Informisanje Na Jezicima Nacionalnih Manjina – Na Sporednom Koloseku Novi Sad, Decembar 2017

Prilog javnim konsultacijama | 1

2 Informisanje na jezicima nacionalnih manjina – na sporednom koloseku Novi Sad, decembar 2017. godine Nezavisno društvo novinara Vojvodine

Za izdavača: Nedim Sejdinović, Urednica: Žužana Serenčeš, Tehnički urednik: Duško Medić, Lektura i korektura: Branka Dragović Savić

Publikacija je objavljena u okviru projekta “Informing on the languages of national minorities – the right and responsibility”, koji je podržao Civil Right Defenders. Svi stavovi u publikaciji su autorski i ne odražavaju nužno stavove organizacije Civil Right Defenders. SADRŽAJ

Prilog javnim konsultacijama o radnom tekstu Nacrta zakona o izmenama i dopunama Zakona o nacionalnim savetima nacionalnih manjina...... 5

Informisanje na jezicima nacionalnih manjina i usaglašavanje nove Strategije razvoja sistema javnog informisanja – ideje i težnje...... 19

Lista medija ustanova, preduzeća i fondacija čiji su osnivači saveti nacionalnih manjina ...... 27

Intervju sa Nedimom Sejdinovićem: Medijske slobode nisu problem, njih nema...... 31 Žužana Serenčeš

PRILOG JAVNIM KONSULTACIJAMA O RADNOM TEKSTU NACRTA ZAKONA O IZMENAMA I DOPUNAMA ZAKONA O NACIONALNIM SAVETIMA NACIONALNIH MANJINA Žužana Serenčeš

PRILOG JAVNIM KONSULTACIJAMA O RADNOM TEKSTU NACRTA ZAKONA O IZMENAMA I DOPUNAMA ZAKONA O NACIONALNIM SAVETIMA NACIONALNIH MANJINA

čekivanja stručne javnosti, pre svega tačke zakonskih članova kojima se regulišu medijskih i novinarskih udruženja, ovlašćenja manjinskih nacionalnih save- da će novi zakonski propis o na- ta u oblasti obaveštavanja proglašene kao Ocionalnim savetima nacionalnih manjina, neustavne, odnosno tragom novog Zakona u odredbama koje se tiču ovlašćenja ovih o elektronskim medijima koji nacionalne tela u oblasti obaveštavanja, sadržavati de- savete nacionalnih manjina svrstava među lotvornija rešenja od postojećih – mogla ovlašćene predlagače kandidata za člana bi lako biti izjalovljena. Sudeći, barem, po Saveta Regulatora – u oblasti obaveštavanja radnom tekstu Nacrta zakona o izmenama i ne nude nikakva nova, bolja, ili precizni- dopunama Zakona o nacionalnim savetima ja rešenja u odnosu na prvobitni zakonski nacionalnih manjina koji u „informativnoj tekst kojim je 2009. godine uređeno funk- sferi“ zapravo ne nudi ama baš nikakva cionisanje ovih instrumenata kulturne au- nova rešenja kojima bi se mogle otkloniti tonomije nacionalnih manjina.1 pojedine manjkavosti koje su dosad u praksi stvarale probleme, a tiču se pre svega odgov- Ministarstvo državne uprave i lokalne ornosti i obaveza manjinskih nacionalnih samouprave objavilo je 27. novembra 2017. saveta kao osnivača ustanova i privrednih na svom sajtu radni tekst Nacrta zakona o društava, odnosno fondacija kao izdavača izmenama i dopunama Zakona o nacio- medija, kao i sve do sada nerešenog pitanja nalnim savetima nacionalnih manjina, is- finansiranja ovih izdavača. Gotovo da bi se tovremeno najavljujući, uz podršku Misije u iščitavanju ponuđene radne verzije zakonskog teksta moglo zaključiti da se – osim izmena tragom odluke Ustavnog suda Srbi- 1 http://www.mduls.gov.rs/doc/dokumenta/ je od pre tri i po godine kojom su pojedine nac-manjine/zakon%20o%20nacionalnim%20saveti- ma%20nacionalnih%20manjina.pdf 8 | Žužana Serenčeš

OEBS-a u Srbiji, postupak javnih kon- su medijski izveštači zapravo ljubazno poz- sultacija o tekstu kojeg je sačinila radna vani da napuste događaj nakon zvaničnih grupa, i to u periodu od 29. novembra do uvodnih govora što je, uostalom, bilo na- 18. decembra na šest okruglih stolova (Novi govešteno već u samom pozivu redakcijama Sad, Novi Pazar, Bujanovac, Petrovac na da ga isprate, sa napomenom „pozivaju se Mlavi, Subotica i Beograd)2. Unapređenje mediji da isprate početak događaja“, te da se ovog zakona, inače, predviđeno je Akcionim „izjave mogu dobiti pre početka događaja“. planom za Poglavlje 23 (Pravosuđe i osnov- U slučaju takve prakse na svim okruglim na prava)3, odnosno Akcionim planom za stolovima, ostaje naime s pravom sumnja i ostvarivanje prava nacionalnih manjina4. zapitanost: u kojoj meri onda konsultacije „Osim usklađivanja Zakona sa Odlukom o radnom tekstu zakona predstavljaju zaista Ustavnog suda iz januara 2014. godine naš „otvorene razgovore“ o ponuđenim rešenji- cilj je da ovaj zakon unapredimo u pravcu ma i u kolikoj meri u njima uopšte učestvuju jasnijeg definisanja ovlašćenja nacional- i predstavnici civilne sfere, stručne i zaint- nih saveta nacionalnih manjina, smanjenja eresovane javnosti, ili je to bio samo dijalog prekomerne politizacije, transparentnijeg predstavnika državnih organa, Pokrajinskog finansiranja delatnosti nacionalnih saveta sekretarijata za obrazovanje, propise, upra- nacionalnih manjina, kao i otklanjanje dru- vu i nacionalne manjine i nacionalnih save- gih eventualnih nedostataka koji se uočava- ta nacionalnih manjina? Konačno, ostaje ju u praksi“ – obrazložio je ministar Branko onda i nepoznanica u kojoj meri, i da li su, Ružić. pored mnogobrojnih drugih važnih pitanja ovog zakonskog dokumenta, ona u vezi sa Mada je prilikom najave javnih konsultacija ovlašćenjima manjinskih nacionalnih save- u saopštenju i sam ministar pozvao stručnu ta u oblasti obaveštavanja – i bila uopšte u javnost, nevladin sektor i sve zainteresovane fokusu interesovanja učesnika konsultacija. da uzmu aktivno učešće u konsultacijama o radnom tekstu nacrta zakonskog teksta, odnosno daju konstruktivne predloge „kako bi u otvorenom razgovoru došli do najboljih BEZ OBAVEZA, rešenja koja će još bolje urediti ovu oblast i deo sistema“, ostaje ipak uveliko otvoreno ODGOVORNOSTI I pitanje u kojoj meri su ove konsultacije zaista i javne. Imajući u vidu, recimo, iskustvo SANKCIJA sa prvog okruglog stola u Novom Sadu, gde

Od ukupno tri zakonske odredbe kojima se 2 http://www.mduls.gov.rs/arhiva-saopstenja-novem- bar-2017.php u radnoj verziji zakonskog teksta regulišu ovlašćenja manjinskih nacionalnih saveta 3 https://www.mpravde.gov.rs/tekst/9849/ finalna-verzija-akcionog-plana-za-pregova- u oblasti obaveštavanja, ona koja se odnosi ranje-poglavlja-23-koja-je-usaglasena-sa-pos- na osnivačka prava (član 19.) ne predviđa lednjim-preporukama-i-potvrdjena-od-strane-ev- praktično ništa suštinski novo, osim izmena ropske-komisije-u-briselu-.php na osnovu odluke Ustavnog suda Srbije iz 4http://www.mduls.gov.rs/doc/Akcioni%20plan%20 januara 2014. godine, kada je taj sud utvrdio za%20ostvarivanje%20prava%20nacionalnih%20 da ustavnopravno nije moguće Zakonom manjina%20-%20usvojen%203.mart%202016.pdf o nacionalnim savetima nacionalnih man- Prilog javnim konsultacijama | 9

jina predvideti prenos osnivačkih prava na njinskih listova na nacionalne savete) po- javnim glasilima na nacionalni savet, budući kazalo je, naime, da je posebno veliki prob- da ni Republika, ni autonomna pokrajina, lem sa medijima u kojima nacionalni saveti ni jedinice lokalne samouprave ne mogu (makar i posredno) imaju ulogu osnivača biti osnivači javnih glasila. Tom odlukom, vezan za pitanje uređivačke autonomije tih međutim, sud je posebno naglasio da se medija i uticaja manjinskih nacionalnih utvrđivanjem neustavnosti takve zakonske saveta, odnosno političkih stranaka koje odredbe ujedno ne dovodi u pitanje i do imaju dominantnu ulogu na uređivačku tada već izvršen prenos osnivačkih prava politiku tih medija. Mnogobrojne analize u javnim glasilima na nacionalni savet, što prakse izveštavanja tih medija, medijska se, kao što je poznato, odnosi na jedan broj istraživanja, kao i pojedina svedočenja iz manjinskih medija u Vojvodini. ovih manjinskih redakcija, pa i slučajevi nekih potpuno otvorenih i brutalnih priti- Predložena odredba o osnivačkim pravima saka na uređivačke politike tih medija (reci u radnoj verziji zakona, tako, glasi da „na- mo na mađarskom jeziku) svedoče o često cionalni savet može da osnuje ustanove i neprimerenom uticaju nacionalnih saveta privredna društva radi ostvarivanja prava ili političkih partija, deficitu nepristrasnog na javno informisanje na jeziku nacionalne informisanja i ugroženosti profesionalnog manjine, odnosno (tragom Zakona o jav- izveštavanja tih medija, te snažnom politič- nom informisanju i medijima kao novinu5 kom uticaju manjinskih nacionalnih saveta, – prim. aut.) fondacije radi ostvarivanja odnosno vodećih političkih partija u njima, opštekorisnog cilja unapređenja javnog in- na rad ovih medija. formisanja na jeziku nacionalne manjine, u skladu sa zakonom“. Dodaje se još jedino Zbog svega toga, bilo bi nužno da se u za- da „akti o osnivanju ustanove, privrednog konu odredbom o osnivačkim pravima društva odnosno fondacije, koja je izdavač manjinskih nacionalnih saveta u oblasti medija, moraju biti usaglašeni sa zakonima obaveštavanja definiše jasna društvena poli- kojima se uređuje oblast javnog informisa tika da su mediji čiji izdavači za osnivače nja i medija“. imaju nacionalne savete nacionalnih manjina dužni da funkcionišu i rade u skladu sa Ključni i najveći nedostatak ove odredbe je javnim interesom, po logici koju nalaže za- u tome što je radnom verzijom, slično rani- konsko definisanje javnih servisa. Ishodište jem zakonskom rešenju, ponovo propuštena za utvrđivanje i definisanje takve zakonske prilika i potreba da se utvrde i preciziraju ne obaveze je, uostalom, u samom zakonskom samo osnivačka prava nacionalnih saveta tekstu o nacionalnim savetima nacionalnih nacionalnih manjina, nego i principi njihove manjina, u kojem se precizira (Član 2.) da odgovornosti u ovoj oblasti kao, praktič- „nacionalni savet predstavlja nacionalnu no, posrednih (preko ustanova, privrednih manjinu u oblasti obrazovanja, kulture, društava i fondacija) osnivača manjinskih obaveštavanja na jeziku nacionalne man- medija. Dugogodišnje iskustvo (Skupšti- jine i službene upotrebe jezika i pisma...“, na Vojvodine je još 2004. godine prenela što znači manjinsku zajednici u celini, a svoja osnivačka prava u jednom broju ma ne njenih delova. I po toj logici, ali i zbog činjenice da se funkcionisanje manjinskih medija u kojima nacionalni saveti posredno 5 http://www.kultura.gov.rs/lat/dokumenti/propi- imaju ulogu osnivača finansiraju delom iz si-iz-oblasti-medija/strana/3 10 | Žužana Serenčeš

javnih sredstava, neophodno bi bilo novim takve odredbe ni izbliza nisu dovoljna ga- Zakonom o nacionalnim savetima naciona- rancija kako bi se obezbedili uređivačka au- lnih manjina, analogno rešenju iz važećeg tonomija i nezavisnost tih medija, tim više Zakona o javnim medijskim servisima6 čvr- što i sam medijski zakon nezavisne članove sto precizirati osnovna načela rada medija organa upravljanja vidi jedino kao „lica koja u kojima posredno nacionalni saveti imaju najmanje tri godine pre imenovanja za člana osnivačku ulogu, budući da i pojam jav- upravnog odbora ustanove, odnosno fon- nog medijskog servisa podrazumeva skup dacije nisu bili funkcioneri u smislu propisa obaveza, odnosno obaveze u ostvarivanju kojima se reguliše sprečavanje sukoba inte- javnog interesa i ostvarivanje prava pripad- resa prilikom vršenja javne funkcije“. Sve nika manjinskih zajednica u oblasti infor- je to, dakle, kako je i iskustvo posvedočilo, misanja. Često su, uostalom, i sami man- u odnosu potrebe da postoje mehannizmi jinski nacionalni saveti isticali da mediji u zaštite uređivačke politike od neprimerenog kojima (posredno) imaju osnivačku ulogu uticaja (posrednog) osnivača – nedovoljno predstavljaju svojevrsne manjinske javne i nedelotvorno. Valja inače ovde podsetiti i servise. A to onda znači obavezu (slično da su svojevremeno i iz jedne verzije nacrta načelima rada javnog medijskog servi- Zakona o javnom infomisanju i medijima, sa u Članu 4. Zakona o javnim medijskim tokom političko-partijskog usaglašavanja o servisima) da se rad tih medija zasniva na tekstu, na volšeban način nestali delovi koji sledećim načelima: 1. istinito, nepristras- su predviđali uređivačku autonomiju tih no, potpuno i blagovremeno informisanje; medija i da je još tada, na predlog pojedinih 2. nezavisnost uređivačke politike; 3. neza- novinarskih i medijskih udruženja ideja visnost od izvora finansiranja; 4. zabrana bila da se ovi mediji definišu kao svojevrsni svakog oblika cenzure i nezakonitog uti- manjinski javni servisi, što je uključiva- caja na rad redakcije i novinara; 5. primena lo i propisivanje tripartitnih upravljačkih međunadno priznatih normi i principa, a tela koja bi bili sastavljena ravnopravno od naročito poštovanje ljudskih prava i slobo- predstavnika nacionalnog saveta, redakci- da i demokratskih vrednosti; 6. poštovanje je i civilnog sektora, ali da je iz nacrta za- profesionalnih standarda i kodeksa. konskog teksta to odjednom izostalo. Da bi se docnije jedan od manjinskih političara i I sam Zakon o javnom informisanju i medi- javno pohvalio da su izmene nacrta teksta jima doduše (u članu 16.) pominje potrebu urađene u dogovoru manjinskih i većinskih uređivačke nezavisnosti, tako što propisu- političkih elita. je da akt o osnivanju ustanove, privrednog društva odnosno fondacije koja je izdavač Očiti su, dakle, nedostatak i slabašnost medija uređuje i način izbora i imenovanja propisanih mehanizama koji bi trebalo da odgovornog urednika medija „na način koji zaštite uređivačku autonomiju i nezavis- obezbeđuje punu uređivačku nezavisnost nost, pri čemu dodatno onespokojava i čin- medija“, kao i to da dve trećine članova or- jenica da se u posebnom Akcionom planu gana upravljanja takve ustanove, privrednog za ostvarivanje prava nacionalnih manjina društva odnosno fondacije „čine nezavisni u delu koji se tiče informisanja na jezici- članovi“. Praksa je, međutim, pokazala da ma nacionalnih manjina pitanje medijskih sloboda i pluralizma, odnosno zaštite od političkih pritisaka na uređivačku politiku 6 http://www.kultura.gov.rs/lat/dokumenti/propi- – ne pominje niti jednom rečju. Tim više, si-iz-oblasti-medija/strana/3 Prilog javnim konsultacijama | 11

zbog javnog interesa koji treba da se ost- cionalni savet nacionalne manjine u vreme varuje kroz rad medija čiji izdavači su usta- predizborne kampanje, za afirmisanje na- nove, privredna društva, odnosno fondacije cionalnih kulturnih vrednosti srpskog naro- osnovane od strane manjinskih nacionalnih da i nacionalnih manjina, kao i zbližavanja i saveta , odnosno potrebe da se osigura da prožimanja njihovih kultura... oni izveštavaju na način koji je u najboljem interesu manjinske zajednice kao složene ce- Konačno, zakonsko definisanje odgovor- line, a ne samo njenih delova, neophodno bi nosti manjinskih nacionalnih saveta za os- bilo Zakonom o nacionalnim savetima na- tvarivanje javnog interesa kroz rad medija cionalnih manjina jasno definisati i odgov- koji za izdavače imaju ustanove, privredna ornost i obavezu nacionalnih saveta kao os- društva i fondacije koje su osnovali pret- nivača da stvore odgovarajuće pretpostavke postavlja i zakonsko sankcionisanje kršenja i uslove koji će obezbediti i osigurati ost- te obaveze, što je takođe izostalo iz radne varivanje javnog interesa u obaveštavanju/ verzije teksta odredbe o osnivačkim pravi- informisanju manjinske zajednice. Nadasve ma u oblasti obaveštavanja. u pogledu obaveze da mediji koje izdaju ustanove, privredna društva i fondacije koje su osnovali moraju istinito, blagovremeno, potpuno, nepristrasno i profesionalno da PRAVO PREDLAGANJA informišu građane-pripadnike manjinske zajednice, zadovolje potrebe u informisa I MIŠLJENJA nju svih delova (manjinskog) društva, bez diskriminacije, omoguće slobodno formi- ranje i izražavanje njihovog mišljenja, da Tragom novine da je Zakon o elektronskim podstiču pluralizam političkih, verskih i medijima iz 2014. godine7 među ovlašćene drugih ideja i omoguće manjinskoj javnosti predlagače člana Saveta Regulatornog tela da bude upoznata sa tim idejama, ne služeći za elektronske medije (Član 9.) uvrstio i interesima pojedinih političkih stranaka i nacionalne savete nacionalnih manjina (za- verskih zajednica, kao ni bilo kom drugom jedničkim dogovorom), radni tekst Nacrta pojedinačnom političkom, ekonomskom, o izmenama i dopunama Zakona o nacio- verskom i sličnom stanovištu ili interesu. nalnim savetima nacionalnih manjina (Član Takođe – tragom opet propisanih obaveza 20.) precizira obavezu nacionalnih saveta da za rad javnih medijskih servisa, odnosno su dužni da nadležnoj službi Narodne sk- javnog interesa kojeg su dužni da ostvaru- upštine podnesu obrazložen predlog za dva ju – da obezbede uslove za nepristrasno kandidata za člana saveta REM, u skladu sa obrađivanje političkih, istorijskih, privred- procedurom utvrđenom zakonom koji reg- nih, socijalnih, zdravstvenih, kulturnih, uliše izbor članova Saveta Regulatornog tela. obrazovnih, naučnih, ekoloških i drugih Ni ova odredba budućeg zakonskog teksta o pitanja, omogućavajući ravnopravno suče nacionalnim savetima ne donosi dakle prak- ljavanje različitih stanovišta, za besplatno i tično ništa novo, samo što ovaj deo Zakona jednako predstavljanje političkih stranaka, o elektronskim medijima još uvek nije spro- koalicija i kandidata koji imaju potvrđene veden. Do predloga za dva kandidata nacio- izborne liste za republičke, pokrajinske ili lokalne izbore, kao i (što je u ovim medijima od izuzetnog značaja) izbore za na- 7 http://www.kultura.gov.rs/lat/dokumenti/propisi-iz-oblasti-medija/strana/3 12 | Žužana Serenčeš

nalnih saveta za člana Saveta REM, inače, vrdio da pojedina ranije propisana ovlašće dolazi se njihovim zajedničkim dogovorom, nja nacionalnog saveta vezana za učešće u dok Narodna skupština glasanjem na plena- odlučivanju o izboru organa republičke i rnoj sednici treba da izabere jednog od njih. pokrajinske ustanove javnog radiodifuznog servisa (danas su to republički i pokrajins- Osim što su na osnovu ranije odluke Ustav- ki javni medijski servis – RTS i RTV) nisu nog suda Srbije8 pojedine odredbe Zakona o u skladu sa Ustavom. Otuda su, na osnovu nacionalnim savetima nacionalnih manjina odluke Ustavnog suda, iz ranijeg zakonskog koje se tiču ovlašćenja (ranije nadležnosti) teksta izbrisane odredbe koje su predviđale nacionalnih saveta u oblasti obaveštavanja da nacionalni savet daje mišljenje u pos- za koje je ocenjeno da nisu u saglasnosti sa tupku imenovanja članova upravnog i pro- Ustavom zakonskim izmenama 2014. go- gramskog odbora, kao i generalnog direk- dine prestale da važe, zapravo ni zakonski tora republičke i pokrajinske radiodifuzne član 21. koji u radnoj verziji nacrta budućeg ustanove, ako ona emituje program na jezi- zakona utvrđuje druga ovlašćenja nacional- ku nacionalne manjine (RTS i RTV), kao i nih saveta u oblasti obaveštavanja ne pred- da nacionalni savet utvrđuje kriterijume za viđa značajnije izmene u odnosu na ranija, izbor odgovornog urednika programa na ili postojeća rešenja. Tako je i nadalje defini- jeziku nacionalne manjine u ustanovi jav- sano da nacionalni savet donosi (dosad nog servisa, odnosno predlaže upravnom usvaja) strategiju razvoja informisanja na odboru njegovo imenovanje (od kandidata jeziku nacionalne manjine, u skladu sa koji se prijave i ispunjavaju uslove konkur- strategijom u oblasti javnog informisanja sa). Sud, međutim, nije osporio i ustavnost Republike Srbije, kao i da, u skladu sa Za- tadašnje odredbe koja je predviđala da na- konom o javnom informisanju i medijima iz cionalni savet daje mišljenje o kandidati- 2014. i važećom praksom – daje mišljenje na ma za odgovornog urednika programa na projekte koji se prilažu na javni konkurs koji jezicima nacionalnih manjina u radiodi- raspisuje organ javne vlasti, radi podizanja fuznoj ustanovi u kojoj se imenuje odgovor- kvaliteta informisanja pripadnika nacional ni urednik za više programa na jezicima na- nih manjina (ranije je bilo predviđeno da cionalnih manjina. Tako je, analogno tome, nacionalni savet daje predlog za raspodelu sada u radnom tekstu Zakona o izmenama i sredstava koja se raspodeljuju putem javnog dopunama Zakona o nacionalnim savetima konkursa iz budžeta Republike, autonomne nacionalnih manjina definisano ovlašćenje pokrajine ili jedinice lokalne samouprave nacionalnog saveta da „daje mišljenje o kan- pravnim i fizičkim licima koja obavljaju in- didatima za odgovorne urednike programa formisanje na jeziku nacionalne manjine). na jezicima nacionalnih manjina u javnim medijskim servisima, ukoliko javni medijski Valja podsetiti da je pre tri i po godine servisi imaju urednike za program na jezici- Ustavni sud „polazeći od specifičnog, za- ma nacionalnih manjina“. Ovakvo ovlašćen- konom uređenog položaja javnog radiodi je o davanju mišljenja, doduše, predvideo je fuznog servisa (danas javnog medijskog već i Zakon o javnim medijskim servisima servisa – prim.aut.), prakse Evropskog suda iz 2014. godine, u kojem je među taksativ- za ljudska prava i međunarodnih standarda no navedenim ovlašćenjima generalnog u oblasti ostvarivanja slobode medija“ ut- direktora javnog medijskog servisa (Član 23.) navedeno, pored ostalog, i da „pribavlja mišljenje nacionalnog saveta naciona- 8 Službeni glasnik RS, Br. 20/2014 Prilog javnim konsultacijama | 13

lne manjine o kandidatima za odgovornog nacionalnih saveta u odlučivanju u javnim urednika programa na jeziku nacionalne servisima pored ostalog obrazložio: „...javni manjine pre podnošenja predloga za njego- radiodifuzni servis, odnosno ustanove koji vo imenovanje Upravnom odboru“. su njegovi nosioci, su zakonom uspostavlje- ni na način da su izvan uticaja javne vlasti, Mada je davanje mišljenja najniži oblik upravo iz razloga da bi se na objektivan i ne- učešća u odlučivanju, pa i pored činjenice diskriminatorski način ostvarivao opšti in- da Ustavni sud nije osporio mogućnost teres svih građana Srbije“. Stoga Ustavni sud da nacionalni saveti kroz davanje mišlje nalazi da nema legitimnog opravdanja, niti nja o kandidatima na taj način učestvuju objektivne potrebe da u ustanovama putem u kadrovskoj politici u javnim servisima kojih se ostvaruje zakonom utvrđeni opšti prilikom predlaganja kandidata za imeno- interes svih građana Republike Srbije u ovoj vanje za odgovornog urednika manjinskog oblasti, pripadnici nacionalnih manjina programa, moguće je ipak postaviti pitanje svoja kolektivna prava ostvaruju i dodatnim opravdanosti takvog dodatnog prava. Ra- pravima učešća u izboru organa i tela javnih zume se, prirodno je da su manjinski nacio- radiodifuznih ustanova, a koja prava nema nalni saveti zainteresovani za kvalitet pro- nijedna druga društvena grupa...“. Budući, grama koji na jezicima nacionalnih manjina dakle, da nijedna druga društvena grupa ne emituju javni medijski servisi i da učestvuju ostvaruje pravo učešća kroz davanje miš i utiču na njegovo kreiranje i unapređenje, ljenja u formiranju predloga za imenovanje ali, upravo je baš iz tog razloga i definisa- glavnih i odgovornih urednika javnih servi- no ovlašćenje nacionalnih saveta da daju sa (na srpskom jeziku), a da je istovremeno predloge i preporuke u vezi sa programima već drugom odredbom o davanju predloga na manjinskim jezicima. Takvo ovlašćenje i preporuka obezbeđena mogućnost da na- nacionalni saveti su imali i u ranijem za- cionalni saveti utiču na programe na jezici- konskom tekstu (brisano je samo u delu da ma nacionalnih manjina, slično citiranom razmatra izveštaje upravnih i programskih obrazloženju odluke Ustavnog suda u vezi odbora javnih servisa), a uključuje ga i rad- sa drugim rešenjima, može se postaviti pi- na verzija budućeg zakona (Član 21. tačka tanje opravdanosti rešenja prema kojem na- 3.) precizirajući da, među ostalim ovlašće cionalni saveti kroz davanje mišljenja učest- njima u oblasti obaveštavanja, nacionalni vuju u kadrovskoj politici. savet „daje predloge i preporuke upravnim odborima i programskim savetima javnih Sa druge strane, u vezi sa mišljenjem na- medijskih servisa u vezi sa programima na cionalnih saveta, kao oblika učešća u jezicima naconalnih manjina“. Na taj način, odlučivanju, moguće su, kako je iskustvo mogućnost da nacionalni saveti utiču na pokazalo, i dileme oko (ne)obaveznosti tih manjinske programe javnih servisa je obez- mišljenja. Iako, naime, „mišljenje“ po defin- beđena, pa se zaista može postaviti pitanje iciji teško da može biti obavezujuće, dilemu opravdanosti rešenja da oni, pored toga, je u izvesnoj meri nametnulo sprovođenje učestvuju još i u sferi kadrovske politike. Zakona o javnom informisanju i medijima Tim pre – valja se podsetiti – što je i sam iz 2014. godine, koji je (Član 24.) precizirao: Ustavni sud (mada nije osporio ovlašćenje „na projekte koji se prilažu na konkurs o davanju mišljenja o kandidatima) prili- koji se raspisuje radi podizanja kvalite- kom ocene o neustavnosti pojedinih već ta informisanja pripadnika nacionalnih pomenutih ranijih rešenja u vezi sa učešćem manjina, obavezno se pribavlja mišljenje 14 | Žužana Serenčeš

odgovarajućeg nacionalnog saveta nacio- Začuđuje otuda što radna grupa koja je pri- nalne manjine“. Docnijim (s početka 2016. premila radnu verziju Zakona o izmenama i godine) izmenama prvobitnog Pravilnika dopunama Zakona o nacionalnim savetima o sufinansiranju projekata za ostvarivanje nije imala u vidu ovu obavezu na način da bi javnog interesa u oblasti javnog informi precizirala izričito i nedvosmisleno rešenje sanja Ministarstvo kulture i informisanja je za finansiranje rada tih medija. Tako se nas- (u Članu 23. stav 3. Pravilnika)9 preciziralo tavlja u ovom pogledu konfuzna situacija, da su „članovi komisije dužni da, uz puno imajući u vidu da je, s jedne strane, Za- uvažavanje, razmotre mišljenje nacional- konom o javnom informisanju i medijima nih saveta nacionalne manjine“. U ranijoj (Član 143. stav 1.) od 1. jula 2015. godine, verziji pravilnika, naime, nije bilo sintagme zabranjeno finansiranje izdavača medija „uz puno uvažavanje“, a na zahtev Koalicije iz javnih prihoda, iz čega su mediji u koji- novinarskih i medijskih udruženja da pro- ma nacionalni saveti imaju ulogu osnivača tumači značenje ove izmene, Ministarstvo izuzeti. Treba napomenuti još, inače, da je u odgovoru navelo da je u pitanju „bliže postoji i dodatna terminološka konfuzija, određenje nivoa stepena pažnje“, koje je budući da je, s jedne strane, Zakon o jav- uvedeno na insistiranje nacionalnih saveta nom informisanju i medijima u članu 143. nacionalnih manjina u Akcioni plan za ost- propisao da se finansiranje „medija čiji su varivanje prava nacionalnih manjina. osnivači nacionalni saveti nacionalnih manjina“ uređuje posebnim zakonom kojim se uređuje položaj ovih saveta dok, sa druge strane, isti medijski zakon govori samo o fi- BEZ JASNOG REŠENJA nansiranju izdavača medija (jer takođe prema njemu mediji nemaju svojstvo pravnog ZA FINANSIRANJE lica), kao što ni po zakonskim odredbama o nacionalnim savetima nacionalnih manjina ovi saveti ne mogu biti osnivači medija, Najveće iznenađenje u odnosu na rad- nego samo ustanova i privrednih društava nu verziju zakonskih rešenja o nacional- radi ostvarivanja prava na javno informis- nim savetima u oblasti obaveštavanja je u anje na jeziku nacionalne manjine. činjenici što je on propustio da formuliše potpuno jasno sistemsko rešenje po kojem Bilo kako bilo, suština je ipak u tome da bi ubuduće bio finansiran rad manjinskih još uvek nema preciznog i do kraja jasnog medija u kojima nacionalni saveti posredno nediskriminatornog sistemskog rešenja za imaju ulogu osnivača. I to uprkos odredbi finansiranje rada ovih medija, niti se taj Zakona o javnom informisanju i medijima problem u ponuđenoj radnoj verziji zakon- iz 2014. godine, koji je (Član 143. stav 6.) skog teksta o nacionalnim savetima uopšte izričito propisao da se „finansiranje medija makar i rečju pominje. Budući da se u finan- čiji su osnivači nacionalni saveti naciona- sijskom smislu definisane odredbe odnose lnih manjina uređuje posebnim zakonom samo na finansiranje delatnosti nacionalnog kojim se reguliše položaj nacionalnih saveta saveta, iz kojih je nemoguće nedvosmisleno nacionalnih manjina“. iščitati da li one podrazumevaju i finan- sijsko rešenje za rad medija čiji izdavači za osnivače imaju nacionalne savete naciona- 9 http://www.kultura.gov.rs/lat/dokumenti/propisi/ lnih manjina. Upada međutim u oči da u propisi-iz-oblasti-medija Prilog javnim konsultacijama | 15

radnoj verziji nacrta zakona uopšte nema va u sedam ključnih listova na mađar- člana 116. (između 115. i 117.), a upravo je skom, slovačkom, rumunskom, rusinskom, članom 116. dosadašnjeg zakona bilo pred- hrvatskom i romskom jeziku (docnije su viđeno da se „finansiranje rada ustanova ili još nacionalni saveti postali osnivači i u drugih organizacija čija su osnivačka prava, pokrenutim listovima na makedonskom, delimično ili u celini, preneta na nacionalne bunjevačkom i ukrajinskom jeziku). Trans- savete vrši iz istih izvora i na osnovu istih ferom osnivačkih prava – a koji je tek pet normativa iz kojih su te ustanove ili organi- godina docnije, Zakonom o nacionalnim zacije finansirane pre prenošenja osnivačkih savetima nacionalnih manjina 2009. godine prava na nacionalne savete“ (stav 1.), odnos- dobio svoju zakonsku verifikaciju – pokra- no da „u ugovoru o prenosu osnivačkih pra- jinska vlast se ugovorom obavezala da će i va na nacionalne savete uređuju se finan- nakon toga nastaviti da u nesmanjenom sijske obaveze prethodnog osnivača prema obimu subvencioniše izlazak tih listova. ustanovi ili drugoj organizaciji čiji osnivač Mogućnost prenošenja osnivačkih prava u postaje nacionalni savet“ (stav 2.). medijima na nacionalne savete je odlukom Ustavnog suda iz 2014. godine ukinuta, jer Upravo na ovu odredbu su se pozivali i je ocenjeno da ona nije u saglasnosti sa Us- pokrajinski organi, kada su i nakon stupanja tavom, pri čemu utvrđivanjem neustavnos- na snagu Zakona o javnom informisanju i ti prenošenja osnivačkih prava u medijima medijima (koji zabranjuje finansiranje iz- na nacionalne savete nije ni na koji način davača medija iz javnih prihoda) nastavili doveden u pitanje ranije izvršen proces sve do sada da subvencionišu njihov rad, prenošenja osnivačkih prava na manjinske budući da još nije ostvarena propisana savete i jedino je takva mogućnost onemo- obaveza da se finanasiranje medija u koji- gućena za ubuduće. Imajući u vidu da su to ma nacionalni saveti imaju osnivačku ulogu do tada iskoristile jedino manjinske zajed- uredi posebnim zakonom kojim se reguliše nice u Vojvodini, zapravo je sve rezultiralo položaj nacionalnih saveta nacionalnih i činjenicom da su u informativnom smislu manjina. Tako je Pokrajina, bez obzira na manjine koje žive u Vojvodini ostale privile- donošenje novih medijskih zakona, u 2015. govane u odnosu na druge manjinske zajed- godini nastavila da subvencioniše 23 medi- nice u Srbiji (albanska, bošnjačka, bugarska, ja u vlasništvu nacionalnih saveta sa 294 vlaška), te da su one u ovom pogledu diskri- miliona dinara, kao i s nešto smanjenom minisane, budući da ili nemaju svoje medije, sumom (blizu 265 miliona) u 2016. a ta- odnosno nisu imali, niti imaju obezbeđeno kođe i 2017.godini. Radi se o devet izdavača sistemsko finansiranje od strane države kao novina čiji su osnivači nacionalni saveti što su imala pokrajinska glasila. Mogućnost nacionalnih manjina (Mađar so, Het nap, da nacionalni saveti budu osnivači izdavača Hlas ljudu, Libertatea, Hrvatska riječ, Ruske medija, doduše, i nadalje postoji, ali se u slovo, Bunjevačke novine, Makedonski in- praksi u slučaju ovih „nevojvođanskih“ formativni centar i Ridne slovo), sa ukupno manjinskih zajednica postavlja problem nji- 23 lista (jednim dnevnim, pet nedeljnih, tri hovog finansiranja. mesečna i sedam omladinskih, i isto toliko dečjih). Akcionim planom za ostvarivanje prava nacionalnih manjina usvojenim s pro- Skupština Vojvodine je, naime, još u leto leća 2016. zacrtano je (aktivnost 3.4.) da 2004. godine prenela svoja osnivačka pra- se obezbedi dovoljno i stabilno finansira 16 | Žužana Serenčeš

nje kojim se garantuje održivost medija na sedište na teritoriji Autonomne Pokrajine, jezicima nacionalnih manjina, pored osta- odnosno onim savetima koji predstavljaju log, i kroz „nastavak budžetske podrške za nacionalne manjine koje u stanovništvu je- medije u vlasništvu nacionalnih saveta na- dinice lokalne samouprave dostižu najma cionalnih manjina“. U radnoj verziji Nacrta nje 10% od ukupnog stanovništva, ili čiji je zakona o izmenama i dopunama Zakona o jezik u službenoj upotrebi na teritoriji jedi nacionalnim savetima nacionalnih manji- nice lokalne samouprave. Takođe, ostalo je na nema izričitog i potpuno jasnog rešenja zapravo suštinski i dosadašnje rešenje, pre- za to. Definišu se samo odredbe vezane za ma kojem se stečena sredstva mogu koristiti finansiranje ukupne delatnosti nacionalnih za finansiranje redovne delatnosti i stalnih saveta i (Član 115.) navodi da se sredstva za troškova nacionalnog saveta, pri čemu u to obezbeđuju Zakonom o budžetu Repub- troškove redovne delatnosti spada i „finan- like Srbije, odnosno odlukama o budžetu AP siranje rada ustanova, fondacija, privrednih Vojvodine i jedinica lokalne samouprave. društava i organizacija čiji je osnivač ili su- Raspoređivanje ovih sredstava predviđeno osnivač nacionalni savet, ustanova, fondacije, praktično, po istom principu kao i dosad: ja, privrednih društava i drugih organizacija 30% u jednakim iznosima svim registro- čija su osnivačka prava delimično ili u celini vanim nacionalnim savetima u Republici preneta na nacionalni savet“. Srbiji, a ostatak sredstava (70%) srazmer- no broju pripadnika određene nacionalne U nedostatku jasnijih pravnih normi i iz- manjine koju nacionalni savet predstavlja, ričitijih definicija, dakle, ostalo je tako samo kao i „ukupnom broju ustanova ili drugih da se nagađa i tumači da li to ponuđeni rad- organizacija čija su osnivačka prava, de- ni tekst podrazumeva da predviđeni način limično ili u celini, preneta na nacionalni finansiranja ukupne delatnosti nacionalnih savet, ili čiji je nacionalni savet osnivač u saveta (suštinski isti kao do sada) ujed- oblasti kulture, obrazovanja, obaveštavanja no treba da predstavlja i način i odgovor i službene upotrebe jezika i pisma i obimu na obavezu iz člana 143. Zakona o javnom aktivnosti tih ustanova ili drugih organi- informisanju i medijima da se „finansira zacija i programskih aktivnosti nacionalnih nje medija čiji su osnivači nacionalni saveti saveta“ (dosadašnja zakonska formulacija nacionalnih manjina uređuje posebnim za- za ostatak sredstava od 70% pominjala je konom kojim se reguliše položaj nacional- uz broj pripadnika određene nacionalne nih saveta nacionalnih manjina“. Ili ne? Ili manjine ukupan broj ustanova te manjine u će to biti jasnije tek nakon što „kriterijume oblasti kulture, obrazovanja, obaveštavanja i za raspodelu sredstava za finansiranje delat- službene upotrebe jezika i pisma i obim ak- nosti nacionalnih saveta iz budžeta Repub- tivnosti tih ustanova). Novina je, međutim, like Srbije bliže uredi Vlada“? Jer, budžets- predloženi stav da „kriterijume za raspodelu ki Fond za nacionalne manjine (koji je ove sredstava za finansiranje delatnosti naciona- godine konačno aktiviran) nikako ne može lnih saveta iz budžeta Republike Srbije bliže biti rešenje za obavezu „nastavka budžetske uređuje Vlada“. U pogledu sredstava koja se podrške za medije u vlasništvu nacionalnih za delatnost nacionalnih saveta obezbeđuju saveta nacionalnih manjina“. S jedne strane, u budžetu Autonomne Pokrajine, odnos- jer se sredstva iz tog fonda dodeljuju putem no budžetu jedinice lokalne samouprave, javnog konkursa „za finansiranje programa ostalo je dosadašnje rešenje da se ona ra- i projekata iz oblasti kulture, obrazovanja, spoređuju nacionalnim savetima koji imaju obaveštavanja i službene upotrebe jezika i Prilog javnim konsultacijama | 17 pisma nacionalnih manjina“, kako je to, uos- podacima iz Izveštaja o sprovođenju Ak- talom, precizirano i radnim zakonskim tek- cionog plana za ostvarivanje prava naciona- stom (Član 119.). Sa druge strane, i da nije lnih majina10, ukupna godišnja kvota koju ovoga, zbog novčanog okvira, budući da je će Kancelarija za ljudska i manjinska prava on u 2017. godini iznosio ukupno 1,8 mi doznačiti za finansiranje nacionalnih save- liona dinara, a čak i najava da će iduće godine ta nacionalnih manjina iznosi 245 miliona on biti umnogostručen (na 21,8 miliona) ni dinara, od čega je (na osnovu bodovanja teoretski ne bi pružila novčani okvir za fi- ustanova svake nacionalne manjine, između nansiranje medija u vlasništvu nacionalnih ostalog i u oblasti obaveštavanja) nepunih saveta, imajući u vidu da je ta suma samo za 21,5 miliona raspoređeno na osnovu uk- takve vojvođanske medije iznosila 265 mil- upnog broja ustanova nacionalnih manjina iona. Konačno, sve i ukoliko iz ponuđenih u oblasti obaveštavanja i obimu aktivnosti odredbi radnog teksta treba iščitavati da bi tih ustanova. Istovremeno, za potrebe sufi- ovaj problem, na način da ubuduće u infor- nansiranja delatnosti nacionalnih saveta sa mativnom pogledu ne bude diskriminisana sedištem u Vojvodini, u Pokrajini je 2017. nijedna („nevojvođanska“) manjinska za- godine obezbeđeno 60,1 milion dinara, dok jednica, trebalo da bude rešen kroz sistem su sredstva za subvencionisanje listova u finansiranja ukupne delatnosti nacionalnih vlasništvu nacionalnih saveta premašivala saveta nacionalnih manjina – postavlja se četvorostruku sumu (265 miliona). onda u ovom slučaju opet pitanje novčanog okvira, odnosno potrebe da se onda bu džetska sredstva za finansiranje delatnosti nacionalnih saveta ubuduće zaista značajno povećaju. Imajući u vidu da, recimo, prema 10 http://www.ljudskaprava.gov.rs/sites/default/files/ dokument_file/izvestaj_broj_2-2017.pdf Nedim Sejdinović

Informisanje na jezicima nacionalnih manjina i usaglašavanje nove Strategije razvoja sistema javnog informisanja – ideje i težnje Nedim Sejdinović Informisanje na jezicima nacionalnih manjina i usaglašavanje nove Strategije razvoja sistema javnog informisanja – ideje i težnje

ako su sva relevantna novinarska i medi- van državnog aparata1 – predstavnici ma jska udruženja (Nezavisno udruženje njih udruženja bliskih vlasti ili „nezavisni novinara Srbije, Udruženje novinara Sr- stručnjaci“ – u medijskim krugovima nisu Ibije, Nezavisno društvo novinara Vojvodine, prepoznati kao osobe koje mogu na valjan Asocijacija medija, Asocijacija nezavisnih način odgovoriti brojnim izazovima sa koji- elektronskih medija, Lokal pres i Asocija- ma se suočava medijska scena Srbije. cija onlajn medija) napustila radnu grupu za izradu nove Strategije razvoja sistema 1 Radna grupa je prvobitno imala 15 članova, da bi javnog informisanja u Republici Srbiji, koja u nju naknadno ušao i predstavnik vojvođanskog bi trebalo da važi do 2023. godine i koja se Sekretarijata za kulturu, javno informisanje i odnose donosi sa zakašnjenjem od skoro dve go- sa verskim zajednicama. Od ukupno 16 članova, praktično sedam su predstavnici državnih tela (ako u dine – država je nastavila sa radom na ovom to računamo i predstavnike Javnog medijskog servisa „predzakonskom“ aktu, najavljujući da će se Srbije i Koordinacije nacionalnih saveta nacionalnih veoma brzo ući u javnu raspravu o njegov- manjina u Republici Srbiji). Pet članova radne grupe om nacrtu. Izlazak iz radne grupe udruženja dolazili su iz novinarskih i medijskih udruženja, koja su bila nezadovoljna određenim najav dok su četiri bili nezavisni eksperti. Trenutno radna grupa broji 12 članova, od kojih sedam dolazi iz ljenim rešenjima i samom metodologijom državnog aparata, dvoje su predstavnici nerele- rada – doveo je u pitanje i legitimitet ovog vantnih novinarskih i medijskih udruženja bliskih dokumenta, ali je otvorio i pitanje stručnos- državi, a preostali su tri nezavisna eksperta. Dakle, tri ti, odnosno njegovog potencijalnog kvalite- predstavnika novinarskih udruženja i jedan nezavisni ta. Naime, preostali članovi koji dolaze ekspert napustili su rad u ovoj radnoj grupi tokom oktobra. 22 | Nedim Sejdinović

Razumljivo je da je veliki stepen intereso- Nažalost, niko od članova radne grupe koji vanja za informisanje na manjinskim jezici- su se bavili ovim pitanjem nije prepozn- ma pokazao predstavnik Koordinacije na- ao značaj medijskih sloboda i uklanjanja cionalnih saveta nacionalnih manjina, kao političkih pritisaka na medije koji informišu i predstavnik Pokrajinskog sekretarijata za na manjinskim jezicima– osim predstavnika kulturu, javno informisanje i odnose sa ver- Koalicije. Drugi akteri bavili su se mahom skim zajednicama. Izvesno interesovanje za pravima manjina, tačnije manjinskih elita, ovu problematiku pokazalo je i Ministarst- ulogom države i nacionalnih saveta u ovom vo kulture i informisanja Republike Srbije, procesu, finansiranjem medija i medijskih a jedini nedržavni član koji se bavio ovim sadržaja, a kvaliteta informisanja su se tek pitanjem je predstavnik Koalicije novinar- ovlaš doticali, i to veoma površno. skih i medijskih udruženja2 (NUNS, NDNV, ANEM, AOM i Lokal pres). Nejasno je zašto je tako visok stepen nezain Nacionalni saveti – teresovanosti medijske zajednice za oblast informisanja na jezicima nacionalnih manjina, ako finansiranje medija i znamo da ovo pitanje nije važno samo s aspekta prava pripadnika manjinskih zajednica koja su odgovornost garantovana i Ustavom i zakonima ove zemlje, kao i brojnim međunarodnim deklaracijama, rezolucijama i preporukama koja je Srbija prih- U prilogu za analizu stanja na medijskoj sce- vatila kao deo svog zakonodavstva. Ako i apstra- ni, Ministarstvo kulture i informisanja kon- hujemo činjenicu da je manjinsko informisanje statuje da je Zakon o javnom informisanju i od velike važnosti za višenacionalne sredine, gde medijima iz 2014. godine omogućio nacio- ima izuzetan društveni značaj i može da potpo- nalnim savetima nacionalnih manjina, iako mogne bolju komunikaciju i razumevanje među se većinski finansiraju iz budžetskih sred- nacionalnim zajednicama – medijska zajednica stava, da budu osnivači ustanova, privred- ne bi smela da ignoriše činjenicu da je ono – i to nih društava ili fondacija radi ostvarivanja ne jednom u nedavnoj prošlosti – bivalo pitanje prava na javno informisanje na jezicima na- koje se ticalo praktično svih aktera na medijskoj cionalnih manjina. Ministarstvo ističe i da je sceni. Navedimo samo podatak da je proces pitanje finansiranja ovih medija regulisano izlaska države iz vlasništva nad medijima, pred- samo prelaznim odredbama ovog zakona, viđen medijskim zakonima s početka dvehiljad- ali dodaje da je u toku rad na izmenama i itih3, zaustavljen upravo zbog navodnog straha dopunama zakona koji reguliše položaj na- od ugrožavanja nivoa informisanja na jezicima cionalnih saveta nacionalnih manjina, kojim nacionalnih manjina.4 će se preciznije regulisati finansiranje nacio-

2 U prethodnom izveštaju prezentovali smo stavove četiri dana pre isteka zakonskog roka za završetak Koalicije u pogledu informisanja na jezicima na- privatizacije elektronskih medija u kojima su lokalne cionalnih manjina i interkulturalnosti kao važne, samouprave bili osnivači, donela odluku da zaustavi prateće teme. privatizaciju medija koji emituju program na jezicima nacionalnih manjina. Kasnije će se pokazati da 3 Zakon o radio-difuziji iz 2002. i Zakon o javnom je to ipak bio samo izgovor, jer je, zahvaljujući ovoj informisanju iz 2003. godine. odluci, privatizacija obustavljena i u medijima koji 4 Vlada Srbije je 27. decembra 2007. godine, samo nisu imali manjinske sadržaje. Usaglašavanje nove Strategije razvoja sistema javnog informisanja – ideje i težnje | 23

nalnih saveta kada je u pitanju ostvarivanje nacionalnih manjina i Zakona o javnom in- njihove zakonom utvrđene delatnosti. formisanju i medijima trebalo obezbediti da sistem bude „lišen bilo kakvih nedoumica“ Međutim, kao što ste videli iz prethodnog i da se obezbedi njegovo trajno funkcioni- teksta u ovom izveštaju, pitanje finansiranja sanje. Ne navodi se, međutim, kako rešiti medija kojima su, posredno, osnivači nacio- problem finansiranja medija kojima su na- nalni saveti – neće biti rešeno izmenama i cionalni saveti osnivači, a koji se ne nalaze dopunama Zakona o nacionalnim savetima na teritoriji Pokrajine, niti se na bilo koji nacionalnih manjina, što po svemu sudeći način spominje kontroverza da, zapravo, svedoči i o potpunoj neusklađenosti rada Sekretarijat arbitrarno, bez jasnih kriteriju- državnih organa na donošenju propisa. Pod- ma i sa nedovoljnom transparentnošću, do- setimo da je stav Koalicije bio da je potrebno deljuje sredstva izdavačkim kućama u vlas- da se kroz proces izmena i dopuna Zakona ništvu nacionalnih saveta, te da ne postoje o nacionalnim savetima nacionalnih ma evaluacija i efikasna kontrola trošenja ovih njina predvide jasni mehanizmi stabilnog, sredstava. A pogotovo se ne bavi odnosom adekvatnog i nediskriminatornog finansi između nacionalnih saveta i medija, iako ranja medija kojima su osnivači (posredno) su brojna istraživanja i analize ukazivali na nacionalni saveti, a koji su izuzeti iz opštih snažan uticaj manjinskih elita (nacionalnih pravila koji važe za druge medije po Zakonu saveta) na uređivačku politiku ovih listova. o javnom informisanju i medijima. Iako to ne kaže izričito, čini se da Sekreta Pokrajinski sekretarijat za kulturu, javno rijat nikako nije raspoložen da se odrekne informisanje i odnose sa verskim zajedni- mogućnosti da i dalje subvencioniše medi- cama, odnosno njihov predstavnik u radnoj je nacionalnih saveta na teritoriji Vojvo- grupi, ističe da se listovi kojima su osniv- dine, odnosno da je protiv mogućnosti da ači nacionalni saveti finansiraju na osnovu se pronađe drugi, sistemski mehanizam za prelaznih odredbi Zakona o javnom infor- njihovo finansiranje. misanju i medijima i Pokrajinske skupš- tinske odlukeo obezbeđivanju sredstava za Predstavnik Koordinacije nacionalnih save- sufinansiranje novina koje objavljuju infor- ta nacionalnih manjina, sa druge strane, macije na jezicima nacionalnih manjina – smatra da je neophodno da Ministarst- nacionalnih zajednica. Pokrajinski sekretar- vo kulture i informisanja i Ministarstvo ijat direktno subvencioniše devet izdavačkih državne uprave i lokalne samouprave za- kuća (Mađar So, Het Nap, Hlas ljudu, Lib- jednički pronađu dugoročno rešenje da se ertatea, Ruske slovo, Hrvatska riječ, Bun- sredstva potrebna za očuvanje glasila na jevačke novine, Makedonski informativni manjinskim jezicima i novinsko-izdavačkih centar i Ridne slovo), koje, na osam jezika, i drugi medijskih ustanova čiji su osnivači izdaju 23 lista. Za ovu svrhu je tokom 2017. nacionalni saveti – obezbeđuju namenski, godine opredeljeno 264,8 miliona dinara. direktno iz budžeta. On smatra da je neophodno – protivno odluci Ustavnog suda5 Konstatuje se u prilogu Sekretarijata da – da se na ovaj način finansiraju i mediji os- ovaj sistem stabilno funkcioniše, ali da je i dalje„predmet sporenja“. Ipak, Sekretarijat smatra da bi preciznim usklađivanjem odre- 5 Ustavni sud je 2014. ocenio neustavnim prenošenje daba novog Zakona o nacionalnim savetima osnivačkih prava medija na nacionalne savete, ali to ne utiče na ranije preneta osnivačka prava. 24 | Nedim Sejdinović

novani posle 2014. godine, kao i elektronski manjinskog informisanja i procenili da je mediji kojima su osnivači nacionalni saveti, uloga RTS-a i RTV-a u ovoj oblasti od ne- te da je potrebno odrediti status manjinskog procenjivog značaja. Nisu se međutim оdveć javnog glasila i sastavljanje liste onih javnih bavili velikim problemom koju „nevojvođan- glasila koji su u svojini nacionalnih saveta a ske“ nacionalne manjine imaju sa RTS-om, „neophodno je (i moguće) obezbediti njiho- koji godinama – osim na simboličnom nivou vo državno finansiranje“. – ne poštuje svoju zakonsku obavezu da in- formiše i na jezicima nacionalnih manjina. Predstavnik Koordinacije navodi da sredst- Za razliku od njih koji ipak koliko-toliko va koja nacionalni saveti dobijaju iz budžeta identifikuju ovaj problem, on je potpuno ig- nisu dovoljna za održivost rada medija čiji norisan u prilogu koji je o javnim medijskim su osnivači, i da je stoga „nemoguće na njih servisima dostavio predstavnik RTS-a u rad- prebaciti teret finansiranja tih medija bez noj grupi za izradu nove medijske strategije. značajnog povećanja sredstava nacionalnih saveta ciljno za medije“. Predstavnik Koordinacije smatra da je važno da Radio-televizija Srbije, pored postojećih Ni on se međutim ne bavi temom političkih manjinskih sadržaja (emisije na romskom pritisaka na medije kojima su osnivači na- jeziku i emisije Građanin), „prema mo- cionalni saveti, niti njihovom odgovornošću gućnostima unapredi program na jezicima u čitavom ovom procesu. manjina koje pretežno žive južno od Beo- grada u centralnoj Srbiji“, dok predstavnik Podsetimo da je Koalicija u svojim pre- resornog pokrajinskog Sekretarijata ističe porukama navela da je neophodno da se da je potrebno obezbediti razvoj i dodatno medijima nacionalnih saveta, koji su stav usavršavanje segmenta javnog informisan- ljeni u poziciju svojevrsnih manjinskih ja na jezicima nacionalnih manjina na oba javnih servisa, obezbede mehanizmi zaš- javna servisa – RTS i RTV – kao izuzetno tite uređivačke politike od uticaja osnivača, važnim segmentima ukupnog informisanja, po logici koju nalaže zakonsko definisanje „uz bitno proširenje programa na jezicima javnih servisa. Koalicija smatra da izdavači nacionalnih manjina, pre svega na RTS“. ovih medija treba da imaju tripartitne up- ravne odbore, koji bi trebalo da budu sas- U prilogu predstavnika Koordinacije se is- tavljeni od predstavnika nacionalnih saveta tiče da „treba jačati veze i saradnju između (1/3), predstavnika redakcije (1/3) i pred- javnih servisa i medija koji ostvaruju ulogu stavnika civilnog društva (1/3), uz dodatne u ostvarivanju javnog interesa u okviru na- zaštitne mehanizme. dležnosti nacionalnih saveta“. Po njemu, značajna je i uloga javnih servisa u plasmanu produkcija nezavisnih medijskih radionica i sadržaja u produkciji malih manjinskih za- Javni medijski servisi i jednica koje ne raspolažu posebnim redak- manjinsko informisanje cijama ili elektronskim medijima. On je prepoznao i potrebu da se širi sarad- nja sa javnim medijskim servisima zemalja Predstavnici Pokrajine i Koordinacije bavili koje imaju nacionalne manjine u Srbiji, kao su se i javnim medijskim servisima u sferi i da se obezbedi vidljivost programa javnih Usaglašavanje nove Strategije razvoja sistema javnog informisanja – ideje i težnje | 25

servisa kroz kablovsku distribuciju na celoj Koalicija smatra takođe da je potrebno za- teritoriji RS. Interesantna je i ideja da se deo konskim rešenjima osnažiti nezavisnost i sredstava koja se prikupljaju za funkcioni- autonomiju javnih servisa u svima aspek- sanje javnih servisa (RTS i RTV) „odvaja za tima, pa i u aspektima manjinskog infor rad onih manjinskih medija čiji su osnivači misanja, odnosno programa na manjinskim nacionalni saveti a koji za određenu man- jezicima. Pod tim se podrazumeva i neza- jinsku zajednicu obavljaju delatnost javnog visnost od svih nivoa vlasti u Srbiji, ali i od ser visa“. nacionalnih saveta nacionalnih manjina.

Predstavnik pokrajinskog Sekretarijata na vodi da je na RTV-u u programima na ma njinskim jezicima zaposleno oko 210 ljudi, a Ostali (komercijalni i da deset manjinskih redakcije proizvode go- dišnje oko 6.600 sati televizijskog programa. neprofitni) mediji On navodi i da je „drugi kanal Radio Novog Sada u celini rezervisan za informisanje na mađarskom, a treći, na kojem su od ove go- Komercijalni i neprofitni mediji koji imaju dine prvi put uvedeni i sadržaji na nemač- medijske sadržaje (i) na manjinskim jezici- kom i albanskom, za informisanje na još 11 ma su, kako sada stvari stoje, od nepro- manjinskih jezika“. cenjivog značaja za medijski pluralizam i pluralizam mišljenja u manjinskim zajed- Optimistički se tvrdi da će gradnja nove nicama. S obzirom da oni umnogome za- zgrade RTV-a, „udruženim sredstvima Po vise od konkursnog sufinansiranja, a da kao krajinske vlade i Vlade Republike Srbije“, svojevrsnu konkurenciju na nejakom ma početi ove godine, a da je deo tog velikog njinskom medijskom tržištu imaju medije u projekta i „stvaranje najsavremenijih uslo- vlasništvu nacionalnih saveta – država ima va“ za rad redakcija na jezicima nacionalnih obavezu da se brine i o njihovom opstanku, manjina. odnosno da kroz izmene medijske legisla- tive obezbedi precizne mehanizme i oba Kvaliteta programa su se predstavnici Sek- veze konkursnog sufinansiranja javnog in- retarijata i Koordinacije doticali samo u teresa u oblasti informisanja na manjinskim smislu edukacije zaposlenih, ali ne i u smis- jezicima za medije kojima nisu osnivači na- lu političkog uticaja bilo manjinske bilo cionalni saveti. većinske političke elite. Predstavnik Koordinacije smatra da medije Podsetimo da Koalicija u svojim preporuka- čiji su osnivači nacionalni saveti treba izuzeti ma navodi da RTS mora početi da dosled- iz odredbe Zakona o javnom informisanju, po no poštuje zakon i da u svoj program mora kojem pravo učešća na konkursima nemaju uvrstiti i program na manjinskim jezicima, izdavači koji se finansiraju iz javnih prihoda. što je propisano i Zakonom o javnim medi- On smatra da ova odredba te medije stavlja u jskim servisima, odnosno da je neophod- krajnje nepovoljnu situaciju. Stav Koalicije je no da Javni medijski servis Srbije ima pro- međutim da mediji nacionalnih saveta ne sme- grame na albanskom, bosanskom, vlaškom ju da učestvuju na konkursima, jer bi se tako i bugarskom jeziku, kao i da unapredi pro- dodatno ugrozio ionako veoma krhki medijski gram na romskom jeziku. pluralizam u manjinskim zajednicama. 26 | Nedim Sejdinović

Takođe, stav Koalicije se razlikuje od stava On smatra da je takođe neophodno podsti- Koordinacije po pitanju odnosa nacional- cati manjinske medije da „svoje usluge ra nih saveta prema procesu konkursnog su- zvijaju i u obliku novih tehnologija, odno finansiranja. Po Koaliciji je forma “mišlje sno da je potrebno podsticati manjinske nja”, koje je neobavezujuće, a koje manjinski medije (štampane i elektronske) da u svom nacionalni saveti imaju pravo da daju na radu u najvećoj mogućoj meri prihvataju predloge projekata za medijske sadržaje na savremene metode medijske komunikacije“ manjinskim jezicima na konkursima koje i da se u najvećoj mogućoj meri prilagođa- raspisuju organi vlasti na svim nivoima – vaju zahtevima sopstvenog tržišta. Isto tako sasvim dovoljan nivo uticaja. Naime, bilo nephodno je, prema njemu, da se i u ma kakva obavezujuća nota stava nacionalnih njinskim medijima „što veća pažnja posve- saveta o predloženim projektima bi sistems- ti pronalaženju dodatnih (marketinških, ki obesmislila rad nezavisnih stručnih ko uslužnih, konkursnih) izvora prihoda“. misija za ocenu manjinskih projekata. To se poklapa sa stavom Koalicije, koja sma- Predstavnik pokrajinskog Sekretarijata pre- tra da je potrebno„predvideti programe i poznaje problem održivosti komercijalnih stimulativne mere koji će povećati kapaci i neprofitnih manjinskih medija koji imaju tete manjinskih medija“, pogotovo u sferi izuzetno ograničen pristup marketinškom korišćenja novih tehnoloških platformi za tržištu i mali broj potencijalnih čitalaca, gle- informisanje, kao i u oblasti projekt me- dalaca i slušalaca. Rešenje za ovaj problem nadžmenta, uključujući i korišćenje među vidi u „većim izdvajanjima za projektno su- narodnih (prekograničnih) projekata. Onla- finansiranje“. jn mediji, po Koaliciji, mogu biti „značajan nadomestak smanjenju broja tradiciona Predstavnik Koordinacije smatra da bi kod lnih medijskih platformi koji izveštavaju na obezbeđivanja frekvencija i dozvola za emi- manjinskim jezicima“. tovanje nadležni organi morali da imaju u vidu informisanje na manjinskih jezicima, U još jednom se Koordinacija i Koalicija kao i da „raznim merama (ili obavezom) slažu: potrebno je obezbediti posebne stim- treba podstaći kablovske distributere da u ulativne mere za elektronske medije koji svoju ponudu uvrste programe manjina na imaju sadržaje na manjinskim jezicima. svom području“. Po njemu, neophodno je (recimo, u smislu ukidanja ili smanjivanja podsticati i razvoj manjinskih i višejezičnih troškova, kao što su digitalne dividende, medija kao medija od velikog društvenog troškovi za SOKOJ, OFPS i drugo). značaja, kroz razne vrste pogodnosti za osnivanje i funkcionisanje medija. LISTA MEDIJA USTANOVA, PREDUZEĆA I FONDACIJA Čiji su osnivači saveti nacionalnih manjina Tip štampanog Medij/izdavač Jezik Grad Izdavač izdanja/izdavača 1 Nacionali Nedeljnik Albanski Bujanovac Nacionalni savet albanske nacionalne manjine Bujanovac 2 Sandžak Internet Bosanski Novi Pazar Bošnjačka kulturna zajednica 3 Novo Bratstvo Dvonedeljnik Bugarski Niš Ustanova za novinsko‐izdavačku delatnost Novo bratstvo Niš 4 Novo drugarče Mesečnik Bugarski Niš Ustanova za novinsko‐izdavačku delatnost Novo bratstvo Niš 5 Nova RTV Bosilegrad RTV Bugarski Bosilegrad Ustanova za informativnu delatnost "Nova RTV Bosilegrad" 6 Bunjevački radio Internet Radio Bunjevački Subotica UG Bunjevački omladinski centar 7 Bunjevačke novine Mesečnik Bunjevački Subotica Bunjevački informativni centar 8 Tandrčak Mesečnik Bunjevački Subotica Bunjevački informativni centar 9 Bocko Mesečnik Bunjevački Subotica doo Bunjevački media centar SU 10 Bunjevački prigled Časopis Bunjevački Novi Sad UG Bunjevci Novi Sad 11 Rič bunjevačke matice Časopis Bunjevački Subotica UG Bunjevačka Matica 12 Rič Internet Bunjevački Novi Sad UG BKC Novi Sad 13 Bunjevačka rič Sombor Internet Bunjevački Sombor UG Bunjevački media centar SO 14 Bunjevačka rič Internet Bunjevački Subotica doo Bunjevački media centar SU 15 Bunjevci Internet Bunjevački Subotica Bunjevački informativni centar 16 Hrvatska riječ Nedeljnik Hrvatski Subotica Novinsko‐izdavačka ustanova Hrvatska riječ Subotica 17 Kužiš?! Mesečnik Hrvatski Subotica Novinsko‐izdavačka ustanova Hrvatska riječ Subotica 18 Hrcko Mesečnik Hrvatski Subotica Novinsko‐izdavačka ustanova Hrvatska riječ Subotica 19 Pannon Rádió 91,5 Radio Mađarski Subotica Fondacija "Panonija" 20 TV Pannon TV Mađarski Subotica Fondacija "Panonija" 21 Magyar Szó Dnevne novine Mađarski Novi Sad DOO za novinsko‐izdavačku delatnost Magyar Szo Lapkiado kft, Novi Sad 22 Јó Pajtás Nedeljnik Mađarski Novi Sad DOO za novinsko‐izdavačku delatnost Magyar Szo Lapkiado kft, Novi Sad 23 Képes Ifjúság Nedeljnik Mađarski Novi Sad DOO za novinsko‐izdavačku delatnost Magyar Szo Lapkiado kft, Novi Sad 24 Hét Nap Nedeljnik Mađarski Subotica DOO za novinsko‐izdavačku delatnost Het Nap Lapkiado kft, Novi Sad 25 Mézeskalács Dvonedeljnik Mađarski Novi Sad DOO za novinsko‐izdavačku delatnost Magyar Szo Lapkiado kft, Novi Sad 26 Makedonska videlina Dvonedeljnik Makedonski Pančevo Novinsko‐izdavačka ustanova Makedonski informativni i izdavački centar DOO Pančevo 27 Sunica Mesečnik Makedonski Pančevo Novinsko‐izdavačka ustanova Makedonski informativni i izdavački centar DOO Pančevo 28 Videlo Časopis Makedonski Pančevo Novinsko‐izdavačka ustanova Makedonski informativni i izdavački centar DOO Pančevo 29 NSMakedonaca.org.rs Internet Makedonski Pančevo Nacionalni savet makedonske nacionalne manjine 30 Alka Časopis Makedonski Pančevo Novinsko‐izdavačka ustanova Makedonski informativni i izdavački centar DOO Pančevo 31 Libertatea Nedeljnik Rumunski Pančevo Novinsko izdavačka ustanova Libertatea Pančevo 32 Bucuria Copiilor Dvonedeljnik Rumunski Pančevo Novinsko izdavačka ustanova Libertatea Pančevo 33 Tineretea Dvonedeljnik Rumunski Pančevo Novinsko izdavačka ustanova Libertatea Pančevo 34 Ruske slovo Nedeljnik Rusinski Novi Sad Novinsko‐izdavačka ustanova Ruske slovo Novi Sad 35 Zagradka Dvonedeljnik Rusinski Novi Sad Novinsko‐izdavačka ustanova Ruske slovo Novi Sad 36 Mak Dvonedeljnik Rusinski Novi Sad Novinsko‐izdavačka ustanova Ruske slovo Novi Sad 37 Ruski hristijanski kalendar Višemesečnik Rusinski Novi Sad Novinsko‐izdavačka ustanova Ruske slovo Novi Sad 38 Ruthenpress Internet Rusinski Novi Sad Novinsko‐izdavačka ustanova Ruske slovo Novi Sad 39 Hlas Ljudu Nedeljnik Slovački Novi Sad Novinsko‐izdavačka ustanova "Hlas ljudu" Novi Sad 40 Vzlet Mesečnik Slovački Novi Sad Novinsko‐izdavačka ustanova "Hlas ljudu" Novi Sad 41 Zornička Mesečnik Slovački Novi Sad Novinsko‐izdavačka ustanova "Hlas ljudu" Novi Sad 42 Ridne slovo Mesečnik Ukrajinski Novi Sad Novinsko‐izdavačka ustanova Ridne slovo Kula INTERVJU

NEDIM SEJDINOVIĆ: MEDIJSKE SLOBODE NISU PROBLEM, NJIH NEMA

26. Oktobar 2017. INTERVJU SA NEDIMOM SEJDINOVIĆEM MEDIJSKE SLOBODE NISU PROBLEM, NJIH NEMA 26 oktobar 2017.

anjine se po pravilu ponašaju kao Vučićev režim sprovodi nad medijskim sateliti većine i po pravilu isti slobodama – kaže predsednik Nezavisnog problemi koji vladaju u većinskim društva novinara Vojvodine (NDNV) Ne Mmedijima – vladaju i u manjinskim. Onaj ko dim Sejdinović, koji za list Csaladi kor govo- je na vlasti, taj određuje uređivačku politi- ri o sudbini medija u Srbiji u svetlu sve većih ku većine medija, nezavisno od toga ko im pritisaka i terora države nad slobodom in- je osnivač, pošto vlast u svojim rukama – u formisanja kao i o specifičnim problemima nefunkcionalnim državama kakva je ova – medija na jezicima nacionalnih zajednica – nosi i nož i pogaču. Nezavisni mediji bivaju manjina u Vojvodini. na najrazličitije načine marginalizovani, i na najrazličitije načine im se otežava funkcion- ■■ Kakva je danas slika informisanja na isanje. “Podobnim” nacionalnim savetima jezicima nacionalnih zajednica u Vojvo praktično je data carte blanche da uređuju dini, pa i u celoj zemlji? Koliko je ma svoju medijsku i celu društvenu scenu kako njinskih medija preživelo, ko ih finansira im se prohte, dok se u nekim nacionalnim i čiji su? zajednicama, kao što je recimo slovačka, vrši neviđena naprednjačka agresija, uključujući Ne postoje validni podaci o broju medija i medijsku, da se preuzme kontrola nad na- koji potpuno ili delimično izveštavaju na cionalnim savetom. Koliko god su manjins- manjinskim jezicima, a pojedine procene ki mediji, sa jedne strane, u težoj situaciji govore da ih na teritoriji Srbije postoji oko od većinskih, jer imaju izuzetno suženu po- 200. Ne znaju se do danas ni konačni efek- tencijalnu publiku, jer su kadrovski kapaci ti privatizacije, pogotovo što ona praktično teti nedostatni zbog velikog odliva mladih nije ni dovršena i što apsolutno ne funk- u matične zemlje ili na zapad, i tako dalje cionišu zakonom i podzakonskim aktima – možda su danas ipak u malo povoljnijoj predviđeni mehanizmi koji bi merili kon- situaciji nego većinski. Naime, koliko-to- tinuitet manjinskog programa na privatizo- liko su zaklonjeni, odnosno nisu najdirekt vanim višejezičnim elektronskim medijima. nije izloženi smrtonosnim operacijama koje Pouzdano se jedino zna da postoje 23 lista 34 | Családi Kör: Intervju

na manjinskim jezicima kojima su osnivači je bilo neophodno da se sprovede mnogo nacionalni saveti nacionalnih manjina i koji pre. Nismo smeli da dočekamo da se priva se finansiraju iz vojvođanskog budžeta, kao tizacija desi u trenutku dok ovom zemljom i da manjinske redakcije Radio-televizije vlada najgori ljudski i politički ološ koji od Vojvodine proizvode godišnje 6.600 sati svega što dotakne napravi karikaturu. Za televizijskog programa, od čega nešto ma višejezične medije i informisanje problem nje od polovine čine informativni sadržaji. je bio i u tome što ni većinska ni manjins- Pouzdano se zna i da Radio-televizija Srbije ka elita nije prepoznala njihov značaj, i nije godinama ignoriše svoju zakonsku obavezu prihvatila inicijativu da se interkulturalnost da proizvodi i emituje manjinske programe, i međunacionalna komunikacija proglasi kojih sada na ovom javnom medijskom kao posebni javni interes u sferi javnog in- servisu ima samo na simboličnom, skoro formisanja i u skladu sa tim finansira. Da- komičnom nivou. Iako kvantitet manjinskih kle, mislim da se nivo informisanja na ma medija i medijskih sadržaja nije nebitno pi- njinskim jezicima generalno neće smanjiti, tanje, mislim da je mnogo važnije, odnos- da će pronalaženje modusa njihove finan- no ključno – pitanje kvaliteta tih medija, sijske održivosti biti rešeno pod uticajem kao i nivoa medijskih sloboda i medijskog međunarodne zajednice i nekim bilateral- pluralizma. Ne treba ni u kom slučaju pot- nim inicijativama, ali da je višejezično in- cenjivati značaj finansijske održivosti ma formisanje doživelo težak, čak nenadoknad- njinskih medija i medijskih sadržaja, ali još iv gubitak. Treba reći da sve to nije slučajno, važnije je da li ti mediji funkcionišu profe- jer višejezično informisanje i interkultural- sionalno, slobodni od uticaja političkih elita nost jesu sušta suprotnost savezu naciona- – većinskih ili manjinskih svejedno – ili su lista koji trenutno vlada Srbijom, i koji je pretvoreni u svojevrsne partijske oglasne ta- manjinskim elitama omogućio puno pra- ble. Odnosno, da li služe interesima građa- vo i nikakvu odgovornost da vladaju svo- na ili političke elite. Siguran sam da bi svaki jim teritorijama uticaja, odnosno getoima. građanin ove zemlje koji drži do sebe i in- Zauzvrat, treba da bespogovorno podrža- formisanosti, bez obzira na nacionalnost, vaju oblapornu vlast na nivou države. Treba više voleo da ima manji broj kvalitetnih naravno istaći da pod interkulturalnošću ne nego ogroman broj neprofesionalnih medi- podrazumevam prevođenje emisije zloglas- ja. To je na nivou pitanja da li je bolje imati nog D. J. Vučićevića Teška reč na manjinske jedan kilogram svežeg ili 50 kila pokvarenog emisije i emitovanje na lokalnim i regio- mesa? Mislim da je na medijskom tržištu Sr- nalnim televizijama, što se dešava u nekim bije uglavnom u opticaju pokvareno meso, sredinama. To je nešto upravo suprotno od koje prilično bazdi, a to se nažalost odnosi i interkulturalizma, to je transfer političkog na manjinsko informisanje. primitivizma i nasilja, koji može da ima veoma loše posledice na međunacionalne ■■ Koliko se slika i položaj tzv. manjinskih odnose. medija promenila u odnosu na raniji peri od, u odnosu na period pre privatizacije? ■■ Poseban osvrt, analiza medija na mađarskom jeziku? Kakav je uticaj na Privatizacija je dovela do smanjenja nivoa cionalnih saveta na manjinsku medijsku višejezičnog informisanja, i mislim da smo scenu? time kao društvo mnogo izgubili. Lično smatram da je proces izlaska države iz vlas- Iako je teško sve medije kojima su osnivači ništva u medijima bio odocneo, odnosno da nacionalni saveti staviti pod jednu kapu, Medijske slobode nisu problem, njih nema | 35 jer su prakse različite, mora se priznati da se međutim da su u velikoj meri pojedine dominiraju oni koji liče na većinske medije nacionalne manjine već izgubile pravo na pod kontrolom režima Aleksandra Vučića, profesionalno i slobodno informisanje na s tim što ulogu Vučića – mudrog vladara svom jeziku. Znate, u mađarskoj naciona- severnokorejskog tipa, kako se prikazuje lnoj zajednici postojali su i postoje brojni u režimskim glasilima – preuzimaju neki problemi sa političkim nasrtajima na medi- drugi, manjinski političari. U tom smislu, jske slobode, ali su i istovremeno postojali i možda su mediji pod kontrolom Naciona- veliki otpori nekih naših dragih kolega koji lnog saveta mađarske nacionalne zajednice se nisu libili da žrtvuju i vlastitu egzistenciju – i najgori. Iako su predstavnici ovog Save- kako bi se izborili za pravo da profesionalno ta/SVM-a kukali do neba zbog privatizacije obavljaju svoj posao i ne budu sluge jedne medija, sada će novinari i analitičari bliski partije. Tamo gde ima borbe i sukoba i na- njima, poput Ištvana Bodžonija, reći da je za- pora, tamo ima i života i nade. Bez obzira konska regulativa za manjinsko informisanje na teške probleme sa medijskim slobodama u Srbiji daleko najbolja u regionu, maltene u mađarskoj zajednici, mislim da je tamo najbolja na svetu. To je verovatno zbog toga gde vladaju mir i ćutanje, tamo gde vlada što je država omogućila manjinskim elitama simfonija između države, nacionalnih save- da se na svom medijskom „tržištu“ ponaša- ta, medija i novinara, i nema nikakve alter- ju kao diktatori. Glavne aktivnosti naciona- native – situacija još mnogo gora. Neko ko lnih saveta, upravo predvođenih mađarskim je novinar u Severnoj Koreji verovatno živi Savetom, suprotni su konceptu medijskih sasvim pristojno u odnosu na standarde u sloboda i medijskog pluralizma. Ključni im toj državi, i ima nekakvu izvesnost, ali pos- je cilj da ostvare potpunu, čvrstu kontrolu toji tu jedan problem – nema tu ni medija nad medijskom scenom na svom jeziku, i da ni novinarstva već samo karikature toga. ni slučajno ne dopuste bilo kakav kritični, di- Šaljiva fraza “novac nije problem, novca sonantan ton. Žalosno je to što im u tim na- nema” u zajednicama gde vlada simfonija porima podršku ne pruža samo država Srbija, vlasti i medija glasi: medijske slobode nisu odnosno koalicioni partneri iz SNS-a, već i problem, njih nema! To je poruka svim delovi međunarodne zajednice. Tako se reci onim medijima i onim novinarima koji su mo država Srbija u pregovaračkom procesu, spremni da gaze profesionalne norme i da prema akcionim planovima, a u dogovoru budu snishodljivi PR službenici vlasti zarad sa EU, obavezala da obezbedi finansiranje i “preživljavanja”. Možda u takvim medijima održivost manjinskih medija, ali ne i medi- novinari bolje zarađuju i imaju veću sig- jske slobode, ali ne i medijski pluralizam na urnost, možda takvi mediji imaju manje jezicima nacionalnih manjina. problema sa finansijama, jer vlast više uživa u svojim brojnim fotografijama i čestim in- ■■ Šta za nacionalnu zajednicu znači (ne) tervjuima – ali tu nešto suštinski nedostaje postojanje medija i slobode informisanja – a to je upravo novinarstvo. na sopstvenom jeziku? ■■ Kako se novi medijski zakoni lome na Ne mislim da će nacionalne zajednice izgu- manjinskm medijima? biti pravo na informisanje na svom jeziku kao takvo, iako nikada ne znate šta se može Sprovođenje medijskih zakona dovelo je do desiti kada zemljom vlada nekompetentna i gašenja određenih medija, delom zbog krim- primitivna ekipa sa lošim namerama kakva inalne privatizacije, ali, budimo iskreni, de- je današnja Srpska napredna stranka. Plašim lom i zbog toga što su neki manjinski mediji 36 | Családi Kör: Intervju

Szabad Magyar szo primer otpora govoriti u ovakvom političkom i medijskom mraku koji vlada Srbijom – bilo bi dobro da ovaj dokument donese balans između prava i Na pitanje o, za naše prostore, odgovornosti u sferi javnog informisanja na fenomenu osnivanja sajta Szabad manjinskim jezicima. Odnosno da obezbedi adekvatno finansiranje, ali i mehanizme zaš- Magyar szo, Sejdinović kaže da je tite uređivačke politike, ostvarenja medijskih to jedna od pobuna u mađarskoj sloboda i medijskog pluralizma na jezicima novinarskoj zajednici, koja nacionalih manjina. Nažalost, ovaj balans koji bi bio u interesu građana verovatno neće je “primer otpora političkim biti uspostavljen, i to u najvećoj meri zbog pritiscima i poruke da ipak nije sve toga što to manjinskim elitama ne odgovara, izgubljeno“. a imaju čime da trguju. Szabad Magyar szo treba da služi ■■ Da li je finansiranje iz inostranstva/ za ponos kolegama. Taj fenomen matičnih država (kontra)usluga ? govori da u ovoj zemlji ipak Mislim da finansiranje iz matičnih država ima nade, ali da se moramo svi nije problem ukoliko se odvija transpar- zajedno boriti i da ne smemo entno, kroz jasne procedure i kriterijume, odustajati. Kolegama iz Magyar bez diskriminacije. Naravno, i ukoliko se njime podstiču kvalitetni medijski sadrža- Szoa koji su bili izloženi surovom ji i sveukupni razvoj finansiranih medija. pritisku NDNV je uvek pružao Nažalost, na ovim prostorima, kada se iz podršku i pomoć u okviru svojih jedne u drugu državu sliva novac za nacionalne manjine, uglavnom najmanje koristi mogućnosti. Vreme je da se u od toga imaju građani, a najviše elite koje se većoj meri, bar kroz alternativne prekomerno bogate. Manjinski i višejezični kanale, promovišu interkulturalni mediji u Srbiji propuštaju šansu da, upravo koristeći svoju specifičnu poziciju, pristupe sadržaji i da se traže partneri raznim međunarodnim i prekograničnim koji će razumeti da je problem fondovima. Te donacije bi mogle biti isko- sa medijskim slobodama u Srbiji rišćene za profesionalni razvoj, a oni u sebi ne bi sadržavali političku ucenu kakvu obič- jedinstven, nezavisno od toga no imaju donacije iz matičnih država. U tom na kojem jeziku pojedini medij smislu bi bilo važno da manjinski mediji iza- izveštava. đu iz svojevrsnog infantilnog, podređenog položaja u odnosu na nacionalne savete i manjinske političke elite, te da preuzmu i inače bili u teškoj situaciji, anahroni, u su- vlastitu sudbinu u svoje ruke. Znam da to kobu sa vremenom – nisu razumeli da se nije lako, ali verujte, vredi pokušati. proteklih decenija mnogo šta promenilo, pa i pojam medija i pojam novinara, i da nije ■■ Koliko vlast smišljeno i planski gasi moguće večno živeti pod staklenim zvo- manjinske medije? nom. Sada je u procesu izrada nove Medijske strategije. Iako je možda iluzorno o tome Mislim da u Beogradu vlada potpuno ner- Medijske slobode nisu problem, njih nema | 37

azumevanje i nesenzibilisanost za inform- se to neće još dugo desiti. Dakle, mislim da isanje na jezicima nacionalnih manjina. To ne radi ništa smišljeno i planski protiv ma ne važi samo za državne institucije nego i njinskih medija, ali da se to može i promeniti za neke međunarodne organizacije i dona- ako dođe do promene političke konstelacije. torske kuće. Što se tiče režima, njemu ma Šteta koja se nanosi je posledica neznanja. njinsko informisanje neće smetati sve dok u sebi nema kritičku oštricu usmerenu ka Vučiću i naprednjačkoj vlasti. Pošto u Srbiji trenutno vlada savez nacionalizama, savez (Családi Kör) begova koji su podelili svoje feude, realno