SEFA OCAL DEVLET KURAN KAHRAMANLAR T ü r k DÜNYASI ARAŞTIRM ALARtJAgg TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI VAKFI YAYINI: 31 BU ESER Bakanlar Kurulu'nun 20.~.l980 tarih ve 8 1307 sayılı kararıyla kamu yararına hizmet verdiği kabul edilerek vergi muafiyeti tanınmış olan TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI VAKFFnın yayınıdır. Her hakkı mahfuzdur. TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI YAKFI 'nın müsaadesi olmaksızın tamamen, kısmen veya herhangi bir de­ ğişiklik yapılarak iktibas edilemez. Haberleşme Adresi: P.K. 94 Aksaray - İSTANBUL Telefon : 511 10 06 - 520 53 63 Dizgi : Türk Dünyası Araştırmaları Yakfı YULUĞ TEKİN Dizgi Merkezi Baskı : Anadolu Matbaa ve Tic. Koli. Şti. Tlf. 526 79 99 - 526 20 48 İSTA N B U L - 1987 İÇİNDEKİLER Sayfa ERTlCRl L GAZİ Tt'RBESİ VE HAZİRESİNDE YATANLAR 9 Ertuğrul Gazi 9 Ertuğrul Gazı’tün Atalarının ve Bağlı Bulunduğu Ovmağın Anadolu’ya Gelişi. W E rtuğrul G azi’nin R üyası........................ » Osmanlı TürklerFnin Kuracağı Devleti 70 Yü önce Haber Veren Şeyh 20 Ertuğrul Gazi ve Mevlfina Celaleddin Rumi 20 Ertuğrul Gazı’nin Bağlı Bulunduğu Boy; Kavı 20 Ertuğrul Gazî’nin Soyu 21 Ertuğrul Gazî’nin Vasıflan 23 Ertuğrul Gazı ve S avaşları 24 Ertuğrul Gazî’nin Mescidi 28 Ertuğrul Gazî'nın Babası Süleyman Şah’ın Caber’deki Kabri 30 Türbe 33 Ertuğrul Gazî’nin Annesi Hayme Ana’nın Türbesi 34 Ertuğrul Gazî Türbesi 37 Karakeçelîler'in Ertuğrul Gazî’yi Anma Ziyaretleri Söğüt Yörük B ayram ı 45 Karakeçelîler t» Karakeçeli Aşiretinin Kahramanlık Türkülerinden Bazıları 60 Karakeçili Aşireti........................... Osman Gazı"....................................^ H ’^ ^ İ F Osman Gazfnin Vasiyeti. *.f.v ......... ........... ^ Osman Gazfnin Mirası............................................. Osman Gazfnin Evlâtları......................................... y . Osman Gaa'nin Kumandanları..................................... 7 * Osman Gazî Zamanındaki Din Adamları ve Alimler........ Osman Gaa’nin ölümü............................................... 74 Osman Gazi’nin Türbesi.............................................. 75 Osman Gazî Kronolojisi............................................ 77 Saru Yatı (Savcı Bey)............................................... 79 Haremi Halime Hatun.................................................. 82 Osman GazıYin İstiklâl Kazanmasına Dair Söz........... 82 Gündüz Alp (Ertuğrul Gazfnin Oğlu):........................ 83 Dündar Bey (Ertuğrul Gazfnin Kardeşi):................... 85 Akça Koca:............................................................... 87 Abdurrahman Gazî:.................................................... 90 Abdurrahman Gazî ve Aydos Kalesi nin Fethi:!............ 92 Abdurrahman Gazî İzmit Fethinde:............................... 93 Konur Alp:............................................................... 94 Haşan Alp:................................. ..........m 94 Samsa Çavuş:............................................. ........ Lüblebücü (Leblüce). Lefke ve Çadırh’nın Alınması.... 97 Çavuş Başılık Samsama Soyunda:................................... Samsa Çavuş ve imarcılık:.......................................... 98 Türbeler. Samsa Çavuş................................................ 100 Aktimur................................................................... 100 Aydoğdu Bey:.......... ................................................ 102 Pazarlu Bey:............................................................ 103 Savcı Bey:............................................................... 104 Turauı (Durgut) Alp:................................................. , 104 Aykut Alp:............................................................... 107 Saltuk Alp:................... .......................................... 108 Kara Ali • Emir A li:............................................... 109 Kara Mürsel:............................................................. Hamid Bey - Çoban Bey - Melik Bey:............................. 115 Ertuğrul Gazfnin Soy Kütüğü:........................................................ ÖN SÖZ Anadolu Selçukluları, tarihi görevlerini büyük bir ciddiyet içinde yeri­ ne getirip tamamlamıştır. Anadolu’da hâkimiyet, Oğuzlar’dan diğer bir boy olan Kayılar’a mensup Ertuğrul Bey’in oğlu Osman Gazi’nin kurduğu Osmanlılar’a bırakılmış, onlar da 622 yıl süren bir hanedanlıkla Türklük âlemine şeref ver­ mişlerdir. Türkiye Cumhuriyeti’ne de ölmez bir hatıra devretmişlerdir. Bazı Osmanlı tarihçilerinin belirttiğine göre,Cengiz Han’ın cihangir or­ duları önünden kaçan, diğer boy ve aşiretlerle beraber Anadolu’ya gelen Kavı boyunun Karakeçili aşireti, Erzurum, Sivas, Amasya gibi yerlerde konaklamış­ lardır. Rivayet edildiğine göre, Halep civarına doğru da git gel konar göçerlik yapılmıştır. Nihayet Söğüt’e varıp mekan tutarak obalarım Domaniç’e kadar bö­ lüm bölüm uzatmışlardır. Önemli Osmanlı tarihlerinin pek mühim bir kısmı, Karakeçili aşireti beyi Ertuğrul Gazi’nin babasının Gündüz Alp, cedlerinden birinin isminin Süleyman Şah olduğunu aşikâr bir şekilde belirtmektedirler. Fakat bir kısım Osmanlı ta­ rihçilerinin de Süleyman Şah’ı Ertuğrul Bey’in babası göstermeleri, Gündüz Alp adını da Osman Gazi’nin kardeşlerinden biri Kender Alp’a yakıştırmaları bir ta­ kım tarihî şahsiyet karışıklıklarına sebep olmaktadır. Neden böyle yapılmış ol­ duğu da bir türlü anlaşılamamaktadır. Diğer bir mesele: Osmanlılar’ın ceddi Süleyman Şah’m mekân itibarıy­ la başından geçenler ve ölümü. Anadolu Selçukluları kurucusu Süleyman Şah ve oğlu Kılıç Arslan'm menkıbelerine çok benzemesi zihinleri düşündürür ve dik­ katleri üzerine çeker. Suriye topraklarında, fakat gönderinde Türk bayrağı asılı ve Türkiye Cumhuriyeti askerlerinin nöbet tuttuğu Tarihî Caber Kalesi’ndeki türbede ya­ tan, Süleyman Şah mı? Süleyman Şah ise Anadolu Selçukluların kurucusu mu­ dur, yoksa Osmanlılar’ın Ceddi mi? Aydınlığa kavuşturulması için Türkiye Cumhuriyeti tarihçilerinden bazıları önemli çalışmalarda bulunmuş, fakat yine de tatmin edici bir noktaya varılamamıştır. Selçuklular da, Osmanlılar da Türk. Damarlarında aynı kanı, Türk ka­ nını taşımaktadırlar. Türklük açısından değerlendirilirse sorulara belki de en gü­ zel cevap, bir mehterin kulaklarda çınlayan sesidir. “Ceddin deden, neslin baban, hep kahraman Türk Milleti”. Fahrettin ÖZTOPRAK ERTUĞRUL GAZt, TÜRBESİ VE HAZİRESİNDE VATANLAR Bilecik ili Söğüt ilçesinin bir kilometre doğusunda, Bilecik-Söğüt kara­ yolu üzerinde Osmanlı İmparatorluğu’nun kurucusu Osman Gazi’nin babası Er­ tuğrul Gazi’nin türbesi ile türbe bahçesinde yirmi iki tane kabir bulunmaktadır. Bu mezarlar, Ertuğrul Gazi’nin ailesi efradı ile kumandanlarına aittir ki bunla­ rın bir bölümü adı geçenleriıf kabirleri, bir bölümü de diğerlerine ait makamlardır. Bu incelememizde türbe ve haziresinde yatanların kimler oldukları, ha­ yatları, Osmanlı Türk devletinin kuruluşunda yaptıkları hizmetler ele alınmıştır. İncelememiz başlıca iki kısımdan ibaret olup, birincisi Ertuğrul Gazi’ye aittir. İkinci kısım ise Türbede kabir ve\r. makamları bulunan Ertuğrul Gazi’nin ya­ kınları ile silâh arkadaşları gazilerle ilgilidir. ERTUĞRUL GAZt: Ertuğrul Gazi, Osmanlı devletini ve hanedanım kuran Osman Gazi’nin babasıdır. XIV. asırdan itibaren yazılan Osmanlı tarihlerinde Ertuğrul Gazi hak­ kında pek çok rivayetler vardır. Bunlar bazen biri birini tamamlar, bazen de biri diğerini nakzeder. Biz Prof. Mükremin Halil Ymanç’ın bütün yerli vc yabancı kaynakları ayrı ayrı inceleyerek yazmış bulunduğu İslâm Ansiklopedisi'ndcki Er­ tuğrul Gazi maddesini araştırmamıza mehaz olarak aldık. Ertuğrul Gazi hak­ kında elimizde açık malumat yoktur. Kendisi ile ayni zamanda yaşadığı kabul edilen bizanslı tarihçi Pachymer ile Osman Bey’in zamanını idrak eden XIV. asır müverrihlerinden Kantakuzen ve Gregoras’ın eserleri ile bu asır içinde yazılmış olan bizans vekayinâmelerinde Ertuğrul Gazi’nin ismi geçmez. Eserlerini XIV. asrın ilk yarısında yazan ve Osman Bey’in adını zikreden İbn Fazlu’llah al-Omari ile İbn Batuta da Ertuğrul Gazi’den söz etmezler. Keza bu asrın ikinci yarısında yaşamış olan İbn Hicci, İbn Dukmak, İbn al-Furat, İbn Abi al-Surur gibi Os- - 9 - Safe-ûcnl manii hanedanına ait olaylardan bahseden tarihçilerin eserleri ile tarihinde Os- mantı hanedanına küçük bir bölüm ayıran Ibn Haldun’da da onun adı geçmez. Bursa’ya gelerek Yıldırım Bayezıd’ın savaşlarına katılan Şamsed-Din Muhammed al-Cazari muhtasar Tarih al*İslâm'ında 699 senesi olaylarında Os­ man Bey’in Bilecik’i fethettiğini anlatırken sadece babasının adını Ertuğrul ola­ rak kaydeder. Aynı yazar Zat eş-Şifa adlı ayrı bir eserinde yine yalnızca ayni ismi verir. XIV. asır başında Anadolu’nun her tarafını gezmiş, hemen her şehri­ ni görerek pek çok eser yazmış olan Zeyned-Din Abd ur-Rahman Bistami, Nazm es-Suluk ve Mafalih al-Asrar adlı iki eserinde sadece Cazari’nin tarihindeki bil­ giyi aynen tekrarlar. Bu Yazarın Anadolu tarihine dair yazmış olduğunu bildir­ diği eser hâlâ elimize geçmemiştir. Osmanlı hanedanının aslı, menşei ve ilk zamanları hakkında pek çok yeni ve mühim bilgilerin bulunacağı tahmin edilen bu eserde Ertuğrul Gazi ile ilgili bilgilerin mevcut olması muhtemeldir.1 Söğüt’de Ertuğrul Gazi’ye ait bir türbenin bulunması, Osmanlı müver­ rihlerinin tarihlerinde Ertuğrul Gazi’den bahsetmeleri, her yıl Kayı Boyuna bağ­ lı Karakeçili oymağının bu türbeyi ziyaret etmeleri, Orhan Gazi’nin Söğüt’te “Hademei Türbe-i ErtuğruP’a maaş ve vazife verdiği bir vesikadan anlaşıldığından2 Ertuğrul Gazi’nin yaşamış ve gerçek bir kişi olduğu açıktır. Ertuğrul Gazi’nin bağlı bulunduğu oymağın ve atalarının Anadolu’ya gelişi hakkında rivayetler çeşitlidir. Bunların