Dwumiesięcznik wydawany przez Gminę Płaska

ISSN 1899-2684 GłosPłaskiej nr 83 wrzesień – październik 2019 r. Cena 1,50 zł (w tym 8% VAT)

W numerze:

VII sesja zwyczajna rady gminy Płaska Rozpoczęcie roku szkolnego 2019/2020 Rodzinny piknik edukacyjny „Jesień nad Kanałem Augustowskim” Artykuł przyrodniczy Historia powstawania osad w Puszczy Augustowskiej GłosPłaskiej VII SESJA ZWYCZAJNA RADY GMINY PŁASKA

W dniu 24 września 2019 r. w sali Uchwały Nr VI/45/19 Rady Gminy Płaska wowej im. Jana Pawła II w Płaskiej, zlo- konferencyjnej budynku GOK w Płaskiej z dnia 31 maja 2019 r. w sprawie wykazu kalizowany w budynku po byłym Komi- odbyła się VII sesja zwyczajna, której kąpielisk zorganizowanych na terenie sariacie Policji. Do punktu przedszkolnego przewodniczyła Przewodnicząca Rady Gminy Płaska na rok 2019. uczęszczają dzieci w wieku 3-4 lat. Działa Gminy Alicja Polkowska. - NR VII/58/19 w sprawie pozba- on od poniedziałku do piątku w godzinach W trakcie obrad radni podjęli następu- wienia drogi kategorii dróg gminnych. od 8.00 do 13.00 z możliwością przedłu- jące uchwały: Pozbawia się kategorii dróg gminnych żenia w godzinach 7.30 do 15.30. - NR VII/54/19 zmieniająca Wielo- odcinek drogi zlokalizowanej w obrębie - NR VII/63/19 w sprawie określenia letnią Prognozę Finansową na lata 2019 ewidencyjnym Gruszki pod warunkiem zasad udzielania i rozmiaru obniżenia – 2034. Zmiana Wieloletniej Prognozy jednoczesnego zaliczenia tej drogi do tygodniowego obowiązkowego wymiaru Finansowej związana była z uaktualnie- kategorii dróg powiatowych. godzin zajęć nauczycielom, którym powie- niem dokumentu oraz dostosowaniem do - NR VII/59/19 w sprawie przyjęcia rzono stanowiska kierownicze. ostatnich zmian w budżecie wynikających regulaminu dostarczania wody na terenie - NR VII/64/19 w sprawie określenia z działań inwestycyjnych związanych Gminy Płaska. Regulamin ten określa wzoru wniosku o wypłatę dodatku energe- głownie z przebudową grogi gminnej w szczególności prawa i obowiązki tycznego. Określony został wzór wniosku w miejscowości Rudawka. przedsiębiorstwa wodociągowego oraz o wypłatę dodatku energetycznego. - NR VII/55/19 w sprawie zmian odbiorców usług w zakresie zbiorowego - NR VII/65/19 w sprawie przyjęcia w budżecie gminy Płaska na 2019 rok. zaopatrzenia w wodę za pomocą urządzeń „Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Zmiany w budżecie dotyczą zmian w pla- wodociągowych. Gminy Płaska na lata 2019-2025 z per- nie dochodów, polegających na zwiększe- - NR VII/60/19 w sprawie wyboru spektywą do 2030 roku”. Plan gospo- niu o kwotę 1 748 191,01 zł, w związku ławników na kadencję od 2020 r. do 2023. darki niskoemisyjnej jest dokumentem, z czym plan wydatków, polega również Ławników do sądów okręgowych oraz do który koncentruje się na działaniach zwiększeniu o kwotę 1 790 991,01 zł oraz sądów rejonowych wybierają rady gmin, zmierzających do poprawy efektywności przeniesień wydatków w działach oraz których obszar jest objęty właściwością wykorzystania energii na terenie gminy, między działami na kwotę 302 812,61 zł. tych sądów. zwiększeniu udziału odnawialnych źródeł - NR VII/56/19 w sprawie powołania - NR VII/61/19 w sprawie uchwalenia energii w jej bilansie energetycznym oraz zespołu ds. zaopiniowania kandydatów na regulaminu wynagradzania nauczycieli redukcji emisji gazów cieplarnianych. ławników. Przed przystąpieniem do wy- zatrudnionych w szkołach prowadzonych - NR VII/66/19 w sprawie nie- borów rada gminy powołuje zespół, który przez Gminę Płaska. uwzględniania petycji CASUS NOSTER przedstawia na sesji rady gminy swoją opi- - NR VII/62/19 w sprawie utworzenia Kancelarii Radcy Prawnego Konrad nię o zgłoszonych kandydatach, w szcze- Punktu Przedszkolnego przy Szkole Pod- Cezary Łakomy dotyczącej wdrożenia gólności w zakresie spełnienia przez nich stawowej im. Jana Pawła II w Płaskiej. w życie „Polityki Zarządzania Konfliktem wymogów określonych w ustawie. Od września 2019 roku utworzony został Interesów”. - NR VII/57/19 w sprawie zmiany Punkt Przedszkolny przy Szkole Podsta- (M.B.)

2 wrzesień – październik 2019 r. GłosPłaskiej

„Idzie szkrab w wielki świat – utworzenie nowych miejsc wychowania przedszkolnego w Gminie Płaska”

Od 1 sierpnia 2019 r. Płaska szkolnego dla 15 dzieci z terenu Gminy a także zapewnienia wyżywienia dla 15 rozpoczęła realizację projektu „Idzie Płaska. Inwestycja obejmuje zakup: dzieci (śniadania, obiad, podwieczorek). szkrab w wielki świat – utworzenie wyposażenia i montażu placu zabaw W budżecie projektu przewidziano także nowych miejsc wychowania przedszkol- wraz z wykonaniem bezpiecznej na- sfinansowanie studiów podyplomowych nego w Gminie Płaska”, współfinan- wierzchni, interaktywnego „Magicznego dla 1 nauczyciela zatrudnionego w punk- sowanego ze środków Europejskiego Dywanu”, mebli i wyposażenia punktu cie przedszkolnym. Funduszu Społecznego realizowanego przedszkolnego, zabawek, artykułów Dofinansowanie projektu ze środków w ramach Regionalnego Programu Ope- plastycznych. Projekt zakłada ponadto Europejskiego Funduszu Społecznego racyjnego Województwa Podlaskiego na finansowanie wynagrodzenia perso- wynosi 85 % wydatków kwalifiko- lata 2014-2020 (Poddziałanie 3.1.1. Za- nelu zatrudnionego w utworzonym walnych tj. 322.681,25 zł, a całkowita pewnienie równego dostępu do wysokiej punkcie przedszkolnym przez okres od wartość projektu to kwota 379.625,00 jakości edukacji przedszkolnej). 01.09.2019 r. do 26.06.2020 r.: 2 nauczy- zł. Wkład własny Gminy Płaska wynosi Zakres projektu zakłada utworzenie cieli (2 etaty), 1 logopeda (1/2 etatu), 1 56.943,75 zł. nowych miejsc wychowania przed- pedagog (1/2 etatu), sprzątaczka (1 etat), Okres realizacji projektu: od 01.08.2019 r. do 26.06.2020 r. Celem projektu jest: wzrost upo- wszechnienia edukacji przedszkolnej poprzez utworzenie 15 nowych miejsc wychowania przedszkolnego na terenie gminy Płaska oraz doskonalenie umie- jętności i kwalifikacji zawodowych 1 nauczyciela OWP e terminie do końca czerwca 2020 r. Przedsięwzięcie jest komplementarne do projektu zrealizo- wanego w ramach poddziałania 8.2.1. RPOWP – projekt „Adaptacja budynku po byłym komisariacie policji na punkt przedszkolny”.

wrzesień – październik 2019 r. 3 GłosPłaskiej Rozpoczęcie roku szkolnego 2019/2020 w Szkole Podstawowej im. Jana Pawła II

przywitał wszystkich uczniów, nauczy- cieli, pracowników ,rodziców oraz gości. W roku ,w którym przed nami wiele za- dań i obowiązków, życzył sukcesów i sił do pokonywania trudności. Wójt Gminy Wiesław Gołaszewski przekazał ciepłe słowa pod adresem uczniów i nauczycieli, zachęcając do wytężonej pracy w nowym roku szkolnym. 1 września 2019 r. przypadła 80 rocz- nica wybuchu II wojny światowej. Chcąc oddać hołd i wdzięczność dla wojennego pokolenia ,uczniowie przygotowali montaż słowno – muzyczny poświęco- ny wojennym bohaterom. Minutą ciszy uczczono ich pamięć. Po zakończeniu uroczystości nastąpiły Drugiego września był w Szkole łaszewskiego Panu Dariuszowi Sudykowi pierwsze powakacyjne spotkania z wy- Podstawowej im. Jana Pawła II dniem funkcji Dyrektora Szkoły na następną chowawcami. szczególnym i uroczystym. Zainaugu- kadencję, czyli okres 5 lat. Konkurs na W nowym roku szkolnym życzymy rowano nowy rok szkolny 2019/2020. dyrektora Szkoły Podstawowej im. Jana wielu sukcesów wszystkim uczniom, Uroczystości z okazji rozpoczęcia roku Pawła II odbył się 26 czerwca br. nauczycielom i rodzicom. szkolnego rozpoczęły się Mszą św. w ka- Dyrektor Dariusz Sudyk serdecznie L. P. plicy w Płaskiej , celebrowaną przez ks. Proboszcza Parafii Studzieniczna Arka- diusza Pietuszewskiego i ks. Proboszcza Parafii Mikaszówka Andrzeja Borkow- skiego. Dalsza część odbyła się w szkole. Na uroczyste rozpoczęcie przybyli zaproszeni goście: Wójt Gminy Płaska Wiesław Gołaszewski, ks. Arkadiusz Pie- tuszewski i ks. Andrzej Borkowski, przed- stawiciel Placówki Straży Granicznej w Płaskiej kpt. Krzysztof Wojciechowski, przedstawiciel Nadleśnictwa Płaska w Ży- linach Arkadiusz Puczyłowski, Dyrektor GOK w Płaskiej Katarzyna Jadeszko, przedstawiciel Rady Rodziców. Uroczystość rozpoczęła się od powie- rzenia przez Wójta Gminy Wiesława Go-

ZAJĘCIA SPORTOWE „MUKS – PŁASKA” Ogłoszenie 1. PIŁKA NOŻNA – poniedziałek, środa - godz. 17:00 Sprzedam 1,11 ha 2. TENIS STOŁOWY – wtorek, czwartek - godz.17:00 łąki w miejscowości 3. JUDO . – wtorek, piątek – godz. 18:00 Zajęcia będą odbywały się w sali gimnastycznej w szkole i na boisku. Cena do negocjacji tel: 606653290 ZAPRASZAMY WSZYSKICH CHĘTNYCH

4 wrzesień – październik 2019 r. GłosPłaskiej Rodzinny piknik edukacyjny „Jesień nad Kanałem Augustowskim”

W niedzielę – 29 września przy śluzie Paniewo odbył się II Rodzinny piknik edukacyjny „Jesień nad Kanałem Augu- stowskim” zorganizowany przez Wody Polskie w Białymstoku. Na uczestników czekały pokazy ratunkowe na wodzie przygotowanie przez augustowski WOPR, stoiska służb mundurowych – Straży Granicznej, Policji, Straży Pożarnej,112, Parków Narodowych – Biebrzańskiego i Wigierskiego, Lasów Państwowych, Urzędu Marszałkowskiego Wojewódz- twa Podlaskiego oraz Wód Polskich. Biorący udział w pikniku mogli poznać historię Kanału Augustowskiego i Śluzy Paniewo, dowiedzieć się o jak reagować górnych na śluzie Dębowo. Chcemy du Gospodarki Wodnej w Białymstoku. gdy wywróci się kajak, jak bezpiecznie żeby cieszył miejscowych i turystów Podczas pikniku miał okazje również przekroczyć granicę drogą wodną na nie tylko przez miesiące wakacyjne, ale wystąpić zespół dziecięcy istniejący przy przejściu Rudawka-Lesnaja na Kanale przez cały rok – powiedział Mirosław Gminnym Ośrodku Kultury w Płaskiej, Augustowskim, czy przejść szybki kurs Markowski dyrektor Regionalnego Zarzą- prowadzony przez pana Krzysztofa Dadura. reanimacji i resuscytacji. - Kanał Augustowski jest perłą nie tylko architektury wodnej, ale także oczkiem w głowie Wód Polskich. Tylko w tym roku dokonaliśmy remontów m.in. śluz Kurzyniec, , Sosnówek, Przewięź, obecnie trwa wymiana wrót

wrzesień – październik 2019 r. 5 GłosPłaskiej „Historia kołem się toczy” Moja dwunastoletnia córka w te wa- kacje z wielką ochotą odnawiała Pomnik, który stoi w Gruszkach, w ogródku mo- jego rodzinnego domu. Mieszkają w nim moi rodzice. Tata jest synem Legionisty Józefa Piłsudskiego i chyba ostatnim na Augustowszczyźnie bednarzem. Mama natomiast jest niestrudzoną towarzyszką jego starości.

Dlaczego o tym piszę na łamach tej lokalnej gazety? Trzeba by się cofnąć o równe 100 lat. Wtedy niewiele starsze od mojej córki dziewczyny –Józefa Skow- rońska i Leokadia Mieczkowska chodziły po wsi Gruszki i zbierały datki na Pomnik. Czym się kierowały, jaki przyświecał im cel? Otóż był to wyraz wielkiej radości z odzyskania przez Polskę niepodległości, ale chyba przede wszystkim wdzięczność się bitwa z udziałem żołnierzy Legionów boleśnie na posterunku w Lipsku o jego Bogu za ocalałe życie ich braci i bliskich Polskich. Mój dziadek tam walczył. Nie legionowe powiązania). Tylko czasami ze wsi. Dlaczego ocalałe? wiem, kiedy dokładnie wrócił do domu, śpiewał piosenkę: „Pod Stochodem marł ale na pewno po roku 1918. Jednak jego ja głodem…”. Proste - kiedy Piłsudski ogłosił poparzona twarz i ucięty palec u stopy mobilizację, wielu młodych chłopców - długo kazały pamiętać o wojennych I tak oto stanął Pomnik - wyraz pa- ochotników ze wsi bez wahania podjęło zmaganiach. Na szczęście nie przeszka- triotyzmu i głębokiej wiary. Napis głosił: służbę wojskową. Wcześniej potajemnie dzało to młodej Annie, która w 1925 „Matko, nie opuszczaj nas” byli szkoleni (w ramach struktur Związku roku wyszła za mąż za Broniuka (tak go „Dar młodzieży 1919” Strzeleckiego) a mój dziadek – Bronisław nazywała) Szkoda, że nie przetrwały Skowroński odbył półroczną formację dokumenty i odznaczenia złożone pod Minęło 100 lat a Pomnik nadal stoi w szkole podchorążych w Wilnie. W 1916 powałą domu (dziadek zniszczył je, (chociaż podczas II wojny światowej r. pod Stochodem (teren Ukrainy) odbyła kiedy władze UB „dopytywały” dość Niemcy próbowali go bezskutecznie zniszczyć). We wrześniu 2019 roku miesz- kańcy wsi Gruszki zgromadzili się wokół tego swoistego symbolu i modlili się pod Krzyżem, biorąc udział w ogólnopolskiej akcji „Polska pod Krzyżem”.

To niezwykłe wydarzenie na mnie – wnuczce Legionisty wywarło ogromne wrażenie. Historia zatoczyła koło. Byłam wzruszona, że mieszkańcy Gruszek nadal są zdolni do dawania świadectwa wiary. Świadectwa, że trud naszych dziadków i pradziadków nie poszedł na marne. Przede wszystkim jednak wiem, że „Ma- ryja nie opuściła nas”.

Mam nadzieję, że Pomnik przetrwa kolejne stulecie, a moja córka, żyjąca w wolnym i niepodległym kraju, opowie swoim dzieciom o ludziach z Gruszek, którzy, żyjąc w tej pięknej Puszczy Augu- stowskiej, wiedzieli, komu zaufać i komu powierzyć swoje życie. Anna Skowrońska

6 wrzesień – październik 2019 r. GłosPłaskiej Jesień w Puszczy Augustowskiej Jesień zaczyna dawać znać o sobie dużo wcześniej niż nam się wydaje, szcze- gólnie tutaj na Suwalszczyźnie. Wraz z początkiem sierpnia poranki zaczynają być bardziej rześkie, pojawiają się pierwsze mgły poprzedzające wschód słońca. Tak, to właśnie przednówek jesieni, która rozwinie się w pełni wraz z nadejściem września.

Tymczasem początek sierpnia mobili- zuje do długiej drogi na zimowiska dziesiąt- ki gatunków ptaków, choć niektóre z nich rozpoczęły już migrację z początkiem lipca. Na sierpniowych polach i łąkach zbierają się przed odlotem bociany tworząc tzw. sejmiki, a towarzystwa dotrzymują im zbie- rające się na zlotowiskach żurawie. Nie- bawem tysiące tych ptaków podejmą wę- wybory nie są nigdy przypadkowe, ojcem smakołyków. Znajdziemy w lesie dziesiątki drówkę liczącą wiele tysięcy kilometrów, powinien zostać najlepszy z dostępnych na gatunków grzybów jadalnych, niejadalnych by wraz z końcem zimy rozpocząć drogę rykowisku samców. Na przełomie września i trujących – przynajmniej dla nas. Nato- powrotną na te same łąki, które żywiły ich i października, wraz z deszczami, rykowi- miast wiele gatunków zwierząt i innych i ich młode w tym roku. Ptakami, które sko osłabnie i w efekcie zaniknie, a jelenie grzybów jest w stanie odżywiać się też najpóźniej od nas odlecą (bo z początkiem raz będąc najgłośniejszymi w lesie, ucichną gatunkami trującymi i z naszego punktu października) są kopciuszki. To niewielkie i znikną ponownie w głębi puszczy. widzenia niesmacznymi. Nasze postrze- ptaki o ciemnym ubarwieniu z rudym ogo- ganie grzybów ogranicza się najczęściej nem, tak bardzo powszechne w naszych Każdy z pewnością spostrzeże doj- do ich owocników, które są bardzo łatwe wsiach. Na zimowanie pozostaną sikory, rzewające w sierpniowym słońcu owoce do zauważenia w runie lub na martwych gile, sójki, dzięcioły i sowy. Szczególnie te jarzębiny, czarnego bzu, czeremchy czy i obumierających drzewach. Co ciekawe, to ostatnie w połowie jesieni będą znów dość maliny. Jesień to czas owocowania wielu właśnie na martwych drzewach w różnym aktywne wieczorami i nocami w lesie. Będą gatunków roślin, obficie owocują graby, stanie rozkładu znajdziemy setki gatun- one ponownie nawoływały, znakując w ten leszczyny, klony i dęby. Wszystkie te pysz- ków, o których istnieniu najzwyczajniej sposób granice swoich właśnie powstają- ności stanowią pożywienie dla ogromnej w świecie nie mamy pojęcia. Olbrzymia cych zimowych terytoriów. ilości ptaków, owadów i ssaków. Owoce większość gatunków grzybów jest silnie i nasiona są zawsze łakomym kąskiem dla związana z procesem rozkładu drzew, Wraz z postępowaniem jesieni sza- wielu zwierząt, są pożywne i smaczne. To można by rzec, że to przede wszystkim one leństwo miłosnych uniesień dotknie na jest właśnie najlepszy moment by nała- odpowiadają za ten proces, czyli powrót początku sarny, a później łosie i jelenie. dować „tłuszczowe akumulatory” przed rozkładającej się materii organicznej do Szczególnie bukowisko łosi i rykowi- nadchodzącą zimą. W lesie intensywnie gleby. Bez grzybów nie byłoby wspaniałej sko jeleni będzie przez długie tygodnie będą żerowały sójki, orzechówki, nornice, różnorodności biologicznej naszych lasów. towarzyszyć nam podczas wieczornych, wiewiórki, dzięcioły oraz drapieżniki, takie Warto o tym pamiętać i nie niszczyć lub nie nocnych i porannych chwil w lesie, na łą- jak lisy, kuny i borsuki. Każdy będzie się zrywać grzybów bez potrzeby. Wiele z nich kach i mokradłach. Szczególnie rykowisko szykował do naciągającej zimy. Ostatnie to też jedne z najstarszych i największych zrobi na każdym niesamowite wrażenie. latające dorosłe formy motyli i ciem będą organizmów żyjących na naszej planecie. Potężne ryki dorosłych samców (byków) też szukały schronienia przed chłodem, Nie mówię tutaj bynajmniej o ich owocni- jeleni niosą w sobie bardzo ważne dla nich a kiedy już znajdą ciepłe miejsce przeżyją kach, a o grzybni, która potrafi zajmować informacje. Samce w ten sposób oceniają w stanie odrętwienia kilka miesięcy, aż do czasem powierzchnię od kilkuset metrów się wzajemnie. Na podstawie głosu rywala wiosny. Motyle, które widzimy pod koniec do kilkudziesięciu kilometrów kwadrato- są w stanie określić, jego wielkość (masę września i na początku października, to wych. Zanurzenie się w świat wilgotnego i rozmiar), jego wiek, kondycję oraz deter- często drugie lub czasem trzecie pokolenie jesiennego lasu blisko ziemi, w butwiejące minację do potencjalnej walki. Ten ich ryk w danym roku i jedyne które przeczeka drzewa to wędrówka przez mikrokosmos, mówi bardzo wiele i pozwala samcom uni- zimę w postaci dorosłego owada. który jesienią odsłania się na naszych kać niepotrzebnych starć, w trakcie których oczach. Wystarczy się zatrzymać, popatrzeć mogłyby one odnieść rany, a to, w obliczu Jesień nieodłącznie kojarzy się nam i poznawać. nadchodzącej zimy, mogłoby mieć tragicz- również z obfitością grzybów, chociaż ny finał. Ryk samców jest również sygna- ten rok jest wyjątkowo suchy i być może Tekst i zdjęcia łem dla samic (łań), dzięki któremu są one dopiero w październiku doczekamy się – Michał Skierczyński, w stanie ocenić jakość danego samca – ich w puszczy choć odrobiny tych leśnych DZICZENIE.PL, Gruszki

wrzesień – październik 2019 r. 7 GłosPłaskiej HISTORIA POWSTANIA OSAD W PUSZCZY AUGUSTOWSKIEJ Część 7

SERSKI LAS Według J. Wiśniewskiego ta osada obecnie posiada nieprawidłową nazwę, powinna się nazywać Serwski Las, takiej nazwy używano podczas powstania wsi. Jej początek sięga połowy XVIII wieku, właśnie wtedy zaczęto tworzyć osady osoczników, którzy mieli strzec lasów królewskich przed kamedułami, którzy często nieprawnie korzystali z lasów królewskich. Nieco wcześniej nastąpił podział Puszczy Perstuńskiej między króla i ka- medułów , między poddanymi zakonu i króla dochodziło do wielu konfliktów, również zbrojnych. Władze królewskie utworzyły „pierścień” wokół dóbr kame- dulskich „chroniąc puszczę przed kame- dułami i ich poddanymi”. Elementem tego pierścienia była właśnie osocka osada w tym czasie miejscowość liczyła 29 do- Szybko doszło do konfliktów między zwana Szerszeniówlas, która później mów i 174 mieszkańców. Obie należały Chreptowiczami a bartnikami królewski- przejęła nazwę Serwski Las. Pierwszym do gminy Giby. Również mapy z tego mi, Żabiczami. Zebrała się komisja kró- osadnikiem był syn strażnika leśnego okresu wyraźnie pokazują podział na lewska mająca obowiązek sprawdzić stan Karol Trejkowski, który w 1757 roku dwie części, w Serskim Lesie notowano faktyczny. W dniu 20 kwietnia 1520 roku otrzymał od króla Augusta III dwie włóki wówczas gajówkę. W 1922 roku powstała komisja orzekła, że Chreptowiczowie mają ziemi w uroczysku zwanym Szerszeniów w tej wsi jednoklasowa szkoła powszech- prawo wschodu nad jeziorem i na ostro- Las koło Serwskiego Lasu, tenże założył na, działała do 1924 roku. Jedynym wach: Dubowym, Lipowym i Sosnowym. tu niewielki folwark i po 6 latach zwol- znanym nauczycielem był Józef Nowicki. Około 1602 roku dzierżawca lasów nienia podatkowego miał z niego płacić królewskich Piotr Wiesiołowski oskarżył 5 tynfów rocznie z włóki. Na pozostałych Chreptowiczów, że ci zagarnęli 240 barci trzech włókach mieszkali inni osadnicy. Nazwa miejscowości powstała od nad jeziorem Serwy oraz wchody na Dziś ten folwarczek (2 włóki) to Podser- nazwy pobliskiego jeziora. Jezioro Serwy jeziorze i sianożęcie. Wysłani rewizorzy ski Las, natomiast na owych 3 włókach zostało nadane jeszcze za czasów księcia królewscy uznali prawa Chreptowiczów osiedlili się inni osocznicy, tworząc osadę Witolda na rzecz plebana grodzieńskiego. do wschodów, jednak zabronili przy- . W 1764 roku notowano tu 6 Posiadanie jeziora potwierdził następnie właszczać barcie królewskie. W 1607 roku rodzin osoczników. Głównym właści- król Kazimierz Jagiellończyk oraz ksią- Stanisław Tarusa, podleśny perstuński, cielem ziemskim był tutaj Trejkowski, żę Aleksander w 1494 roku. Jednak nie oskarżył Chreptowicza, że ten przywłasz- dzierżawił ziemię do 1792 roku. Wyraźny oznaczało to osadnictwa w tym rejonie. czył sobie Puszczę Serwieńską i rozpoczął podział miejscowości na dwie części Samo jezioro należało do plebana, ale już wycinanie lasów na Ostrowie Dubowym, widać na mapie z lat trzydziestych XIX trzy wyspy na jeziorze nadal stanowiły rozpoczął tam również budowanie dworu stulecia, notowano wtedy Kolonię Serski własność królewską. Również lasy wokół oraz, że wypędził rzemieślników kró- Las i Serski Las. jeziora należały do króla. Nad jeziorem lewskich, którzy wyrabiali towary nad Po powstaniu styczniowym dawny Serwy już w XVII wieku notowano ostęp jeziorem. Chreptowicz tłumaczył się, że niewielki folwark został rozparcelowany leśny przy północno-zachodnich krańcach puszcza została mu nadana na wieczność i skolonizowany. Cała ziemia dawnych jeziora. i sam oskarżył ludzi królewskich o wcho- osoczników została w tym czasie sko- W końcu XV wieku za pozwoleniem dzenie na jego teren. Sprawa trafiła przed masowana kolonijnie, powstały duże go- królewskim powstały tu barcie pszczele sąd królewski. Król dnia 30 VII 1608 roku spodarstwa. W 1889 roku Słownik Geo- użytkowane przez rodzinę Żabiczów. uznał, że Chreptowicze mają tylko prawo graficzny zapisał iż miejscowość dzieliła W 1506 roku ziemia po prawej stronie wschodu, a nie własności i nakazał pokry- się na wieś i kolonię. Należała do parafii jeziora wraz z ostrowami (wyspami) cia szkód. Próba przejęcia pełnej kontroli Studzieniczna i gminy Pokrowsk. We wsi Dubowy, Lipowy i Sosnowy król nadał nad tym rejonem przez Chreptowiczów notowano 28 domów i 196 mieszkańców, rodzinie Chreptowiczów mający prawo nie powiodła się. w kolonii 5 domów i 24 mieszkańców. użytkowania tych lasów. Zatem do korzy- Z powyższego opisu wynika, że już Spis powszechny z 1921 roku nazwę stania z lasów mieli prawo Chreptowiczo- w pierwszych latach XVII wieku roz- wsi zapisał jako Las Sierski (Sulewski) wie i Żabiczowie. poczęto intensywną eksploatację lasów,

8 wrzesień – październik 2019 r. GłosPłaskiej chodziło o smolarzy, dziegciarzy, drwali. niało tutaj już 30 domów, obok znajdowała (1922), Bolesław Chwieducik (1925- Ich chaty rozlokowane były nad jeziorem się siedziba Nadleśnictwa Serwy. 1930), Janina Popławska (1927) i Stani- i to właśnie oni wyrabiali towary nad sław Moryc (1932). jeziorem. Jest to pierwszy poświadczony źródłowo rejon w gminie, w którym roz- Ta wioska powstała po 1682 roku, poczęto pozyskiwanie przemysłowego gdy władzę w Puszczy Perstuńskiej ob- Ta miejscowość po raz pierwszy bogactwa lasów. jęli kameduli z zakonu nad Wigrami. notowana jest w 1695 roku jako Rud- Pierwsze próby osadnictwa tego re- Zakładali oni nowe rudy, w tym również nia Obuchowskiego założona w Suchej jonu przez Chreptowiczów i powstania Rudę Strzelca, zwaną też Rudą Liwską, Rzeczce. Zatem początkowo była to osada dworu na jednej z wysp skończyły się gdyż została założona przez ród Liwskich. rudnicka. W 1695 roku w wyniku konfliktu niepowodzeniem. Jednak udało się to Ta osada notowana jest po raz pierwszy królewskich urzędników i zakonu kame- kamedułom z Wigr, użytkującym Pusz- w 1692 roku. Obok Liwskich początkowo dułów, urzędnicy królewscy spalili rudnię czę Persuńską na przełomie XVII iXVIII mieszkała tu również rodzina Wojciechów. należącą do Obuchowskiego na Suchej wieku. To właśnie ich poddany niejaki W 1695 roku była to już całkiem spora Rzeczce- według zakonników straty wyno- Marcin Głowczyk, smolarz z Tobołowa, osada z karczmą. Według rejestru szkód siły 300 tytanów. Osada rudnicka upadła., wykarczował pewien obszar nad jeziorem poczynionych przez niemieckich urzęd- J. Wiśniewski podaje że istniała tam , gdzie około 1690 roku i obsiewał tu pole. Był to ników podległych Denhoffowi (konflikty później notowano młyn. Właśnie w 1787 początek wsi Serwy. W 1709 roku notuje urzędników królewskich z kamedułami) roku notowano młyn na Suchej Rzeczce się tu Piotra Popławskiego „na Serwach”, we wsi została spalona karczma, zabrano zwany Nowym Młynem. Wokół młyna czyli był już to stały mieszkaniec wsi. 6 szyn, 3 żelazne sworznie, 3 sztuki bydła powstała niewielka osada. W 1827 roku Dawna sezonowa osada smolarzy zmieniła oraz półwarek piwa. Mimo to, rudnia notowano tu 3 domy i 17 mieszkańców. się w wieś rolniczą. Na początku XVIII rozwijała się bardzo szybko w 1700 Właśnie tutaj po wybudowaniu Kanału stulecia Serwy wróciły pod władzę kró- roku stając się najbogatszą rudną w całej Augustowskiego powstała osada straży lewską , mimo nakazów królewskich nie Puszczy Persuńskiej (obok Sajenek), ka- Kanału, wokół powstała niewielka wieś. zniszczono wsi puszczańskich. Tutejsza meduli mieli z niej 220zł rocznie czynszu. Według opisu z końca XIX wieku miej- osada była niewielka liczyła zaledwie W czasie morowego powietrza w latach scowość dzieliła się na wieś, osadę leśną, kilka domów. 1710-1711 w tej wsi wymarło 10 osób młyn oraz osadę straży leśnej. We wsi było W końcu XVIII wieku dokonano (ówcześnie zwana Ruda Strzelca). 15 domów i 107 mieszkańców, w osadzie wymierzenia gruntów wsi, starano się W wyniku porozumienia króla i kame- leśnej 1 dom i 3 mieszkańców, w osadzie zabierać mieszkańcom łąki, które użyt- dułów Ruda Strzelca i pobliskie jezioro młyńskiej 2 domy i 12 mieszkańców, na- kowali w różnych częściach puszczy. Chilinki (Hlinki) należały nadal do kame- tomiast osada straży kanału liczyła 1 dom Jednak mieszkańcom Serw udało się za- dułów. W następnych latach była to osada i 11 mieszkańców. Sucha Rzeczka w okre- chować łąki w pobliskim lesie i na wyspie rolniczo-rudnicka. W 1730 roku notowano sie wojennym dzieliła się na wieś i folwark. Dębowo. W tym samym czasie powstała 6 rodzin rudnickich, tyle samo w roku We wsi w 1921 roku notowano 16 domów tu karczma. W 1786 roku w Serwach 1786. Zawód rudnika był przekazywany i 84 mieszkańców, natomiast w folwarku notowano 9 ziemian, ludność liczyła 40 z pokolenia na pokolenie. W końcu XVIII 2 domy i 12 mieszkańców. Tenże folwark osób, natomiast w 1792 roku- 44 osoby. wieku wioska miała 5 włók obszarów rol- był zapewne własnością rządową, brak W 1827 roku w tej wsi notowano 12 nych, w roku 1786 liczyła 10 gospodarzy, danych o właścicielu w Księdze Adreso- domów i 74 mieszkańców. W tym samym w 1792 roku 11 gospodarzy. wej Polski. roku właściciel wsi, czyli rząd Króle- W połowie XIX wieku upadł przemysł stwa Polskiego postanowił uregulować rudnicki i smolarski, w te okolice sprowa- TARTAK wszelkie prawa własnościowe. Od XVI dzono drwali, zwanych sążniarzami, którzy Między Mikaszówką a Rudawką nad wieku prawa do tutejszych ziem mieli pracowali w lasach rządowych. Wielu Czarną Hańczą już w 1782 roku istniał też Chreptowiczowie, ich spadkobierca z nich osiedliło się właśnie tutaj na nowo Tartak należący do skarbu królewskiego, Stanisław Karwowski na początku XIX ożywiając tę osadę, szybko stała się ona poruszany siłą koła wodnego. Również wieku sprzedał dobra Hołynka z częścią jedną z większych w okolicy. w następnych latach istniał tu tartak, obok Puszczy Serwy Janowi Augustowskiemu. W 1890 roku zapisano na temat wsi: niego powstała niewielka osada. W 1827 Natomiast w dniu 17 października 1827 wieś rządowa nad Czarną Hańczą, powiat roku liczyła 2 domy i 13 mieszkańców. roku Jan Augustowski i spadkobiercy Jana sejneński, gmina Pokrowsk, parafia Stu- Powstała tutaj jedna ze śluz Kanału Augu- Kamieńskiego sprzedali rządowi Króle- dzieniczna, ma 47 domów, 320 mieszkań- stowskiego. W 1864 roku została włączona stwa Polskiego puszczę Serwa, prawa do ców. Wtedy planowano wybudować tutaj do gminy Pokrowska w powiecie sejneń- jeziora Serwy oraz owe trzy wyspy. Od tej kościół; dla ludu mieszkającego w lasach skim. W 1890 roku notowano tutaj 1 dom pory wyłącznym właścicielem tych ziem augustowskich, z powodu zbyt wielkiej i 14 mieszkańców. był rząd Królestwa. odległości kościoła w Studzienicznej. Po powstaniu styczniowym nastąpiło Według danych z 1921 roku Strzelcowizna TRZY KOPCE uwłaszczenie ziemi dworskiej. W końcu należała do jednej z największych osad Na mapie z okresu międzywojennego XIX wieku wioska leżała w gminie Szcze- w gminie Giby, liczyła 57 domów i 293 można odnaleźć rozrzucone budownictwo bra Olszanka i parafii Studzieniczna. Miała mieszkańców. W latach 1922-1939 dzia- na wschód od Rubcowa, to były początki 23 domy i 133 mieszkańców. W 1921 roku łała tu jednoklasowa szkoła powszechna. tej osady, zapewne to właśnie tutaj ist- w Serwach były 24 domy i 126 miesz- Początkowo uczyło się w niej 35 uczniów, niała ziemia folwarczna notowana koło kańców. Miejscowość należała do gminy w 1936 roku 70 uczniów. Nauczycielami Rubcowa. Szczebro. Według mapy z 1927 roku ist- byli: Józef Adamowicz, Anna Bućkówna Opracował Leszek Zugaj

wrzesień – październik 2019 r. 9 GłosPłaskiej Jesienne atrakcje w świetlicy w Gruszkach

prostych rzeczy takich jak np. jarzębina. Wystarczy trochę wyobraźni i cierpliwo- ści a można wyczarować niecodzienne ozdoby o czym mogli przekonać się wszyscy biorący udział w zajęciach. Zajęcia jesienne zakończyliśmy piecze- niem kiełbasek i wyśmienitą zabawą na świeżym powietrzu. B.W.

Jarzębina to drzewo, które wszyscy bardzo dobrze znamy. Jest często ele- mentem ozdobnym parków, ale również występuje naturalnie w lasach. Urozmaica swą ciepłą czerwienią monotonię zieleni. Służy do ozdabiania babek z piasku, bywa pomocna w nauce liczenia, a przede wszystkim jest doskonałym materiałem do wszelkiego rodzaju prac plastycznych. W pierwszych dniach roku szkolnego, dzieci w świetlicy wiejskiej i bibliotece w Gruszkach z wielkim zaangażowaniem robiły dekoracje jesienne.

Okazuje się, że do wykonania ozdób można wykorzystać naprawdę wiele

10 wrzesień – październik 2019 r. GłosPłaskiej NADLEŚNICTWO PŁASKA Z SIODŁA

które zorganizowało Nadleśnictwo Pła- ska przy współpracy z Nadleśnictwem Augustów, wpisywało się w obchody Święta Kawalerii Polskiej jak również stanowiło promocję płaszczańskiego od- cinka szlaku konnego wśród środowisk związanych z jeździectwem i turystyką regionu. Szlak Konny Puszczy Augustow- skiej i Mazur, liczący ok. 400km, do niedawna był najdłuższym nizinnym szlakiem w Polsce. Liczy ok. 400 kilo- metrów. Wiedzie przez Wigierski Park Narodowy, Nadleśnictwa: Suwałki, Szczebra, Płaska, Augustów, Biebrzański Park Narodowy, Nadleśnictwo Rajgród, Nadleśnictwo Ełk i Nadleśnictwo Dry- gały. Trasy oznakowano emblematem kawaleryjskiego proporczyka w kolorze zielonym. Na szlaku trwa rozbudowa Na uroczysku Krakuzy odbyły się Żyliny, czekało ognisko. Reprezentanci infrastruktury związanej z turystyką uroczystości związane ze Świętem Ka- ośrodków jeździeckich dali popis jazdy jeździecką, w szczególności miejsc po- walerii Polskiej. Wydarzenie, współor- kawaleryjskiej. pasowych. Liczymy, że osób podziwiają- ganizowane przez Nadleśnictwo Płaska Wspomnienie wydarzeń z powstania cych uroki Nadleśnictwa Płaska z siodła i Nadleśnictwo Augustów, stanowiło listopadowego na uroczysku Krakuzy, będzie z roku na rok coraz więcej. promocję szlaku konnego wiodącego przez te nadleśnictwa. Z końcem lata ostępy Nadleśnictwa Płaska rozbrzmiewały tętentem kopyt. Konni z okolicznych ośrodków jeździec- kich podążali w kierunku uroczyska Krakuzy. To tu w 1831 roku stoczył bi- twę i został pojmany nadleśny Wincenty Szarkowski, dowódca oddziału Kraku- sów, w skład którego wchodzili głównie leśnicy. Wincenty Szarkowski jest patro- nem augustowskiego i płaszczańskiego odcinka Szlaku Konnego Puszczy Augu- stowskiej i Mazur. Na Krakuzach organi- zatorzy przybliżyli uczestnikom historię uroczyska oraz zaprezentowali program artystyczny. Nieopodal, na Bindudze „Mała książka – wielki człowiek” Gminna Biblioteka Publiczna w Pła- kową Wyprawkę Czytelniczą na dobry mem potwierdzającym jego czytelnicze skiej wraz z filią w Gruszkach zapraszają czytelniczy start. W Wyprawce dzieci zainteresowania. Dzięki akcji dziecko dzieci w wieku przedszkolnym (3-6 lat) znajdą wyjątkową książkę, dostosowaną pozna ważne miejsce na czytelniczej do wzięcia udziału w projekcie realizo- pod względem formy i treści do potrzeb mapie dzieciństwa (bibliotekę) i zostanie wanym przez Instytut Książki w ramach przedszkolaka i spełniającą najwyższe pełnoprawnym uczestnikiem życia kul- ogólnopolskiej kampanii „Mała książka standardy w projektowaniu pięknych i turalnego. W Wyprawce znajdą coś dla - wielki człowiek”. mądrych książek dla najmłodszych, a siebie także rodzice – przygotowana dla Akcja ma zachęcić rodziców do także Kartę Małego Czytelnika. Za każdą nich broszura informacyjna przypomni o odwiedzania bibliotek i codziennego wizytę w bibliotece, zakończoną wypo- nieocenionej roli czytania w rozwoju ich czytania z dzieckiem. Każde dziecko w życzeniem minimum jednej książki z dziecka oraz o rozmaitych korzyściach wieku przedszkolnym, które przyjdzie księgozbioru dziecięcego, Mały Czytelnik wynikających z częstego odwiedzania z rodzicem do biblioteki biorącej udział otrzyma naklejkę, a po zebraniu dziesięciu biblioteki. Udział w projekcie jest całko- w projekcie, otrzyma w prezencie wyjąt- zostanie uhonorowany imiennym dyplo- wicie bezpłatny.

wrzesień – październik 2019 r. 11 GłosPłaskiej

GłosPłaskiej Dwumiesięcznik wydawany przez Gminny Ośrodek Kultury w Płaskiej, 16-326 Płaska 57a Redaktor naczelny: Katarzyna Jadeszko, Sekretarz redakcji: Paulina Krauze, Współpraca: Jan Szymczyk, Antoni Kuźma, Anna Jadeszko, Jan Bagiński, Lilianna Polkowska. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych oraz zastrzega sobie prawo ich redagowania i skracania i nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam.