Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 Kraków, Zakliczyn, Luty 2021 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 Projekt z dnia 10.02.2021 r. Strategia została opracowana w związku z realizacją projektu „Aktywni seniorzy w cyfrowym Zakliczynie”, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020. Dokument powstał na zlecenie Urzędu Miejskiego w Zakliczynie, a jego głównymi autorami są eksperci i interesariusze lokalni oraz konsultanci FRDL Małopolskiego Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji z Krakowa, którzy prowadzili proces strategiczny. Serdecznie podziękowania dla wszystkich zaangażowanych w proces opracowania niniejszego dokumentu – za poświęcony czas, rzetelność, merytoryczne podejście, profesjonalizm oraz odwagę w proponowaniu rozwiązań korzystnych dla miasta i gminy Zakliczyn oraz jej mieszkańców. 1 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 Spis treści Wprowadzenie ........................................................................................................................................ 3 Wnioski z diagnozy społecznej, gospodarczej i przestrzennej gminy Zakliczyn ................................... 6 Wnioski z ankietowego badania warunków życia i jakości usług publicznych na reprezentatywnej próbie gospodarstw domowych w gminie Zakliczyn ........................................................................... 6 Wnioski z diagnozy statystycznej w ujęciu dynamicznym i porównawczym ...................................... 9 Analiza strategiczna (SWOT) gminy Zakliczyn ..................................................................................... 31 Wizja rozwoju gminy Zakliczyn w perspektywie 2030 roku ................................................................ 38 Obszary, cele i kierunki działań Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 oraz oczekiwane efekty jej realizacji ............................................................................................................ 40 GOSPODARKA I RYNEK PRACY ......................................................................................................... 48 DZIEDZICTWO, TURYSTYKA I OFERTA CZASU WOLNEGO ................................................................ 57 PRZESTRZEŃ I ŚRODOWISKO ............................................................................................................ 69 KAPITAŁ LUDZKI I SPOŁECZNY .......................................................................................................... 79 Model struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy Zakliczyn wraz z ustaleniami i rekomendacjami w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej w gminie ......................................... 92 Model struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy ......................................................................... 92 Ustalenia i rekomendacje w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej w gminie ........................................................................................................................................................... 99 Obszary strategicznej interwencji ...................................................................................................... 104 Obszary strategicznej interwencji określone w strategii rozwoju województwa wraz z zakresem planowanych działań ....................................................................................................................... 104 Obszary strategicznej interwencji kluczowe dla gminy Zakliczyn wraz z zakresem planowanych działań ............................................................................................................................................. 106 Zgodność Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 z wytycznymi i założeniami zawartymi w dokumentach wyższego rzędu ..................................................................................... 109 System realizacji Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 ......................................... 112 System wdrażania ............................................................................................................................ 112 Wytyczne do sporządzania dokumentów wykonawczych .............................................................. 116 Monitoring, ewaluacja i aktualizacja dokumentu ........................................................................... 125 Ramy finansowe i potencjalne źródła finansowania Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021- 2030 ..................................................................................................................................................... 130 Ramy finansowe .............................................................................................................................. 130 Potencjalne źródła finansowania .................................................................................................... 132 2 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 Wprowadzenie Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 obejmuje obszar gminy w jej administracyjnych granicach i stanowi naturalną kontynuację polityki rozwoju określonej w Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2014-2020. Dokument został sporządzony z inicjatywy Burmistrza Miasta i Gminy Zakliczyn, opracowany w Urzędzie Miejskim w Zakliczynie, przy współudziale urzędników i przedstawicieli instytucji publicznych, przedsiębiorców, reprezentantów organizacji pozarządowych, mieszkańców, ekspertów i liderów społecznych. Wsparcie eksperckie świadczyli konsultanci FRDL Małopolskiego Instytutu Samorządu Terytorialnego i Administracji z Krakowa (zespół analityków i konsultantów tworzyli m.in.: Dawid Hoinkis, Wojciech Odzimek, Jan Cieplak i Tomasz Machowski). Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 jest najważniejszym dokumentem samorządu gminnego, diagnozującym podstawowe uwarunkowania i potrzeby rozwojowe oraz potencjał gminy, opisującym podejście zintegrowane, określającym obszary, cele i kierunki działań polityki rozwoju, prowadzonej w przestrzeni gminy w perspektywie najbliższych lat, w tym przy szerokiej partycypacji interesariuszy i partnerów. W systemie zarządzania polityką rozwoju strategia pełni kluczową rolę jako generalny plan postępowania władz lokalnych – we współpracy z innymi samorządami, administracją państwową oraz partnerami społecznymi i prywatnymi. Dokument strategii rozwoju pełni nadrzędną rolę nad branżowymi planami rozwoju gminy. Koordynuje różne terytorialnie, sektorowo i technicznie plany oraz dokumenty strategiczne na szczeblu lokalnym. Kluczowym jej założeniem jest zintegrowanie polityki środowiskowej, gospodarczej, przestrzennej i społeczno-kulturowej – dla poprawy warunków życia i jakości usług publicznych na terenie gminy. Potrzeba budowy nowej Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 wynikała z wielu przesłanek wewnętrznych i zewnętrznych. Do tych pierwszych należały szeroko rozumiane zmiany rzeczywistości lokalnej, m.in.: stopniowe zmiany w strukturze demograficznej wspólnoty gminnej, nowe potrzeby, problemy, oczekiwania i aspiracje mieszkańców, zmiany dotykające lokalnej gospodarki i rynku pracy, a także przestrzeni i środowiska. Za główne przesłankami natury zewnętrznej należy z kolei uznać: projektowanie nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2021-2027 na szczeblu krajowym i regionalnym oraz zintegrowane z tym zmiany prawne oraz dostosowanie dokumentów strategicznych wyższego rzędu, zmiany społeczne i gospodarcze w bliższym i dalszym otoczeniu gminy, czy też zmiany technologiczne i cywilizacyjne. W odpowiedzi na te przesłanki, strategia formułuje wizję rozwoju, rozumianą jako pożądany stan rzeczywistości, a także stawia długo i krótkookresowe cele do osiągnięcia przez całą wspólnotę lokalną. Strategia powstała w oparciu o nowe przepisy dotyczące polityki rozwoju, wprowadzone ustawą z dnia 15 lipca 2020 r. o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw. Zmiany realizują postanowienia „Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.)” w zakresie konsolidacji systemu zarządzania rozwojem Polski i etapowego wprowadzania systemu zintegrowanych strategii na poziomie ogólnokrajowym, regionalnym i lokalnym. Stanowią pierwszy etap reformy, której celem jest integracja wymiaru społecznego, gospodarczego i przestrzennego w dokumentach strategicznych, przygotowywanych na różnych poziomach administracji, w tym na poziomie samorządu gminnego. Poprzez te zmiany strategia rozwoju gminy po raz pierwszy w polskim ustawodawstwie zyskała podstawę prawną oraz wytyczne realizacyjne w ramach ustawy. 3 Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 Procedura dotycząca opracowania Strategii Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 uwzględniała wszystkie akty prawne mające wpływ na jej przebieg, w tym ustawę z dnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, ustawę z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, ustawę z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Dokument strategii został opracowany zgodnie z przepisami art. 10e ust. 2-4 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Strategia Rozwoju Gminy Zakliczyn na lata 2021-2030 nie ogranicza się w swych zapisach wyłącznie do zadań realizowanych bezpośrednio przez Urząd Miejski w Zakliczynie