2 Prilog javnim konsultacijama | 1 Informisanje na jezicima nacionalnih manjina – na sporednom koloseku Novi Sad, decembar 2017. godine Nezavisno društvo novinara Vojvodine Za izdavača: Nedim Sejdinović, Urednica: Žužana Serenčeš, Tehnički urednik: Duško Medić, Lektura i korektura: Branka Dragović Savić Publikacija je objavljena u okviru projekta “Informing on the languages of national minorities – the right and responsibility”, koji je podržao Civil Right Defenders. Svi stavovi u publikaciji su autorski i ne odražavaju nužno stavove organizacije Civil Right Defenders. SADRŽAJ Prilog javnim konsultacijama o radnom tekstu Nacrta zakona o izmenama i dopunama Zakona o nacionalnim savetima nacionalnih manjina ................................................................5 Informisanje na jezicima nacionalnih manjina i usaglašavanje nove Strategije razvoja sistema javnog informisanja – ideje i težnje ...............19 Lista medija ustanova, preduzeća i fondacija čiji su osnivači saveti nacionalnih manjina ............27 Intervju sa Nedimom Sejdinovićem: Medijske slobode nisu problem, njih nema ..................31 Žužana Serenčeš PRILOG JAVNIM KONSULTACIJAMA O RADNOM TEKSTU NACRTA ZAKONA O IZMENAMA I DOPUNAMA ZAKONA O NACIONALNIM SAVETIMA NACIONALNIH MANJINA Žužana Serenčeš PRILOG JAVNIM KONSULTACIJAMA O RADNOM TEKSTU NACRTA ZAKONA O IZMENAMA I DOPUNAMA ZAKONA O NACIONALNIM SAVETIMA NACIONALNIH MANJINA čekivanja stručne javnosti, pre svega tačke zakonskih članova kojima se regulišu medijskih i novinarskih udruženja, ovlašćenja manjinskih nacionalnih save- da će novi zakonski propis o na- ta u oblasti obaveštavanja proglašene kao Ocionalnim savetima nacionalnih manjina, neustavne, odnosno tragom novog Zakona u odredbama koje se tiču ovlašćenja ovih o elektronskim medijima koji nacionalne tela u oblasti obaveštavanja, sadržavati de- savete nacionalnih manjina svrstava među lotvornija rešenja od postojećih – mogla ovlašćene predlagače kandidata za člana bi lako biti izjalovljena. Sudeći, barem, po Saveta Regulatora – u oblasti obaveštava nja radnom tekstu Nacrta zakona o izmenama i ne nude nikakva nova, bolja, ili precizni- dopunama Zakona o nacionalnim savetima ja rešenja u odnosu na prvobitni zakonski nacionalnih manjina koji u „informativnoj tekst kojim je 2009. godine uređeno funk- sferi“ zapravo ne nudi ama baš nikakva cionisanje ovih instrumenata kulturne au- nova rešenja kojima bi se mogle otkloniti tonomije nacionalnih manjina.1 pojedine manjkavosti koje su dosad u praksi stvarale probleme, a tiču se pre svega odgov- Ministarstvo državne uprave i lokalne ornosti i obaveza manjinskih nacionalnih samo uprave objavilo je 27. novembra 2017. saveta kao osnivača ustanova i privrednih na svom sajtu radni tekst Nacrta zakona o društava, odnosno fondacija kao izdavača izmenama i dopunama Zakona o nacio- medija, kao i sve do sada nerešenog pita nja nalnim savetima nacionalnih manjina, is- finansiranja ovih izdavača. Gotovo da bi se tovremeno najavljujući, uz podršku Misije u iščitavanju ponuđene radne verzije zakon- skog teksta moglo zaključiti da se – osim izmena tragom odluke Ustavnog suda Srbi- 1 http://www.mduls.gov.rs/doc/dokumenta/ je od pre tri i po godine kojom su pojedine nac-manjine/zakon%20o%20nacionalnim%20saveti- ma%20nacionalnih%20manjina.pdf 8 | Žužana Serenčeš OEBS-a u Srbiji, postupak javnih kon- su medijski izveštači zapravo ljubazno poz- sultacija o tekstu kojeg je sačinila radna vani da napuste događaj nakon zvaničnih grupa, i to u periodu od 29. novembra do uvodnih govora što je, uostalom, bilo na- 18. decembra na šest okruglih stolova (Novi govešteno već u samom pozivu redakcijama Sad, Novi Pazar, Bujanovac, Petrovac na da ga isprate, sa napomenom „pozivaju se Mlavi, Subotica i Beograd)2. Unapređenje mediji da isprate početak događaja“, te da se ovog zakona, inače, predviđeno je Akcionim „izjave mogu dobiti pre početka događaja“. planom za Poglavlje 23 (Pravosuđe i osnov- U slučaju takve prakse na svim okruglim na prava)3, odnosno Akcionim planom za stolovima, ostaje naime s pravom sumnja i ostvarivanje prava nacionalnih manjina4. zapitanost: u kojoj meri onda konsultacije „Osim usklađivanja Zakona sa Odlukom o radnom tekstu zakona predstavljaju zaista Ustavnog suda iz januara 2014. godine naš „otvorene razgovore“ o ponuđenim rešenji- cilj je da ovaj zakon unapredimo u pravcu ma i u kolikoj meri u njima uopšte učestvuju jasnijeg definisanja ovlašćenja nacional- i predstavnici civilne sfere, stručne i zaint- nih saveta nacionalnih manjina, smanjenja eresovane javnosti, ili je to bio samo dijalog prekomerne politizacije, transparentnijeg predstavnika državnih organa, Pokrajinskog finansiranja delatnosti nacionalnih saveta sekretarijata za obrazovanje, propise, upra- nacionalnih manjina, kao i otklanjanje dru- vu i nacionalne manjine i nacionalnih save- gih eventualnih nedostataka koji se uočava- ta nacionalnih manjina? Konačno, ostaje ju u praksi“ – obrazložio je ministar Branko onda i nepoznanica u kojoj meri, i da li su, Ružić. pored mnogobrojnih drugih važnih pitanja ovog zakonskog dokumenta, ona u vezi sa Mada je prilikom najave javnih konsultacija ovlašćenjima manjinskih nacionalnih save- u saopštenju i sam ministar pozvao stručnu ta u oblasti obaveštavanja – i bila uopšte u javnost, nevladin sektor i sve zainteresovane fokusu interesovanja učesnika konsultacija. da uzmu aktivno učešće u konsultacijama o radnom tekstu nacrta zakonskog teksta, odnosno daju konstruktivne predloge „kako bi u otvorenom razgovoru došli do najboljih BEZ OBAVEZA, rešenja koja će još bolje urediti ovu oblast i deo sistema“, ostaje ipak uveliko otvoreno ODGOVORNOSTI I pitanje u kojoj meri su ove konsultacije zais- ta i javne. Imajući u vidu, recimo, iskustvo SANKCIJA sa prvog okruglog stola u Novom Sadu, gde Od ukupno tri zakonske odredbe kojima se 2 http://www.mduls.gov.rs/arhiva-saopstenja-novem- bar-2017.php u radnoj verziji zakonskog teksta regulišu ovlašćenja manjinskih nacionalnih saveta 3 https://www.mpravde.gov.rs/tekst/9849/ finalna-verzija-akcionog-plana-za-pregova- u oblasti obaveštavanja, ona koja se odnosi ranje-poglavlja-23-koja-je-usaglasena-sa-pos- na osnivačka prava (član 19.) ne predviđa lednjim-preporukama-i-potvrdjena-od-strane-ev- praktično ništa suštinski novo, osim izmena ropske-komisije-u-briselu-.php na osnovu odluke Ustavnog suda Srbije iz 4http://www.mduls.gov.rs/doc/Akcioni%20plan%20 januara 2014. godine, kada je taj sud utvrdio za%20ostvarivanje%20prava%20nacionalnih%20 da ustavnopravno nije moguće Zakonom manjina%20-%20usvojen%203.mart%202016.pdf o nacionalnim savetima nacionalnih man- Prilog javnim konsultacijama | 9 jina predvideti prenos osnivačkih prava na njinskih listova na nacionalne savete) po- javnim glasilima na nacionalni savet, budući kazalo je, naime, da je posebno veliki prob- da ni Republika, ni autonomna pokrajina, lem sa medijima u kojima nacionalni saveti ni jedinice lokalne samouprave ne mogu (makar i posredno) imaju ulogu osnivača biti osnivači javnih glasila. Tom odlukom, vezan za pitanje uređivačke autonomije tih međutim, sud je posebno naglasio da se medija i uticaja manjinskih nacionalnih utvrđivanjem neustavnosti takve zakonske saveta, odnosno političkih stranaka koje odredbe ujedno ne dovodi u pitanje i do imaju dominantnu ulogu na uređivačku tada već izvršen prenos osnivačkih prava politiku tih medija. Mnogobrojne analize u javnim glasilima na nacionalni savet, što prakse izveštavanja tih medija, medijska se, kao što je poznato, odnosi na jedan broj istraživanja, kao i pojedina svedočenja iz manjinskih medija u Vojvodini. ovih manjinskih redakcija, pa i slučajevi nekih potpuno otvorenih i brutalnih priti- Predložena odredba o osnivačkim pravima saka na uređivačke politike tih medija (reci- u radnoj verziji zakona, tako, glasi da „na- mo na mađarskom jeziku) svedoče o često cionalni savet može da osnuje ustanove i neprimerenom uticaju nacionalnih saveta privredna društva radi ostvarivanja prava ili političkih partija, deficitu nepristrasnog na javno informisanje na jeziku nacionalne informisanja i ugroženosti profesionalnog manjine, odnosno (tragom Zakona o jav- izveštavanja tih medija, te snažnom politič- nom informisanju i medijima kao novinu5 kom uticaju manjinskih nacionalnih saveta, – prim. aut.) fondacije radi ostvarivanja odnosno vodećih političkih partija u njima, opštekorisnog cilja unapređenja javnog in- na rad ovih medija. formisanja na jeziku nacionalne manjine, u skladu sa zakonom“. Dodaje se još jedino Zbog svega toga, bilo bi nužno da se u za- da „akti o osnivanju ustanove, privrednog konu odredbom o osnivačkim pravima društva odnosno fondacije, koja je izdavač manjinskih nacionalnih saveta u oblasti medija, moraju biti usaglašeni sa zakonima obaveštavanja definiše jasna društvena poli- kojima se uređuje oblast javnog informisa- tika da su mediji čiji izdavači za osnivače nja i medija“. imaju nacionalne savete nacionalnih manji- na dužni da funkcionišu i rade u skladu sa Ključni i najveći nedostatak ove odredbe je javnim interesom, po logici koju nalaže za- u tome što je radnom verzijom, slično rani- konsko definisanje javnih servisa. Ishodište jem zakonskom rešenju, ponovo propuštena za utvrđivanje i definisanje takve zakonske prilika i potreba da se utvrde i preciziraju ne obaveze je, uostalom, u samom zakonskom samo osnivačka prava nacionalnih saveta tekstu o nacionalnim savetima nacionalnih nacionalnih manjina, nego i principi njihove manjina, u kojem se precizira (Član 2.) da odgovornosti u ovoj oblasti kao, praktič- „nacionalni savet predstavlja nacionalnu