktury wspierającej
dostarczanie usług
publicznych
i podnoszącej atrakcyjność inwestycyjną obszarów. Cel 2. Wzmacnianie regionalnych przewag konkurencyjnych 2.1 Rozwój kapitału
ludzkiego
i społecznego.
2.2 Wspieranie
przedsiębiorczości
na szczeblu regionalnym i lokalnym. 2.3 Innowacyjny rozwój regionu
i doskonalenie
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030 Regionalnego Rozwoju Strategia Krajowa
podejścia opartego na Regionalnych Inteligentnych Specjalizacjach. Cel 3. Podniesienie jakości zarządzania i wdrażania polityk ukierunkowanych terytorialnie 3.1 Wzmacnianie
potencjału
administracji na rzecz zarządzania rozwojem. 3.2 Wzmacnianie współpracy i zintegrowanego
podejścia do
rozwoju na poziomie lokalnym, regionalnym i ponadregionalnym. 3.3 Poprawa
organizacji
świadczenia usług publicznych. 3.4 Efektywny
i spójny system
finansowania polityki regionalnej.
110 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Rozwój społecznie wrażliwy, sprzyjający rodzinie
Kierunek działań 1:
Małopolskie rodziny.
Kierunek działań
2:Opieka zdrowotna.
Kierunek działań 3:
Bezpieczeństwo.
Kierunek działań
4:Sport i rekreacja.
Kierunek działań 5:
Kultura i dziedzictwo.
Kierunek działań 6:
Edukacja.
Kierunek działań 7:
Rynek pracy. Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka
Kierunek działań 1:
Innowacyjność.
Kierunek działań 2:
Konkurencyjność
i przedsiębiorczość.
Kierunek działań 3:
Turystyka.
Kierunek działań 4:
Transport.
Kierunek działań 5:
Cyfrowa Małopolska.
Kierunek działań 6:
Gospodarka o obiegu zamkniętym. Wysoka jakość środowiska i dążenie do neutralności klimatycznej
Kierunek działań 1
Ograniczanie zmian klimatycznych.
Kierunek działań 2:
Gospodarowanie wodą.
Kierunek działań 3:
Bioróżnorodność i krajobraz.
Strategia Rozwoju Województwa „Małopolskiego 2030” „Małopolskiego Województwa Rozwoju Strategia Kierunek działań 4:
Edukacja ekologiczna. System zarządzania strategicznego rozwojem dostosowany do wyzwań dekady 2020-2030 Kierunek działań 1:
System zarządzania
strategicznego rozwojem.
Kierunek działań 2:
Współpraca i partnerstwo.
Kierunek działań 3:
Promocja Małopolski. Zrównoważony i trwały rozwój oparty na endogenicznych potencjałach
Kierunek działań 1:
Ład przestrzenny.
Kierunek działań 2:
Wsparcie miast.
Kierunek działań 3:
Rozwój obszarów wiejskich. Kierunek działań 4:
Spójność
wewnątrzregionalna i dostępność.
111 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
System realizacji Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021- 2030
System wdrażania Instytucjonalna struktura systemu realizacji strategii Systemu realizacji Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 tworzą: • Burmistrz Miasta i Gminy Zakliczyn,
• Rada Miejska w Zakliczynie, • Referat Organizacyjny i Spraw Obywatelskich Urzędu Miejskiego w Zakliczynie, pełniący rolę centrum koordynacyjnego,
• inne stanowiska/komórki/referaty/wydziały Urzędu Miejskiego w Zakliczynie oraz jednostki gminne,
• wykonawcy i partnerzy realizacyjni określeni w strategii. Za wdrażanie programu, podobnie jak i innych dokumentów o charakterze strategicznym, odpowiada Burmistrz Miasta i Gminy Zakliczyn. Jego odpowiedzialność należy rozumieć poprzez strategiczną rolę organu wykonawczego samorządu gminnego w stymulowaniu i koordynacji działań podejmowanych przez różnorodne podmioty i środowiska, jak również w mobilizowaniu oraz integrowaniu zasobów pozostających w ich dyspozycji – na rzecz realizacji celów i kierunków działań określonych w strategii. Ważna rola przypada również Radzie Miejskiej w Zakliczynie, reprezentującej różnorodne środowiska lokalne. Będzie ona wsparciem merytorycznym dla centrum koordynacyjnego, a do jej zadań należy w szczególności proponowanie nowych kierunków działań i rozwiązań realizacyjnych, bazujących na opiniach przedstawicieli społeczności lokalnych z poszczególnych części gminy, podejmowanie uchwał w zakresie aktualizacji dokumentu, w szczególności na bazie wniosków z monitoringu i ewaluacji. Kluczowym elementem powyższej struktury jest Referat Organizacyjny i Spraw Obywatelskich Urzędu Miejskiego w Zakliczynie, pełniący rolę centrum koordynacyjnego, którym kieruje sekretarz gminy. Jest to podmiot, który z jednej strony prowadzi sprawozdawczość na potrzeby monitoringu i ewaluacji, przygotowując podsumowania i raporty dla Burmistrza Miasta i Gminy Zakliczyn oraz Rady Miejskiej w Zakliczynie, a z drugiej stanowi „węzeł koordynacyjno-informacyjno-promocyjny” dla wykonawców i partnerów realizacyjnych. Niezbędna jest współpraca innych stanowisk/komórek/wydziałów Urzędu Miejskiego w Zakliczynie oraz jednostek gminnych ze wskazanym centrum koordynacyjnym. Strategia uwzględnia ponadto zadania wykraczające poza bezpośrednie kompetencje gminy, stąd potrzeba włączenia w system realizacji i współpracy partnerów, jak: administracja rządowa, inne jednostki samorządu terytorialnego, przedstawiciele biznesu, organizacji pozarządowych i grup nieformalnych, mieszkańców, partnerów zagranicznych. Tym samym, efektywność realizacji celów wyodrębnionych w strategii w dużej mierze będzie zależeć od koordynowania i monitorowania tego procesu. Dlatego też do zadań Referatu Organizacyjnego i Spraw Obywatelskich Urzędu Miejskiego w Zakliczynie, jako centrum koordynacyjnego, należeć będzie w szczególności: • realizacja przypisanych mu zadań i projektów,
112 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• koordynacja współpracy oraz ciągłe pozyskiwanie nowych partnerów do realizacji zadań zapisanych w strategii,
• kreowanie i przyjmowanie propozycji nowych zadań od partnerów realizacyjnych i odbiorców działań strategii, • monitorowanie i ewaluacja procesu realizacji zadań określonych w strategii, przygotowywanie sprawozdań, koordynacja procesu jej aktualizacji,
• poszukiwanie wraz z innymi podmiotami zaangażowanymi pozabudżetowych źródeł finansowania realizacji zadań i projektów,
• zapewnienie działań w zakresie informacji i promocji strategii. Mechanizmy i instrumenty realizacji strategii Projekty i zadania w ramach Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 będą realizowane w różnych okresach czasowych: od akcji jednorazowych, poprzez działania realizowane przez kilka tygodni, miesięcy, rok, kilka lat, aż do zadań ciągłych. Wykorzystane zostaną różne mechanizmy wdrażania strategii, w tym współpraca w ramach różnego rodzaju partnerstw, jak np. Związek Samorządów Polskich, czy Forum Wójtów, Burmistrzów i Prezydentów Małopolski. Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 będzie wdrażana przy wykorzystaniu zróżnicowanych instrumentów, m.in.:
• finansowych – coroczne uchwały budżetowe Rady Miejskiej w Zakliczynie, wieloletnia prognoza finansowa oraz inne dokumenty finansowe, określające krótko- i długofalowe kierunki koncentracji środków finansowych, a także projekty realizowane przy wykorzystaniu funduszy zewnętrznych, głownie europejskich, otwarte konkursy ofert i inne formy współpracy finansowej z organizacjami pozarządowymi,
• prawnych – uchwały Rady Miejskiej w Zakliczynie, zarządzania Burmistrza Miasta i Gminy Zakliczyn, regulacje w postaci aktów prawa miejscowego, decyzje administracyjne itp.,
• wdrożeniowych – gminne strategie sektorowe/branżowe itp., uszczegóławiające strategie postępowania w ramach konkretnych obszarów rozwojowych, określone w szczególności w rozdziale dotyczącym wytycznych do sporządzania dokumentów wykonawczych,
• planowania przestrzennego - miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, procedury zapewniające udział mieszkańców w planowaniu przestrzennym itp., • organizacyjno-zarządczych i koordynacyjnych – aktualizacje regulaminów, statutów i procedur, tworzenie zespołów zadaniowych i projektowych, powoływanie dedykowanych ciał o charakterze opiniodawczo-doradczym, zawiązywanie partnerstw itp.,
• kadrowych – praca i zaangażowanie władz samorządowych, kadry kierowniczej i pracowników wydziałów oraz jednostek gminnych, koordynatorów programów i projektów, w tym realizowanych z funduszy europejskich, liderów lokalnych, a także system doskonalenia kadr, wymiany doświadczeń i poznawania dobrych praktyki itp., • kontrolnych - aktualizacja ewidencji i rejestrów, monitoring stanu zagospodarowania przestrzennego, kontrola jakości itp.
113 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• społecznych – działania edukacyjne, informacyjne i promocyjne, konsultacje wewnętrzne, konsultacje społeczne, strona internetowa gminy i jednostek gminnych, profile w mediach społecznościowych, media lokalne i ponadlokalne, system informacji przestrzennej gminy itp. Poziom społeczny Poziom społeczny dotyczy upowszechniania zapisów Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021- 2030 wśród społeczności lokalnej oraz pozyskiwania partnerów (lokalnych i zewnętrznych) dla realizacji zaplanowanych działań. Głównym adresatem zapisów dokumentu są mieszkańcy gminy, a w szczególności:
• radni, pracownicy Urzędu Miejskiego w Zakliczynie i gminnych jednostek organizacyjnych,
• posłowie i senatorowie reprezentujący w parlamencie region oraz radni sejmiku wojewódzkiego, związani z regionem,
• przedsiębiorcy, przedstawiciele sektora gospodarczego, instytucje otoczenia biznesu, instytucje szkoleniowe z regionu, • wyższe uczelnie z terenu regionu,
• sektor finansowy – banki, instytucje pożyczkowe i kredytowe, • podmioty turystyczne,
• Powiatowy Urząd Pracy w Tarnowie i inne instytucje rynku pracy, • organizacje pozarządowe z terenu gminy, placówki edukacyjne. Ważnym adresatem Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2020 jest również otoczenie jednostki, szczególnie: • sąsiednie gminy,
• powiat tarnowski,
• zarząd województwa małopolskiego, • wojewoda małopolski,
• administracja rządowa, • organizacje samorządu gospodarczego o ponadlokalnym zasięgu,
• organizacje pozarządowe o ponadlokalnym zasięgu • potencjalni inwestorzy zainteresowani inwestycjami w gminie,
• zagraniczni partnerzy samorządowi gminy Zakliczyn. Upowszechnienie zapisów strategii ma na celu:
• poinformowanie o zakończeniu prac nad opracowaniem strategii,
• objaśnienie dalszych etapów procesu zintegrowanego planowania rozwoju w gminie – realizacja zapisów strategii, zaproszenie do współpracy, tworzenie partnerstw,
114 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• prezentację lokalnego potencjału społecznego, gospodarczego, środowiskowego, przestrzennego gminy, priorytetów i kierunków rozwoju w najbliższych latach (obszary strategiczne i cele strategiczne i operacyjne, kierunki interwencji),
• objaśnienie roli funduszy strukturalnych Unii Europejskiej w finansowaniu rozwoju lokalnego i sposobu ich pozyskiwania poprzez przygotowanie projektów wynikających ze strategii,
• zachęcenie do współrealizacji z jednostkami samorządowymi Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030, a także jej stałego monitorowania i aktualizacji, zgodnie ze zmieniającymi się potrzebami i nowymi wyzwaniami. W celu upowszechnienia treści strategii rekomenduje się przeprowadzić proponowane działania:
• zorganizowanie spotkania informacyjnego poświęconego ustaleniom strategii oraz inaugurującego proces jej obowiązywania – skierowanego głównych adresatów strategii oraz przedstawicieli otoczenia gminy,
• opracowanie krótkiego materiału (broszury informacyjnej) przybliżającego treść Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2020,
• umieszczenie go do pobrania w wersji elektronicznej na stronie internetowej gminy i w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP),
• przekazanie pełnej i/lub skróconej wersji strategii wskazanym interesariuszom lokalnym i ponadlokalnym, • udzielanie przez władze samorządowe gminy wywiadów dla prasy lokalnej i regionalnej na temat zakończenia prac nad Strategią Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 oraz rozpoczęcia procesu jej wdrażania i poszukiwania partnerów.
115 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Wytyczne do sporządzania dokumentów wykonawczych
Tabela 3. Wytyczne do sporządzania dokumentów wykonawczych.
Obszar tematyczny Rodzaj dokumentu Dokument gminny Uchwała Wytyczne wynikające z działań planu operacyjnego Uchwała Nr XXII/216/2012 Rady Miejskiej w Zakliczynie z dnia 26 listopada 2012 r. w sprawie uchwalenia Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Zakliczyn Studium zgodne z modelem struktury
funkcjonalno-przestrzennej gminy, określonym Uchwała nr XXVII/290/2017 Rady w strategii. Miejskiej w Zakliczynie z dnia 29 Studium uwarunkowań Planowanie Studium uwarunkowań sierpnia 2017 r. w sprawie i kierunków Ewentualna aktualizacja Studium oparta na nowo i zagospodarowanie i kierunków zagospodarowania uchwalenia II zmiany Studium zagospodarowania zidentyfikowanych terenach służących działaniom przestrzenne przestrzennego gminy Zakliczyn uwarunkowań i kierunków przestrzennego gminy prowadzącym do zwiększenia i wykorzystania zagospodarowania przestrzennego potencjału gospodarczego, rekreacyjnego Gminy Zakliczyn i atrakcyjności osiedleńczej gminy oraz rozbudowy
jej infrastruktury społecznej i komunalnej. Uchwała nr XXV/195/2020 Rady Miejskiej w Zakliczynie z dnia 11 sierpnia 2020 r. w sprawie IV zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Zakliczyn
116 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Miejscowy plan UCHWAŁA NR XXIII/168/2020 RADY zagospodarowania MIEJSKIEJ W ZAKLICZYNIE z dnia 28 przestrzennego - część miasta maja 2020 r. w sprawie uchwalenia Zakliczyn miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Miejscowy plan Miasta Zakliczyn w gminie Zakliczyn - zagospodarowania ETAP A przestrzennego - część miejscowości Filipowice UCHWAŁA NR XXXVII/291/2017
RADY MIEJSKIEJ W ZAKLICZYNIE z Miejscowy plan dnia 29 sierpnia 2017 r. w sprawie zagospodarowania uchwalenia miejscowego planu przestrzennego - część zagospodarowania przestrzennego miejscowości Charzewice Gminy Zakliczyn „Filipowice -złoża” Ewentualna aktualizacja obowiązujących planów Miejscowy plan jako konsekwencja aktualizacji studium i/lub na zagospodarowania Uchwała nr VI/47/2003 Rady Gminy nowo zidentyfikowanych terenach służących przestrzennego - część w Zakliczynie z dnia 12 czerwca 2003 działaniom prowadzącym do zwiększenia i Miejscowe plany miejscowości Lusławice r. w sprawie uchwalenia wykorzystania potencjału gospodarczego, zagospodarowania Miejscowego Planu rekreacyjnego i atrakcyjności osiedleńczej gminy przestrzennego Miejscowy plan Zagospodarowania Przestrzennego oraz rozbudowy jej infrastruktury społecznej i zagospodarowania Gminy Zakliczyn „Charzewice komunalnej. przestrzennego - część Kruszywa” miejscowości Borowa, Objęcie całej gminy miejscowymi planami Filipowice, Lusławice, Melsztyn, Uchwała nr III/23/2002 Rady Gminy zagospodarowania przestrzennego. Roztoka, Wesołów, w Zakliczynie z dnia 30 grudnia 2020 Wróblowice, Zakliczyn r. w sprawie uchwalenia Miejscowego Planu Miejscowy plan Zagospodarowania Przestrzennego zagospodarowania Gminy Zakliczyn dla części wsi przestrzennego - część Lusławice miejscowości Gwoździec, Jamna, Roztoka Uchwała nr IV/32/2003 Rady Gminy
w Zakliczynie z dnia 27 lutego 2003 r. Miejscowy plan w sprawie uchwalenia Miejscowego zagospodarowania Planu Zagospodarowania przestrzennego - część Przestrzennego Gminy Zakliczyn miejscowości Roztoka, Zawada Lanckorońska
117 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Uchwała nr III/116/1999 Rady Gminy Miejscowy plan w Zakliczynie z dnia 29 października zagospodarowania 1999 r. w sprawie uchwalenia przestrzennego - część Miejscowego Planu miejscowości Bieśnik, Borowa, Zagospodarowania Przestrzennego Charzewice, Dzierżaniny, Gminy Zakliczyn Faściszowa, Gwoździec, Jamna, Kończyska, Melsztyn, Olszowa, Uchwała nr XX/169/2016 Rady Roztoka, Ruda Kameralna, Miejskiej w Zakliczynie z dnia 24 maja Słona, Stróże, Wesołów, Wola 2016 r. w sprawie uchwalenia Stróska, Wróblowice, Zakliczyn, Miejscowego Planu Zawada Lanckorońska Zagospodarowania Przestrzennego
Gminy Zakliczyn Roztoka III Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego - część Uchwała nr XXXII/284/2001 Rady miejscowości Jamna Gminy w Zakliczynie z dnia 20 września 2001 r. w sprawie Miejscowy plan uchwalenia Miejscowego Planu zagospodarowania Zagospodarowania Przestrzennego przestrzennego - część Gminy Zakliczyn miejscowości Gwoździec, Jamna, Roztoka Uchwała nr XIII/114/1999 Rady Gminy w Zakliczynie z dnia 29 października 1999 r. w sprawie zmiany Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Zakliczyn
Uchwała nr XIII/116/1999 Rady Gminy w Zakliczynie z dnia 29 października 1999 r. w sprawie uchwalenia Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Założenia do planu Ewentualna aktualizacja założeń w oparciu Założenia do planu zaopatrzenia Uchwała nr XLIII/362/2018 Rady zaopatrzenia w ciepło, o bilans energetyczny gminy, ewaluację Energetyka w ciepło, energię elektryczną i Miejskiej w Zakliczynie z dnia 25 energię elektryczną i dokumentu i postępy osiągnięte w wyniku paliwa gazowe dla Gminy stycznia 2018 r. paliwa gazowe zrealizowanych inwestycji oraz w świetle działań
118 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Zakliczyn na lata 2017-2032 planowanych w ramach strategii, m.in. w zakresie (aktualizacja) termomodernizacji, modernizacji i instalacji nowych indywidualnych źródeł ciepła oraz wydajności sieci przesyłowych. Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe (w Projekt planu zaopatrzenia w Uchwała nr XLII/421/2014 Rady przypadku gdy plany ciepło, energię elektryczną i Ewentualna aktualizacja dokumentu zgodnie Miejskiej w Zakliczynie z dnia 24 lipca przedsiębiorstw paliwa gazowe dla Gminy z dokumentem założeń. 2014 r. energetycznych nie Zakliczyn 2013 - 2030 zapewniają realizacji założeń gminy) Aktualizacja lub opracowanie nowego dokumentu na okres od 2022 r., uwzględniającego wnioski z Wieloletni Program ewaluacji, postępy osiągnięte w wyniku Wieloletnie plany Gospodarowania Uchwała nr IX/75/2015 Rady zrealizowanych działań i inwestycji, a także gospodarowania Mieszkaniowym Zasobem Miejskiej w Zakliczynie z dnia 31 lipca w świetle obecnych planów inwestycyjnych gminy mieszkaniowym zasobem Gminy Zakliczyn w latach 2016- 2015 r. oraz możliwości wynikających z rządowej polityki gminy 2021 wsparcia budownictwa mieszkaniowego (m.in. Gospodarka ustawa „Lokal za grunt”, Społeczne Inicjatywy komunalna Mieszkaniowe). Rekomendowane opracowanie dokumentu Wieloletni plan rozwoju w związku z uznaniem w strategii inwestycji i modernizacji urządzeń w rozbudowę sieci wodno-kanalizacyjnej za Brak Brak wodociągowych i urządzeń kluczowe dla rozwoju gminy, a jednocześnie ze kanalizacyjnych względu na trudności techniczne i wysokie koszty realizacji inwestycji wynikające ze specyfiki gminy. Program nieaktualny. Konieczność opracowania nowego, celem wypełnienia obowiązku ustawowego, a także zapewnienia spójności ze strategią i uszczegółowienia zapisanych w niej Ochrona i opieka nad Gminny Program Opieki nad Uchwała Nr XLIV/362/10 Rady założeń w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami zabytkami oraz Gminny program opieki Zabytkami dla Miasta i Gminy Miejskiej w Zakliczynie z dnia 14 oraz zarządzania dziedzictwem. Program obok zarządzanie nad zabytkami Zakliczyn na lata 2011-2014 października 2010 r. restauracji zabytków powinien określić podstawy dziedzictwem do włączenia ich w tworzenie oferty turystycznej, kulturalnej i gospodarczej gminy. Osobne omówienie w ramach Programu może dotyczyć zabytków w gminnych OSI, m.in. zamku w
119 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Melsztynie, parku i dworu Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach, zabytków i miejsc pamięci na terenie Jamnej. Dokument opcjonalny. Dyskutowany w procesie opracowania strategii jako jeden z możliwych Plan ochrony parku Brak Brak instrumentów ochrony krajobrazu, kulturowego uporządkowania przestrzeni, ograniczenia reklam i lepszego wyeksponowania zabytków. Opracowanie raportu z realizacji programu oraz jego aktualizacja lub opracowanie nowego dokumentu, z uwzględnieniem treści zawartych w Program Ochrony Środowiska strategii, w szczególności w ramach celów Uchwała nr XXV/201/2016 Rady Gminny program ochrony dla Gminy Zakliczyn na lata operacyjnych: 3.1. Zapewnienie powszechnego Miejskiej w Zakliczynie z dnia 27 środowiska 2016-2019 z perspektywą na dostępu do systemów wodociągowych i października 2016 r. lata 2020-2023 kanalizacyjnych, wykorzystujących technologie adekwatne do warunków osadniczych i przyrodniczych oraz 3.2. Ochrona zasobów środowiskowych i adaptacja do zmian klimatu. Długoterminowa strategia niskoemisyjna gminy Zakliczyn do 2027 r. zawarta w Planie gospodarki niskoemisyjnej będzie obejmować działania Ochrona środowiska polegające na: i adaptacja do zmian • termomodernizacji budynków użyteczności klimatu publicznej; • termomodernizacji budynków sektora mieszkaniowego; Plan Gospodarki Niskoemisyjnej • zwiększeniu wykorzystania odnawialnych Plan gospodarki W trakcie opracowania – planowane dla Gminy Zakliczyn na lata źródeł energii na terenie gminy; niskoemisyjnej uchwalenie I/II kwartał 2021 2015-2027 – aktualizacja • ograniczeniu zużycia energii finalnej w obiektach użyteczności publicznej; • zwiększeniu efektywności energetycznej działań; • wymianie kotłów w indywidualnych gospodarstwach domowych: ograniczenie niskiej emisji poprzez eliminację niskosprawnych urządzeń na paliwa stałe w wybranych gospodarstwach domowych;
120 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• zmniejszeniu emisji zanieczyszczeń pochodzącej z sektora transportu. Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Uchwała nr X/82/2019 Rady Miejskiej Program aktualny, zgodny z zapisami strategii i je Program usuwania azbestu Gminy Zakliczyn na lata 2017- w Zakliczynie z dnia 30 maja 2019 r. uszczegóławiający. 2032 Program rekomendowany do sporządzenia z uwagi na zmiany klimatu, ograniczoną dostępność własnych ujęć wody w gminie, dostępność środków zewnętrznych na inwestycje retencyjne oraz możliwość wykorzystania jako instrument Program małej retencji Brak Brak wzbogacania bioróżnorodności np. poprzez działania retencyjne na obszarach nieużytków. Strategia uwzględnia retencję w ramach celu operacyjnego Cel operacyjny 3.2. Ochrona zasobów środowiskowych i adaptacja do zmian klimatu. Strategia rozwoju Uchwała nr XXVI/200/2020 Rady Strategia rozwoju Dokument aktualny, zgodny z zapisami strategii i elektromobilności dla gminy Miejskiej w Zakliczynie z dnia 7 elektromobilności je uszczegóławiający. Zakliczyn do roku 2037 września 2020 r. Opcjonalne opracowanie planu dotyczącego Transport Plany rozwoju sieci modernizacji najważniejszych ciągów drogowej wraz planami komunikacyjnych oraz tworzącego podstawy pod Brak Brak finansowania w zakresie rozwój transportu zbiorowego, elektromobilności dróg gminnych i alternatywnych form komunikacji (m.in. ciągów pieszo-rowerowych). Opracowanie nowego bądź aktualizacja dokumentu, który obowiązywał do 2020 r., celem wypełnienia obowiązku ustawowego, zapewnienia spójności ze strategią rozwoju, a Strategia Rozwiązywania także uwzględniania wniosków z aktualnej Gminna strategia Uchwała nr XLIII/437/2014 Rady Problemów Społecznych w pogłębionej diagnozy społeczno-demograficznej Polityka społeczna rozwiązywania problemów Miejskiej w Zakliczynie z dnia 26 Gminie Zakliczyn na lata 2014- oraz w zakresie pojawiających się i społecznych września 2014 r. 2020 przewidywanych problemów społecznych. Dokument powinien być spójny ze strategią i ją uszczegóławiać, głównie w odniesieniu do działań w ramach celu operacyjnego 4.2. Zapewnienie dostępności wysokiej jakości usług społecznych i
121 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
zdrowotnych. Ważnymi tematami powinny być m.in. rozwój usług wytchnieniowych oraz przeciwdziałanie ekonomicznym, społecznym i zdrowotnym skutkom pandemii COVID-19. Aktualizacja dokumentu obowiązującego w latach 2015-2020 lub opracowanie nowego w oparciu o Lokalny Program Rewitalizacji Uchwała nr XXXII/260/2017 Rady ewaluację dotychczasowego programu oraz Gminny program Gminy Zakliczyn na lata 2015- Miejskiej w Zakliczynie z dnia 11 aktualną pogłębioną diagnozę. Strategia rozwoju rewitalizacji 2020 kwietnia 2017 r. wskazuje obszary działań pokrywające się z założeniami programu rewitalizacji, lecz ich nie precyzuje. Ewaluacja przebiegu realizacji programu w latach 2015-2020 przez Zespół Interdyscyplinarny i Gminny Program pracowników Gminnego Ośrodka Pomocy Gminny program Przeciwdziałania Przemocy w Uchwała nr V/30/2015 Rady Społecznej oraz jego aktualizacja lub opracowanie przeciwdziałania przemocy Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Miejskiej w Zakliczynie z dnia 26 nowego programu. Dokument powinien być w rodzinie oraz ochrony Przemocy w Rodzinie na lata lutego 2015 r. spójny ze strategią i ją uszczegóławiać, głównie w ofiar przemocy w rodzinie 2015-2020 odniesieniu do działań w ramach celu operacyjnego 4.2. Zapewnienie dostępności wysokiej jakości usług społecznych i zdrowotnych Ewaluacja przebiegu realizacji programu w latach 2018-2020 oraz jego aktualizacja lub opracowanie Uchwała nr XLVII/400/2018 Rady nowego programu. Dokument powinien być Gminny program Gminny Program Wspierania Miejskiej w Zakliczynie z dnia 25 spójny ze strategią i ją uszczegóławiać, głównie w wspierania rodziny Rodziny na lata 2018-2020 kwietnia 2018 r. odniesieniu do działań w ramach celu operacyjnego 4.2. Zapewnienie dostępności wysokiej jakości usług społecznych i zdrowotnych Gminny program profilaktyki Program przyjmowany corocznie. Dokument Gminny Program Profilaktyki i i rozwiązywania powinien być spójny ze strategią i ją Rozwiązywania Problemów Uchwała nr XIX/141/2020 Rady problemów alkoholowych uszczegóławiać, głównie w odniesieniu do działań Alkoholowych oraz Miejskiej w Zakliczynie z dnia 24 oraz w ramach celu operacyjnego 4.2. Zapewnienie Przeciwdziałania Narkomanii na stycznia 2020 r. Gminny program dostępności wysokiej jakości usług społecznych i 2020 rok przeciwdziałania zdrowotnych narkomanii Program współpracy z Programu współpracy Gminy Uchwała nr XVI/121/2019 Rady Program przyjmowany corocznie. Rekomenduje Rozwój lokalny organizacjami Zakliczyn z organizacjami Miejskiej w Zakliczynie z dnia 29 się opracowanie programu wieloletniej pozarządowymi oraz pozarządowymi oraz innymi listopada 2019 r. współpracy z organizacjami pozarządowymi.
122 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
podmiotami podmiotami w rozumieniu Obszary współpracy finansowej i niefinansowej wymienionymi w art. 3 ust. przepisów ustawy o działalności powinny uwzględniać szczególnie te pola, które 3. Ustawy o działalności pożytku publicznego i o strategia uznaje za kluczowe oraz gdzie samorząd pożytku publicznego i o wolontariacie w 2020 r. nie ma możliwości pełnego zaspokojenia potrzeb wolontariacie społecznych lub gdzie aktywność organizacji może istotnie podnieść poziom usług społecznych dostarczanych społeczności lokalnej (np. w ramach polityki społecznej). Program wieloletni pozwala na wdrożenie umów wieloletnich z organizacjami. Opcjonalne opracowania programów, szczególnie dla miejscowości wyznaczonych jako obszary strategicznej interwencji, a także tych, gdzie centra lokalne i miejsca integracji nie występują Programy odnowy Brak Brak lub wymagają modernizacji. Programy mogą miejscowości uszczegółowić zapisy strategii, tworzą przestrzeń do realizacji wielu działań lokalnych, w tym stymulowania zaangażowania społecznego w sprawy ważne dla rozwoju gminy. Plan sieci publicznych szkół podstawowych prowadzonych Plan sieci publicznych szkół przez Gminę Zakliczyn, a także Dokument aktualny, strategia nie przewiduje Uchwała nr XI/90/2019 Rady podstawowych granice obwodów publicznych wprost zmian w sieci publicznych szkół Oświata Miejskiej w Zakliczynie z dnia 24 prowadzonych przez szkół podstawowych podstawowych. Ewentualne działania w tym czerwca 2019 r. gminę prowadzonych przez Gminę zakresie warto poprzedzić audytem oświaty. Zakliczyn, a także inne organy, od dnia 1 września 2019 r Zarządzenie Nr UM-V/9/2013 Rekomendowana aktualizacja dokumentu z 2013 Zarządzanie Gminny plan zarządzania Gminny plan zarządzania Burmistrza Miasta i Gminy r., m.in. wykorzystująca doświadczenia kadr kryzysowe kryzysowego kryzysowego Zakliczyn z dnia 23 października 2013 zarządzających gminą z czasu pandemii COVID-19. r.
123 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Uchwała Nr XIX/145/2020 Rady Miejskiej w Zakliczynie z dnia 24 stycznia 2020 r. w sprawie Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Zakliczyn na lata 2020-2030
Wieloletnia Prognoza Wieloletnia prognoza Uchwała Nr XXVIII/207/2020 Rady Dokument aktualny, zgodny z zapisami strategii. Finanse publiczne Finansowa Gminy Zakliczyn na finansowa Miejskiej w Zakliczynie z dnia 10 Aktualizacja zgodnie z potrzebami. lata 2020-2030 listopada 2020 r. w sprawie zmiany Uchwały Nr XIX/145/2020 Rady Miejskiej w Zakliczynie z dnia 24 stycznia 2020 r. w sprawie przyjęcia Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Zakliczyn.
124 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Monitoring, ewaluacja i aktualizacja dokumentu Podstawą kontroli kierunku rozwoju gminy zaprogramowanego w strategii jest dysponowanie obiektywną wiedzą na temat osiąganych postępów oraz zdolność do reagowania na pojawiające się rozbieżności pomiędzy przyjętymi założeniami a uzyskiwanymi efektami. W dokumencie określono procesy i zaproponowano wskaźniki, by na ich podstawie móc monitorować i weryfikować, czy prace idą zgodnie z planem i czy obecne kierunki działań prowadzą do osiągnięcia wyznaczonych celów. Sprawozdawczość z realizacji strategii będzie realizowana w oparciu o dwa elementy:
• analizę wskaźnikową,
• podsumowanie realizacji kierunków działań określonych w strategii. Analiza wskaźnikowa będzie opracowywana przez Referat Organizacyjny i Spraw Obywatelskich Urzędu Miejskiego w Zakliczynie, pełniący funkcję centrum koordynacyjnego, na podstawie własnych danych i informacji, statystyk wewnątrzgminnych, statystyki publicznej (w szczególności generowanej przez Główny Urząd Statystyczny w ramach Banku Danych Lokalnych), a także statystyk realizatorów i partnerów realizacyjnych. W tym ostatnim przypadku rekomenduje się, aby przekazywanie informacji i danych odbywało się na mocy stosownych porozumień pomiędzy samorządem gminy oraz wskazanymi podmiotami. Analiza powinna uwzględniać wskaźniki określone w strategii, z których kluczowe znaczenie mają wskaźniki zgromadzone w poniższej w tabeli, którym przypisano wartości bazowe i docelowe. Mogą one być poszerzane lub zamieniane, zgodnie z potrzebami systemu monitorowania i ewaluacji. Analiza powinna być realizowana każdorazowo z wykorzystaniem jednego źródła danych, prowadzona w sposób dynamiczny, wskazując zmianę, jej zakres i kierunek, a także – w przypadku niepożądanych tendencji – rekomendacje zmierzające do poprawy funkcjonowania systemu wdrażania. Analiza może być również prowadzona w sposób porównawczy. Analiza wskaźnikowa realizowana jest cyklicznie, najlepiej raz do roku.
Tabela 4. Oczekiwane rezultaty planowanych działań oraz wskaźniki ich osiągnięcia
OBSZAR STRATEGICZNY 1. GOSPODARKA I RYNEK PRACY Cel strategiczny 1. Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka lokalna, wykorzystująca uwarunkowania, tradycje i specjalizacje lokalne oraz przedsiębiorczość mieszkańców. Źródło Wartość Wartość Cele operacyjne: Rezultaty Wskaźnik rezultatu pozyskiwania bazowa docelowa informacji wskaźnika wskaźnika Zwiększenie Powierzchnia Dane UM w Cel operacyjny 1.1. areału terenów terenów 3 ha 5 ha Rozwój i inwestycyjnych inwestycyjnych Zakliczynie kształtowanie w gminie ZSAG nowych obszarów Liczba Pozyskanie inwestycyjnych w przedsiębiorstw Dane UM w nowych 3 5 przestrzeni gminy. funkcjonujących na Zakliczynie inwestorów terenie ZSAG Wysokość Cel operacyjny 1.2. dochodów gminy Rozwój i promocja Wzrost dochodów pochodzących z Dane UM w lokalnej 125.000 zł 160.000 zł gminy z tytułu tytułu opłaty Zakliczynie przedsiębiorczości, opłaty targowej targowej w skali handlu i usług. roku
125 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Poprawa warunków prowadzenia Liczba większych działalności punktów usługowo- Dane UM w 4 6 handlowej handlowych na Zakliczynie i usługowej oraz terenie gminy dostępności do niej Poprawa struktury Średnia obszarowej powierzchnia Dane GUS 3,29 ha 4,00 ha Cel operacyjny 1.3. gospodarstw gospodarstwa Rozwój obszarów rolnych na terenie rolnego w gminie wiejskich, gminy rolnictwa i branż Zapewnione powiązanych. wsparcie dla Liczba rolników, Dane MODR i lokalnych którzy skorzystali z 700 850 rolników oferty MODR i/lub LGD chcących rozwijać LGD w skali roku swoją działalność Liczba podmiotów Wzrost wpisanych do przedsiębiorczośc Dane GUS 76 80 rejestru REGON na i lokalnej Cel operacyjny 1.4. 1 tys. mieszkańców Wspieranie Poprawa aktywności warunków dla Liczba działających zawodowej zakładania na terenie gminy Dane UM w mieszkańców. 37 40 i prowadzenia podmiotów Zakliczynie podmiotów ekonomii ekonomii społecznej społecznej OBSZAR STRATEGICZNY 2. DZIEDZICTWO, TURYSTYKA I OFERTA CZASU WOLNEGO Cel strategiczny 2. Atrakcyjna i rozwijająca oferta wykorzystania czasu wolnego, bazująca na historii i bogatym dziedzictwie kulturowym oraz walorach przyrodniczo-krajobrazowych gminy. Źródło Wartość Wartość Cele operacyjne: Rezultaty Wskaźnik rezultatu pozyskiwania bazowa docelowa informacji wskaźnika wskaźnika Zwiększenie Cel operacyjny 2.1. Liczba dużych oferty kulturalnej Ochrona imprez i rozrywkowej dziedzictwa organizowanych Dane ZCK i GBP 5 7 skierowanej do historycznego oraz przez ZCK i/lub GBP różnych grup wzmocnienie roli w ciągu roku kultury w mieszkańców procesach rozwoju Zwiększenie oferty Gminnej społecznego i Liczba czytelników Biblioteki gospodarczego w przeliczeniu na 1 Dane GBP 163 180 Publicznej gminy i jej tys. mieszkańców mieszkańców. w Zakliczynie wraz z filiami Cel operacyjny 2.2. Wzrost Liczba członków Rozwój aktywności lokalnych klubów Dane UM i infrastruktury oraz ruchowej sportowych, oraz klubów 320 400 kreowanie spójnej mieszkańców, w ćwiczących w sportowych oferty w zakresie tym dzieci i ramach sportu, rekreacji i młodzieży
126 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 wypoczynku, poszczególnych wzmacniających sekcji atrakcyjność Wzrost osadniczą i zainteresowania turystyczną gminy. ofertą Liczba obiektów Dane UM w gospodarstw 10 14 noclegowych Zakliczynie agroturystycznych oraz pensjonatów na terenie gminy OBSZAR STRATEGICZNY 3. PRZESTRZEŃ I ŚRODOWISKO Cel strategiczny 3. Komfort i bezpieczeństwo mieszkańców w wymiarze środowiskowym, przestrzennym i komunikacyjnym. Źródło Wartość Wartość Cele operacyjne: Rezultaty Wskaźnik rezultatu pozyskiwania bazowa docelowa informacji wskaźnika wskaźnika Cel operacyjny 3.1. Odsetek Zapewnienie mieszkańców Zwiększenie powszechnego posiadających Dane ZUK w dostępności usług 38% 43% dostępu do dostęp do sieci Zakliczynie kanalizacyjnych systemów kanalizacji wodociągowych i sanitarnej kanalizacyjnych, Zwiększenie wykorzystujących Odsetek dostępności usług technologie mieszkańców w zakresie Dane UM w adekwatne do posiadających 25% 30% zbiorowego Zakliczynie warunków dostęp do sieci dostarczania osadniczych i wodociągowej przyrodniczych. wody Odsetek Zwiększenie mieszkańców dostępności usług Cel operacyjny 3.2. posiadających Dane PGNiG 56% 60% dostarczania Ochrona zasobów dostęp do sieci paliwa gazowego środowiskowych i gazowej adaptacja do zmian Wzrost Odsetek odpadów klimatu. Dane UM w świadomości zbieranych 34% 50% Zakliczynie ekologicznej selektywnie mieszkańców Liczba stałych Rozwój życia punktów Cel operacyjny 3.3. Dane UM w gospodarczego w handlowych i 28 39 Ochrona i Zakliczynie Rynku usługowych w kształtowanie Rynku krajobrazu oraz Poprawa funkcjonalne Liczba nowych funkcjonalności zarządzanie działek gminnych Dane UM w przestrzeni 0 10 przestrzenią. o uregulowanym Zakliczynie publicznych dla statusie prawnym mieszkańców Długość Cel operacyjny 3.4. Poprawa wybudowanej wewnętrznej Dane UM w Zwiększenie i zmodernizowanej 7 km 10 km dostępności dostępności infrastruktury Zakliczynie komunikacyjnej komunikacyjnej drogowej w skali roku
127 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 oraz mobilności Zapewnienie mieszkańców. mieszkańców Liczba gminnych Dane UM w wysokiej jakości 3 5 linii Zakliczynie usług transportu komunikacyjnych publicznego Poprawa Liczba wypadków i bezpieczeństwa w kolizji na terenie Dane Policji 116 90 Cel operacyjny 3.5. ruchu drogowym gminy Wsparcie systemu Wzrost Liczba dzieci, które zarządzania świadomości w szkołach przeszły bezpieczeństwem mieszkańców kursy i szkolenia z Dane OSP 120 200 publicznym. w zakresie zakresu szeroko unikania zagrożeń pojętego i reagowania w bezpieczeństwa w sytuacji zagrożeń skali roku OBSZAR STRATEGICZNY 4. KAPITAŁ LUDZKI I SPOŁECZNY Cel strategiczny 4. System usług publicznych wysokiej jakości, dostosowany do potrzeb i oczekiwań społecznych, odpowiadający wyzwaniom współczesności, gwarantujący rozwój wspólnoty samorządowej gminy. Źródło Wartość Wartość Cele operacyjne: Rezultaty Wskaźnik rezultatu pozyskiwania bazowa docelowa informacji wskaźnika wskaźnika Rozwój Liczba nowych i Cel operacyjny 4.1. przyszkolnej wyremontowanych Dane UM w Skuteczna i infrastruktury 0 3 boisk sportowych Zakliczynie efektywna polityka rekreacyjnej przy szkołach oświatowa, i sportowej odpowiadająca na Rozwój Liczba projektów wyzwania XXI Dane UM w współpracy międzynarodowej 1 3 wieku. Zakliczynie międzyszkolnej i wymiany uczniów międzynarodowej Zapewnienie oferty Liczba osób całodobowych Cel operacyjny 4.2. korzystających i dziennych form Dane GOPS w Zapewnienie z całodobowych 210 250 wsparcia dla osób Zakliczynie dostępności i dziennych form starszych wysokiej jakości wsparcia usług społecznych i i niepełnospraw- zdrowotnych. nych Zwiększenie Liczba nowych Dane UM w 0 70 dostępu do mieszkań oddanych Zakliczynie nowych mieszkań do użytku Zapewnienie Liczba obiektów dostępności użyteczności administracji Cel operacyjny 4.3. publicznej lokalnej dla Strategiczne zmodernizowana Dane UM w wszystkich 1 4 zarządzanie architektonicznie Zakliczynie mieszkańców, w rozwojem gminy, pod kątem osób ze tym ze służące wzrostowi szczególnymi szczególnymi oraz włączeniu potrzebami potrzebami społecznemu i Odsetek spraw gospodarczemu. Zwiększenie liczby załatwianych Dane UM w spraw 12,5% 20% załatwianych cyfrowo przez Zakliczynie elektronicznie Urząd Miejski
128 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
W miarę możliwości, sprawozdawczość zostanie oparta także o podsumowanie realizacji poszczególnych kierunków działań, które opracuje Referat Organizacyjny i Spraw Obywatelskich Urzędu Miejskiego w Zakliczynie na podstawie informacji własnych oraz otrzymanych od partnerów realizacyjnych i podmiotów zaangażowanych. W takim przypadku będą oni proszeni o przedstawienie skondensowanej informacji z realizacji własnych działań, określonych w strategii, najlepiej z wykorzystaniem zestandaryzowanego formularza sprawozdawczego. Sprawozdawczość zostanie skoordynowana z nałożonym na gminy, zgodnie z dyspozycją art. 28aa. Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, obowiązkiem opracowania i przedstawienia w terminie do dnia 31 maja każdego roku raportu o stanie gminy. Raport powinien obejmować odniesienie się do stanu realizacji strategii. Ponadto, zakłada się, że w połowie okresu obowiązywania i wdrażania Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 oraz po zakończeniu jej rekomendowana jest realizacja ewaluacji, rozumianej jako ocena interwencji według jej rezultatów, oddziaływania oraz potrzeb, które miała spełnić. Ewaluacja ma na celu podniesienie jakości działań poprzez zwiększenie ich adekwatności, skuteczności, użyteczności, efektywności i trwałości. Tym odróżnia się od monitoringu, który prowadzony jest stale w celu zapewnienia prawidłowości i efektywności działań strategii – pozwala wykryć zagrożenia i ewentualną konieczność modyfikacji planowanych do realizacji zadań lub podmiotów odpowiedzialnych/współpracujących przy realizacji zadań. Ewaluacja może zostać zrealizowana w formie spotkania strategicznego z udziałem władz samorządowych oraz najważniejszych interesariuszy lokalnych i partnerów realizacyjnych. Jego docelowym efektem powinna być lista proponowanych zmian do strategii. Wyżej wymienione materiały i informacje będą podstawą dla Burmistrza Miasta i Gminy Zakliczyn oraz Rady Miejskiej w Zakliczynie do podejmowania oceny realizacji strategii, wprowadzania uzupełnień oraz dokonywania niezbędnych i uzasadnionych zmian (reagowanie na zmieniające się uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne).
129 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Ramy finansowe i potencjalne źródła finansowania Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Ramy finansowe Ramy finansowe wskazują wielkości środków finansowych szacowanych na realizację strategii, a jednocześnie potwierdzają możliwość realizacji przez gminę zaplanowanych działań. Ramy finansowe są uzależnione od zakresu przedmiotowego i horyzontu czasowego podejmowanych działań, kondycji finansowej gminy oraz jej możliwości inwestycyjnych, w tym założeń długofalowej polityki finansowej i inwestycyjnej. Przy jej konstruowaniu wykorzystano doświadczenia zebrane w wyniku działań podejmowanych w ostatnich latach, w tym przede wszystkim związane z wdrażaniem poprzedniej strategii na lata 2014-2020, a także dostępności potencjalnych zewnętrznych źródeł finansowania. Finansowanie działań rozwojowych, określonych w Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021- 2030, będzie się odbywać przy wykorzystaniu środków, które pozostają w dyspozycji samorządu lub o które gmina może skutecznie zabiegać. Wśród nich najistotniejsze są środki publiczne, wspomagane funduszami prywatnymi w ramach zawiązywanych partnerstw. Środki pochodzące z budżetu gminy będą zapewniały niezbędne współfinansowanie projektów w ramach programów operacyjnych i innych finansowanych ze źródeł krajowych i międzynarodowych. Analizując zdolność gminy Zakliczyn do realizacji zadań wynikających z zapisów strategii, należy odnieść się do danych historycznych przedstawiających stan finansów gminnych, a także dokonać próby określenia potencjału inwestycyjnego gminy w perspektywie objętej strategią, opierając się przy tym na danych prognostycznych. W analizowanym okresie 2010-2019 z roku na rok rosły dochody budżetu gminy, zwiększając się z ok. 29,7 mln zł w roku 2010 do ponad 65,1 mln zł w roku 2019. Wyraźnie wzrosły także dochody budżetu gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca – na początku analizowanego okresu było to ok. 2400 zł, na końcu ponad 5200 zł. Z punktu widzenia struktury budżetu gminy istotnym źródłem dochodów były subwencje przekazywane z budżetu państwa. W analizowanym okresie wartość subwencji wzrasta z poziomu ok. 16,8 mln zł do ok. 22,2 mln zł. Wymiarem aktywności samorządu terytorialnego w kreowaniu podstaw rozwoju lokalnego są przede wszystkim wydatki budżetowe. Należy wskazać wyraźny wzrost wydatków budżetowych ponoszonych przez gminę Zakliczyn. W analizowanym okresie 20010-2019 wzrosły one z ok. 27,8 mln zł do ok. 53,8 ml zł Podobnie w całym okresie wzrastały wydatki gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca. W roku 2010 było to ok. 2650 zł, a w 2019 już ok. 5100 zł, od roku 2011 nie spadały poniżej 3000 zł. Szczególnym rodzajem wydatków są wydatki inwestycyjne, które służą kreowaniu nowej jakości życia mieszkańców gminy, tworząc podstawy trwałego rozwoju społecznego, gospodarczego, środowiskowego i przestrzennego. W okresie analizowanych ostatnich 10 lat wydatki te 8 razy przekraczały pułap 8 mln zł, w tym 4 razy osiągając poziom ok. 10 mln. Rekordowy pod tym względem był rok 2018 z inwestycjami przekraczającymi 13 mln zł. Mimo zwiększających się wydatków, w tym wydatków inwestycyjnych, gmina z powodzeniem realizowała swoje zobowiązania z zakresu obsługi zadłużenia. Od 2012 roku wyraźnie widoczny jest trend zmniejszania się obciążeń budżetu gminy z tytułu obsługi długu – z 630 tys. do 310 tys., czyli o połowę.
130 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Przeprowadzona analiza wykazała, że okresie 2010-2019 gmina Zakliczyn prowadziła zrównoważoną politykę budżetową (w sposób odpowiedzialny gospodarowano środkami budżetowymi, prowadząc skuteczną politykę zwiększania dochodów gminy przy jednoczesnym zwiększaniu wydatków, w tym wydatków inwestycyjnych), a jednocześnie potwierdza możliwość wykorzystania wsparcia funduszy zewnętrznych w realizacji projektów zapisanych w strategii. Tworząc ramy finansowe planowanej działalności związanej z realizacją projektów ujętych w strategii, należy wziąć pod uwagę prognozy dotyczące źródeł i wysokości finansowania projektów w ramach Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2021-2027, prognozy dotyczące stanu finansów publicznych, kluczowe wskaźniki makroekonomiczne, przy uwzględnieniu sytuacji w jakiej znajdować się będzie budżet gminy Zakliczyn w perspektywie najbliższych lat. Założenia przyjęte w analizie dotyczą m.in.:
• Wieloletniego planowania finansowego, w szczególności powiązania Strategii z: Wieloletnią Prognozą Finansową Gminy Zakliczyn na lata 2021-2032, Strategią Rozwoju Województwa „Małopolska 2030” i Regionalnym Programem Operacyjnym, Wieloletnim Planem Finansowym Państwa, Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego 2030, Strategią na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) itp.;
• Utrzymującej się nadal dużej liczby podmiotów publicznych, których środki mogą być wykorzystywane dla realizacji celów zapisanych w strategii w sposób bezpośredni – np. jako element kontraktów terytorialnych, środków w ramach RPO lub pośredni – jako element programów sektorowych, których instrumenty są koordynowane dla osiągnięcia celów rozwoju wyznaczonych w odniesieniu do określonego terytorium, co oznacza w konsekwencji możliwość skorzystania z dużej liczby rozproszonych źródeł finansowania przedsięwzięć ujętych w strategii;
• Rosnącej roli środków prywatnych, za pomocą których można realizować cele rozwojowe ujęte w strategii, w tym funduszy pożyczkowych, gwarancji i poręczeń kredytowych, bankowych usług finansowych, jak i mechanizmów oraz form partnerstwa publiczno-prywatnego;
• Dużej wysokości środków wydatkowanych przez budżet UE, budżet państwa i inne podmioty publiczne na realizację przedsięwzięć wspierających rozwój społeczny, gospodarczy, środowiskowy i przestrzenny oraz kreujących konkurencyjność w wymiarze lokalnym i regionalnym. Strategia określa kierunki interwencji podejmowanej w perspektywie roku 2030, w tym szereg kluczowych inwestycji gminnych, które dotyczą w przeważającej mierze rozwoju infrastruktury sieciowej (kanalizacja i wodociąg), komunikacyjnej, w tym rowerowej, społecznej (m.in. inwestycje dotyczące budynku świetlicy w Melsztynie, dziennego domu pomocy w Dzierżaninach, 2 nowych budynków mieszkalnych wielorodzinnych, Szkoły Podstawowej w Stróżach), turystycznej (budowa ogólnodostępnych łazienek mineralnych), wskazując równocześnie potencjalne źródła finansowania. Horyzont czasowy założonych działań obejmuje rok 2030, a ich wymiar finansowy oszacowany został na ponad 50 mln zł (wartość kluczowych inwestycji). Wycena wykorzystuje m.in. bazę wiedzy i doświadczeń powstałą w wyniku prac nad ramami finansowymi dla innych dokumentów funkcjonujących na poziomie gminy, realizacji różnego typu inwestycji w ostatnich latach w gminie, a także informacje finansowe zapisane w opracowanych już projektach, studiach wykonalności itp. Zasada dodatkowości środków finansowych w realizacji projektów zapisanych w strategii oznacza, że to od potencjału inwestycyjnego jednostki samorządu terytorialnego zależy, w jakim czasie i ile
131 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
środków finansowych będzie mógł on przeznaczyć na działania związane z rozwojem, czyli przede wszystkim na realizację strategii rozwoju gminy. Dlatego tak istotne jest oszacowanie potencjału inwestycyjnego gminy. Wskaźniki do szacowania potencjału inwestycyjnego gminy zaczerpnięto z prognoz finansowych zawartych w Wieloletniej Prognozie Finansowej Gminy Zakliczyn na lata 2021-2032 przyjętej Uchwałą nr XXXII/235/2020 Rady Miejskiej w Zakliczynie w dniu 29 grudnia 2020 roku. Przyjęto w nich z dużą ostrożnością prognozowaną wysokość wydatków gminy ogółem rocznie na poziomie ok 60 mln zł. Określając potencjał inwestycyjny gminy Zakliczyn, posłużono się metodologią opartą na algorytmie obejmującym założenie, że:
PI = Wog. x Wi gdzie: PI= potencjał inwestycyjny jednostki samorządu terytorialnego
Wog.=Wydatki budżetowe ogółem
Wi = średni procentowy udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem jednostki samorządu terytorialnego. Potencjał inwestycyjny gminy stanowi iloczyn jego prognozowanych wydatków w okresie objętym prognozą i średniego procentowego udziału wydatków inwestycyjnych w wydatkach w okresie poprzednim do prognozowanego. Tak wyliczony potencjał inwestycyjny gminy można uznać za podstawę przyszłej aktywności inwestycyjnej gminy. Analizując dane historyczne, ustalono że średnia wartość procentowego udziału wydatków inwestycyjnych ponoszonych przez gminę w okresie 2010-2019 wynosiła 20%. Dzięki temu możliwe było oszacowanie potencjału inwestycyjnego gminy Zakliczyn w okresie realizacji strategii. Wykorzystując wskazany wyżej algorytm oszacowano go na ok. 124 mln zł. Średniorocznie gmina może zatem przeznaczyć na inwestycje do 12 mln. zł. Należy to zestawić z wynikami przeprowadzonej analizy projektów inwestycyjnych, określonych w WPF, która wskazuje, że w okresie 2021-2030 gmina Zakliczyn planuje wydać na inwestycje ponad 37 mln zł, z czego ponad 15 mln zł już w roku 2021. Jak wykazano wcześniej, w latach 2010-2019 gmina Zakliczyn wydatkowała na inwestycje ok 8-10 mln zł rocznie. Tym samym należy się spodziewać, że szacowana nieco wyższa kwota rocznie na inwestycje w okresie 2021-2030 jest możliwa do osiągnięcia, a gmina dysponuje potencjałem sfinansowania projektów ujętych w strategii.
Potencjalne źródła finansowania Niniejsza strategia określa cele strategiczne i operacyjne oraz kierunki działania gminy Zakliczyn w perspektywie roku 2030. Chcąc zrealizować konkretne zamierzenia wynikające ze strategii, oprócz adekwatnych zasobów ludzkich, organizacyjnych i rzeczowych, niezbędne jest posiadanie odpowiednich środków finansowych. Wyzwaniem dla samorządu będzie zatem zabezpieczenie i pozyskiwanie odpowiednich środków na realizację zaplanowanych we wskazanym czasie przedsięwzięć. Budżet lokalny jest ograniczony względem potrzeb oraz stale rosnącej liczby zadań gminy. W związku z tym koniecznością staje się sięganie do innych, zewnętrznych źródeł finansowania. Dla prowadzenia efektywnej i skutecznej polityki rozwoju gminy Zakliczyn będą wykorzystywane
132 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 wszystkie dostępne środki finansowe. Biorąc to pod uwagę, a także zakładany okres obowiązywania strategii, należy wyszczególnić następujące potencjalne źródła finansowania: • środki własne gminy,
• środki budżetu innych jednostek samorządu terytorialnego: województwa i powiatu, • środki pochodzące z budżetu państwa,
• środki funduszy celowych, np. pochodzące z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
• fundusze europejskie dostępne w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Społecznego, Inicjatyw Wspólnotowych oraz Wspólnej Polityki Rolnej,
• inne fundusze ze źródeł europejskich jak np. fundusze norweskie i fundusze EOG,
• środki sektora prywatnego, w tym formuła partnerstwa publiczno-prywatnego oraz fundusze sektora pozarządowego,
• kredyty bankowe, pożyczki oraz inne instrumenty finansowe. Z punktu widzenia dostępnych środków zewnętrznych, najistotniejszym źródłem finansowania, zarówno w zakresie zadań inwestycyjnych, jak i tzw. „projektów miękkich”, czyli projektów ukierunkowanych na rozwój zasobów ludzkich, są fundusze europejskie. Mając na względzie okres obowiązywania Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn do roku 2030, należy przyjąć, iż finansowanie działań w niej określonych będzie przypadało na końcówkę perspektywy budżetowej Unii Europejskiej na lata 2014-2020, ale przede wszystkim obejmie już okres Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2021-2027 oraz wsparcie w ramach nowego Europejskiego Funduszu Odbudowy (Next Generation EU). Podsumowując ogólną realizację programów, zgodnie z informacją Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, do 24 stycznia 2021 r. podpisano z beneficjentami 84 171 umów o dofinansowanie projektów. Łączna wartość tych inwestycji wynosi 515,2 mld zł. W tej kwocie udział funduszy UE to 313,3 mld zł, czyli 91,2 procent całej dostępnej alokacji środków UE1. Nowy siedmioletni budżet Unii Europejskiej (wieloletnie ramy finansowe) zaplanowano na 1 074,3mld euro, a antykryzysowy pakiet odbudowy skumulowany w pierwszych latach ma wynieść 750 mld euro, w tym 390 mld euro w formie dotacji. Łącznie oznacza to kwotę 1 824,3 mld euro. Środki te mają wspierać odbudowę państw po pandemii Covid-19 oraz inwestycje w transformację ekologiczną i cyfrową. Tematyczne kierunki wydatkowania środków określono następująco:
• Jednolity rynek, innowacje i gospodarka cyfrowa: 143,4 mld euro (z tego 10,6 mld euro w ramach Next Generation EU), w tym: Horyzont Europa i Fundusz InvestEU; • Spójność, odporność i wartości: 1 099,7 mld euro (721,9 mld euro - fundusz odbudowy), w tym: fundusze polityki spójności, Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, Unijny Mechanizm Ochrony Ludności – RescEU, program działań w dziedzinie zdrowia;
1 https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/wiadomosci/postepy-w-realizacji-programow-na-lata-2014-2020-stan-na-24-stycznia-2021-roku/
133 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• Zasoby naturalne i środowisko: 373,9 mld euro (17,5 mld euro - fundusz odbudowy), w tym: wspólna polityka rolna, Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji;
• Migracja i zarządzanie granicami: 22,7 mld euro, w tym: Fundusz Azylu i Migracji oraz Fundusz Zintegrowanego Zarządzania Granicami; • Bezpieczeństwo i obrona: 13,2 mld euro, w tym: Europejski Fundusz Obronny i Fundusz Bezpieczeństwa Wewnętrznego;
• Sąsiedztwo i świat: 98,4 mld euro, w tym Instrument Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej oraz Instrument Pomocy Humanitarnej;
• Europejska administracja publiczna: 73,1 mld euro2. Zgodnie z określonymi priorytetami, rosną inwestycje w transformację klimatyczną i cyfrową. Zakłada się, że kwestie klimatyczne będą uwzględniane przekrojowo, a łączne wydatki na ten cel osiągną 30% łącznych wydatków ze wszystkich programów. Podobnie cyfryzacja ma być traktowana przekrojowo - wydatki na transformację cyfrową znajdą się we wszystkich programach.
Rysunek 13. Budżet UE 2021–2027 i plan odbudowy – infografika
Źródło: https://www.consilium.europa.eu/pl/infographics/recovery-plan-mff-2021-2027/#
2 https://www.consilium.europa.eu/pl/infographics/recovery-plan-mff-2021-2027/
134 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Filarem unijnego planu odbudowy ma być Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, zapewniający krajom europejskim wsparcie finansowe, by złagodzić społeczno-gospodarcze skutki pandemii Covid-19. Jego budżet ogółem to 672,5 mld euro (z 750 mld euro w ramach Europejskiego Funduszu Odbudowy), z czego 312,5 mld euro przewidziano w formie dotacji. Środki będą wypłacane państwom członkowskim na podstawie krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności, w których znajdą się projekty reform i inwestycji publicznych. Plany muszą odzwierciedlać wyzwania krajowe, a jednocześnie być zgodne z priorytetami Unii (wspierać wzrost i zatrudnienie oraz odporność społeczno-gospodarczą, przyczyniać się do ochrony klimatu i równowagi ekologicznej, sprzyjać transformacji cyfrowej. Przykłady dziedzin, których mogą dotyczyć projekty obejmują:
• Czyste technologie,
• Efektywność energetyczną, • Inteligentny transport,
• Łączność elektroniczna, • Usługi cyfrowe,
• Badania i innowacje, • Edukację, umiejętności i pracę,
• Zdrowie3. Środki na odbudowę i zwiększanie odporności mogą zostać rozdysponowane do końca 2023 r., a reformy i inwestycje muszą zostać wykonane do 2026 r. Nowa perspektywa budżetowa Unii Europejskiej to dla Polski około 170 mld euro (w cenach bieżących), w tym: • 72,2 mld euro na politykę spójności,
• 3,8 mld euro z funduszu sprawiedliwej transformacji, • 24,9 mld euro dotacji z Funduszu Odbudowy,
• 34,2 mld euro pożyczek z Funduszu Odbudowy, • 21,6 mld euro na płatności bezpośrednie dla rolników,
• 10,6 mld euro na rozwój obszarów wiejskich,
• około 2 mld euro w ramach instrumentu React EU (instrument na rzecz walki z negatywnymi skutkami COVID-194. Trwają konsultacje Umowy Partnerstwa, które dotyczą inwestowania funduszy europejskich w ramach polityki spójności i funduszu sprawiedliwej transformacji. Około 60% funduszy z polityki spójności trafi do programów realizowanych na poziomie krajowym, a pozostałe 40% otrzymają programy regionalne, zarządzane przez marszałków województw. Programy będą funkcjonowały w podobnym układzie, jak w ramach perspektywy na lata 2014-2020.
3 https://www.consilium.europa.eu/pl/infographics/20201006-recovery-resilience-rrf/ 4 https://samorzad.pap.pl/kategoria/aktualnosci/jak-beda-inwestowane-fundusze-ue-z-nowej-perspektywy-jest-plan-podzialu
135 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
Podział środków na poszczególne programy krajowe przedstawia się następująco: • Infrastruktura i Środowisko – 25,1 mld euro (między innymi największe inwestycje infrastrukturalne, drogi, koleje, transport publiczny, ochrona środowiska), • Inteligentny Rozwój – 8 mld euro (między innymi innowacje, współpraca nauki i biznesu), • Wiedza, Edukacja, Rozwój – 4,3 mld euro (między innymi nauka, edukacja, żłobki, sprawy społeczne), • Polska Cyfrowa – 2 mld euro (między innymi cyfryzacja, sieci szerokopasmowe), • Polska Wschodnia – 2,5 mld euro (specjalna pula wsparcia dla województw Polski Wschodniej), • Pomoc Techniczna – 0,5 mld euro (wsparcie dla instytucji wdrażających fundusze UE), • Program dotyczący sprawiedliwej transformacji – 4,4 mld euro (pomoc w transformacji dla regionów górniczych: śląskiego, małopolskiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego, łódzkiego i lubelskiego), • Program Pomoc Żywnościowa – 0,2 mld euro, • Program Ryby – 0,5 mld euro, • programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej – 0,56 mld euro5. Podzielone zostały także fundusze na programy regionalne. Małopolska może liczyć na 1,541 mld euro wsparcia, choć województwo wciąż ma szansę otrzymać dodatkowe środki (dodatkowe środki w kwocie ponad 7 miliardów euro zostaną podzielone na województwa po negocjacjach kontraktu programowego). Trwają zaawansowane prace nad projektem Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego. Ramowe obszary wsparcia obejmują: • 1. OŚ PRIORYTETOWA INTELIGENTNY REGION [EFRR], • 2. OŚ PRIORYTETOWA ENERGETYKA I ŚRODOWISKO [EFRR], • 3. OŚ PRIORYTETOWA MOBILNA MAŁOPOLSKA [EFRR], • 4. OŚ PRIORYTETOWA SPOŁECZNA MAŁOPOLSKA [EFS+ / EFRR], • 5. OŚ PRIORYTETOWA RYNEK PRACY I EDUKACJA [EFS+ / EFRR], • 6. OŚ PRIORYTETOWA MAŁOPOLSKA BLIŻEJ MIESZKAŃCÓW [EFRR]. Orientacyjny harmonogram prac nad RPO WM 2021 2027 zakłada jego przyjęcie przez Zarząd Województwa Małopolskiego w połowie 2021 r. i realizację negocjacji w terminie do końca roku. Po przyjęciu Umowy Partnerstwa przez rząd i projektów programów regionalnych przez zarządy województw odbędą się formalne negocjacje programów i Umowy Partnerstwa z Komisją Europejską. Planuje się, że środki europejskie zostaną uruchomione jeszcze w 2021 r. Podsumowując, potencjalne źródła finansowania kierunków działań określonych w Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 obejmują m.in.:
5 https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/w-co-zainwestujemy-fundusze-europejskie-rozpoczynamy-konsultacje-umowy-partnerstwa Nazwy programów krajowych nie zostały jeszcze ustalone, ale będą miały podobny zakres tematyczny do dotychczasowych, stąd w zestawieniu użyto nazw programów z okresu 2014-2020.
136 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030
• Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020 i w ramach nowej perspektywy finansowej UE; • Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 i w ramach nowej perspektywy finansowej UE; • Obecne i przyszłe programy operacyjne na poziomie krajowym, m.in.: o Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, o Program Operacyjny Inteligentny Rozwój, o Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój, o Program Operacyjny Polska Cyfrowa; • Dodatkowe źródła finansowania, m.in.: o Fundusze norweskie i EOG na lata 2014-2021, o Program Life, o ELENA, o Program ERASMUS +, o Program Interreg Europa Środkowa; • Środki budżetu państwa, m.in.: o Programy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, o Programy Ministerstwa Sportu, o Programy Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, w tym nowy rządowy program na rzecz osób starszych "Aktywni plus", czy Solidarnościowy Fundusz Wsparcia Osób Niepełnosprawnych, o Narodowy oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, w tym programy: Moja woda, Czyste powietrze i STOP SMOG, Kangur - Bezpieczna i ekologiczna droga do szkoły, o Rządowy Fundusz Rozwoju Dróg, o Fundusz Rozwoju Przewozów Autobusowych, o Fundusz Inwestycji Samorządowych, o Program Mieszkanie +, o Program Maluch +, o Program Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030; • Dodatkowe formy finansowania, m.in.: o Partnerstwo Publiczno-Prywatne, o Krajowa i regionalna tarcza antykryzysowa. W kontekście pozyskiwania zewnętrznego finansowania na działania rozwojowe trzeba przypomnieć, że aplikowanie musi być każdorazowo poprzedzone szczegółową analizą konkretnej dokumentacji konkursowej/programowej pod kątem uprawnionych beneficjentów, szczegółowych wymagań oraz wysokości wkładu własnego.
137