Đstanbul’un Uluslararası Finans Merkezi Olma Potansiyelinin Değerlendirilmesi

Ekim 2007

ABN AMRO Bank N.V. Adabank A.. Akbank T.A.. Alternatif Bank A.. Anadolubank A.. Arap Türk Bankası A.. Banca di Roma S.P.A. Bank Mellat BankPozitif Kredi ve Kalkınma Bankası A.. Birleik Fon Bankası A.. Calyon Bank Türk A.. Citibank A.. Çalık Yatırım Bankası A.. Denizbank A.. Deutsche Bank A.. Diler Yatırım Bankası A.. Finans Bank A.. Fortis Bank A.. GSD Yatırım Bankası A.. Habib Bank Limited HSBC Bank A.. Đller Bankası ĐMKB Takas ve Saklama Bankası A.. JPMorgan Chase Bank N.A. Merrill Lynch Yatırım Bank A.. Millennium Bank A.. Nurol Yatırım Bankası A.. Oyak Bank A.. Société Générale (SA) ekerbank T.A.. Taib Yatırım Bank A.. Tekfenbank A.. Tekstil Bankası A.. Turkish Bank A.. Turkland Bank A.. Türk Ekonomi Bankası A.. Türk Eximbank Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası A.. Türkiye Garanti Bankası A.. Türkiye Halk Bankası A.. Türkiye Đ Bankası A.. Türkiye Kalkınma Bankası A.. Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.. Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. WestLB AG Yapı ve Kredi Bankası A..

Bu Rapor Türkiye Bankalar Birliği’nin talebi üzerine Deloitte Danımanlık A.. tarafından hazırlanmıtır.

Türkiye Bankalar Birliği Ekim, 2007

Đçindekiler

Özet...... i

Bölüm I: Tespitlerin Özeti...... 1

1. Genel çerçeve ve sonuç 2

2. Đstanbul’un seçilen rakipler karısındaki konumu 13

3. Stratejik konumlandırma 32

4. Finansal potansiyel 38

5. Gelitirme yol haritasının taslağı 53

6. Kısaltma listesi 73

Bölüm II: Ekler...... 75

1. Yararlanılan kaynaklar 76

2. Yapılan görümelerin özetleri 79

3. Uluslararası finans merkezi düzenleyici çerçevesine ilikin 103 önemli nitelikler

4. Detaylandırılmı karılatırmalı ülke profilleri 106

5. Finansal model 230

6. Kısaltmalar listesi 241

Özet

Özet ve Sonuç

Türkiye ekonomisi ve politik ortamında 2002 yılından sonra yaanan gelimeler, finans sektörünün büyüme potansiyelinin ortaya çıkması ve finansal hizmetler sektöründe son be yılda yaanan büyümenin ardından, Türkiye Bankalar Birliği Türkiye’nin uluslararası nitelikte bir finans merkezi haline gelme potansiyelini anlamak ve değerlendirmek amacıyla bir değerlendirme çalıması yürütülmesine karar vermi ve bu amaçla Deloitte&Touche Danımanlık Hizmetleri A..’yi görevlendirmitir.

Deloitte tüm alanlarda hizmet veren ve dünyanın en önde gelen profesyonel danımanlık irketlerinden biridir. Çalımayı gerçekletirmek üzere oluturulan proje takımı, finans merkezlerinin gelitirilmesi konusunda, Katar Finans Merkezi’nin tüm tasarım ve uygulama çalımaları da dahil olmak üzere geni tecrübeye sahiptir.

Bu çalımada ele alınan ilk soru u olmutur: “Türkiye’de dünya standartlarında, değer yaratan bir finans merkezi kurulması mümkün müdür?”

Her ne kadar yapılan çalıma yüzlerce sayfalık bir rapordan olumakta olsa da, sonucu gayet nettir:

- Evet…Türkiye zengin kaynaklara, bölgesel ve yerel potansiyele, gizli kalmı igücü tabanına ve milli gurura sahip bir ülkedir … - Ancak… zor kararların verilebilmesi için güçlü bir liderlik ve politik kararlılığın yanı sıra, önemli ölçüde kaynağın bu konu için ayrılması ve yatırımların getirilerinin elde edilebilmesi için sabırlı bir tutum sergilenmesi gerekecektir...

Böyle bir merkezin oluturulabilmesi için gereken program ölçeğinin ilk 5 yıl için yaklaık 2milyar ABD doları civarında olması beklenmektedir. Kazanımların büyüklüğünün ise, finansal hizmetler sektörünün GSMH’ya katkısını 2025 yılından itibaren yüzde 8’e yükseltecek ekilde, yıllık 20 milyar ABD doları düzeyinde olacağı öngörülmektedir.

Yürütülen 14 haftalık çalıma sırasında, Maliye Bakanlığı, Turizm Bakanlığı, Hazine Müstearlığı, TC Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu, Devlet Planlama Tekilatı, Türkiye Bankalar Birliği, Türk Sanayicileri ve Đadamları Derneği, Đstanbul Büyükehir Belediyesi, Uluslararası Finans Kurumu (IFC) gibi kuruluların ve Türkiye’de finans sektörü ile uluslararası bankaların üst düzey yöneticilerini içeren 60’ı akın önemli payda ile görümeler gerçekletirilmitir. Bu çalımalar sırasında, 200’den fazla veri kaynağı referans olarak alınmı, Londra, Moskova ve Dubai’yi de kapsayan 6 adet detaylı rakip analizi tamamlanmıtır. Baarılı olacağı ön görülen stratejiler, maliyetler, getiriler ve uygulamalar konusunda önerilerde bulunulmutur. Bu yönetici özetinde, ana çalıma bölümlerine ilikin özete yer verilmitir.

Đstanbul Finans Merkezi’nin Vizyonu ve Stratejisi

Đstanbul Finans Merkezi (ĐFM) için çekici ama gerçekçi bir vizyon gelitirilmitir. Vizyonun ana hatları öyledir:

i 1. ĐFM’nin 10 sene içerisinde bölgeye hakim bir konuma ulaması, 30 sene içinde ise en önde gelen be ya da altı uluslararası finans merkezinden biri olması. 2. Sahip olacağı özellikler:

i. Moskova önemli büyüklüğe sahip yerel ekonomik potansiyelini devreye sokarak gerçek anlamda rekabet gücüne ulamadan önce ‘kritik ölçeğe’ sahip olmak,

ii. Yerel ekonomik potansiyel, nitelikli yerel igücünün mevcudiyeti ve Đstanbul’un sağlayabileceği yaam kalitesi unsurlarını kullanarak Körfez Ülkeleri’nde yer alan merkezleri, yarı dıı bırakmak,

iii. Destek hizmetleri konusunda maliyet avantajını kullanarak Orta Avrupa ülkeleri ile rekabet etmek.

3. Dikkat çekici ve ayırt edilebilir bir merkez olacak ve gerçek anlamda etkileyici finansal hizmetler ve ticari bilgi birikimine sahip irketlere ev sahipliği yapacaktır.

4. ĐFM ‘amaca yönelik’ hukuki, mali, düzenleyici ve teknolojik altyapıya sahip olacak ve orta vadede Türkiye ekonomisine tamamen entegre olacaktır. Bu ekilde, güçlü bir finansal hizmetler sektörüne hem hizmet edecek hem de destek sağlayacaktır.

5. Değinilen ‘amaca yönelik’ altyapının temel olarak 3 stratejik faydası vardır:

i. ĐFM’nin sektörün ihtiyaçlarına yanıt verebilme güzünü azami düzeye çeker.

ii. Đ yapma ve sermaye maliyetlerini rekabetin altında bir seviyede oluturmaya imkan sağlar.

iii. Yükselmekte olan rakip merkezlerde mevcut olmayan ve ĐFM’nin ‘benzersiz’ bir pozisyona sahip olmasını sağlayacak ekilde, ana odağı ‘kazanan’ ürünleri ve hizmetleri piyasaların kendi kendilerine belirlemelerine imkan sağlayacak bir platform sağlamak olacaktır. Hedef ürün stratejileri bunu destekleyecek ancak piyasalara yol gösterme amacı gütmeyecektir.

6. Vizyonuna ulaırken, ĐFM Türkiye’de 150,000 adet yeni ve çok iyi yetimi finansal hizmetler sektörü çalıanın olumasını ve 2025 yılından itibaren GSMH’a yüzde 8 katkıda bulunacak ekilde yıllık 20 milyar ABD doları dolayında katkı sağlayacaktır.

Đstanbul’u Baarılı Kılabilecek Nedenler

Finansal merkezler temel olarak onbir alanda rekabet etmektedirler. Bunların arasında, nitelikli igücü havuzu ve gelien yerel/bölgesel ekonomik büyüme konularında Đstanbul’un dikkat çekici potansiyelinden özellikle yararlanılmalıdır. Buna ek olarak, Đstanbul düük i yapma maliyeti ve (gerçek anlamda ‘benzersiz’ bir dünya ehri olarak) çekici yaam stili konularını kullanarak kendisine farklı bir pozisyonlama oluturabilir. Rakipler tarafından benzerinin elde edilmesi mümkün olmayan bu hususları finansal kurumlar ve sektörün önde gelen yöneticileri baarı açısından çok önemli olarak nitelendirmektedirler.

ii Ayrıca, ĐFM’nin vizyonunu oluturma çalımaları sırasında görüülen dünyanın önde gelen bazı üst düzey bankacıları, “Đstanbul finans merkezi olarak baarılı olmak için her türlü imkana sahiptir” eklinde görü belirtmilerdir.

Baarılı Bir Finans Merkezi Olmak Đçin Neler Yapılmalıdır?

ĐFM’nin baarılı olabilmesi için aılması gereken bazı engeller bulunmaktadır:

Yasal ortamda ciddi boyutta gelimeler sağlanmalıdır. Bu gelimelerin özellikle, etkin anlamazlık çözümü, süreçlerdeki belirsizliklerin ve güvensizliklerin giderilmesi ve hukuk süreçlerinde yer alan kiilerin finans alanındaki bilgi birikimlerinin artırılması alanlarında sağlanması önemlidir.

Mali ortamın daha istikrarlı ve etkin olmasının sağlanması ve bazı dolaylı vergilerin azaltılması gerekmektedir.

Düzenleyici çerçeve için daha koordineli ve piyasaya daha iyi cevap verebilecek bir ekilde çalıan, Đstanbul’da yerleik bir düzenleyici kuruma ve bu kurumda çalıacak yüksek nitelikli ve ‘ticari düünce yapısı’na sahip kiilere ihtiyaç duyulmaktadır.

Nitelikli igücünün bulunabilirliğinin gelitirilmesi için igücünün ‘analist’ yeteneklerinin gelitirilmesi ve genç, çalıkan nüfusun baarılı orta/arka ofis çalıanlarına dönümesini sağlayacak daha iyi yöntemlerin ortaya konması gerekmektedir.

ĐFM’ye ulaımın kolaylamasını ve yüksek kaliteli gayrimenkullere eriimi sağlayacak altyapı gelitirme çalımalarına ihtiyaç bulunmaktadır.

Đstanbul’un uluslararası bir finans merkezi olmasını destekleyecek bir marka/imaj çalımasına ya da ulusal markalama inisiyatifleri ile uyumlu hale getirilmesine ihtiyaç vardır.

Genel olarak i yapma kolaylığının sağlanması amacıyla daha az maliyetli ve daha esnek i kanunları konusunda da gelimelere ihtiyaç vardır.

Nasıl Gerçekletirilebilir?

ĐFM’yi oluturmak için oldukça zorlu bir programın yürütülmesi gerekmektedir. Bu program için öncelikle gerekenler:

1. Sorumlu Bakan’ın atanması. Bu kii istekli ve enerjik olmalı ve kabineyi etkileme gücüne sahip olmalıdır. Vizyon sahibi ve uluslararası güvenilirliği ve saygınlığı olması gereken bu kii, risklere duyarlı olmalı ancak gerektiğinde de risk almayı göze alabilmelidir.

2. Etkin bir Program Yönetimi’nin oluturulması. Uygun bir yönlendirme grubunun, program organizasyonunun ve finansal kontrol fonksiyonunun oluturulması, bütçelerin oluturulması ve ilgili yerlere atanması, tüm katılımcıların üzerinde uzlatığı bir program yapısının hazırlanması gerekmektedir. [ilk 3 ay]

3. Finans merkezi için detaylı ‘Temel Tasarım’ın oluturulması. Đnsanların, süreçlerin ve teknolojilerin, organizasyonel tasarımların ve yapısal gereksinimlerin tanımlanması. [ilk 6 ay]

iii 4. Amacın piyasalara iletilmesi (‘Đlk Açılı’, 9. ayın sonunda)

5. Merkezin tüm özelliklerinin oluturulmasına devam edilmesi. Ele alınması gereken birçok faktör olmasına rağmen, merkezin 2009 yılında tam olarak faaliyete geçmesi (‘Ana Açılı’) gerçekçi bir hedef olacaktır. Ayrıca merkezin 2009 yılında faaliyete geçmesi Moskova gibi rakiplere karı avantaj sağlamak açısından stratejik olarak önem arz etmektedir.

Merkezin gelitirilmesi esnasında göz önünde bulundurulması gerekenler:

1. Doğru program felsefesinin en üst düzey politikacılar tarafından benimsenmesi ve dile getirilmesi. Bu felsefe, baarı ya da baarısızlık tartımaları yerine ‘yapılması gerekenlerin yapılması’na odaklanmalıdır. Gerçekten de, böyle bir merkezin oluturulabilmesi için en önemli olan husus, Türkiye’de finansal hizmetler sektörü için gereken temel hususların her koulda doğru bir ekilde uygulanıyor olmasıdır.

2. Fonlama opsiyonlarının dikkatli bir ekilde değerlendirilmesi. Programın toplam ölçeği, 1.8 milyar dolar dolaylarında tahmin edilmekle birlikte, kamu tarafından yapılması gereken ek harcama tutarının 800 milyon ABD doları civarında olacağı, geri kalan kısmın ise mali piyasalardan temin edilebileceği düünülmektedir. Türk Hükümetinin doğrudan kendisinin harcama yapması haricinde de kullanabileceği birçok fon yaratma alternatifi mevcuttur.

3. Fonların serbest bırakılmasında uygun ‘hız’ın sağlanması. Fonların, programın hızını ve güvenilirliğini temin edebilecek bir hızda serbest bırakılması gerekmektedir. Đlk iki yılda yapılacak olan net harcamaların 100 milyon ABD dolarını aması beklenmektedir.

4. Programa üpheyle yaklaanlara sağlam ve mantıklı açıklamalar getirilmesi. Buna benzer doğaya sahip programlar genelde birçok kii tarafından sorgulanmaktadır (genellikle rakipler, rekabetin artacağını düünen yerel kurulular v.b.). Bu tip sorgulara tutarlı ve net açıklamalar getirilmelidir.

5. ‘Milli Baarma Arzusu’nun oluturulması. Programın tamamlanması ve finansal getiri sağlaması genelde politikacıların, bankacıların ve diğer katkı sağlayanların görev sürelerinden daha uzun bir vadede gerçekleir. Bu durumun üstesinden gelmek için milli baarma arzusunun insanların zihninde yer etmesine çaba harcanmalıdır.

6. ĐFM genel Türk ekonomisinden tamamen ayrıtırılamaz. Oluturulacak her türlü gerçekçi yapı, uygun düzeyde Bakanlar Kurulu, Maliye ve Adalet Bakanlıkları’nın etki ve kontrollerini içermeli, ancak uluslararası finansal merkez kendi kendisini yönetebilmesine imkan sağlayacak önemli ölçüdeki bir özerkliğe sahip olmalıdır. Bu dengenin kurulması, üphesiz bu merkezin kurulmasındaki düünsel ve organizasyonel olarak en büyük zorluklardan birini tekil edecektir.

iv Önerilen ‘Proje’ Organizasyonu

Hükümet alt • Babakan (Bakan) • Ulatırma Bakanı • Maliye Bakanı • Çalıma Bakanı komitesii • Dıileri Bakanı • Turizm Bakanı • Ekonomiden Sor. Devlet Bakanı • Adalet Bakanı • Gözetim • Milli Eğitim Bakanı • Đçileri Bakanı • Fon aktarma • UFM’den sorumlu Devlet Bakanı

Piyasa ile UFM Organizasyon • UFM’den sorumlu devlet bakanı (Bakan) temel • Yönetim kurulunda aağıdaki konularda yetkin insanlar yer alacaktır: istiareler komitesi UFM gelitirme Danıma Kurulu Bölgesel/Uluslararası bankacılık • Strateji Uluslararası sigorta • TBB’nin de temsil edildiği • Genel Koordinasyon FS hukuku Đlk Odak Alanı uzman paneli • Bütçeleme FS eğitimi / yüksek eğitimi • Raporlama Strateji gelitirme • Proje Direktörü Program Ofisi • UFM gelitirme kurumu bakanı*

UFM Gelitirme Kurumu Planlama ve Yetkinlik Gelitirme Đ Gelitirme Finans Koordinasyon Kurumu Kurumu Kurumu

• Nitelikli okulların yöneticileri • UFM gelitirmede tecrübeli kiiler • Đstanbul Belediyesi üst düzey • Üst düzey eski bankacı • Govt. corporate financier planlama uzmanı /profesörler Hukuki Eğitim Gayrimenkul Gelitirme politikaları Marka Koordinatörü Yönetiim koordinasyonu • 4 büyük iletiim grubunun • irket avukatı • Đstanbul valiliği üst • Üst düzey Türk eğitim • Üst düzey kurumsal düzey planlama uzmanı politikaları gelitiricisi ‘Marka’ yan kuruluları finansman yöneticisi Düzenleyici UFM’de Đe Altyapı Kurumsal Çerçeve Alım, Maalar ve Finansal Kontrol Koordinatörü Đletiim Gelitirme Organizasyon • 4 büyük iletiim grubu • Uluslararası düzenleyici • Đstanbul Belediyesi • Uluslararası ĐK danımanı • Maliye Bakanlığı üst düzey planlama uzmanı Yurtdıındaki Vergi Politikaları Đ Gelitirme Türkler’in Geri Finansman* ve Prosedürleri Dönmesi • Üst düzey kurumsal • Uluslararası vergi uzmanı • Uluslararası ĐK danımanı • Üst düzey eski bankacı finansman yöneticisi

v Istanbul’un Uluslararası Finans Merkezi Olma Potansiyelinin Değerlendirilmesi

Bölüm I Tespitlerin Özeti . Içindekiler

1. Genel Çerçeve ve Sonuç

2. Đstanbul'un Seçilen Rakipler Karısındaki Konumu

3. Stratejik Konumlandırma

4. Finansal Potansiyel

5. Gelitirme Yol Haritasının Taslağı

6. Kısaltmalar Listesi

2 Genel çerçeve

• Türkiye ekonomisinde ve politik ortamında yaanan olumlu gelimeler ve finansal hizmetler endüstrisinin gelien potansiyeli nedeniyle, Türkiye Bankalar Birliği (TBB) irketimizden Đstanbul’un uluslararası finans merkezi olma potansiyelinin değerlendirilmesi ve bu dönüümü sağlayacak bir yol haritasının hazırlanması için bir çalıma yapılmasını istemitir.

• TBB bu çalımanın özellikle aağıda yer verilen konuları içermesini talep etmitir: Ekonomik gelimeler ve bunların uluslararası finans piyasaları üzerindeki etkileri Konuyla ilgili AB, Balkanlar, Karadeniz, Kafkaslar ve Orta Doğu’daki ekonomik ve ticari gelimeler Türkiye’nin uluslararası ve bölgesel anlamdaki ekonomik ve finansal potansiyeli Baarılı finans merkezlerinin özellikleri: stratejik odak ve seçimler; ekonomi politikaları; genel ve finansal düzenlemeler; denetim ve vergi politikaları; piyasa uygulamaları; altyapı; insan kaynağı ihtiyacı; uluslararası kabul görmü kurallara uyum; sosyal hizmetlerin mevcudiyeti; vs. Đstanbul’un önde gelen finans merkezlerinden biri olma konusundaki güçlü ve zayıf yönleri, ihtiyaçları ve bunların getirdikleri sonuçlar

• Türkiye’nin Avrupa, Asya ve Orta Doğu arasındaki özel konumu (ve kültürlerarası köprü vazifesi görme geleneği), Đstanbul’un bölgede etkin bir finans merkezi haline getirilmesinde ve Türkiye ekonomisi için değer yaratılmasında ön plana çıkartılmalıdır.

3 Sonuç

Türkiye’de dünya standartlarında, değer yaratan bir finans merkezi kurulması mümkün müdür?

Evet…Türkiye zengin kaynaklara, bölgesel ve yerel potansiyele, gizli kalmı igücü tabanına ve milli gurura sahip bir ülkedir … ancak… zor kararların verilebilmesi için güçlü bir liderlik ve politik kararlılığın yanısıra, önemli ölçüde kaynağın bu konu için ayrılması ve yatırımların getirilerinin elde edilebilmesi için sabırlı bir tutum sergilenmesi gerekecektir...

4 Önerilen Vizyon

Đstanbul Uluslararası Finans Merkezi (UFM) … • Londra, New York, angay ve Tokyo ile birlikte 30 sene içinde en önde gelen be uluslararası finans merkezinden biri olacaktır. • 10 sene içinde bölgeye hakim olacaktır … Moskova yerel ekonomisinin potansiyelini değerlendiremeden, Đstanbul ‘kritik ölçeğe’ eriecektir. Đstanbul, Körfez ülkelerindeki finans merkezlerini, i potansiyeli, yerel ve nitelikli igücü varlığı ve sağladığı yaam kalitesi açılarından geçecektir. Dı kaynak kullanılan finans hizmetlerinde, faaliyetlere yönelik maliyet avantajı yaratma hususunda Doğu Avrupa ile yarııyor olacaktır. • Hem fiziksel hem de kavramsal olarak dikkat çekici ve ayırt edilebilir olacaktır. • Ticari ve finansal hizmetleri ile dünyadaki en iyilerden biri olacaktır. Dünyadaki en parlak ve baarılı finans sektörü çalıanlarını bünyesine çekecektir. Eğitim sistemi (ve sektörü) yerel igücünü hem uzmanlık hem genel nitelikler açısından yetitirir durumda olacaktır. • Amaca yönelik hukuki, mali, düzenleyici ve teknolojik altyapıya sahip olacaktır. • Finansal faaliyetlerin gelimesi doğrultusunda piyasada görev yapmaya balayacak yüksek eğitimli 150.000 yeni finansal hizmetler çalıanıyla birlikte, orta vadede Türkiye ekonomisine tamamen entegre olacaktır. • 2025’de GSYH’ye %8 katkı sağlayacak, (yıllık 20 Milyar $) finansal hizmet ekonomisini hem destekliyor hem de söz konusu ekonomiye hizmet veriyor olacaktır.

5 Stratejik Odak • Stratejik senaryolara temel tekil eden konularda güçlü bir yapıya sahip olunması önerilmektedir. Bunlara örnek olarak birbiriyle uyumlu ve uluslararası standartlara uyan kanunları, baarılı bir düzenleyici rolünü, uluslararası standartlara uyulmasını, hava yolu eriiminin çok iyi olmasını ve vergi düzenlemelerinin açık, effaf ve tutarlı olmasını sayabiliriz. • Đlk strateji ‘yerel mükemmellik’ yakalamaya ve ‘bölgesel üstünlük’ sağlamaya yönelik olmalıdır: Tüm rekabet alanlarında dünya standartlarında bir platforma doğru dengeli bir gelime, Uluslararası firmaların yerel piyasalarda rekabet etmesine izin vererek, hangi piyasaların büyüyeceğine piyasa oyuncularının karar verebilmesi, Bölgesel ticaretin finansmanının kolaylatırılmasına odaklı bir strateji. • Finansal merkezin tesis edilmesiyle birlikte, piyasalar ‘kazanan ürünün’ belirlenmesi için kendi içlerinde rekabet etmesine izin verilmelidir. • Ürün odağı, ‘piyasa seçimi’nin yanısıra, mevcut fırsatları ve yerel potansiyeli değerlendirecek nitelikte olmalıdır: Proje finansmanı, irket tahvilleri, sigorta ve Türk HNWI (yüksek gelirli birey) fonlarının ülkeye geri dönüünün sağlanması yoluyla sağlanan çeitli fırsatlar, Gayrimenkul ile bağlantılı fırsatlar (örn. mortgage seküritizasyonu), Sağlıklı vergilendirme ve düzenleme rekabeti yoluyla bazı sektörlerde yaratılacak fırsatlar (örn. seküritizasyon, fon yönetimi), Đgücü niteliği ve maliyet etkinliğinde sağlanan dengeye bağlı olarak gelien orta ve arka ofis operasyonları.

6 Söz konusu vizyonun gerçekletirilmesi için Đstanbul’un güçlü yönlerinin ön plana çıkarılması, engel tekil eden unsurların ise gelitirilmesi gerekmektedir

Potansiyel Engel Farklılık Londra “Olabilecek 10 en iyi” Dublin Londra Londra Londra Londra Dublin Londra Londra

Dublin Dubai Londra Londra Dublin 8 Londra Dublin Dublin Dublin Dublin Moskova Dubai Istanbul Moskova Dubai Dubai

Varova Varova Varova 6 Varova Dubai Dublin Dubai Dubai Varova Varova Dubai Moskova Dubai Varova Varova Dubai Varova 4 Varova Dublin

Finans merkezi Dublin Varova Moskova olarak performans olarak

Moskova Dubai Moskova Moskova Moskova Moskova 2 Moskova Moskova Londra

“Olabilecek en kötü” 0 ı ı ığıı ücü arz maj Đ rtam rtam T ltyap apma apma aliyeti Đg O O stikrar A Đ aratma olayl M çerçeve olitik ve olitik konomik konomik Y Y

Istanbul K i P Đ Y ali otansiyeli E ayat P M asal Düzenleyici Düzenleyici H Y elir elir itelikli itelikli G N En önemli En önemsiz Önem Derecesi

Kaynak: Deloitte’un uluslararası bankacılarla, avukatlarla, ve Türkiye’de yer alan önemli paydalarla yapmı olduğu 56 görümenin sonucunda ortaya çıkmıtır; bu çalımada 200’den fazla bilgi kaynağı ile birlikte birçok uluslararası finans merkezi kurulmasındaki gözlemler ve elde edinilen deneyimler kullanılmıtır.

7 Piyasa, bu vizyonun ulaılması zor ancak yine de eriilebilir bir vizyon olduğuna inanmaktadır “Đstanbul insanlar tarafından değil doğa tarafından seçilmitir” T.C. Maliye Bakanı Ankara

“Đstanbul [finans merkezi olarak] baarılı olmak için her türlü fırsata ve dünya çapında irketler yaratma kapasitesine sahiptir. Yerel mükemmeliyetçiliğe ve bölgesel hakimiyete yönelik bir strateji uluslararası bankalar için son derece güven verici olacaktır” Uluslararası Birleme ve Satınalma Bölümü Yöneticisi Uluslararası Sigorta irketi

“Hukuk, vergi ve düzenleyici sistemlerde önemli belirsizlikler bulunmaktadır...radikal değiiklikler olmadan Đstanbul’un baarılı bir UFM olması mümkün olmayacaktır” Yatırım Bankacılığı Yöneticisi Dünyanın Önde Gelen Yatırım Bankalarından Biri

8 Baarılı bir UFM, 2025 yılına kadar 150,000 yeni i ve GSYH’ye 20 Milyar $ katkı sağlanmasına imkan verecektir

Marjinal değer artıı Marjinal FH istihdamı $Milyar 2025 yılında, yaratılan 30 katma değer GSYH’nın 160,000 Dolaylı %8’i oranında, FH istihdam katkısı ise Sigorta 150.000 kii civarında 140,000 25 Varlık yönetimi olacaktır.

Bireysel bankacılık 120,000 Yatırım bankacılığı 20 Ticari bankacılık 100,000 Đstihdam 15 80,000

60,000 10

40,000

5 20,000

0 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

9 Gerekli değiim programının ölçeği ilk 5 sene için 1,8 Milyar $ olacaktır

Değiim unsuru açısından UFM Milyon $ 2.000

600 1,800 1,800

Đhtiyat payı – Bu tip projelerde hesaba katılan 1.500 600 Đhtiyat payı 600 sapma payı

50 50 Özel sektör finansmanı – 110 UFM’nin tesisi için 150 harcanacak ancak özel 1.000 400 sektör tarafından 160 karılanacak maliyetler

160 1,100 25 sene Kademeli harcamalar – 220 Doğrudan proje 500 giderlerine ilikin oluan 800 maliyetler, söz konusu 300 giderler çeitli devlet birimleri arasında paylaılabilir *

100 1. sene 0 Nitelikli Đmaj Proje Diğer ToplamTotal Toplam Altyapı Hukuk Maliyetleri Đ gücü Düzenleyici Vergi

*BSMV’nin kaldırılmasıyla vergilerde ortaya çıkacak etkiler değerlendirmeye alınmamıtır

10 Vizyonun gerçekletirilebilmesi için önerilen ‘Proje’ organizasyonu

Hükümet alt • Babakan (Bakan) • Ulatırma Bakanı • Maliye Bakanı • Çalıma Bakanı komitesi • Dıileri Bakanı • Turizm Bakanı • Ekonomiden Sor. Devlet Bakanı • Adalet Bakanı • Gözetim • Milli Eğitim Bakanı • Đçileri Bakanı • Fon aktarma • UFM’den sorumlu Devlet Bakanı

Piyasa ile UFM Organizasyon • UFM’den sorumlu devlet bakanı (Bakan) temel • Yönetim kurulunda aağıdaki konularda yetkin insanlar yer alacaktır: istiareler komitesi * UFM gelitirme Danıma Kurulu* Bölgesel/Uluslararası bankacılık • Strateji Uluslararası sigorta • TBB’nin de temsil edildiği • Genel Koordinasyon FS hukuku Đlk Odak Alanı uzman paneli • Bütçeleme FS eğitimi / yüksek eğitimi • Raporlama Strateji gelitirme * • Proje Direktörü Program Ofisi • UFM gelitirme kurumu bakanı*

UFM Gelitirme Kurumu Planlama ve Yetkinlik Gelitirme Đ Gelitirme Finans Koordinasyon Kurumu Kurumu Kurumu *

• Nitelikli okulların yöneticileri • UFM gelitirmede tecrübeli kiiler • Đstanbul Belediyesi üst düzey • Üst düzey eski bankacı • Govt. corporate financier planlama uzmanı /profesörler Hukuki Eğitim Gayrimenkul Gelitirme politikaları Marka Koordinatörü Yönetiim koordinasyonu • 4 büyük iletiim grubunun • irket avukatı • Đstanbul valiliği üst • Üst düzey Türk eğitim • Üst düzey kurumsal düzey planlama uzmanı politikaları gelitiricisi ‘Marka’ yan kuruluları finansman yöneticisi Düzenleyici UFM’de Đe Altyapı Kurumsal Çerçeve Alım, Maalar ve Finansal Kontrol Koordinatörü Đletiim Gelitirme Organizasyon • 4 büyük iletiim grubu • Uluslararası düzenleyici • Đstanbul Belediyesi • Uluslararası ĐK danımanı • Maliye Bakanlığı üst düzey planlama uzmanı Yurtdıındaki Vergi Politikaları Đ Gelitirme Türkler’in Geri Finansman* ve Prosedürleri Dönmesi • Üst düzey kurumsal • Uluslararası vergi uzmanı • Uluslararası ĐK danımanı • Üst düzey eski bankacı finansman yöneticisi

* TBB için potansiyel görev alanları

11 Önerilen ‘Değiim Yönetimi’ Felsefesi

“Ben baarı öngörmüyorum. Ben baarısızlık da öngörmüyorum. Öngörülerde bulunmaktan ziyade, sizi , yapılması gereken ii yapmanız için ie koyulmanız yönünde tevik ediyorum”

Profesör Jeffrey Sachs* (Columbia Üniversitesi’nde Sürdürülebilir Kalkınma, Sağlık Politikaları ve Yönetim Profesörü) Reith Konferansı, 2007

* Dünya Enstitüsü’nün yöneticisi, Columbia Üniversitesi’nde Sürdürülebilir Kalkınma, Sağlık Politikaları ve Yönetim Profesörü. 2002 ve 2006 yılları arasında BM Milenyum Projesinin (uluslararası alanda kararlatırılmı olan, aırı yoksulluğun, hastalığın ve açlığın 2015’e kadar belli bir sınırın altına düürülmesini hedefleyen proje) yöneticisi ve BM Genel Sekreteri Kofi Annan’ın özel danımanıydı. Sachs aynı zamanda Milenyum Sözü Đttifakı’nın (dünyadaki yoksulluğu bitirmeyi hedefleyen bir kurulu) kurucularındandır ve bakanıdır.

12 . Içindekiler

1. Genel Çerçeve ve Sonuç

2. Đstanbul'un Seçilen Rakipler Karısındaki Konumu

3. Stratejik Konumlandırma

4. Finansal Potansiyel

5. Gelitirme Yol Haritasının Taslağı

6. Kısaltmalar Listesi

13 UFM Rekabetinin Boyutları

Gelir Yaratma 10=Yüksek Potansiyeli* Havayolu Nitelikli Đ Eriimi Gücü Düzenleyici Đmaj Çerçeve

Yaam Tarzı Yasal Ortam Politik Đstikrar Gerekli faktörler Stratejik Đletme Lehine pozisyonlanma Ticari Vergi Tutum Rejimi Potansiyel fark yaratıcılar

Altyapı ve Mülkiyet •Bu grafik, uluslararası ndan önemi ı s

ı finans merkezleri arasındaki rekabetin Aç Finans Merkezlerinin ı ı önemli boyutlarını s ı Bireysel Vergi göstermektedir

ar Rejimi •Takip eden slaytlarda, Profesyonel

Ba Hizmetlerin Đstanbul’u diğer Düük Bulunabilirliği maliyetli merkezlerle olanaklar / Uluslararas karılatırmak amacıyla tevikler her boyut sırasıyla irdelenmitir. 1=Düük

Değitirilmesi Değitirilme güçlüğü Değitirilmesi kolay zor

* Uluslararası, bölgesel veya yöresel piyasalara eriimi, ticari hareketler, müteriler, vb.

Kaynak: Deloitte’un 30’dan fazla uluslararası bankanın CEO’suyla yaptığı görümeler; Finansal yenilik merkezi

14 Nitelikli Đgücü Kaynağı Türkiye yüksek sayıda, genç ve eğitim düzeyi sürekli artan bir igücüne sahiptir Dikkate Alınanlar • Đgücü büyüklüğü • Kii baına düen yüksekokul Đgücü, milyon, 2006 • Đgücü büyüme hızı ve demografisi eğitimi • Finansal hizmetler (FH) sektörü igücü • Yabancı dil • Eğitim sisteminin kalitesi 80 1,840 büyüklüğü ve uzmanlık seviyesi • Yıllık üniversite mezunu sayısı • Đ kanunu ve düzenlemeler FH igücü, ‘000 • Londra geni ve yüksek nitelikli finans sekörü profesyonelleri igücü havuzuna sahiptir – sadece Londra’da 300.000, Đngiltere toplamında ise 1 milyon kii 60 finans sektöründe çalımaktadır — Londra, tezgah üstü türev enstrümanlarının yapılandırılması gibi çok karmaık finansal hizmetler alanlarında igücü sağlayabilmektedir — Đngiltere, dünyanın en iyi 100 üniversitesinden 11’ini bünyesinde 40 1,000 barındıran, dünya lideri sayılabilecek bir yüksek eğitim sistemine 180 sahiptir. Bu sistem hem 300.000 uluslararası öğrenciyi çekmekte, hem de yüksek nitelikli mezunlar yetitirmektedir 100 • Rusya, profili çıkartılan ülkeler arasında en büyük igücüne sahip ülkedir. 20 Ülkenin iyi ve yerleik bir yüksek eğitim sistemi vardır 30 — ABD, Đngiltere ve Đsrail’deki Rus kökenli nüfus, Rusya’daki finans 20 sektörünün büyümesine büyük katkıda bulunmutur • Polonya’nın iyi eğitimli bir igücü vardır. 1924 ya arası insanlarının 50%’si 0 yüksek öğrenimdedir Rusya Đngiltere Türkiye Polonya BAE Đrlanda — Polonya’lı üniversite öğrencilerinin 55%’i Đngilizce, 13%’ü de Almanca konumaktadır — Ancak, Polonya’nın nüfusu düük doğum oranlarından ve göçten dolayı azalmaktadır (Polonya’nın AB’ye girmesinden itibaren 500.000 kii Yüksek öğrenimdeki öğrenciler, milyon, 2006 Đngiltere’ye göç etmi ve bu durum yeni mezunlar arasında beyin göçü yaratmıtır) • Türkiye, egitim seviyesi gittikçe artan, büyük ve genç bir igücüne sahiptir 8 — Kii baına düen yüksekokul egitimi bütçesinin genel eğitim bütçesi $160 içerisindeki %32’lik payı, karılatırma yapılan diğer ülkelere kıyasla Kii baına yüksek düzeydedir düen eğitim — Türkiye’nin kii baına ayırmı olduğu eğitim bütçesi, rakamsal olarak 6 harcaması Đngiltere’nin 1/10’una denk gelmektedir — Görümelerden anlaılan udur ki Türkiye’de yüksek nitelikli kesimin sayıca yetersiz kalması nedeniyle ara kademe yönetici ihtiyacı duyulmaktadır. Bu eksikliği gidermek ise zaman alabilir 4 • Đrlanda finansal merkez olarak ismini nitelikli igücü varlığının üzerine kurmu durumdadır. Bunun sebebi de eğitim odaklı olarak yapılan yatırımlardır. Fakat, $1,870 Đrlanda’nın igücü nüfusunun az olmasından dolayı sınırlı olup halihazırda $350 doygunluğa ulamıtır. $160 2 — Đrlanda, karılatırma yapılan ülkeler arasında kii baı eğitime en yüksek bütçeyi ayıran ülkedir $2,470 $440 • Dubai’nin yerel igücü kaynağı çok düük düzeyde olup, finansal merkez, ülkedeki yabancı igücünden beslenmektedir. Yabancı igücünün varlığının 0 satın alınarak ülkeye getirilmesi mümkün olsa da, uzun vadede Rusya Đngiltere Polonya Türkiye Đrlanda BAE sürdülebilmesi yüksek maliyetli ve zor olacaktır.

Kaynak: EIU, UCAS, Nationmaster web sitesi, IFSL

15 Gelir Yaratma Potansiyeli Türkiye’nin hızla büyüyen ekonomisi finansal hizmetler için büyük bir potansiyel

oluturmaktadır Dikkate Alınanlar • Yurtiçi ekonominin büyüklüğü ve büyüme hızı Reel GSYH Büyümesi ile Finansal Hizmetlerin GSYH içindeki • Uluslararası fırsatlara eriim – eriimin mesafesi, eriilen bölgenin büyüklüğü ve büyüme hızı payının karılatırması • Finansal hizmetler piyasasının ekonomiye oranla büyüklüğü (düük seviyede bir büyüklük, GSYH arttıkça daha yüksek bir 10% büyüme potansiyeli anlamına gelir) • Đngiltere büyük ama oldukça doygun bir iç piyasaya BAE sahiptir. — Ancak, Londra gerçek bir global finans merkezi olarak, uluslararası piyasalara eriim sağlamakta 8% Türkiye ve hızlı bir büyüme kaydetmektedir. — Avrupa Birliği ekonomisi global GSYH’nin 29%’unu Rusya oluturmaktadır ve 780milyar $’lık katma değer yaratan bir finansal hizmetler sektörü vardır. • Rusya, hızla büyüyen güçlü bir ekonomiye sahiptir ve 6% Đrlanda bölgedeki ekonomik hakimiyet için Türkiye’nin en büyük rakibidir. — Moskova, Bağımsız Devletler Topluluğu’nun finansal hizmetler merkezi olarak kurulmutur ve gelimekte olan bu piyasalara eriimi sağlar. Polonya • Türkiye ciddi bir büyüme potansiyeline sahip olup, büyük 4% ve gelimekte olan bir ekonomiyle henüz doymamı bir pazarı bünyesinde birletirir. Đngiltere — Hem Avrupa’da hem de Asya’da toprakları olan Türkiye, Orta ve Doğu Avrupa’ya, Orta Asya’ya ve Orta Doğu’ya eriim sağlar.

Reel GSYHbüyümesi (200405) 2% • Polonya Türkiye’ye yakın GSYH’si ile profili çıkartılmı Balon büyüklüğü ülkeler arasında en az değerlendirilmi pazara sahiptir. Orta ve Doğu Avrupa ülkelerine eriim sağlamayı Büyüklük=300milyar $ hedeflemektedir. GSYH • Dubai, kendisini Körfez bölgesine giri kapısı olarak 0% konumlandırmaktadır. BAE’nin ekonomisi küçük olmakla birlikte, Körfez bölgesinin toplam GSYH’si 680 Milyar 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% $’dır. • Dublin arka ofis ve orta ofis hizmetlerini yürüten bir Az gelimi Gelimi Finansal Hizmetlerin GSYH’ye katkısı (%) finans merkezdir. Sınırlı bir yerel pazarı vardır, fakat geni AB pazarına eriim sağlamaktadır.

Kaynak: EIU

16 Gelir Yaratma Potansiyeli (Devam) Türkiye ekonomik olarak rekabetçi ve ilgi çekicidir

Göreceli ekonomik ve ticari potansiyel (GSYH, GSYH büyümesi, ve ithalat ve ihracat toplamı / GSYH)

12% •Kayda değer bir ekonomiye sahip olan Çoğunluğunu petrol Türkiye, ‘büyüklük’ avantajını kullanmaktadır. ve gaz ürünleri Komularıyla iyileen ilkileri ise Türkiye’nin Kazakistan oluturan ithalat 10% bölgesel etkisini artırmaktadır.

Bahreyn BAE •Bölgedeki en yüksek GSYH büyüme Türkiye oranlarıyla, petrol/gaz ithalatına dayalı 8% Katar Ukrayna olmayan canlı bir ekonominin birleimi, bu Rusya ekonominin desteklediği FH sektörünün Suudi geliimini de beraberinde getirecektir. Arabistan 6% Çek Cumhuriyeti Polonya • Bunlar, Türkiye’yi bölgede (Balkanlar, Đrlanda Kafkaslar, Orta Doğu ve Kuzey Afrika) 4% Mısır rekabet eden ülkeler arasında en avantajlı Yunanistan konuma getirecektir.

Reel GSYHbüyümesi (200405) Balon büyüklüğü Đngiltere 2% = GSYH’nin 100%’ü Đthalat ve ihracat toplam büyüklüğü (2006) /GSYH 0% 10 100 1000 10000

GSYH (milyar $)*

* Resmi GSYH ve ithalat/ihracat rakamları Kaynak: EIU, CIA Dünya Gerçekleri Kitabı, IMF

17 Gelir Yaratma Potansiyeli (Devam) Türkiye’nin, özellikle de bankacılık dıı FH sektöründe, oldukça ciddi bir büyüme potansiyeli vardır

Önemli Ekonomik ve FS Göstergeleri, 2006

•Türkiye tüm FH sektörlerinde büyüme potansiyeli göstermektedir. Türkiye Đngiltere BAE Đrlanda Rusya Polonya • Türkiye’deki ticari bankacılık BAE, Rusya ve Polonya gibi yakın rakiplere GSYH 400 2,200 130 200 980 300 kıyasla daha gelimitir. GSYH büyümesi • Sigortacılık sektörü, ciddi bir (20056) 6% 3% 10% 6% 7% 6% potansiyeli olsa da az gelimitir ve sektöre ivme kazandıracak yöntemler Toplam Đthalat ve kullanlması gerekmektedir. Đhracatın GSYH’ye Oranı • Menkul kıymetler borsasının değeri 2006 52% 45% 134%* 93% 50% 66% gelimi ülkelerle karılatırıldığında düük düzeyde kalsa da, diğer geçi FH Sektör Büyüklüğü (GSYH’ye %’si) ekonomileriyle uyum içerisindedir. • Tahvil piyasaları göreceli olarak az Ticari Bankacılık gelimitir, irket tahvilleri ise eski Aktifleri 76% 157% 56% 146% 27% 36% hükümet borçlanmaları nedeniyle hemen hemen hiç gelimemitir. Sigorta Primleri 1% 13% 1% 8% 2% 3% • Yönetim Altındaki Varlıklarda görülen düük oran, bireysel emeklilik, sigorta, özel bankacılık v.b. gibi Borsa Değeri 36% 135% 102% 58% 53% 28% kendisine temel tekil eden piyasaların henüz yeterince Tahvil Đhracı 10% 105% 18% 349% 155% 11% gelimediğini göstermektedir. Hükümetin, sigortaya benzer ekilde, Yönetim Altındaki bu sektörlerdeki geliimi de Varlıklar (YAV) 13% 187% 19% 121% 17% 34% desteklemesi ve hızlandırması gerekmektedir.

•BAE ihracatına petrol kazançları hakimdir •Kaynak: EIU

18 . Imaj Türkiye’nin imajı henüz FH sektörü geliimine destek olacak ekilde markalamı olmasa da düzelmektedir Dikkate alınanlar • Anholt Ulusal Markalar Endeksi Anholt Ulusal Markalar Endeksi, 2006 • Doğrudan Yabancı Yatırım Güven endeksi • Görümeler ve basından haberler

160 • Đngiltere ve Đrlanda Ulusal Markalar Endeksi’nde iyi durumdadırlar. Her ikisi de uluslararası finansal hizmetler piyasalarında pozitif algılanmaktadır • Dubai, altyapı ve gayrimenkul yatırımlarıyla birlikte, çok büyük bir halkla 120 ilikiler ve markalama çalıması yürütmektedir. Dubai, az sayıdaki i olanaklarına rağmen, kendisini geleceğin finans merkezi olarak konumlandırmada baarılı olmutur 80 − Uluslararası Seyahat ve Turizm sıralamasında, uluslararası alanda etkili ulusal markalama ve pazalama altbalığında, BAE 124 ülke arasında 1. olmutur 40

• Polonya’nın AB’ye üyeliği imajının düzelmesine yardımcı olmutur. Rusya ile beraber, Polonya DYY Güveni Endeksi’nde ilk 10’a girmitir (2005) 0 • Türkiye’nin olumsuz imajı, politik ve ekonomik istikrarsızlığı, uluslararası bir Đngiltere Đrlanda Rusya Polonya Türkiye finans merkezinin geliimine engel tekil etmektedir — Türkiye’nin tanıtım aktivitelerinin turistlere yönelik olması sebebiyle Đstanbul, potansiyel bir finans merkezi olarak DYY Güven Endeksi, 2005 konumlandırlamamaktadır — AB’ye girme süreci, Avrupa’nın dikkatini Türkiye’ye çekmektedir ama 1.5 bu hem negatif hem de pozitif bir tanıtıma yol açabilmektedir • Ancak, yabancı yatırımcının Türkiye’ye olan güveni son yıllarda artmıtır — Türkiye ATKearney DYY Güveni Endeksi’nde 2004’te 29. iken, 2005’te 13. sıraya çıkmıtır 1.0 — “Türk Hükümeti’nin AB’ye giri taahhütü yatırımcının güvenini tazelemektedir" (Uluslararası Finansal Hukuk Dergisi) — Đstanbul’un uluslararası konferans merkezi olarak gelimesi 0.5 uluslararası i piyasaları arasındaki imajının düzelmesine katkıda bulunabilecektir • Rusya’nın ulusal imajı, politik istikrarsızlıklar, otoriter yönetim ve organize suç düzeyi, Moskova’nın uluslararası finans merkezi olmasına engel tekil 0.0 etmektedir Đngiltere Polonya Rusya Türkiye Dubai/BAE

Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu Global Rekabet Endeksi (2006), Dünya Ekonomik Forumu Seyahat ve Turizm Endeksi (2006)

19 Yasal Ortam Türkiye’deki yasal sistem, bir finans merkezini yönlendirecek niteliklere sahip değildir Dikkate alınanlar • Mülkiyet hakları Yasal Kurumların Dayanıklılığı Skoru, 2007 • Yasal Kurumların Dayanıklılığı • Alternatif tahkim kurullarına eriim • Yasal ortamın gelimiliği 6 • Đngiltere, uluslararası alanda kabul edilmi bir yasal sisteme sahiptir. 5 Dünyanın önde gelen 10 hukuk firmasından 6’sı Londra’da bulunmaktadır. — Đngiliz yasaları, ticaret ve finans alanındaki uluslararası hukuk 4 kapsamındaki sözlemelerde sıklıkla kullanılmaktadır. — Đngiliz yargı sisteminin finans sektörüne olan uyumu dikkat çekmekte, 3 yasal içerik emsal olayların dikkate alınması ile finansal ürünlerdeki yeni gelimelere uyum sağlayabilmektedir. 2 — Londra, uluslararası tahkim kapsamında çok önemli bir merkezdir. 4

0 = en en 7en kötü; iyi = 0= ana tahkim kurulu ile 2005 yılı içerisinde 8.800 tahkim 1 gerçekletirilmitir. • Dubai, Dubai Uluslararası Finans Merkezini ülkeden ayrıtırılmı bir UFM 0 olarak kurmayı tercih etmitir. Đngiltere Đrlanda BAE Türkiye Polonya Rusya — DIFC’deki yasal sistem, uluslararası en iyi uygulamalar esas alınarak Not: WEF Global Rekabet Endeksi oluturulmutur ve uluslararası hakimler tarafından yönetilmektedir. — Ancak DIFC’nin doğrudan Kraliyet Prensliği gibi tek bir merciye Mülkiyet hakları skoru, 2006 raporlaması, sistemi olumsuz etkilemektedir. • Polonya, belirtilen göstergelerde olumsuz görünse de yasal ortamın algılanıı AB üyeliği ile desteklenmektedir. 7 • Türkiye’deki yasal sistem, Đstanbul’da uluslararası finans ticaretinin geliimi 6 için en önemli engellerden biridir. — Mahkemeler yava çalımaktadır ve çok sayıda gecikmi dosya 5 mevcuttur. — Yasal sistemin genelinde özellemi finans tecrübesinin eksikliği 4 vardır. 3 — Yargı sisteminin tarafsızlığı da sorgulanmaktadır. • Rusya’daki yasal sistem, finansal hizmetlerin geliimi için en önemli engel 2 durumundadır. Uluslararası ticaret, uluslararası yasalar ile düzenlenmekte ve finansal iletmeler mümkün olduğu ölçüde yasal sistemden uzak durmaya 0 = en en 7en kötü; iyi = 0= 1 çalımaktadır. 0 — “Sözlemelerimiz uluslararası yasalara göre yapılmaktadır – Rus yasal Đngiltere Đrlanda BAE Türkiye Polonya Rusya sistemi ile mümkün olduğu ölçüde ilem yapmaktan kaçınıyoruz – bu ciddi bir sorun” (Birleme ve Satın Alma Avukatı, Lider Not: WEF Seyahat ve Turizm Endeksi Uluslararası Hukuk Firması) Kaynak: WEF Global Competitiveness Index (2006), WEF Travel ve Tourism Index (2006)

20 Politik ve Ekonomik Đstikrar Türkiye, risk sıralamalarında çok iyi bir yerde olmasa da riskinin dıarıdan algılanıı

açısından iyilemektedir Dikkate alınanlar • Politik istikrar (EIU sıralamaları) • Ekonomik istikrar (EIU sıralamaları) Politik Risk ve Ekonomi Yapısı Riski karılatırması, 2007 • Görümeler ve basından alıntılar

• Đngiltere ve Đrlanda dünyadaki bazı istikrar 0 sıralamalarında en yüksek derecelere sahiptir. Đngiltere • BAE politik açıdan oldukça istikrarlıdır. Dubai ve Abu Dhabi Emiri’nin ölümünden sonraki yumuak geçite AAA 1 de bu istikrarı korumutur. • Türkiye’nin politik ve ekonomik risk sıralamaları ı karılatırılan diğer ülkelerden daha kötüdür. AA 2 — Ancak Türkiye’nin politik risk sıralaması, 2003 yılında ‘D’ iken 2007 yılında ‘BB’ye ralamas ı BAE Đrlanda yükselmitir. — Ekonomik istikrar, ancak sağlam A 3 makroekonomik politikalar ile yakalanabilir RiskS ı

s olsada Türkiye’nin politik istikrarı tamamıyla ı ` hükümetin kontrolü altında bulunmamaktadır. BBB 4 — Gerçekte önemli olan politik ve ekonomik riskin algılanıı olduğu için, bu parametreyi Polonya Rusya halkla ilikiler ve imaj çalımalarıyla BB 5 iyiletirmek mümkündür. EkonomiYap — Türkiye’nin AB’ye katılma taahhüdü ve bunu baarmak için yaptığı geni çaptaki Türkiye reformların büyük faydası olmutur. AB’ye B 6 katılım veya AB’den gelecek olumlu sinyaller bile Türkiye’nin istikrarının algılanıında büyük 7 6 5 4 3 2 1 0 etki yaratmaktadır. 7 • Putin’in kayıtsız/artsız kontrolünden ve halefinin B BB BBB A AA AAA hala belirlenmemi olmasından dolayı, politik istikrar Rusya’da büyük bir sorundur. Đstikrar Politik Risk Sıralaması gittikçe bozulmaktadır ve bu durum bankalar tarafıdan daha da büyük bir sorun olarak görülmektedir.

Kaynak: EIU Ülke Risk Raporları (200607)

21 Mali Ortam Türkiye’nin mevcut vergi durumu makul olmakla birlikte iyiletirme imkanları mevcuttur Adalet Rekabetçi oranlar Londra Moskova Varova Dublin Dubai • Vergi mevzuatının çok karıık olması, adil bir vergi ileminin danımanlık alınmadan sonuçlandırılmasının zor olacağı anlamına gelmektedir.(örn. Đngiltere) Đlemlerin kesinliği • Adil bir vergi sistemi algılaması, uluslararası ilemler açısından Moskov Varova londra Dubai/ önem arz etmektedir. (örn. bazı önde gelen finans kuruluları, a Dublin ana merkezlerini Dublin’e taımayı düünmektedir.) • Rusya’daki vergi otoriteleri vergi borcu faizine karı, münferit Adillik olaylardan sağlanabilecek faydaları dikkate almaksızın, Moskov Londra Varova Dubai Dublin a destekleyici bir tutum sergilemektedir. Vergi sistemi ayrıca En En iyi durum

En En kötü durum politik ve ekonomik açılardan daha geni bir kullanıma sahiptir. Kullanım kolaylığı ve açıklık Uygulama kolaylığı ve açıklık Moskov Varova Londra Dublin Dubai a • Türkiye’nin mevzuata uyum maliyeti, iletmeler açısından göreceli olarak yüksek düzeydedir. Kurumlar vergisi mevzuatı, mevzuatsal açıdan küçük ve büyük iletmeleri ayıramamaktadır. Uluslararası standartlar Dubai Moskov Dublin Varova Londra • Düük düzeyli mevzuata uyum ve yönetim maliyeti, baarılı bir a finans merkezi için önemli niteliklerdir. (örn. Đrlanda) Đstanbul • Türkiye’nin, finansal piyasaların geliiminin sağlanabilmesini teminen ürün odaklı bir vergi kanunu değiikliği fırsatı Rekabetçi Oranlar bulunmaktadır.(örn. fon yönetimi,sekuritizasyon rejimi) • Türkiye’de rekabetçi bir kurumlar vergisi oranı (20%) • Đngiltere’nin mevzuata uyum maliyetinin yüksek olmasına karın bulunmaktadır ancak söz konusu oran, Đrlanda (%12,5) veya Dubai çok sayıda amaca yönelik vergi kanunu bulunmakta ve finans (%0) kadar çekici değildir. sektörü tarafından yönlendirilebilmektedir. • Öte yandan, düük vergi oranı baarılı bir finans merkezi için her zaman ön koul değildir (örn. Đngiltere) Uluslararası standartlar • Türkiye’deki BSMV (Banka ve Sigorta muameleleri üzerinden vergi • Vergi sisteminin uluslararası boyutta tanınması ve kabulü, kesintisi) finansal iletmeler tarafından Türkiye’deki vergi sistemindeki yatırımcıların güveninin sağlanması açısından kritik öneme en büyük sorun olarak algılanmaktadır. sahiptir. (örn. Đngiltere) • Türkiye gelitirilebilecek sağlam bir temele sahip olup genellikle Đlemlerin kesinliği OECD standartlarına uymaktadır. Ayrıca ithalat/ihracat • Reforma rağmen Türk vergi sistemindeki belirsizlik devam etmektedir. piyasasının %90’ını kapsayan bir vergi anlaması ağına sahiptir. Nitekim geçmite mahkemeler ve vergi otoriteleri tarafından vergi • Đrlanda, göreceli olarak az sayıda vergi anlamasına sahip kanunu hilafına kararlar alınabilmitir. olmasına karın OECD standartlarına uyum sağlamaktadır.(örn. • Baarılı bir UFM’nin geliiminin garanti altına alınması için bu konuya spesifik bir transfer fiyatlaması mevzuatı bulunmamaktadır.) özel bir önem atfedilmelidir –adil ve basit bir vergi sistemi, yabancı • Dubai, OECD standartlarının tamamına uymaması ve kapsamlı yatırımcıların gelmesi açısından uygun bir ortam sağlamaktadır (örn. bir vergi ağının bulunmaması sebebiyle uluslararası açıdan Đrlanda) yetersiz kalmaktadır. • Polonya’da, bağlayıcı kuralların hayata geçmesi ile vergi sistemine ilikin geçmi yıllarda yaanan belirsizlikler azalmıtır.

22 Düzenleyici Çerçeve Türkiye Avrupa Birliği düzenlemelerinin standartlarına yaklamakta ancak düzenleyici çerçeve zamana zaman yetersiz kalabilmektedir Yaklaımın tutarlılığı 1. Londra • Prensip bazlı düzenlemeler konusunda dünya lideri konumdadır. • Avrupa’ya düzenleme gelimeleri kapsamında yol göstermektedir (örn. Finansal Uluslararası Mevzuata Ürün Piyasaları Direktifi,Basel II, Solvency II). Uyum AML/CTF • Düzenleme felsefesi, New York’un önünde yer almasını sağlayan temel farklılık olarak ortaya çıkmaktadır. Uluslararası Standartlar 2. Dublin • Yerel piyasalar ortak bir yaklaımla düzenlenmektedir. • Mali Đlem Görev Grubu (FATF) prensipleri ile önemli ölçüde uyumludur. Düzenleyici Yapı • Đngiltere’deki finansal hizmetler otoritesini örnek alan yeni bir yapı mevcuttur. 3. Dubai • Tecrübeli uluslararası düzenleyicilerin ilgisini çekecek potansiyeli taımaktadır. Düzenleyici Faaliyetlerin • Đngiltere stili blok yapısı yaklaımı ile sektörün en iyi uygulamalarını bir araya Kalitesi getirmektedir. Sektör Lideri Sektör • Đngiltere’deki Organize Suçlar Örgütü, Dubai’de aklanan para miktarı konusunda Piyasaya Duyarlılık ciddi endie taımaktadır. • Devam eden hükümet fonlaması, UFM’nin bağımsızlığı konusunda soru iaretleri yaratmaktadır. Giri Kolaylığı 4. Đstanbul • Düzenleyici kurumlar ile piyasa katılımcıları arasında mevzuata yönelik olarak yapılan istiareler düzenlemelere esas tekil eder. Piyasa Güveni • Uluslararası/AB düzenleme standartları ve prensiplerinin kabulune dayanan düzenleyici yaklaım ağırlık kazanmıtır. • “Memur kültürü” ve “memur maaları” ile sınırlandırılmıtır. • Düzenleyici kurumlar fiziksel olarak kurulması düünülen UFM’nin içerisinde veya yakınında yer almamaktadır. Diğer UFM’lerin Đstanbul’un konumu • Hukuki ve yasal altyapı ile ilgili sıkıntılar mevcuttur. konumuna olan uzaklık 5. Varova Londra’nın konumu • Uluslararası/AB düzenleme standartlarını genel olarak takip etmektedir. • Kilit mevkilere yapılan tayinlere dair tereddürlerin yanı sıra, kontrol ve Varova’nın konumu düzenleme eksiklikleri neticesinde hükümetten olan bağımsızlığına ilikin Moskova’nın konumu üpheler olumutur. • Tek düzenleyici modeline geçilmi olsa da model yenidir ve test edilmemitir. 6. Moskova • Devletten bağımsızlık konusunda ciddi üpheler mevcuttur. Bu tablo, Đstanbul’un düzenleyici çerçeve konumunun rakipleriyle kıyaslamasının üst • Yasal sistem istenen düzeyde kesinlik içermemektedir. seviye bir özetidir. Faydalı bir rehber olmasının yanı sıra genel izlenimleri yansıtmak • Merkez Bankası, uluslararası trendlerin aksine düzenleyici süreçte halen önemli amacıyla kullanılabilir ve kaynağına ilikin detaylı bir analiz yerine geçmesi bir rol oynamaktadır. beklenmemelidir

23 Altyapı Đstanbul havayolu ulaımı ve altyapı açılarından iyi durumdadır, ancak trafik ciddi bir sorun tekil etmektedir Dikkate alınanlar Hava Ulaım Altyapısının Rekabeti 2007 • Havayolu ile ulaım – bağlantılar, sıklık, zaman dilimi • Đletiim altyapısı / yaygınlık • ehiriçi ulaım, altyapı 7 • Havayolu ile ulaım ve iletiimde Londra’nın puanı yüksektir, ancak mevcut altyapısı kapasiteyi karılamamaktadır ve Londra’nın lider konuma gelmesi 6 için yatırım yapılması gerekmektedir. ehirden havaalanına ulamak ciddi bir problemdir ve bu durum hükümet düzeyinde değerlendirilmektedir. 5 • Đstanbul’un modern bir havaalanı vardır ve bu havalanının Avrupa’daki finans merkezleri ve bölgedeki i merkezleri ile bağlantısı iyidir. Đstanbul’daki 4 havaalanı, hava ulaım altyapısı konusunda Türkiye’nin toplam puanından daha iyi bir performans göstermektedir. 3 • Đstanbul merkezi saat dilimi ve gelien piyasalara yakın olan coğrafi konumu açılarından avantajlıdır. Rakip merkezler, örneğin Moskava, diğer piyasalara 2 olan uzaklığından yakınmaktadır. • Türkiye iletiim altyapısı endeksi sıralamasında Polonya ve Rusya’nın önünde 1 yer almaktadır. 0 = en en 7en kötü; iyi = 0= • Đstanbul bilgi teknolojileri ve iletiim hizmetleri konularında diğer ülkelere 0 göre daha iyi bir konumdadır. Đngiltere BAE Đrlanda Rusya Türkiye Polonya • Trafik sıkııklığı Đstanbul’un temel altyapı sorunudur. — OECD trafiğin ekonomik maliyetini yıllık 7 milyar $ olarak hesaplamaktadır. Đletiim Ağı Hazırlık Endeksi, 2007 — Bu sorunu çözmek için, metro sisteminin geniletilmesi ve tüp geçitin yapılması gibi çeitli projeler yürütülmektedir. 7 • Tüm gelimekte olan merkezlerde trafik sıkııklığı sorundur. Moskava, Dubai ve Varova ciddi bir trafik problemi yaamaktadırlar. Refah seviyesinin 6 artması ile araç sayısı artmı ve mevcut durum daha da kötülemitir. — Dubai, 2010 yılında ehirde alternatif ulaım yolları sağlamak 5 amacıyla yeni metro sistemine 4.2 milyar $ yatırım yapmıtır. — Moskova’nın geni bir metro sistemi zaten mevcuttur, ancak buna 4 rağmen hala ciddi bir trafik sorunu vardır. • Yüksek kalitede gayrimenkullerin mevcudiyeti bazı merkezler için sorun olmaktadır, özellikle Moskova’nın bu konuda ciddi bir sıkıntısı mevcuttur. 3 — Moskova, ofis alanı ve altyapı kısıtlarını çözmek için yeni i bölgeleri (‘ehir’) ina etmektedir. Rusya hükümeti St Petersburg’un gelimesi 2 için çalımalar yapmaktadır. — Dubai’deki mevcut inaat artıı yeterli arzı sağlamaktadır. Dubai 1 Uluslararası Finans Merkezi 20.000 finans çalıanına ev sahipliği 0 = en en 7en kötü; iyi = 0= yapmayı planlamaktadır. 0 Đngiltere Đrlanda BAE Türkiye Polonya Rusya

Kaynak: WEF Travel ve Tourism Index (2006)

24 . I Yapma Kolaylığı Türkiye’nin igücü esnekliği konusunda durumu iyi değildir ve yolsuzluk problemi

devam etmektedir Dikkate alınanlar Dünya Bankası Đ Yapma Kolaylığı Anketi, 2007 • Dünya Bankası ‘Đ yapma kolaylığı’ anketi • effaflık ve Uluslararası Yolsuzluk Algılanıı Endeksi 1751. • Đngiltere ve Đrlanda dünyada i yapma kolaylığı konusunda sırasıyla 6. ve 7. en iyi durumdaki ülkelerdir. Đngiltere aynı zamanda 150 ıı ekonomik açıdan en özgür ülkeler endeksinde 6. sırada yer 125 almaktadır.

ralan • BAE, i yapma kolaylığı anketinde çok iyi bir performans ı 100 göstermemektedir ve ekonomik açıdan en serbest ülkeler endeksinde 74. sıradadır. Ülkede effaflık ve yolsuzlukla ilgili 75 problemler mevcuttur.

Globals — DIFC ile ilgili daha önceden açığa çıkan bir problem de, 50 düzenleyici kurumlarda çalıan bazı tanınmı yabancıların görevlerine “yerel yetkililer” tarafından müdahale edilmesi 25 neticesinde istifa etmeleridir. 175.0 — “BAE’deki bugünkü bankacılık sistemindeki boluklar, Đngiltere Đrlanda Polonya BAE Türkiye Rusya manipulatörlerin, kayıt altına alınmamı parayla para aklama aktivitelerine girmelerine fırsat sağlayacak niteliktedir” (BAE Economist). Yolsuzluk Algılanıı Endeksi, 2006 • Türkiye i yapma kolaylığı konusunda bölgesel rakiplerle baa ba konumdadır. 10 — Ancak, bölge bir bütün olarak gelimi finansal merkeze sahip ülkelerden yoksundur. — Türkiye’nin igücü esnekliği konusundaki durumu iyi değildir, 8 bu da yabancı yatırımı engelleyici bir unsur oluturmaktadır. — Türkiye yolsuzluğun algılanıı konusunda bölgesel rakipleriyle 6 benzer konumda olsa da, Đngiltere ve Đrlanda’dan oldukça kötü bir durumdadır. 4 • Rusya i yapma kolaylığı anketinde oldukça kötü bir konumdadır. — Yatırım özgürlüğü ve mülkiyet hakları konusunda oldukça baarısızdır ve bu da uluslararası finans sektörü yatırımcılarını 2 uzaklatırabilecek bir etkendir. — Putin hükümetinin ekonomide yaptığı kamulatırmalar 1 = en en iyi10 kötü; en = 1 = 0 nedeniyle, bürokrasinin ekonomi üzerindeki kontrol gücü Đngiltere Đrlanda BAE Türkiye Polonya Rusya artmı, bu durum son yıllarda Rusya’daki yolsuzluk algısını artırmıtır. CPI Puanı, o ülkedeki yolsuzluk derecesinin iadamları ve ülke analistleri tarafından algılanıını göstermektedir, ve 10 (oldukça iyi) ile 1 (oldukça kötü) arasında değimektedir

Kaynak: Dünya Bankası, Heritage, Transparency International

25 Yaam Tarzı Đstanbul, zengin kültürel ve tarihi dokusuyla canlı bir ehirdir

ı r ğ o r t e lı l f ü i lı e n lt k m r k ü a r a ü i o v i h lt il k im k d a ü tl l l / n p i a Đk h o e t K y i B rl a e s r e y Ç o a ğ a S T e d H

• Londra dünyadaki en kozmopolit ehirlerden biridir, çok çeitli yaam tarzları sunmaktadır, ancak oldukça pahalıdır. Avrupa’da en çok Londra ziyaret edilen ehirlerden biri olan Londra’nın birçok tarihi ve kültürel zenginliği vardır. • Dublin denize yakın, hareketli bir yaam tarzı sunan 2 milyon nüfusu olan bir ehirdir. Đrlanda, EIU Yaam Kalitesi Endeksi’nde, ankete konu Dublin 111 ülke arasında en yüksek sırayı almıtır. • Đstanbul zengin bir kültüre, esiz bir doğaya ve tarihsel bir konuma sahiptir. Çok canlı bir gece hayatına sahiptir, ve sosyal yaamın kalitesi gittikçe artmaktadır. Yakın zamanda Newsweek tarafından Đstanbul “dünyadaki en ilgi çekici yerlerden biri” olarak nitelendirilmitir. • Dubai son senelerde Körfez Bölgesi’nin merkezi olarak gelimitir. Uluslararası bir ehir olmayı hedefleyen Dubai, turistik ve i merkezi olma yolunda ilerlemektedir. Dünya çapında alıveri merkezleri, Dubai otelleri ve restoranları olsa da kültürel veya tarihi zenginliği bulunmamaktadır. Bütün yıl hüküm süren sert bir iklimi vardır. • Varova Vistula nehri etrafında kurulmu 3 milyon nüfusa sahip bir ehirdir. Diğer Avrupa ehirleriyle karılatırıldığında, 15. yüzyıla dayanan ehir oldukça yeni kalmaktadır. ehir hızla gelimekte, daha Varova canlı ve kozmopolit bir hale gelmektedir. • Moskova tarihi ve kültürel zenginlikleriyle, yabancılara ve zengin Ruslara hizmet veren restoran ve kulüpleriyle canlı bir ehirdir. Moskova yakın bir tarihte Mercer tarafından yapılan çalımaya göre Moskova dünyanın en pahalı ehridir.

“En iyi” “En kötü”

26 . I Yapma Maliyeti Đstanbul, maliyet dikkate alındığında en rekabetçi merkezlerden biri konumundadır

Dikkate alınanlar • Ofis alanı maliyetleri – toplam ofis igal maliyeti • Đgücü maliyeti – ortalama yeni mezun maaı Đgücü Maliyetine Karı Ofis Alanı Maliyeti, 2006 • Belli merkezlerde yer almak zorunda olan FH irketleri için çalıan ve ofis maliyetleri en 60 önemli harcama kalemlerini oluturmaktadır. • Đstanbul ve Varova igücü maliyeti ve emlak Londra maliyeti açısından oldukça ilgi çekicidir. • Dubai’deki maa seviyeleri ciddi bir ekilde Dubai artmıtır. Bunun sebebi, büyük bankaların piyasaya girmesiyle, zaten kısıtlı olan yerel igücü havuzunun iyice daralmı olmasıdır. 40 • Dublin’deki igücü maliyetleri, igücü Dublin piyasalarının doygunlamasından dolayı artmıtır. , $’000 , senelik

ı —“Đrlanda, maliyet konusunda halen birçok

lar uluslararası finans merkezine kıyasla daha Varova avantajlı durumda olsa da, artık düük maliyetleri olan bir merkez olarak 20 Moskova algılanmamaktadır. Nitelikli igücü ve emlak maliyetleri, diğer piyasalara oranla son yıllarda oldukça yükselmitir” (Đrlanda Kalkınma Ajansı Raporu Đstanbul 2005) • Moskova, yüksek kalitede ofis alanının azlığından dolayı emlak maliyetlerinde büyük bir Ortalama mezun maa Ortalamamezun yükselme yaamıtır. 0 — Moskova 2006 yılında dünyada hayat 0.0 0.5 1.0 1.5 pahalılığının en yüksek olduğu ehirdir. Bu Ortalama Ofis Alan Maliyetleri, $’000 m2 Baına Senelik (toplam Ofis Đgal durum, maalar üzerinde bir artı baskısı Maliyeti) yaratmaktadır. • Londra’daki emlak fiyatları ve yeni üniversite mezunu maaları, dünyadaki en yüksekler arasında yer almaktadır.

Kaynak: CBRE Global Ofis Maliyetleri Endeksi (2006) , Yerel Deloitte uzmanlığı

27 Profesyonel Hizmetlere Eriim Muhasebeciler ve danımanlar tarafından kaliteli hizmet sunumu bulunsa da, Đstanbul uluslararası hukuk firmalarına ihtiyaç duymaktadır Dikkate alınanlar “Dört Büyük” Muhasebe Firmasının Çalıanları, 2007 • Toplam avukat, muhasebeci ve danıman sayısı • Uluslararası irketlerde çalıan hizmet profesyonelleri • Profesyonel hizmetlerin diğer kaynaklardan bulunulurluğu (Dublin gibi) 14,00046,000 • Profesyonel hizmetlerin kalitesinin ve niteliklerinin uluslararası kabulü • Eğitimi süren potansiyel profesyonel sayısı 12,00044,000 • Karılatırılan birçok ülkede geni bir muhasebeci ve avukat havuzu olsa da, 10,000 bunlar uluslararası finans merkezlerine ilikin standartları yakalayamamaktadırlar. ‘Dört Büyük’ muhasebe firmalarında çalıanların ve 8,000 en iyi 100 uluslararası hukuk firmasında çalıanların sayısı uluslararası alanda çalıabilecek insan sayısının tespitinde faydalı olmaktadır. 6,000 • Đngiltere dünyanın önde gelen finansal hizmet sağlayıcılarındandır. ‘Dört 4,000 Büyükler’de 44.000 kii, 72 uluslararası hukuk firmasında da 10.000’den fazla avukat çalımaktadır. Çoğu büyük danımanlık irketi, toplamda 2,000 50.000’den fazla danıman ile Đngiltere’de bulunmaktadır. • Đrlanda’daki uluslararası hukuk firmalarının sınırlı sayıda olmasının sebebi 0 Đngiltere’dek hukuk firmalarının Dublin’e de hizmet vermeleridir. Đngiltere Rusya Đrlanda Polonya Türkiye • Büyüklüğüne kıyasla Dubai, finansal hizmetler firmalarından yüksek kalitede bir hizmet almaktadır. Bazı uluslararası hukuk ve danımanlık firmaları En iyi 100 Uluslararası Hukuk Firması, 2006 Dubai’deki ofislerinden Orta Doğu’ya hizmet vermektedir. • ‘Dört Büyükler’ Türkiye’de oldukça etkili bir varlık göstermektedirler. Deloitte, McKinsey ve Accenture gibi uluslararası danımanlık irketleri de 10,2001,200 ülkede yer almaktadır. Profesyonel hizmet firmaları sağlıklı büyümeden Đlk 100 uluslararası 72 hukuk firması sayısı faydalanmaktadılar. 10,0001,000 — Türkiye’deki ‘Dört Büyük’ uluslararası ‘Dört Büyük’ arasında en hızlı büyüme oranlarına ulamaktadırlar. 800 • Büyük hukuk firmaları Türkiye’de yeteri kadar iyi temsil edilememektedirler. 25 — Bu durum, hukuk sistemindeki finansal hizmetler vasıflarına sahip 600 olmama durumuyla örtümektedir. —“Đstanbul Baro’sunda 21.000 avukat vardır. Bunlardan 500 tanesi 400 13 uluslararası alanlarda çalıabilmektedir. Bunlardan da sadece 50100 16 tanesi bir UFM için yeterlilik göstermektedir“ (Ortak, önde gelen bir 200 Türk hukuk firması) 3 1 — Hukuk mesleği, daha önceleri çekici bir meslek olarak algılanmasa da, 0 son zamanlarda daha fazla baarılı ve nitelikli öğrenciyi bünyesine Đngiltere Rusya Polonya BAE Türkiye Đrlanda çekmektedir.

Kaynak: AM Uluslararası 100 Hukuk Firması 2006, Dört Büyük Muhasebe Firmasının websiteleri

28 . Istanbul’un Konumunun Özeti

• Bir sonraki sayfadaki grafik, Đstanbul’un finans merkezi olarak değerlendirmede yer alan diğer 5 rakip ile karılatırmalı durumunu göstermektedir (değerlendirilen rakipler Dubai, Dublin, Londra, Moskova ve Varova’dır). • Bu grafik, detaylı profil çalımasının üst seviyede karılatırmalı bir özetidir. Đstanbul’un avantajlarını ve iyiletirme ihtiyaçlarını tek sayfada göstermeyi amaçlamaktadır. • Bu tip grafikler, inceleme konusunun güçlü ve zayıf noktalarının görsel temsilleri olsalar da, dayandırıldıkları detaylı analizlerin yerini alamazlar. Bu nedenle, ülkelere ilikin detaylı profillere bu dokümanın ilerleyen bölümlerinde yer verilmitir. • Yatay eksen, uluslararası finansal merkezlerin rekabet konusunu oluturan 12 önemli boyutu göstermektedir ve bu boyutlar azalan önem sırasına göre sıralanmılardır. • Dikey eksen ise, 0’dan 10’a giden bir performans ölçümüdür. Gerekli olmakla birlikte, bu ölçüm tam olarak objektif bir gösterge değildir. Bu skalayı olutururken birçok sayısal analiz kullanılmı olsa da, çalımanın bütünü finans sektörünün çalıanlarının görülerinin genel çerçevesini yansıtmaktadır (analitik çalımalar, sayısal örnekler, tecrübe aktarımları, vs.). • Rekabetin boyutları her zaman birbirleri ile tamamıyla ilintili ya da tamamen bağımsız olmasalar da, i stratejisi oluturacak kadar bağımsız ve kapsamlı bilgi sağlamaktadırlar. • Đstanbul’un bir UFM olma yönündeki rotası daha tam olarak tanımlanmamıken, ehirler için yapılan bütün sıralamalarda fikir birliğine varılamayacağı ortadadır. Ancak, bu çalıma Đstanbul’un baarılı bir UFM oluturması için yapılması gereken ana iyiletirme çalımalarını ortaya çıkartıp (sonuçlanan stratejiden bağımsız olarak), daha yerinde stratejik kararlar almaya imkan tanıyacak bir zemin tekil etmektedir.

29 . Istanbul’un Konumunun Özeti

Potansiyel Engel Farklılık Londra “Olabilecek 10 en iyi” Dublin Londra Londra Londra Londra Dublin Londra Londra

Dublin Dubai Londra Londra Dublin 8 Londra Dublin Dublin Dublin Dublin Moskova Dubai Istanbul Moskova Dubai Dubai

Varova Varova Varova 6 Varova Dubai Dublin Dubai Dubai Varova Varova Dubai Moskova Dubai Varova Varova Dubai Varova 4 Varova Dublin

Finans merkezi Dublin Varova Moskova olarak performans olarak

Moskova Dubai Moskova Moskova Moskova Moskova 2 Moskova Moskova Londra

“Olabilecek en kötü” 0 ı ı ığıı ücü arz maj Đ rtam rtam T ltyap apma apma aliyeti Đg O O stikrar A Đ aratma olayl M çerçeve olitik ve olitik konomik konomik Y Y

Istanbul K i P Đ Y ali otansiyeli E ayat P M asal Düzenleyici Düzenleyici H Y elir elir itelikli itelikli G N En önemli En önemsiz Önem Derecesi

Kaynak: Deloitte’un uluslararası bankacılarla, avukatlarla, ve Türkiye’de yer alan önemli paydalarla yapmı olduğu 56 görümenin sonucunda ortaya çıkmıtır; bu çalımada 200’den fazla bilgi kaynağı ile birlikte birçok uluslararası finans merkezi kurulmasındaki gözlemler ve elde edinilen deneyimler kullanılmıtır.

30 . Istanbul’un Konumunun Özeti

• Đstanbul gizli kalmı bir igücü ve gelir yaratma potansiyeline sahiptir. Bunlar Đstanbul’un ciddi bir biçimde rekabet edebileceği ve bölgesel rakiplerinin kolay kolay Đstanbul’u geçemeyeceği konulardır

• Đmaj, hukuki, mali ve düzenleyici ortam, politik ve ekonomik istikrar, altyapı ve i yapma kolaylığı balıklarına ilikin olarak mevcut durumda ciddi değiikliklerin yapılması gerekmektedir. Büyük bir mücadele gerektirse de, konuya inançlı bir ekilde yaklaılması ve doğru kaynakların kullanımıyla değinilen değiikliklerin yapılabilmesi mümkün gözükmektedir

• Özellikle Rusya, Đstanbul’da kurulacak olan finans merkezinin baarısı için ciddi bir tehdit oluturmaktadır. Ancak, Moskova’nın karılatığı güçlüklerin boyutu göstermektedir ki buranın geliimi Đstanbul’unkinden daha zor ve yava olacaktır. Bunun anlamı udur ki, Türkiye bölgesel hakimiyeti ele geçirmek ve güveni sağlamak için çabuk hareket etmelidir

• Đstanbul rakiplerinden yaam tarzı ve i yapma maliyeti konularında ciddi derecede önde yer almaktadır. Bu avantajlardan finans merkezinin kuruluu aamasında azami derecede istifade edilmelidir

31 . Içindekiler

1. Genel Çerçeve ve Sonuç

2. Đstanbul'un Seçilen Rakipler Karısındaki Konumu

3. Stratejik Konumlandırma

4. Finansal Potansiyel

5. Gelitirme Yol Haritasının Taslağı

6. Kısaltmalar Listesi

32 Önerilen Đstanbul Finans Merkezi Yapısı • Đstanbul’da konumlanmalıdır daha sonraki geliimini ehrin batı kısmında devam ettirecek, Maslak/Levent bölgesinde belli bir alanda toplanmı ve ayırt edilebilir bir alanda ‘simgesel’ bir binanın (veya benzeri bir yapının) inaası ve bunu destekler nitelikli finans merkezi bölgesinin oluturulması • Đlk strateji ‘yerel mükemmellik’ yakalamaya ve ‘bölgesel üstünlük’ sağlamaya yönelik olmalıdır rekabetin boyutlarında dünya standartlarında bir platforma doğru dengeli bir gelime uluslararası firmaların yerel piyasalarda rekabet etmesine izin vererek, hangi piyasaların büyüyeceğine piyasa oyuncularının karar verebilmesi bölgesel ticaretin finansmanının kolaylatırılması odaklı bir strateji • Ürün odağı mevcut fırsatları ve yerel potansiyeli değerlendirir nitelikte olmalıdır Proje finansmanı, irket tahvilleri, sigorta ve Türk HNWI fonlarının ülkeye geri dönüü yoluyla sağlanan çeitli fırsatlar Gayrimenkul ile bağlantılı (mesela mortgage seküritizasyonu) ‘Sağlıklı’ vergilendirme ve düzenlemesel rekabet yoluyla bazı sektörlerdeki fırsatlar (mesela seküritizasyon, fon yönetimi) Dengeli igücü niteliği ve maliyet verimliliğiyle yönlendirilen orta ve arka ofis operasyonları • Hukuki, mali ve düzenleyici çerçeve açısından Türkiye’ye entegre olmalı ve aynı zamanda… Bazı piyasa oyuncuları, sözlemeler ve ürünler için hukuksal, vergisel ve düzenleme konularında etkin ve uzmanlamı mahkemeler Bazı dolaylı/ilem vergilerinden muafiyet Uzmanlamı tahkim kurumları ile vergi ve düzenleyici mercilerde anlamazlık yönetimi süreçlerinin oluturulması Đstanbul’da konumlanan, tek çatı altında hizmet veren bir finansal hizmetler düzenleyici biriminin oluturulması • Dünya çapında, yeni bir UFM yönetiminin oluturulması Paydaların çıkarlarını dengeleyecek yetkiye sahip ve bu konu özelinde görevlendirilmi bir Devlet Bakanı tarafından idare edilmesi Yönetimde yer alanların dünya çapındaki bankacılardan ve düzenleyicilerden oluması UFM’nin genel ticari geliiminden sorumlu olması

33 Stratejik Açıdan Dikkate Alınanlar

• Stratejik senaryolara temel tekil eden konularda güçlü bir yapıya sahip olunması önerilmektedir Bunlara örnek olarak birbiriyle uyumlu ve uluslararası standartlara uyan kanunları, baarılı bir düzenleyici rolünü, uluslararası standartlara uyulması, hava yolu eriiminin çok iyi olmasını ve vergi düzenlemelerinin açık, effaf ve tutarlı olmasını sayabiliriz.

• Stratejik tasarım ve uygulama bu temel konuları tesis etmeye odaklanmalıdır – Bu husus özellikle yeni kurulmakta olan UFM’lere ilikindir. Bu UFM’de gelitirilmek istenen, ürün odağından bağımsız, ‘keke’lerin mevcudiyetine imkan tanımayacak bir yaklaımdır. Kalan kısım ise rekabette farklılamayla ile ilgilidir.

• UFM’nin tesis edilmesiyle birlikte, piyasaların kendi içinde ‘kazanan ürünün’ belirlenmesi için yarımasına izin verilmeli mi yoksa UFM onların yerine seçimi yapmalı mıdır? Đdeal durumda, eğer UFM yerel ve bölgesel olarak potansiyel vaad eden gelimekte olan bir ekonomide kuruluyor ise, piyasanın özellikle geliiminin erken safhalarında bu seçimi yapmasına izin verilmelidir. UFM’nin yüksek potansiyelinin olmadığı yerlerde (‘ada merkezler’ gibi yerlerde) piyasalar belli ürünlere doğru mali ve düzenleme tevikleriyle UFM tarafından yönlendirilmelidir.

• Diğer stratejik hedefler de temel tekil eden konularda güçlü olunmasını destekler nitelikte olmalıdır. Temelleri oturtmak uzun vadeli ve ciddi bir çaba gerektireceğinden ve bu süre içinde piyasalar da baka tarafa yöneleceğinden, diğer uluslararası ürün fırsatlarını proaktif ekilde aramak gerekmektedir.

34 Ayrıtırılmı UFM’nin Avantajları ve Dezavantajları

Avantajları Dezavantajları

• Sıfırdan balayarak ‘dünya çapında’ bir finansal i • Katılımcıların, büyük yerel potansiyele etkin ekilde ortamı yaratmak, Türkiye çapında yapısal eriimini engelleyebilir. değiiklikler yapmaktan daha kolaydır. — Dubai gibi merkezlere karı sahip olunan stratejik — Bütün hukuki, vergisel ve düzenlemesel avantajın kaybedilmesi hususlar ‘ayrı’ bir ekilde ele alınabilir. • Türk kurumları ve irketleri, bu finansal gelimelerden — Mevcut uygulamalar dikkate alınmaksızın, sınırlı düzeyde yararlanabileceklerdir. uluslararası en iyi uygulamalar adapte — Ekonominin geri kalan kısmı hukuksal, vergisel ve edilebilir. düzenlemesel iyiletirmelerden yararlanamayacaktır. — Nitelikli igücünün finans merkezine yönelmesi • Açık ve etkin bir pazarlama mesajı yaratılabilir. neticesinde diğer iletmelerin söz konusu ihtiyacını — Ayrıtırılmı bir UFM ayrı bir markanın karılayamacaktır. yaratılmasına ve tüm fonksiyonların aynı anda • Uluslararası alanda ‘daha az olgunlamı’ bir model olarak hayata geçirilmesine imkan verir. görülmektedir ve Türkiye’nin AB üyeliği konumlanması ile — Fiziksel yapılar da bu ayrımı ve farklı markayı uyum sağlayamayabilir. sembolize ederler. • Uygulamada çözülmesi gereken birkaç sorunu da — Payda yönetimini kolaylatırır. beraberinde getirir: — Görevlerin tekrarlanması neticesinde maliyetlerin • Vizyondaki netlik ve ortamdaki tutarlılık yükselmesi, — UFM için anlaılabilir amaçlar konulabilir. — Sonraki aamalarda gerçekletirilecek entegrasyonun ilave sorunlar doğurması, — Hukuki, vergisel ve düzenlemesel hususlar UFM içerisinde ele alınabilir. — OECD’nin farklı vergi uygulamalarına gösterebileceği tepki. — Değiiklikler belirli kurululara, ürün sınıflarına ve kontratlara uygulanabilir.

35 Önerilen Ayrıtırmanın Doğası Tamamıyla ayrıtırılmı bir UFM yerine, hedeflenen piyasa oyuncuları, ürünler ve sözlemeler özelinde farklılatırılmı ilemlerin gerçekleeceği bir UFM olacaktır. • Hukuki açıdan entegre olmu bir UFM önerilmektedir… Yasa ve kanunlarda asli bir ayrım yapılmaması Esası tekil eden düzenleme, hukuki ve mali değiikliklerin Türk finans sektörünün tümünü etkilemesi UFM’nin yapısının, konumunun, otoritesinin, amaçlarının ve gücünün varolan kanunlar çerçevesinde tanımlanması Gerekli düzenlemelerin yapabilmesi için hukuki zeminin ve BDDK, SPK ve Hazine’yi içerecek ekilde tek bir düzenleyici kurumun oluturulması, izin verilecek aktivitelerin belirlenmesi Yabancı yatırımcıların, kamulatırmanın, yabancıların mülkiyet haklarının, muhasebe gereksinimlerinin ve kurumlar vergisi oranlarının u anki ulusal ilkelere entegre olarak devam ettirilmesi • …ancak belli yetkilerin de UFM’ye transfer edilmesi gereklidir. Yeni oluturulacak UFM kurulu ve yöneticileri, stratejik olarak ‘hedeflenen’ aktiviteleri ve katılımcıları onaylayacaklardır. Bu durum aağıdaki konularda fayda sağlayacaktır:
Gücü kanunlarla belirlenmi ve piyasalar tarafından belirlenen aktiviteleri ve katılımcıları i gelitirilmesi yönünde koordine eden bir UFM mercii
Çalıanların ie alımı ve iten çıkarılmalarıyla ilgili daha cazip düzenlemeler
Uzmanlamı mahkemeler hakimler ve bilirkiiler için Türk kanunlarında belirtilen ie alım ve eğitim standartları
Hedefe yönelik hukuki ve vergisel hükümler
UFM tarafından yönetilen, etkin ve düük maliyetli tahkim mekanizmalarına eriim
(yeni sözlemeler için) tahkim altyapısını destekleyen ticari sözlemelerin yürürlüğe konması, (süremekte olan sözlemeler için) sözlemelerin vadelerinin uzatılması ve gerekli değiiklikleri içerecek ekilde yenilenmesi

• UFM’den elde edilecek gelirin UFM’nin büyümesi ve iyiletirilmesi için kullanılması gerekmektedir.

36 Önerilen Ayrıtırmanın Doğası (Devam) Tamamıyla ayrıtırılmı bir UFM yerine, hedeflenen piyasa oyuncuları, ürünler ve sözlemeler özelinde farklılatırılmı ilemlerin gerçekleeceği bir UFM olacaktır. • Mümkün olduğuca fiziksel olarak yakın konumlandırılması sağlanacaktır. Kurumların fiziksel olarak Maslak/Levent bölgesinde konumlanmaları desteklenecektir. Kurumlar fiziksel mevcudiyet artı gözetilmeksizin ‘merkezde’ yer alıyor ekilde değerlendirilecekelrdir. • ‘Đmaj ve markalama’ farkı olabildiğince açık olacaktır. Đstanbul’u ‘ayrı’ bir finansal ortam olarak pazarlamak için ayrılan bütçenin artırılması ve yeniden yönlendirilmesi gerekecektir. Sağlanan finansman ile verilen mesajlar aynı paralelde ve birbiriyle uyumlu olmalıdır (özellikle AB ve turizmle ilgili hususlarda). • Ayrıtırmanın doğasının ve sınırlarının tanımlanması zor olacaktır. Etki alanı, ürünler, sözlemeler, mevcut kanunlarla uyum gibi balıklar olacaktır. Uluslararası hukukçuların, FS danımanlarının, Türk hukukçularının ve benzerlerinin görülerine ihtiyaç duyulacaktır. • UFM’ye nitelikli çalıanlar kazandırılması hususu kritik bir konu olacaktır. Finansal hukuk konusunda çalıan insanların niteliklerinin ve sayılarının artırılması ‘Orta kademe yöneticilerin’ ve lise mezunu ‘arka ofis’ çalıanlarının finansal uzmanlığının artırılması FS üzerine odaklanan lisans ve lisans üstü derslerinin artırılması Dünya çapında isme sahip okullarla ortaklık kurarak eğitim kapasitesinin artırılması • Bahse konu ekilde (tam ayrıtırmadan ziyade) bir ayrıtırma gerçekletirilmesinin büyük getirileri olacak – ancak gerçekletirilmesi kolay olmayacaktır. Türk hükümeti, Türk kültürü ve politik ortamı da göz önüne bulundurularak bu değiimin mümkün olduğunun garantisini vermelidir.

37 . Içindekiler

1. Genel Çerçeve ve Sonuç

2. Đstanbul'un Seçilen Rakipler Karısındaki Konumu

3. Stratejik Konumlandırma

4. Finansal Potansiyel

5. Gelitirme Yol Haritasının Taslağı

6. Kısaltmalar Listesi

38 Modele Genel Bakı ve Yaklaım

Genel bakı • Bu model, Đstanbul UFM’nin 2025’e kadar olan 15 yıllık dönemdeki finansal ve ekonomik etkisinin sayısallatırılması amacıyla hazırlanmıtır (2010 yılında balatılacağı varsayımı altında). Modele ilikin sınırlamalara ve uyarılara EK IV’te yer verilmitir. • Türkiye ve çevre bölgelerdeki önemli finansal hizmet sektörlerinin piyasa büyüklüğü ve Türkiye’nin ilerleyen dönemde bu piyasalardan alabileceği pay tahminlerini içermektedir. Finansal hizmetler endüstrisi 5 sektöre bölünmütür: ticari bankacılık, yatırım bankacılığı, özel bankacılık, varlık yönetimi ve sigorta • Ekonomik etki hesaplamaları (GSYH’ye olan katkı,istihadam ve vergi gelirleri cinsinden) piyasa büyüklüğü esas alınarak yapılmıtır. GSYH’deki artıın sebebi olarak: (1) Doğrudan etki – Türkiye’deki finansal hizmetler endüstrisinin büyümesi ve yeni uluslararası firmaların UFM’ye yerlemesi neticesinde artan değer artıı ve istihdam (2) Dolaylı etki – Kapsamda yer alan firmalara ilikin artan talep neticesinde değer artıı ve istihdam – özellikle sermaye kalemlerine ilikin tedarikçiler (inaat/bilgi ilem), profesyonel hizmet sağlayıcıları ve diğer hizmetler (örn. pazarlama ve iletiim) (3) Çarpan etkisi – Doğrudan ve dolaylı endüstrilerdeki büyüme, personel miktarı ve artan seyahat, yerleim imkanı neticesinde mal ve hizmetlere ilikin harcamalar ile istihdam seviyesinde yaanan genel artı Genel yaklaım – Piyasa büyüklüğü • Piyasa büyüklüğü (ilgili finansal hizmetlerden elde edilen piyasa gelirleri), yukarıdan aağıya bir yaklaımla hesaplanmıtır. Türkiye, Ortadoğu, EU15, EU12, Balkanlar ve çevre bölgelere ilikin her sektör için piyasa gelirleri tahmin edilmitir. Söz konusu piyasa büyüklüklerinin yoğunlama ve ürün bileimi açısından EU15 seviyesine ulaacağı varsayımı altında 2025’e dönük öngörülerde bulunulmutur. • Uluslararası anlamda hedeflenebilecek her piyasa payı tahmin edilmi, akabinde Đstanbul UFM’nin zaman içerisinde kazanacağı piyasa payı tahmin edilmitir. Genel yaklaım – Ekonomik etki • Ekonomik etki, piyasa büyüklüğü üzerine uygulanan varsayılmı marj ve oranlara dayanılarak tahmin edilmitir. • Anahtar oranlar kullanılarak hesaplanan değer artıı ve istihdam etkisi, uluslararası finansal iletmeler ile uyumluluk göstermektedir (Türkiye’ye özel durumlarda ayarlama yapılması suretiyle). Senaryolar • Finansal hizmetleri, genel ekonomiyi ve piyasa payındaki farklı büyüme oranlarının bileimini esas alan be senaryo oluturulmutur. Finansal hizmetler ve piyasa payı artılarında, Đstanbul UFM’nin diğer bölgesel ve uluslararası rakiplerine kıyasla daha baarılı ekilde uygulanmasının etkili olduğu varsayılmıtır. • “Hedeflenen”, model için temel durum senaryosu tanımlanmıtır.

39 Model Çıktıları: Temel Durum UFM, 2025 itibariyle GSYH’ye 20milyar $ katkı ve 150.000 ilave i imkanı sağlayabilir

Önemli varsayımlar: Marjinal değer artıı Marjinal FH Đstihdamı • Yoğunlamanın ve ürün bileiminin Milyar $ 2025 itibariyle EU15 seviyesine çıkacağı öngörülmektedir. • 2025’e kadar devam eden büyüme, u anda öncü piyasalardaki canlılığı yansıtmaktadır. 30 2025 yılında, yaratılan 160,000 • UFM’nin yerel finansal hizmetlerde Dolaylı katma değer GSYH’nın %8’i %0,51,5’lik bir büyüme artıı oranında, FH istihdam sağlayacağı tahmin edilmektedir. Sigorta katkısı ise 150.000 kii 140,000 • Uluslararası ve diğer bölgesel finans 25 Varlık yönetimi civarında olacaktır. merkezleri ile rekabetin sonucunda kazanılan piyasa payı (Rekabet Özel bankacılık 120,000 dinamikleri ve iin yapısına ilikin olarak %520 aralığında) Yatırım bankacılığı 20 • Uluslararası finans kurumlarından Ticari bankacılık 100,000 elde edilen verilere göre ürün bazında hesaplanan marjlar Đstihdam • Anahtar oranlar kullanılarak hesaplanan değer artıı ve istihdam 15 80,000 etkisi, uluslararası finansal iletmeler ile uyumluluk göstermektedir (Türkiye’ye özel durumlarda 60,000 ayarlama yapılması suretiyle). 10 • Dolaylı değer, finansal hizmetlere yardımcı endüstriler tarafından 40,000 yaratılmaktadır (örn. profesyonel hizmetler, tedarikçiler, bilgi 5 ilem,pazarlama). 20,000 •Değer artıı, gelir ve istihdam üstündeki çarpan etkisinin yansımasını içeren artıı 0 0 kapsamaktadır. Bu oran 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 muhafazakar bir ekilde 1,2* olarak tahmin edilmitir.

*Yayınlanan aratırmalar hizmet sektörü için 1.2’den 2,2’ye kadar bir çarpanlar aralığını önermektedirler.

40 . Programın Ilk 5 Yıllık Ölçeği Geliimin toplam ölçeği 5 yıl için 1,8 milyar $ civarında olacaktır Değiim unsuru açısından UFM Milyon $ 2.000

600 1,800 1,800

Đhtiyat payı – Bu tip projelerde hesaba katılan 1.500 600 Đhtiyat payı 600 sapma payı

50 50 Özel sektör finansmanı – 110 UFM’nin tesisi için 150 harcanacak ancak özel 1.000 400 sektör tarafından 160 karılanacak maliyetler

160 1,100 25 sene Kademeli harcamalar – 220 Doğrudan proje 500 giderlerine ilikin oluan 800 maliyetler, söz konusu 300 giderler çeitli devlet birimleri arasında paylaılabilir *

100 1. sene 0 Nitelikli Đmaj Proje Diğer ToplamTotal Toplam Altyapı Hukuk Maliyetleri Đ gücü Düzenleyici Vergi

* BSMV’nin kaldırılmasının getirdiği etki vergi üzerinde gösterilmemitir

41 Programın 5 Yıllık Ölçeği – Detaylı Kırılım

Milyon $ Toplam = 1,200* Önemli varsayımlar 300 220 160 160 150 11050 50 100% Uluslararası Ticaret Reklam Gideri Yabancı Transferi 25 Kuruluları Düünce / Görümeleri Piyasa • Altyapı maliyeti için, 1 milyar $’ın 10 Yeni i oteli Okulu 10 %12 birleik faiz oranı üzerinden 20 Diğer 40 Tahkim Danı. 4 yıllık fonlama maliyeti esas Yer Değitirme FS Yüksek Lisans Kurulu 20 alınmıtır. Kalan altyapı Kursları 30 Giderleri 20 harcamaları, tahsis edilen 20 Halkla Đlikiler Gideri bütçelerden sağlanacaktır. 50 Altyapı • Yasal maliyetler, yıllık 50.000 $ 75% Yeni rezidanslar Danı. maala görev yapacak olan 250 80 15 hakimin istihdam edileceği yeni eg trts,Dnalk50 Vergi Otoritesi, Danımanlık mahkemelere ilikin olup yönetim Türklere Hitaben Vergi Uluslararası Burslar Danı. kadrosu, sosyal imkanlar ve 80 10 eğitim giderlerini kapsamaktadır. • Düzenleme maliyetleri, yaklaık Đgücü 1.000 kiilik düzenleyici Çalıması kadrosunun %50’sinin Đstanbul’a 50% 15 taınması ve tüm çalıanlar için Uzmanlamı FS Maa %50100’lük bir maa artıının Mahkemeleri Artıları sağlanmasını kapsar. 120 Düzenleme 130 Danı. • Proje maliyetleri, madde baına Cnire service 25 ‘Concierge’ Kampanya 15 25 Kiisel Hizmetler Faaliyetleri yıllık 15 milyon $’lık danımanlık Simge Bina 100 maliyetlerinin yanı sıra değiim 180 Yasal organizasyonun 40 tam zamanlı 25% Seçmeli Dersler Danı. çalıanının kii baı yıllık 100.000 100 15 $’lık ücret ile görev yapmasını kapsar. • Vergi maliyetleri, BSMV gibi UFM vergilerin kaldırılmasının etkisini Org. dikkate almamakta olup bu 20 etkinin önceden tahsis edilmi bütçelerden veya diğer vergilere 0% ilikin kaydedilecek gelir Altyapı Nitelikli Đgücü Yasal Đmaj Düzenleme Proje Diğer Vergi artılarından karılanacağı Giderleri varsayılmaktadır. *Đhtiyat payı hariç

42 Alternatif Senaryolar

Toplam FH Toplam FH Toplam Kümülatif Toplam FH piyasa değer artıı FH değer vergi igücü Senaryo Önemli varsayımlar büyüklüğü 2025 artıı etkisi* (‘000) 2025 (GSYH (milyar $) 2025 (milyar $) %) (milyar $)

1. Hedeflenen Temel durum 162 71 7.7% 48 468

2. Türkiye ekonomisinde yavalama – GSYH artıı, temel duruma göre %1 Yava 144 64 8.2% 46 422 daha düük seviyede Büyüme

3. Gerekli değiikliklerin gerçekletirilmesi konusunda yavalık Yava 142 62 6.7% 28 415 – uygulamanın gecikmesi, düük FH Uyum büyümesi ve uluslararası ticarette düük piyasa payı

4. Bölgedeki diğer merkezlerin beklenin üzerinde rekabetçi olmaları – Yüksek 136 54 5.8% 24 363 uluslararası ticaret kapsamında düük Rekabet piyasa payı

5. Baarılı uygulama, diğer merkezlere kıyasla çekicilik – uluslararası Rekabetçi 179 79 8.5% 62 510 ticaretten yüksek pay, Türkiye’deki FH UFM büyümesinde artı

*2025’deki toplam ilave vergi gelirlerini göstermektedir

43 Alternatif Senaryolar Senaryo 1: Hedeflenen

Marjinal değer artıı Marjinal FH istihdamı Temel çıktıların özeti Milyar $ ‘000 Summary of key outputsHedeflenen

FH piyasa büyüklüğü 2025 162 (milyar $) 35 200,000

Dolaylı (ilgili endüstriler) Toplam değer artıı (milyar $) 71 180,000 30 Sigorta Değer artıı (% GSYH) 7.7% Varlık yönetimi 160,000 Vergi etkisi 2025 (milyar $) 48 Özel bankacılık 25 FH igücü (‘000) 468 Yatırım bankacılığı 140,000 Ticari bankacılık 120,000 20 Đstihdam • Bu senaryo temel durumu göstermekte 100,000 olup, detaylı varsayımlar ekte yer almaktadır. 15 80,000

10 60,000

40,000 5 20,000

0 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

44 Alternatif Senaryolar Senaryo 2: Yava büyüme

Marjinal değer artıı Marjinal FH istihdamı Temel çıktıların özeti Milyar $ ‘000 Hedeflenen Senaryo

FH piyasa büyüklüğü 2025 162 144 (milyar $) 35 200,000 Toplam değer artıı (milyar $) 71 64 Dolaylı (ilgili endüstriler) 180,000 Değer artıı (%GSYH) 7.7% 8.2% 30 Sigorta Varlık yönetimi 160,000 Vergi etkisi 2025 (milyar $) 48 46 Özel bankacılık Yatırım bankacılığı FH igücü (‘000) 468 422 25 140,000 Ticari bankacılık • Yerel ekonominin hedeflenen senaryoda

Hedeflenen değer artıı 120,000 öngörülenin altında büyümesinin etkisi 20 Đstihdam değerlendirilmektedir. Söz konusu durum, politik istikrarsızlık veya AB 100,000 üyeliğine ilikin ciddi olumsuzlukların 15 yaanması neticesinde oluabilir. 80,000 Senaryo girdileri:

60,000 •GSYH’nin 2008’deki temel durumdan 10 %1 daha az büyüyeceği tahmin edilmektedir. 40,000 • Değer artıının GSYH’ye oranı temel 5 20,000 duruma göre yüksektir çünkü uluslararası ticaretin piyasa payı bu senaryoda değimemekte, dolayısıyla 0 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 toplam FH’nin düük öngörülen GSYH’ye oranı yüksektir.

45 Alternatif Senaryolar Senaryo 3: Yava uyum

Marjinal değer artıı Marjinal FH istihdamı Temel çıktıların özeti Milyar $ ‘000 Hedeflenen Senaryo

FH piyasa büyüklüğü 2025 162 142 35 200,000 (milyar $)

Dolaylı (ilgili endüstriler) Toplam değer artıı (milyar $) 71 62 180,000 Sigorta 30 Değer artıı (%GSYH) 7.7% 6.7% Aktif yönetimi 160,000 Özel bankacılık Vergi etkisi 2025 (milyar $) 48 28 Yatırım bankacılığı 25 140,000 FH igcücü (‘000) 468 415 Ticari bankacılık Hedeflenen değer artıı •Bu senaryoda, UFM’nin faaliyete 120,000 geçmesinde gecikmelerin olduğu ve 20 Đstihdam uygulamanın istenen ekilde 100,000 yönetilmediği (örn. yetersiz yatırım ve pazarlama) varsayılmıtır. Dolayısıyla 15 80,000 Türkiye’nin finansal hizmetlerindeki büyüme artıının temel durumun altında

60,000 kalacağı ve zayıf rekabetçi pozisyonu 10 sebebiyle çevre bölgelerden daha düük pay kazanılacağı varsayılmıtır. 40,000 Senaryo girdileri: 5 20,000 • UFM’nin 2012 yılında faaliyete geçmesi • Türkiye FH’nin büyüme artıının %50’nin 0 0 altında gerçeklemesi 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 •Piyasa paylarının %20 oranında gerilemesi

46 Alternatif Senaryolar Senaryo 4: Yüksek rekabet

Marjinal değer artıı Marjinal FH istihdamı Temel çıktıların özeti Milyar $ ‘000 Hedeflenen Senaryo

FH piyasa büyüklüğü 2025 162 136 (milyar $) 35 200,000 Toplam değer artıı (milyar $) 71 54 Dolaylı (ilgili endüstriler) 180,000 Sigorta Değer artıı (%GSYH) 7.7% 5.8% 30 Varlık yönetimi 160,000 Vergi etkisi 2025 (milyar $) 48 24 Özel bankacılık FH igücü (‘000) 468 362 25 Yatırım bankacılığı 140,000 Ticari bankacılık •Bu senaryoda, diğer önemli bölgesel Hedeflenen değer artıı 120,000 rakiplerin karılatırmalı avantaj sahibi 20 Đstihdam olduğu varsayılmıtır. Rusya’nın daha 100,000 hızlı büyümesi, Dubai, Polonya ve Macaristan’ın bölgesel paylarının temel 15 80,000 duruma kıyasla daha yüksek olması öngörülmütür.

10 60,000 Senaryo girdileri: •Piyasa payının 2010 yılından itibaren 5 40,000 yıl içinde temel durum ile aynı olacağı, 5 takip eden 5 yıl içerisinde diğer bölgesel 20,000 merkezlerin rekabeti ile piyasa payının sabit kalacağı varsayılmıtır. Piyasa 0 0 payının 2005’e kadar olan son 5 yıl 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 içerisinde ise gerileyeceği öngörülmütür.

47 Alternatif Senaryolar Senaryo 5: Rekabetçi Đstanbul UFM

Marjinal değer artıı Marjinal FH istihdamı Temel çıktıların özeti Milyar $ ‘000 Hedeflenen Senaryo

FH piyasa büyüklüğü 2025 162 179 (milyar $)

35 200,000 Toplam değer artıı (milyar $) 71 79 Dolaylı (ilgili endüstriler) Değer artıı (%GSYH) 7.7% 8.5% Sigorta 180,000 30 Varlık yönetimi Vergi etkisi 2025 (milyar $) 48 62 160,000 Özel bankacılık FH igücü (‘000) 468 510 Yatırım bankacılığı 25 140,000 Ticari bankacılık •Bu senaryoda, UFM uygulamasının Hedeflenen değer artıı 120,000 baarılı olduğu (zamanlama ve yatırım 20 Đstihdam ölçeği açılarından), diğer bölgesel 100,000 merkezlerin rekabetinin daha makul düzeyde kaldığı varsayılmıtır. Söz 15 80,000 konusu durum Türkiye’nin finansal hizmetler piyasasında güçlü bir artı göstermesini ve çevre bölgelerden daha 10 60,000 yüksek bir piyasa payı elde etmesini 40,000 sağlamıtır. 5 Senaryo girdileri: 20,000 •Türkiye’nin FH büyümesi %50 oranında artmıtır 0 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 • Piyasa payı %20 oranında artmıtır

48 Detaylı Makroekonomik Etkiler • Model gelitirilirken, potansiyel ekonomik çarpan tahmini kullanılmıtır (akademik aratırmalar ve tecrübeler 1.2 ve 2.2 oransal aralığının kullanılmasını önerir. Daha önce de belirtildiği üzere, bu aralık içindeki en muhafazakar değer kullanılmıtır). Buna ek olarak, aağıdaki makroekonomik etkiler de beklenmektedir. • UFM sunulan modelde belirtilmeyen doğrudan veya dolaylı etkiler de yaratabilir. • Takip eden slaytlarda, UFM’nin Türkiye üzerindeki olası makroekonomik seviyedeki etkilerini görmek mümkündür. Ödemeler dengesi • Ödemeler dengesi yurtdıına çıkı ve yurtdıından giriin (malların, hizmetlerin, varlıkların ve borçların) Türkiye ekonomisine net etkisini gösterir. UFM’nin geliimi, daha önceden yabancı hizmet sağlayıcılarını kullanan uluslararası (böylece giri sağlayarak) ve yerli müterilere (böylece çıkıı azaltarak) sağlanan hizmetlerin artması sebebiyle ödemeler dengesinde bütçe fazlasına (veya bütçe açığının azalmasına) sebep olabilir. • Kar rakamlarının yurtdıına aktarılması ile birlikte mahsup etkisi olacak ve UFM’ye hizmet edilmesi amacıyla ithalat artacaktır. Ancak, sonuç olarak etkinin pozitif olması beklenmektedir. Enflasyon • UFM’den kaynaklanan aktivite artıı, enflasyona kısaorta vadede yukarı doğru baskı yaratabilir: • Yüksek maa alacak çalıanların artıı –yerel maalar üzerinde artı etkisi yaratacak ve bu kapsamda yerel harcamaların artması söz konusu olacaktır. • Destek hizmetlerine ihtiyacın artması – UFM’ye gelecek uluslararası irketler destek ürünleri yelpazesine ihtiyaç duyacaklardır, bu da bu hizmet sağlayıcılarının fiyatlarında artı baskısı oluturacaktır (rekabet ve kaynak miktarına göre). • Ekonomideki genel aktivite artıı – havayolu ulaımı, oteller, diğer mal ve hizmetlere olan ihtiyacın artması ve bununla beraber ekonomideki genel canlılık, fiyatlarda yukarı yönde bir baskı oluturacaktır. • Yerel talebin artması ile birlikte gayrimenkul fiyatlarının da yükselmesi söz konusu olacaktır. • Yerel arzın da artması ile söz konusu yukarı yönlü baskılarının hafiflemesi beklenmektedir. Hükümetin bu genilemeyi para arzını artırmak suretiyle yönetmesi mümkün olabilecektir ancak bu mekanizmanın çok dikkatli uygulanması gerekmektedir.

49 Detaylı Makroekonomik Etkiler (Devam)

Döviz kuru • Para giriindeki artı, döviz kurlarının artıına yönelik baskı yaratmaktadır. • Öte yandan enflasondaki artı, döviz kurlarında aağı doğru baskı yaratmakta ve artı baskısı bu ekilde dengelenmektedir. Faiz oranları • Enflasyondaki artı faiz oranlarını artırıcı bir etki yaratacaktır. Yüksek getiri avantajından faydalanmak isteyen büyük çaplı sermayenin girii ise bu durumda döviz kuru üzerinde baskı yaratacaktır. • Faiz oranları üzerinde çok sayıda baskı unsuru olmakta ve bu sebeple faiz oranları üzerindeki etkinin belirli bir netlik derecesinde tahmini zorlamaktadır. Bütçe fazlası • UFM’nin, balangıç yatırım gereksinimleri sebebiyle hükümetin bütçe durumunu olumsuz etkilemesi beklenmektedir. • Öte yandan, genileyen finansal hizmetler ve destekleyici sektörlerle birlikte artan vergi gelirlerinin, bütçeyi olumlu yönde etkilemesi beklenmektedir. • Cari hesabın ikame etkisinden arındırılması gerekmekte olup halihazırda Türkiye’de yerleik bazlı yabancı firmaların UFM’ye yönelmesi ve ödedikleri mevcut vergi tutarının gerilemesi söz konusu olabilecektir. Verimlilik artıı • Finansal ürünlere artan oranda ve daha etkin eriimin sağlanmasının, Türk firmalarının verimliliğini artırması ve böylece ekonomik büyümeye katkıda bulunması beklenmektedir.

50 UFM’nin Türkiye’deki Ana Sektörlere Etkileri

• UFM’nin finansal etkisi ve daha önce belirtilen makroekonomik etkiler model kapsamında değerlendirilmitir. Ancak, Türkiye ekonomisinin diğer sektörlerine olan etkisi de dikkate alınmalıdır. Turizm • Reklam bütçelerinin koordine edilmesi gerekli olacaktır. Bu durum, Türkiye’nin bir bütün olarak yatırım getirisini artıracaktır. • Finansal sektör çalıanlarının ve ailelerinin artan sayılarla Đstanbul’a yerlemeleri, Đstanbul’un iyi bir turistik merkez olarak tanınmasına da yardımcı olacaktır. • Türkiye’nin turizm endüstrisi kapsamında vermi olduğu mesajların UFM için gerekli mesajlar ile aynı çizgide ve dengeli olması gerekmektedir. Yüksek eğitim • Bu sektör UFM’nin kuruluundan son derece etkilenecek ve geliecektir. Bu sektörün bütçesinin UFM’nin ihtiyaçlarını karılayacak finans ağırlıklı yüksek öğrenime ağırlık verecek ekilde yeniden düzenlenmesi gerekecektir. Bunların içinde: — Uzmanlığı artırma hedefine yönelik, FS ile ilgili lisans ve lisansüstü eğitimlere ek fon aktarılması — Orta ve arka ofis için teknik eğitim — Hukuk ve profesyonel hizmetler için daha iyi eğitim yer almaktadır. • Türk halkının odağını kendi ticari geliimlerine ve eğitimlerine çevirecek (özellikle FH sektörüyle ilgili) politikalar ve uygulamalar gelitirilmelidir. Bu, UFM geliimi ve diğer ticari gelimelerle aynı seviyede, uzun vadeli bir politika olmalıdır. • Turizmde olduğu gibi, Eğitim Bakanlığı, Yüksek Öğrenim Kurumu ve UFM’nin kordinasyonu çok önemlidir. Altyapı • Altyapının bazı unsurları –hava eriimi, ulaım, iletiim UFM geliimi için zorunludur. • En büyük etki ise paydaların politikalarını, faaliyetlerini ve bütçelerini aynı seviyeye getirme zorunluluklarına ilikin oluacaktır. • Büyükehir altyapısındaki iyilemeler turizmi olumlu yönde etkileyecek ve çoğu ticari faaliyetin daha verimli hale gelmesini sağlayacaktır. Sağlık • Yabancıların artan sayılarda Đstanbul’a gelii, sağlık hizmetlerine yönelik beklentileri ve mevcut standartları yukarıya çekecektir. Bu durum, doğal bir piyasa gelimesi örneğini tekil etmektedir. Bu kapsamda UFM, sağlık sigortası sektörü için de önemli bir geliim fırsatı tekil etmektedir.

51 . Modele Ilikin Uyarılar

Uyarılar • Bu modelin amacı, Đstanbul UFM’nin potansiyel büyüklüğü ve etkisine ilikin üst düzey bir analiz yapılmasıdır. • Model tahminlerinin tanımlayıcı olarak dikkate alınması gerekmektedir. Projeksiyonların detaylandırılması ve doğrulanması için daha detaylı bir çalıma gerekmektedir. • Modelin, Đstanbul UFM’ye ilikin yeni bilgiler, maliyet ve gelir verileri ile sürekli olarak güncellenmesi gerekmektedir. Yeni verilerin temini neticesinde elde edilen çıktıların değimesi söz konusu olacaktır.

Not • Modelde yer alan hesaplamaların, ticari kararlar alınabilecek düzeyde kesin bilgiler içermediğinin çok açık olarak anlaılması gerekmektedir. • Söz konusu model, piyasa büyüklüğü ve etkisinin analizi için bir çerçeve niteliğindedir. • Model, trendlerin, finansal hareketlerin, belirli girdi ve varsayım aralığına ilikin çıktıların göstergesi olma özelliği taımaktadır. Model, yatırımların değerlendirilmesi amacıyla tasarlanmamı olup model çıktılarına dayanılarak herhangi bir yatırımın yapılmaması gerekmektedir. • Senaryolar, değiken varsayımlar altında olası etkileri göstermeyi amaçlamaktadır. • Girdi olarak kullanılan veriler, kamuya açıklanan bilgiler ve nitelikli tahminlerin bileimidir. Kullanılan veri kaynaklarının tamamı birbiri ile uyumlu değildir. Bu kapsamda özellikli bir aratırma yapılmamı veya kullanılan data kaynaklarının doğrulanması yoluna gidilmemitir. • Model, reel fiyatlar kullanılarak oluturulmutur. • Çıktılar, sadece gösterge amacıyla kullanılmalıdır.

52 . Içindekiler

1. Genel Çerçeve ve Sonuç

2. Đstanbul'un Seçilen Rakipler Karısındaki Konumu

3. Stratejik Konumlandırma

4. Finansal Potansiyel

5. Gelitirme Yol Haritasının Taslağı

6. Kısaltmalar Listesi

53 Uygulama Sırasında Aılması Gereken Engeller

• UFM için gelitirilen yol haritasında, baarılı bir merkez vizyonu ile sağlanan programın geliimini etkileyecek önemli engeller dikkate alınmıtır. • Belirlenen 7 önemli engel alanı aağıdaki gibidir. Değiim programının içeriği ve her bir alandaki ana aktiviteler ileriki sayfalarda detaylandırılmıtır. • Son olarak, yol haritasının eması öngörülen zaman takvimi ile birlikte sunulmutur.

1. Yasal Ortam 2. Mali Ortam 3. Düzenleyici Çerçeve 4. Nitelikli Đ Gücü

Mahkemelere duyulan Verimsiz uyumazlık Düzenleyicinin fiziken Ticaret ve finans sektöründeki güvensizlik ve belirsizlik çözümleri piyasadan uzak olması genel nitelikli igücü eksikliği Verimsiz uyumazlık Vergi mevzuatına olan Verimsiz uyumazlık ‘Analist’ niteliklerinin çözümleri güvensizlik ve belirsizlikler çözümleri yetersizliği Medeni kanundan BSMV, KKDF ve stopajı içeren Nitelikli personel eksikliği ve Genç nüfusun, yetkin orta kaynaklanan engeller dolaylı vergiler “devlet memurluğu anlayıı” /arka ofis çalıanı olarak Nitelikli i gücü eksikliği Verimsiz vergi tahakkuk değerlendirilmesini sağlayacak sistemi bir mekanizmanın olmayıı

5. Altyapı 6. Đmaj 7. Diğer

Trafik sıkııklığı Mevcut imajın UFM Maliyetli ve esnek Yüksek kalitedeki konseptini desteklememesi olmayan i kanunları gayrimenkul adedindeki Finans hizmetlerine özgü Birçok rakibe nazaran yetersizlik markalama stratejisinin daha düük olan ‘i olmayıı yapabilme kolaylığı’ Diğer ülkelerin kapsamlı markalama stratejilerine ayak uyduramamak

54 1. Yasal Ortam: Stratejik Amaç

• Uluslararası finans çevresi tarafından güvenilen, düük maliyetli, esnek ve finans sektörünün geliimini destekleyici bir yasal ortamın gelitirilmesi • Bunu baarmak için — Mevcut finans merkezlerindeki kurumsal alanda görev yapan nitelikli avukatların yer aldığı, finansal hizmetler konusunda özellemi mahkemelerin kurulması (örn. Londra) — Tahkim idaresi altında, saygı duyulan, düük maliyetli tahkim kurullarının kurulması • Belirli piyasa katılımcıları, sözlemeler ve ürünler üzerinde etki alanı oluturabilmesi için, bu ihtisas mahkemelerinin oluumunu sağlayacak resmi yasal çerçevenin oluturulması • Đstanbul’un finans ve ticari tahkimin bölgesel merkezi olması için; — Türk ve bölgesel i çevrelerinin tahkimin faydaları hakkında eğitilmesi — Đstanbul’un bölgede tahkim için önde gelen bir yer olarak lanse edilmesi • Türk hukuk sisteminde uzman kiilerin ve effaflığın gelitirilmesi, finans hizmetleri mahkemelerinin hukuk sistemine entegre edilmesi

55 1. Yasal Ortam: Önemli Aktiviteler

Önemli Aktiviteler Temel Varsayımlar

Aama I (1. yıl) Yatırım Ölçeği • Politikayı belirleyecek ve gerekli değiiklikleri yönetecek organizasyon ve idarenin oluturulması Tahkim — Ana paydalar ve hükümet ile ilikilerin kurulması 160m $ kurulunun • Uzman hukuk danımanları ile anlama yapılması ve yasal stratejinin belirlenmesi kurulması ve — Belirlenen sorunların kapsamının ve ölçeğinin tespiti için, finans hizmetleri yasal ortamına ilikin 30 eğitim detaylı çalımasının yürütülmesi Özellemi — Uluslararası en iyi uygulamaların aratırılması ve uygulanabilecek ilgili unsurların belirlenmesi Finans • Aağıdaki sorunları da dikkate alacak ekilde yeni ihtisaslamı finans hizmetleri mahkemelerinin ve 130 Hizmetleri tahkim kurullarının kurulması için taslağın hazırlanması mahkemeleri — Belirlenen sorunların çözümlenmesi için hukuk sistemi içinde yer alacak yeni mahkemelerin rolleri ve eğitimli Yasal 15m $ — Bu mahkemelerin etki alanları ve tanımlamaları Danımanlık hakimler — Bu mahkemelerin mevcut hukuk sistemi ile etkileimini sağlayacak bir mekanizma — Bu mahkemelerin kurulması için kanunlarda yapılması gereken değiiklikler 1. Yıl 25 Yıl Arası • … ve aağıdaki ana unsurların dahil edilmesi — effaflık ve doğru algıyı sağlamak için gerekli organizasyon yapısının tasarımı 1. Yıl — Yeterli finans hizmetleri niteliklerinin sağlanabilmesi için gerekli insan kaynakları politikası • Đhtisas mahkemeleri ve tahkim kurullarının • Gerekli halkla ilikiler ve pazarlama konuları dikkate alınarak iletiim planının hazırlanması tasarlanması için yasal tavsiye ve danımanlık • Hazırlanacak taslağın tüm değiim programına dahil edilmesi ücretleri

Aama II (25 yıl arası) 25 Yıl Arası • Belirlenen yeni kurumların kurulması için yasal stratejinin uygulanması • Finans hizmetleri mahkemeleri ve tahkim kurulunun kurulma, 250 yüksek nitelikli hakimin — Nitelikli insanların yerletirilmesi • Türk hukuk sisteminin detaylı incelenmesi ve finansal hizmet sektörü mahkemelerinin en iyi ve uygun sayıda idari elemanın ie alınma uygulamalarının ve niteliklerinin yasal ortama aktarılması için stratejinin tasarlanması (yasal eğitimin maliyeti geniletilmesi, hukuk sistemi dıında niteliklerin kullanılması, artan maalar, hukuk mesleğinin Paydalar ve Bağlılıklar desteklenmesi vb.) • Uluslararası finans kurumları arasında Türkiye’deki finans hizmetleri yasal ortamının imajının artırılması Önemli Paydalar için pazarlama ve halkla ilikiler stratejisinin uygulanması • Adalet Bakanlığı • Avrupa Birliğine Katılımdan Sorumlu Bakan / Aama III ( 5 yıl ve daha sonrası) Daha iyi Düzenleme • Hukuk sisteminin niteliklerini, etkinliğini ve effaflığını artırmak ve sonuç olarak ihtisas mahkemelerini Türk hukuk sistemine entegre etmek için stratejinin uygulanması Önemli Bağlılıklar • Đstanbul’un bölgesel tahkim merkezi olarak konumlandırılması • Nitelikli i gücü (Hukuk sistemindeki gelien, — Tahkim hizmetlerinin hukuk, finans hizmetleri profesyonelleri ve i toplulukları arasındaki önemini uygun finans hizmetleri nitelikleri) artırmak için eğitim programlarının balatılması • Vergi (vergi sistemindeki değiikler ile uyum) — Đstanbul’un bölgedeki tahkim merkezi olarak lanse edilmesi • Düzenleme (düzenleyicideki değiiklikler ile uyum)

56 2. Mali Ortam: Stratejik Amaç

1. Finans kurumları tarafından gerçekletirilen ilemlerin vergilendirmesinde kesinlik sağlayacak, ürün ve kontratlar için, piyasa katılımcılarının ve diğer kurumların Đhtisas mahkemelerine eriimini ve tahkim uygulamalarını içeren vergi ortamına ilikin reformun yapılması • Reformun özellikleri: — OECD tarafından ‘zararlı’ vergi ortamı olarak sınıflandırılmayı önlemek için mevcut kurumlar vergisi oranlarının ve ilgili kuralların düzeltilmesi — Dolaylı vergilerden, ilem vergilerinden (örn. BSMV) ve çeitli vergi prosedürlerinden muafiyet (bahse konu hususlar finansal kurumlar tarafından uzun süre Türkiye’deki vergi sisteminin olumsuz tarafları olarak görülmülerdir) — Merkezin içinde yer alan kurumlar için vergi anlamazlıkları çözümüne yönelik çeitli mekanizmalar gelitirilmesi (uzmanlamı mahkemler ve tahkim prosedürleri gibi) — Yukarda bahsi geçen hususların UFM otoritesi altında çeitlendirilmesi için geni yetkilerin tanınması – Yeni vergi reformunun tanıtımı için halkla ilikiler faaliyetlerinin yürütülmesi 2. Yeni rejimin paralelinde, hedeflenen vergi kuralları değiikliklerinin yapılmasıyla ortaya çıkacak fırsatların takip edilmesi ve Türkiye’deki vergi rejiminin iyiletirilmesi için: — Önemli finans piyasalarındaki (seküritizasyon gibi) engelleri kaldıracak kuralların belirlenmesi için programların belirlenmesi — Kurumlar vergisindeki uygunluk maliyetinin kaldırılması için inisiyatif kullanımı (örn. eğitim ve yetkinlik standartları) — Yurtdıından gelenler için vergi imtiyazlarının sağlanması — Türk vergi sistemi ile özelletirilmi vergi sistemi (ihtisas mahkemeleri yoluyla kanunların uygulanması) arasındaki en iyi uygulamaların paylaılması için mekanizmalar • Reformun sağlayacağı avantajlar: — Uzmanlamı tahkim prosedürlerinin ve mahkemelerin varlığı sayesinde merkezdeki kurumların, Türk vergi sistemindeki belirsizliklerden korunması — Vergi kanunu uygulamalarındaki tutarlılığın artması — Merkezin içinde yer alacak finans piyasalarının geliimi için vergi sorununun ortadan kaldırılması (mesela sekürütizasyon, varlık yönetimi gibi)

57 2. Mali Ortam: Önemli Aktiviteler

Önemli Aktiviteler Temel Varsayımlar

Aama I (1. yıl) Yatırım Ölçeği • Reformları gerçekletirecek otoritenin kurulması/yetkilendirmenin sağlanması için kanunların tasarlanması ve uygulanması — Mevcut kanunların yerine geçecek yeni kanunların oluturulması — Önemli paydalar ve hükümet arasındaki ilikilerin kurulması 50m $ • Değien vergi kanunları için taslak tekliflerin hazırlanması • Türk vergi sisteminin geniletilmesi için önerilen iyiletirmelerin belirlenmesi Vergi Kurumu Aama II (25 yıl arası) vb. • Reform için vergi kanunlarına taslak değiikliklerin yapılması 10m $ — Uygulamalardaki mevcut belirsizlikleri ve tutarsızlıkları önleyecek, vergi uyumazlıklarının çözümü Danımanlık için sorumlulukların tanımlanması — Dolaylı vergilerden ve ilem vergilerinden (örn. BSMV) ve çeitli vergi prosedürlerinden muafiyet • Türk vergi sisteminde yapılacak iyiletirmeler için vergi kanunlarında taslak değiikliklerin yapılması 1. yıl 25 yıl arası — Belirli finans piyasası ürünlerinin geliimini tevik edecek vergi kanunu değiiklikleri 1. yıl — Yabancılara yönelik imtiyazları konu alan benzer teklifler • Kanunların, taslak vergi kanunlarının ve Türk — Belirsizlik durumunda vergi otoritelerinden izin veya resmi kararın alınmaya çalıılması sisteminin iyiletirilmelerinin belirlenmesi için • Kayıtlı piyasa katılımcıları ve diğerleri için ürün ve kontratları belirleme amaçlı rehber ve kriterlerin gerekli profesyonel danımanlık ücretleri belirlenmesi • UFM kurulu ve mevcut Türk vergi otoritesi için sorumlulukların tanımlanması 25 yıl Arası • Sektör özelinde eğitimler vererek UFM’de çalıanların ve Türk vergi otoritelerinin uluslararası finans • Vergi düzenlemeleri ve kanunlarının uygulanması sektörünü ve bu sektörün sorunlarını daha iyi anlamasının sağlanması, bu ekilde Türkiye’nin hedefe için gerekli profesyonel danımanlık ücretleri yönelik vergi rejimini verimli ve etkin biçimde yönetmesinin sağlanması • UFM yetkili kurum kurulması maliyeti • Mevcut vergi otoriteleri ve UFM otoriteleri arasında en iyi uygulamaları paylamak ve bilgi alıverii • Đe alım ve eğitim maliyetleri sağlamak için bir çerçevenin oluturulması • Markalama ve halkla ilikiler faaliyetleri ― Merkezde kayıtlı vergi mükelleflerinin denetleyenler için eğitim ve yetkinlik standartları maliyetleri • UFM ve Türkiye’deki vergi yaklaımı ve amacı esas alınarak profesyonel vergi danımanlarının eğitimi ― Çalıtaylar ve forumlar Paydalar ve bağımlılıklar ― Konferanslar Önemli Paydalar Aama III (5 yıl ve daha sonrası) • Türk Vergi Otoritesi • Türk vergi sisteminin geniletilmesi için vergi reformunun uygulanması ve iyiletirilmesi • Hazine • UFM ve yeni politika kapsamnda vergi sisteminin geliiminin takip edilmeye devam edilmesi • OECD • Aağıda belirtilenlerin dikkate alınması • Önemli piyasa katılımcıları — Merkezin uluslararası boyutunun lanse edilmesi — Finansal ilemlerin geliiminin ve yatırımın tevik edilmesi Bağımlılıklar • Yasal ortam • Politik destek *BSMV’nin kaldırılmasının etkisi göz önüne alınmamıtır

58 3. Düzenlemeler: Stratejik Amaç

• Piyasa oyuncularına yakın, dünya standartlarında bir düzenleyici kurum yaratılması, ve böylece düzenleyici süreçlerin piyasalar tarafından daha fazla yönlendirilmesinin sağlanması; düzenlemelerin kapsamlı ve farklı piyasalar kapsamında tutarlı olması; ölçek ekonomileri ve nitelik kümelerinin birlikteliği ile verimliliğin sağlanması • Bunu sağlamak için halihazırdaki düzenleyici kurumların aamalı olarak tek bir düzenleyici kurumun gözetimi altına girmesi (FHDDK Finansal Hizmetler Düzenleme ve Denetleme Kurumu) — FHDDK’nın Đstanbul’da bulunması — Yönetim Kurulu Bakanı, Genel Müdür, Đcra Bakanı, Finansal Suç Masası Bakanı ve Gözetim Masası Bakanı gibi önemli rollerin yaratılması — Bu rollerin uluslararası alanda tanınan kiilere verilmesi — Anlaılabilir düzenleyici yapılar (onay verme, denetim, uygulama ve izlenecek politikaların ana fonksiyonlarıyla ilgili) • Piyasaların düzenleyici kurumlara olan güveninin artırılması — Düzenleyicinin etkinliğinin bağımsız bir organ tarafından değerlendirilmesine yönelik bir mekanizmanın gelitirilmesi, yönetiim ve piyasa güveni konularına hakim olunması, katılımcılara yürütülen sürecin felsefesi ve yönünün aktarılması — Düzenleyici organın kararlarına karı çıkanların bavurabileceği ayrı bir tahkim organının(ların) kurulması • Düzenleme organının ve düzenleme süreçlerinin uluslararası standartlara tam olarak uyum sağlaması için iyiletirilmesi — Akredite edilmi Đngilizce çevirisi olan bir el kitabının ve ilgili kaynak kitaplarının mevcut olması — Risk odaklı süreçlerin oluturulması • Her seviyedeki çalıanın niteliklerinin artırılmasıyla, organizasyonel verimliliğin artırılması ve böylece genel anlamda i yapmaya daha uygun bir ortam yaratılması

59 3. Düzenlemeler: Önemli Aktiviteler

Önemli Aktiviteler Temel varsayımlar

Aama I (1. yıl) Yatırım Ölçeği • Paydalar aynı düzeye getirilmeli, bütçe ayrılmalı ve yönetiim mekanizması kurulması • FHDDK’nın son halinin taslağının hazırlanması, içinde 150m $ — Ana düzenleyici yapıtalarının bulunması (düzenleyici çerçeve, düzenleyici çerçeve ve yönetiim Uluslararası 10 ie alımlar bildirisi, yüksek standartlar, sağduyulu kaynak kitap, i yapma standartları, düzenleyici süreçler) 20 — Finansal Suç Biriminin ve düzenleyicilerin süreçlerinin ve sistemlerinin gözden geçirilmesi Yer değitirme • Düzenleyicilerin aamalı entegrasyonu ve hedeflenen aamaya gelinmesi için bir değiim programı gelitirilmesi Düzenleyici 120 personel — Organizasyonel tasarım giderlerinde — Sözleme devri artı — Ödeme ve teviklerin yeniden yapılandırılması 15m $ Danımanlık — Değiim müdahaleleri — Kültürel değiim programı  Uluslararası üne sahip önemli insanların görevlendirilmesi için sürecin balatılması 1. Yıl 25 Yıl Arası — Yönetim Kurulu Bakanı, Genel Müdür, Đcra Bakanı, Finansal Suç Masası Bakanı Ve Gözetim Masası Bakanı 1. Sene • Đletiim planının gelitirilmesi • Taslak oluturulması için danımanlık ücreti  Yüksek niteliklere sahip piyasa oyuncularından ve sınırlı sayıda düzenleyici uzmandan oluan bir danıma 25 Sene arası kurulu kurulması, ve bu kurulun uluslararası düzenleyici avantajlarını ve arbitraj fırsatlarını aratırmaları • Çalıanların %50’sinin Đstanbul’a taınmasının maliyeti Aama II (25 yıl arası) • Çalıan baına iletme maliyetin %50100 artıı • Bütünleik bir FHDDK yaratmak için bir değiim programının uygulanması (piyasa katılımcıları haricinde) — Toplu bir Finansal Hizmetler Hukuku ve Kurallar Kitabı yaratılması • Önemli pozisyonlar için uluslararası üne sahip — Hedefe yönelik eğitim ve ie alımlarla ile önemli yöneticilerin ve düzenleyicilerin istihdamı kiilerin görevlendirilmesi • Düzenlemelerin ve ilgili mevzuatların gözden geçirilmesi, iyiletirilmesi • Düzenlemeler açısından konumlandırma stratejisinin iyiletirilmesi ve risk odaklı politikaların Paydalar ve bağlılıklar kanunlatırılması • Piyasa oyuncularına danıma mekanizmasının iyiletirilmesi Önemli paydalar • Türkiye’de dünya çapında bir düzenleyici ortamının olduğunun duyurulması için reklam ve halkla ilikiler • Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu stratejilerinin yürütülmesi • Sermaye Piyasaları Kurulu • Hazine Müstearlığı Aama III (5 yıl ve daha sonrası) • Finansal Suç Masası • Yeni ve gelimekte olan ürünler için düzenlemelerin etkinliğinin gözden geçirilmesinin de dahil olduğu, • Önemli piyasa katılımcıları rakipler karısında stratejik düzenleyici konumun sürekli olarak değerlendirilmesi Önemli bağlılıklar • Đmaj ve markalama (Kurumsal iletiim ve i geltirme) • Hukuki

60 . 4. Nitelikli I Gücü: Stratejik Amaç

• Finansal hizmetler sektörü çalıanları havuzunun niteliği ve büyüklüğü konusundaki rekabet için Türkiye’nin güçlü bir konumda olmasının sağlanması • Bunu sağlamak için dört temel alanda gelitirme gerekmektedir: — Mevcut finans ve profesyonel hizmetlerindeki yüksek nitelikli kiiler — Türkiye’nin en iyi üniversitelerinden mezun yüksek nitelikli kiiler — Yurtdıından Türkiye’ye geri dönen uygun nitelikteki profesyoneller — Kısa dönemli ihtiyaçları karılayabilecek, özel nitelikli yurtdıından gelen profesyoneller • Finans ve profesyonel hizmet çalıanlarının mevcut niteliklerini artıracak fırsatların sağlanması (örn. yönetici yüksek lisans dersleri) • Türkiye’yi iletme ve finans eğitimi konusunda bölgesel bir lider olarak konumlandırmak için; — Đlgili derslerin sayısının artırılması, içeriğinin zenginletirilmesi ve finans, hukuk alanlarına özgü derslerin verilmesi için Türkiye’nin lider üniversitelerinin desteklenmesi — Türk üniversiteleri ve diğer üniversiteler arasında uluslararası ilikilerin kurulması — Dünyanın en iyi üniversitelerinin Đstanbul’da bir kampüs kurması (örn. Harvard, INSEAD) • Đstanbul’u uluslararası finans hizmetleri profesyonelleri tarafından en iyi çalıma ve yaam merkezi seçilmesini sağlayacak önemli markalama ve halkla ilikiler faaliyetlerinin yürütülmesi için; — Đ ortamının iyiletirilmesi için belirli ölçümlerin yapılması — Yurtdıında yaayan Türkleri Türkiye’ye çekebilmek için tanıtım çalımalarının yürütülmesi

61 . 4. Nitelikli Igücü: Önemli Aktiviteler

Önemli Aktiviteler Temel Varsayımlar Aama I (1. yıl) • Politikanın belirlenmesi ve gerekli değiimin yönetilmesi için organizasyon ve idarenin belirlenmesi Yatırım Ölçeği — Bütçenin tahsis edilmesi — Önemli paydalar ile idari mekanizma ilikisinin kurulması Finansal Hizmetler — Değiim için taslakların oluturulması ve ileride yapılacak çalımaların belirlenmesi 220m $ — UFM’nin nitelikli i gücü gereksinimlerinin belirlenmesi (belirli nitelik farklılıkları ve ölçekleri) yüksek öğretimi 20 — Uygun üniversite derslerinin sayısının ve kalitesinin gözden geçirilmesi Uluslararası 20 Đletme Okulları — Đletme, ekonomi, finans ve yabancı dil derslerinin artırılması 80 Yurtdıı — Profesyonel hizmetlerin ihtiyaçlarının dikkate alınması (muhasebe, hukuk, bilgi Okulları teknolojileri, vb.) — Eğitim sistemindeki darboğazların belirlenmesi (örn. üniversiteye giri sınavı) — Uluslararası yetenekleri çekme becerisinin dikkate alınması 100 Mesleki dersler 15m $ — Politika ve taslakların belirlenmesi ve taslakların tüm değiim programına entegre edilmesi Danımanlık • Kısa dönemde ihtiyaçların karılanması için stratejik faaliyetlere odaklanılması — Türk göçmenler için ülkeye geri dönü stratejisi 1. yıl 25 yıl arası — Mevcut finans hizmetleri çalıanlarının niteliklerinin gelitirilmesi — Yüksek lisans programları için yurtdıında eğitim 1. yıl • Nitelikli igücü ihtiyacının belirlenmesi ve taslağın Aama II (25 yıl arası) oluturulması için danımanlık ücreti • Nitelikli i gücü politikasının uygulanması: 25 yıl arası — Lisans ve lisansüstü finans derslerinin verilmesi ve öğrenci sayısının artırılması • Yüksek lisans derslerinin sayısının artırılması, — Dünya lideri eğitim kurumları ile uluslararası ortaklıkların kurulması, bu ortaklık kapsamında lider zenginletirilmesi ve yurtdıındaki okullar için üniversitelerin Đstanbul’da kampüs kurması yüksek öğretim yatırımı — UFM ile yüksek öğrenim kurumlarının ilikilerinin sağlanması (örn. kariyer hizmeti, yer emaları, • Uluslararası iletme kampuslerinin kurulması ziyaretçi akademisyen olarak deneyimli piyasa katılımcıları, vb.) • Arka ofis memurlarının mesleki niteliklerinin — Arka ofis aktiviteleri için nitelikli insan gücünü artıracak mesleki okulların kurulması gelitirilmesi — Đstanbul’un yaanacak ve çalıılacak bir yer olarak lanse edilip, yetenekli insanları çekmek için • Bir kısım maliyetlerin özel sektörün katılımı ile tanıtım faaliyetlerinin yürütülmesi paylatırılması söz konusu olabilir • UFM’nin geliiminin izlenmesi ve nitelikli igücü politikasının buna göre güncellenmesi (örn. spesifik ürün Paydalar ve Bağlılıklar talebi, arka ofis, ön ofis talebi vb.) Önemli Paydalar Aama III (5 yıl ve daha sonrası) • Yüksek Öğretim Kurulu (yüksek öğretim politikası • UFM’nin geliiminin izlenmesi ve politikanın ona göre güncellenmesi ve bütçesi) — Orta öğrenimdeki nitelikleri artıracak ve yüksek öğrenime destek olacak politikanın belirlenmesi • Milli Eğitim Bakanlığı (ilkokul/lise eğitim politikası (mesela yabancı dile odaklanılması) ve bütçesi) — Önde gelen üniversitelerin kurulması için yatırım yapılması — Türkiye’nin yüksek kalitede yüksek öğrenim hizmeti veren bir ülke olarak lanse edilmesi ve Türk Önemli Bağlılıklar üniversitelerine bölgesel katılımın artırılması • Đmaj ve markalama — Eğitim için uluslararası ortaklığa devam edilmesi • Profesyonel hizmetler (niteliklerin gelitirilmesi) • AB’ye üyelik etkisinin dikkate alınarak hazırlıkların bu doğrultuda yürütülmesi

62 5. Altyapı: Stratejik Amaç

• Finansal hizmetler kurumlarının Maslak/Levent bölgesinde kurulması ve bu kurumları sembolize edecek ve marka olunmasını sağlayacak yapının inaası • Bu bölgenin geliimini destekleyecek çevre altyapısının iyiletirilmesi için; — Yüksek kalite ofis, i oteli ve konferans salonlarının ina edilmesi — En az 10 km uzunluğunda metro hattının ve havaalanı ile ehir merkezi ulaımını kısaltacak 15 km uzunluğunda yeni bağlantı yollarının yapılması — Gelecekte iyiletirilecek havayolu ulaımının, bu bölgedeki gelimelerle uyumlu bir ekilde gerçekletirilmesi • Maslak/Levent bölgesinde yaam ve eğlence alanlarının yapılması ve Đstanbul’un mevcut avantajlarının gelitirilmesi ile daha sürükleyici yaam tarzının oluturulması • Aktivitelerin koordine edilmesi ve Đstanbul’un altyapısının gelitirmesinde görev alan 17 kurumun idare edilmesi için gerekli olan yönetiimin kurulması • Bu finansal hizmetler lokasyonunun gelecekteki genilemesi için koulların belirlenmesi

63 5. Altyapı: Önemli Aktiviteler

Önemli Aktiviteler Temel Varsayımlar

Aama I (1. yıl) Yatırım Ölçeği • Politikanın belirlenmesi ve gerekli değiimin yönetilmesi için organizasyon ve idarenin belirlenmesi — Bütçenin tahsis edilmesi 300m $ Đ Otellleri — Önemli paydalar ve yönetiim organlarıyla UFM projesi kapsamındaki çeitli 40 Residanslar organların çalımalarını yönlendirmek amacıyla ilikiler kurulması 60 • Danımanlar ile anlama imzalanıp, altyapı taslağının gelitirilmesi Merkez — Levent/Maslak için ulaım planı 200 Bina — Maslak/Levent‘de yapılması öngörülen ofis, otel, konferans salonu, yaam ve Danımanlık 15m $ eğlence/aktivite mekanları için gayrimenkul geliimi nazım planı — Đstanbul için havayolu ulaım politikası 1. yıl 25 yıl arası — Uzun dönem genileme için koulların sağlanması, potensiyel olarak, Batı 1. yıl gelitirme bölgesinde ikinci bölgenin oluturulması • Altyapı taslağının hazırlanması için danımanlık • UFM projesi için hem özel sektörden hem de devletten finansman sağlanması ile ilgili ücreti ilerin yürütüldüğü ajansın kurulması 2. yıl • Ticari olarak geri dönüümü olabilecek emlak ve altyapı geliiminin maliyeti, sonuç olarak sadece Aama II (25 yıl arası) ‘finansman maliyeti’ (örn. sağlanan finansmanın • Taslakların tamamlanması ve nazım planların son haline getirilmesi dikkate alınması) • Finans ve inaat ortaklarının seçilmesi, anlama imzalanması, proje dönemlerinin ve • Ulaımın gelitirilmesi halihazırda planlanmı ve bütçesi tahsis edilmitir. Bu aamada ilave bir rollerin belirlenmesi maliyet belirtilmesi gerekmemektedir. • Tasarlanan her bir inaat nazım planı için inaat tesislerinin yapılması Paydalar ve Bağımlılıklar Aama III (5. yıl ve daha sonrası) • UFM gruplarının geliiminin izlenmesi ve Batı gelitirme bölgesinde ikinci bölgenin Önemli Paydalar potansiyel geliimini içerecek ekilde altyapı geliimine devam edilmesi • Istanbul Metropolitan Planlama • Ulatırma Bakanlığı • Telekomunikasyon Kurumu • Đçileri Bakanlığı

Önemli Bağlılıklar • Đmaj ve yaam stili

64 . 6. Imaj: Stratejik Amaç

• Đstanbul’un markasının yeniden oluturulabilmesi için — Yerel, bölgesel ve uluslararası finans ilemlerinin yapılması için Đstanbul’un merkez olması — Dünya’nın en kozmopolit ehirlerinden olması ve bölgede yer alan diğer merkezlerden daha kaliteli, benzersiz bir yaam tarzının ön plana çıkarılması — “ülke ve beraberinde finans merkezi” eklinde bir marka yaratılarak, algılanan Türkiye imajının değitirilmesi • Kurumsal iletiimin projenin en baından merkezin açılıına ve daha sonrasına, üst düzey bankacılarla, paydalarla ve uluslararası etki sahibi kimselerle sürekli iletiim halinde olarak sürdürülmesi • Ülke çapındaki diğer markalama ve iletiim faaliyetleriyle koordinasyonu • Bunları baarabilmek için: — Đstanbul Finans Merkezi için ayrı bir markanın oluturulması, ve bunu yaparken de merkezin fiziksel geliiminin ‘simgesel’ yapılarla desteklenmesi — Đstanbul Finans Merkezi’ni uluslararası finans yöneticileri tarafından dikkate alınacak bir konuma sahip olması için hedefe yönelik ve koordinasyonu iyi sağlanmı medya ilikileri, markalama, reklam, doğrudan pazarlama ve payda yönetimi çalımalarının yürütülmesi

Đstanbul Finans Merkezi’ni kurma isteğinin açıklanması ve kuruluu aamasında merkeze daha da fazla ilgi çekilmesi

Önemli toplantıların/organizasyonların Đstanbul’a yönlendirilerek bu sayede ehrin profilinin gelitirilmesi

Đstanbul Finans Merkezi’nin açılıı için ses getirecek bir dizi açılı organizasyonunun yapılması

Türkiye’den yurt dıına yönelen reklam amaçlı mesajların dikkatli bir ekilde koordine edilmesi

Kurumları ve ahısları hedef alan koordineli bir kurumsal iletiim stratejisi yürütülmesi

65 . 6. Imaj: Önemli Aktiviteler

Önemli Aktiviteler Temel Varsayımlar

Aama I (1. yıl) Yatırım Ölçeği • Politikanın belirlenmesi ve kampanyaların yönetilmesi için organizasyon ve idarenin belirlenmesi — Bütçenin tahsis edilmesi — Önemli paydalar ile UFM projesi kapsamında aktiviteleri koordine edecek idari mekanizmanın 160m $ ilikisinin kurulması Devam eden ajans • Pazarlama gereksinimlerinin belirlenip, stratejinin gelitirilmesi 60 ödemeleri / — Dı pazarlama gereksinimlerinin belirlenmesi ve reklam stratejisinin hazırlanması Halkla — Türkiye karısında yapılan pazarlamanın ve mevcutta yapılan pazarlamanın gözden geçirilmesi ilikiler aktiviteleri — Türkiye’nin halkla ilikiler gereksinimlerinin belirlenmesi, örn. paydalardan i, finans hizmetleri 100 topluluğu, hükümet ve bürokrasi konusunda bilgilerin alınması Danımanlık/ Kampanyaların • Markalama stratejisi ve destekleyicisi unsurların gelitirilmesi için reklam ajansı ile anlaılması Reklam / Halkla 15m $ yürütülmesi Đlikiler Ajansı (medya) — Markanın önemli özelliklerinin belirlenmesi Ücretleri — Đhtiyaç doğrultusunda, hedef kitlenin gruplara ayrılması (örn. ‘karar alıcılar’, ‘genç FS çalıanları’, vb) 1. yıl 25 yıl arası — Marka destekleyici unsurlarının gelitirilmesi (örn. marka kitabı) 1. yıl — Đnternet sitesinin kurulup, lansmanının yapılması • Pazarlama stratejisinin belirlenmesi ve marka • Halkla ilikiler stratejisinin gelitirilmesi için halkla ilikiler ajansı ile anlaılması tasarımı için reklam ajansı ve halkla ilikiler — Halkla ilikiler ve kurumsal iletiim stratejisinin belirlenmesi danımanlık ücretleri — Uluslararası finans hizmetleri firmalarına gönderilecek tüm ‘kurumsal iletiim’ mesajlarının koordine edilmesi için mekanizmanın gelitirilmesi 2. Yıl • Kurumsal iletiim aktivitelerini içeren reklam ve Aama II (25 yıl arası) halkla ilikiler kampanyalarının maliyetleri • Reklam ve halkla ilikiler kampanyalarının yürütülmesi — Hedefe yönelik halkla ilikiler ve reklam çalımaları neticesinde, Đstanbul Finans Merkezi’nin faaliyete geçmesi öncesinde FS yöneticilerine tanıtılması — Đstanbul’un profilini yükseltmek için, önemli aktivitelerin (örn. Dünya Bankası konferansı, Paydalar & Bağlılıklar ampiyonlar ligi finali, Avrupa’nın Kültür Bakenti, vb.) gerçekletirilmesi — Đstanbul’un uluslararası konferans merkezi olarak lanse edilmesi için çalımalar yapılması • Simge binanın/kampüs’ün açılması için lansman faaliyetlerinin yürütülmesi Önemli Paydalar • Kültür ve Turizm Bakanlığı • Avrupa Birliğine Katılımdan Sorumlu Bakan Aama III (5 yıl daha sonrası) • Đ liderleri ve yurtdıından gelen i grupları • Đzlenmesi • Đstanbul Metropolitan Planlama — Merkezin geliimi ve yükselen stratejisi — Markalama ve halkla ilikiler faaliyetlerinin etkileri ve Đstanbul finans merkezinin algılanması Önemli Bağlılıklar • Yukarıda belirtilen markalama ve pazarlama aktivitelerinin faaliyetlerinin gözden geçirilmesi • Altyapı (simge bina, markanın önemli • Merkezin marka rekabetinin korumak için, düzenli reklam, halkla ilikiler ve kurumsal iletiim unsurlarında biri olacaktır) kampanyalarının yürütülmesi • Nitelikli Đ gücü (Đstanbul’un yaam stilinin konumlandırılması)

66 7. Gerekli Diğer Programlar

• Daha önce belirtilen programların desteklenmesi amacıyla bazı yeni programlara ihtiyaç duyulacaktır. Bu kapsamda aağıda yer verilen hususlar ile sınırlı kalmayacak bir içerik söz konusu olabilecektir: – Gelir yaratma potansiyeli

Hedef alınan finansal kurumların desteklenmesi için spesifik fırsatların tespit edilmesi

Bu fırsatları belirlemek ve gelitirmek için bir mekanizma gelitirilmesi – Đ yapma kolaylığı

FH sektörünün bütün taraflarının iyiletirilmesi, ve bu kapsamda aağıda yer verilenlerin göz önünde tutulması –Kaydolma, irket kurma, fesih, lisans alma, istihdam, göç (özellikle de igücü özgürlüğü) –Yolsuzlukla ilgili algının değitirilmesi

UFM kurumlarının geni bürokrası tabanıyla temasının engellenmesi için aracı organların kurulması – Profesyonel hizmetlerin bulunulurluğu

En iyi hukuk firmalarının Đstanbul’a yönlendirilmesi

Biliim, danımanlık ve muhasebecilik alanlarındaki kuvvetli büyümenin devamının desteklenmesi

Nitelikli igücü değiim planındaki profesyonel hizmetlerin koordine edilmesi • Bahse konu hususlar önem sırasında altlarda yer almamalı ve değiim planının diğer unsurlarıyla aynı düzeyde değerlendirilmelidir.

67 Potansiyel Yol Haritası Geliimi

• Bir sonraki sayfada proje yol haritası prensipleri gösterilmektedir. • Bu yol haritasındaki ilk kritik adım politik açıdan istek uyandırabilmek ve projenin sponsorluğunu yapacak uygun hükümet yetkilisini belirlemektir. TBB’nin ilgili tutumu göz önüne alındığında, bu atamanın desteklenmesi ve kolaylatırılması rolünün TBB tarafından üstlenilmesinin uygun olacağı düünülmektedir. • Yol haritasının üç önemli aamadan oluması ön görülmektedir: 1. Bütçeyi, yönetiimi ve organizasyonu anlatan bir yol haritası çıkartılması. Bu aamanın tamamlanması sırasında, Türkiye’deki finansal hizmetler çevresine ve uluslararası katılımcılara içeriğe ilikin ve tanıtım amaçlı mesajların verildiği ‘ön açılı’ın yapılması tavsiye edilmektedir. 2. Yapım aamasında, i süreçleri gelitirilecek ve taslağa göre uygulanacaktır. Bu aama içerisindeki önemli husus ise, merkezin tamamen sonlanmamı olsa da açılıının ilan edildiği ‘ana açılı’ olacaktır (genelde bu aamanın balangıcından 1 sene sonra). 3. Sonradan gelinecek iletme aamasında ise, merkezin geliimi projesi artık yasal bir kurum haline gelecek ve “Đstanbul Finans Merkezi” olacaktır. • Yol haritasını takip eden iki sayfa Türk UFM’sinin gerçeğe dönütürülebilmesine yardımcı olacak iki organizasyonel yapıyı göstermektedir. • Đlk sayfa, UFM geliimini yürütebilecek bir proje organizasyonunu göstermektedir. Đkinci sayfa ise projenin sonunda ulaılacak olan ve daha sonra UFM’yi yönetecek kalıcı bir yapıyı sunmaktadır. • Đletme modelinin tam olarak geliimi uzun ve karmaık bir süreçtir ve paydaların yönetimini ve proje takımında (balangıçtaki) çalımı kiilerin katkıları da gerekmektedir. Takip eden sayfalarda genel bir yaklaıma ve kavramsal bir model önerisine yer verilmekte olup modelin gelitirilmesi süreci proje takımının en önemli görevi olacaktır. Örnek vermek gerekirse, diğer merkezler için yapılan benzer bir modelin gelitirilmesi, 50 etkin paydaın katkısını içermi ve 18 aylık bir süre almıtır.

68 Potansiyel Yol Haritası Geliimi Kurulu Tasarlama Yapılandırma Đletme 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2

Program Yönetimi UFM’nin devam eden operasyonları Đdare Yapısı ve PYO’nun kurulması ve UFM’nin dönüümü geniletilmesi UFM kurumu için eleman alınması PYO ve Đin Geliimi

Koordinasyon Koordinasyon Görev tanımı ve Bütçenin gelitirilmesi Devam eden strateji gelitirilmesi

Yasal ortamın düzeltilmesi için geçici tekliflerin Đhtisas mahkemelerinin, anonim tahkim kurullarının kurulması ve nitelikli i gücü ile geniletilmesi Spesifik ve daha geni yasal ortamlarının sürekli iyiletirilmesi balaması Yasal

Ortam Finans hizmetleri mahkeme/tahkim Yasal ortama finans hizmetleri mahkemelerinden en iyi uygulamaların ve niteliklerin aktarılması için stratejinin taslaklarının gelitirilmesi tasarlanıp, uygulanması

Vergi reformlarının Reform için vergi değiiklerinin tasarlanması ve geçirilmesi Uluslararası en iyi uygulamaların sürekli izlenmesi ve vergi ortamınının devamlı gelitirilmesi tanıtılması için taslak kanunların hazırlanması Sorumluluklarının tanımlanması Vergi kanunlarının düzeltilmesi için geçici tekliflerin balaması

Mali Ortam Hızlandırılmı program Profesyonel vergi müavirlarin eğitilmesi

FHDDK ’nın taslağınının Konsolide olmu FHDDK’nın yaratılması için değiim programının hazırlanması uygulanması Uluslararası en iyi uygulamarın sürekli izlenmesi ve düzenleyici çerçevenin devamlı gelitirilmesi Düzenleme ve ilgili mevzuatların gözden geçirilmesi ve Yükselen fırsatların gelitirilmesi aratırılması için danıman Çerçeve organın oluturulması Düzenleyici

“Đlk Açılı” Pazar katılımcıları ile müzakere için mekanizmaların gelitirilmesi “Ana “Ana Açılı”

Değiim için taslağın hazırlanması Nitelikli i gücü kurallarının uygulanması Đgücü Nitelikli Belirlenen taktik çalımalarının uygulanması UFM’nin geliimininin izlenmesi ve nitelikli i gücü kurallarınının bu geliime göre kuralların düzeltilmesi

UFM’nin geliimininin izlenmesi ve Altyapı taslağının Nazım Plan gelitirilmesi altyapınının desteklenmesi için iyiletirilmelerin yapılması

Sermaye tedarik ajanslarının Finans ve Đnaat ortakları ile kurulması sözlemenin imzalanması Her bir inaat nazım planı için balangıç tesislerinin inaa edilmesi

Pazarlama stratejisinin gelitirilmesi Reklam ve halkla ilikiler kampanyalarının yürütülmesi Devam eden markalama ve pazarlama çalımaları Halkla ilikiler ve yaratıcı Đmaj Altyapı ajanslar ile sözleme yapılması

Belirtilen sorunların çözülmesi/iyiletirmelerin yapılması (gelir potansiyelinin artırılması, i yapabilme kolaylığı, profesyonel hizmetlerin mevcudiyeti) ve devam eden aktivitelerde belirtilen diğer parametreler için uygun programların tasarlanması ve uygulanması Diğer

69 Önerilen ‘Proje’ Organizasyonu

Hükümet alt • Babakan (Bakan) • Ulatırma Bakanı • Maliye Bakanı • Çalıma Bakanı komitesi • Dıileri Bakanı • Turizm Bakanı • Ekonomiden Sor. Devlet Bakanı • Adalet Bakanı • Gözetim • Milli Eğitim Bakanı • Đçileri Bakanı • Fon aktarma • UFM’den sorumlu Devlet Bakanı

Piyasa ile UFM Organizasyon • UFM’den sorumlu devlet bakanı (Bakan) temel • Yönetim kurulunda aağıdaki konularda yetkin insanlar yer alacaktır: istiareler komitesi * UFM gelitirme Danıma Kurulu* Bölgesel/Uluslararası bankacılık • Strateji Uluslararası sigorta • TBB’nin de temsil edildiği • Genel Koordinasyon FS hukuku Đlk Odak Alanı uzman paneli • Bütçeleme FS eğitimi / yüksek eğitimi • Raporlama Strateji gelitirme * • Proje Direktörü Program Ofisi • UFM gelitirme kurumu bakanı*

UFM Gelitirme Kurumu Planlama ve Yetkinlik Gelitirme Đ Gelitirme Finans Koordinasyon Kurumu Kurumu Kurumu *

• Nitelikli okulların yöneticileri • UFM gelitirmede tecrübeli kiiler • Đstanbul Belediyesi üst düzey • Üst düzey eski bankacı • Govt. corporate financier planlama uzmanı /profesörler Hukuki Eğitim Gayrimenkul Gelitirme politikaları Marka Koordinatörü Yönetiim koordinasyonu • 4 büyük iletiim grubunun • irket avukatı • Đstanbul valiliği üst • Üst düzey Türk eğitim • Üst düzey kurumsal düzey planlama uzmanı politikaları gelitiricisi ‘Marka’ yan kuruluları finansman yöneticisi Düzenleyici UFM’de Đe Altyapı Kurumsal Çerçeve Alım, Maalar ve Finansal Kontrol Koordinatörü Đletiim Gelitirme Organizasyon • 4 büyük iletiim grubu • Uluslararası düzenleyici • Đstanbul Belediyesi • Uluslararası ĐK danımanı • Maliye Bakanlığı üst düzey planlama uzmanı Yurtdıındaki Vergi Politikaları Đ Gelitirme Türkler’in Geri Finansman* ve Prosedürleri Dönmesi • Üst düzey kurumsal • Uluslararası vergi uzmanı • Uluslararası ĐK danımanı • Üst düzey eski bankacı finansman yöneticisi

* TBB için potansiyel görev alanları

70 Potansiyel Đletim Modeli

Hükümet UFM Türkiye Alt Komitesi

Adalet Bakanlığı Maliye Bakanlığı UFM

Gelir Đdaresi Bakanlığı Tavsiye ve koordinasyon •Hedef koyma UFM Kurumu •Yönetiim •Tavsiye

Đhtisaslamı Birincil Raporlama Konsolide Düzenleyici Edilmi Fonksiyonları Düzenleyici UFM Vergi Đdaresi Đe alım ve eğitim Politika, standartlarının Tescil, belirlenmesi Koordinasyon BDDK Đhtisaslamı Tahkim Kuruluları Đ Gelitirme Mevcut SPK Mahkemeler Finansal Hizmetler Đhtisas Mahkemeleri Hazine / Sigorta

Mali Suçlar / CTF Kontrol Birincil Etki Đkincil Etki

71 Önerilen ‘Değiim Yönetimi’ Felsefesi

“Ben baarı öngörmüyorum. Ben baarısızlık öngörmüyorum. Öngörülerde bulunmaktan ziyade, ben yapılması gereken ii yapmanız için ie koyulmanızı destekliyorum”

Profesör Jeffrey Sachs* (Columbia Üniversitesi’nde Sürdürülebilir Kalkınma, Sağlık Politikaları ve Yönetim Profesörü) Reith Konferansı, 2007

* Dünya Enstitüsü’nün yöneticisi, Columbia Üniversitesi’nde Sürdürülebilir Kalkınma, Sağlık Politikaları ve Yönetim Profesörü. 2002 ve 2006 yılları arasında BM Milenyum Projesinin (uluslararası alanda kararlatırılmı olan, aırı yoksulluğun, hastalığın ve açlığın 2015’e kadar belli bir sınırın altına düürülmesini hedefleyen proje) yöneticisi ve BM Genel Sekreteri Kofi Annan’ın özel danımanıydı. Sachs aynı zamanda Milenyum Sözü Đttifakı’nın (dünyadaki yoksulluğu bitirmeyi hedefleyen bir kurulu) kurucularındandır ve bakanıdır.

72 Đçindekiler

1. Genel Çerçeve ve Sonuç

2. Đstanbul'un Seçilen Rakipler Karısındaki Konumu

3. Stratejik Konumlandırma

4. Finansal Potansiyel

5. Gelitirme Yol Haritasının Taslağı

6. Kısaltmalar Listesi

73 Kısaltmalar Listesi Kısaltmalar TBB Türkiye Bankalar Birliği YAV Yönetim Altındaki Varlıklar UFM Uluslararası Finans Merkezi DYY Doğrudan Yabancı Yatırım Dubai International Finance Center (Dubai GSYH Gayrisafi Yurtiçi Hasıla DIFC Uluslararası Finans Merkezi) High Net Worth Individual (Yüksek Gelirli World Economic Forum (Dünya Ekonomik HNWI WEF Birey) Forumu) Organization for Economic Cooperation and FS Finans Sektörü OECD Development (Ekonomik Kalkınma ve Đbirliği Örgütü) FH Finansal Hizmetler PR Halkla Đlikiler BAE Birleik Arap Emirlikleri AML AntiMoney Laundering (Para Aklama) CounterTerrorism Financing (Terörün EU15 Avrupa Birliği’nin ilk 15 ülkesi CTF Finansmanına Karı) EU12 Avrupa Birliği’nin ilk 12 ülkesi CBRE CB Richard Ellis Grubu AB Avrupa Birliği BDDK Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu BM Birlemi Milletler SPK Sermaye Piyasası Kurulu Economist Intelligence Unit (Ekonomist EIU BSMV Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Aratırma Birimi) International Monetary Fund (Uluslararası Finansal Hizmetler Düzenleme ve Denetleme IMF FHDDK Para Fonu) Kurumu Central Intelligence Unit (Merkezi Haberalma CIA Tekilatı)

74 Đstanbul’un Uluslararası Finans Merkezi Olma Potansiyelinin Değerlendirilmesi

Bölüm II Ekler Ekler

I. Yararlanılan Kaynaklar ve Yapılan Görümeler

II. Yapılan Görümelerin Özetleri

III. UFM Düzenleyici Çerçevesine Đlikin Önemli Nitelikler

IV. Detaylandırılmı Karılatırılmalı Ülke Profilleri

V. Finansal Model

VI. Kısaltmalar Listesi

76 Yararlanılan Kaynaklar

Kaynaklar

BAA internet sitesi Economic Intelligence Unit (EIU) Martsh & McLennan Companies Đngiltere Hazinesi Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Đngiltere Yönetim Danımanlığı Birliği Eurobarometer Mercer Đnsan Kaynakları Danımanlığı Kurumu (MCA) Türkiye Bankalar Birliği Euromoney Yearbooks Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı Dı Ticaret Müstearlığı

Barclays FATF OECD UNDP

Bloomberg Finansal Raporlama Konseyi (FRC) Ofcom Dünya Bankası Sermaye Piyasası Kurulu Finans Hizmetleri Danımanları Paneli Oxford Çalıma Grubu Dünya Ekonomi Forumu (WEF) CB Richard Ellis (CBRE) Halifax Bank of Scotland Oxford Ekonomik Tahmin (OEF) www.bddk.org.tr CEBR HAZINE & BMWI PricewaterhouseCoopers www.byegm.gov.tr T.C. Merkez Bankası Heritage Ekonomik Güvenilirlik Endeksi Royal Bank of Scotland www.cma.gov.eg Howard Davies’in konuması (London T.C. Babakanlık Müstearlığı Devlet New York ehir Ofisi / McKinsey www.cmb.gov.tr School of Economics’in Direktörü ) Planlama Tekilatı Londra Kurumu / Z/Yen HSBC The Economist www.doingbusiness.org Yolsuzluk Algılanıı Endeksi IBFD The Financial Times www.ebi.gov.eg Deloitte (Finans hizmetleri danımanları paneli ve FSA tarafından ICAEW The Law Society www.fsa.gov.uk yetkilendirilmitir.) Deloitte Vergi Takımı Dubai IDA (& IDA internet sitesi) The Lawyer www.heritage.org Londra Uluslararası Finans Hizmetleri Deloitte Vergi Takımı Mısır The McKinsey Quarterly www.london.gov.uk (IFSL) Deloitte Vergi Takımı Đrlanda Uluslararası Para Fonu (IMF) Transparency International www.mf.gov.eg Deloitte Vergi Takımı Rusya Đstanbul Menkul Kıymetler Borsası T.C. Babakanlık Hazine Müstearlığı www.smarttvillages.com James R Bath, Gerard CNisanio & Ross Deloitte Vergi Takımı Türkiye TURKSTAT www.finfacts.com Levine Ekonomist Rehberi: ehir: Londra Deloitte Vergi Takımı Đngiltere JeanLouis Fort and Peter Hayward UCAS Uluslararası Finans Merkezi Rehberi Dubai Uluslararası Finans Merkezi Đngiltere Ulatırma Departmanı, internet Yaam Stili Endeksi www.ameinfo.com Đnternet sitesi sitesi Dublin Uluslararası Finans Merkezi Lloyd’s TSB Đngiltere’deki Mezunlarının Beklentileri Đnternet Sitesi

77 Tamamlanan Görümeler

Ad Pozisyon Kurum Tarih Ad Pozisyon Kurum Tarih

Türkiye Bankalar Birliği Çalıma Faik Açıkalın Genel Müdür Fortis Bank A.. 16 Mart 07 Türkiye Bankalar Birliği ve Ergun Özen Grubu Bakanı, Garanti Bankası 05 Nisan 07 Genel Müdürü Garanti Bankası A.. TBB Yönetim Kurulu Bakanı, Đ Türkiye Bankalar Birliği ve Ersin Özince 16 Mart 07 Bankası Genel Müdürü Türkiye Đ Bankası A.. Piraye Antika Genel Müdür HSBC Bank 06 Nisan 07

Gökhan Güven Genel Müdür Eczacıbaı UBP Portföy Yönetimi 16 Mart 07 Yavuz Canevi Yönetim Kurulu Bakanı Türk Ekonomi Bankası 09 Nisan 07 Türkiye Cumhuriyeti Merkez Durmu Yılmaz Bakan 19 Mart 07 Đbrahim Halil T.C. Babakanlık Hazine Bankası Hazine Müstearı 09 Nisan 07 Çanakçı Müstearlığı Osman Arıoğlu Genel Müdür Gelir Đdaresi Bakanlığı 19 Mart 07 Türk Sanayicileri ve Banu ensivas Hukuk Bölümü Bakanı 12 Nisan 07 Đadamları Derneği (TÜSĐAD) Bankacılık Düzenleme ve Tevfik Bilgin Bakan 20 Mart 07 Denetleme Kurumu Garanti Yatırım Menkul Metin Ar Genel Müdür 17 Nisan 07 Bakan Yardımcısı Banka cılık Düzenleme ve Kıymetler A.. Sabri Davaz 20 Mart 07 (Düzenleme) Denetleme Kurumu Đstanbul Metropolitan Murat Diren Planlamacı 20 Nisan 07 Bakan Yardımcısı (AB Bank acılık Düzenleme ve Planlama Đsmail Erdemir 20 Mart 07 Đlikileri) Denetleme Kurumu Marttin Müdür IFC Dünya Bankası Grubu 20 Nisan 07 Dr. Haluk Türk Sanayicileri ve Đadamları Kimmig Genel Sekreter 21 Mart 07 Tükel Derneği (TÜSĐAD) Mustafa Alparslan Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Grup Bakanı Daha Đyi Düzenleme Grubu 25 Nisan 07 Genel Sekreter Yardımcısı 21 Mart 07 Baltacı Budak Kuruluları Birliği Turizm Tanıtma Genel T.C. Kültür ve Turizm Kemal Đbrahim Yazar 25 Nisan 07 Maliye Bakanı T.C. Maliye Bakanlığı 22 Mart 07 Müdür Yardımcısı Bakanlığı Unakıtan T.C. Ba bakanl ık Devlet Mustafa Uysal Bakan Vergi Konseyi 25 Nisan 07 Ahmet Eroğlu Daire Bakanı 23 Mart 07 Planlama Te kilat ı Müste arl ığı Bahayi Graham Shaw Vergi Bakan Vekili Goldman Sachs 01 Mayıs 07 Kıdemli Uzman Sermaye Piyasas ı Kurulu 23 Mart 07 Fıratoğlu Hergüner Bilgen Özeke Hukuk Mustafa Yatırım Bankacılığı Bölüm Ümit Hergüner Ortak 27 Mart 07 Goldman Sachs 01 Mayıs 07 Firmas ı Bağrıaçık Direktörü Türkiye Sigorta ve Reasürans Kıdemli Risk ve Düzenleme Hulusi Takıran Bakan 03 Nisan 07 Mike Gregson State Street Global Advisors 08 Mayıs 07 irketleri Birliği Müdürü Türkiye Uluslararası Yatırımcılar Gelien Pazarlar Bölüm aban Erdikler Eski Bakan 04 Nisan 07 Keri Elborn Royal Sun Alliance 16 Mayıs 07 Derneği Bakanı

78 Ekler

I. Yararlanılan Kaynaklar ve Yapılan Görümeler

II. Yapılan Görümelerin Özetleri

III. UFM Düzenleyici Çerçevesine Đlikin Önemli Nitelikler

IV. Detaylandırılmı Karılatırılmalı Ülke Profilleri

V. Finansal Model

VI. Kısaltmalar Listesi

79 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Politik ve Ekonomik Đstikrar • UFM fizibilitesi için en önemli iki nokta istikrar ve yönetimdir. • Türkiye seçimden sonra istikrar konusunda daha iyi durumda olacaktır. Ekonomik istikrar politik istikrar ile birlikte ilerlemeye devam etmelidir. • Güven ve gizlilik oluturulmalı ve sistem tarafından desteklenmelidir; finans i ortamının gelitirilmesi için tek yol budur. Vergi sorunları ile karılamayacağımızı garanti edecek bileenler tutarlılık ve istikrardır. • Mortgage ve sigortacılık piyasaları; fiyat istikrarını oluturmamız gereken gelimekte olan finans alanlarımızdır. Menkul kıymetletirme de gelimekte olan ve fiyat istikrarının sağlanması gereken bir piyasadır. • En önemli baarı faktörü politik ve ekonomik istikrardır. Eğer bu istikrarlı ortam sağlanabilir ise; vergi değikenliği azalacaktır. Ancak bununla birlikte irket tahvillerinde söz konusu olan bazı vergi uygulamalarını ortadan kaldırmamız gerekmektedir. • Yabancı yatırımcılar için en etkili unsurlar pazar büyüklüğü, insan gücü ve düük piyasaya nüfuz oranıdır. Tüm bunları yabancı yatırımcılar pozitif olarak algılasa da, politik ve ekonomik istikrardan emin olamamaktadırlar. • Yatırımcılar, politik ve ekonomik istikrara bağlı olan, faiz oranı ve sürdürülebilirliğe odaklanmaktadırlar. • Đstanbul’un finans merkezi olabilmesi için, altyapı, hukuk, iletiim, ulaım ve eğitim düzeyleri üst seviyelere getirilmeli ve hepsinden önemlisi politik ve ekonomik istikrar sağlanmalıdır. • Geçmite düzenlemeler; ekonomik istikrarsızlık ve devletin yüksek tutarlı borçlanmasından dolayı; hükümetin tüm mevcut fonları bünyesine katmasına izin verecek biçimde ekillendirilmitir. Ve piyasada dılama etkisi (crowding out effect) olumutur. • Türk firmalar bölgedeki yabancı firmaları yeni fırsatlar yaratmak için satın almaktadırlar. UFM geliimi, GSYH’nin büyüklüğü ile doğru orantılı olmalıdır. Böyle düük bir GSYH ile; gerçekten uluslararası finans merkezi olabilir miyiz? • Yasal çerçeve ve düzenlemeler, Türkiye’nin gerçek sorunları olarak görülmekteydi ve Türkiye (u anda yaanan olaylara rağmen) politik olarak oldukça istikrarlıdır. • Türkiye hala riskli bir ülkedir. Ancak son olaylara rağmen politik açıdan çok riskli görülmemektedir. • Uzun vadede ekonominin bir ekilde büyümesi beklenmektedir, ancak kısa vadede bazı sorunlar ortaya çıkabilecektir. • Ekonomi ve bankacılık sektörü büyümekte, ancak finans sektörünün toplam büyüklüğü hala vasat bir düzeyde kalmaktadır. Artan bir talep olmasına rağmen kredi piyasası yeterince gelimemitir. • Uluslararası finans merkezi olabilmek için ülkenin GSYH’si ilk 5 veya ilk 10’da yer almalıdır. Ancak yakın gelecekte, Türkiye’nin bu sıralamalara erimesi mümkün değildir.

80 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Hukuk ve Mahkeme Sistemi • Finans sektöründeki ihtisas mahkemelerinin yokluğu ciddi bir sorun oluturmaktadır. • UFM’nin kurulabilmesindeki en önemli sorunlardan biri, hukuksal sorunların hızlı çözümü için gerekli olan ihtisas mahkemelerinin olmayııdır. Kurulacak ihtisas mahkemelerinde hakimlerin finans sektöründe uzman kiiler olması gerekmektedir. Üniversitelerin müfredatlarına ekonomi ve bankacılık dersleri konmalıdır. Nitelikli hakim ve ihtisas mahkemelerinin olmamasından dolayı hukuk sisteminde ciddi sorunlar vardır. • Düzenleme kurullarının vermi olduğu her karar için; karı tarafın idari mahkemelerden ziyade, adli mahkemelere bavurma hakkı vardır. Bu mahkemelerin sonlanması bazen 34 yıl sürmekte veya mahkeme dümektedir. • Son on yıldır, ihtisas mahkemelerinin ve uzman kiilerin önemi ve tüm bunların hatalı karar süreçleri ile yönetilmesi üzerinde durulmaktadır. • Đhtisas mahkemeleri kurulmalı ve yargıçlara özel imtiyazlar verilmelidir. Tek problem adli mahkemelerin hakimleri tarafından kabul edilmesi zor olan, tazminat uygulaması farklılıklarıdır. Bu tip mahkemelerin bilgi düzeyleri düüktür ve yükseltilmesi gerekmektedir. • Düzenlemeler ve vergilendirme çok kompleks ve karmaık bir yapıdadır. u anda yapılan düzeltmelere ek olarak; sistemin basitletirilmesi gerekmektedir. Ancak ne yazık ki Türkiye’mizde “tek gerçek” diye bir ey yoktur. • Đhtisas mahkemelerin kurulması için çalımalar mevcuttur, ancak hala yeterli değildir. UFM ve Türkiye için gerekli olan güçlü bir hukuk sistemi için, hükümetin ciddi yatırımlar yapması gerekmektedir. • Avrupa Birliği uyum sürecinde yapılacak ilk revizyonlardan biri mahkeme reformudur. Yeni ticaret yasası muhalefet parti tarafından kabul edilir edilmez yürürlüğe girecektir. • Đhtisas mahkemeleri ile ilgili çalımalar (eğitim, binalar, vs.) devam etmekte olup, bununla ilgili kanun 12 yıl içinde tamamlanıp yürürlüğe girecektir. Đhtisas mahkemeleri için u anda kiiler eğitilmektedir. Örneğin; savcılar kara para aklama ile ilgili Avrupa’da eğitim almılardır. • Hukuk sistemi ve mahkemeler hala büyük bir problem olarak karımıza çıkmaktadır. Banka olarak mahkemeye gittiğimizde, mahkeme 25 yıl sürmektedir. Đhtisas mahkemelerine ve finans sektöründe eğitim almı deneyimli avukat ve hakimlere ihtiyaç duyulmaktadır. Đstanbul Barolar Birliği dünyanın ikinci büyük barolar birliği olmasına rağmen; finans sektöründe tecrübeli avukat sayısı hala sınırlıdır.(100 civarı) • Đflas, hukuk sisteminin yavalığı, tutarlılık, ihtisaslama ve adli tasfiye kanunları ile ilgili hala problemler mevcuttur. Buna ek olarak; doğru ve gerekli becerilere sahip yeterli sayıda idari mahkememiz bulunmamaktadır. Đflas süreci çok iyi bilinmekte ve mahkeme düzeyinde bilinçli bir ekilde ele alınmaktadır, ancak en önemli sorun iflasın balangıcından mahkemeye intikal etme sürecinde geçen süredir. Kurumlar iflasın balama sürecini erteleyebildikleri kadar erteleyebilmekte, bu da iflas sürecini 210 yıla yayılmasına neden olmaktadır.

81 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Hukuk ve Mahkeme Sistemi (devam) • Hukuk sistemimiz tamamen çökü içinde değildir. Dünya standartlarından daha yava durumdadır, ancak yurtdıında belirtildiği kadar yava da değildir. Avrupa Birliği uyum sürecinde hakimlerin eğitimi de ele alınmaya balanmıtır. • Komisyon yeni ticaret kanunu hakkındaki görümeleri tamamlamıtır. Yeni kanunda bankaların vermi olduğu krediler için, bileik faiz uygulayamaması gibi bazı sorunlar mevcuttur. • En önemli sorunlardan biri; bir önceki bankacılık kanunda olduğu gibi, özel durumlar nedeniyle anayasaya karı kanunlar çıkarılmasıdır. • Yurt içindeki tahkim, tahkime olan güven eksikliğinden ve tahkimin gücünün tam olarak bilinmemesinden dolayı çok uygulanan bir yöntem değildir. Mevcut bilirkii sistemi de tahkimin geliimi için engel oluturmaktadır. • Đhtisas mahkemelerinin sayısı ve hakimlerin bilgi birikimi uluslararası finans merkezinin oluumu için yeterli değildir. Ayrıca tahkimin maliyeti de bir sorundur. • Đflas ile ilgili ihtisas mahkemeleri bulunmamaktadır. Bu süreç asliye ticaret mahkemesi tarafından yürütülmektedir. • Periyodik hakim rotasyonu yararlı olabilir. • Hukuk muhakemeleri usulü kanunu ile ilgili çalımalar yapılmaktadır. • Türkiye tüm tahkim anlamalarına taraftır. Uyumazlıkların çözümlenmesi için alternatif formül sağlayacak çalımalar yürütülmektedir. Eğer sözleme yapmı olduğumuz kurum yabancı ve sözleme toplam tutarı yüksekse, anlamazlık dosyaları uluslararası tahkime gönderilmektedir. Tahkim için, Zürih veya Cenevre tercih edilmektedir. • Kuralların uygulanabilirliği azdır. Hukuk var, ancak sistem yoktur. • Đnsanlar hukuki yetkinin uygulanabilirliğine inanmamaktadırlar. • Diğer taraf mahkemeye gelmez ise, herhangi bir cezai ilem uygulanmamakta, bu yüzden hukuki süreç çok yavalamaktadır. • Türk avukatları tahkim maddelerini bilmemekte ve kabul etmemektedirler. • Mahkemelerde yabancı avukata izin verilmemekte, sadece danıman olmasına izin verilmektedir. • Yeni ticaret kanunundan sonra, uluslararası raporlama standartlarını bilen avukat ve hakimlere ihtiyaç duyulacaktır. • Hukuk sisteminde; yolsuzluk ve personel eksikliğinden kaynaklanan ciddi problemler mevcuttur.

82 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Hukuk ve Mahkeme Sistemi (devam) • Düzenleyici tarafından onaylandıktan sonra mahkeme tarafından sorgulanan Groupama ilemi, hukuk ve düzenleyici arasındaki istikrarsızlığı göstermektedir. • Türk hukuk sistemi Rusya’nınki kadar kötü durumda değildir. Rusya’da süre ve sonuç tamamıyla belirsizdir ve mahkemeler genellikle, yabancı kuruluların aleyhine olacak ekilde sonuçlanmaktadır. • Sözlemelere ilikin anlamazlıkların çözümü için tahkim mekanizması yürürlüğe sokulmalıdır. • Türkiye bölgenin tahkim merkezi olabilir mi? Bunun için potansiyel mevcuttur, ancak bunun gerçeklemesi Türkiye’nin bölgedeki diğer ülkeler ile ilikisine bağlıdır.

83 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Vergi Sistemi ve Vergilendirme Sorunları • Đstanbul’un UFM olabilmesi için; vergilendirme sistemi basit, anlaılması kolay, tutarlı, uygulanabilir ve ölçülebilir olmalıdır. • Vergi rejimi hemen hemen her gün değimekte ve çok sayıda isteğe bağlı uygulama yürütülmektedir. Uzun dönemli yatırımlar için vergi tevikleri sunulmamaktadır. • Gelir idaresinin gündeminde bulunan sorunların çoğu çözülememitir. Uluslararası Finans Merkezi gibi projeler için, ilk önce “Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi” kaldırılmalıdır. “Dünyadaki en karmaık vergi rejimi” cümlesi Türkiye için sıkça kullanılan bir ifadedir. Vergi rejimimizin artı ve eksi yönlerini belirlememiz ve tüm paydaları ikna etmek için, eksikleri gidermemiz gerekmektedir. • Vergi ile ilgili çok fazla sorun olduğundan dolayı ciddi miktarda i hacmi diğer ülkelere kaptırmaktayız. Maliye Bakanlığı bu sorunların farkındadır ve büyük ihtimalle bu sorunları çözecektir. • Uluslararası bankaların rahatsızlık duyduğu BSMV Türkiye bankacılık sisteminin gelimesi için engel oluturmaktadır. Türkiye’deki uluslararası bankalar bu tür vergileri ödememek için ilemlerini Türkiye dıından yürütmektedir. • Đlem vergileri ve maliyetler dıında iyiletirilmesi gereken çok fazla sorunumuz bulunmamaktadır. Bunun yanısıra mevzuatla ilgili sorunlar söz konusu olabilecektir (Örn: Đflasın ertelenmesi) • Finans i ortamının oluturulmasının tek yolu; güven ve istikrarın oluturulması ve bu istikrarın vergi sistemi tarafından desteklenmesidir. Güven ve istikrar; vergilendirme sorunları ile karı karıya kalınmayacağını garanti eden temel unsurlardır. • Daha etkin bir piyasa yönetimi için; vergi oranları iyiletirilmeli ve Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi ortadan kaldırılmalıdır. • Piyasanın BSMV gibi vergilere ve bunlarla ilgili sorunlara tepkisi; bu ilemlerin sınır ötesinde kayıt altına alınması eklinde olmaktadır. Eğer bu sorunlar çözülebilir ise, ilemler Türkiye’de kayıt altına alınabilecektir. • Mortgage çerçevesi; vergilendirme bölümleri haricinde en iyi uygulamalar paralelinde belirlenmi ve bu doğrultuda açıklanmıtır. • BSMV ve KDV; kurumlar için büyük sorun oluturmaktadır. Kurumların tescil ve değiim vergisi sorunları çözümlenmektedir. • irket tahvillerine uygulanan seviyesine henüz ulaamamıtır. Verginin ortadan kaldırılması mümkün görülmemektedir, çünkü düzenleme kurulları bu sorunu çözebilecek beceri ve uzmanlık seviyesine henüz ulamamıtır. • Đstanbul’un ilerlemesi için büyük teviklere gerek yoktur. Ancak vergi oranları, daha fazla yatırımcıyı ülkeye çekmek için düürülmelidir. • Stopaj vergisi hükümetler ve piyasa oyuncuları arasında var olan uluslararası bir sorundur. Bu konuda Londra’dan daha kötü bir durumda değiliz. Stopaj vergisi piyasa oyuncularının lehine olacak ekilde iyiletirilmeye çalıılmaktadır. • Büyüyen yatırımı tevik etmek için, vergi kesintilerinin düürülmesi gerekmektedir. Bu yalnızca, kayıt dıı ekonominin, kayıtlı ekonominin sınırları içine çekilmesi ile mümkün olacaktır.

84 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Vergi Sistemi ve Vergilendirme Sorunları (devam) • Babakanlığın altında Kanunlar ve Düzenlemeler Müdürlüğü yer alıyor olsa da, bilgi ve tecrübe eksikliğinden dolayı bu kurumun hukuk adına yapılan hataları ortaya koyma seviyesi halen istenen düzeyde değildir. • Hükümet en azından Avrupa Birliği’ne giriimize kadar, finans merkezi kapsamında vergi kesintisi uygulamamalıdır. Finans sektöründeki aracı kurum aktiviteleri her bir ilem, döviz ve damga için ağır vergilendirmeye tabidir, bu ortadan kaldırılmalıdır. • Vergi teviki verilmesine taraftar olmayanlar vardır. Menkul kıymetlerin vergilendirmesi için; piyasa stopaj vergisi isterken, bazıları vergi beyannamesi sistemini önermitir. • BSMV ve KKDF (Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu) gibi tüm ilem vergilerinin kaldırılması gerekmektedir. • Vergi sistemimiz ve altyapımız iyi yapılandırılmamıtır. Vergi dairelerinde nitelikli insan kaynağı sorunu vardır. Bu sorunu çözmek için Maliye Bakanlığı bir çalıma balatmıtır. • UFM için farklı düzenlemeler ve kanunlar kullanılmamalıdır. Ancak, uluslararası ve sınır ötesi ilemler vergiye tabi olmamalıdır. • Gelir Đdaresi Bakanlığı’nın kadrosu geniletilmeli ve çalıan hakları daha iyi duruma getirilmelidir. Maliye Bakanlığı’nın altında yer alan Gelir Đdaresi Bakanlığı bağımsız bir kurum olmalıdır. Kurumda farklı disiplinlerden gelen, farklı özgeçmilere sahip kiiler bulunmalıdır. • Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu büyük bir reformdur. Sonuçlarını görmek için zamana ihtiyacımız vardır. • Vergi sisteminin net olmamasının, vergi oranı üzerinde ek bir maliyet etkisi vardır. % 20’lik vergi oranı piyasa tarafından % 30 gibi algılanmaktadır. • Vergi kanununda yapılan iyiletirmeler ve yapılan değiiklikler bazı durumlarda esas kanun ile çelimekte ve zaman zaman kanunla uyumlu olmayan resmi açıklamalar yapılabilmektedir • Vergi vakfı kurulmaktadır. Aynı zamanda özel sektör yardımı ile bu vakıf adı altında bir aratırma merkezi de kurulması istenmektedir. Bu çalımalar vergi sistemimizi gelitirecektir. • Genel algı, Türk vergi sistemine yönelik önemli iyiletirmelerin yapılabileceği, ancak bu hususun aslen Türkiye’nin en önemli sorununu oluturmadığı eklindedir. • Hazine likidite sıkıntısı çektiğinde, kamu otoriteleri finansman sağlayabilmek için, dolaylı vergileri kullanmaktadır. Bu yüzden, bu vergiler kabul görmemekte ve olumsuz olarak algılanmaktadır.

85 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Vergi Sistemi ve Vergilendirme Sorunları (devam) • Türkiye’de BSMV bir çok soruna neden olmaktadır. Bu sebeple, yerli bankalar da dahil olmak üzere tüm bankalar ilemlerini yurt dıında kayıt altına almaktadırlar. Yetkililer bu problemin farkında olmalarına rağmen, buna karı ciddi bir mücadelede bulunmamaktadırlar. Bir baka örnek ise KKDF’dir. Bu vergiler, finans kurumların Türkiye’de yatırım yapmalarını engellemektedir. • Vergisel kolaylıklar ve tali çözümler piyasalarda sıklıkla uygulanan yöntemler olsalar da, büyük yatırımcı kurulular,isimlerine olumsuz etki edebileceği endiesiyle, bunları kullanmaktan çekinirler. • Mahkemeler ve vergi kanunun tutarlı bir ekilde uygulanabilirliği konusunda ciddi problemler vardır. • Belirsizlik ortamının bertaraf edilebilmesi için, vergi hükümlerinin uygulanma sürecinin iyiletirilmesi gerekmektedir. • Vergiyle ilgili uyumazlıkların çözümünü sağlayacak, bağımsız bir vergi otoritesi oluturulmalıdır. Bu otorite Türkiye’deki vergilendirme sistemini etkileyen problemleri tümüyle ortadan kaldıracaktır. • Gelir vergisi ve stopaj dikkate alınmalıdır. • Düzenleyici gereksinimleri (Örn: Kayıtlı sermaye) ve düzenlemelerin esnekliği/basitliği önemlidir. • Düzenleme ve vergi için sonucun kesinliği önem taımaktadır. • Tevik verilmi mal giderleri gibi tevikler yardımcı unsurlardır, ancak bu tevikler tamamen effaf olmalıdırlar aksi halde kullanılmaları söz konusu olamaz. Bu uygulamanın kötü yanı ise gerçekte en fazla ekonomik kazancı getirecek olan insanların bu yöntemle çekilememe ihtimalidir. (Örn: Đrlanda’daki Shanon serbest bölgesinde, yabancı irketlerin, çalıanlara uygulanan teviklerden yararlanmak için çağrı merkezi kurmaları) • Yeni ticaret kanunu 1950’lerde çıkarılan ve sadece be kez güncellenen eski kanunun yerine geçecektir.

86 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Eğitim • Diğer Avrupa ülkelerinin çoğu ile karılatırıldığında , Türkiye’nin üniversite eğitim kalitesi çok daha iyi düzeydedir. • Ekonomi alanında eğitim veren okulların sayısı yeterli değildir. Eğitim yeniden yapılandırılmalı ve üniversitelerin müfredatlarında ekonomi derslerine ağırlık verilmelidir. • Finans merkezi’nin en büyük katma değeri hukuk, eğitim ve uluslararası bilinirlik olacaktır. “Para” beklentisi ikinci aamada olmalıdır. • Yeterli miktarda destek hizmetimiz mevcuttur. Sağlık hizmetleri, eğitim ve kültürel altyapı sayıca olmasa da kalite olarak uluslararası düzeydedir. Ancak trafik hala Đstanbul için büyük problem oluturmaktadır. • UFM’de çalıacak deneyimli yabancıları ülkeye çekmek için, sağlık, eğitim ve yaam kalitesi arttırılmalıdır. • Eğitim konusunda ilerlemeliyiz. Özellikle mesleki eğitim konusunda güçlü bir sistemimiz mevcut değildir. • Özel beceriler için yeterli sayıda eğitim ve okul bulunmamaktadır (teknik ve meslek okulları ). Bireyler, akademik olmadığı sürece eğitimlerini sürdürememektedirler.

87 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Marka ve Đmaj • Türkiye kesinlikle marka ve imaj için yatırım yapmalıdır. Bu bağlamda Türkiye “2009 IMF ve Dünya Bankası Toplantıları” ve “2010 Đstanbul – Avrupa’nın Kültür Bakenti” aktiviteleri için büyük bir bütçe ayırmalıdır. • 80’li yıllardan itibaren büyük gelime gösteren pazarlama ve markalama çalımalarına rağmen, Türkiye tam bir marka olabilmek için uzun bir süre bu konuda ilerlemeye devam etmelidir. • Türkiye’nin marka imajı son on yılda çok büyük değiim göstermitir. Eğer bu gelimeyi aynı ekilde gelecek on yılda da gösterme ansımız olur ise, markalama ile ilgili sorunlarımızın bir çoğunu çözmü olacağız. Hukuk sistemi, güvenlik tekilatı ve hükümet imajı en önemli marka imajı unsurlarıdır. Kopenhag ve Maastricht kriterlerini yerine getirebilirsek, yeni bir sorun ile karı karıya kalmayız. • Projenin koordinasyonu ve organizasyonu büyük önem taımaktadır. Đmajı ortaya çıkarmak ve sinerjiyi arttırmak için finans merkezinin Canar Wharf gibi fiziksel bir konumu olmalıdır. • Đstanbul Finans Merkezinin imajının desteklenmesi için güçlü bir halkla ilikiler çalıması yapılmalıdır. • “Ne çeit halkla ilikiler kampanyaları düzenlenmeli?” veya “Halkla ilikiler için ne kadar para harcamalıyız?” gibi bizim ihtiyacımızı karılamayacak sorular ortaya çıkmaktadır. Đnsanların düüncelerindeki Türkiye’nin imajını yükseltecek, ciddi bir olayın gerçekletirilmesi gerekmektedir. Đnsanların standartlarını yükseltmeyi ve daha zevkli bir yaam sürmelerini hedefleyen kültürel aktivitelerin yapılmasına ihtiyacımız vardır. Büyük bir bütçeye sahip olunmasının yanı sıra, etkin bir kampanyanın yaratılması ve büyük etki yaratacak aktivitelerin gerçekletirilmesi de önemlidir. • Đstanbul’da yer alan en büyük kongre merkezi 3000 kii kapasitelidir, ancak Đstanbul’un daha büyük kongrelere ev sahipliği yapabilmesi önemlidir. Bu konuda Kuadası’nda ciddi bir yatırım yapılmaktadır. • Đstanbul’a yılda 5.500.000 turist gelmektedir. Đstanbul kültür turizmi ve aktiviteler konusunda güçlendirilmelidir. • Kültürel amaçlı seyahat eden insanların sayısı her geçen gün artmaktadır. 2007 yılının ilk çeyreğinde bu amaçla yurda gelen insan sayısı % 30 artmıtır. 2005 ve 2006’da da aynı artı görülmütür. • Kongre turizminde Đstanbul 25. , Türkiye ise 33. sırada bulunmaktadır. • Đspanya’nın pazarlama ve reklam modeli incelenmelidir. Đstanbul, Madrid örneğinde olduğu gibi bir marka olmalıdır. • Markalama için, iin büyüklüğü üzerinde durmalıyız. Eriim kolaylığı, Đstanbul’un % 50’sinin orman oluu, ehir için yeterli su kaynağının olması, yeni alanların ina ediliyor olması, ehir dıında bilgi teknolojileri, sanayi, yeni kültürel ve sosyal merkezlerinin kuruluyor olması konularının üzerinde durulmalıdır. • Đstanbul’un imajı, “kozmopolit, cezbedici ve liberal” olmalıdır. • Türkler’in, yabancılara karı davranıları istenen düzeyde değildir.

88 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Marka ve Đmaj (devam) • Dünya Bankası, bölgesel yönetim merkezini Đstanbul veya Dubai’de kurmak için, ülke seçimi aamasındadır. • Yaaması biraz zor olsa da Đstanbul büyüleyici bir ehirdir. Denize kıyısı olması ve kültürel bakımdan çok zengin olması artılarıdır. • Dıarıdan gelip, ülkemizde çalımakta olan yeterli sayıda bir insan grubu olduğu düünülürse, bu kiilerin elerinin arkada edinebilecekleri sosyal kulüplerin olması gerekmektedir. • Çok büyük sigorta irketlerinden birisinin bakanı ”oraya hiçbir takımı yollayamazsınız” diye düünürken, Đstanbul’a geldikten sonra “yollayabilirsiniz ancak gelen takımın ya oldukça genç olması, ya da 50’lerinde, kariyerini oturtmu ve çocuklarını büyütmü olması gerekmektedir” eklinde düünmeye balamıtır. • Birçok kii için Đstanbul hala gizemli bir ehirdir. Bu kiiler Dubai’de para kazanabilmektedir, ancak Türkiye’nin aynı eyi sağlayabileceğinden emin değiliz. • Đstanbul finans ehrinden ziyade, egzotik bir ehirdir. • Türkiye’ye ve Đstanbul’a karı uluslararası yaklaım çok hızlı bir ekilde olumlu yönde değimitir, ancak i dünyasının desteğini arkamıza almamız için, stratejik kampanyalar planlamalı ve uygulamalıyız. • Đstanbul Frankfurt ile hayat kalitesi bakımından karılatırıldığında daha iyi durumdadır. Kullanılan ikinci dil olarak Đngilizce’nin yaygınlığı bakımından Đstanbul, Paris’e kıyasla daha iyi durumdadır.

89 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Nitelikli Đ Gücü ve Đnsan Kaynağı • Türkiye’nin en önemli avantajlarından biri, özellikle ticari bankacılık alanında nitelikli i gücüne sahip olmasıdır. • Türkiye’deki nitelikli i gücü bölge ile karılatırıldığında çok iyi düzeydedir. Bilgi teknolojileri konusunda uluslararası düzeyle karılatırıldığında yüksek rekabet gücüne sahiptir. Türkiye’deki i gücü yüksek kaliteli profile ve yeteneğe sahiptir. • Bankacılıkta yeterince güçlü durumdayız, ancak yatırım bankacılığı ve sigorta sektörü büyüdüğünde bu sektörde nitelikli insan gücüne ihtiyacımız olabilir. • Türkiye’nin düük maalı nitelikli i gücü ve coğrafi konumdan kaynaklı eriebilirlik avantajı mevcuttur. Bu proje tamamlandığında da Türkiye’nin güçlü bir vizyonu olacaktır. • Yüksek enflasyon oranı ve yaanan ekonomik krizler sayesinde, ucuz, deneyimli ve eğitimli bir i gücüne sahibiz. Uluslararası alanda, bu konudaki tek rakibimiz Meksika’dır. • New York ve Londra’da finans sektöründe çalıan deneyimli i gücümüzün Türkiye’ye geri dönüünü sağlayacak bir yol bulmamız gerekmektedir. • Politik ve ekonomik istikrar en önemli konulardan biridir. Hukuki çerçeve ve iletiim altyapısı çok önemli olsa da en önemli unsur nitelikli i gücüdür. • Sektördeki insan kaynakları profili diğer sektörler ile karılatırıldığında, çok nitelikli insan gücüne sahip olduğumuzu görmekteyiz. • Yerel bankalardaki yöneticiler yabancı bankalara transfer olmaktadırlar. Bu, Türkiye’deki insan kaynaklarının kalitesinin önemli bir göstergesidir. • Finans sektöründeki en iyi profesyoneller paranın gücü sayesinde Dubai’de çalımaktadırlar, ancak biz aynı güce sahip değiliz. Dubai’deki lüks yaam için profesyoneller oraya yerlemektedirler. • Türkiye kısıtlı sayıda deneyimli ve nitelikli i gücüne sahiptir. Nitelikli analist bulunamamaktadır. (Yabancı Yatırım Yöneticisi’nin karıt görüü) • Kadın çalıan sayısı düüktür. Kadınların çalıması tevik edilmemektedir. • Kadınların yalnızca % 24’ü aktif olarak i hayatındadırlar. Bu rakam Fransa’da % 87 dir. • Ana faktörler incelendiğinde, Đstanbul nitelikli i gücü, gelir yaratma potansiyeli, imaj ve eğitim konularında iyi durumdadır. • Genel anlamda nitelikli bir i gücüne sahip olsak da, yabancı yatırımcılara göre buradaki operasyonları yürütecek yerel piyasaları bilen yeteri kadar insan bulunmamaktadır.

90 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Nitelikli Đ Gücü ve Đnsan Kaynağı (devam) • Uluslararası bağlantısı olan sınırlı sayıdaki avukat, yanlızca tanınmı firmaların taleplerini karılamaya yetmektedir. • Dört büyük muhasebe firmasının Türkiye’de irketleri mevcuttur, ancak ofisleri çok küçüktür ve uzmanlamı çok fazla sayıda danımanları yoktur. • Kanun değiiklikleri sayesinde BDDK geçen seneden bu yana, piyasadan veya akademik alandan, tam zamanlı veya yarı zamanlı nitelikli ve deneyimli insanları ie alma olanağına kavumutur. Ancak önerilen düük maalardan dolayı hala bu özellikteki insanları çekmek zordur.

91 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Bankacılık ve Sigorta • Ekonomi ve bankacılık sektörü büyümektedir ancak finans sektörünün büyüklüğü halen vasat düzeydedir. Kredi piyasasında artan bir talep olmasına rağmen, piyasa hala istenilen düzeye gelmemitir. • Ticari bankacılıkta çok iyi durumdayız. Ancak uygun altyapı ve deneyimli kiiler bulunmasına rağmen türev enstrümanları ve sigorta piyasalarında yeterince iyi durumda değiliz. • Bankacılığın uluslararası alandaki doğal riski dıında, Türk bankacılıların bankalarını yabancılara satmalarında en önemli nedenlerinden biri olan mevzuat riskimiz de mevcuttur. • Bankacılık kanunları çerçevesinde faaliyet göstermemekle birlikte, Türkiye’de banka gibi çalıan temsilciler tarafından yurtdıına sağlanan bilgi transferi tüm piyasa oyuncularını ve hükümeti rahatsız eden ve haksız rekabet yaratan önemli sorunlardan biridir. Bu sorun ancak vergileri de kapsayan ilem maliyetlerinin ortadan kaldırılması ile çözülebilir. • Bankacılık sektörü toplam aktiflerinin GSYH’ye oranı dikkate alındığında, Türk bankacılık sektörü mevcut büyüklüğünün 23 katına kadar büyüme potansiyeline sahiptir. Türk uzmanların neden Londra ve New York gibi yerlerde çalııp yaadıklarının nedenini aratırmamız gerekmektedir. • Son yedi yıldır yeni lisans verilmesinin önlenmesi ile, piyasa küçük bankalar ile büyük yabancı bankaların satın alma ve birlemeleri yönüne kaydı. Bunun sonucunda, piyasa için yüksek risk oluturan, küçük ölçekli bankaların sayısı bu dönemde azalmıtır. • Bankacılık lisansı (mevduat toplama, yatırım bankacılığı) bavuru kriterleri net bir ekilde tanımlanmıtır ve bavuruların değerlendirilmesi aaması oylama süreci ile yapılmaktadır. Sonuçlar öngörülebilir olmakla birlikte kriterlere uyan tüm bavuruların kabul edileceği garanti edilmemektedir. • Son be yıldır uygulanan stratejilerin ana odak noktası 2001 ekonomik krizi ve etkilerinin giderilmesi olmutur. Bankacılık sistemi yeniden yapılandırma programı bu stratejilerin sonucudur. u an ki stratejiler ise finans sektörünü olabildiğince büyümek yönündedir. Ancak bu görev yalnızca BDDK’nın görevi olmamalı, hükümet ve diğer organların da bu stratejilere katkıda bulunmaları gerekmektedir. • Finans sektörü aktiflerinin GSYH’ye oranı % 97 ve bankacılık aktiflerinin GSYH’ye oranı % 81’dir. Sigorta sektörünün toplam büyüklüğü hala düük düzeydedir. • Finans hizmet endüstrisi gelir potansiyelinin önemli bir kısmı doğuda yer almaktadır, çünkü bu bölge ticari bankacılık alanında çok geride kalmıtır. Ticari ürünler, özellikle krediler için, büyük bir gelir potansiyeli mevcuttur. • Diğer potansiyel finans alanları ise mortgage ve sigorta sektörüdür. Bu alanlarda ilerlemek için fiyat istikrarını sağlamamız gerekmektedir. Menkul kıymetler pazarı da fiyat istikrarı gerektiren bir gelien piyasadır.

92 Yapılan Görümelerin Özetleri

•Bankacılık ve Sigorta (devam) •Yakın komuların halen finans merkez olma potansiyeli bulunmamaktadır. Türkiye’nin bilgi teknolojileri ve insan kaynakları altyapısı, özellikle ticari bankacılıkta çok güçlüdür. Đngiltere Türkiye’ye rakip olacak tek ülke konumundadır. •Türkiye’ye uyarlanabilecek en iyi model AngloSaxon modelidir. AngloSaxon bankacılık modeli ve ilkeleri Türkiye’ye uyarlanmalıdır. •Hem bankacılık hem de sigorta sektöründe yüksek potansiyel ve büyüme oranı mevcuttur ve bu alanlardaki iyiletirmeler devam etmektedir. •Doğrudan yabancı yatırımın % 75’i UFM için büyük avantaj olan iletiim ve bankacılık sektörüne aittir. •Sigortacılık sektöründe büyüme çok yüksek düzeydedir. Mortgage ve bireysel emeklilik fonları sektöründe büyük potansiyel vardır. •Türkiye’deki sigortacılık sektörünün çok güçlü bir altyapısı vardır. Özellikle sosyal güvenlik sisteminin revizyonun tamamlanmasından sonra, bireysel emeklilik güçlü bir ekilde geliecektir. •Borsaya kote irketlerin bile sigorta yaptırma zorunluluğu yoktur ve bu yatırımcılar için çok büyük bir risk doğurmaktadır. Sermaye Piyasası Kurulu bu konuyla ilgilenmekte ise de düzenlemelerinde halen sigorta yaptırmayı bir zorunluluk olarak belirtmemektedir. •Mali mesuliyet sigortası gibi ürünler ve risk planlaması yeni oluan kavramlardır. Yabancı firmalar uygulamaları ile piyasanın ihtiyaç duyduğu örnekleri ve bilgi birikimlerini paylamı olacaklardır. •Faiz oranlarındaki düü, sigortacılık sektöründe yatırım yapılması isteğini arttırmaktadır. Mortgage, gayrimenkul, tarım ve kooperatif sigortalarının artıı piyasa hacminin artıına neden olacaktır. Hükümetin % 50 sübvansiyonu ile birlikte, Karadeniz’deki fındık üreticileri kooperatiflerini sigortalattırmaya balamılardır ki bu da çok sevindirici bir gelimedir. •Đflas eden irketler için yeni bir düzenleme çerçevesi oluturulacaktır. Bu da sigorta fonlarını sadece trafik sigortalarını kapsıyor olmaktan kurtarıp, art koulan bütün sigortaları kapsayacak hale getirecektir. •Nomura ve Goldman Sachs dıında ilk on yatırım bankası listesinde yer alan tüm bankalar Türkiye’ye gelmitir. Bu bankalar Türkiey’de kendi yatırım bankalarını kurmaktadırlar ve hemen hemen hepsinin aracı kurum lisansları mevcuttur. Hem Türkiye hem de bölge için yapılan kurumsal finans operasyonları Türkiye’de gerçekletirilmektedir. •Đstanbul Menkul Kıymetler Borsası acilen özelletirilmeli ve bağımsız bir kurum olacak ekilde yeniden yapılandırılmalıdır. Yeniden yapılandırma hem mevzuatsal hem de uygulamasal ihtiyaçları dikkate almalıdır. IMKB’nin insan kaynaklarının kalitesi de gözden geçirilmelidir.

93 Yapılan Görümelerin Özetleri

•Bankacılık ve Sigorta (devam) •Özellikle bilgi teknolojileri ve sistemlerin organizasyonu bakımından ticari bankacılık çok iyi durumdadır. •Yatırım bankacılığı ile ilgili profesyonel hizmetler oldukça iyi durumdadır. Ancak bu bankalara hizmet verecek uluslararası hukuk firmalarının sayısı arttırılmalıdır. •Eğer ĐMKB SPK’nın sorumluluklarının bir kısmını üstlenebilir , bağımsız olabilir ve kendi bakanını seçebilir ise, problemlerinin çoğunu kendi çözebilir. •Türkiye sermaye piyasaları Güney Kore, Meksika ve Brezilya piyasalarının gerisinde kalmıtır. Mevcutta çok fazla yatırım enstrümanı bulunmamaktadır. •Balkanlardaki kar marjları hızla dümektedir. Ekonomi üretim odaklı olmak yerine, tüketim odaklı olmutur. Menkul kıymetler konusunda Balkanlar Türkiye’den daha hızlı hareket etmektedir. Balkanlar yeni enstrümanlar talep etmektedirler. •Uluslararası Finans Kuruluu (IFC) menkul kıymete dayalı aktiflerini güçlendirmek istemektedir. Balkan ülkeleri bu yolda da ilerlemek için çalımaktadırlar. • 45 büyük holding/aile ekonominin büyük bir bölümünü kontrol etmektedirler, – Bu dövizdeki likidite yetersizliğine sebep olmaktadır, – Güçlendirilmi kurumsal yönetiim likiditeye bir dereceye kadar yardım edebilir, – Daha fazla gelimi (kurumsal) tahvil piyasalarına ihtiyaç duyulmaktadır, • Neredeyse tüm büyük yatırım bankaları Türkiye’de mevcuttur. – Bu bankalar tarafından yürütülen sermaye piyasası enstrümanlarının gözden geçirilmesi, – Gelitirilen düzenlemeler sayesinde sermaye gereksinimlerine yönelik sıklatırılan kuralların gözden geçirilmesi •Finans hizmetler sektörü tamamıyla AB ile uyumludur ve düzenlemeleri paraleldir. •Sermaye piyasaları ile ilgili çözmemiz gereken bazı sorunlar vardır. Ancak bu Basel II dönüümü için problem tekil etmeyecektir. Denetleyici ve düzenleyici hukuk Basel II çerçevesindeki yeni düzen için hazır durumdadır. •Türev enstrümanları piyasası için temel adımların atılması gerekmektedir. •Güncellenmekte olan Basel II yol haritası yüzünden, Basel II ilkelerinin uygulaması bir yıl kadar ertelenebilir.

94 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Düzenlemeler ve Düzenlemeler ile Đlgili Sorunlar • Baarılı olmak için ayrıtırılmı bir UFM olması daha uygun gözükmektedir, ancak UFM benzeri giriimlerin kamuoyu tarafından desteklenmesi için, tüm ülkenin düzenlemelerinin iyiletirilmesini ve yeniden yapılandırılmasını hedeflememiz gerekmektedir. Ayrıtırılmı bir UFM hükümetin büyük direnci ile karı karıya kalacaktır. Bu yüzden kesinlikle Türkiye’nin kanunlarını ve düzenlemelerini kullanan, Đstanbul bazlı bölgesel uluslararası finans merkezi kurulmalıdır. • Ayrıtırılmı bir UFM hukuk alanındaki sorunlarımızın hızla giderilebilmesi için bir avantaj olabilir. • Herhangi bir düzenleme yayınlanmadan önce, UFM tarafından her zaman piyasa oyuncuları ile tartımaya açılacaktır. • Düzenlemeler konusunda BDDK çok önemli adımlar atmıtır, ancak türev enstrümanlarına ve bilanço dıı öğeler için halen bazı iyiletirmelerin yapılması gerekmektedir. • Türkiye’nin en önemli problemi düzenleme taslaklarının mecliste onaylanamasının gerekmesidir. Bazen onay sürecinde ciddi değiiklikler yapılmakta ve bu süreç, kanun ve düzenlemelerin uygulama aamasını etkilemektedir. • Kara para aklamanın önlenmesi ile ilgili düzenlemeler yürürlüğe girmitir, ancak uygulamalar için hala deneyim kazanmak gerekmektedir. • Türkiye’nin tüm kanunlarının ve düzenlemelerinin Almanya ve Avrupa Birliği ile uyumunun sağlanması amacıyla Almanya ile birlikte TWINING projeleri yürütülmektedir. • Döviz kredileri ile ilgili katı düzenlemeler paranın dıarı kaçmasına sebep olmaktadır. Merkez Bankası yurt içindeki ilemlerde likidite, cari açık ve döviz kuru kaygılarından dolayı döviz kredilerine izin vermemektedir. Bu bakı açısı düzeltilmelidir. • Kanunlar ve düzenlemeler AB ve kıta Avrupası ülkeleri ile tam olarak uyumludur. Son yıllarda Türkiye’ye yapılan yatırımların miktarı Türk piyasasına olan güveni göstermektedir. • 9. Kalkınma planının 546. maddesinde belirtilen; Đstanbul’da bir UFM’nin kurulması hususu, Bakanlar Kurulu’nca imzalanmı, bağlayıcı nitelikteki, kanun ve düzenlemelere mesnet tekil edebilecek bir karardır. • Ürün düzenlemeleri oluturulmaktadır ve kısa zaman içinde tamamlanacaktır. • Birden çok düzenleyici kurumun olması çıkar çatımasına neden olan baka bir sorundur. Örneğin Belçika’da tüm finans kurumları üzerinde düzenleme yetkisi olan tek bir düzenleyici kurum vardır. • Finans hizmetleri sektöründe, bankaların bu kadar çok problemle karılamalarının sebeplerinden biri BDDK ve SPK tarafından yapılan farklı uygulamalardır. • Düzenleyici kurumlar için çalıan personelin kalitesi son bir kaç yılda oldukça artmıtır, ancak hala iyiletirmeye ihtiyaç vardır. Piyasada çalıan deneyimli kiiler; maa oranlarının ve düzenlemelerin rekabetçi yüzünden bu kurumlarda çalımamaktadırlar. Bu kurumlar en iyi üniversitelerden mezun olmu kiileri ie alabilmekte, ancak rekabetçi olamayan düük maa düzeyi nedeniyle bu kiileri uzun süre çalıtıramamaktadırlar.

95 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Düzenlemeler ve Düzenlemeler ile Đlgili Sorunlar (devam) • Daha fazla yabancı yatırımcı çekmek için, düzenlemeler daha basit, uygulanabilir ve kolay anlaılabilir olmalıdır. • Sigorta sektöründe düzenleme açısından ciddi bir problem bulunmamaktadır. Piyasalar uluslararası kurallar, düzenlemeler ve ilkeler aracılığıyla düzenlenmektedirler. Artık reasürans zorunluluğu bulunmamaktadır. • Sigorta bizde yeni gelimekte olan bir sektördür, bu yüzden uluslararası kurallar ve düzenlemeler kullanılmaktadır. Bizim düzenleyici çerçevemiz geliim için bir engel tekil etmemekte, kanunlar sürekli tecrübeler ve yeni bilgiler doğrultusunda güncellenmektedir. u anda 20102011 gibi bitecek “Solvency II” projesi yürütülmektedir ve bu proje AB’ye uyumu hedeflemektedir. u anda bile düzenlemeler açısından çoğu AB ülkesinden daha iyi durumdayız. • Birden fazla düzenleyici kurum çok büyük sorun oluturmaktadır. Eğer sadece aracı kurum lisansına sahipseniz, sadece SPK’nın denetimi altında bulunuyorsunuz, BDDK tarafından denetlenmiyorsunuz. Bu da bir çok irketin neden sadece bu lisansı almayı tercih etmesine neden olmaktadır. Buradaki varlıklarına rağmen hala birçok yabancı banka ilerini yürütmek için kendi yabancı iletiim ağını kullanmaktadır. • Düzenleyici Etki Analizi: Kamu laboratuarları için geni katılımlı pilot uygulama düzenlenmitir. Sistemin fayda yaratması beklenmektedir. • Đi Basitletirme: Para birimi ve mükerrerliklerle ilgili çalımalar yapılmaktadır. • Yayınlama: Güncellenmi kanun ve düzenlemeler internet aracılığı ile eriilebilir olmalıdır. • Düzenleyici kurumlar ilemlerini strateji ve i planı çerçevesinde yürütmek ve aynı zamanda ilemleri ile ilgili yıllık faaliyet raporu hazırlamak zorundadırlar. • BDDK gibi piyasa ile ilgili kurumların merkezlerinin Đstanbul’da olması gerekmektedir. Ankara’da temsilcilikleri bulunabilir. • Düzenlemelerin kalitesini yükseltmek için hazırlanan 17 ubat 2006’da tamamlanmı ve bir yıl sonra yürürlüğe girmitir. Henüz yeni yürürlüğe girmesi nedeniyle, hala bu reformun etkilerini görememi durumdayız. Babakanlık tarafından kurulan Düzenleme Kurumu daha iyi düzenleyici etki analizini yürütmekle sorumludur. • Düzenlemeler gerçek bir problemdir ve eğer önemli iyiletirmeler yapılmazsa UFM’nin kurulmasını güçletirecektir. Düzenleyicilerin çoğu piyasa tecrübesi olmayan akademisyenlerdir, bu sebeple yaklaımları iyi düzenlenmi bir rejim yaratmaya uygun değildir. Finansal Hizmetler Otoritesi’nde görev alacak deneyimli bir kiinin gözetiminde bütün düzenlemelerin tekrar yazılması gerekebilecektir. (Dubai örneğinde olduğu gibi) • Düzenleyiciler güçlendiği zaman piyasanın yükselii de gerçekleecektir. “Her ey doğru bir ekilde ilerleyecektir”.

96 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Düzenlemeler ve Düzenlemeler ile Đlgili Sorunlar (devam) • Mevcut hükümet düzenlemeler ile ilgili doğru yolda ilerlemekte ve yeterli ivme kazanmaktadır. • Sigortacılık düzenlemeleri; güçlü ve gelien bir yönetim odağıyla Avrupa Birliği standartlarına eriebilmektedir. • Türkiye’de kurulacak UFM için en uygun yer Đstanbul’dur. Düzenleyici organlar Đstanbul’da yer almalıdır. • Sigortacılık sektörü dıında tüm finans sektörü BDDK tarafından denetlenmekte ve düzenlenmektedir. • BDDK’nın piyasaya karı olan duyarlılığı yeterli düzeydedir. Düzenleme yapısında herhangi bir iyiletirme ve değiiklik olduğunda, BDDK hızlı, sürdürülebilir kararlar ve inisiyatif alabilecek düzeydedir. BDDK’nın taahhüdü; cari açığın mevcut seviyesi ile önem kazanan Türkiye’de rahatlıkla i kurulmasının ve çalıma kolaylığının sağlanmasıdır.

97 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Đstanbul’un Potansiyeli • Türkiye’nin büyük bir potansiyeli vardır. Đstanbul kolaylıkla bölgesel UFM olabilir. Türkiye’nin; nitelikli i gücüne karın düük maa oranları, coğrafi konumdan dolayı eriebilirlik gibi çeitli avantajları vardır. Ayrıca 9/11 olayı Körfez Bölgesi’ndeki sermayenin Türkiye’ye çekilmesi husunda büyük bir fırsat yaratmıtır. • Hangi ülkelerin ve kurumların UFM’nin Türkiye’de kurulmasını desteklediğinin öğrenilmesi ve stratejimizin buna göre yeniden belirlenmesi gerekmektedir. Strateji bu kurumların yaratabiileceği katma değerler de göz önünde bulundurularak yürütülmelidir. • Türkiye’deki tasarruf yüzdesi oldukça düüktür, bu yüzden de burada ciddi bir potansiyel vardır. Mevduat ve kredi vadeleri arasında fark çok fazladır, mevduat için ortalama 3 ay iken, kredi için ortalama 2 yıl civarındadır. • Mortgage, sigortacılık, irket tahvilleri, küçük ve orta ölçekli iletme kredileri; potansiyeli olan ana alanlardır. Türkiye’nin mortgage piyasasına giren çok sayıda yerli ve yabancı firma mevcuttur. • Türkiye’de bireysel emeklilik fonları, irket tahvilleri ve mortgage alanlarında büyük potansiyel vardır. Ancak bireysel emeklilik fonları için güçlü bir rekabet ortamı olduğu da dikkate alınmalıdır. • Türkiye uluslararası bir merkez olamaz. Londra veya New York olmak için çok geç, ama ni bölgesel bir merkez olabilir. Eğer Viyana finans merkezi modelini incelerseniz (7080’lerdeki en büyük döviz ticaret merkeziydi), Đstanbul örneğine çok benzediğini görürsünüz. • Türkiye’de hem bankacılık hem de sigortacılık sektöründe ciddi bir büyüme potansiyeli vardır ve her iki alanda da ilerlemeler devam etmektedir. • Uluslararası finans merkezleri ana dili Đngilizce olan yerlerde kurulmalıdır. Ancak Dubai örneği gibi Arapça’nın avantaj olarak kullanılmasına benzer bir durum gelitirebilirsek, Körfez bölgesine hizmet veren Dubai gibi baarılı olabiliriz. Türkiye’nin bir Dubai olma ansı yoktur, ama biz de Türk Cumhuriyetleri’ne hizmet verebiliriz. • Đstanbul UFM olmak için çok problemli ve kompleks bir yapıya sahiptir. UFM’yi Đzmir gibi daha organize ve ekonomik bir ehire kurmalıyız. • Be yıl öncesine kadar Đstanbul Türkiye’nin bile finans merkezi değildi. Đstanbul yurtdıı tarafından yönetiliyordu. imdilerde ise, Đstanbul Türkiye’nin finans merkezi olmaya baladı. Türkiye’ye gelen yabancı oyuncular Türkiye’deki ve bölgedeki pazarlarını yaratmaktadırlar. • Đstanbul finans merkezi ayrı bir fiziksel alanda kurulmalıdır. (Örn: Gebze) • En iyi 10 yatırım bankasından 8’i Türkiye’de yer almaktadır, böylece be yıl içerisinde nitelikli finansçılara sahip olacağız. • Đstanbul kesinlikle bölgesel UFM olmalıdır. Rusya’ya, Ortadoğu’ya ve Doğu Avrupa’ya hizmet etmelidir.

98 Yapılan Görümelerin Özetleri

•Đstanbul’un Potansiyeli (devam) •Neden Türkiye’de bir Uluslararası Finans Merkezi olmalı diye soracak olursak, altyapının güçlü olması, Türkiye’ye eriimin kolay olması, Balkanlar ve Avrupa Birliği ile entegrasyonu ve Türki Cumhuriyetlerle ile ilikilerimizin iyi düzeyde olması eklinde cevaplayabiliriz. •Coğrafi konumumuz; Ortadoğu, Akdeniz ve Orta Asya devletlerine kolay eriimi sağlamaktadır. •Büyük yerel fırsat (sigorta için): büyük ekonomi, uygun demografik yapı, gelecek 1020 yıl içinde gelimi ülkelerin yaygınlık oranlarını yakalayacak olmamız – Hayat sigortası pazar payı çok düük bu yüzden büyük fırsatlar mevcut – Hayat sigortası haricindeki diğer sigorta ürünlerinin pazar payı ve ürün çeitleri artmakta, ancak bu ürünlerin hacmi hala sadece GSYH’nın % 12’si düzeyindedir •Son 18 aydır bankacılıkta önemli konsolidasyonlar görülmektedir. Aynı durum son 6 aydır sigortacılık sektöründe de mevcuttur. Bu sektör için olumlu bir gelimedir ve bu sayede piyasada yer alan oyuncular güçlenmektedir. •Türk bankacılık sistemi gelimi bir yapıya sahiptir ve birçok avantaj sunmaktadır. •Türkiye pazarına girecek olan nitelikli finans kuruluları ve büyük bankaların yaratacağı rekabete rağmen, bir çok Türk Bankası orta vadede ayakta kalabilecek yapıya sahiptir. •Piyasaya giren yabancı bankaların yurtdıında kote olmaları, IMKB’nin likit ve global bir borsa haline gelmesine engel tekil edebilir. •Yerel piyasa; bu gibi finans merkezlerinin her zaman en önemli zemini olacaktır, bu husus asla göz ardı edilmemelidir. Bölgesel i çevresinin ilgisini celbetmek için, yerel piyasa gelitirilmelidir. •Đstanbul’un bölgesel anlamda önemli bir avantajı da yer aldığı bölgede rekabet bulunmamasıdır. Yunanistan, Rusya, Lübnan ve Orta Asya Ülkeleri’nin hiç biri henüz rekabet yaratacak düzeyde değildir, dolayısıyla Türkiye kısa sürede bölgesel bir güç konumuna gelebilir. Bu gelimeden 3040 yıl sonra da global olarak açılım söz konusu olabilecektir. •Ürünlerin bu aamada ni bir yapı oluturması söz konusu değildir çünkü söz konusu ürünler halihazırda geimi finans sektör grupları tarafından oluturulmutur. •Türkiye global UFM olmaya çalımak yerine bölgesel UFM olmalıdır. (Balkanlar, Sovyetler Birliği, Kafkaslar, Ortadoğu ve Körfez Bölgesi’ne hitap eden) •Mortgage ve sigorta sektörü fiyat istikrarı sağlamamız gereken potansiyel finans alanlarıdır. Menkul kıymetletirme; fiyat istikrarı gerektiren ve gelimekte olan alanlardan biridir.

99 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Altyapı • Đstanbul en önemli altyapı sorunu trafiktir. Özellikle son be yıl içinde, karayolları, metro ve deniz taımacılığına ciddi yatırımlar yapıldı. Baarıya ulamak için finans merkezi; gelimi hizmet ağı olan, tüm ulaım ağlarına eriimi olan ve yüksek yaam kalitesine sahip, ayrı bir bölgede kurulmalıdır. Trafik dıında altyapı çok iyi durumdadır. • Yeterli sayıda destek hizmetimiz mevcuttur. Sağlık hizmetleri, eğitim ve kültürel altyapı uluslararası düzeydedir ancak trafik hala büyük problem oluturmaktadır. • Bilgi teknolojileri, telekomünikasyon ve havayolu Đstanbul’un güçlü yönleri iken, ulaım Đstanbul’un zayıf yönüdür. • Uluslararası karılatırmalarda gayrimenkul, ulaım ve yaam kalitesi alt sıralarda yer almaktadır. • Đstanbul’un u andaki nüfusu 12 milyondur (2007). 2023 yılında Đstanbul’un kaldırabileceği nüfus 16 milyon olacak iken, öngörülen nüfus ise 22 milyondur. • Maslak bölgesi depreme çok dayanıklı bir bölgedir. ehrin kuzey tarafı diğer bölgeler ile karılatırıldığında daha güvenlidir. Deprem için, farklı kombinasyonları değerlendirmekteyiz. • Metro için 16 milyon dolarlık bir yatırım yapılması planlanmaktadır. Haliç geçidi önemli problemlerden biridir. 200 km uzunluğunda TGV1 düzeyinde demiryolu ina edilecektir. • Maslak’tan Olimpiyat ehrine, Haliç’e ve Anadolu yakasına kadar olan toplam 30 km’lik mesafeyi içeren raylı sistemler 5 yıl içerisinde tamamlanacaktır. • Metro tamamlandıktan sonra Maslak ile Yeilköy arası 20 dakika olacaktır. 35 dakika içerisinde Sabiha Gökçen’den Maslak’a ve aynı sürede yeni yapılacak havaalanından Maslak’a ulaım sağlanabilecektir. • Marmaray sadece demiryollarından olumaktadır, ve 2008’de bitmesi planlanmıtır. Ancak Bayrampaa’da bulunan tarihi eser kalıntıları yüzünden duraklamalar olmutur. • Anadolu yakasındaki ticaret ve finans taleplerine hizmet vermek için Kartal’a bir merkez kurulacaktır. Maslak’ın ana merkez olarak kalacağı ve Kartal’ın ikincil bir merkez olacağı düünülmektedir. Kartal esas olarak merkez ofise hizmet verecektir. Kartal, Canary Wharf’ın bir bölümü gibi olacaktır ancak yüksek bir talebin oluması durumunda Canary Wharf gibi yeni bir merkez kurulması gerekecektir. • Đstanbul taımacılık için bölgesel bir dağıtım merkezi olmaya balamıtır. Taımacılık faaliyetleri organizasyonel ve fiziksel olarak yeninden yapılandırılmaktadır. Bu birimler ağırlıklı olarak Ambarlı gibi limanlara yakın olacak ekilde planlanmaktadır.

100 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Altyapı (devam) • 20 yıl sonrası için finans merkezi bölgesi olarak Maslak uygun bir yer değildir ve 20 yıl süresince rehabilite edilmesi gerekmektedir. Bu yüzden ilerleyen dönemde ehrin farklı bir bölgesinde finans merkezi kurulması planlanmalıdır. • Maslak için kısa dönem aksiyon planı bulunmamaktadır. Maslak için daha fazla büyümeyi planlamamaktayız. • Maslak’ta apartman yapılması için çok fazla alan yoktur, ancak projelerin bir çoğu Maslak’ta yapılmaktadır. • Deniz hatları, ana yollara paralel ekilde ilemeleri sebebiyle uygun değildir ve yapılmakta olan raylı ulaım sistemleri ile rekabet etmesi gerekecektir. • Araba sayısının azaltılmasına ilikin herhangi bir sınırlama çalıması bulunmamaktadır öte yandan mevcut durum kendiliğinden bir kısıt yaratmaktadır. • Đstanbul’da çocuklar için yapacak çok fazla bir ey yoktur, yeterli sayıda park, aktivite ve spor alanı bulunmamaktadır ve trafik çok fazladır. • Đstanbul gibi bir ehir için iletiim altyapısı çok kötü durumdadır. Veri iletiimi sorunludur. Dijital altyapı ve telekomünikasyon iyi durumda değildir. Bir finans merkezi için data transferi hızı çok yavatır. • Eğer irketler buraya taınacaklar ise, devamlılık, güvenirlilik ve iyi bir planlama istemektedirler. • Đstanbul, altyapı ve ofis kirası açısından Washington’a göre daha pahalı durumdadır. • Okulların mevcut düzenlemeleri yabancılar için uygun değildir. • Trafik sorundur, ama bununla yaamak mümkündür. Heathrow’dan (Londra’nın merkez havaalanı) ehre ulaım daha iyi durumda değildir ancak insanların Londra’nın altyapısına bakı açısı daha olumludur. • Ayrı bir fiziksel alanda yer alma veya bir simge bina inaası, finans merkezi yapısına yardımcı olabilir ancak zorunlu değildir.

101 Yapılan Görümelerin Özetleri

• Đ ve Çevre Güvenliği • Güvenlik Đstanbul’da gittikçe artan ciddi bir problemdir. • Đstanbul’un UFM olabilmesine yönelik en büyük dezavantajları ulaım ve güvenliktir. • Kaliteli yaam için, sağlık ve eğitim hizmetleri iyi durumdadır, ancak trafik ve güvenlik hala ciddi bir sorun oluturmaktadır. Güvenlik daha kötüye doğru gitmesine rağmen, diğer metropoller ile karılatırıldığında halen daha iyi durumdadır. • Türkiye’de Đslam ve laiklik konularında radikal yaklaımları vardır. Bu sorunların en kısa sürede çözülmesi gerekmektedir. Çünkü bu hususlar yabancılar tarafından bir güvenlik sorunu olarak algılanmaktadır.

102 Ekler

I. Yararlanılan Kaynaklar ve Yapılan Görümeler

II. Yapılan Görümelerin Özetleri

III. UFM Düzenleyici Çerçevesine Đlikin Önemli Nitelikler

IV. Detaylandırılmı Karılatırılmalı Ülke Profilleri

V. Finansal Model

VI. Kısaltmalar Listesi

103 UFM Düzenleyici Çerçeve Đçin Önemli Nitelikler

Görünü Güçlü ve Zay ıf Yönler

• Ara tırmam ız neticesinde, UFM’lerin düzenlemeler açısından • Đlk 7 KBF birbirinden bağı ms ızd ır. Son KBF – Piyasa güçlü ve zay ıf yönlerinin de ğerlendirilmesi a amas ında 8 güveni – daha çok ilk 7 KBF’nin birle imi niteli ğindedir kritik ba ar ı faktörü (KBF) belirlenmi tir • Her KBF s ınıfının en iyisi olarak nitelendirilen KBF’ler ile kıyaslanm ı tır • Uluslararas ı Mevzuata Uyum(AML/ CTF) – FATF •Sınıfında en iyi olman ın gerekli bir ko ul olmad ığı di ğer taraf ından belirlenen AML/CTF standartlar ına (40 tavsiye ve taraftan her UFM’nin kendi seçimleri do ğrultusunda ilgili 9 prensip) odaklan ılmas ı KBF’ye ne ölçüde önem verdi ği anla ı lmal ıdır • Uluslararas ı standartlar – UFM’lerin muhasebe ve • Yap ılan çal ı man ın önemli bir k ısm ı, FATF ortak kurumsal yöneti im gibi uluslararas ı standartlara olan de ğerlendirmeleri veya kurumsal yönetime ili kin OECD uyumunun de ğerlendirilmesi raporlar ı gibi güvenilir kaynaklar ile ampirik olarak • Düzenleyici yap ı – Düzenlemeler açısından birimlere ili kin desteklenebilmektedir. Ancak de ğerlendirmelerin bir yetkilendirme, gözetim, uygulama ve politika olu turmaya kısm ı payda larla yap ılan görümeler veya Deloitte’nin yönelik açık bir yap ının varl ığı nın de ğerlendirilmesi. kendi haz ırlam ı oldu ğu analizler gibi daha spesifik Düzenleyicinin etkinli ğini de ğerlendiren ve düzenleme kaynaklara dayanmaktad ır kararlar ına ili kin ba ğı ms ız mahkeme kararlar ının varl ığı nı sorgulayan ba ğı ms ız bir kurumsal yap ının mevcudiyeti • Düzenleyici faaliyetlerin kalitesi Düzenlemelerde yer alan bo luklar de ğerlendirilir, (örn: Đngilizce olarak bulunabilmesi) hangi ölçüde uygulama kolayl ığı sa ğlad ığı ve düzenlemelerin etkinli ği • Piyasa duyarl ılığı – düzenleyicinin yeni kurallar ın uygulanmas ı öncesinde piyasa kat ılımc ılar ına dan ı mas ı • Yakla ı mın tutarl ılığı – piyasa kat ılımc ılar ı taraf ından uygulamalar ın tutarl ılığı nın alg ılanmas ını içerir • Giri kolayl ığı – piyasaya giri in düzenlemenin maliyeti de dahil olmak üzere gereksiz derecede engelleyici olup olmamas ı • Piyasa güveni – düzenleyicinin finansal hizmet irketleri ve finansal hizmetler sektörü taraf ından hangi ölçüde güvenilir alg ıland ığı

Kaynak: Deloitte analizleri

104 UFM Mali Ortamı Đçin Önemli Nitelikler

Görünü Güçlü ve Zay ıf Yönler

Oranlar ve temel prensipler Rekabetçi Oranlar
Kurumlar vergisi, i lem ve stopaj vergileri, UFM’ye yat ırım yapacak bir
Düük oranlar, yat ırımc ılar için finansal bir te vik unsuru olmaktad ır finansal i letme açısından en önemli vergi türleridir
Düük vergi oranlar ı, cazip vergi rejimi alg ısını yaratmaktad ır
Ticari vergi sisteminin a ağı da belirtilen özellikleri önem
Belirli sektörleri hedef alan vergi uygulamalar ı, söz konusu kazanmaktad ır: sektörlerdeki geli imi olumsuz yönde etkileyebilmektedir −Harcamalar ın mahsup edilebilmesi (özellikle türev ürünleri gibi Đ lemerin kesinli ği yeni ürünlere ili kin faiz giderleri ve maliyetler)
Vergi yasalar ı, mahkemeler ve vergi otoriteleri taraf ından −Sermaye gelirleri – belirli varl ıklar ın kullan ımına ili kin farkl ı vergi uygulamalar ı söz konusu olabilmektedir (örn:hisse desteklenmelidir, böylece vergi mükellefleri vergi sistemine senetleri) güvenebileceklerdir −Vergi zararlar ın vergiye tabi kardan indirgenmesi
Vergi yasalar ında ya anan s ık de ğiiklikler, belirsizli ğe sebep olmaktad ır −Koruyucu i lemler ve stopaj vergisi tarh ının eksikli ği Adillik
Gelir vergisi, yat ırımc ılar ın kararlar ına etki edebilecek di ğer önemli vergisel konulardan biridir. Örnek olarak, yabanc ılara yönelik cazip bir
Vergi mevzuat ının kar ıı k ve hacimli olmas ı, adil bir vergi ileminin vergi rejimi, bireylerin UFM’leri tercih etmesi konusunda bir te vik uygun bir dan ı manl ık al ınmadan gerçekle tirilmesinin zor olaca ğı unsuru olabilmektedir anlam ına gelmektedir
Katma de ğer vergisi gibi di ğer vergilerin oranlar ı ve uygulamas ı da
Adil bir vergi sistemi alg ısı, uluslararas ı ticaret için önemlidir yat ırım kararlar ını etkileyebilmektedir Uygulama kolayl ığı ve açıkl ık Mevzuata Uyum ve Yönetim
Vergi sistemlerinin basitli ği ve effafl ığı ,i letmelerin etkilenebilmesi
Vergi tahakkuku, beyannamelerin doldurulmas ı ve vergi ödemelerinin açısından önemli faktörlerdir gerçekle tirilmesine ili kin mevzuata uyum süreçleri önemli
Aı rı mevzuat uyumu ve idari vergi maliyeti, i letmeleri UFM’ye faktörlerdir yat ırım yapmaktan cayd ırabilmektedir
Karma ı k bir vergi sistemi, potansiyel yat ırımc ılar ı cayd ırıcı bir rol Uluslararası standartlar oynamaktad ır
Vergi sistemlerin uluslararas ı kabulü ve tan ınm ı lığı , yat ırımc ılar ın
Vergi otoritelerinin alg ılanma biçimi de yat ırım kararlar ını güveninin sa ğlanabilmesi açısından önemlidir etkileyebilmektedir
Vergi anla malar ı, rekabet avantaj ını ve uluslararas ı kabul edilirli ği Uluslararas ı durum sa ğlamaktad ır
Vergi anla malar ı, çifte vergilendirme anla malar ına ili kin olarak
Transfer fiyatlamas ı gibi OECD standartlar ına uyumluluk, uluslararas ı artan bir kesinlik sa ğlamaktad ır kabulün sa ğlanmas ı açısından önemlidir
Uluslararas ı geçerlili ğin sa ğlanabilmesi için OECD taraf ından yay ınlanan k ılavuzlara uyulmas ı gerekmektedir

105 Ekler

I. Yararlanılan Kaynaklar ve Yapılan Görümeler

II. Yapılan Görümelerin Özetleri

III. UFM Düzenleyici Çerçevesine Đlikin Önemli Nitelikler

IV. Detaylandırılmı Karılatırılmalı Ülke Profilleri

V. Finansal Model

VI. Kısaltmalar Listesi

106 Đçindekiler

Kar ı la tırmal ı Ülke Profilleri:

• Londra

• Dubai

• Dublin

• Moskova

• Var ova

• Đstanbul

107 Kapsamlı Đçerik

Genel Açıklama

•Finans merkezi olarak Londra

Gelir Yaratma Potansiyeli

• Yerel finans hizmetleri piyasas ı

• Bölgesel finans hizmetleri piyasas ı

Rekabetin Boyutlar ı • Đ yapma kolayl ığı

• Nitelikli i gücü kayna ğı • Ya am tarz ı

• Đmaj ve Alg ılan ı • Mali ortam

• Yasal ortam • Profesyonel hizmetlere eri im

• Politik ve ekonomik istikrar • Đ yapma maliyeti

• Altyap ı • Düzenleyici çerçeve

108 Finans Merkezi Olarak Londra Londra, dünya çap ında eri ime sahip ve tüm finans hizmetlerini sunan bir merkezdir

Genel Açıklama Uluslararas ı Bir Finans Merkezi Olarak Konumland ırma

• Londra, uluslararas ı bir finans merkezi olup dünyan ın önde gelen i • Londra, New York ile uluslararas ı bir finans merkezi olma merkezlerinden biridir konusunda rekabet etmektedir • Avrupa’nın en büyük 500 firmas ının 100’ünün ana merkezi, – “Uluslararas ı bir yat ırım bankas ı olarak hem New York’ta hem Londra’da yer almaktad ır. Ayr ıca dünyan ın en büyük finansal de Londra’da bayilerimizin olmas ı gerekiyor – onlar olmadan kurulu lar ının dörtte birinin Avrupa merkezleri, Londra’da yer ‘uluslararas ı’ olmam ız mümkün olamaz” almaktad ır • Finansal merkezlere ili kin son yap ılan çal ı malar ın çoğunda Londra, • 550’den fazla uluslararası banka ve 170 uluslararas ı menkul finansal hizmetler için art ı gösteren bir alg ıyla dikkat çekici bir yer kıymetler firmas ı Londra’da yerle ik durumdad ır. K ıyaslama olarak New York’un önünde yer almaktad ır yap ıld ığı nda, Frankurt’ta 280, Paris’te 270 ve New York’ta 250 adet – Söz konusu durumda Enron ve 9/11 olaylar ı sonras ında firma bulunmaktad ır Amerika’da düzenleyici faaliyetlere ili kin maliyetlerin art ıı nın • Londra’daki yabanc ı para piyasas ı, günlük ortalama 504 milyar $’lık önemli etkisi olmu tur; Londra göreceli olarak daha hafif hacmiyle, New York ve Tokyo’nun toplam ından daha büyük olup müdahalelere konu olan düzenleyici bir rejime sahiptir dünyadaki en büyük yabanc ı para piyasas ıdır • Londra her türlü hizmeti veren finansal bir merkez konumundad ır. – Londra 2006 y ılı içerisinde, uluslararas ı tahvil piyasas ında %11’lik bir paya sahiptir – Londra, katma de ğeri yüksek olan fon yönetimi ve arac ılık gibi Tarihsel Đçerik birçok alanda bask ın konumdad ır – Avrupa bazl ı hedge fon aktiflerinin %79’u • Londra, Đngiltere’nin uluslararas ı ticari bir devlet olmas ıyla birlikte 17. – 2006 y ılında uluslararas ı marketlerin %21’ine denk yüzy ılın sonlar ına do ğru Đngiliz Đmparatorlu ğunun takas merkezi gelen 317 milyar $, Londra’dan idare edilmektedir olarak belirmi tir. Bank of England 1694 y ılında, denizcilik – Londra,uluslararas ı bankalara ili kin kredi tahsisi i lemlerinde sigortalar ının yap ılmas ı ile ünlenen ve Lloyd’s of Londra’ya dönüen %20, kredi temininde ise %22’lik yüksek bir paya sahiptir Edward Lloyd’s Coffee House ise 1688 y ılında kurulmu tur – Londra, 2006 y ılında uluslararas ı yabanc ı para piyasa • Amerika’nın dünyan ın önde gelen ekonomik gücü olarak ortaya çıkıı , ticaretinin %32’sini olu turmu tur Londra’nın avantaj ını azaltm ı tır. Ancak, 1970 y ılında kurulan – Londra, uluslararas ı tezgahüstü türev ürünleri hacmini Eurobond piyasas ı ile Londra, poundun takas merkezi olmas ının %36’dan %43’e art ırm ı tır (2001’den 2004’e) ötesinde uluslararas ı para birimlerine ili kin finansal hizmetler sunan – Londra piyasas ındaki brüt sigorta primi tutar ı 2005 y ılına göre bir merkez haline gelmi tir %19 ‘luk art ı la yakla ı k 26,7 milyar £ olarak gerçekle mi tir. • Sermaye ak ımlar ı ve yabanc ı sahipli ğe ili kin açık kap ı politikas ı ile Đngiltere sigorta piyasas ının toplam prim geliri 2005 y ılında Londra piyasalar ına ili kin k ısıtlay ıcı artlar ın kald ırılmas ı, 1980’den 166,7 milyar £ olup uluslararas ı anlamda 3. s ıradad ır itibaren uluslararas ı sermaye ak ımlar ının geli imini h ızland ırm ı tır

Kaynak: ĐUFP ‘Đngiltere’deki Uluslararas ı Finans Piyasalar ı’ (2006), www.Londra.gov.uk

109 Finans Merkezi Olarak Londra(devam) Londra, bankac ılık ve sigorta i lemleri için uluslararas ı bir merkez olmay ı hedeflemektedir

Strateji ve Vizyon Açıklama ve Uygulama

• Londra dünyan ın bankac ılık merkezi ve Avrupa’nın ana i merkezi • Londra’nın prensip bazl ı düzenleyici rejimi, uluslararas ı rakiplerine olarak tan ıtılmaktad ır. Hizmet verdi ği piyasalarda uluslararas ı kıyasla avantajl ı görülmektedir niteli ğe sahip bir finans merkezi olmas ı hedeflenmektedir – “-Đngiltere’nin tek ve prensip bazl ı finansal sektör • Londra’nın, hakim oldu ğu piyasalardaki mevcut durumunun düzenleyicisi, Amerika’nın daha az hassas ve karma ı k korunarak finansal enstrümanlar ın tümüne ili kin hizmet verilmesi sistemine k ıyasla üstün durumdad ır. Düzenlemelerin hedeflenmektedir – örn:FOREX,Sigorta,OTC türev ürünleri ve uygulama tarz ı da fark yaratmaktad ır. Đngiltere’nin sermaye piyasalar ı – ve yeniliklere devam edilmektedir uygulamaya dönük dengeli yakla ı mı, daha sonuç odakl ı ve • Öncelikli olarak ön ofis i lemleri hedeflenmekte, arka ofis i lemleri etkin olarak alg ılanmaktad ır.” (GFCI raporu) deniz a ı rı veya ülkenin daha düük maliyetli bölgelerinde – Finansal Hizmetler Otoritesi (FSA), Katar ve Dubai gibi geli en konumland ırılmaktad ır piyasalarda örnek al ınmaktad ır. Söz konusu yerler ayr ıca üst • Londra’nın uluslararas ı görüntüsü ve açıkl ığı ile gurur duyulmaktad ır düzey yöneticilerini FSA’dan transfer etmi lerdir – “Londra’nın, uluslararas ı bir finans merkezi olarak, finansal • Londra, nitelikli i gücüne eri im açısından da önde gelen bir hizmetlerdeki ba ar ısı, büyük çapl ı yerel ekonomilere sahip merkez olarak tan ınmaktad ır New York ve Tokyo’dan önemli ölçüde ayr ılmaktad ır. Daha – “Avrupa kapsam ındaki i lemlerimizi Londra’da konsolide ettik ufak ölçekli bir yerel ekonomiye sahip olmakla birlikte çünkü ihtiyac ımız oldu ğu her zaman, istenen tecrübeye sahip Londra’nın ba ar ısı büyük ölçüde uluslararas ı rolüne ki ileri bulabiliyoruz ve i gücünün azalt ılmas ı daha kolay dayanmaktad ır. Londra, uluslararas ı piyasa f ırsatlar ına sürekli olabiliyor” (Ulusararas ı Menkul K ıymet Đ lemleri olarak cevap verebilmekte olup ba ar ısını yenilik ve açıkl ık Direktörü, Avrupa’nın önde gelen yat ırım bankas ı) üstüne kurabilmi tir.” (HM Treasury,2006) • Cazip olmayan vergi rejimi, Londra’nın bask ın pozisyonu için en • Londra, düzenleyici çerçeve, mali ortam, ya am tarz ı ve nitelikli i önemli tehlikeyi olu turmaktad ır gücünün temini alanlar ındaki rekabete odaklanm ı tır – Lloyd sigorta,Omega Underwriting ve Hiscox geçen y ıl – “Hükümet ve di ğer çevrelerin, finansal hizmetler için rekabetçi içerisinde, Londra’dan Bermuda’ya ta ı nma kararlar ını bir i ortam ının sa ğlanmas ına ili kin rolü vard ır. Bu durum, açıklam ı lard ır: ”Kim ne derse desin Bermuda’nın temel sebebi düzenlemelerin orant ılı ve makro ekonomik hedefler ile vergi rejimidir.” (Sigorta sektörü analisti) uyumlu olmas ı anlam ına gelmektedir:nitelikli i gücünün, adil – Ekim 2006’da HSBC, merkezini Londra’dan ta ı mas ı ve rekabetçi bir vergi rejiminin, modern, yüksek kaliteli i ve durumunda y ılda 750 milyon $ tasarruf edece ğini bildirmi tir ya ama ortam ının yarat ılmas ının sa ğlanmas ı” (HM Treasury, 2006) – Ba kan Gordon Brown, söz konusu endi elere 2007 y ılı için açıklanan bütçede %2’lik bir kurumlar vergisi kesintisi ile cevap vermi tir

Kaynak: Kraliyet hazinesi 2006

110 Kapsamlı Đçerik

Genel Açıklama

• Finans merkezi olarak Londra

Gelir Yaratma Potansiyeli

• Yerel finans hizmetleri piyasas ı

• Bölgesel finans hizmetleri piyasas ı

Rekabetin Boyutlar ı • Đ yapma kolayl ığı

• Nitelikli i gücü kayna ğı • Ya am tarz ı

• Đmaj ve Alg ılan ı • Mali ortam

• Yasal ortam • Profesyonel hizmetlere eri im

• Politik ve ekonomik istikrar • Đ yapma maliyeti

• Altyap ı • Düzenleyici çerçeve

111 Yerel Finans Hizmetleri Piyasası Finansal hizmetlerin Đngiltere GSYH’sindeki pay ı 187 milyar $ olup, sektörde 1 milyon ki i istihdam edilmektedir Yerel Ekonomiye Genel Bak ı Finansal Hizmetler Piyasas ı Rakamlar ı

Finansal Hizmetler Sektörünün • Finansal Hizmetler ngiltere sektör baz nda • Đngiltere 2.200 milyar $’lık Đ ı sektörel igücü da ğı lımı,2006 sektörünün 1,08 milyon GSYH, GSYH’siyle, dünyan ın en büyük çal ı an ı vard ır 2005 5. ekonomisidir 100% Di ğer Toplam = 1,08m Đnaat 100% • Bankalar ve finans %8 Ula ı m & ileti im – Ki i ba ı na düen 36 .600 Di ğerleri 62 kurulu lar ı, en fazla çal ı ana 80% $’lık GS YH’si ile dünya Arac ılık/fon yönetimi %15 Üretim 80% 73 Destek hizmetler sahip sektörler olup, tüm 10.’sudur 80 Hayat sigortas ı/emeklilik Ula tırma,turizm ve 104 finans sektörünün %48’ini 60% %16 – 2005’teki reel GS YH 60% Hayat d ıı sigorta gıda Sigorta destek olu turmaktad ır büyümesi %1,8’dir 143 Kamu ve hizmetleri • 330 lisansl ı banka ve 770 40% %23 40% di ğer hizmetler • Finansal hizmetlerin GSYH’ye sigorta irketi bulunmaktad ır 2005 y ılında katk ısı 187 milyar $ 20% 513 Bankalar ve finans 20% kurulu lar ı • Đngiltere’de yabanc ı (%8.5) (Londra’nın 79milyar $ %27 Finans hizmetleri bankalar ın 264 ubesi veya ile %3.6’dır) 0% 0% '000 sektördeki itiraki bulunmaktad ır çalıan sayısı GSYHGSMH % % (2006)

Đngiltere Finansal Hizmetler Piyasas ının Büyüklüğü Finansal Hizmetler Piyasas ının Büyümesi ve Yap ısı

Bankac ılık • Krediler/aktifler • Đngiltere finansal hizmetler sektörü 20012005 döneminde %15’lik Bankac ılık sektörü aktifleri (2005) 4,420milyar $ Toplam finansal sektör kredileri %GSYH %166 = %56,1 bir büyüme oran ı yakalam ı tır Banka mevduat ı % GSYH (2005) %89 • Krediler/ − GSYH içerisinde finansal hizmetlerin 2001 y ılındaki %5,5’lik Banka kredileri % GSYH (2005) %113 mevduat = pay ı 2005 y ılında %8,5 seviyesine yükselmi tir Sigorta %127,1 • Londra’daki toplam finansal hizmetler çal ı an say ısının 2009 Đngiltere’deki toplam primler, 2004 275milyar $ • Takipteki itibariyle %5’lik art ı ile 378.000’e ula aca ğı tahmin edilmektedir Fon Yönetimi Đngiltere’de yönetilen fonlar, 2005 6,831milyar $ krediler % • Sigorta primleri 20002004 döneminde %5,8 oran ında artm ı tır Türevler toplam krediler = %1, 13.s ırada • Bankac ılık piyasas ı önemli ölçüde konsolide olmu durumdad ır. Đlk OTC günlük i lem hacmi, 2004 643 milyar $ 10 banka 2005 y ılı bankac ılık aktifleri içinde %61’lik paya sahiptir (globalin %43’ü) global olarak en Borsada i lem gören hacim, 2005 1 trilyon sözle me düük seviyede • Yabanc ı finans kurulu lar ı, Đngiliz bankac ılık ve sermaye piyasas ı Yabanc ı Para • Yeti kinlerin sektöründe oldukça etkindir. 2006 y ılında bankac ılık sektörünün Ortalama günlük i lem hacmi, 2006 1,109milyar $ aktiflerinin %55’i yabanc ı bankalardan ileri gelmektedir (globalin 32%’si) %85’inin banka hesab ı mevcut Kaynak: EIU (2005), ĐUFP, CBRE Đndeksi – ehrin AB’ye önemi (2004), Dünya Bankas ı, ONS, IFSL (2006), OEF (2003), APACS (2004), IMF (2005), Oxford Đ Grubu, www.cityofLondra.co.uk

112 Bölgesel Finans Hizmetleri Piyasası AB, uluslararas ı GSYH’nin %29’unu olu turmakta olup FH piyasas ının de ğeri 782 milyar $’dır

Bölgesel Konum Bölgesel Ekonomiye Genel Bak ı

• Đngiltere’nin AB’deki • AB’nin nüfusu 496 milyon olup GSYH’si 12.808 milyar $’dır (2005) Bölgesel konumu – AB,dünya GSYH’sinin %29’unu olu turmaktad ır (2005) • Anahtar: – AB ki i ba ı nominal GSYH’si 27.830 $ (2005) olup, dünya − Mevcut üye ortalamas ı 10.000 $’dır ülkeler – AB ekonomisi,belirtilen sektörlerin etkisi alt ındad ır: – %70,5 hizmetler − Aday ülkeler – %27,3 endüstri – 2,1% tar ım – AB GSYH’si %2,9’luk bir art ı göstermi tir (2006 reel büyüme oran ı) – Almanya, Đngiltere ve Fransa AB ekonomisinde etkin olup GSYH’nin %55’ini olu turmaktad ır

Ticaret Ortaklar ı Finansal Hizmetler Piyasas ının Büyüklüğü

• Đngiltere, AB üyesidir • Finansal hizmetler AB15 GSYH’sinin (2003) %6,1’ini • AB ve Amerika, Đngiltere’nin önde gelen ticari ortaklar ı olup ihracat ın olu turmaktad ır (782 milyar $) %35’ini, ithalat ın %30’unu olu turmaktad ırlar • 5,6 milyon ki i (AB15 i gücünün %3,1’i) finansal hizmetlerde – 2005 ihracat: Amerika (%15),Almanya (%11),Fransa (%9) istihdam edilmi tir (2003)

– 2005 ithalat: Almanya (%14),Fransa (%8),Amerika (%8) Bankac ılık • Đngiltere’nin cari açığı 2005 y ılında 57 milyar $’dır AB Ticari banka toplam aktif büyüklüğü 27.290milyar $ (2005) Yat ırım Bankac ılığı AB15+ Đsviçre gelirleri (2005) 24milyar $(ABD’de 40milyar $) Sat ı lar ve Ticaret AB15+ Đsviçre gelirleri (2005) 74milyar $(ABD’de 69milyar $) Sermaye piyasalar ı AB Borsa de ğeri 9.556milyar $ (2005)

Kaynak: EIU (2005), IMF Uluslararas ı Finansal Đstikrar Raporu (2005), *igücü Eurostat verilerine dayanmaktad ır (2005), Eurostat (2006)

113 Kapsamlı Đçerik

Genel Açıklama

• Finans merkezi olarak Londra

Gelir Yaratma Potansiyeli

• Yerel finans hizmetleri piyasas ı

• Bölgesel finans hizmetleri piyasas ı

Rekabetin Boyutlar ı • Ya am tarz ı

• Nitelikli i gücü kayna ğı • Mali ortam

• Đmaj ve Alg ılan ı • Profesyonel hizmetlere eri im

• Politik ve ekonomik istikrar • Đ yapma maliyeti

• Altyap ı • Düzenleyici çerçeve

• Đ yapma kolaylığı

114 Nitelikli Đgücü Kaynağı Đngiltere üst düzeyde finans uzmanl ığı na sahip, nitelikli bir i gücü sunar

Genel Açıklama Yüksek Öğrenim

• Đngiltere’nin 60,2 milyonluk nüfusu, yıll ık %0.6 art ı göstermektedir • Đngiltere’deki i gücüne kat ılan üniversite mezunu say ısı 5,5 − Đngiltere’nin toplam i gücü 30,1 milyondur ve i gücünün %8’i halen öğrenimine devam etmektedir Đngiltere’deki i gücünün sektörlere göre milyon ki idir • 2004/05 yılı içerisinde öğrenim gören öğrenci say ısı 2,3 milyon olup da ğı lımı, 2006 100% Di ğerleri − Ortalama ya 38,8’dir ve nüfusun söz konusu öğrencilerin 319.000’i (%14) yurtd ıı ndan gelmektedir 1,442 Di ğer hizmetler %66,5’i 15 ile 64 ya aras ındad ır • 382.000 yeni öğrenci 2006 y ılında Đngiliz üniversitelerine kabul 1,603 Ula ı m ve Komünikasyon 80% edilmi tir 2,974 Üretim − Sadece Londra’da 4,5 milyon ki i Finans, bankac ılık, sigorta, çal ı maktad ır – Đ letme, Đ Yönetimi, Finans ve Ekonomi’de 50.000 60% 5,640 destek hizmetleri − Daha genç bir ya ortalamas ına – Matematik, Fen ve teknik bran larda 47.000 ki i sahip Londra nüfusunda, 2539 • Đngiltere, dünyan ın en iyi 100 üniversitesinden 11’ini bünyesinde Dağı tım, oteller ve 40% 6,462 ya aral ığı ndakiler çal ı an nüfusun restoranlar bar ınd ırır. Đlk 100 içerisinde 54 üniversiteye sahip olan Amerika’dan %39’unu olu turur. Bu oran sonra 2. s ırada gelmektedir Đngiltere genelinde ise 33%’dür. 20% Kamu yönetimi, sa ğlık • Đngiltere, dünyan ın en iyi 100 MBA program ından 16’sını bünyesinde 7,309 ve e ğitim − 20002002 y ıllar ında GSYH’nin bar ınd ırır. Bunlardan 3 tanesi de ilk 20 program içerisindedir. 0% %5,3’ü eğitime harcanm ı tır. '000 sektör (Financial Times, 2007 ) igücü (2004) • Londra’da çal ı anlar ın %26’sı lisans veya lisansüstü eğitime sahiptir. Bu oran Đngiltere genelinde ise %16’dır Finans Hizmetleri Çal ı anlar ı • Đngiltere istihdam kolayl ığı açısından üst s ıralarda yer almaktad ır − “Avrupa Birli ği içinde i gücünün serbest dola ı mı ve belirli • Lonra’da 311.000 finans hizmetleri çal ı an ı vard ır. Bu say ı Đngiltere uzmanl ık alanlar ı olan insanlar ın yurtd ıı ndan geli serbestisi, genelinde 1.080.000’i bulmaktad ır finansal hizmetler sektörü iverenlerinin dünya çap ındaki Đngiltere’deki i gücünün sektörlere göre Londra’daki FH çal ı an say ısının igücü piyasalar ına eri ebilmesini imkan sa ğlad ı”(Financial da ğı lımı, 2006 sektörel da ğı lımı, 2003 100% Times 2007) 100% Di ğerleri Di ğerleri • Londra, New York’la beraber karma ı k finans ürünlerine yenilikler 62 Arac ılık/fon yönetimi 16 Uluslararas ı fonlar 80% 73 Yard ımc ı aktiviteler 80% 31 Yerel fonlar getirebilen yüksek finansal uzmanl ığ a sahip çal ı anlar ı 80 LifeHayat insurance/ sigortas ı /Emeklilikpensions 31 Tahviller bar ınd ırmaktad ır 70% Yabanc ı Dil Durumu %62 104 Elementer sigorta 60% 60% 60% 39 Fon yönetimi • Đngiltere’de ikinci dil çok yayg ın Sigortac ılık yan 143 50% aktiviteleri Sigorta 39 olmasa da bu durum finansal %38 40% 40% 40% hizmetlerin ba ar ısını etkilemez 57 Uluslararas ı bankac ılık 30% Bankalar ve finans çünkü Đngilizce zaten “uluslararas ı 513 20% %18 20% kurulu lar ı 20% Profesyonel hizmetler ticaret dili” olarak kabul görmütür 71 10% %6 Ana dilin yan ısıra konu ulan dillerin, 0% 0% 0% Đngiltere’nin nüfusuna oran ı >=1 yabancı >=2 yabancı >=3 yabancı Yabancı dili '000 sektör dil dil dil olmayan igücü (2006) '000 sektör igücü Kaynak: UCAS websitesi, Eurobarometer dil anketi – Avrupa Komisyonu (2005), Ulusal Đstatislikler (2005 ve 2006 say ılar ı), OEF 2006, www.turkisheconomy.org. Đngiltere, UNDP

115 Đmaj ve Algılanı Londra, uluslararas ı niteli ğe ve kültürel çeitlili ğe sahip olan ve ayn ı zamanda uluslararas ı ekonomi için de önem arz eden bir ehirdir Do ğrudan Yabanc ı Yat ırım ve Marka Đmaj ı Açıklama

• Đngiltere 2004 ve 2005’te AT Kearney DYY Güven Endeksi’nde de 4. AT Kearney DYY Güven Endeksi, 2005 sırada yer alm ı tır. (Bu çal ı ma uluslararas ı yat ırımın %70’ini 4. olu turan dünyan ın en büyük irketlerinin yöneticileriyle yap ılan 1.4 5. görümelere dayanmaktad ır) nda), nda),

ı 6. 1.3 • Đngiltere, Anholt Ulusal Markalar Endeksi içine al ınan 38 ülke 1.2 11. 12. 13. aras ında 1.’dir (1. = en iyi imaj alg ılan ıı olan). Bu endeks de ğiik 1.1 22. ülkelerden 25.000 ki iyle ülkelerin imajlar ı hakk ında görüülerek 1.0 olu turulmu tur

3 yüksek güven = 0.9

a ti an t ye AE Endeks skoru (03 aras ony usya s B R • 1980’lerde, tarihi finans merkezinin ol ari huri ai/ P c Türkiye do ğusunda ‘The Square Mile’ a Ma Dub rakip olacak yeni bir finans Çek Cum merkezinin yap ımına ba lanm ı tır. ‘Canary Wharf’ ın (resimdeki) 1. Anholt Ülke Markalar ı Endeksi, 4. çeyrek, 2006 aamas ı 1991’de tamamlanm ı tır ve u anda Đngiltere’nin en uzun 3 140 1. binas ına, birçok finans kurumuna

) 130 ve 90.000 çal ı ana ev sahipli ği ıı yapmaktad ır

lan 120

ı 16. 21. 110 24. 25. 26. 100 35.

90 iyi marka alg marka iyi a ya eti

Endeks skoru Endeks (yüksek = ye y i us ony R ol caristan P Türk Ma

Çek Cumhuri

Kaynak: ATKearney DYY Güven Anketi (2005), Anholt Ülke markalar ı endeksi (2006)

116 Politik ve Ekonomik Đstikrar Đngiltere ekonomik ve politik açıdan istikrarl ıdır

Hükümet Sistemi Ekonomi Politikas ı

Hükümet ekli Parlamenter krall ık • 1980’lerde ba bakan Margaret Thatcher içi sendikalar ının ve devletin ekonomideki etkisini azalt ıp, özel sektörün sa ğlık Parlamento Kamara sistemi; üst kamara – Lordlar Kamaras ı ve the Alt hizmetlerindeki rolünü geli tirmi tir. Ayr ıca monopolistik sektörleri sistemi alt kamara Avam Kamaras ı rekabete açıp, ülkeyi serbest piyasa ekonomisine yakla tırm ı tır. Seçim sistemi Seçmen ya ı 18’dir. Çoğulcu seçim sistemi vard ır (en fazla • Đ çi partisi son 10 senedir Merkez Bankas ı’nı ba ğı ms ız olmas ını oy alan aday seçilir) sa ğlam ı , para politikalar ını Merkez Bankas ı’na devretmi , asgari ücret uygulamas ına yer vermi ve Đngiltere’yi Euro bölgesinin • Yasama gücü hükümette ve iki kamaradad ır (Lordlar Kamaras ı ve dıı nda tutmu tur Avam Kamaras ı) • u andaki hükümetin mali politikas ı, borçlanman ın cari harcamalar ın kar ı lanmas ı yerine daha çok yat ırım yap ılmas ı için • Adli te kilat yasama ve yürütmeden ba ğı ms ızd ır. Krall ık veya ordu, kullan ılmas ı ve kamu sektörü borcu/GSYH’nin ekonomik döngü hükümetin kurulmas ında herhangi bir rol oynamazlar içerisinde sabit seviyede tutulmas ı esas ına dayanmaktad ır

Politik Görünüm Ekonomik Đstikrar

• Đngiltere politik olarak istikrarl ı bir ülkedir ve 2007 EIU politik risk • 2000 senesindeki ekonomik durgunluktan sonra, genel görünüm sıralamas ında AAA alm ı tır (en düük risk) oldukça istikrarl ı bir hal alm ı tır – Merkezsa ğ partinin 18 y ıll ık kesintisiz liderli ğinden sonra, Đngiltere’de enflasyon ve faiz EIU Ülke Risk Dereceleri, 2007 Ortasol’daki i çi partisi May ıs 1997’de yönetime geçmi tir ve oranlar ı (EIU) halen yönetimde yer almaktad ır. Đ çi partisi 2001 ve 2005’teki 6% seçimlerde tekrar seçilmi tir Ba ğı ms ız risk AA 5% – Tony Blair’in, görevinden ayr ılmas ı ile i çi partisinin ba ı na Ortalama 4% faiz oranlar ı Bankac ılık AA ansölye Gordon Brown geçmi tir sektörü riski • Londra Temmuz 2005’te terörist sald ırılar ına maruz kalm ı tır ve 3% Ekonomi AAA Ortalama Yapisi riski halen de “iddetli” terör tehlikesi statüsündedir 2% enflasyon Politik risk AAA oranlar ı 1%

0% Kur riski AA 2001 2002 2003 2004 2005

Kaynak: EIU

117 Altyapı Londra’nın geni bir hava ula ı m ba ğlant ısı ve iyi bir ileti im altyap ısı vard ır

Havayolu Ula ı mı Đleti im ve Bilgi Teknolojileri

• Londra’nın di ğer uluslararas ı finans merkezleri ve temel bölgesel • Đngiltere’de ileti im ve bilgi teknolojileri altyap ısı kurulmu tur. ekonomilere geni bir hava ula ı m ba ğlant ısı vard ır: Đngiltere WEF Dünya Seyahat ve Turizm Endeksi, 2006 – Londra Heathrow, 90’dan fazla ülkede yer alan 180 var ı sıralamas ında, bilgi ileti im teknoloji altyap ısı sıralamas ında 5./124 noktas ına hizmet eden Đngiltere’nin en büyük ve Dünya’nın en dir. ilek havaalan ıdır. (Heathrow’da yakla ı k 90 havayolu irketi Đngiltere’deki ileti im hizmetlerinin yayg ınl ığı bulunmaktad ır) (Nüfus yüzdesi, 2006) – Londra Gatwick, Đngiltere’nin 2. en büyük ve Dünya’nın 7. en ilek havaalan ıdır. Gatwick’in 2 terminalinde 90 havayolu irketi faaliyet göstermekte ve yakla ı k 200 var ı noktas ına hizmet Cep %108 verilmektedir Telefonları – Ayn ı zamanda Avrupa’daki lokasyonlarla ba ğlant ılı birçok küçük havaalan ı bulunmaktad ır. (City, Luton ve Stanstead) Sabit Hatlar %56,2 • Dünya Seyahat ve Turizm Endeksine göre Đngiltere’nin ‘Hava Ula ı m Altyap ı Kalitesi’ sıralamas ı oldukça yüksektir, Detayl ı Sıralamalar: Geni Band %39,3 Havayolu irketi say ısı2./124, Yolcu ta ı ma kapasitesi (koltuk x kilometre) – 3./124, Ulu lararas ı hava ula ı m a ğı – 4./124, Hava ula ı m altyap ı kapasitesi – 6./124 3G Đletiimleri %7,6 • Londra’nın merkezinden Londra Heathrow ve Gatwick havaalanlar ına tren ile 1520 dakika içinde eri ilebilmekte ve Đngiltere karayollar ı ile 0% 20% 40% 60% 80% 100% de rahat bir ula ı m sa ğlanabilmektedir. Kaynak: OFCOM, 2006 • Londra ehir havaalan ı ehirden (geleneksel finans bölgesi) 6 mil ve Canary Wharf’dan (Londra’nın yeni i ve finans merkezi) 3 mil kadar • Tüm Đngiltere hane halk ı ve i çevrelerinin % 99’unun telefon uzakl ıkta bulunmaktad ır. santralinde geni bant hizmeti mevcuttur. • Heathrow’un altyap ısı esnektir ve geni leme kapasitesi • 2005 y ılında ortalama geni band h ızı artm ı , kullan ım ücretleri bulunmaktad ır gerilemi ve ürün seçenekleri artm ı tır • Đngiltere hükümeti, havaalanlar ının mülkiyet hakk ına sahip • Evlerde kullan ılan geni band h ızı 512 kbit/s’den 24Mbit/s’ e olmamas ına ra ğmen, çevresel ko ullar yerine getirilmesi art ıyla, yükselmi tir. Londra bölgesinde yer alan Stansted ve Heathrow’a (20152020) 2 • 3G cep telefonu hizmetleri 2003/04 y ılında kullan ılmaya ba lam ı tır yeni pistin yap ımı için destek vermeye karar vermi tir. ve ileti im pazar ında % 7,6’lık bir paya sahip olmu tur • Londra’nın ula ı m altyap ısı (özellikle metro a ğı ) talebe ba ğlı olarak geni letilmi olmakla birlikte modernizasyona ihtiyaç duymaktad ır Kaynak: Dünya Ekonomik forumu, Ofcom ‘Đleti im Piyasas ı’ (2006), BAA, DFT

118 Đ Yapma Kolaylığı Dünya Bankas ı Đngiltere’yi i yap ılmas ı en kolay 6. ülke olarak göstermektedir

Bürokrasi Ekonomik Serbestlik Seviyesi

• Dünya Bankas ı 2007 Đ yapma kolayl ığı Raporunda Đngiltere, 175 Đngiltere’nin 10 ekonomik serbestisi (Ekonomik Serbestlik Endeksi, ülke aras ında 6. s ırada yer almaktad ır: 2007) Đ serbestisi 92.1% Ticaret serbestisi 76.6% Mali serbesti 74.6% Hükümetten bağımsızlık 54.2% Dünya Bankas ı Đ Yapma Kolayl ığı Sıralamalar ı Detaylar ı, Đngiltere (2007) Parasal serbesti 79.3% Đin balatılması 9. Yatırım serbestisi 90% 100 = en serbest Finansal serbesti 90% Tescil ilemleri 46 . Mülkiyet hakları 90% = dünya Đe alım 17 . Yolsuzluk serbestisi 86% ortalamas ı Đ gücü serbestisi 82.7% Mülkiyet hakları 19 . 0% 20% 40% 60% 80% 100% 1. Kredi temini • Đngiltere Ekonomik Serbestlik Endeksi’nde dünyada 6., Avrupa’da Yatırımcıların korunması 9. ise 41 ülke aras ında 1. s ırada yer almaktad ır (2007). %60,6’lık Dünya ortalamas ı ve %67,6’lık Avrupa ortalamas ı dikkate Vergi ödeme 12 . al ınd ığı nda, Đngiltere %81,6’lık iyi bir ortalamaya sahiptir Sınırdıı ticaret 14 . 22 . Sözlemelerin uygulanması effafl ık ve Yolsuzluk Đin sonlandırılması 10 . • Đngiltere, Dünya Yolsuzluk Alg ılan ıı Endeksi’nde 163 ülke aras ında 0 25 50 75 100 125 150 175 Ülke s ıralamalar ı (175 ülke) 1. s ırada yer almaktad ır (2006, Transparency International) (1. ülke en az yolsuzluk olan ülke olarak) • Đngiltere i yapma kolayl ığı konusunda oldukça iyi durumdad ır • Ancak, baz ı yeni geli meler Đngiliz Hükümeti’nin effafl ığı yla ilgili − Lisans i lemleri ve sözle melerin yürürlüğe konulmas ı alg ılar ı etkilemi tir: hususlar ı dıı ndaki her alt kategoride ilk 20 içinde yer alan Đngiltere, bu iki hususta s ıras ıyla 46. ve 22.’dir − Soyluluk ünvan ı kazanmak için, Đngiltere’deki politik partilere ba ğı ta bulunulup bulunulmad ığı yla ilgili devam etmekte olan polis ara tırmalar ı − Ba savc ının, UAE Systems Plc’nin ĐngiltereSuudi Arabistan Al Yamamah savunma sözle meleriyle ilgili rüvet iddialar ını ara tıran çal ı malara son vermesi

Kaynak: Dünya Bankas ı Đ Yapma Kolayl ığı Anketi 2007, Heritage 2007

119 Yaam Tarzı Londra, kaliteli bir ya am sunan tam anlamıyla uluslararas ı bir ehirdir ancak pahal ıdır

Genel Açıklama Sosyal Konfor

• Londra Avrupa’nın en zengin ehiri olup uluslararas ı nitelikte bir • Đngiltere devlet destekli bir e ğitim sistemine sahiptir ve özellikle finans ve i merkezidir Londra çevresinde birçok özel okul vard ır • Londra 7,2 milyonluk nüfusuyla Avrupa’nın en yo ğun bölgelerinden − Đngiltere’nin e ğitim sistemi Dünya Seyahat ve Turizm biridir sıralamalar ında 124 ülke içinde 29. s ıradad ır (2007) • Londra’nın milattan sonra 43 y ılındaki Roma’lılara dayanan zengin • Đngiltere devlet destekli ulusal sa ğlık hizmetine (NHS) sahiptir ve bir tarihi vard ır ve Londra’da Dünya Kültür Miras ı olarak gösterilen kapsaml ı bir özel sa ğlık sektörüne sahiptir dört mekan bulunmaktad ır – Westminster Saray ı, Londra Kulesi, − NHS u anki kaynaklar ıyla talebe cevap vermeye Maritime Greenwich ve Kew Bahçeleri çal ı maktad ır. NHS’ye 200506’da ayr ılan kaynak 136milyar • Londra, kültürel çeitlili ğiyle ünlüdür. Nüfusun %25’ini az ınl ıklar $’a çıkart ılm ı tır olu turmaktad ır. Bu say ı, Đngiltere’deki toplam az ınl ıklar ın %50’sine • Đngiltere’de birçok ula ı m türü vard ır. Rayl ı sistem son derece kar ı lık gelmektedir geli mi tir ve karayollar ı yüksek standartlardad ır. Londra’da • Đngiltere EIU Ya am Kalitesi Endeksi’nde 111 ülke aras ında 29. yenilenme ihtiyac ı içerisinde olan yerle ik bir otobüs ve metro sıradad ır sistemi ile birçok taksi bulunmaktad ır

Bo Vakit Değerlendirme Hayat Pahal ılığı

• Kültürel aktiviteler – Londra, 200 civar ında müzeye, West End • Londra ‘Mercer tiyatro bölgesine, 5 profesyonel orkestraya, Kraliyet Opera Evine, Uluslararas ı Hayat Hayat pahal ılığı nın en yüksek Kraliyet Balesine ve dünyaca ünlü sanat galerilerine sahiptir Pahal ılığı oldu ğu ehirler endeksi, 2006 • Gece hayat ı – Londra’da 6.000’in üzerinde restoran vard ır Endeksi’nde 2005’te 3. s ıradayken, (Đngiltere’deki restoranlar ın %22’si). Bunlardan 36 tanesi Michelin 123.9 121.7 yıld ızl ıdır. Ayr ıca, geni bir bar ve gece kulübü yelpazesi vard ır 119.1 2006’da 5. s ıraya 120 116.3 gerilemi tir (1. en • ehrin %30’undan fazlas ı parklardan ve ye il alanlardan olu mu tur Endeksi 110.6 pahal ı olmak üzere)

• Đngiltere’nin güneydo ğusunda dünya standartlar ında birçok golf ığı l sahas ı vard ır. Ayr ıca Londra’dan eri ilebilen di ğer birçok spor ı 100 olana ğı na sahiptir • Londra 2012 Olimpiyatlar ı’na ev sahipli ği yapacakt ır • Londra’dan Paris’e ve Avrupa’ya ula ı m imkanlar ı geni tir Hayat Pahal Hayat 80 Moskova Seoul Tokyo Hong Kong Londra Kaynak: VisitLondon websitesi, Dünya Ekonomik Forumu Seyahat ve Turizm Endeksi (2006), Mercer Uluslararas ı Hayat Pahal ılığı Endeksi (2006)

120 Mali Ortam Đngiltere mali konular ın çoğunda ba ar ılıdır ancak karma ı k bir vergi rejimine sahiptir

Oranlar Mevzuata Uyum ve Yönetim

Kurumlar Vergisi • irketler, kurumlar vergisi yükümlülüklerini kendileri tahakkuk • Kar üzerinden al ınan vergi %30 (2008’den itibaren %28) oran ında ettirmektedir olmas ına ra ğmen 1,5 milyon pound’un alt ında kalan grup karlar ı %19 • Vergi beyannameleri, firmalar ın cari hesap dönemlerini izleyen y ıll ık ve 30 aras ında de ğien efektif oranlar ile vergilendirilmektedir.(%22 dönemler halinde düzenlenmektedir ve %28 seviyesine de ğitirilmesi planlanmaktad ır) • Büyük ölçekli firmalar, cari y ıla ili kin tahmini vergi yükümlülüklerini • Đngiltere’de yerle ik irketler, nerede elde ettiklerine bak ılmaks ızın esas alarak 4 e it taksitle ödeme yapmaktad ır. tüm dünya çap ında elde ettikleri kar üzerinden kurumlar vergisine • Đngiltere’de vergi yasalar ının uygulanmas ı ve yasaya uyum üst tabi tutulmaktad ır. düzeydedir. • Bir firman ın Đngiltere’de yerle ik say ılabilmesi için • Detayl ı vergiden kaçınma yasalar ı mevcut olup hükümet yak ın zaman −Đngiltere’de kurulmu olmas ı veya içerisinde vergi kaçaklar ının denetimi ve takibi için tedbirleri art ırm ı tır −Merkezi yönetiminin ve kontrolünün Đngiltere’de yer almas ı • Đngiltere’deki vergi sistemi, dünyan ın en detayl ı ve kompleks (9.000 gerekmektedir sayfan ın üzerinde mevzuat) sistemlerinden biri olup s ıkça de ğimekte • Bir k ısım sermaye harcamalar ı gerçekle memi olmas ına kar ı n, ve yüksek mevzuata uyum maliyetine konu olmaktad ır firmalar genel olarak brüt karlar ından, faaliyetlerine ili kin olu an giderleri düebilmektedirler • Bununla birlikte, idare profesyonel ve genellikle i i kolayla tırıcı bir • Sermaye gelirleri, vergilendirilen gelirler içerisinde yer almakta, ancak yap ıda yürütülmektedir yüksek (%10’un üzerinde) sermaye yat ırımlar ı hariç tutulabilmektedir. • Zararlar ın vergilendirilen kar ile mahsubuna genellikle izin verilmekte ve zararlar ın potansiyel olarak sonsuza ötelenmesi mümkün Uluslararas ı Durum olabilmektedir. Zararlar, bir y ıl için geriye ta ı nabilmektedir. • Grup irketleri aras ında zararlar ın toplu olarak mahsubu cari y ıl içerisinde mümkün olabilmektedir. • Đngiltere, 100’den fazla vergi anla mas ına taraft ır Gelir Vergisi • Anla malar genellikle Đngiltere ve yabanc ı stopaj vergilerinden faiz, • %10’luk ba lang ıç oran ı (tasarruf amaçlı olmayan gelirler için telif ücreti ve lisans ödemelerini muaf tutmaktad ır. kald ırılacakt ır), %22’lik temel oran (2008’de %20), %40’lık üst oran • Đngiltere, transfer fiyatlamas ı gibi konularda OECD standartlar ına (çoğunlu ğu kapsar), kar paylar ı için en üst %25’lik efektif oran uyum sa ğlamaktad ır kullan ılmaktad ır • Ülke d ıı nda ya ayanlara fayda sa ğlayan özel “ikametgahs ız” rejimi • Örtülü sermaye provizyonlar ı Đngiliz firmalar ının a ı rı borçlanma Stopaj Vergisi ihtiyaçlar ının kar ı lanmas ı için transfer fiyatlamas ı kurallar ı içerisinde • Karpaylar ından %0, faiz ödemelerinden %20, hazine bonolar ından yer almaktad ır. %22 (%20’ye inecektir) • Kontrol alt ındaki yabanc ı irketlere ili kin kurallar, offshore i tiraklerin KDV karlar ının Đngiliz vergi sistemine sokulmas ına imkan sa ğlamaktad ır • Çoğunluk mal ve hizmetlerin sat ıı nda %17,5 olarak uygulanmaktad ır • Yabanc ı ubelerin (ve yabanc ı itiraklerin kar paylar ı)gelirleri • Đndirimli oranlar/muafiyetler uygulan ır Di ğer vergilendirimektedir • Damga vergisi (hisse al ımlar ında %0,5, ta ı nmaz al ımlar ında %4) • Đ verenin sigortas ı (bordro üzerinden %12,8 sosyal güvenlik vergisi) • Belirli i çilerin sigorta maliyetleri (maa lar üzerinden %1’lik kesinti)

Kaynak: Deloitte Đngiltere Vergi; Deloitte Đngiltere Uluslararas ı Đ ve Vergi Rehberi; IBFD Đngiltere ülke rehberi; ‘Vergi ödemek – uluslararas ı bak ı ' Dünya Bankas ı/PWC raporu; ‘Vergi Đ birli ği’ OECD

121 Mali Ortam (Devam)

Güçlü ve Zay ıf Yönler PerceivedVergi Alan ‘gap’ında inAlg taxılanan positioning Ayr ılık

Rekabetçi Oranlar • Đngiltere G7 içerisinde en düük kurumlar vergisi oranlar ından birine sahiptir ve uluslararas ı olarak rekabetçi say ılabilir. Ancak, rekabet fark özelli ğinin bir k ısm ını kaybetmi tir. • Faizin tenzil edilebilirli ği ve kar paylar ının stopaja tabi olmamas ı, birçok i letmenin ilgisini çeken özellikler aras ında yer almaktad ır • Đngiltere, yurt d ıı yerle ikler için cazip bir vergi rejimi sunmaktad ır • Önemli i tirak muafiyet ve reorganizasyon rahatl ıklar ı, grup firmalar ının vergiye tabi gelir olu turmadan yeniden yap ılanmalar ına imkan verebilmektedir. Đ lemlerin kesinli ği • Mevcut vergi yasas ı mahkeme ve vergi otoriteleri taraf ından desteklenmekte, dolay ısıyla vergi mükellefleri, kompleks vergi sistemlerinde olu abilecek her türlü belirsizli ğe kar ı n sisteme güvenmektedir Rekabetçi Đ lemlerin Adillik Uygulama kolayl ığı Uluslararas ı • Borçlanman ın, türev sözle melerin, maddi olmayan duran varl ıklar ın Oranlar kesinli ği ve açıkl ık standartlar ve yönetim giderlerinin vergilendirilmesini içeren kapsaml ı bir sistem Rekabetçi mali ortam için önemli nitelikler mevcuttur • Yasa ile uyumlu olmayan yetersiz dan ı manl ık veya geçmi e dönük, dikkate incelenmemi çal ı malar neticesinde yasalar s ıkl ıkla Türkiye Çıkar ımlar ı de ğiebilmekte ve belirsizlik artmaktad ır • Türkiye’deki mevcut kurumlar vergisi oran ının indirilmesi için acil bir Adillik • Vergi yasalar ının son derece karma ı k oldu ğu dikkate al ınd ığı nda, bir durum söz konusu de ğil kısım vergi mükellefleri dan ı manl ık almamalar ı durumunda zarar • Đngiltere’deki vergi yasas ının karma ı kl ığı ve hacminden kaçınılmas ı görebilmektedir • Vergi yasalar ındaki de ğiikliklerin ve dan ı manl ıklar ın i kolayl ığı • Kurumlar vergisi uygulamalar ı, son dönemde uluslararas ı ilemler esas al ınarak yürütülmesi açısından artan bir oranda adaletsiz olarak de ğerlendirilmektedir • Vergi yasas ının vergi otoriteleri ve mahkemeler taraf ından Uygulama kolayl ığı ve açıkl ık desteklenmesinin önemi • Mevzuata uyum maliyeti, sonuçlar ın y ıll ık olarak takip edildi ği ufak çapl ı iletmeler açısından düük düzeyde olup, çeyrek dönem • Đngiliz vergi rejiminin belirli i kollar ı özelinde iyile tirilerek izlenmesi ödemeleri sadece büyük firmalar taraf ından yap ılmaktad ır (örn: firmalar ın sekuritizasyon rejimleri ve yat ırım yönetimi • Buna ra ğmen hukukun birçok alan ında artan bir kar ıı kl ık, de ğiiklik muafiyetleri) ve belirsizlik yer almaktad ır Uluslararas ı standartlar • Dünyadaki en kapsaml ı çifte vergilendirmeyi önleme anla malar ı ağı • Transfer fiyatlamas ı gibi OECD’nin tüm standartlar ına uyum

122 Profesyonel Hizmetlere Eriim Profesyonel hizmetler oldukça geli mi olup uluslararas ı anlamda kabul görmütür

Genel Açıklama Avukatlar

• Đngiltere iyi geli mi bir profesyonel hizmet piyasas ına sahiptir • Đngiltere’de 130.000 avukat ve 15.000 hukukçu vard ır – Çoğu büyük profesyonel hizmet irketi Đngiltere’de temsil – Avukatlar ın 36%’sı Londra’da görev yapmaktad ır edilmektedir ve birçok önemli Đngiliz firmas ı da di ğer finans •Eğitimlerini tamamlayan 6.000 avukat 200506’da görevlerine merkezlerinde varl ık göstermektedirler ba lam ı tır ( u andaki mevcudun %4,6’sı) –Đngiltere’deki profesyonel hizmet firmalar ı geni bir • Đngiltere’de 9.000 hukuk firmas ı vard ır uluslararas ı müteri yelpazesine hizmet vermektedir – The Lawyer taraf ından belirlenen 100 uluslararas ı firman ın – 1 milyon civar ındaki FH sektörü çal ı an ının yan ı sıra, toplam 72’sinin Đngiltere’de ofisi bulunmaktad ır 450.000 muhasebeci, avukat ve dan ı man bulunmaktad ır • Đngiliz hukuk profesyonelleri uluslararas ı üne sahiptirler ve çoğu – ‘Dört Büyük’ Đngiltere’de toplam 44.000 ki i istihdam Đngiliz hukuk firmas ının di ğer finans merkezlerinde de ofisleri etmektedir (PwC 15.000, E&Y 8.500, KPMG 10.000, Deloitte mevcuttur 10.500) • Dünyan ın en iyi 10 hukuk firmas ından 6’sı Đngiliz’dir

Muhasebeciler Dan ı manlar

• Đngiltere’deki be yeminli muhasebecilik kurumu 250.000 civar ında Đngiltere’deki • Đngiltere Yönetim Dan ı manl ığı Birli ği 60 Đngiltere kökenli üyeye sahiptir dan ı manl ık ücretleri üye firmaya ve 51.000 dan ı man üyeye sahiptir – En büyük kurumlar ın üyelerinin %27’si Londra’dad ır 100% Bili im dan ı manl ığı %10 • Endüstri, 2004’ten 2005’e %30 artan • Đngiltere’de 140.000 ki i muhasebe eğitimi almaktad ır. Bu durum, Sistem %11 dan ı man say ısıyla h ızla büyümektedir yıll ık %6 olan büyüme h ızı ile birle ti ğinde, Đngiltere’nin uzun 80% geli tirme vadede geni bir uluslararas ı muhasebeciler havuzuna sahip olmas ı – Finansal hizmetler, 2004’ten 2005’e Dı kaynak beklenmektedir 60% %37 %50’lik art ı la, en h ızl ı büyüyen gelir kullan ımı kayna ğı dır • Đngiltere 9.000 civar ında kay ıtl ı denetim firmas ına sahiptir dan ı manl ığı 40% • Çoğu uluslararas ı firma Đngiltere’de temsil – ‘Dört Büyük’ Londra’da kayda de ğer bir varl ık göstermektedir edilmektedir. Đngiliz firmalar ının • Đngiltere’deki be yeminli muhasebecilik kurumu, 80.000 çal ı an ı ve Yönetim 20% dan ı manl ığı %42 uluslararas ı bilinilirlikleri vard ır ve yurtd ıı ndaki 200.000 öğrencisiyle uluslararas ı kapsamda bir gelirlerinin %8’ini yurtd ıı ndan etkinli ğe sahiptir 0% sa ğlamaktad ırlar Komisyon gelirinin % Kaynak: Yönetim Dan ı manl ığı Birli ği, Muhasebecilik için Profesyonel Đzleme Kurumu, ICAEW, Hukuk Cemiyeti, mezun beklentileri, The Lawyer, ‘Dört Büyük’ websitesi

123 Đ Yapma Maliyeti Londra, ofis maliyetleri açısından dünyada üst s ıralarda yer almaktad ır

Đ gücü Maliyeti Ofis Maliyeti

• 2004 Đ gücü Anketi’ne göre finansal arac ılık maliyetleri Đngiltere • Metrekare ba ı na ofis alan ı maliyeti genelinde ortalama y ıll ık 55.000 $’dır. Ancak, ön ofis i lemlerinin – Londra (West End) ve Londra (City) 2006 CBRE ofis maliyeti etkin olmas ı ve yüksek nitelikli uzman kadro sebebiyle Londra’da bu endeksine göre 1. ve 3. s ıradad ır (1 en pahal ı olmak üzere) ortalaman ın daha yüksek olmas ı beklenmektedir – CBRE ofis maliyeti endeksine (2007) göre, toplam i gal bedeli • Dünya Bankas ı’nın yapt ığı uluslararas ı ‘Đ yapma kolayl ığı $/yıl: sıralamas ı’ndaki içi çal ı tırma alt ba lığı nda, Đngiltere 7. s ıradad ır (175 ülke aras ında) – Londra (City) metrekare ba ı na 1.558 $ (son 12 ayda %17,7’lik art ı kaydedilmi tir) − Ortalama maa dıı içi maliyeti, maa ı n %11’idir – Londra (West End) metrekare ba ı na 2.282 $(son 12 − Đ e alma zorlu ğunda 11 puan alm ı tır (1100 puan ölçeğinde) ayda %23,5’lik art ı kaydedilmi tir) − Đ ten çıkarma zorlu ğunda 10 puan alm ı tır (1100 puan – Metrekare ba ı na düen maliyet “toplu”dur ve bütün ölçeğinde) igal maliyetlerini kapsar − Đ ten çıkartma maliyeti, 22 haftal ık maa a bedeldir

Toplam Ofis Đ gal Maliyetleri

3. Đngiltere Yat ırım Bankac ılığı Maa Kar ı la tırmalar ı, 2007 1.6

Pozisyon / ünvanı Ortalama ücret Ortalama Bonus 1.4

aralığı (000 $) $’000 na 6. xx. = % 1.2 ı 9. uluslararas ı Ön ofis 1.0 10. sıralama Mezun– Menkul kıymet satıı 6874 2550% 0.8 Müdür 290485 200%+ 0.6 Orta ofis 50. 0.4 Destek hizmeti – Memur 5287 510% k metrekare ba k metrekare ı 0.2 ll

Destek hizmeti – Müdür 97136 2060% ı y Ödemeler – Memur 4968 010% 0.0 Londra Moskova Dublin Dubai Varova Đstanbul Ödemeler Müdür 87136 2060% Londra maliyetleri ‘City’ fiyatlar ı için kullan ılm ı tır, West End dünyadaki en pahal ı ofis alan ı maliyetine sahiptir ($)

Kaynak: Michael Page Finansal Hizmetler Maa Anketi 2007, CBRE Endeksi (2007), Dünya Bankas ı (2007)

124 Düzenleyici Çerçeve Londra’daki düzenleyici çerçeve dengeli ve esnek bir yap ıdad ır

Düzenleyici Konumunda Alg ılanan Ayr ılık Piyasa Güveni

• Olgun, yetkin, yerle ik ve esnek düzenleyici yap ısı ile Londra, düzenleyici sistemin çekicili ği açısından di ğer UFM’lere kıyasla belirgin ekilde üstün durumdad ır. Bu husus, Londra’nın New York’a kıyasla temel farkl ılığı olarak görülmektedir • Londra’nın, en önemli rakibi New York’a kıyasla uluslararas ı alanda daha ı ı ığı n

ı dengeli bir düzenleyici rejime sahip oldu ğu kabul edilmektedir m ığı l ı ı

kolayl • OECD’nin yönetsel ve iktisadi düzenlemelerin etkinliği endeksine göre ı Londra, yönetsel düzenleme s ıralamas ında 1. ve birle ik ekonomik Piyasa güveni Düzenleyici Düzenleyici faaliyetlerin kalitesi Düzenleyici Düzenleyici yap tutarl Hassasiyet Yakla Giri Uluslararas standartlar Uluslararas uyum mevzuata düzenleme s ıralamas ında 4.’dür.Genel toplamda, Kanada ile birlikte Avustralya’nın arkas ından 2. s ırada yer almaktad ır Uluslararası Mevzuata Uyum(AML / CTF) • FSA’nın yeni düzenlemeleri, uygulama öncesinde piyasaya ve yat ırımc ılara • Yüksek uyumlulu ğa sahip oldu ğu düünülmektedir dan ı mas ını gerektiren yasal gereklilik, beklenen etkiyi göstermeyecek bir • JMLSG rehberli ği FATF tavsiyelerini yans ıtmaktad ır düzenlemenin olu turulmas ı riskini azaltmaktad ır Uluslararası standartlar • Uluslararası standartlar ın kabulü konusunda liderlik etmektedir • Yeni düzenlemelerin uygulanmas ı öncesinde faydamaliyet analizine yer Düzenleyici yap ı verilmesi yasal bir zorunluluk haline gelmi tir • Tek düzenleyici yakla ı mından prensip bazl ı yakla ı ma geçilmektedir •Aağı da belirtilen hususlar ele tirilmektedir: • Yönetim kurulu ve icra kurulu ba kanlar ının rolleri, en iyi uygulama —FSA’nın Đngiltere’deki finansal hizmetler sektörünü aı rı düzenlemeler örnekleriyle uyumlu olacak ekilde ayr ı tırılmaktad ır ile daraltmas ı • Düzenleyici kararlar ının ve düzenleyicin etkinli ğinin denetlenmesi ve —Londra’da yer almak isteyen yabanc ı irketler için gerçekle tirilen yasal düzenlenmesi için ba ğı ms ız kurulu lar ın de ğiiklikler ve yabanc ı gruplar ı için standartlar ın haricinde uygulanan Düzenleyici faaliyetlerin kalitesi muafiyetler ele tirilmektedir • ‘Daha iyi düzenleme’ konsepti ( düzenlemenin fayda/maliyet analizi) • Pazara dan ıı lmas ının yasal zorunluluk haline gelmesi ve yeni düzenlemeler —FSA’nın gere ğinden fazla büyümesi ve niteli ği istenen düzeyde olmayan öncesi fayda maliyet analizlerinin yürütülmesi kıdemsiz çal ı anlar ı istihdam etmesi Piyasa duyarl ılığı • Yüksek riskli yat ırım fonlar ı gibi bir k ısım ürünler için hafif müdahaleler (fon • Düzenlemelerin uygulamas ı öncesinde payda lara dan ıı lmas ı yöneticisinin onay ı gereklidir) • Müterilerin korunmas ı ile birlikte dengeli bir piyasa duyarl ılığı nın geli imi • Avrupa’ya düzenleme yenilikleri açısından yol göstermektedir (örn:Finansal Yakla ı mın tutarl ılığı Ürün Piyasalar ı Direktifinin baz ı maddeleri Đngiliz düzenleyici rejiminden • Tutars ızl ık açısından kayda de ğer bir olaya ili kin kan ıt bulunmamaktad ır al ınm ı tır) • Ancak, FSA uygulamalar ının adilli ğine ili kin üpheler sebebiyle söz konusu uygulamalar ba ğı ms ız bir denetime tabi tutulmu tur • Bireysel müterilerin korunmas ı amac ıyla perakende ürünler için kat ı Giri kolayl ığı düzenlemeler vard ır ancak geni kapsaml ı ürünlerin piyasaya sunulabilmesi • Otorizasyon sürecinin yürütülmesi gerekmektedir imkan ı mevcuttur ve u anda yüksek riskli yat ırım fonlar ının bireysel • Piyasa güveni müterilere pazarlanmas ına yönelik çal ı malar yürütülmektedir • Hafif müdahaleler ve dengeli bir yakla ı mın mevcut oldu ğu düünülmektedir Kaynak: OECD Ülkelerinde Ürün Piyasalar ı Düzenlemesi, Çal ı ma Tablosu No.419, ubat 2005. Dünyadaki Bankalar ın Düzenlenmesi ve Gözetimi. James R Bath et al, May ıs 2001 Deloitte analizleri, Londa’nın Finans Merkezi Olarak Rekabetçi Pozisyonu (Londra irketi, Kas ım 2005), FSA websitesi

125 Düzenleyici Çerçeve (Devam)

Düzenleme Felsefesi Düzenleyici Yap ı

• FSA hedeflerinin kapsam ı, Finansal Hizmetler ve Piyasalar Antla mas ı (2000) • 1997 y ılında kurulan FSA, Đngiltere’deki tek finansal düzenleyici kurulu tur taraf ından belirlenmi tir. Yasal hedefler u ekildedir: • Özerk bir finansman yap ısı olup yakla ı k 2.500 ki iyi istihdam etmekte ve 24.000 − Piyasa güveni: finansal sistemde güvenin sa ğlanmas ı iletmeye ili kin düzenleme yapmaktad ır • Esas olarak Londra’da kurulu olup Edinburgh’da daha ufak ölçekte yer almaktad ır − Kamusal bilinç: finansal sisteme yönelik kamusal bilincin art ırılmas ı • Đngiliz Maliye Bakanl ığı , FSA üzerinde denetim ve − Tüketicinin korunmas ı: tüketiciler için uygun seviyede bir koruma bask ı uygulamaktad ır. Ancak FSA, yasal hedeflerini YKB sa ğlanmas ı gerçekle tirmeye yönelik uygun politikalar ı − Finansal suçlar ın azalt ılmas ı geli tirme konusunda serbesttir IKB − Firmalar ile olan i lemlerin tersine oda ğı n nihai müteriler üzerinde • Uygulamay ı takip eden oldu ğu prensip bazl ı bir yakla ı mın tercih edilmesi. Toplamda 11 düzenleyici kararlar, Anayasal Srateji & Risk Đletiim prensip bulunmaktad ır. Prensiplerin haricinde 8.500 sayfan ın üzerinde Đ ler Birimi taraf ından yürütülen bir kurallar kitab ı vard ır. Finansal Hizmetler ve Piyasalar Ba Müavir Uygulama − Denetsel gözden geçirmelerin risk odakl ı bir yakla ı mla Mahkemesine gerçekle tirilmesi. FSA riskin tespiti a amas ında, dahil olan i in götürülebilmektedir Ticari & Düzenleyici Perakende niteli ği, belirli firmalar ve piyasalara ili kin riskin kapsam ı, i letmelerin Kurumsal Hizmetler Piyasalar yönetim kontrollerinin kalitesi ve dahil olan müterilerin özelliklerini Piyasalar dikkate almaktad ır − Denetim odakl ı yakla ı ma kar ı n uygulama odakl ı yakla ı m. FSA 9 Çapraz FSA sektör takımları* yetkilileri, firmalar ı yasaklay ıcı kurallar ile cezaland ırmak yerine 3 ana bölüme özel departmanlar ihlallerin olu umunu önlemeye çal ı maktad ır

* Belirli sektörlere yönelik 9 adet çapraz FSA sektör tak ımı vard ır:Muhasebe ve Denetim, Fon Yönetimi, Bankac ılık, Sermaye piyasalar ı, Sigorta, Perakende, Arac ılık, Müteriler, Finansal Suçlar, Finansal Kararl ılık

Uluslararası Mevzuata Uyum (AML / CTF) Uluslararası Standartlar

• Đngiltere, AML/CTF kapsam ındaki bilgi payla ı mı anlam ında uluslararas ı • ‘Uluslararas ı karakter’ FSA’nın nitelikli düzenleme prensiplerinden birini öncülerden biri kabul edilmektedir te kil etmektedir. Bu kapsamda yabanc ı düzenleyici otoriteler ile Uluslararas ı • FATF’nin ortak de ğerlendirme raporu 2008’de yay ınlanacakt ır. Đngiltere’nin standartlar ın kabulü, uluslararas ı firma ve piyasalar ın etkin ekilde izlenmesi önemli ölçüde uyumlu çıkmas ı beklenmektedir amac ıyla i birli ği yap ılmas ını içermektedir • Finansal suçlar ın azalt ılmas ı, FSA’nın yasal hedeflerinden biridir. FSA, • Uluslararas ı standartlara kolay uyum sa ğlanabilmektedir. Avrupa’nın kalan AML/CTF kapsam ında düzenlemeler yapmakta ve son dönemde Sistem ve kısm ında oldu ğu üzere Đngiltere, Basel II kapsam ında 2 uygulama tarihi ile Kontroller Kaynakças ında yer alan detayl ı kural ve düzenlemeleri, prensipler Amerika’nın 1 y ıl önündedir (Ocak 2007 ve Ocak 2008). Đngiliz kurulu lar ının ile de ğitirmi tir. Bu de ğiiklik, üst yönetimin AML/CTF sistemleri ve kontrolleri kapsam ında sorumluluklar ına netlik kazand ırm ı tır önemli bir k ısm ı daha sonraki bir tarihi seçmektedir • FSA’nın AML/ CTF hükümleri, FATF standartlar ını esas alan JMLSG’yi önde tutmaktad ır

Kaynak: FSA Yıll ık Raporu 2005/2006, FSA websitesi, Deloitte analizleri

126 Düzenleyici Çerçeve (Devam)

Piyasa Duyarl ılığı Düzenleyici Faaliyetlerin Kalitesi

• Nitelikli düzenlemeye ili kin olu an prensipler, FSA’nın yaz ılı • FSA’nın yeni bir düzenleme öncesi piyasaya ve yat ırımc ılara hedeflerini desteklemektedir dan ı mas ı zorunlulu ğu getirilmi tir. FSA’nın istenen seviyede etkin • Düzenleyici “Blok yap ımı” yakla ı mının izlenmesi ( bknz.‘UFM olmayacak düzenlemeleri engellemesi mümkün olacakt ır düzenleyici çerçevesi için önemli nitelikler) • FSA u anda AB’nin Üçüncü Para Aklama Direktifine ili kin olarak • 2006 y ılında, Finansal Hizmetler Dan ı manl ık Paneli’nin iki y ılda bir sektör ile para aklama düzenlemelerindeki de ğiiklikleri isti are yay ınlanan raporunda, toptanc ı firmalar ın perakende firmalara etmektedir kıyasla maliyetler kapsam ında FSA’dan daha memnun olduklar ı • FSA, düzenlemelerin AB kapsam ındaki Sermaye Yeterlili ği direktifleri belirtilmi tir. 2004 y ılında FSAFSPP taraf ından 3 sektöre yönelik do ğrultusunda uyguland ığı ve Đngiliz düzenlemeleri ile de ğitirildi ği gerçekle tirilen bir çal ı mada, 2 ticari sektörün oldukça düük Basel II için isti ari bir yakla ı m sergilemektedir marjinal maliyetlere sahip oldu ğu, ancak perakende sektörünün • Prensip bazl ı yakla ı m mant ığı nda, FSA uygulamaya yönelik kuralc ı nispeten yüksek marjinal maliyetler ile çal ı tığı saptanm ı tır bir yakla ı m sergilememektedir. Bu nedenle büyük bankalar • 2005/06 finansal y ılı için, y ıll ık icra dosyalar ının yakla ı k %8’lik geli mi yakla ı ma uyum sa ğlamak zorunda de ğildir (Amerika kısm ı, mahkemeye intikal etmi tir (269 icra dosyas ı açılm ı ve 21’i örne ğinde oldu ğu üzere) aktar ılm ı tır) • Piyasa duyarl ılığı , müterilerin korunmas ı amac ını ta ı yan yaz ılı • Đcra dosyalar ının devri – tüm dosyalar ın yakla ı k %55’i 2005/06 hedefler çerçevesi ile uyumlu olmal ıdır. FSA, Finansal Hizmetler dönemi içerisinde kapanm ı tır Tüketici Paneli’nin, Đngiltere’de yer almay ı isteyen yabanc ı firmalar • Yüksek nitelikli liderlik (John Tiner ve öncesinde Howard Davies) için daha hafif kurallar konulmas ına yönelik e ğilimi ele tirmesinin akabinde piyasa ile isti are etmi tir

Giri Kolayl ığı Yakla ı mın Tutarl ılığı

• effaf ve eksiksiz bir ba vuru süreci • Tüm düzenleyici kararlar, ba ğı ms ız bir komite (FSA harici) • Ba ğı ms ız bir komiteye dayal ı olarak ba vurular ın reddedilebilmesi taraf ından gözden geçirilmektedir – Düzenleyici Kararlar Komitesi. hakk ı Al ınan olumsuz kararlar, ayr ı ba ğı ms ız bir organ olan Finansal Hizmetler ve Piyasalar Mahkemesine aktar ılabilmektedir • Prensip bazl ı düzenlemelere yönelim neticesinde potansiyel giri • Đcra Süreci De ğerlendirmesi neticesinde 44 adet tavsiye Temmuz maliyetleri gerilemi tir – örn: yeni AML rejiminin Đngiliz firmalar ı için 2005’te yay ınlanm ı ve FSA kurulu taraf ında kabul edilmi tir yıll ık 250 milyon pound maliyet tasarrufu sa ğlamas ı beklenmektedir • Prensip bazl ı rejime geçi, denetleyici için daha geni bir karar alan ı bırakmas ı neticesinde yakla ı mın tutars ızl ığı na yol açabilecektir

Kaynak: Deloitte analizleri, FSA Yıll ık Raporu 2005/06, Yıll ık Performans Hesab ı Uygulamas ı 2005/06, Uluslararas ı Finans Merkezleri Endeksi, Mart 2007

127 Đçindekiler

Kar ı la tırmal ı Ülke Profilleri:

• Londra

• Dubai

• Dublin

• Moskova

• Var ova

• Đstanbul

128 Kapsamlı Đçerik

Genel Açıklama

•Finans merkezi olarak Dubai

Gelir Yaratma Potansiyeli

• Yerel finans hizmetleri piyasas ı

• Bölgesel finans hizmetleri piyasas ı

Rekabetin Boyutlar ı

• Nitelikli i gücü kayna ğı • Ya am tarz ı

• Đmaj ve Alg ılan ı • Mali ortam

• Politik ve ekonomik istikrar • Profesyonel hizmetlere eri im

• Altyap ı • Đ yapma maliyeti

• Đ yapma kolayl ığı • Düzenleyici çerçeve

129 Finans Merkezi Olarak Dubai DIFC, bölgenin d ıı na yat ırılan 1 trilyon $’ı geri döndürmeyi hedeflemektedir

Genel Açıklama Sermaye Piyasalar ı

• Dubai, BAE ve bütün bölgenin çıkar ı için Dubai Hükümeti taraf ından • BAE borsas ının de ğeri 2005 y ıl sonu itibariyle 200 milyar $’dır tasarlanm ı olup bölgesel büyüme,geli im ve farkl ıla ma için bir • DIFX yabanc ı ortal ık yap ısı ile dolar baz ında limitsiz i lem imkan ı katalizör olarak görülmektedir sunmaktad ır, ayr ıca kote olmak için gerekli artlar asgari • Dubai Uluslararas ı Finans Merkezi (DIFC), mevcut piyasa f ırsatlar ına düzeydedir ili kin geni letilmi bir bölge perspektifine sahiptir ve 6 körfez • Dubai, Omani ham petrolüne dayal ı vadeli sözle melerin ana ürün ekonomisini kapsamaktad ır: Hindistan bölgesi,Kuzey Körfezi,Hazar olaca ğı emtia borsas ını hayata geçirmektedir Denizi,Do ğu Akdeniz ve Kuzey/Do ğu Afrika • DIFC, ticari finansal hizmetlerin sunuldu ğu bir merkez olmay ı • Dubai piyasas ında likidite azl ığı ve halka arzlara ili kin sorunlar hedeflemi tir, bu suretle bireysel müteri faaliyetleri hariç bulunmaktad ır. 2005 y ılı itibariyle ortalama günlük i lem hacmi 550 tutulmu tur. Merkez Eylül 2004’te açılm ı ,bunu 2005 y ılında açılan milyon $’ın üzerinde olup toplam piyasa de ğerinin %0,27’sine denk DIFX (menkul k ıymetler borsas ı) izlemi tir gelmektedir • DIFC ayr ı bir yasal etki alan ına sahip olup Dubai’nin merkezinde 110 – “Borsadaki ba lang ıç hacimlerinin azl ığı bir problem olarak hektarl ık bir alan üzerine in aa edilmi tir görülmektedir. Büyük bankalar, ürünlerin makul bir likidite ile • DIFC, 2009’da 250 uluslararas ı finans firmas ına ev sahipli ği yapmay ı ilem görmeye ba lamas ı için 6-12 ayl ık bir süre öngörmekte hedeflemekte olup Aral ık 2006 itibariyle söz konusu firmalar ın bir ve akabinde piyasaya girmeyi düünmektedir” (Economist) bölümü kurulmaya ba lam ı tır: Credit Suisse, Merrill Lynch, • DIFX’in ba lang ıç hedefleri aras ında, Körfez Bölgesi,Orta Do ğu & Barclays & Goldman Sachs Kuzey Afrika,Türkiye,Hindistan,Güney Afrika yer almaktad ır

Strateji ve Ürün Oda ğı Mevcut Durum ve Stratejideki Geli meler

• DIFC, bölgenin d ıı na yat ırılan 1 trilyon $’ın geri döndürmeyi • Petrol fonlar ı yava olsa da geri dönmeye ba lam ı tır hedeflemektedir: 90 planlanm ı bölgesel özelle tirmenin – “2003-07 aral ığı ndaki 1,1 trilyon $’lık körfez petrol gelirlerinin hızland ırılmas ı, sigorta ve reasürans kapasitesinin art ırılmas ı sadece yüzde %10-15’i , bölgesel ekonomilere yat ırılm ı tır” (bölgedeki primlerin sadece %35’i reassüre edilmi (DIFC Üst Düzey Yöneticisi) durumdad ır), Đslami finans için uluslararas ı bir merkez geli tirilmesi • Ba ar ılı ürünler aras ında sukuk (bonolar ın islami kar ı lığı ) yer almaktad ır (260 milyar $ piyasa potansiyeli) – DIFX’teki sukuklar ın toplam de ğeri 8,38 milyar $ olup tüm • Sektörün oda ğı : di ğer borsalar ın de ğerinin üzerindedir. Ayr ıca sukuklar ın – Bankac ılık hizmetleri, ticaretin finansman ı ve yat ırım toplam de ğerinin %31’i uluslararas ı olarak i lem görmektedir bankac ılığı (2006) – Sermaye piyasalar ı/Dubai Uluslararas ı Finans Borsas ıDIFX • Dubai’ye yönelik tan ıtımlara ra ğmen geli im çok h ızl ı de ğildir ve piyasa f ırsatlar ı beklentilerin alt ında kalmaktad ır – Varl ık ve fon yönetimi – “Dünya çap ındaki firmalar Dubai’ye i yapmak için gelmeleri – Reasürans durumunda memnun kalmayacaklard ır, 30 uluslararas ı firma –Đslami finans / sukuk bonolar ı /eriat uyumlu ürünler için yeterli düzeyde ticaret imkan ı bulunmuyor” (Finans – Tali hizmetler, i süreçleri operasyonlar ı Borsa Kurulundan bir Bankac ı) Kaynak: DIFX websitesi, Ameinfo

130 Kapsamlı Đçerik

Genel Açıklama

• Finans merkezi olarak Dubai

Gelir Yaratma Potansiyeli

• Yerel finans hizmetleri piyasas ı

• Bölgesel finans hizmetleri piyasas ı

Rekabetin Boyutlar ı

• Nitelikli i gücü kayna ğı • Ya am tarz ı

• Đmaj ve Alg ılan ı • Mali ortam

• Politik ve ekonomik istikrar • Profesyonel hizmetlere eri im

• Altyap ı • Đ yapma maliyeti

• Đ yapma kolayl ığı • Düzenleyici çerçeve

131 Yerel Finans Hizmetleri Piyasası Yerel finans hizmetleri piyasas ı 12 milyar $ olup 20012004 aral ığı nda %12 büyümütür

Yerel Ekonomiye Genel Bak ı Finansal Hizmetler Piyasas ı Rakamlar ı

• Petrol sektörü BAE ekonomisinin en önemli bile eni olup GSYH’nin • BAE’de 21 yerel ve 25 yabanc ı lisansla faaliyet gösteren toplam 46 %39,1’ini olu turmaktad ır (Dünya petrol rezervlerinin %9’u) banka bulunmaktad ır (2005) − BAE’nin GSYH’si 132,2 milyar $’dır (2005);globalde 46. − BAE’nin ki i ba ı GSYH’si 28,596 milyar $ (2005);globalde 21. − Đlk 10 bankan ın yar ısından fazlas ının Dubai’de merkezleri − BAE’nin reel GSYH büyümesi 20042005 döneminde %8,5 vard ır • 1966’da Dubai’de petrolün bulunmas ı, h ızl ı bir ekonomik büyümeyi • BAE’de toplam 47 sigorta irketi bulunmaktad ır (2005)(firmalar ın beraberinde getirmi tir. Petrol gelirleri, ekonominin çoğunun Dubai’de merkezleri veya ana ofisleri yer almaktad ır) çeitlendirilmesi, altyap ının geli tirilmesi ve bölgesel bir ticaret merkezinin kurulmas ı için kullan ılm ı tır − 19 yerel ve 28 yabanc ı firma • Dubai’nin GSYH’si 2005’de 2004’e göre %16 art ı la yakla ı k 38 • BAE’deki finansal kurulu larda toplam 30.000 ki i çal ı makta olup milyar $ olarak gerçekle mi tir toplam i gücünün %1,15’ine denk gelmektedir − 2005’te, Dubai’nin GSYH’sinin %94’ü petrol d ıı kaynaklardan − BAE’deki sigorta firmalar ı, 4.000 ki i istihdam etmektedir özellikle emlak,bankac ılık ve turizm sektörlerinden ileri gelmektedir. Raporlarda, Dubai’nin petrol rezervlerinin 10 y ıl • DIFC’nin 10.000 bo pozisyon yaratmas ı planlanmaktad ır içerisinde tükenece ği belirtilmektedir

Finansal Hizmetler Piyasas ının Büyüklüğü ve Yap ısı Finansal Hizmetler Piyasas ının Büyüklüğü

• Finansal hizmetlerin BAE GSYH’sine olan katk ısı 2004 y ılında 12 • Finansal hizmetler sektörü 20012004 y ıllar ı aras ında y ıll ık ortalama milyar $ (%9,1)’dır %12 oran ında büyümütür • Finansal faaliyetler a ğı rl ıkl ı olarak bankac ılık sektöründe yer almakta • Dubai Uluslararas ı Finans Merkezinin kurulmas ı ile birlikte, finansal ve GSYH’nin %85,5’ini olu turmaktad ır (20012004) sektörün GSYH’ye olan katk ısının %11’den (2001), %20’ye (2010) • BAE’de bankac ılık aktifleri 174 milyar $ olup GSYH’nin %125’inin çıkmas ı beklenmektedir üzerindedir (2005) • BAE’de toplam bankac ılık aktifleri 200405 döneminde %42 • Toplam banka mevduatlar ı (2005) 113 milyar $’a ula mı tır büyümütür. 2006 ilk çeyre ğinde %18’lik büyümeyle 205 milyar $’a (GSYH’nin %87’si) yükselmi tir (GSYH’nin %155’i) • Toplam prim tutar ı (2004) 1,6 milyar $ olup,yerel firmalar • BAE’deki toplam banka mevduat ı 200405 döneminde %40 artm ı tır %66,yabanc ılar %34 pay sahibidir • BAE toplam sigorta prim tutar ı 200304 döneminde %21 art ı − Hayat sigortas ı 283 milyon $ (toplam sigorta piyasas ının göstermi , sektör baz ında da ğı lım ise: %18’i) − Hayat sigortas ı %26, hayat d ıı %20 – Hayat d ıı , 1,3 milyar $ (toplam sigorta piyasas ının %82’si) − Dubai’de sigorta sektörü bankac ılıktan daha h ızl ı • 2004 ‘te yıll ık ortalama ki i ba ı sigorta ürünü harcamas ı 375 $ büyümektedir ve FH’deki pay ını %12,7’den(2001) %15,6’ya (1999’da $257),geli mi ülkeler ortalamas ı ise 3.000$’dır (2004) yükseltmi tir • 6 lider banka, BAE’deki toplam aktiflerin %70’ini kontrol etmektedir Kaynak: Dünya Bankas ı, Economist, Oxford Đ Grubu (Geli mekte Olan Piyasalar Serisi 2006), www.Dubaimerc.com

132 Bölgesel Finans Hizmetleri Piyasası Körfez bölgesinin finansal hizmetler piyasas ı hızla büyümektedir

Bölgesel Konum Bölgesel Ekonomiye Genel Bak ı

• Körfez bölgesi, 6 ülkeyi • Bölgesel ekonomik profil kapsamakta ve toplam 36 – Körfez bölgesinin nominal GSYH’si petrol fiyatlar ının varil milyon ki i bar ınd ırmaktad ır ba ı na 25 $’dan 60 $’a yükselmesi neticesinde 350 milyar $’dan (2002) 680 milyar $’a (2006) yükselmi tir • Anahtar: – Körfez bölgesinin reel GSYH art ıı 200506 döneminde %6,4 = Körfez üyesi ülke olmu tur – Ki i ba ı GSYH yakla ı k 18.900 $’dır (2006) – Toplam mal ithalatlar ı yılda 100 milyar $ civar ındad ır – 20022006 döneminde körfez bölgesindeki 6 ülkenin petrol ihracat ı gelirleri 100 milyar $’dan 325 milyar $’a yükselmi tir

Ticaret Bloklar ı Finansal Hizmetler Piyasas ının Büyüklüğü

• 1981’de BAE,Bahreyn,Kuveyt,Oman,Katar ve Suudi Arabistan • Körfez bölgesinde 2006’da 363 milyon $,2005’de 262 milyon $’lık birle erek körfez bölgesi konseyini olu turmu lard ır. Bu kapsamda 23 ayr ı halk arz gerçekle tirilmi tir. Toplam tutar 13,5 milyar $’ı %5’lik standart bir gümrük tarifesi uygulanmaktad ır. Bölge üyesi amı olup 2005 y ılındaki 6,2 milyar $’ın iki kat ına ula mı tır ülkeler kendi aralar ında %0 oran ı uygulamaktad ır • Hazine bonosu ihrac ı 13,5 milyar $’dan (2005) 40 milyar $’a (2006) • BAE’nin ana ticaret ortaklar ı (2005) (%75’i konvansiyonel bonolar,%25’i islami bonolar) yükselmi tir − Japonya, petrol ihtiyac ının dörtte birini BAE’den • Borsada i lem gören hisse senedi fiyatlar ı 200305 döneminde kar ı lamaktad ır ortalama dört kat ına yükselmi tir − Đhracat (115,5 milyar $); Japonya (%25,6),Güney Kore (%9,3), Tayland (%5,8) –Đthalat ((71,1 milyar $); Çin (%9,9), Đngiltere (%9,7),Amerika (%9,6),Hindistan (%8,9) – BAE’de cari hesap fazlas ı 26,5 milyar $’dır (2005) • Körfez hükümetleri 2010 y ılında parasal bir birlik kurma konusunda görümektedir Kaynak: Economist websitesi, EIU, IMF, Factiva, Financial Times (2007), www.gulfnews.com

133 Kapsamlı Đçerik

Genel Açıklama

• Finans merkezi olarak Dubai

Gelir Yaratma Potansiyeli

• Yerel finans hizmetleri piyasas ı

• Bölgesel finans hizmetleri piyasas ı

Rekabetin Boyutlar ı

• Nitelikli i gücü kayna ğı • Ya am tarz ı

• Đmaj ve Alg ılan ı • Mali ortam

• Politik ve ekonomik istikrar • Profesyonel hizmetlere eri im

• Altyap ı • Đ yapma maliyeti

• Đ yapma kolayl ığı • Düzenleyici çerçeve

134 Nitelikli Đgücü Kaynağı BAE’nin s ınırl ı say ıda yerel i gücü olup a ğı rl ık yabanc ı igücüne dayanmaktad ır

Genel Açıklama Yüksek Öğrenim

• 1,5 milyonu Dubai’de olmak üzere, BAE’nin 2005 y ılındaki nüfusu 4,3 •Eğitime ayr ılan bütçe GSYH’nin %1,6’sıdır (20002002) milyondur. Abu Dhabi’den sonraki 2. en yüksek nüfusa sahip emirlik • BAE’deki üniversite mezunu say ısı yeterli de ğildir olan Dubai’deki nüfus art ıı yıll ık %8’dir • BAE’nin nüfusunun %80’ini yurt d ıı ndan gelenler olu turmaktad ır. Bu – BAE’deki Üniversite öğrencileri: 11.600 (son rakamlar 1995’e oran Dubai için daha yüksektir aittir) • BAE’nin toplam i gücü 2,6 milyondur (%57,1’i hizmet sektöründe) –Đngiltere ve ABD’de yüksek öğrenim gören BAE’li öğrencilerin say ısı 2004’te 1.810 (bir önceki seneye göre %10’luk art ı la) BAE i gücünün sektördeki − Dubai’deki BAE’lilerin %45’i 15 da ğı lımı, 2005 ya ı n alt ındad ır ve 2005’te 1.160’dır (bir önceki seneye göre %7,2’lik düüle) Finans kurumlar ı 100% (30) − Dünya Seyahat ve Turizm • Tahminlere göre, son y ıllarda BAE’deki üniversite mezunlar ının 111 Kamusal ve özel hizmetler 164 Ula ı m ve komünikasyon endeksine göre (2007), BAE 1/3’ü Fen bilimlerinden mezun olmu tur 80% 173 Tar ım – Nitelikli i gücü 203 Evle ilgili hizmetler • London Business School and Cass Business School gibi baz ı 268 bulunulurlu ğunda 19./124 60% Devletle ilgili hizmetler uluslararas ı iletme okullar ı Dubai’de kampüs açmay ı 322 – Đ e alma ve i ten çıkartma Üretim kolayl ığı nda 23./124 planlamaktad ırlar. Ayr ıca INSEAD’ın da kom u emirlik Sharjah’da 40% – Yabanc ı içi i e alma kampüs kurma plan ı bulunmaktad ır. 553 Yap ı 20% kolayl ığı nda 20./124 • Dünya Seyahat ve Turizm endeksine göre (2007), BAE – Eğitim sisteminin kalitesinde 32./124 0% 628 Ticaret '000 igücünün • Arapça, Đngilizce, Hintçe ve Urduca konu ulan diller aras ındad ır sekördeki dağılımı (2005)

Finans Hizmetleri Çal ı anlar ı Yabanc ı Đ Gücü

• Finansal hizmetler sektöründe 2005 y ılı içerisinde 30.000 çal ı an • BAE’nin i gücünün %90’ını yurt d ıı ndan gelenler olu turmaktad ır istihdam edilmi tir • Yurtd ıı ndan gelen bu i gücünün kayna ğı (BAE nüfusuna oran ı): • DIFC (Dubai uluslararas ı finans merkezi) 10.000 yeni i yaratmay ı − Güney Asya %57 planlamaktad ır. Bu pozisyonlar ın yabanc ı istihdamla, uzmanla mı − Di ğer Arap Ülkeleri %21 yerel i gücüyle ve halihaz ırda geli tirilmekte olan yüksek öğrenim − Bat ı ve Do ğu Asya %11 programlar ının mezunlar ıyla de ğerlendirilmesi planlanmaktad ır • Asya’dan gelen i gücünün büyük bir bölümü yabanc ı igücüne dayanan yap ı endüstrisinde görev yapmaktad ır

Kaynak: Oxford Đ Grubu (Geli mekte Olan Piyasalar Serisi 2006), Economist websitesi, EIU

135 Đmaj ve Algılanı Dubai “fırsatlar yeri” imaj ına sahip olabilmek için yüksek miktarda yat ırım yapmı tır

Do ğrudan Yabanc ı Yat ırım Açıklama

• BAE 2005 ATKearney DYY Güven Endeksi’nde 22. s ıradad ır (Bu AT Kearney DYY Güven Endeksi, 2005 çal ı ma uluslararas ı yat ırımın %70’ini olu turan dünyan ın en büyük irketlerinin yöneticileriyle yap ılan görümelere

), ), 4. dayanmaktad ır) 1.4 5. 6. 1.3 • Dubai, halkla ili kiler ve reklam çal ı malar ı neticesinde önemli arasında piyasalarda ismini duyurabilmi tir 1.2 11 .

(03 (03 12 . 13 . − 2007 Uluslararas ı Seyahat ve Turizm s ıralamas ında, 1.1 22 .

yüksek güven yüksek uluslararas ı alanda etkili ulusal markala ma ve pazarlama alt 1.0 ba lığı nda BAE 124 ülke aras ında 1. olmu tur 3 = 0.9

Endeks Skoru a ti E y ya e tan y BA Rus aris ai/ Polon huri Türkiye Mac um Dub C − DIFC bu amaçla Dubai’nin

Çek merkezinde, 283 hektar alana kurulmu tur (700 hektar) − DIFC’yi sembolize eden bina solda resmi görülen “Kap ı”dır

Kaynak: ATKearney DYY Güveni Ara tırmas ı (2005), Anholt Ulusal Marka Endeksi (2006)

136 Politik ve Ekonomik Đstikrar BAE, politik açıdan istikrarl ı bir konumdad ır ve petrole olan ekonomik ba ğı ml ılığı nı azaltmı tır

Hükümet Sistemi Ekonomi Politikas ı

• Hükümet: Federal Me ruti Krall ık • Para politikas ı Dirhem’in Dolar’a çıpas ının devam ettirilmesi – BAE yedi emirli ğin olu turdu ğu, her birinin kendi hükümran ın (Dh3.7:US$1) ve istikrarl ı bir enflasyon sa ğlanmas ı üzerine ve k ısmen ba ğı ms ızl ığı nın oldu ğu (minerallerle ilgili konular kuruludur dahil) bir federasyondur. Dubai en büyük ikinci emirliktir • Hükümet harcamas ı GSYH’nin %25’inden daha azd ır – Bir emirlik içindeki önemli kararlar için federal BAE konseyinin • Halliburton’ın uluslararas ı merkezinin ABD’den Dubai’ye gidi i, onay ı gerekmektedir Dubai’nin i letmeler lehine sergiledi ği tutumun bir sonucudur • Hukuk sistem: – Dubai BAE anayasas ının kapsamad ığı , kendi topraklar ında kalan konularla ilgili yetkiye sahiptir – DIFC uluslararas ı hakimlerin ba kanl ık etti ği özerk bir bölge olu turur

Politik Görünüm Ekonomik Đstikrar

• Temmuz 1971’de yedi emirlik Birle ik Arap Emirlikleri’ni (BAE) • Dubai’nin 2004 y ılı için tahmin edilen enflasyon oran ı %6,5’tir olu turmak üzere bir araya gelmi tir. Bunlar; Abu Dabhi, Dubai, • Dubai’nin 2005 y ılı bütçe fazlas ı 1,09 milyar $’dır Sharjah, Ras alKhaimah, Ajman, Umm Al Qaiwain, and Fujairah’dır. Đslam devlet dini olarak kabul edilmi tir. BAE, Arap Ligi’ne ve BM’ye BAE enflasyon ve faiz oranlar ı BAE Ülke Risk Dereceleri, (2007 EIU) üyedir. (EIU)

• BAE’ni ba kan ı olan ve Abu Dabhi’nin kurulu undan beri ba ı nda 14% Ortalama Ba ğı ms ız risk A bulunan eyh Zayed, 2004 y ılında, BAE’nin ba kan yard ımc ısı olan enflasyon 12% ve Dubai’nin ba ı nda bulunan eyh Maktoum ise Aral ık 2006’da oran ı Bankac ılık BBB ölmütür 10% sektörü riski 8% • Bu iki ölümden sonraki geçi sürecinde önemli bir sorun Ortalama Ekonomi A faiz oran ı Yapisi riski ya anmam ı tır. eyh Zayed’in oğlu BAE’nin ba kan ı ve Abu 6% Politik risk A Dabhi’nin ba ı , eyh Maktoum’un küçük karde i eyh Mohammed 4% bin Rashid Al Maktoum, BAE’nin ba bakan ı ve Dubai’nin yöneticisi 2% Kur riski A olmu tur 0% 2002 2003 2004 2005 Kaynak: Economist, EIU, Oxford Đ Grubu (Geli en Piyasalar Serisi, 2006), Heritage’ın Ekonomik Özgürlük Endeksi (2007)

137 Altyapı Dubai’de havayolu ula ı mı ve yerle ik ileti im altyap ısı çok iyi düzeydedir ancak trafik sorun yaratmaktad ır Ula ı m Đleti im ve Bilgi Teknolojileri

• Emirates havayolu irketi için Dubai bölgesel bir ba ğlant ı noktas ıdır. • Birle ik Arap Emirlikleri’nin ileti im ve bilgi teknolojileri altyap ılar ı Havayolu 59 ülkede, 87 lokasyona hizmet vermektedir. Emirates kurulmu tur. Birle ik Arap Emirlikleri WEF Dünya Seyahat ve Turizm havayollar ının rotas ı tüm uluslararas ı finans merkezleriyle Endeksi, 2006 s ıralamas ında, bilgi ileti im teknoloji altyap ısı ba ğlant ılıdır, aktarmas ız uçu süreleri: New York14 saat; Londra7 konusunda 42./124 s ıradad ır. saat; Tokyo15 saattir. Dubai Emirates ile rekabet edecek tüm • Hükümet, 2004 y ılının ortalar ında % 60’ı devlete ait olan, BAE havayolu irketlerine izin veren, “açık gökyüzü” politikas ı ileti im operatörü, Emirates Đleti im Kurumu’nun (Etisalat) tekelini uygulanmaktad ır. sonland ırmay ı planlad ığı nı ilan etmi tir. Özelle tirme süreci Đleti im • Halen tek olan Dubai Uluslararas ı Havaalan ı 2006 y ılında 28,8 Düzenleme Kurulu’nun kurulmas ıyla ba lam ı , akabinde 2. ileti im milyon yolcuya hizmet vermi tir. Dubai hükümeti Dubai Uluslararas ı operatörü faaliyete geçmi tir havaalan ının geni letilmesi için 4,1 milyar $ harcamaktad ır. Devam • Đkinci operatör olan EITC’nin çoğunluk hissesi Dubai ve Abu Dhabi eden proje sona erdi ğinde, havaalan ının y ıll ık kapasitesi 70 milyon hükümetlerine ait olup, kar ıı k bir sahiplik yap ısı bulunmaktad ır yolcuya yükselecektir (2010 y ılı itibariyle) • Dubai hükümeti Etisalat’ı korumak için internet telefon hizmetini • Yeni havaalan ı Dünya’nın en büyük havaalan ı olacakt ır. Đnaa (SKYPE)’ı yasaklam ı tır halinde olan Dubai Dünya Merkezi Uluslararas ı havaalan ı hükümete • Etisalat yüksek performansa sahip yeni teknolojilere ayak yakla ı k olarak 82 milyar $’a mal olacakt ır. Planlanan kapasite 100 uydurabilen bir ileti im irketidir milyonun üstündedir. Projenin bitirilmesi ve havaalan ın iletilir hale − Ancak Etisalat’ın internet hizmetine ili kin tüketici ikayetleri gelmesi 2020 y ılında gerçekle ecektir mevcuttur ve hizmet ücretlerinin çok pahal ı oldu ğu • Birle ik Arap Emirliklerinin Dünya Seyahat ve Turizm Endeksindeki belirtilmektedir ‘Hava Ula ı m Altyap ı Kalitesi’ sıralamas ı yüksektir, Detayl ı • Dubai’de Dubai Uluslararas ı Finans Merkezi ve Dubai Đnternet Sıralamalar: Merkezini de kapsayan bir çok i grubu vard ır. Bu i gruplar ının, − Uluslararas ı hava ula ı m a ğı 6./124 Dubai’ye gelecek firmalar ın ilgisini çeken, modern bilgi ileti im − Hava ula ı m altyap ısının kalitesi 7./124 altyap ılar ı bulunmaktad ır − Havayolu irketi say ısı 13./124 − Her 1,000 nüfusta kalk ı lar 15./124 Bilgi ve ileti im • Dubai karayollar ının en önemli ve gittikçe artan problemi trafiktir. teknolojisi yöntemine − Havaalan ına olan ba ğlant ı sadece karayolu ile sa ğlanmaktad ır. göre, BAE için yayg ınl ık Dubai Uluslararas ı Finans Merkezi’den havaalan ına ula ı m Cep Telefonları %95 oranlar ı (2005) trafik yüzünden yakla ı k 30/90 dakika sürmektedir. − Düük internet − ehir merkezi ile havaalan ı ba ğlant ısını sa ğlayacak ve 4,3 Sabit Hatlar %28 milyar dolara mal olacak, yeni metro sistemi çal ı malar ı yayg ınl ığı , yıllık sürdürülmektedir. Sistemin 2010 y ılından sonra faaliyete % 20’lik büyüme geçmesi planlanmaktad ır. Đnternet %9 oran ı

0% 20% 40% 60% 80% 100% Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu TveT Endeksi (2006), DIA Emirates

138 Đ Yapma Kolaylığı BAE hükümetten ba ğı ms ızl ık konusunda dünya ortalamas ının alt ındad ır

Bürokrasi Hükümet Müdahale Seviyesi

• BAE genel s ıralamas ı = 77./175 (Dünya Bankas ı Đ Yapma Kolayl ığı • BAE dünya ekonomik serbestlik endeksinde 74., Orta Do ğu/Kuzey sıralamalar ı) Afrika bölgesinde ise 8.’dir (2007) Dünya Bankas ı Đ Yapma Kolayl ığı sıralamalar ı, Dubai (2007) • BAE, dünya ortalamas ına (%60,6) yak ın bir (%60,4) seviyede olup, Orta Do ğu/Kuzey Afrika bölgesinin ortalamas ı ise %57,2’dir Đin balatılması 155 . • DIFC ile ilgili daha önceden açığ a çıkan bir problem de, düzenleyici Tescil ilemleri 79 . kurumlarda görev yapan baz ı tan ınm ı yabanc ı çal ı anlar ın, “yerel Đe alım 57. yetkililer” taraf ından görevlerine müdahale edildi ği gerekçesi ile istifa etmeleridir Mülkiyet hakları 8. Kredi temini 117 . Đ serbestisi 49.2% BAE’nin 10 Yatırımların korunması 118 . Ticaret serbestisi 70% ekonomik serbestisi 99.9% Vergi ödeme 3. Mali serbesti (Ekonomik Hükümetten bağımsızlık 60.3% Sınırdıı ticaret 10 . Serbestlikler Parasal serbesti 75.3% Endeksi, 2007) Sözlemelerin uygulanması 122 . Yatırım serbestisi 30% 100 = en serbest . Finansal serbesti 40% Đin sonlandırılması 137 = dünya ortalamas ı Mülkiyet hakları 40% 0 25 50 75 100 125 150 175 Yolsuzluk serbestisi 62% Đ gücü serbestisi 77.2% Ülke s ıralamalar ı (175 ülke içinde) 0% 20% 40% 60% 80% 100% • Dubai’nin mevcut hükümdar ı ve BAE’nin ba kan yard ımc ısı Sheikh Maktoum, Dubai’nin geli mekte olan ekonomisiyle ilgili i letme effafl ık ve Yolsuzluk yanl ısı tutumlar ıyla bilinmektedir. Kendisi Dubai’nin finans merkezi haline gelmesindeki etkin güçtür • BAE, Dünya Yolsuzluk Alg ılan ıı Endeksi’nde 163 ülke aras ında 31. • Đngilizce, yerel halk ve beyaz yakal ı yabanc ı çal ı anlar taraf ından sıradad ır (2006, Transparency International) (1. en az yolsuzluk yayg ın bir biçimde konu ulmaktad ır yap ılan ülke olarak) • “BAE’nin mevcut bankac ılık sistemindeki bo luklar, manipulatörlerin kay ıt alt ına al ınmam ı paralarla, para aklama faaliyetlerini gerçekle tirmelerine fırsat sa ğlayacak niteliktedir” (Woetz, Economist, BAE 2007) • 11 Eylül sald ırılar ını desteklemek için kullan ılan fonlar ın Dubai kanal ıyla aktar ıld ığı öne sürülmektedir Kaynak: Dünya Bankas ı, Heritage, Economist, Transparency International, Factiva

139 Yaam Tarzı Dubai hızla geli mekte ve gittikçe pahal ıla maktad ır

Genel Açıklama Sosyal Konfor

• Dubai Körfez, Afrika ve Uzak Do ğu’yu birbirine ba ğlayan ticaret • Aralar ında Đngiliz ve Amerikan okullar ının da bulundu ğu, yabanc ılar yollar ının üzerinde yer almaktad ır. Bu tarihsel ula ı m yolu üzerinde taraf ından i letilen birçok yabanc ı okul bulunmaktad ır. Özel olmas ı, sebebiyle BAE birçok farkl ı ırk ve kültüre ev sahipli ği okullar ın ücretleri genelde yüksek olsa da yap ılan kontratlar ın yapm ı tır parças ı olarak okul ücretleri i yerleri taraf ından kar ı lanabilmektedir • Dünyan ın en büyük çölüne ve denizine k ıyısı olan Dubai’nin iklimi • Devlet taraf ından desteklenen bir sa ğlık sistemi ve h ızla geli en bir serttir ve y ıll ık ortalama 5 gün ya ğı almaktad ır özel sa ğlık sektörü vard ır. Son geli meler sa ğlık sektörünün yükünü devletten özel sektöre kayd ırmaktad ır • Dubai son 1020 y ıl içinde geli mi oldukça yeni bir ehirdir. Dünyan ın en büyük al ı veri merkezi, insan yap ımı adalar, kapal ı − Yüksek arzdan dolay ı uzun kuyruklar olu mamaktad ır kayak merkezleri, dünyan ın en büyük oteli gibi büyük projelerle − Yabanc ılar için de hizmet sa ğlanmakt ır ancak hizmet ücretleri halen geli meye devam etmektedir yüksektir • BAE dünyadaki en düük suç oranlar ından birine (19/1000) sahiptir • BAE 2005 EIU Ya am Kalitesi Endeksi’nde 111 ülke aras ında 69. • Đklimden dolay ı Dubai’de kamu ta ı mac ılığı yetersiz düzeyde sırada yer alm ı tır yap ılmaktad ır. Otomobiller, en yayg ın ula ı m arac ı olarak kullan ılmaktad ır ancak trafik sorunu ya anmaktad ır. Di ğer taraftan 4,3milyar $’lık metro in aat ı devam etmektedir

Bo Vakit Değerlendirme Hayat Pahal ılığı

• Dubai aralar ında Dubai Rugby Yedileri, Avrupa Golf Turnuvas ı, bot • Dubai ‘Mercer Uluslararas ı Hayat Pahal ılığı Endeksi’nde 2005’te 73. ve at yar ı lar ı olmak üzere birçok sportif etkinli ğe ev sahipli ği sıradayken, 2006’da 25. s ıraya yükselmi tir (1. en pahal ı olmak yapmaktad ır. Dubai’nin dünya standartlar ında birçok golf sahas ı üzere) vard ır ve ilave 45 adet sahan ın in aa edilmesi planlanmaktad ır − Dubai 200606 y ılında hayat pahal ılığı sıralamas ına giren • Dubai’de aralar ında Gordon Ramsay ve Nobu gibi ünlü mekanlar ın ilk 30 ülke içinde en yüksek pahal ılık art ıı nı göstermi tir da bulundu ğu çok say ıda restoran vard ır. Birçok otelde de barlar • Piyasada arz fazlas ı oldu ğunun açıklanmas ına ra ğmen, gayrimenkul mevcuttur (sadece otellerde ve lisansl ı klüplerde alkol fiyatlar ında büyük bir art ı ya am ı tır. Bu durum Dubai’deki hayat sat ılmaktad ır) pahal ılığı art ıı nın en büyük nedenlerinden biridir • Dubai’de kültürel aktiviteler yeterli düzeyde de ğildir ancak tiyatro ve opera binalar ı in aa edilmeye ba lanm ı tır • Birçok al ı veri merkezi ve kapal ı kayak pisti olan Dubai’de çöl gezileri, plajlar ve offroad araba kullanma alanları popüler yerlerdir

Kaynak: EIU, Mercer

140 Mali Ortam Dubai’deki vergi oranlar ı çok düük olmakla birlikte uluslararas ı standartlar sa ğlanamamaktad ır

Oranlar Mevzuata Uyum ve Yönetim

Kurumlar vergisi • Vergi y ılı takvim y ılıdır • BAE’de birle ik bir gelir vergisi mevzuat ı bulunmamaktad ır. Bunun • Geçici gelir vergisi beyannamesi, her vergi y ılını takip eden 3. ay ın yerine 7 emirli ğin 5’i taraf ından, yabanc ı banka ubeleri ve petrol son günü veya öncesinde gelir vergisi yöneticisi ile birlikte irketleri kapsam ında uygulanan gelir vergisi kararnamesi doldurulmal ıdır yay ınlanm ı tır. • Vergi borcu, vergi y ılını takip eden 3.,6.,9.,12. aylar ın son günlerinde • Kurumlar vergisi oranlar ı vergilendirilebilir gelire ba ğlı olarak %0 ve 4 e it taksitte ödenmelidir %50 aras ında de ğimektedir. Marjinal destekler mevcuttur. • Vergi mükellefi, kesin gelir vergisi beyannamesini vergi y ılını takip • Vergi, yabanc ı bankalar ın çoğu taraf ından %20’lik sabit bir oranla eden 9. ay ın son gününde doldurmal ıdır ödenmektedir. •Makul bir sebep olmaks ızın gelir vergisi beyannamesinin • Vergi, vergiye tabi gelir üzerinden i letmenin veya söz konusu doldurulmamas ı veya verginin ödenmemesi sonucunda her 30 gün iletmenin BAE’de faaliyet gösteren herhangi bir ubesinin kurulu veya 30 günün geçen k ısm ı için %1’lik bir gecikme cezas ı tahakkuk yerinden ba ğı ms ız olarak tarh etmektedir. etmektedir • Grup firmalar ı aras ında ödenen kar paylar ından vergi al ınmamaktad ır • Vergiye tabi gelirin hesaplanmas ı aamas ında nerede olu tu ğuna bak ılmaks ızın vergi mükellefinin harcama ve giderleri indirime tabi tutulmaktad ır. Uluslararası Durum • Vergi mükellefinin faaliyet zararlar ı, ileriki yıl gelirleriyle mahsup edilebilmesi maksad ıyla sonsuza dek ötelenebilmektedir •BAE’de 40 vergi anla mas ı bulunmaktad ır • Yabanc ı banka ubeleri, en fazla 2 y ıl süreyle zararlar ını öteleyebilmektedir •BAE’de resmi bir transfer fiyatlamas ı,örtülü sermaye,kontrollü • Zararlar ın grup baz ında indirimi mümkün de ğildir yabanc ı irket kurallar ı veya genel kaçakçılığı önleme hükümleri bulunmamaktad ır Gelir vergisi • Ki isel vergi uygulamas ı yoktur Stopaj vergisi • Stopaj vergisi uygulanmamaktad ır KDV • Katma de ğer vergisi bulunmamaktad ır Di ğer • Đ veren, çal ı an ın baz maa ı ve istihkaklar ı üzerinden hesaplanan maa ı n %12,5’u oran ında emeklilik fonuna yat ırmak zorundad ır

Kaynak: Deloitte Vergi Dubai, Deloitte BAE Uluslararası Vergi ve Đ Rehberi, IBFD, BAE Ülke Raporu, Dünya Bankas ı/PWC raporu, OECD

141 Mali Ortam (Devam)

Güçlü ve Zay ıf Yönler Vergi Alan ında Alg ılanan Ayr ılık

Rekabetçi Oranlar • Yabanc ı bankalar ın önemli bir k ısm ı taraf ından %20’lik rekabetçi bir fark kurumlar vergisi oran ı kullan ılmaktad ır • Ki isel gelir vergisi, katma de ğer vergisi, stopaj veya damga vergisi uygulamas ı bulunmamaktad ır

Đ lemlerin kesinli ği • Vergi sisteminin göreceli olarak geli memi ve kapsam ının s ınırl ı olmas ına ra ğmen, karma ı k kurallar ın bulunmayıı, vergi ilemlerine yüksek düzeyli bir kesinlik sa ğlamaktad ır • Vergi otoriteleri vergi kanunlar ını genellikle desteklemekle birlikte belirsiz vakalar için de gelir vergisi idaresinden hukuki destek al ınmas ı imkan ı bulunmaktad ır Rekabetçi Đ lemlerin Adillik Uygulama kolayl ığı Uluslararas ı Oranlar kesinli ği ve açıkl ık standartlar Adillik Rekabetçi mali ortam için önemli nitelikler • Dubai’de resmi bir vergi mevzuat ı bulunmamaktad ır. Buna ra ğmen gelir vergisi kararnameleri basit ve i lemin kesinli ğini sa ğlayabilecek Türkiye Çıkar ımlar ı düzeydedir • Türkiye’deki vergi ileml erinin kesinli ği, Dubai gibi üst düzeyde netlik sunan bir vergi sistemi ile rekabet edecek düzeyi hedeflemelidir Uygulama kolayl ığı ve açıkl ık • Vergi idaresi göreceli olarak basit ve mevzuata uyum maliyeti makul bir seviyededir • Türkiye, yat ırımc ılar için daha düük seviyede vergi idaresi ve mevzuata uyum maliyeti yaratan finans merkezleri ile rekabet Uluslararası standartlar etmektedir • BAE, transfer fiyatlamas ına ili kin OECD standartlar ına uymamaktad ır • BAE’de makul say ıda vergi anla mas ı bulunmaktad ır. Ancak söz konusu anla malar, tam anlam ıyla kapsaml ı olarak de ğerlendirilemez.

142 Profesyonel Hizmetlere Eriim Birçok uluslararas ı profesyonel hizmet firmas ı Dubai’yi seçmektedir

Genel Açıklama Avukatlar

• BAE’deki son zamanlarda ya anan geli meler, ve devletin petrol • En iyi 100 hukuk firmas ından 16’sı BAE’de bulunmaktad ır ve toplam dıı ndaki sektörlere yapt ığı yat ırımlar (DIFC gibi) sonucu, 168 avukat ı bulunmaktad ır profesyonel hizmet firmalar ı için bölgede yeni i fırsatlar ı ortaya çıkmaktad ır

Muhasebeciler Dan ı manlar ve Diğer Profesyoneller

• BAE’de, ‘Dört Büyük’ yakla ı k 1.000 ki iye istihdam sa ğlamaktad ır • Ofisleri genellikle Dubai ve Abu Dhabi’de olan ve birçok alanda hizmet veren yerel ve uluslararas ı dan ı manl ık irketleri, daha kapsaml ı olan Orta Do ğu portföylerine bu ofislerden ula maktad ır • Birçok dan ı manl ık irketinin BAE’de ofisleri vard ır ve bu ofisler düzenli olarak büyümektedir. Bunlar: − McKinsey ve Co − Booz Allen Hamilton − Deloitte − Monitor − AT Kearney − Accenture

143 Đ Yapma Maliyeti Ofis alanlar ında arz fazlas ı olsa da, ofis maliyetleri gittikçe artmaktad ır

Đ gücü Maliyeti Te vikler

• Ortalama mezun maa lar ı uluslararas ı çal ı anlar için 2.700$ 4.000$ • DIFC üye kurulu lara beirtilen te vikleri sunmaktad ır: aras ındad ır. Bu rakam profesyonel hizmet sa ğlayan firmalarda ayl ık − %100’lük yabanc ı mülkiyet hakk ı 4.000$5.500$ seviyesindedir − ki isel gelir ve kar için %0’lık vergi oran ı • Dubai, BAE içinde, %7,4 ile (20042005) en yüksek ortalama maa − BAE kökenli kurumlar için birçok çifte vergilendirme art ıı na sahiptir anla malar ının bulunmas ı • Nisan 2005’te, BAE hükümeti çal ı anlar ı için %1525’lik bir maa − yabanc ı paran ın veya kar ın ülkeye geri getirilmesinde art ıı yap ılmı tır herhangi bir s ınırlama olmamas ı − Dolar’ın yayg ın kullan ımı • Körfez ülkelerinde 3.000 ki i aras ında yap ılan Körfez Maa Paketi − effaf çal ı ma ortam ına ili kin kural ve düzenlemelerin yüksek Trendleri Raporu’ndaki (2005) bir ankete göre “Yükselen enflasyon standartlarda olmas ı ve kamu sektörü maa paketlerindeki art ıın özel sektör maa − kara para aklanmas ını önleyici gözetim mekanizmas ı ve paketlerinde de etkisini gösterdi ği” belirtilmektedir kurallar − modern ofisler, yüksek teknoloji, sofistike altyapı, bilgi güvenli ği, operasyonel destek ve i devaml ılığı merkezleri

Ofis Maliyeti

• Dubai’deki y ıll ık ortalama ofis maliyetleri Londra’da City’ye göre %60 daha düük olup, bu oran 20062007 y ıllar ında %30 seviyesine gerilemi tir – CBRE Ofis Maliyetleri Endeksi (2007): – Dubai için toplam ofis i gal maliyeti $/yıl metrekare ba ı na 938$’dır. Bu bir önceki seneye göre %28’lik bir art ıı ifade etmektedir – Metrekare ba ı na düen maliyet “toplu”dur ve bütün i gal maliyetlerini kapsar

Kaynak: DIFC, Körfez Maa Paketi Trendleri Raporu (2005)

144 Düzenleyici Çerçeve Dubai’nin yeni düzenleyici çerçevesi piyasan ın güvenini kazanmı tır

Düzenleyici Konumunda Alg ılanan Ayr ılık Piyasa Güveni

• Genç ve büyük ölçüde kendisini ispatlamam ı bir düzenleyici olsa da s ıkı ve kontrollü bir i çevresinin yarat ılmas ı için kayda de ğer yat ırımlar yap ılm ı tır • Michael Blair QC, Robert Clarke ve George Wittich gibi uluslararas ı uzmanlar taraf ından yönetilen sayg ın bir düzenleyici çerçeve yap ısı mevcuttur ı ı ığı • Dubai, uluslararas ı alanda olumlu bir itibar kazanm ı tır n ı

m −Kararl ı bir düzenleyici çerçeve, Uluslararas ı Finans Merkezi Endeksi ığı l ı ı kolayl (GFCI) s ıralamas ında önemli bir unsur olup Dubai, AsyaPasifik ı bölgesinde i yapma popülerli ği açısından 2. s ıradad ır. Bu s ıralama Piyasa güveni Düzenleyici Düzenleyici yap Düzenleyici faaliyetlerin kalitesi Uluslararas uyum mevzuata Hassasiyet Uluslararas standartlar tutarl Yakla Giri Dubai’yi, Hong Kong, Singapur ve Sidney gibi uluslararas ı liderlerin önüne geçirmektedir −“Dubai’nin halihaz ırda yerle ik merkezler aras ında s ınıfland ırılmas ı Uluslararası Mevzuata Uyum(AML / CFT) dikkat çekicidir. Dubai, kararl ı ekilde bölgesel ticaretin çekilebilmesine • Mevzuata uyum standartlar ını sa ğlamaktad ır odaklanm ı durumdad ır. Dubai’nin finansal hizmetlerinin geni lemesi ve Uluslararası standartlar derinle mesi akabinde, liderlere daha da yak ınla mas ı • Uluslararas ı standartlar ile uyumludur beklenmektedir.”(GFCI) Düzenleyici yap ı • Yeni tek düzenleyici yap ı 2002 y ılında kurulmu tur −“Dubai Uluslararas ı Finans Borsas ı (DIFX), ba ğı ms ız bir yasal sistem • Ba ğı ms ız tahkim yap ısı ihtilafl ı kararlar ı incelemektedir taraf ından yönetilmekte ve ba ğı ms ız düzenleyicisi “DFSA” (Finansal • Düzenleyici finansal olarak hükümete ba ğı ml ıdır Hizmetler Otoritesi) taraf ından olu turulan dünya standartlar ında • Düzenleyicinin etkinli ğini de ğerlendirecek ba ğı ms ız bir yap ı bulunmamaktad ır yönetilmektedir. DIFX için gerekli yasal artlar ve yönetim standartlar ı, Düzenleyici faaliyetlerin kalitesi önde gelen uluslararas ı borsalar ile kar ı la tırılabilir düzeydedir.” • Yeni düzenlemeler için taslak haz ırlanmakta ve uygulamaya yönelik isti ari (Birle ik Arap Emirlikleri Kurumsal Sosyal Sorumluluk) bir yakla ı m izlenmektedir • Orta ve alt seviyelerdeki düzenleyici tecrübesinin derinli ği ile yönetimin • Uluslararas ı düzenleyici uzmanlar kurulu taraf ından yönetilmektedir kalitesi tam olarak uyu mamaktad ır Piyasa duyarl ılığı • DFSA’nın hükümetten ba ğı ms ız olma durumu, süregelen finansman • Uluslararas ı ve bölgesel düzenleyiciler ile birlikte yeni piyasalara kar ı olumlu düzenlemeleri kapsam ında üpheli olarak de ğerlendirilmektedir bir yakla ı m sergilenmektedir • Karma ı k ürünlere yönelik yönetim eksikli ği hususunda ele tirilmektedir Yakla ı mın tutarl ılığı • DIFC’nin itibar ının korunmas ı konusunda ba ar ılıdır • Tutars ız bir yakla ı mın varl ığı na i aret edebilecek kan ıtlar yoktur Giri kolayl ığı • irket ruhsatlar ı ve gerçek ki i tescillerinin düzenlemelerine ili kin engeller konmaktad ır

Kaynak: Uluslararas ı Finans Merkezleri Endeksi, Londra ehri, Mart 2007, Dünya Bankas ı Websitesi, Deloitte analizleri

145 Düzenleyici Çerçeve (Devam)

Düzenleme Felsefesi Düzenleyici Yap ı

• Finansal hizmetler sektöründeki adillik, effafl ık ve verimlili ğin sa ğlanmas ı ve • 2002’de kurulan Dubai Finansal Hizmetler Otoritesi (DFSA), DIFC geli tirilmesi (özellikle yürütülen finansal hizmetler ve ilgili aktiviteler) kapsam ındaki tüm finansal hizmetler için tek düzenleyici konumundad ır ve • DIFC’de güvenin sa ğlanmas ı ve geli tirilmesi hükümetten ba ğı ms ız durumdad ır (ancak DFSA’nın CEO’su kurul arac ılığı yla • DIFC’de sistematik riskin indirgenmesi dahil olmak üzere finansal hizmetler Dubai Yönetici Ofisli ğine raporlamaktad ır) sektörünün finansal kararl ılığı nın sa ğlanmas ı ve geli tirilmesi • Sadece DIFC kapsam ındaki düzenleyici çerçeveden sorumludur • DIFC’nin itibar ına veya DIFC’deki finansal hizmetler sektörüne zarar veren • Önemli pozisyonlarda, uluslararas ı tecrübeye sahip profesyoneller veya verebilecek davran ı lar ın müeyyideler uygulanmas ı suretiyle tespiti, bulunmaktad ır önlenmesi ve yasaklanmas ı • DIFC’deki finansal hizmetlerin do ğrudan, dolay ı ve beklenen kullan ıcılar ının • Uluslararas ı en iyi uygulamalardan faydalanan etkin ve s ıkı bir düzenleyici korunmas ı yakla ı mı vard ır. Ayr ıca uluslararas ı alanda kabul görmü kullan ımı kolay bir • DIFC’deki finansal hizmetler sektörüne ili kin kamusal alg ının geli tirilmesi otorite yap ısının olu turulmas ı eğilimi mevcuttur • DIFC yasalar ı kapsam ında tan ımlanan farkl ı hedeflerin takip edilmesi •Ağı rl ıkl ı olarak kendi finansman ını sa ğlasa da (aidatlar düzenlenen firmalar taraf ından ödenmektedir) hükümet halen kayda de ğer bir finansman sa ğlamaktad ır • Düzenleyicinin etkinli ğini de ğerlendirecek ba ğı ms ız bir kurulu bulunmamaktad ır

Uluslararası Mevzuata Uyum (AML/CFT) Düzenleyici el kitab ı • Kural koymak • GCC üyeli ği (FATF’ye tam üyeli ğe sahip bölgesel bir organizasyon) Önemli düzenleyici • Müteri Durum Takip (CDD)’e ili kin endi eler bulunsa da AML/CTF fonksiyonlar ı •Eğitim ve yetkinlik konusunda geli me kaydedilmi tir • Açıklama • Önde gelen uluslararas ı ve bölgesel düzenleyiciler ile muhtelif anla malar • Sektör genelinde soru turma imzalanm ı tır • Kural koymak& • DFSA’da sonuçlanan ve DIFC mahkemesinde yarg ılanan yasad ıı faaliyet politika geli tirmek • Piyasalar ın takibi ve ara tırmas ı gösteren bir yat ırım fonunun yöneticilerine ili kin yürütülen büyük çapl ı bir • Kamusal açıklamalar soru turma kapsam ında di ğer düzenleyiciler ile ortakla a çal ıı lm ı tır • Otorizasyon • Denetim • Yerel düzenleyici koordinasyonu • Uygulama • Otorizasyon Uluslararas ı Standartlar • Merkezi firma takibi • Firma ziyaretleri • Uluslararas ı standartlar ile uyumludur • Disiplin ve çözümü aksiyonlar ı • DIFC’de faaliyet gösteren i letmeler için UFRS zorunludur • Uygulama • Basel II ve OECD standartlar ına büyük ölçekli i letmelerin bir k ısm ı uymakta ve daha fazlas ı da uyum sürecinde ilerlemektedir • Temyiz mahkemesi mekanizmas ı

Kaynak: DFSA websitesi, FATF websitesi, Deloitte analizleri

146 Düzenleyici Çerçeve (Devam)

Piyasa Duyarl ılığı Düzenleyici Faaliyetlerin Kalitesi

• Finansal i letmelerinin ilgisinin çekilebilmesi için anla ı lır,yüksek • Dubai’nin tüm DIFC mevzuat ı Đngilizce’dir ancak henüz kaliteli düzenlemelerin önemi tamamlanmam ı ve gözden geçirilmemi tir • Uluslararas ı alanda kabul edilmi düzenleme ve uygulamalar, piyasa • Đngiltere stili blok yap ımı yakla ı mı beklentilerine olan duyarl ılığı iaret etmektedir • Đslami finans ı düzenlemektedir ( Đngiltere’deki FSA’nın aksine) • Piyasa geli imine olumlu tepkiler verilmesi – örn: Guernsey FSC ile • Tüm öngörülen düzenlemelere ili kin olarak kapsaml ı bir yat ırım fonu rejimlerinin DIFC kapsam ına al ınmas ına ili kin anla ma dan ı manl ık süreci imzalanmas ı • Yeni veya geli mekte olan piyasalar ın desteklenmesine ili kin bir liderlik faaliyetine girilmemi tir – örn: sekuritizasyona yönelik bir teklif haz ırlanmam ı tır

Giri Kolayl ığı Yakla ı mın Tutarl ılığı

• irketlerin tescili için belirtilen testleri içeren kat ı düzenleyici • Kurallar ve prensiplerin kar ıı mı bir düzenleme sistemi engeller uygulanmaktad ır • DFSA’nın yasal uygulamalar ı Finansal Piyasalar Mahkemesi yeterlilik ve uygunluk taraf ından belirlenmektedir. Finansal Piyasalar Mahkemesine olan denklik itirazlar Düzenleyici Temyiz Komitesi taraf ından Sistemler ve kontroller de ğerlendirilmektedir ( Đngilitere’deki karar alma sürecine benzer Düzenleyici kay ıtlar ve sektör tecrübesi ekilde) •Eit düzeyde kat ı ki isel tescil rejimi uygulanmaktad ır • Yeni DFSA, yetkisiz ki ilere kar ı yürütülen yasal sürecin sonucunda • Yüksek standartlar ına ra ğmen, 120’nin üzerinde firma ve 617 ah ıs internet doland ırıcılığı nın kontrol alt ına al ınmas ı ve DIFC’nin irketi kurulu lar,üyeler,fonlar ve denetçiler taraf ından tescil itibar ının korunmas ı konular ında etkinli ğini göstermi tir edilmi tir

Kaynak: DFSA websitesi, FSA websitesi, Deloitte analizleri

147 Đçindekiler

Kar ı la tırmal ı Ülke Profilleri:

• Londra

• Dubai

• Dublin

• Moskova

• Var ova

• Đstanbul

148 Kapsamlı Đçerik

Genel Açıklama

• Finans merkezi olarak Dublin

Gelir Yaratma Potansiyeli

• Yerel finans hizmetleri piyasas ı

Rekabetin Boyutlar ı

• Nitelikli i gücü kayna ğı • Ya am tarz ı

• Đmaj ve Alg ılan ı • Mali ortam

• Politik ve ekonomik istikrar • Profesyonel hizmetlere eri im

• Altyap ı • Đ yapma maliyeti

• Đ yapma kolayl ığı • Düzenleyici çerçeve

149 Finans Merkezi Olarak Dublin Dublin finans merkezi, uluslararas ı reasürans ve fon hizmetlerini ba ar ıyla çekebilmi tir

Arka Plan ve Geçmi Sermaye Piyasalar ı

• Dublin Uluslararası Finans Hizmetleri Merkezi (IFSC), Đrlanda • Đrlanda Menkul K ıymetler Borsas ının piyasa de ğeri 2005 y ılında 162 Hükümeti taraf ından AB’nin onay ı ile 1987 y ılında kurulmu tur. milyar $’dır (GSYH’nin %81’i) Bankac ılık, aktif finansman ı, fon yönetimi, kurumsal hazine • 2000 y ılında 96 olan borsaya kote firma adedi 2005 sonu itibariyle yönetimi, yat ırım yönetimi, saklama ve idare ve özellikle sigorta 66 firmaya gerilemi tir ilemleri için uluslararas ı olarak tan ınm ı önde gelen bir merkezdir • Borsan ın küçük ve orta ölçekli firmalar için özel bir piyasas ı • Söz konusu geli melerde: nitelikli i gücünün bulunurlu ğu, e ğitime bulunmaktad ır, Đrlanda Hisse Senedi Borsas ı (IEX) yap ılan amaca yönelik yat ırımlar, ılıml ı bir mali politika, te vik • 2006 y ılında ihraç edilen bonolar ın nominal de ğeri 413 milyar $’dır temini, Đngilizce seviyesinin yükseltilmesi, Amerika ve Đngiltere ile (GSYH’nin %206’sı). GSYH’ye göre da ğı lımı: olan yak ın kültürel ba ğlar etkili olmu tur − Finansal i letmeler %141, kurumsal tahviller %44,hükümet • 430’dan fazla uluslararas ı iletmenin IFSC Dublin’de ticaret tahvilleri %21 yapmas ına izin verilmi tir. Bu kapsamda 50 uluslararas ı bankan ın %50’sinden fazlas ı ve ilk 20 sigorta irketinin yar ısı yer almaktad ır • Borsada a ğı rl ıkl ı olarak hisse senetleri ve hazine bonolar ı ilem görmekte ve ISE Xetra ve EuroMTS platformlar ı kullan ılmaktad ır • IFSC’nin oda ğı nda orta ve arka ofis ilemleri yer almaktad ır

Strateji ve Ürün Oda ğı Mevcut Durum ve Đlerleme

• Đrlanda, ürün yönetim merkezi olarak konumland ırılm ı , bu • Tüm reasürans i lerinin %10’u Đrlanda üzerinden yürütülmektedir kapsamda performans yönetimi, risk yönetimi, ürün geli imi, ürün • Đrlanda’nın büyüklüğü göz önüne al ınarak, i lem gören fon sat ı /deste ği ve düzenleme uyumlulu ğu faaliyetleri yer alm ı tır. Arka büyüklüğünün orant ılı olmad ığı ve fonlar ın toplam de ğerinin 950 ofis ilemleri düük maliyetli Do ğu Avrupa/Pasifik bölgesine milyar $ (GSYH’nin %473’ü) oldu ğu görülmütür kayd ırılmakta, ön ofis ilemleri ise müterilere yak ın olmas ı • Dublin, orta ve arka ofis ilemlerinin yürütülmesi konusunda ba ar ı sebebiyle mevcut piyasa içerisinde kalmaktad ır kazanm ı olup Merrill Lynch bir k ısım ilemlerini Dublin’e ta ı mı tır. • IDA’nın 2004 y ılındaki stratejik de ğerlendirmesinde, IFSC için Ancak nitelikli i gücünün azalmas ı ile birlikte maliyetler artmaya önemli f ırsatlar: ba lam ı tır − Özellikli borçlanma/finansman ürünleri/yap ılar ı ve − “Đrlanda’nın birçok uluslararas ı finans merkezine göre maliyet avantaj ı seküritizasyon için önemli bir merkez olmas ına kar ı n, art ık düük maliyetli bir yer olarak − Đrlanda, uluslararas ı ve bölgesel bankac ılık ürünlerinin düünülmemektedir. Nitelikli i gücü ve emlak maliyetleri, di ğer yönetimi için bir merkez piyasalara k ıyasla son y ıllarda artm ı tır” (IDA) − Fon hizmetleri için ideal bir merkez − “Mevcut i ler için çal ı an temini mümkün olmuyor çünkü Đrlanda tam − Varlık yönetiminde ölçeğin belirlenmesi istihdam seviyesinde bulunuyor. Bize ba vuran bir firman ın 42 adet − Đrlanda’nın sigorta ürünleri konusunda Pan Avrupa’nın merkezi bo pozisyonu bulunuyor.” (Joslin Rowe Đ e Al ım Acentesi olarak konumland ırılmas ı Pazarlama Müdürü,Đrlanda)

Kaynak: IFSC websitesi, EIU (2006), IDA (2005), WFE, BIS (2006)

150 Kapsamlı Đçerik

Genel Açıklama

• Finans merkezi olarak Dublin

Gelir Yaratma Potansiyeli

• Yerel finans hizmetleri piyasas ı

Rekabetin Boyutlar ı

• Nitelikli i gücü kayna ğı • Ya am tarz ı

• Đmaj ve Alg ılan ı • Mali ortam

• Politik ve ekonomik istikrar • Profesyonel hizmetlere eri im

• Altyap ı • Đ yapma maliyeti

• Đ yapma kolayl ığı • Düzenleyici çerçeve

151 Yerel Finans Hizmetleri Piyasası Finansal hizmetler’in GSYH’ye olan katk ısı 17,1 milyar $ olup 56.000 ki i istihdam edilmektedir

Yerel Ekonomiye Genel Bak ı Finansal Hizmetler Piyasas ı Rakamlar ı

• Đrlanda’nın GSYH’si 200,8 milyar $’dır (2005) Uluslararas ı finansal hizmetler • Banka,finans kurulu lar ı ve sigorta − Ki i ba ı GSYH (2005) 46.908 $, global olarak 5. s ırada igücünün sektör baz ında sektöründe toplam 56.000 ki i da ğı lımı ‘000, 2004 − Reel GSYH büyümesi 200405 döneminde %5,5 istihdam edilmektedir (2005) • Finansal hizmetler, GSYH’nin %8,5’ini olu turmaktad ır (17,1 milyar Toplam = 20.3 • Dublin IFSC’de yakla ı k 20.000 ki inin 100% $, 2005) çal ı tığı tahmin edilmektedir 4.2 Sigorta • IFSC’de çal ı an say ısının en fazla • Amerika ve Đngiltere, önde gelen ticari ortaklar ıdır 80% oldu ğu sektör Fon/Varl ık yönetimi, − Đhracat: Amerika (%18,7), Đngiltere (%17,4),Belçika (%15,1) toplam çal ı an say ısının %42’si − Đthalat: Đngiltere (%31,2),Amerika (%14,1),Almanya (%14,1) 60% 7.5 Bankac ılık • IFSC’de 430’dan fazla uluslararas ı • Đrlanda’nın 2005 y ılı cari açığı 5,2 milyar $’dır 40% iletmenin faaliyetine izin verilmi tir. • GSYH’ye katk ıda bulunan ana sektörler üretim (in aat dahil)(%39) Fon/Aktif 50 uluslararas ı bankan ın %50’sinden ve di ğer hizmetlerdir (%38) 20% 8.6 Yönetimi fazlas ı ve en büyük 20 sigorta irketinin yar ısı bu kapsamda faaliyet 0% '000 employed in göstermektedir sector

Finansal Hizmetler Piyasas ının Büyüklüğü Finansal Hizmetler Piyasas ının Yap ısı ve Büyüklüğü

• Đrlanda maliyesi, IFSC firmalar ından 2002 y ılında 974m $ kurumlar • Đlk 10 bankan ın toplam aktifler içindeki pay ı = %88,7 (2001) vergisi tahsil etmi tir • Krediler/aktifler=%46,6 (2005). Krediler/mevduat=%129,4(2005) Bankac ılık Toplam bankac ılık aktiflerinin art ıı (20002005) 17% Bankac ılık Toplam bankac ılık mevduatlar ının art ıı (20002005) 15% Toplam bankac ılık aktifleri, 2005 $763milyar (380% GSYH) Toplam bankac ılık kredilerinin art ıı (20002005) 16% Banka mevduat ı, 2005 $281milyar (140% GSYH) Banka kredileri, 2005 $355milyar (177% GSYH) Sigorta 33% Sigorta (2004) Hayat Sigortas ı firmalar ı taraf ından 2004 y ılı içerisinde yaz ılan toplam brüt prim tutar ı art ıı Hayat: Toplam brüt prim tutar ı 26.2milyar $ % yabanc ılara ait risk primi toplam ı 49% Fon Yönetimi Hayatdıı : Toplam brüt prim tutar ı 9,9milyar $ 2005 y ılında yönetilen toplam fon portföyünün art ıı 23% % yabanc ılara ait risk primi toplam ı 41% Fon Yönetimi Fonlar ın toplam de ğeri 950milyar $

Kaynak: EIU (2005 rakamlar ı), IDA, Dublin Fonu Ansiklopedisi (2005), IFSC websitesi

152 Kapsamlı Đçerik

Genel Açıklama

• Finans merkezi olarak Dublin

Gelir Yaratma Potansiyeli

• Yerel finans hizmetleri piyasas ı

Rekabetin Boyutlar ı

• Nitelikli i gücü kayna ğı • Ya am tarz ı

• Đmaj ve Alg ılan ı • Mali ortam

• Politik ve ekonomik istikrar • Profesyonel hizmetlere eri im

• Altyap ı • Đ yapma maliyeti

• Đ yapma kolayl ığı • Düzenleyici çerçeve

153 Nitelikli Đgücü Kaynağı Đrlanda iyi bir yüksek öğrenim sistemine sahip olmakla beraber, finansal hizmetler sektörünün i gücü talebi kar ı lanamamaktad ır Genel Açıklama Yüksek Öğrenim

• Đrlanda’nın 4,13 milyonluk bir nüfusu vard ır (2005). Bunun • Küçük ölçekli e ğitim kurumlar ının yan ısıra, Đrlanda’da ba lıca 7 500.000’i Dublin’de ya amaktad ır üniversite vard ır ve bunlar ın çoğu son senelerde Kantitatif Finans ve • Nüfusun demografik da ğı lımı ise: sermaye piyasalar ı gibi finansal hizmetlere yönelik dersler − %15’i 1524 ya aral ığı nda, %36’sı 25 ya alt ında, %53’ü vermektedir 2564 ya aral ığı ndad ır – 20022003 y ıllar ı aras ında 150.900 öğrenci yüksek öğrenim kurumlar ında tam zamanl ı olarak eğitim görmütür • Toplam i gücü 2,2 milyondur – Bu kapsamda 62.000 ki i Teknoloji enstitülerinde/okullar ında − Bunun %10’u yabanc ıdır eğitim görmütür •Eğitime ayr ılan bütçe GSYH’nin %5,5’idir (20002002) (globalde – 20042005 y ıllar ındaki üniversite mezunlar ının 9.300’ü 44.’dür ve geli mi ülkelerin s ınırında yer al ır) iletme/hukuk ve sosyal bilimler, 3.800’ü ise fen bilimleri • Đrlanda’nın nitelikli yerli çal ı anlar ı elinde tutma becerisi, son y ıllara öğrencileridir (beraber al ınd ığı nda bu rakam bütün öğrenci göre daha iyi durumdad ır. Daha önce iyi e ğitimli kesimin Londra ve say ısının %52’sine kar ı lık gelmektedir) benzeri yerlere gitmesiyle ya anan beyin göçü , IFSC’nin – 2004 y ılında 35.500 yeni öğrenci yüksek öğrenim kurumlar ına kurulu uyla gerilemi tir. Yurt d ıı nda çal ı an birçok Đrlandalının kaydolmu tur ülkeye i gücü olarak geri getirilmesinden fayda sa ğlanabilir • 2003 senesinde, Đrlanda 2029 ya grubu içerisinde dünyadaki en yüksek Fen bilimleri ve teknoloji mezunu say ısına sahip ülkedir (bin ki ide 23,2 ki i) • Đrlanda, 2007 y ılı için yap ılan s ıralamalarda dünyan ın en iyi 100 Finans Hizmetleri Çal ı anlar ı MBA program ından 2’sini bünyesinde bar ınd ırmaktad ır (FT.com). Bunlar : Trinity College Dublin (70.) ve University College Dublin’dir • Đrlanda’daki finansal hizmetler sektöründe yakla ı k 56.000 ki i (98.) istihdam edilmektedir (toplam i gücünün %2,5‘u) • Dünya Seyahat ve Turizm endeksine göre (2006), Đrlanda eğitim • Đrlanda’nın nitelikli i gücü kayna ğı IDA/Deloitte çal ı mas ında (2004) konusunda oldukça iyi bir durumdad ır da görüldüğü üzere, finansal hizmetler sektörü kapsam ında Đrlanda − Eğitim kalitesi 6/124 − Orta öğrenime kat ılım 1/124 için önemli bir rekabet avantaj ı olarak görülmektedir. Bunun sebebi de ABD ve Đngiltere ile olan kültürel yak ınl ık, üniversite 70% Yabanc ı dil durumu mezunlar ının yüksek kalitede e ğitim almas ı ve genel anlamda iyi bir 60% Ana dilin eğitim sistemidir yan ısıra • Ancak, mevcut i gücü ile kar ı lanamayan pozisyonlar için AB üyesi 50% olmayan ülke vatanda lar ının çal ı ma izni alabilmesi kolay de ğildir 40% konu ulan • Đrlanda’da finans sektörü için faaliyet gösteren i çi bulma 30% dillerin say ısı kurumlar ına göre, i gücü piyasas ında yerel arz, talebi 20% kar ı layamamaktad ır 10% • IFSC’de 10.700 civar ında ki i çal ı maktad ır ve bu sene içinde bu 0% say ının 1.000 ki i daha artmas ı beklenmektedir >=1 yabancı >=2 yabancı >=3 yabancı Yabancı dil dil dil dil bilmeyen Kaynak: Eurobarometer Dil Anketi (2006), Đrlanda’daki Finansal Hizmetler Sektörü üzerinde yap ılan Deloitte/IDA Çal ı mas ı (2004), EIU (2006), Deloitte Đrlanda

154 Đmaj ve Algılanı Đrlanda maliyet avantaj ı, iyi bir ya am tarz ı ve nitelikli bir i gücü sunmaktad ır

Marka Değeri Açıklama

• Đrlanda, Anholt Ulusal Markalar Endeksi içine al ınan 38 ülke aras ında Anholt Ulusal Markalar Endeksi, Q4, 2006 16.’dır (1. = en iyi imaj alg ılan ıı olan). Bu endeks de ğiik ülkelerden 25.000 ki iyle ülkelerin imajlar ı hakk ında görüülerek olu turulmu tur

ıı 1. • 2006 Uluslararas ı Seyahat ve Turizm s ıralamas ında, uluslararas ı

lan 140

ı alanda etkili markala ma ve pazarlama ba lığı nda, Đrlanda 124 ülke 130 aras ında 9. olmu tur 16. 120 21. 110 24. 25. 26.

100 35. Endeks Skoru Endeks 90

a ya eti ye y i us ony R ol Türk

yüksek pozitif = alg marka caristan P Ma

Çek Cumhuri

Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu (2006), Anholt Ulusal Marka Endeksi (2006)

155 Politik ve Ekonomik Đstikrar Đrlanda hem politik hem de ekonomik açıdan istikrarl ıdır

Hükümet Sistemi Ekonomi Politikas ı

• Hükümet ekli: Temsili, parlamenter, demokratik cumhuriyet • Ocak 1999’da, Đrlanda di ğer 10 AB üye ülke ile birle ip ortak bir ekonomik ve parasal yap ı kurmu tur. Euro ortak para birimi • “Taoiseach” yani ba bakan hükümetin ve çoğulcu, çok partili sistemi olmu tur ve Avrupa Merkez Bankas ının ortak para politikalar ı takip yönetmektedir edilmeye ba lanmı tır • Yürütme yetkisi hükümettedir • Đrlanda’nın toplam para rezervinin Euro Bölgesi rezervlerinin sadece %2’sini olu turmas ı sebebiyle, Avrupa Merkez Bankas ı para • Yasama yetkisi hükümette ve parlamentonun iki kamaras ındad ır politikalar ının olu umunu etkilememektedir. Avrupa para (Dáil Éireann ve Seanad Éireann) politikas ının tüm artlara uyan para politikas ını uygulayan ufak ölçekli devletlerin ya ad ığı zorluklar, Đrlanda’nın 2000 yılında • Yarg ı, yasama ve yürütmeden ba ğı ms ızd ır ya anan ekonomik canlanma s ıras ında fazla ısınan ekonomi • Birçok önemli parti olmas ına ra ğmen, en büyük iki parti Fianna Fáil kapsam ında para politikas ını sıkıla tıramamas ı sıras ında da ve Fine Gael’dir görülmütür • Ülkede i letme lehine ve yabanc ı yat ırım lehine tutumun yan ı sıra, oldukça cazip bir vergi rejimi vard ır. Kurumlar vergisi oran ı %12,5’dir ve %0,5’lik emisyon vergisinin kald ırılmas ı ile 16milyon €’luk bir gelir kayb ı olu mu tur. Öte yandan bu durum uluslararas ı irketlerin genel merkezi olarak ön plana çıkılmas ını sa ğlam ı tır

Politik Görünüm Ekonomik Đstikrar

• 2002 senesinde yeniden seçilen hükümet, iki merkez partinin koalisyonundan olu maktad ır. 166 koltuklu alt kamarada çoğunlu ğu Đrlanda enflasyon ve faiz EIU Ülke Risk Dereceleri, 2007 3 koltuk eksi ğiyle sa ğlayabilen Fianna Fail hükümetin güçlü oranlar ı (EIU) partisidir. Liberal bir parti olan Đlerici Demokratlar ise koalisyonda 8 6% Ortalama Ba ğı ms ız risk AA enflasyon koltu ğa sahip olmalar ına ra ğmen oldukça büyük bir etkiye 5% oran ı sahiptirler Bankac ılık A 4% • Fianna Fail’in ba kan ı Bertie Ahern, 1997’den beri ba bakand ır sektörü riski 3% Ortalama Ekonomi AA • Đrlanda’daki bir sonraki seçimler 2007 yaz döneminde olacakt ır. faiz oran ı Yapisi riski Mevcut yasa Dáil’in (parlamentodaki alt kamara) bir önceki 2% Politik risk AAA

seçimleri takiben yap ılan ilk toplant ısından (6 Haziran 2002) 5 sene 1% sonra da ğı tılmas ını öngörmektedir Kur riski AA 0% 2001 2002 2003 2004 2005

Kaynak: EIU (2006)

156 Altyapı Đrlanda bilgi ileti im teknolojik altyap ısı ve bölgesel finans merkezlerine ula ı mı sa ğlayan iyi bir havayolu a ğı kurmu tur Ula ı m Đleti im ve Bilgi Teknolojileri

• Dublin Uluslararas ı Havayolu, Đrlanda’nın ana havaalan ıdır ve ayn ı • Đrlanda WEF Dünya Seyahat ve Turizm Endeksi, 2006 zamanda Kuzey Đrlanda’ya geçi kap ısıdır. 2006 y ılında ülke sıralamas ında, bilgi ileti im teknoloji altyap ısı konusunda 30./124 nüfusunun 4 kat ı olan 21 milyon ki iye hizmet etmi tir. sıradad ır. • Dublin Avrupa’daki en yo ğun 10 havaalanlar ından biri olup, 90 • 1990’lardaki Đrlanda ileti im piyasas ının özelle tirilmesi çal ı malar ı havayolu irketiyle 150’den fazla noktaya hizmet vermektedir. kapsam ında devlete ait olan operatör, Telecom Eireann (imdi Havaalan ının di ğer uluslararas ı finans merkezlerine ba ğlant ısı iyi Eircom) özelle tirilmitir durumdad ır. Hizmet etti ği en iyi alt ı nokta, Londra, Paris, − Đleti im piyasas ının denetlenmesi faaliyetlerine son verilmi Manchester, New York, Birmingham, Frankfurt havaalanlar ıdır. olup halihaz ırda 20’den fazla irket, katma de ğerli hizmetleri • Havaalan ı Dublin ehir merkezinin kuzeyine 10 km mesafededir. esas alarak rekabet etmektedir Havaalan ına ula ı m otobüsler ve taksiler ile sa ğlanmaktad ır. 2009 • Geni bir internet ba ğlant ısının olmas ının yan ında, Đrlanda’nın ulusal yılında ikinci terminalin yap ılmas ı planlanmaktad ır. ileti im altyap ısının %98’i fiber kablolardan olu maktad ır. Đrlanda • Dünya Seyahat ve Turizm Endeksine göre Đrlanda’nın ‘Hava Ula ı m gittikçe artan bir ekilde kablosuz geni band eri imi sa ğlamaktad ır. Altyap ı Kalitesi’ sıralamas ı oldukça yüksektir, 20. /124. Detayl ı • 2005 y ılında Đrlanda’da her 100 ki iden 52’sinin sahip oldu ğu 2,2 m sıralamalar: sabit hat ba ğlant ısı vard ır – Her 1.000 nüfusta kalk ı lar 4./124 • Geni bant en yayg ın internet ba ğlant ı türüdür. 2005 y ılında i – Havayolu irketi say ısı 32./124 yerlerinin % 65’i geni bant ı, %12’si ISDN’i (mevcut analog telefon ebekesinin say ısal alternatifi) kullan ırken, %21’i halen dialup – Hava ula ı m altyap ısının kalitesi 30./124 ba ğlant ıyı kullanmaktad ır. – Uluslararas ı hava ula ı m a ğı 27./124 • Đngiltere Đrlanda’yı feribotlar ı ile desteklemektedir, di ğer taraftan Galler ve Đskoçya’dan Đrlanda’ya ula ı m havayolu ile kolay bir ekilde sa ğlanabilmektedir

Kaynak: EIU (2007), IDA, PwC (Đ yapma ve Đrlanda yat ırım yapma raporu, 2004)

157 Đ Yapma Kolaylığı Đrlanda’da i yapmak kolayd ır ve hükümetin müdahalesi düük düzeydedir

Bürokrasi Hükümet Müdahale Seviyesi

• Dünya Bankas ı 2007 Đ yapma kolayl ığı anketi Đrlanda’yı 175 ülke • Đrlanda Ekonomik Serbestlik Endeksi’nde dünyada 7., Avrupa’da 41 aras ında 10. s ıraya koymaktad ır: ülke aras ında 2.’dir (2007). Dünya ortalamas ı %60,6 ve Avrupa ortalamas ı %67,6’ya göre Đrlanda iyi bir ortalamaya (%81,3) Đin balatılması 6. sahiptir Đ serbestisi 92.8% Tescil ilemleri 20. Ticaret serbestisi 76.6% Đrlanda’ın 10 83. Đe alım Mali serbesti 81.1% ekonomik serbestisi Hükümetten bağımsızlık 73.1% Mülkiyet hakları 80. (Ekonomik Parasal serbesti 85.1% Serbestlik Endeksi, Kredi temini 7. Yatırım serbestisi 90% 2007) Finansal serbesti 90% Yatırımların korunması 5. = dünya ortalamas ı Mülkiyet hakları 90% 2. 100 = en serbest Vergi ödeme Yolsuzluk serbestisi 74% Sınırdıı ticaret 30. Đgücü serbestisi 60.4% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Sözlemelerin uygulanması 24.

Đin sonlandırılması 7.

0 25 50 75 100 125 150 175 effafl ık ve Yolsuzluk Ülke s ıralamalar ı (175 ülke içinde) • Đrlanda, Dünya Yolsuzluk Alg ılan ıı Endeksi’nde 163 ülke aras ında • Đrlanda Đ yapma kolayl ığı genel ba lığı nda iyi durumdad ır 18. s ıradad ır (2006, Transparency International) (1. en az yolsuzluk − Đrlanda, ‘ie al ım’ (83. ülke) ve ‘mülkiyet haklar ı’ (80. ülke) alt olan ülke olarak) ba lıklar ı dıı ndaki tüm ba lıklarda ilk 30 ülke içerisinde yer almaktad ır − Nitelikli i gücüne dayanarak kurulan bir finans merkezi olarak, Đrlanda ‘igücü esnekli ği’ ve ‘igücü istihdam ı kolayl ığı ’ konular ında aı rt ıcı bir ekilde alt s ıralarda yer almaktad ır. Đ gücü istihdam ı alt ındaki ortalama i ten çıkartma maliyeti 49 haftaya denk gelmektedir (bu say ı Đngiltere’de 22 haftad ır) • Đrlanda’da yeni bir i kurmak kolay say ılmaktad ır ve bu konudaki sıralamada dünya 6.’sıdır: − Đ kurmak için gerçekle tirilmesi gerekli prosedür say ısı = 4 − Đ kurmak için gerekli ortalama süre = 19 gün

Kaynak: Dünya Bankas ı Đ yapma kolayl ığı anketi (2007), Heritage Ekonomik Serbestlik Endeksi (2007), Transparency International (2006)

158 Yaam Tarzı Dublin yüksek kaliteli ve çeitli bir ya am tarz ı sunmaktad ır ancak pahal ıdır

Genel Açıklama Sosyal Konfor

• Dublin 9. yüzy ılın ba lar ında Vikingler’in Đskandinavya civar ına • Đrlanda’nın e ğitim sistemi Dünya Seyahat ve Turizm Endeksi’nde yerle mesi ile kurulmu tur. O dönemden itibaren, Dublin’de birçok 124 ülke aras ından 6. s ıradad ır (2007) sava ve çat ı ma ya anm ı tır. 20. yüzy ılın ba lar ında, Dublin kendi • Đrlanda’nın kamu sa ğlık sistemi büyük oranda vergilerle kimli ğini bulmu , tarihiyle övünen, modern ve kültürel çeitlili ğe desteklenmektedir. Sa ğlık hizmetleri toplumun üçte birlik gelir sahip bir ehir haline gelmi tir seviyesi en düük kesimi için ücretsiz sa ğlanmakta olup, kalan k ısım • Dublin 500.000 ki ilik ufak bir ehir olsa da, k ıyı bölgesine yak ınd ır ana sa ğlık giderlerini ve ilaçlar ını (belli bir miktara kadar) kendileri ve canl ı bir ya am tarz ı sunmaktad ır kar ı lamaktad ır. 1980’den bu yana, nüfusun özel sa ğlık sigortas ı • Đrlanda EIU Ya am Kalitesi Endeksi’nde 111 ülke aras ında ilk kullanan k ısm ı %25’ten 50%’ye yükselmi tir. Bunun sebeplerinden sıradad ır (2005) biri de, özel sa ğlık sigortalar ının vergi indiriminden yararlanabilmesi ve düük maliyetli olmas ıdır • Dublin (ve Đrlanda) son senelerde gittikçe artan say ılarda turist çekme ba ar ısı göstermi tir • Dublin oldukça güvenli bir ehirdir. Her 1.000 ki iye 39,1 suç dümektedir (2005) • Dubai’deki ula ı m tramvay sistemi, hafif rayl ı sistem, taksiler ve 1.200’den fazla otobüs ile sa ğlanmaktad ır

Bo Vakit Değerlendirme Hayat Pahal ılığı

• Dublin’in, Ulusal Sanat Galerisi’nin koleksiyonlar, Ulusal Galeri ve • Dublin ‘Mercer Uluslararas ı Hayat Pahal ılığı Endeksi’nde 2005’te 13. Đrlanda Modern Sanat Müzesi içinde olmak üzere birçok müzesi, sırada iken, 2006’da 18. s ıraya gerilemi tir (1. en pahal ı olmak sanat galerisi vard ır üzere) • ehirde birçok tiyatro vard ır. Opera sezonu ve Dublin tiyatro • Dublin’deki restoran ve barlar oldukça pahal ı olabilmektedir festivali önemli etkinliklerdir. Ba lıca ulusal ve uluslararas ı tiyatrolar yıl boyunca oyunlar ına devam etmektedir • Dublin, Shaw ve Joyce gibi birçok ünlü yazara, Dublin Yazarlar Müzesi’ne ve James Joyce Müzesi’ne ev sahipli ği yapm ı tır • Popüler/geleneksel canl ı müzi ği bulman ın kolay oldu ğu 1.000 civar ında bar ve birçok restoran vard ır • Spor aktiviteleri içerisinde yatçılık, bal ık tutma, rüzgar sörfü, atçılık, bisiklet ve yürüyü vard ır

Kaynak: Visitdublin websitesi, Finfacts websitesi, Garda websitesi, LivingDublin websitesi

159 Mali Ortam Đrlanda , basit ve adil bir vergi sistemi ile düük vergi oranlar ı bir arada sunmaktad ır

Oranlar Mevzuata Uyum ve Yönetim

Kurumlar Vergisi • Kurumlar vergisi yükümlülükleri firmalarca tahakkuk ettirilmektedir • Ticari karlar üzerinden al ınan vergi oran ı %12,5’dir. Ancak, karpay ı, • Firmalar, hesap dönemini takip eden 9 ay içerisinde vergi faiz, kiralar ve telif hakk ı gelirleri %25’lik oran üzerinden beyannamesi vermelidir vergilendirilmektedir. • Büyük firmalar, toplam vergi yükümlülüğünün %90’ı için y ıl sonundan • Đrlanda’da yerle ik firmalar nerede olu tu ğuna bak ılmaks ızın dünya 1 ay önce ön ödeme yapmak zorundad ır çap ındaki gelirleri üzerinden vergilendirilmektedir • Vergiye tabi gelirin bakiye k ısm ı, beyannamenin verildi ği tarih • Bir firman ın Đrlanda’da yerle ik say ılabilmesi için itibariyle ödenmelidir −Đrlanda’da kurulmu olmas ı veya • Đrlanda’da mevzuata uyum ve idari sürece ili kin maliyetler, geli mi −Merkez yönetimin ve kontrolünün Đrlanda’da bulunmas ı bir çok ülkeye göre göreceli olarak düük düzeydedir gerekir • Finansal sektörde yer alan bütün büyük ölçekli firmalar ve di ğer çoğu • Bir k ısım sermaye harcamalar ı sermaye muafiyeti kapsam ında firman ın vergi i lemleri ile Büyük Davalar Birimi ilgilenmekte olup her de ğerlendirilebildi ği halde, firmalar genel olarak brüt karlar ından, faaliyetlerine ili kin olu an giderleri düebilmektedirler. firma için bir tahsilat memuru atanm ı durumdad ır • Kat ılım muafiyeti rejimi olmas ına kar ı n sermaye kazançlar ı %20’lik • Bahse konu hususun neticesinde, Büyük Davalar Birimine ba ğlı oran ile vergilendirilmektedir firmalara ili kin artan say ıda gelir denetimleri gerçekle tirilmektedir • Vergiye tabi kar ile zararlar ın mahsubuna izin verilmektedir. Ticari zararlar 1 y ıl geriye ta ı nabilirken, sonsuz süre boyunca ötelenebilmektedir. Cari y ıl içerisinde grup firmalar ı aras ında Uluslararası Durum zararlar ın karlar ile mahsubu mümkün olabilmektedir Gelir Vergisi • Đrlanda’da 44 vergi anla mas ı bulunmaktad ır • Vergiye tabi gelirler esas olarak gelirin kayna ğı na dayanmaktad ır. • Đrlanda, transfer fiyatlamas ına ili kin mevzuat bulunmamas ına kar ı n Vergi oranlar ı %20 ve %41 aras ında de ğimektedir. OECD standartlar ına uyum sa ğlamaktad ır. Transfer fiyatlamas ı Stopaj Vergisi • Karpaylar ı, faiz ve telif haklar ı üzerinden %20 vergi kesintisi olmas ına mevzuat ının takip eden dönemlerde olu turulmas ı planlanmaktad ır kar ı n karpaylar ı ve faiz stopaj ı üzerinden kayda de ğer muafiyetler • Bir Đrlanda firmas ı taraf ından yerle ik olmayan bir grup firmas ına uygulanmaktad ır ödenen faizin, gelir da ğı tımı olarak varsay ılmas ına ra ğmen örtülü Katma De ğer Vergisi sermayeye ili kin bir mevzuat bulunmamaktad ır • Çoğunluk mal ve hizmetin sat ıı nda %21’lik standart bir kesinti söz • Firmalar, 1 y ıldan fazla süreyle bulundurduklar ı %5 üzerindeki i tirak konusu olmaktad ır paylar ının sat ıı ndan elde ettikleri gelirler üzerinden ödeyecekleri • Đndirimli oranlar/muafiyetler uygulanabilmektedir vergiden muaf tutulmaktad ır Di ğer • Đrlanda’da denetim alt ındaki yabanc ı irketlere ili kin kurallar • Damga vergisi (hisse transfer bedellerinin %1’i ve ticari mallar ın bulunmamaktad ır devrine ili kin %1 ile %9 aras ında de ğien oranlar) • Đ verenin sosyal sigortas ı (bordro üzerinden %10,75’lik sosyal güvenlik kesintisi) Kaynak: Deloitte Vergi Đrlanda, Deloitte Đrlanda Uluslararas ı Vergi ve Đ Yapma Rehberi, IBFD Đrlanda ülke rehberi, Dünya Bankas ı/PWC raporu, OECD

160 Mali Ortam (Devam)

Güçlü ve Zay ıf Yönler Vergi Alan ında Alg ılanan Ayr ılık

Rekabetçi Oranlar • Ki isel vergi oranlar ının göreceli olarak yüksek olmas ına kar ı n Đrlanda, oldukça rekabetçi kurumlar vergisi oranlar ına sahiptir fark • Yabanc ılar için özel bir vergi rejimi bulunmamaktad ır

Đ lemlerin kesinli ği • Mevcut vergi yasas ı mahkeme ve vergi otoriteleri taraf ından desteklenmekte, dolay ısıyla vergi mükellefleri sisteme güvenebilmektedir • Geni bir vergi mevzuat ı olmas ına kar ı n, vergi otoriteleri, mevzuat ın uygulanmas ına ili kin k ılavuz ve uygulama tebli ğleri yay ınlamaktad ır

Adillik • Baz ı önde gelen finans kurulu lar ı, kurumlar vergisi sisteminin di ğer Rekabetçi Đ lemlerin Adillik Uygulama kolayl ığı Uluslararas ı geli mi ekonomilere k ıyasla güvenilir olmas ı sebebiyle ana Oranlar kesinli ği ve açıkl ık standartlar merkezlerini Đrlanda’ya ta ı may ı düünmektedir Rekabetçi mali ortam için önemli nitelikler

Uygulama kolayl ığı ve açıkl ık Türkiye Çıkar ımlar ı • Đdari ve mevzuata uyum maliyetleri göreceli olarak düük seviyededir • Đrlanda’da vergi ödemeleri az say ıda ve basit usulde • Đrlanda’nın kurumlar vergisi oran ı, Türkiye’ye göre daha rekabetçi hesaplanmaktad ır, ancak son ya anan de ğiikliklerin akabinde bir seviyededir firmalara ili kin vergi ödemelerinde ilave maliyetler ve uygulama • Açık ve güvenilir vergi kanunlar ına ili kin alg ılama, yat ırımc ılar zorluklar ı ortaya çıkm ı tır açısından bir te vik unsuru olup Türkiye’nin bu konuda Đrlanda ile daha rekabetçi olmay ı hedeflemesi gerekmektedir. Bu husus ayn ı Uluslararas ı standartlar zamanda uluslararas ı finans merkezi için de önemli bir te vik • Đrlanda’nın geli mi bir ekonomiye k ıyasla az say ıda vergi anla mas ı unsurudur bulunmakta olup söz konusu dezavantajl ı durum, stopaj vergisi • Đrlanda modeli, uluslararas ı uygunlu ğun sa ğlanabilmesi amac ıyla muafiyetleri dikkate al ınd ığı nda sarf ınazar edilebilmektedir OECD standartlar ına ba ğlılığı destekleyici bir yap ıdad ır • Đrlanda, transfer fiyatlamas ı mevzuat ı bulunmamas ına kar ı n bu konuda OECD standartlar ına uyum sa ğlamaktad ır

161 Profesyonel Hizmetlere Eriim Profesyonel hizmet firmalar ı geli mi tir ancak uluslararas ı hukuk firmalar ının say ısı azd ır

Genel Açıklama Avukatlar

• ‘Dört Büyük’ Đrlanda’da yakla ı k 5.200 ki iyle güçlü bir varl ık • Baro’daki toplam avukatlar ın say ısı = 1.156 göstermektedir. Bunlar : • En iyi 100 hukuk firmas ından sadece biri Đrlanda’da mevcuttur ve 19 – KPMG: 78 partner ve 1.600 çal ı an avukat ı vard ır. Bu düük say ı Londra’nın 1 saatlik uçak yolculu ğu – PwC: 1.700 mesafesinde olmas ı ve Đrlanda piyasas ına buradan hizmet sa ğlanmas ıyla açıklanabilmektedir – EveY: 1.000 − “Yerel firmalar ve Đrlanda piyasas ında son derece aktif olan – Deloitte: 900 Đngiliz firmalar ı sayesinde hukuki ekspertiz eksikli ği ya anmamaktad ır. Đrlanda firmalar ı uluslararas ı ekspertize ihtiyaç duydu ğunda Đngiliz veya uluslararas ı hukuk firmalar ına ba vurmaktad ır” (Avukat, Đrlanda’nın önde gelen bir hukuk firmas ı)

Muhasebeciler Dan ı manlar ve Diğer Profesyoneller

• Đrlanda 20.400 yeminli mali müavire ve 10.300 muhasebe • Đrlanda bili im, d ı kaynak kullan ımı ve strateji gibi konular ı öğrencisine sahiptir kapsayan geni bir hizmet yelpazesi sunan dan ı manl ık irketlerine • Đrlanda’da 1.500 denetim/muhasebecilik firmas ı vard ır sahiptir • Üç büyük profesyonel birlik: • Đrlanda’da bulunan Uluslararas ı dan ı manl ık irketleri aras ında (genellikle Dublin’de) McKinsey ve Co, Deloitte, Accenture, PA –Đrlanda Muhasebecilik Teknisyenleri Enstitüsü Consulting ve IBM Consulting yer almaktad ır –Đrlanda Yeminli Mali Müavirler Enstitüsü – Dan ı manl ık sektörü gittikçe büyümektedir. Mesela Accenture –Đrlanda Chartered Muhasebeciler Enstitüsü 1.600 ki ilik Dublin ofisine 100 ki i daha eklemeyi planlamaktad ır

Kaynak: IFAC (2004 rakamlar ı), CCBE (2006), ALM Uluslararas ı 100 Hukuk Firmas ı (2005)

162 Đ Yapma Maliyeti Dublin oldukça yüksek ofis maliyetlerine sahiptir ve i gücü maliyetleri de artmaktad ır

Đ gücü maliyeti Te vikler

• Đrlanda düük maliyetli bir merkez olma özelli ğini kaybetmektedir. • Düük kurumlar vergisi oranlar ı – %12,5 Bankac ılık ve sigorta benzeri sektörlerdeki ortalama haftal ık i gücü • Đrlanda Kalk ınma Ajans ı, Đrlanda’daki do ğrudan yabanc ı yat ırımı ve maliyetinde 19982004 aras ında 30%’luk bir art ı kaydedilmi tir. yabanc ı irketlerin ülkeye gelmelerini destekleyen ba lıca devlet − “Đrlanda, maliyet konusunda halen birçok uluslararas ı finans kurulu udur. Ajans ın, irketlere i yaratma, e ğitim verme, ara tırma merkezine k ıyasla daha avantajl ı durumda olsa da, art ık ve geli tirme faaliyetlerinde bulunma ve büyük projelere düük maliyetleri olan bir merkez olarak alg ılanmamaktad ır. girebilmeleri için ba ğı yapma yetkileri vard ır. Söz konusu ba ğı lar Nitelikli i gücü ve emlak maliyetleri, di ğer piyasalara oranla her bölgeye göre de ğiikenlik gösterebilmektedir son y ıllarda oldukça yükselmi tir ” (Đrlanda Kalk ınma Ajans ı Raporu 2005)

• Đrlanda, Dünya Bankas ı taraf ından yap ılan uluslararas ı ‘Đ yapma kolayl ığı sıralamalar ı kapsam ındaki i çi çal ı tırma ba lığı nda 83. sırada yer almaktad ır (175 ülke aras ında) − Ortalama maa dıı igücü maliyeti = maa ı n %11’i − Ortalama i ten çıkartma maliyeti = 49 haftal ık maa (Đngiltere’deki 22 haftal ık ücretin iki kat ından fazla) Ofis Maliyeti • Metrekare ba ı na ofis kiralama maliyeti – Dublin 2006 CBRE Ofis Maliyetleri Endeksi’nde 9. s ıradad ır (1 en pahal ı olmak üzere)

– Toplam i gal maliyeti $/y ıl: – Metrekare ba ı na 996$ (geçen seneye oranla %14,1’lik art ı la) – Metrekare ba ı na düen maliyet “toplu”dur ve bütün igal maliyetlerini kapsar

Kaynak: CBRE Uluslararas ı Ofis Maliyetleri Endeksi (2007)

163 Düzenleyici Çerçeve Dublin’deki düzenleyici çerçeve dengeli ve esnek olarak görülmektedir

Düzenleyici Konumunda Aalg ılanan Ayr ılık Piyasa Güveni

• Đ letme lehine yasala ma geni çapta kabul görmektedir •Ağı rl ıkl ı olarak prensip bazl ı düzenlemeyi esas alan etkin bir düzenleyicinin bulunmas ı, rekabet avantaj ı olarak alg ılanmaktad ır. Örnek olarak, Đrlanda, düzenlemelere ili kin idari maliyetlerin %25 ı ı oran ında azalt ılmas ı konusunda isteklidir ığı n ı • “Çal ı an say ısısın az olmas ı, belirli bir konuyu h ızl ı ekilde çözmemiz m ığı l ı ı kolayl gerekti ğinde sorun olabilmektedir.” Uluslararas ı Yat ırım Bankas ı ı Kredi Riski Bölümü Yöneticisi Piyasa güveni Uluslararas uyum mevzuata Düzenleyici Düzenleyici faaliyetlerin kalitesi Hassasiyet Düzenleyici Düzenleyici yap Uluslararas standartlar Giri tutarl Yakla • Tecrübeli finans sektörü çal ı an say ısının azl ığı , IFSRA’daki kıdemsiz Uluslararası Mevzuata Uyum(AML / CFT) çal ı anlar ın niteliklerini olumsuz etkilemektedir • Çoğu FATF gereksinimine tam uyumlu veya büyük ölçüde uyumludur • Önleyici tedbirler konusunda bir tak ım zay ıf noktalar bulunmaktad ır Uluslararası standartlar • Genel olarak kamusal takvimin belirlenmesi hususunda belirleyicidir • Firmalar için zorunlu olmamas ı sebebiyle UFRS uygulamas ında baz ı sınırlamalar mevcuttur Düzenleyici yap ı • IFSRA – 2003 y ılında kurulan tek düzenleyici • Yönetim kurulu ba kan ı ve icra kurulu ba kan ının ayr ılm ı görev tan ımlar ı • Merkez bankas ının ayr ı bir parças ıdır Düzenleyici faaliyetlerin kalitesi • Dublin, merkez bankas ının yap ısını olu turan yüksek standartlara sahip bir düzenleyici olarak kendisini ispat etmi tir • Düzenlemelerin etkinli ği k ıyaslamas ında OECD kapsam ında 24 etki alan ı aras ında 5. s ıray ı alm ı tır Piyasa duyarl ılığı • Politika olu turulmas ına yönelik açık ve isti ari bir yakla ı m • Piyasa geli melerine kar ı n yeni düzenleyici yakla ı mlar ın önerilmesi konusunda öncü durumdad ır Yakla ı mın tutarl ılığı • Konsolidasyon beraberinde geli mi tutarl ılık ve odaklanmay ı getirmi tir • Prensip bazl ı rejime geçi, tutarl ılığı n zay ıflamas ı riskini içermektedir Giri kolayl ığı • Firmalar ve ah ıslar için kat ı yüksek standartlar mevcuttur

Kaynak: Uluslararas ı Finans Merkezleri Endeksi, Londra ehri, Mart 2007. Deloitte analizi

164 Düzenleyici Çerçeve (Devam)

Düzenleme Felsefesi Düzenleyici Yap ı

• Đrlanda Finansal Hizmetler Düzenleyici Kurumu (IFSRA), 2003 y ılı May ıs • Göreceli olarak düük say ıda personel say ısı (toplamda yakla ı k 350 ay ında tüm finansal i letmelerin denetlenmesi ve düzenlenmesinden civar ında) dikkate al ınd ığı nda, düzenleyici ve otorite yap ısı büyük ve sorumlu tek düzenleyici yap ı olarak kurulmu tur bürokratiktir • Merkez Bankas ı ve Finansal Hizmetler Otoritesi’nin ayr ı bir parças ıdır ve • 15 y ıl önceki kurulu undan bu yana, IFSC özelinde sunulan imkanlar, u Merkez Bankas ı,Kurumlar Departman ı,Ticaret ve Đstihdam anda tüm Đrlanda firmalar ına sunulabilmektedir Birimi(DETE),Müteri Đli kileri Yönetimi Birimi(ODCA), ve Dernek Kay ıt Bürosunu kapsam ında tutmaktad ır • Özel IFSC mevzuat ı alt ında yürütülen düzenleme için yap ılan tesciller 2000 yılında sona ermi tir. Söz konusu tarihten itibaren, tescil için farkl ı kamu kurumlar ının onay ı gerekmektedir • Dublin, merkez bankas ı yap ısının olu turulmas ını sa ğlayan yüksek standartlara sahip bir düzenleyici yap ıya sahip oldu ğunu göstermi tir

Finansal Đ letmeler ve Đcra Ba kan ı Kurul Fonlar ın Otorizasyonu

• Yönetim Kurulu Ba kan ı dahil 10 üye Uluslararas ı Mevzuata Uyum (AML / CFT) Bankac ılık Denetimi

• Çoğunlukla tam uyumlu olmakla birlikte di ğer durumlarda da büyük ölçüde uyumludur Müteri Direktörü • Önleyici tedbirler konusunda bir tak ım eksiklikler tespit edilmi tir. Söz Politika, konusu 4 uyumsuzluk alan ı, politik açıdan kritik ki iler, muhabir bankalar, Sigorta Denetimi Organizasyon üçüncü taraflar ve yeni kat ılımc ılard ır. Ayr ıca AML/CFT gözetimine tabi Geli tirme ve Müteri Bilgisi tutulmayan belirli finansal olmayan i ve meslekler de uyumlu de ğildir. Uygulama • Uluslararas i birli i ve yasal sistemler konusunda en güçlüdür ı ğ Yat ırım Hizmet Kredi Birliklerin • 9 özel alandan birinde uyumlu de ğildir:Transfer kurallar ı (orijinal bilginin Sa ğlay ıcılar ı Denetimi Kay ıt Kurulu u Müteri Korunmas ı do ğrulu ğunun sa ğlanmas ına ili kin hususlar) Kanunu

90% Piyasa Denetimi • Anahtar: Planlama ve Finans − Uyumlu 60% − Çoğunlukla Uyumlu 30% − Kısmen Uyumlu 0% YasalLegal Önleyici Preventive Kurumsal Institutional Uluslararas Int. ı 9 Special9 Özel − Uyumlu de ğil Cooperationortakl ık Recstavsiye

Kaynak: IFSRA websitesi, Đrlanda Bankac ılık Federasyonu websitesi, Üçüncü Deloitte Analizi’nin özeti

165 Düzenleyici Çerçeve (Devam)

Uluslararas ı Standartlar Düzenleyici Faaliyetlerin Kalitesi

• AB düzenleme standartlar ına uyum – örn:Basel II,Solvency II ve • Uluslararas ı olarak kabul edilmi kararl ı bir düzenleyici çerçevenin MiFID varl ığı • Avrupa Komisyonu, reasürans için kapsaml ı bir düzenleme rejimi • Đdari ve iktisadi düzenlemelere ili kin OECD endeksi, düzenlemelerin geli tirmekte ve Đrlanda Finansal Düzenleyici yap ısı söz konusu etkinli ğini göstermektedir. Đrlanda, idari alanda 3., iktisadi alanda 5., yap ının dizayn ı ve geli tirilmesi sürecine aktif olarak kat ılmaktad ır genel etki alan ı sıralamas ında ise 5. s ırada yer almaktad ır • IFRSA taraf ından yeni düzenlemelerin uygulamas ı sıras ında piyasa • Di ğer önde gelen düzenleyiciler ile ortakla a çal ı maktad ır – kat ılımc ılar ına dan ıı lmas ı taahhüt edilmektedir. Bu husus, Amerika ile prensip bazl ı düzenlemeler konusunda firmalar ın yeni düzenlemeleri uygulayabilmesi a amas ında kolayl ık • “Đrlanda’da alg ılanan genel düzenleme seviyesi göreceli olarak düük sa ğlamaktad ır düzeydedir” Pat Farrell, Üst Düzey Yönetici, Đrlanda Bankac ılık Federasyonu Piyasa Duyarl ılığı

• Piyasa geli imine yönelik yeni düzenlemelerin önerilmesi yakla ı mı konusunda liderlik etmektedir – örn: CEO Patrick Neary’nin de ğien piyasalar ın ihtiyaçlar ının kar ı lanabilmesi amac ıyla düzenleyici çerçevenin de ğiimi Yakla ı mın Tutarl ılığı

• Önceleri IFSC kapsam ında s ınırl ı kalm ı olan düzenlemeler, tüm sektör geneline yay ılm ı durumdad ır • Düzenleyici süreçlerin konsolide edilmesi, söz konusu süreçlerin daha verimli hale gelmesini sa ğlam ı tır Giri Kolayl ığı • Prensiplerin daha ön plana çıkar ılmas ı yönündeki e ğilim, tutarl ılığı n azalmas ına yol açabilecektir • Firmalar için yüksek giri standartlar ı • IFSRA’nın küçük yap ısı, düzenlemelerin tutarl ı bir ekilde • ah ıslar, kat ı “uygunluk ve dürüstlük” rejimini sa ğlamak uygulanmas ı konusunda avantaj olabilmektedir durumundad ır

Kaynak: IFSRA websitesi, Uluslararas ı Finans Merkezleri Endeksi, Londra ehri, Mart 2007. Yıll ık Rekabetçilik Raporu 2006, Ulusal Rekabetçilik Konseyi, Deloitte analizi

166 Đçindekiler

Kar ı la tırmal ı Ülke Profilleri:

• Londra

• Dubai

• Dublin

• Moskova

• Var ova

• Đstanbul

167 Moskova Kapsamlı Đçerik

Gelir Yaratma Potansiyeli

• Yerel finans hizmetleri piyasas ı

• Bölgesel finans hizmetleri piyasas ı

Rekabetin Boyutlar ı

• Nitelikli i gücü kayna ğı • Đ yapma kolayl ığı

• Đmaj ve Alg ılan ı • Ya am tarz ı

• Politik ve ekonomik istikrar • Mali ortam

• Düzenleyici çerçeve • Profesyonel hizmetlere eri im

• Altyap ı • Đ yapma maliyeti

168 Moskova Yerel Finans Hizmetleri Piyasası Rusya’nın GSYH’si 1 trilyon $ olup finansal hizmetler piyasas ının de ğeri yüksektir

Yerel Ekonomiye Genel Bak ı Açıklama GSYH’in sektörel • Rusya’nın GSYH’si 979 milyar $’dır(2006) • Artan DYY seviyesi, petrol ve gaz sektörünün d ıı nda bir k ısım da ğı lımı, stratejik aktiflerin devlet kontrolü alt ına girmesi 2005 – Ki i ba ı GSYH 5.341 $ (2005) 100% 4.9% Tar ım – Moskova’da ki i ba ı GSYH 10.204 $ – (2005) 80% 39% Sanayi – 200506 dönemindeki reel GSYH art ıı %6,7 60% – Moskova,Rusya GSYH’sinin %20’sini olu turmaktad ır (2005) 40% 56% Hizmetler – Cari hesap fazlas ı 84,2 milyar $’dır

20% – Son y ıllarda ya anan ekonomik büyüme, a ğı rl ıkl ı olarak enerji

0% fiyatlar ındaki art ı tan ileri gelmi tir GSYH% of Yüzdesi GDP

Rusya Finansal Hizmetler Piyasas ının Büyüklüğü

Sektör De ğeri M$ % GSYH • 1.253 banka ubesi, 1.075 sigorta irketi,261 özel emeklilik fonu ve Bankac ılık sektörü aktifleri 375,000 45.0 360 adet yat ırım fonu bulunmaktad ır Sigorta irketleri aktifleri 22,500 2.7 • Moskova’da yer alan Renaissance Capital Brokerage, toplam Özel emeklilik fonu aktifleri 13,231 1.6 aktiflerin 2006’da yüksek düzeyde art ı gösterdi ğini, ayr ıca 2005’te Yat ırım fonu aktifleri 8,769 1.1 art ıı n %30 civar ında gerçekle ti ğini belirtmi tir Toplam krediler 162,308 17 • 2005’te özel sektör borçlanmas ı %40’ın üzerinde artm ı , ancak Ticari krediler 113,923 12 GSYH’nin %17’si civar ında olan toplam ticari kredilerin tutar ı, Toplam yabanc ı para krediler 68,423 7 geli mi ülkelere k ıyasla oldukça geridedir Edinilen leasing aktifleri 10,280 1.1 • Rusya’daki sigorta piyasas ı, geli im ve ürün çeitlili ği bak ımından Yat ırım fonu firmas ı aktifleri 3,133 0.3 Merkez ve Do ğu Avrupa’nın gerisinde olsa da özellikle hayat Faktoring firmas ı ilem hacmi 1,664 0.2 sigortas ı kapsam ında ciddi bir potansiyel içermektedir Risk sermayesi ve özel k ıymet finansman ı 4,993 0.5 Sigorta irketi primleri 27,118 2.8

Kaynak:EIU Ülke Raporlar ı, Ülke Profilleri, Ülke Finans ı, Rusya Merkez Bankas ı; Bankac ılık Gözlem Raporu (2005)

169 Moskova Bölgesel Finans Hizmetleri Piyasası Rusya’nın etraf ında yer alan ülkelerin toplam GSYH’si 2 trilyon $ civar ındad ır

Bölgesel Konum Ticaret Ortaklar ı

• Rusya’nın bölgedeki konumu • 4 CIS üyesi ülke (Rusya, Belarus, Kazakistan ve Ukrayna), ekonomik ve ticari i birli ğinin geli tirilmesi için Yalta’da (Ukrayna) 2003 y ılında düzenlenen zirvede üç aamada ekonomik birlik olu turma yönünde karar alm ı lard ır

Önemli Ticaret Ortaklıkları, Toplamdaki %'si Moskova 2003 2004 2005 Đhracat (FOB) Hollanda 6.3 6.1 10.0 Đtalya 6.1 5.0 9.6 Almanya 7.6 7.9 8.0 Çin 4.5 5.7 5.3 Đthalat (CIF) Almanya 13.9 18.0 13.4 Ukrayna 7.6 8.0 7.9 Çin 5.7 8.0 7.4 Bölgesel Piyasalar Amerika 5.1 4.2 4.6 Ticaretin yönü (Milyon $) • Rusya’nın çevresinde yer alan bölgede: CIS ülkeleri ile − Petrol ve gaz kaynaklar ı açısından zengin Orta Asya ülkeleri yapılan ticaret 2005 2006 ayn ı zamanda proje finansman ı için önemli bir potansiyel Đhracat 33,537 43,413 te kil etmektedir Yıl yıl yüzde değiimi 11.0 29.5 Đthalat 21,839 25,238 − Karadeniz ve Hazar Bölgesi’nde yer alan düük GSYH’ye sahip Yıl yıl yüzde değiimi 9.8 15.6 ülkeler, Ukrayna’nın etkisi alt ında kalm ı tır Đthalat Đhracat Dengesi 11,687 18,176 − Ukrayna’da Kiev ve Kazakistan’da Astana, CIS ülkeleri dıında bölgesel/uluslararas ı finans merkezi olmay ı hedeflemi tir ticaret Đhracat 210,052 261,107 − Bölgenin toplam GSYH’si yakla ı k 2 trilyon $’dır Yıl yıl yüzde değiimi 37.3 24.3 Đthalat 103,464 138,630 Yıl yıl yüzde değiimi 33.5 34.0 Đthalat Đhracat Dengesi 106,588 122,477

Kaynak:EIU Ülk Raporlar ı, Ülke Profilleri, Ülke Finans ı, Rusya Merkez Bankas ı; Bankac ılık Gözlem Raporu (2005)

170 Moskova Kapsamlı Đçerik

Gelir Yaratma Potansiyeli

• Yerel finans hizmetleri piyasas ı

• Bölgesel finans hizmetleri piyasas ı

Rekabetin Boyutlar ı

• Nitelikli i gücü kayna ğı • Ya am tarz ı

• Đmaj ve Alg ılan ı • Mali ortam

• Politik ve ekonomik istikrar • Profesyonel hizmetlere eri im

• Altyap ı • Đ yapma maliyeti

• Đ yapma kolayl ığı • Düzenleyici çerçeve

171 Moskova Nitelikli Đgücü Kaynağı Rusya büyük bir i gücüne sahiptir ve e ğitim mevcut hükümetin öncelikleri aras ındad ır

Genel Açıklama Yüksek Öğrenim

• Rusya, 2003’ten beri istikrarl ı olarak büyüyen 73,6 milyonluk bir • Rusya’daki öğrenci ve e ğitim kurumu say ısı, 1990/91 senelerine igücüne sahiptir (2005) kıyasla çok daha iyi düzeydedir Đ gücü büyüklüğü, milyon − Devlet okullar ında yüksek öğrenim gören öğrenci say ısı (20032005) 1991’de 2,8 milyon iken, bu say ı 2004/05’te 5,95 milyona 76 yükselmi tir − Yüksek öğrenim kurumlar ının say ısı 2004/5 y ılında 1.000’in üzerinde olup 1991 y ılına k ıyasla 50%’lik bir art ı 74 73.4m 73.6m kaydedilmi tir 72.3m • Ticari ihtiyaçlar ın de ğer kazanmas ıyla devlet yüksek okullar ı 72 önemini kaybetmi , ekonomi, i letme, muhasebe ve hukuk gibi dersleri veren özel kurumlar h ızla artm ı tır. Bu tip özel okullar bütün yüksek öğrenim kurumlar ının %40’ını olu turmaktad ır ve 1 70 milyondan fazla öğrenci bu kurumlara devam etmektedir (2005) • Rus e ğitim kurumlar ının kalitesi genel anlamda iyi olup ayn ı gelir 68 seviyesindeki di ğer ülkelere k ıyasla daha iyi düzeyde olsa da, ders 2003 2004 2005 programlar ı genelde güncel de ğildir, e ğitimde kullan ılan araç • Israil, ABD gibi ülkelerde ya ay ıp, finansal hizmetler ve hukuk gereçler (kitaplar, bilgisayarlar, laboratuarlar, vs.) yeterli benzeri sektörlerde çal ı an Ruslar ın ülkeye dönmesi önemli bir olmamaktad ır. Bu hususlar, e ğitimin kalitesinin yükseltilmesinde potansiyel te kil etmektedir ciddi bir engel te kil etmektedir • Yakla ı k 15 sene önce d ı a açılım s ıras ında ba ka ülkelere giden ve •Eğitim Putin’in 2005 sonunda açıklad ığı öncelikli bütçe yurtd ıı nda tecrübe edinmi olan çal ı anlar ın Rusya’ya geri dönmesi geni lemesindeki ulusal projelerden biri olmu tur. E ğitim için söz konusu olabilecektir bütçeden ayr ılan pay 2005 y ılında 6milyar $ iken 2006’da 18milyar • Yurtd ıı nda ya am ı olup sonras ında Moskova’ya dönen çok say ıda $ (bütçenin %12’si) olmu tur. 2004’te ise e ğitime ayr ılan pay çal ı an bulunmaktad ır. Söz konusu ki ilerin önemli bir k ısm ını Đsrail bütçenin ancak %4’ü olmu tur. Bu proje kapsam ında yüksek ve ABD’den dönenler olu turmakta ve bu ki iler a ğı rl ıkl ı olarak öğrenim kurumlar ına 19 milyon $, ortaokullara da 40.000 $’lık finans, uluslararas ı ticaret gibi konularda çal ı maktad ırlar. Rusya’nın ba ğı lar yap ılmaktad ır en büyük yat ırım bankas ı, Renaissance Capital, ABD’de ya ay ıp • Ulusal ortalaman ın oldukça alt ında olan akademisyen ve öğretmen Rusya’ya dönen biri taraf ından kurulmu tur maa lar ında da düzeltmeye gidilmi tir. 2005 y ılındaki art ı lardan • Devletin e ğitime ay ırd ığı toplam bütçe GSYH’nin %3,8’idir (2000 sonra e ğitim sektörünün maa lar ı ortalama ulusal maa ı n 2/3’üne 2002) denk gelmi tir

Kaynak: EIU 2006, Ülke Profili, Rusya E ğitim Bakanl ığı

172 Moskova Đmaj ve Algılanı Rusya’nın imaj ı yolsuzluk alg ısından etkilenmektedir ancak DYY güven seviyesi yüksektir

Doğrudan Yabanc ı Yat ırım ve Marka Değeri Açıklama

• Rusya ATKearney DYY Güven Endeksi’nde 2004’te 11. s ırada yer AT Kearney DYY Güven Endeksi, 2005 almakta olup 2005’te 6. s ıraya yükselmi tir (Bu çal ı ma uluslararas ı yat ırımın %70’ini olu turan dünyan ın en büyük ), ), ı 4. irketlerinin yöneticileriyle yap ılan görümelere dayanmaktad ır) 1.4 5. 6. 1.3 • Rusya, Anholt Ulusal Markalar Endeksinde 38 ülke aras ında 21.’dir 11. (1. = en iyi imaj alg ılan ıı olan). Bu endeks de ğiik ülkelerden 1.2 12. 13. 25.000 ki iyle ülkelerin imajlar ı hakk ında görüülerek 1.1 22. olu turulmu tur 1.0 3 yüksek güven = 0.9 Endeks skoru (03 aras skoru Endeks

a ti an t ye AE ony usya s B ol R ari P c huri Türkiye ai/ Ma Dub

Çek Cum Anholt Ulusal Markalar Endeksi, 4. çeyrek, 2006

140 1. ı s ı 130

120 16. 21. 110 24. 25. 26. 100 35.

90

Endeks skoru skoru Endeks a ya eti ye y i us ony R ol caristan P Türk Ma yüksek alg marka pozitif = Çek Cumhuri

Kaynak: Anholt Ulusal Markalar Endeksi (2006), AT Kearney DYY Güven Endeksi (2005)

173 Moskova Politik ve Ekonomik Đstikrar Rusya gittikçe daha istikrarl ı politik ve ekonomik bir ortama kavu maktad ır

Hükümet Sistemi Ekonomi Politikas ı

• 1992’den itibaren tüm Rus hükümetleri fiyat esnekli ğini, Hükümet ekli Cumhuriyetçi, federal bir devlet makroekonomik istikrar ı ve dünya ekonomisiyle entegrasyonu sa ğlayacak politikalar izlemi tir. Ancak, birbirini takip eden bahse Parlamento Đki kamaral ı yasama organ ı: Alt kamara (Duma); Üst konu hükümetler sosyal ve ekonomik sonuçlar ından dolay ı mikro sistemi kamara (Federasyon Konseyi) düzeydeki yap ısal reformlardan kaçınm ı lard ır. Bu tutum, 1998 Seçim sistemi Seçmen ya ı 18’dir. Duma’dakiler parti listeleriyle orant ılı yılında ya anan ekonomik çöküünün ba lıca sebeplerinden biri olarak seçilirler. Federasyon Konseyi üyeleri bölgesel valiler olmu tur taraf ından ve yasama organlar ı taraf ından seçilirler • Rusya’nın hidrokarbon ithalat ına artan ba ğı ml ılığı , bürokrasii dünyas ı aras ıdaki s ıkı ili kilerle birlikte yürümektedir. Otoriteler ulusal bir kalk ınma bankas ı kurarak, ülkedeki enerji fiyatlar ını daha çabuk serbestle tirmeyi planlamaktad ırlar • Rusya’nın politik sistemi demokratik prensiplere dayansa da, asl ında otoriterdir “Seçimler adil olmasa bile demokratik gözükür, Ruslar • Hükümetin 2007 planlar ı mali rahatlaman ın sinyallerini vermektedir. dilediklerince konu up, seyahat edebilirler .”, “Devlet medyay ı 2008 itibariyle 3 y ıl süreli bütçeleme sistemine geçilecek, bu da kontrol etmektedir .” (EIU) daha iyi bir bütçe planlamas ını beraberinde getirecektir

Politik Görünüm Ekonomik Đstikrar

• Rusya Federasyonu 88 federe yap ıdan olu maktad ır. Đki kamaral ı bir • 1998 ekonomik çöküünden sonra, ekonominin birçok sektörü ba kanl ık sistemi vard ır geli mi tir. Bunun ve uluslararas ı yüksek benzin fiyatlar ının sonucu • Vladimir Putin parlamentoya, politik partilere ve bölgesel olarak 19992004 ortalama reel GSYH %6.8’e yükselmi tir yönetimlere ra ğmen bütün siyasi gücü Kremlin’de toplam ı tır. 2008’de ofisten ayr ılmas ı beklenmektedir. Halefinin kendisine sad ık EIU Ülke Risk Dereceleri, Rusya enflasyon ve faiz oranlar ı 2007 ufak bir çevrenin içinden çıkmas ı ve politikalar ında herhangi keskin 22% (EIU) Ba ğı ms ız risk BBB bir de ğiiklik olmamas ı beklenmektedir. Genel istikrar ın devam 20% etmesi beklenmektedir. 18% Bankac ılık BB sektörü riski • Politikac ılar ın hesap vermemeleri ve ba ğı ms ız bir yarg ı sisteminin 16% Ortalama enflasyon Ekonomi BB bulunmamas ı sebebiye mülkiyet haklar ı Kremlin’in iste ğine ve yerel 14% oran ı Yapisi riski yönetimlerin gücüne ba ğlı olarak ekillenmektedir. Bu durum, 12% Politik risk BB yayg ın olarak rastlanan yolsuzluklar ve bürokratik engeller ile 10% Ortalama faiz oran ı

birle erek yat ırım yap ılmas ını, giri imcili ği ve risk almay ı 8% Kur riski BBB zorla tırmaktad ır 2001 2002 2003 2004 2005 Kaynak: EIU

174 Moskova Altyapı Rusya’nın ula ı m ba ğlant ılar ı vasat düzeyde olsa da h ızla geli en bir ileti im altyap ısı vard ır

Ula ı m Đleti im ve Bilgi Teknolojileri

• Rusya, Dünya Seyahat ve Turizm endeksine göre havayolu altyap ı • Rusya’nın bilgi ileti im teknolojik altyap ısı geli mi tir. sıralamas ında oldukça alt s ıralarda yer almaktad ır. Uluslararas ı − Rusya WEF Dünya Seyahat ve Turizm Endeksi, 2006 ula ı m a ğı sıralamas ında 75./122, havayolu altyap ı kalitesinde sıralamas ında, bilgi ileti im teknoloji altyap ısı konusunda 69./122 s ıradad ır. Moskova co ğrafi açıdan oldukça izole bir bölgede 51./124 s ıradad ır yer almaktad ır. Rusya’nın ula ı m altyap ısı son 20 y ıld ır, bak ıms ızl ıktan dolay ı oldukça kötü durumdad ır − Rusya, ülkelerin bilgi ve ileti im teknolojisine olan eğilimlerini ölçen, A ğ Haz ırl ılık Endeksinde 122 ülke aras ıdan • Moskova’da iki havaalan ı hizmet vermektedir: 70. s ıradad ır − Sheremetyevo havaalan ı yetersiz bir altyap ısı olan eski uluslararas ı havaalan ıdır, ehirden 35 km uzakl ıkta, ula ı m • Son on y ılda anahtar teknolojilerin kullan ım yayg ınl ığı hızla süresi 3040 dk’dır artm ı tır. − Domodedovo havaalan ı on y ıl önce uluslararas ı standartlara − Üretim ve gelirlerde postkomunist bir çökü olmas ına göre yenilenmi tir. Bu havaalan ı ehrin kenar kesimlerine ra ğmen, ileti im talebi h ızla artmaktad ır. 1990’larda sabit do ğru büyüyerek geni lemektedir. Finans merkezinin de telefon hatt ı say ısı % 50 oran ında artm ı tır bulundu ğu ehir merkezine ula ı m tren ba ğlant ılar ı ile 45 dk − Moskova ülkedeki en çok sabit hatta sahiptir. Di ğer ehirlerde sürmektedir %43 olmas ına ra ğmen, Moskoval ılar ın % 97’sinin evinde − Uçu süreleri: Londra 4 saat, Frankfurt 3.5 saat, New York 9 telefon vard ır saat’tir − Cep telefonu aboneleri say ısı 2000 y ılında 10 milyondan az • Đç hatlar havayolu ula ı mı 1992 y ılında 65 milyon iken, uçak iken, 2003 y ılında 36, 2005 y ılında ise 120 milyon olmu tur. biletlerinin daha fazla sübvanse edilememesi neticesinde, 2004 − Đnternet kullan ımı 2000 y ılında 4 milyon iken, 2005 y ılında 22 yılında h ızl ı bir ekilde 35 milyon’ a gerilemi tir. Son be yıld ır ula ı m milyona ula mı tır sektörü yenilenmeye ba lam ı sa da, halen modernle tirilmeye ihtiyac ı vard ır. 2000 y ılında Rus uçaklar ının yakla ı k % 50’si 15 • Moskova ve St. Petersburg’da ileti im teknolojisinin kullan ımı yıldan uzun süredir kullan ılmakta olup uçaklar ı yenileme süreci çok oldukça yo ğunla mıtır yava ilerlemektedir. Zaman dilimi GMT+3, New York’dan 8 saat • Özellikle ehir merkezlerinde dijital hatta eri im artm ı tır. Ancak ileride, Hong Kong’dan 4 saat geridedir kırsal kesimlerdeki telefon hizmetleri hala eski, yetersiz ve düük • Hükümet yeni i bölgeleri yaratan ‘ehir’ projesini ba latm ı tır. düzeydedir (Mevcut ehir bölgesi ehir merkezindeki K ızıl Meydan • Yeni abone ihtiyac ının kar ı lanmas ı ve geçmi ten gelen eksikliklerin civarlar ındad ır.) tamamlanmas ı için yap ılmas ı gereken yat ırım miktar ı 40 milyar $ • Moskova’nın geni ve düzgün i leyen bir metro sistemi vard ır. Trafik olarak hesaplanm ı tır sıkıı kl ığı gittikçe artan bir problemdir. ehirdeki ula ı mın % 48’i troleybus, tramvay ve metro ile gerçekle tirilmektedir. Bu rakam 1992’de %42’dir. Moskova’da lüks otel adedi ve uluslararas ı kalitede ofis alan ı yeterli düzeyde de ğildir Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu (WEF) websitesi, EIU (2006)

175 Moskova Đ Yapma Kolaylığı Dünya Bankas ı Rusya’yı i yap ılmas ı en kolay 96. ülke olarak göstermektedir

Bürokrasi Ekonomik Serbestlik Seviyesi

• Dünya Bankas ı 2007 Đ Yapma Kolayl ığı anketinde Moskova , 175 ülke • Rusya, Ekonomik Serbestlik Endeksi’nde dünyada 120., Avrupa’da aras ında 96. s ıraya yer almaktad ır 41 ülke aras ından da 39. s ırada yer alm ı tır. Dünya ortalamas ı %60,6 ve Avrupa ortalamas ı %67,6’ya k ıyasla, Rusya ortalamas ı Dünya Bankas ı Đ Yapma Kolayl ığı Sıralamalar ı, Moskova (2007) %54 seviyesindedir

Đ serbestisi 66.6 % 25 . Đin balatılması Ticaret serbestisi 62.6 % Rusya’nın 10 Tescil ilemleri 33 . Mali serbesti 86.3 % ekonomik serbestisi Hükümetten bağımsızlık 71.6 % (Ekonomik Serbestlik Đe alım 44. Parasal serbesti 62.8 % Endeksi, 2007) Mülkiyet hakları 60 . Yatırım serbestisi 30 % = dünya ortalamas ı Kredi temini 81 . Finansal serbesti 40 % 100 = en serbest Mülkiyet hakları 30 % Yatırımların korunması 87 . 24 % 98 . Yolsuzluk serbestisi Vergi ödeme Đgücü serbestisi 66.2% Sınırdıı ticaret 143 . 0% 20% 40% 60% 80% 100% Sözlemelerin uygulanması 159 . Đin sonlandırılması 163 . effafl ık ve Yolsuzluk 0 25 50 75 100 125 150 175 • Rusya, Dünya Yolsuzluk Alg ılan ıı Endeksi’nde 163 ülke aras ında Ülke s ıralamalar ı (175 ülke aras ında) 121. s ıradad ır (2006, Transparency International) (1. en az yolsuzluk olan ülke olarak) • Rusya’nın, tüm sektörlerinde yolsuzluklar ya anmakta olup effafl ık • Rusya u alt ba lıklarda ülke s ıralamalar ında ilk 50% aras ında yer sorunu bulunmaktad ır. Yolsuzluk, kanun uygulay ıcılar ı ve hakimler almaktad ır: i kurma, igücü istihdam etme, mülk kaydettirme, aras ında da hüküm sürmektedir. Mahkeme kararlar ının uygulanmas ı sözle meleri yürürlüğe koyma ve i kapatma genelde oldukça güçtür. Birçok yabanc ı yat ırımc ı, mahkeme • Bürokrasi, yolsuzluk ve mülkiyet haklar ının yeterince iyi kararlar ını uygulatma zorlu ğu ve sözle melerden tatmin edici bir korunamamas ı yat ırım ortam ıyla ilgili devam etmekte olan genel sonuç alamama gibi problemler ya am ı lard ır olumsuzluklard ır • Putin, yönetimde söz sahibi olunca oligar inin hakimiyetini kald ıraca ğı nı ve ekonomiyi politik ba ğlant ılar yerine piyasa dengelerinin yönetti ği daha effaf bir hale getirece ğini ifade etmi tir. Ancak henüz istenen düzeyde bir de ğiiklik ya anm ı de ğildir

Kaynak: Dünya Bankas ı (2007), Transparency International, Dünya Ekonomik Forumu (2007)

176 Moskova Yaam Tarzı Moskova dünyadaki en pahal ı ehirdir

Genel Açıklama Sosyal Konfor

• Moskova, Rusya’nın ekonomisi için çok önemli bir konumdad ır. • Rusya’da e ğitim zorunlu ve ücretsizdir (teorik olarak). Ancak, rüvet Ülkenin hükümetine, finansal altyap ısına ve birçok büyük petrol ve sınavlardan geçmenin bir yöntemi haline gelmi tir gaz irketine ev sahipli ği yapmaktad ır • Yetersiz parasal destek nedeniyle, e ğitim sisteminin kalitesi • Moskova 10 ,1 milyonluk bir nüfusa sahiptir Sovyetler Birli ği dönemi sonras ında önemli ölçüde gerilemi tir • Tarihine bak ıld ığı nda, Moskova Balt ıkVolgaHazar ticaret yolunun • Rusya’daki parasal destek sa ğlanamayan kamu sa ğlık sistemi, 2005 üzerinde olmas ının stratejik faydas ını görmütür itibariyle ulusal öncelikli konulardan biri haline gelmi tir. Bu ulusal öncelik program ı, 2006’da sa ğlık harcamalar ına ayr ılan bütçede • Rusya zengin bir kültüre sahiptir ve 8 adet Dünya Kültür Miras ı’na %84 ,5’lik bir art ı ve takip eden iki y ılda daha fazla art ı ev sahipli ği yapar. Bunlardan baz ılar ı Solovetsky Adalar ı, Vladimir öngörmektedir ve Suzdal’ın beyaz an ıtlar ı, Bakire Komi Orman ı ve Kizhi Pogost’dur • Rusya’da, özellikle de büyük ehirlerde suç oran ı yüksektir. Çoğu yabanc ı yat ırımc ı Rus organize suç ebekeleriyle kar ı la maktad ır ancak korunmak için haraç verilmesi dönemi sona ermitir

Bo Vakit Değerlendirme Hayat Pahal ılığı

• Moskova Kremlin, Kızıl Meydan, St Basil Kathedrali, Novodevichy • Moskova ‘Mercer Manast ırı, Pushkin Müzesi ve Tretyakov Galerisi gibi kültürel Uluslararas ı Hayat merkezlere ev sahipli ği yapmaktad ır Hayat pahal ılığı nın en yüksek Pahal ılığı Endeksi’nde • Eski Sovyetler Birli ği yüksek kalitedeki kültürel kurumlar ıyla her oldu ğu ehirler endeksi, 2006 2006’da 1. sıradadır (1. zaman övünmütür. Bunlardan Bolshoi Balesi, Opera Company ve 123.9 121.7 119.1 en pahal ı olmak üzere) Moskova Sirki gibi baz ılar ı Moskova’da yer almaktad ır 130 116.3

• Moskova zengin Ruslar’a ve yabanc ılara yönelik birçok lüks endeksi

ığı 110 restorana ve canl ı bir gece hayat ına sahiptir l ı • Moskova 1980 Olimpiyat Oyunlar ı’na ev sahipli ği yapmakla birlikte birçok spor merkezine sahip olsa da, 100 .000 ki ilik Lenin 90 Stadyumu u anda pazar yeri olarak kullan ılmaktad ır 70 Hayat Pahal Hayat Moskova Seoul Tokyo Hong Kong

Kaynak: WEF Sehayat ve Turizm Endeksi (2006), Mercer Uluslararas ı Hayat Pahal ılığı Endeksi (2006)

177 Moskova Mali Ortam Rusya’nın vergi sistemi geli mektedir öte yandan çok say ıda mali unsur içermektedir

Oranlar Mevzuata Uyum ve Yönetim

Kurumlar Vergisi • Cari vergi y ılı takvim y ılı olarak kabul edilir • Vergiye tabi gelir vergisi %24’tür (%6,5’i ulusal ve %17,5’i bölgesel •Yıll ık gelir vergisi beyannameleri, 28 Mart itibariyle teslim edilmelidir oranlardan olu maktad ır). Bölgesel oranlar, bir k ısım vergi • Gelir vergisi ayl ık veya 3 ayl ık dönemler itibariyle hesaplan ır mükellefleri için %4’e kadar dümektedir − Ayl ık ödemeler, gerçekle en gelir üzerinden ay ın bitimini takip • Rusya’daki tüzel ki iler, dünya genelindeki gelirleri üzerinden eden 28 gün içerisinde vergilendirilmektedir − 3 ayl ık ödemeler için, ayl ık avans ödemesi, önceki periyotlara • Gelir yaratma amac ı olan ve ilgili belgesine dayanan tüm giderler ili kin hesaplanan vergi taban ı üzerinden yap ılmakta ve 3 ayl ık (baz ı istisnalara tabi olmakla birlikte), ekonomik bir gerekçesi olmak avans ödemeleri, 3 ayl ık raporlama dönemlerini takip eden 28 kayd ıyla mahsup edilebilmektedir gün içerisinde gerçekle tirilmektedir • Sabit k ıymetlerin sat ıı ndan elde edilen sermaye gelirleri, basit gelir • Vergi idaresine ili kin mevcut belirsizlikleri ortadan kald ırmay ı ve olarak de ğerlendirilir ve standart orandan vergilendirilir prosedürleri geli tirmeyi amaçlayan yeni mevzuat yürürlüğe konmu • Menkul k ıymetlerin sat ıı ndan elde edilen sermaye gelirleri, genel olup söz konusu de ğiikli ğin etkileri ölçülecektir olarak özel bir gelir grubu içerisinde de ğerlendirilmektedir • Vergiye tabi gelirler ile zararlar ın mahsubuna genelde izin verilmekte • Katma de ğer vergisi uyumlulu ğu maliyetleri yüksek olup KDV geri olup zararlar ın 10 y ıl süresince ötelenmesi mümkün olabilmektedir ödemeleri ancak mahkeme kararlar ı ile gerçekle tirilmektedir Gelir Vergisi • Mukimlerin dünya genelinde elde etmi olduklar ı gelirler için %13’lük sabit bir oran kullan ılmaktad ır Uluslararas ı Durum • Mukimler taraf ından elde edilen farkl ı gelir tipleri için de ğiik oranlar uygulanmaktad ır (karpaylar ı için %9, krediler için %35 vb.) • Rusya, 70’den fazla vergi anla mas ına sahiptir • Yerle ik olmayanlar ın Rusya’da elde ettikleri gelirleri için %30’luk • Mevcut durum itibariyle Rusya tüm OECD standartları ile uyumlu sabit bir oran kullan ılmaktad ır de ğildir ancak yeni mevzuat ın mevcut sistemi önümüzdeki y ıllarda, Stopaj Vergisi transfer fiyatlamas ı gibi OECD tarz ı uygulamalara yakla tırmas ı • Karpaylar ı üzerinden %15, faiz (menkul k ıymetin çeitine göre %0 beklenmektedir veya %9 olabilmektedir), telif hakk ı ve di ğer pasif gelirler için %20, • Transfer fiyatlamas ı, önemli bir husus olup mevcut mevzuat gayrimenkul sat ıı ve bir k ısım hisse sat ı lar ı için %24(ancak geçerli kapsam ında uygulamas ı oldukça zordur çünkü ispat yükü vergi giderlerin mahsubu mümkün olup aksi halde brüt gelirin %20’si otoriteleri üzerindedir ve piyasa fiyatlar ı hakk ında bilginin toplanmas ı uygulan ır) güçtür Katma De ğer Vergisi • Rusya’nın vergi kaçağı nı önlemek amac ıyla genel haz ırl ıklar ı • Çoğunluk mal ve hizmetlerin sat ıı nda %18 mevcuttur ancak spesifik kanunlar olu turulmam ı tır • Đndirimli oranlar/muafiyetler uygulanabilmektedir • Mevcut durumda ortakl ık muafiyeti veya seküritizasyon rejimi Di ğer bulunmamaktad ır ancak taslak yasalar üzerinde çal ıı lmaktad ır • Đ verenler, tavan oran ı %26 olan azalan oranl ı bir sosyal sigorta • Denetim alt ındaki yabanc ı irketlere ili kin kurallar bulunmamaktad ır ödemesi yapmaktad ır • Yabanc ı ubelerin gelirleri vergiye tabi olmay ıp yabanc ı itiraklerden • Damga vergisi s ınırl ı durumlar için ödenmektedir elde edilen karpaylar ı vergiye tabi tutulmaktad ır Kaynak: Deloitte Vergi Rusya; Deloitte Rusya Uluslararas ı Vergi ve i rehberi; IBFD Rusya ülke rehberi; ‘Vergi ödeme-Uluslararas ı bak ı ' - Dünya Bankas ı/PWC raporu, OECD

178 Moskova Mali Ortam (Devam)

Güçlü ve Zay ıf Yönler Vergi Alan ında Alg ılanan Ayr ılık

Rekabetçi Oranlar • Rekabetçi bir kurumlar vergisi oran ının yan ı sıra gelir vergisi oran ı da göreceli olarak düük seviyededir fark • Yabanc ılar için özel bir vergi rejimi bulunmamaktad ır Đ lemlerin kesinli ği • Transfer fiyatlamas ı bekleyen de ğiiklikler aras ında yer alsa da mali reformlar kapsam ında geçmi yıllar içerisinde kayda de ğer geli meler ya anm ı tır • Vergi mevzuat ının çok detayl ı olmamas ına kar ı n, birçok alanda belirsizlikler bulunmakta, mali otoriteler çeli kili açıklamalar yapmakta ve farkl ı bölgelerde yer alan mahkemelerin farkl ı uygulamalar ı olabilmektedir • Son zamanlarda vergi anla mazl ıklar ına ili kin al ınan mahkeme kararlar ı, güvenilir bir sistemin önemini vurgulam ı tır. Bu kapsamda, Rekabetçi Đ lemlerin Adillik Uygulama kolayl ığı Uluslararas ı mahkemeler ve vergi otoriteleri, uygunsuz bir vergi avantaj ının Oranlar kesinli ği ve açıkl ık standartlar varl ığı nın tespiti için daha yo ğun çaba sarf etmektedir Rekabetçi mali ortam için önemli nitelikler Adillik • Vergi idaresi i çevreleri açısından ana sorun olarak durmakta ve yeni yasan ın idari prosedürleri geli tirmesine ba ğlı olarak devam edecek Türkiye Çıkar ımlar ı gibi gözükmektedir • Rusya’daki vergi otoriteleri vergi borcu faizine kar ı , münferit olaylardan sa ğlanabilecek faydalar ı dikkate almaks ızın, destekleyici bir • Vergi kanunlar ının kar ıı k veya belirsiz oldu ğu durumlar için açık bir tutum sergilemektedir yol gösteriminin sa ğlanmas ı gerekmektedir Uygulama kolayl ığı ve açıkl ık • Rusya’nın mevzuata uyum maliyeti, düük olarak nitelendirilemez – • Vergi kanunu, mahkemeler taraf ından tutarl ı bir biçimde çoğu firmalar 3 ayl ık gelir vergisi ve ayl ık KDV iadelerini desteklenmelidir dosyalamaktad ır • Büyük ve küçük ölçekli firmalar aras ında vergi ödemelerinin s ıkl ığı nı • Vergi idaresine ili kin maliyetlerin asgari seviyede tutulmas ı belirleyecek ekilde belirgin bir ayr ım yap ılm ı durumdad ır gerekmektedir Uluslararas ı standartlar • Rusya, tüm OECD standartlar ına uyum sa ğlamamakla birlikte yeni vergi yasalar ının önümüzdeki y ıllarda Rusya’yı söz konusu standartlar ile uyumlu hale getirece ği tasarlanmaktad ır • Rusya’da geni bir alanda vergi anla malar ı bulunmaktad ır

179 Moskova Profesyonel Hizmetlere Eriim Profesyonel hizmetler oldukça geli mi tir ve Moskova birçok uluslararas ı firmaya ev sahipi ği yapmaktad ır Genel Açıklama Avukatlar

• ‘Dört Büyük’ Rusya’da (ve CIS’da) yakla ı k 8.100 ki iyle kayda • En iyi 100 hukuk firmas ından 25’i Rusya’da mevcuttur ve 546 de ğer bir varl ık sergilemektedir: avukat ı vard ır. Bunlardan baz ılar ı: − KPMG: 2 .000 (CIS’da) (2006’da %47’lik bir büyüme − Baker and McKenzie göstermi tir) − Clifford Chance − PwC: 1 .000 (Rusya) − Allen and Overy − EveY: 2 .100 (Rusya) − Linklaters − Deloitte: 3 .000 (CIS) − Lovells − Norton Rose − Freshfields Br Đngilterehaus Deringer

Muhasebeciler Dan ı manlar

• Rusya’da yakla ı k 36.500 sertifikal ı muhasebeci görev yapmaktad ır • Uluslararas ı dan ı manl ık firmalar ının Rusya’da kayda de ğer bir • Yakla ı k 300 adet denetim ve muhasebe firmas ı bulunmaktad ır varl ığı mevcuttur. Bunlardan baz ılar ı: • Rusya’da iki büyük muhasebe birli ği bulunmaktad ır: − Deloitte − Rusya Denetçiler Birli ği − McKinsey and Co − Profesyonel Muhasebeciler Enstitüsü − Boston Consulting Group − Accenture − PA Consulting − KPMG

Kaynak:Taylor and Francis 2004, EIU Ülke Raporlar ı 2006, ‘Dört Büyük’ websiteleri

180 Moskova Đ Yapma Maliyeti Moskova‘nın ofis maliyetleri dünyadaki en yüksekler aras ındad ır

Đ gücü Maliyeti Ofis Maliyeti

• Çokuluslu irketler Rusya’daki faaliyetlerini gittikçe artt ırmaktad ır ve • Moskova, dünyadaki en yüksek 6. ofis maliyetine sahiptir. bu durum beraberinde birçok de ğiimi getirmektedir. Nitelikli i gücü Metrekare ba ı na y ıll ık toplam i gal maliyeti 1.176$’ı bulmaktad ır. için rekabet yüksek düzeydedir. Hem taban hem de değiken Piyasaya sunulan arz halen talebi kar ı layamamaktad ır ve fiyatlar ın ücretler artmaya devam etmektedir artmas ı beklenmektedir • Ara tırmalara göre, Rus bankalar ının vermi oldu ğu maa lar yabanc ı − Moskova’daki ofislerin bo luk oran ı %4,4’tür, bu oran A kalite bankalar ile yakla ı k ayn ı düzeydedir. A ağı daki figürler yabanc ı ofisler için %2’ye dümektedir bankalar ın verdikleri maa lar ı “100” olarak al ıp, Rus bankalar ının • Toplam ofis maliyetleri h ızl ı bir ekilde artmaktad ır, ve 2006 y ılında verdi ği maa lar ı göstermektedir %26,3 oran ında artm ı tır

140 Metrekare ba ı na y ıll ık toplam ofis maliyeti $’000 120 1.6 3rd 100 80 1.4 60 1.2 6th xx . = uluslararas ı sıralama

40 $’000na 9th 20 ı 1.0 10th 0 0.8 Yönetim ıdemli Bölüm Birim K Uzman 0.6 Kurulu Müdürü Müdürü Uzman 50th Senior

Ba kan ı/ Specialist Specialist 0.4 Deputy Member Yönetim Unit of Head k metrekare ba k metrekare ı ll Head of Division of Head Chairman/Board Kurulu ı 0.2 Üyesi Y 0.0 Londra Moskova Dublin Dubai Varova Đstanbul • Đyi bir profesyonel irketin Moskova’da ortalama ödedi ği maa yıll ık 12.000$14.500$ aras ındad ır • Baz ı raporlarda yolsuzlu ğun sözle me, ula ı m, vs. gibi unsurlarda • Bankalar ise bonuslar sebebiyle daha yüksek ücretler ödemektedir 1015%’lik maliyet art ıı na sebep oldu ğu belirtilmektedir (en yüksekleri 18.000$ ile 24.000$ aras ındad ır)

Kaynak: CBRE Endeksi 2006, Deloitte Rusya, Herald Tribune

181 Moskova Düzenleyici Çerçeve Moskova’daki düzenleyici çerçeve piyasa güvenini zay ıflatmaktad ır

Düzenleyici Konumunda Alg ılanan Ayr ılık Piyasa Güveni

• Rusya’daki yasalara kar ı güven düük düzeyde olup söz konusu durum çoğu kat ılımc ının i lemleri kapsam ında uluslararas ı hukuka yönelmesine sebep olmaktad ır ı ı • Finansal ve bankac ılık krizlerinin geçmi i, düzenleyicilerin uygulad ığı ığı n ı disipline dayal ı önlemlerin, yakla an di ğer bir krizin varl ığı na i aret m ığı l ı ı kolayl etti ğin yönünde bir alg ı yaratm ı tır – 2004 y ılındaki Basel II uyum ı süreci kapsam ında bankac ılık lisanslar ının iptali Piyasa güveni Düzenleyici Düzenleyici yap Düzenleyici faaliyetlerin kalitesi tutarl Giri Yakla Uluslararas standartlar Hassasiyet Uluslararas uyum mevzuata • MONEYVAL’ın raporunda (Para Aklaman ın Önlenmesi Uzmanlar ı Uluslararası Mevzuata Uyum(AML / CFT) Komitesi) “Sigorta ve menkul k ıymet piyasas ının denetimine yönelik • MONEYVAL taraf ından çok say ıda zay ıf nokta tespit edilmi tir otoritenin insan kayna ğı açığı tamamlanmal ıdır.” • Yüksek miktara para aklama faaliyeti • Hükümetin müdahale olas ılığı na yönelik üpheler devam etmektedir • Para aklamaya ili kin AB ve BM kurallar ına uyum konusunda yava lık Uluslararası standartlar • Rusya’daki mevcut yasalar ın effafl ık sorunu, Basel II uygulamas ına engel olmaktad ır • Risk bazl ı yönetim sistemlerinin geli tirilmesi konusunda yava lık • UFRS uygulamas ına yönelik yakla ı mın zay ıflamas ı Düzenleyici yap ı • Hükümetin fonlama ve tayinler arac ılığı yla yo ğun etkisi • 2 düzenleyicinin (CBR ve FFMS) birle tirilmesi plan ı Düzenleyici faaliyetlerin kalitesi • Özellikle bankac ılık alan ında zay ıf düzenleme ve denetim Piyasa duyarl ılığı • Tedbirler piyasa kat ılımc ılar ına hiç dan ıı lmadan veya s ınırl ı düzeyde dan ıı larak uygulanmaktad ır Yakla ı mın tutarl ılığı • Önemli piyasa kat ılımc ılar ına yönelik risk bazl ı izleme sistemine yönelme konusunda artan e ğilim • Yakla ı mda önemli tutars ızl ıklar ın varl ığı Giri kolayl ığı • Moskova’da faaliyet göstermek isteyen yabanc ı bankalar için bürokratik ve uzun süreçler Kaynak: Özet – Rusya üzerine ikinci tur de ğerlendirme raporu, Avrupa Konseyi – Para Aklanmas ına Kar ı Seçilmi Uzmanlar Komitesi (MONEYVAL), Temmuz 2004; Bankac ılık Sektörü Riski Analizi: Rusya Federasyonu, Standard and Poor, 21 Haziran 2006

182 Moskova Düzenleyici Çerçeve (Devam)

Düzenleme Felsefesi Düzenleyici Yap ı

• “FFMS’in temel hedefleri, finansal piyasalarda kararlılığı n • Düzenleyici fonksiyonlar, CBR ve Birle ik Piyasa Hizmetleri (FFMS) aras ında sa ğlanmas ı,piyasalar ın yat ırımc ılar için daha etkin ve çekici hale bölünmütür getirilmesi,piyasa effafl ığı nın art ırılmas ı ve yat ırım riskinin azalt ılmas ıdır. • FFMS, finansal piyasalar ı düzenleyen birle ik idari kurulu tur. Önemli Söz konusu hedeflere, finansal piyasa kat ılımc ılar ının faaliyetlerini atamalar ı da yapmakta olan hükümet taraf ından kontrol edilmektedir düzenlenmesi ve menkul k ıymet,sigorta ve d ı ticaret i lemlerine ili kin • Birle ik Finansal Đzleme Hizmeti, para aklama faaliyetlerinin izlenmes inden kurallar ın tespiti ile ula maktad ır.” sorumludur. Maliye Bakanl ığı ’nın bir parças ı olarak çal ı maktad ır • Rusya Merkez Bankas ının düzenleme fonksiyonlar ı aras ında: • CBR, bankalar ın düzenlenmesi, lisanslar ın verilmesi ve muhasebe − Kredi kurulu lar ının kayd ının yap ılmas ı, bankac ılık ve kredi standartlar ının belirlenmesinden sorumludur kurulu lar ının lisanslar ının verilmesi,ask ıya al ınmas ı ve iptali • CBR hükümetten ba ğı ms ız olsa da Birle ik Meclisin alt kamaras ı, yönetim − Kredi kurulu lar ı ve bankac ılık gruplar ının faaliyetlerinin denetlenmesi kurulu ba kan ı ve kurulu, cumhurba kan ının görüü do ğrultusunda − Finansal piyasa kat ılımc ılar ı aras ındaki özellikle sözle meye dayal ı atanmaktad ır anla mazl ıklar ın çözümü konusunda çerçeve olu turulmas ı • Tüm düzenleyici kurullar, hükümet taraf ından finanse edilmektedir • Düzenleyici kurumlar, faaliyetleri gere ği sorumlulu ğu payla makta ve • Düzenleyicinin yönetimini kontrol edecek bir mekan izma yoktur – örne ğin bireysel medeni,ceza ve idari yasalar alt ında sorumlu tutulabilmektedir düzenleyicinin etkinli ğini de ğerlendirecek ba ğı ms ız bir kurul yoktur ve düzenleme kararlar ın gözden geçirilmesi için özel bir mahkeme bulunmamaktad ır • CBR ve FFMS’nin tek bir düzenleyici ile de ğitirilmesi plan ı u a amada parlamentoda görü ülmektedir. Ancak söz konusu de ğiikli ğe k ıdemli Uluslararası Standartlar düzenleyicilerin kar ı çıkmas ı söz konusu olabilecektir

• Basel II gibi uluslararas ı önem arz eden bir düzenlemenin uygulanmas ı, * Toplu Yat ırımlar ın Kontrolü ve FFMS Ba kan ı Rusya yasalar ındaki mülkiyet haklar ına ili kin eksiklik sebebiyle Denetimi,Profesyonel Kat ılımc ılar ın engellenmektedir Faaliyetleri ve Piyasa Altyap ısı • Basel II’ye tam uyumun 2009 itibariyle sa ğlanmas ı olas ı de ğildir Sa ğlay ıcılar ının Düzenlenmesi,Menkul • Finansal kurulu lar, risk yönetimi politikalar ının geli tirilmesi konusunda Kıymet Đhrac ı ve Ticaretinin Birim Ba kan ı x 4 yava kalmaktad ır Düzenlenmesi,Menkul K ıymet • Bankalar 2005 y ılından itibaren uluslararas ı raporlama standartlar ı ile uyum Piyasas ı,Hukuki Đ ler,Halkla Đli kiler,D ı sa ğlamak zorundad ır. Ancak, uygulamas ı sıkı tutulmamakta ve sadece Đli kiler,Ar iv Yönetimi,Finansal ve Đktisadi 9 Müdürlük * büyük bankalar UFRS’yi takip etmektedir Kıymetlerin Düzenlenmesi,Muhasebe ve Raporlama, Đdare ve Teknik Destek

Kaynak: Özet – Rusya üzerine ikinci tur de ğerlendirme raporu, Avrupa Konseyi – Para Aklanmas ına Kar ı Seçilmi Uzmanlar Komitesi (MONEYVAL), Temmuz 2004; Bankac ılık Sektörü Riski Analizi: Rusya Federasyonu, Standard and Poor, 21 Haziran 2006

183 Moskova Düzenleyici Çerçeve (Devam)

Uluslararası Mevzuata Uyum(AML / CTF) Piyasa Duyarl ılığı

• MONEYVAL üyeli ği, FATF tavsiyeleri do ğrultusunda FATF stili • Düzenlemelere yönelik isti ari bir yakla ı mın varl ığı söz konusu düzenleme kurulu de ğildir • MONEYVAL’ın 2004 y ılı Temmuz ay ındaki 2. de ğerlendirmesi • Derecelendirme kurulu u Standard & Poor’s’un raporuna göre, sonucunda dikkat çeken hususlar: “CBR, büyük ölçekli banka zararlar ına müdahale ve etkin • Yolsuzluk ve finansal suçlar, en yüksek tutarl ı para aklama çözümleme konular ında yava davranmaktad ır.” faaliyetine yol açmaktad ır • Yeni düzenlemeler uygulamaya geçmeleri akabinde düzenleyicinin • Đhmal edilebilen para aklama faaliyetleri de para aklama suçu web sitesinden yay ınlanabilmektedir kapsam ında de ğerlendirilmelidir • Rusya yasalar ında kurumsal sorumlulu ğa ili kin bir kavram yer almamaktad ır • Suçlar ın ilerlemesinin takibi, soru turma ve kovu turman ın rutin bir kısm ını olu turmamaktad ır • Müteriler ve hak sahiplerinin tespitine ili kin düzenlemelerde Düzenleyici Faaliyetlerin Kalitesi önemli eksiklikler bulunmaktad ır • Öte yandan raporda 2000 y ılına k ıyasla ya anan çarp ıcı geli meler • Standard & Poor’s’a göre “Bankac ılık reformuna ili kin s ınırl ı bir de vurgulanmaktad ır – etkin bir para aklama sisteminin kurulmas ı politik üstlenme ile birlikte zay ıf bir düzenleyici ve denetleyici ve geli tirilmesine yönelik geli meler çerçeve bulunmaktad ır.” • 2006 y ılı Mart ay ında Rusya Federasyonu Yolsuzlu ğa Kar ı Birle mi Milletler Uzla ı sını ve Temmuz 2006’da Yolsuzlu ğa Đli kin Avrupa Ceza Yasas ı Konseyi Uzla ı sını kabul etmi tir

Yakla ı mın Tutarl ılığı

• Risk odakl ı izlemeye dönük artan e ğilim, büyük ölçekli kat ılımc ılar ı esas almaktad ır • Yasalar ın mahkemelerde tutars ız uygulanmas ı, kreditörlerin Giri Kolayl ığı haklar ının korunmas ını güçle tirmektedir • Piyasa kat ılımc ılar ına yönelik düzenlemelerin tutars ız uygulanmas ı • Moskova’da faaliyet göstermek isteyen yabanc ı bankalar için uzun (ki isel ili kilere ba ğlı olarak) ve bürokratik bir süreç vard ır. Sonuç olarak, yabanc ı bankalar genellikle ube yap ılanmas ına yönelmekte ve tam lisans için ba vurman ın öncesinde yerel altyap ının sa ğlanmas ı için çaba göstermektedir Kaynak: Bankac ılık Sektörü Riski Analizi: Rusya Federasyonu, Standard and Poor, 21 Haziran 2006, Deloitte analizi

184 Đçindekiler

Kar ı la tırmal ı Ülke Profilleri:

• Londra

• Dubai

• Dublin

• Moskova

• Var ova

• Đstanbul

185 Kapsamlı Đçerik Var ova

Genel Açıklama

• Finans merkezi olarak Var ova

Gelir Yaratma Potansiyeli

• Yerel finans hizmetleri piyasas ı

Rekabetin Boyutlar ı

• Nitelikli i gücü kayna ğı • Ya am tarz ı

• Đmaj ve Alg ılan ı • Mali ortam

• Politik ve ekonomik istikrar • Profesyonel hizmetlere eri im

• Altyap ı • Đ yapma maliyeti

• Đ yapma kolayl ığı • Düzenleyici çerçeve

186 Finans Merkezi Olarak Varova Var ova Var ova büyük ölçekli uluslararas ı finansal hizmet firmalar ını çekebilmi tir

Genel Açıklama Sermaye Piyasalar ı

• Var ova, Polonya’nın ana finans merkezidir. Polonya’nın en büyük • Var ova Menkul K ıymetler Borsas ı (WSE)’nın de ğeri 2005 y ılı 206 bankas ı, merkezlerini ve ubelerini Var ova’da sonunda 153 milyar $’dır (Merkez Avrupa’da en büyük) konumland ırm ı tır − Piyasa de ğeri, 200405 döneminde %45,7 artm ı tır − 2005 y ılındaki i lemlerin %25’i, yabanc ı sermaye içermektedir • Ayr ıca, 27 yabanc ı banka ticari i lemlerini yürütmektedir. Bunlar ın • Haziran 2006’da 6 yabanc ı firma WSE’ye kote olmu tur aras ında, birçok uluslararas ı büyük tan ınm ı firmalar • 35 yeni firma da Var ova Borsas ında i lem görmeye ba lam ı mevcuttur:Citigrup (Bank Handlowy) ve Commerzbank (BRE Bank) (2005), Avrupa’da Londra ve Oslo’nun ard ından en çekici 3. • Polonya’daki bankac ılık aktiflerinin %70’i yabanc ılar ın kontrolü borsad ır • Kurumsal tahvil piyasas ı (2005’te %22,9 ile 3,2 milyar $’a), en alt ındad ır. Yabanc ılara ait olan bankalar ın aktifleri içerisinde %21 ile yüksek art ıı gösteren banka bonolar ı (%40 ile 1,5 milyar $’a) ile en yüksek pay, Đtalyan bankalar ına aittir birlikte h ızla büyümektedir • Devlet bankalar ının aktif içerisindeki pay ı %12 civar ındad ır (2005) • 2005 y ılına kadar 4 y ıl süresince toplam %13,4 gerileyerek 3,1 milyar $ seviyesine inmesine ra ğmen k ısa vadeli ka ğı tlarda kayda • Sigorta sektörü büyümeye devam etmektedir (brüt prim tutar ı 2005 de ğer bir i lem hacmi olu maktad ır yılında %12’lik art ı la 11 milyar $’a yükselmi tir) ve küçük firmalar • Türev ürünleri piyasaya sunulmu tur – borsa ve tezgahüstü piyasadan daha yüksek pay almaktad ır. Öte yandan devletin • Sermaye piyasalar ının daha fazla geli mesini engelleyen en önemli idaresinde olan kurumlar sektörün yar ısını kontrol etmektedir. engel, özel sektör tahvilleri ve yerel bonolar için effaf ve likit bir Büyük yabanc ı firmalar: Allianz, AEGON & Generali ikinci el piyasas ının bulunmamas ıdır

Strateji ve Ürün Oda ğı Bugüne Kadar Olan Ba ar ılar

• Polonya’da do ğrudan yabanc ı yat ırımlarda önemli bir art ı • Polonya, bankalar ve sigorta irketleri gibi uluslararas ı finansal ya anm ı tır. 2005’ten itibaren yat ırımc ılar, kaynaklar ını vergi hizmet firmalar ının ilgisinin çekilmesi konusunda ba ar ılı olmu tur avantajlar ı sunan özellikli ekonomik bölgelere yönlendirmi tir. • Geçmi yıllarda ya anan ve en çok bilinen sorun, önde gelen yerel Polonya’da d ı kaynak kullan ım merkezi kuran firmalar: Amilvar sigorta irketi PZU’nun düzensiz ve tamamlanamayan özelle tirmesi Amro, Citigroup, Credit Suisse & GE Money olmu tur • Merkez Avrupa’daki h ızl ı büyüme sergileyen en büyük sermaye • Bankac ılık sektörü ağı rl ıkl ı olarak özel sektörün elindedir ve 200001 piyasas ıdır dönemindeki ekonomik krizleri önemli bir sorun ya amadan • Artan yerel rekabet kapsam ında, Polonya’daki büyük bankalar atlatabilmi tir. Bugüne kadar, finansal hizmetler sektörü, di ğer post mortgage kredileri, kredi kartlar ı, yat ırım fonlar ı, SME’lere borçlanma komünist ekonomileri etkileyen krizlerden kurtulabilmi tir ve leasing hizmetleri, perakende hizmet piyasas ının alt tabakas ı için • Deutsche Bank, Polonya için kapsaml ı bir tüketici finansman stratejisi nakit krediler üzerine yo ğunla mı tır öngörmü ve 22 yeni tüketici finansman ubesini ‘db kredyt’ • Polonya’da yat ırım fonlar ı için ayr ılan kaynak, 2006 y ılı içerisinde 22 markas ıyla açılıı nı yapm ı ve 2007 y ılında ube say ısını 60’a milyon $’dır (200506 döneminde %60’lık art ı ve toplam çıkarmay ı planlam ı tır tasarruflar ın %20’si) • Polonya, Citigroup’un mevcut uluslararas ı yeniden yap ılanma • Polonya’da 70 yerel sigorta irketi hizmet vermektedir (32 hayat, 38’i faaliyetleri kapsam ında yüksek miktarda i lemi devralmak üzeredir hayat d ıı ) Kaynak: DrKW (T ürk Bankacılık Piyasası 2005), Amerika Hazinesi 2005), EIU Ülke Finans Raporu (2006), European Banker (2007)

187 Kapsamlı Đçerik Var ova

Genel Açıklama

• Finans merkezi olarak Varova

Gelir Yaratma Potansiyeli

• Yerel finans hizmetleri piyasas ı

Rekabetin Boyutlar ı

• Nitelikli i gücü kayna ğı • Ya am tarz ı

• Đmaj ve Alg ılan ı • Mali ortam

• Politik ve ekonomik istikrar • Profesyonel hizmetlere eri im

• Altyap ı • Đ yapma maliyeti

• Đ yapma kolayl ığı • Düzenleyici çerçeve

188 Yerel Finans Hizmetleri Piyasası Var ova Finansal hizmetler’in GSYH’ye olan katk ısı 6 milyar $ olup 150.000 ki i istihdam edilmektedir

Yerel Ekonomiye Genel Bak ı Finansal Hizmetler Piyasas ı Yap ısı

• Toplam GSYH=303 milyar $(2005) Sektör baz ında • Polonya’daki 5 büyük banka, toplam bankac ılık aktiflerinin GSYH 2005 %48,6’sını te kil etmektedir (2005) • Hizmet sektörü GSYH’nin %65’ini Tar ım,ormanc ılık ve olu turmaktad ır (2004) 100% 5% bal ıkçılık • 2005’te, bankac ılık sektörü aktiflerinin %70’i yabanc ılar taraf ından • 2005 reel GSYH art ıı %3,4 olup 5% Đnaat kontrol edilmektedir 80% 2006’da %5,8 civar ındad ır 25% Endüstri • Bankalar, toplam finansal sektör aktifleri içerisinde %70’lik en • Ki i ba ı GSYH 7.900$’dır (2005), yüksek paya sahiptir (2005) global olarak 50.’dir 60% − Bankalara ait finansal sektör aktiflerinin 2001 y ılındaki • Almanya, Polonya’nın ana ticaret %85’lik pay ı gerilemi tir orta ğı dır, ihracat ın %28’i, ithalat ın 40% 65% • Sigorta firmalar ı ve arac ı kurumlar toplam %20’lik paylar ıyla %29’unu sa ğlar Hizmetler 20% finansal sektörün kalan k ısm ını te kil etmektedir • 2005 Đhracat: Almanya (28%), Fransa (6%), Đtalya (6%) 0% • 2005 Đthalat: Almanya (29%), Rusya % ofGSYH GDP (9%), Đtalya (7%) • Polonya, AB,NATO ve OECD üyesidir Finansal Hizmetler Piyasas ının Büyüklüğü • Cari açık 2005 y ılında 4,4 milyar $’dır • Finansal hizmetlerin GSYH’ye olan katk ısı 2, 6 milyar $’dır Finansal Hizmetler Piyasas ı Rakamlar ı • Krediler/GSYH=%32,7,Mevduat/GSYH=%43,7 • Polonyal ılar ın %44’ünün banka hesab ı mevcuttur • Bankac ılık sektörü toplam çal ı an say ısı 153.000’dir (2005) • Polonya’nın en büyük 206 bankas ı, merkez ve ubelerini Var ova’da Bankac ılık Toplam bankac ılık aktifleri, 2004 216milyar $ (%71.3 GSYH) konumland ırm ı tır. Ayr ıca, 27 yabanc ı banka faaliyetlerini Bankac ılık sektörü taraf ından verilen yerel krediler,2004 105milyar $(%34.6 GSYH) yürütmektedir. Bunlar aras ında büyük yabanc ı bankalar yer Özel sektöre verilen yerel krediler, 2004 84milyar $ (%27.7 GSYH)

almaktad ır Sigorta • 2004 y ılında 108 yeni ticari banka ubesi kurulmu tur Sigorta irketleri prim tutar ı,2005 10milyar $(%3.1 GSYH) hayat sigortalar ı, 2005 5milyar $(%1.6 GSYH)

Fon Yönetimi Emeklilik fonlar ı aktifleri, 2006 28milyar $(%9.1 GSYH) Yat ırım fonu irketi aktifleri, 2005 19milyar $(%6.3 GSYH)

Risk sermayesi ve özel k ıymet finansman ı, 2005 0.6milyar $(%0.2 GSYH) Kaynak: EIU Ülke Finans Raporu (2005 rakamlar ı), EIU Ülke Raporu (2006), EIRO (2005), Polonya Mer kez Bankas ı Raporu (2005), Polonya Haber Bülteni

189 Kapsamlı Đçerik Var ova

Genel Açıklama

• Finans merkezi olarak Var ova

Gelir Yaratma Potansiyeli

• Yerel finans hizmetleri piyasas ı

Rekabetin Boyutlar ı

• Nitelikli i gücü kayna ğı • Ya am tarz ı

• Đmaj ve Alg ılan ı • Mali ortam

• Politik ve ekonomik istikrar • Profesyonel hizmetlere eri im

• Altyap ı • Đ yapma maliyeti

• Đ yapma kolayl ığı • Düzenleyici çerçeve

190 Nitelikli Đgücü Kaynağı Var ova Polonya genç bir nüfusa sahiptir ve her sene 380.000 yeni mezun i gücüne kat ılmaktad ır

Genel Açıklama Yüksek Öğrenim

• Polonya’nın toplam nüfusu 38,16 milyondur (2005) •Üniversitelerden 2003’te 366.000 öğrenci Yüksek öğrenimd eki öğrenci say ısı (‘000) − Nüfusun %50’si 34 ya ı n alt ınad ır (19 milyon ki i), ve %35’i mezun olurken, bu say ı 2004’te %5 artarak de 25 ya ı n alt ındad ır (13 milyon ki i) 384.000 olmu tur Polonya 2,044 • Toplam nüfus 2001’den beri %0.25 azalm ı tır • Polonya’daki üniversite öğrencilerinin say ısı 2 Macaristan 422 • Toplam i gücü 2001’de 17,23m iken bu say ı 2005’te 17,28m milyon olup (2005), bu say ı 1924 ya Çek Cumhuriyeti 319 olmu tur aras ındaki toplam nüfusun %48’ini • Var ova metropolitan bölgesinin nüfusunun 2,93 milyon civar ında Slovakya 165 olu turmaktad ır oldu ğu tahmin edilmektedir • Toplam e ğitim harcamas ının GSYH’ye oran ı %3,7’dir (20002002) • Söz konusu 2 milyon öğrencinin 582.000’i i letme üzerine e ğitim • AB üyeli ğinden itibaren %80’i 34 ya ı n alt ında olan 300.000 veren özel kurumlarda okumaktad ır 500.000 Polonyal ının çal ı mak için Đngiltere’ye gitmi oldu ğu tahmin • Var ova’daki öğrenci say ısı 255.000’in üzerindedir edilmektedir. Đngiliz gazeteleri taraf ından yap ılan röportajda yerel i • Var ova nüfusunun %20’si üniversite mezunudur sahipleri, iyi e ğitimli genç nüfusun “beyin göçü”nden çekindiklerini • Polonya 126 tane yüksek öğrenim kurumuna sahiptir. Bunlar ın ifade etmi lerdir aras ında 17 adet üniversite ve 18 adet teknik üniversite bulu nmaktad ır. Polonya’da 301 adet özel yüksek öğrenim kurumu bulunmaktad ır. Bütün bu kurumlar 100.000’den fazla bilim adam ını Finans Hizmetleri Çal ı anlar ı bünyelerinde bar ınd ırmakta olup söz konusu ki ilerinin %50’sinin doktora derecesi vard ır • Polonya’daki bankac ılık sektörü çal ı anlar ının say ısı 153.000’dir • Polonya’nın ilk birle ik MBA program ı, 1991 y ılında Illinois (2005). Bunlardan: Üniversitesi ve Polonya Üniversitesi aras ında verilmi tir. Polonya’da u ana kadar 50’ye yak ın MBA veya MBA benzeri dereceleri veren − 125.000’i ticari bankalarda çal ı maktad ır programlar olu turulmu tur. Polonya’da MBA derecelendirmeleri için − 28.000’i kat ılım bankalar ında çal ı maktad ır yerel, kurumsal veya akreditasyon anlam ında herhangi bir düzenleme bulunmamaktad ır • Var ova School of Economics Avrupa ’daki en iyi 55. okuldur • Đlk, orta ve yüksek öğrenime kat ılımın toplam oran ı 2004 y ılında %86’dır • Polonya’daki öğrencilerin %55’i iyi derecede Đngilizce bilgisine sahiptir ve toplumun büyük bir k ısm ı basit düzeyde Đngilizce bilmektedir • En popüler ikinci dil ise Almanca’dır. Öğrencilerin %13’ü “iyi” derecede, %35’i ise “oldukça iyi” seviyede Almanca bilmektedir Kaynak: Dünya Bankas ı bilgileri (2004), Đnsani Geli im Endeksi UNDP (2006), Nationmaster’dan al ınan UNHDP bilgileri, EIRO, FT

191 Đmaj ve Algılanı Var ova Do ğrudan yabanc ı yat ırıma ili kin uluslararas ı güven seviyesi yüksek düzeydedir

Do ğrudan Yabanc ı Yat ırım ve Marka Değeri Açıklama

• Polonya ATKearney DYY Güven Endeksi’nde 2004’te 12., 2005’te ise AT Kearney DYY Güven Endeksi, 2005 5. s ırada yer alm ı tır (Bu çal ı ma uluslararas ı yat ırımın %70’ini olu turan dünyan ın en büyük irketlerinin yöneticileriyle yap ılan 4. görümelere dayanmaktad ır)

nda), nda), 1.4 ı 5. 6. 1.3 • Polonya, Anholt Ulusal Markalar Endeksinde 38 ülke aras ında 26.’dır 1.2 11. (1. = en iyi imaj alg ılan ıı olan). Bu endeks de ğiik ülkelerden 12. 13. 1.1 25.000 ki iyle ülkelerin imajlar ı hakk ında görüülerek 22. olu turulmu tur 1.0 3 yüksek güven = 0.9 • Polonya, 2007 Uluslararas ı Seyahat ve Turizm s ıralamas ında, a ti uluslararas ı alanda etkili markala ma ve pazarlama ba lığı nda, 124 Endeks skoru Endeks (03 aras an t ye AE ony usya s B ol R ari ülke aras ında 86. olmu tur P c huri Türkiye ai/ Ma Dub

Çek Cum Anholt Ulusal Markalar Endeksi, 4. çeyrek, 2006

140 ı s ı 1. 130

120 16. 21. 110 24. 25. 26. 100 35.

90 Endeks skoru Endeks a ya ya eti ye y i us ony Rus R ol caristan P Türk

yüksek alg marka pozitif = Ma

Çek Cumhuri

Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu (2006), Anholt Ulusal M arkalarEndeksi (2006), AT Kearney DYY Güven Endeksi (20 05)

192 Politik ve Ekonomik Đstikrar Var ova Polonya’daki politik ortam oldukça istikrars ızd ır ve yabanc ı firma say ısı düüktür

Hükümet Sistemi Ekonomi Politikas ı

• Polonya parlamenter bir cumhuriyettir • 1998’den beri para politikalar ı merkez bankas ı ba kan ı ve di ğer 9 − Mevcut anayasa 1997’den kalm ı tır üyenin olu turdu ğu Para Politikalar ı Konseyi’nin (MPC) sorumlulu ğu alt ındad ır. 2004 y ılında göreve ba layan MPC, bir önceki döneme − Komünizm 1980’lerde sona ermi tir kıyasla daha az öngörüye sahip olmakla suçlanmaktad ır. 2005 − Parlamentoda iki kamara vard ır ve seçmen ya ı 18’dir Nisan ay ında, Haziran’da yap ılan de ğiikli ğin tam tersi yap ılarak gev ek para politikas ından nötr politikas ına geçilmi ve bu durum − Yasama hem hükümette hem de parlamentonun iki piyasalar ı aı rtm ı tır kamaras ındad ır (Sejm ve Senato) • Yüksek miktarl ı do ğrudan yabanc ı yat ırıma (DYY) ra ğmen, − 460 ki ilik alt kamara temsile orant ılı olarak seçilir. 100 ki ilik ekonomideki yabanc ı mülkiyeti düük seviyededir. Yabanc ı firmalar üst kamara ise de ğiik bir bloke oy sistemi ile seçilmektedir toplam istihdam ın %6,6’sını, ve 2004’te ekonomiye kat ılan toplam − Parlamento’da u an 6 parti temsil edilmektedir. Parlamento de ğerin %11’ini olu tururlar seçimleri ise en az her 4 y ılda bir yap ılmaktad ır • Yüksek düzeydeki zorunlu sosyal sigorta katk ı pay ının ve dilimli vergi sisteminin (%19, %30 ve %40’lık oranlar ı ile) istihdamdaki büyümeyi engelleyici etkisi ve karma ı k yap ısı nedeniyle Polonya’nın vergi sistemi ele tirilmektedir

Politik Görünüm Ekonomik Đstikrar

• Jaroslaw Kaczynski sa ğ kanat Hukuk ve Adalet partisi (PiS) ba kan ı popülist Samoobrona Partisi (self defence) ve Katolik EIU Ülke Risk Dereceleri, 2007 Ba ğı ms ız risk Bankac ılık Ekonomi Politik risk Kur riski Milliyetçi Polonyal ı Aileler Đttifak ı (LPR) ile kurulan istikrars ız sektörü riski Yap ısı riski koalisyonun ba ı nda bulunmaktad ır. Hükümet iç bölünmelerinden ubat’07 BBB BBB BBB BBB BBB dolay ı 20072008 döneminde sonlanmaya do ğru gitmektedir. Bu durum ya az ınl ık hükümetiyle ya da Mr Kacynski’nin iste ği Polonya enflasyon ve faiz oranlar ı (EIU) do ğrultusunda yeni bir erken seçimle sonuçlanabilecektir 14% • Ba kan (5 y ıll ık bir dönem için 2005 y ılında seçilmi tir) ve ba bakan 12% Gerçekle enler Tahminler ikiz karde tir 10% 8% Ortalama faiz oran ı • Hükümet May ıs 2006’dan beri parlamentodaki çoğunlu ğa sahip olsa 6% da, bir sonraki seçim 2009 sonunda gerçekle ecektir. PiS’in 4% koalisyonundaki partilerin tutumlar ı net de ğildir ve bu durum politik Ortalama enflasyon 2% belirsizli ği beraberinde getirmektedir oran ı 0% 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Kaynak: EIU

193 Altyapı Var ova Polonya’nın havayolu altyap ısının kalitesi oldukça düüktür

Ula ı m Đleti im ve Bilgi Teknolojilaeri

• Polonya’nın 5 ana uluslararas ı havaalan ı vard ır: Var ova, Krakow, • Son y ıllarda sabit hat telefon say ısı son 45 y ıl ile kar ı la tırıld ığı nda Poznan, Gdansk and Katowice. Var ova’daki Frederic Chopin 3 kat artm ı tır. Sabit hat telefonlar ının yakla ı k %76’sı ehirlerde, havaalan ı merkez ve do ğu Avrupa’dan gelen yolcular ın kulland ığı , %24’ü ise k ırsal kesimlerde kurulmu tur ana transit havaalan ıdır • Sabit telefon hatlar ına eri imin h ızl ı büyümesi, pazar ın • Frederic Chopin dünyada 55 noktaya hizmet veren Polonya’nın en serbestle mesine neden olmu tur. 2000 y ılında, Hazine Bakanl ığı yo ğun havaalan ıdır. 2006 y ılında 8,1 milyon yolcuya hizmet vermi pazarda hakimiyeti olan Telekomunikacja Polska (TP S.A.) (Tüm yolcular ın % 50’si iç hatlar yolcusu) – önceki y ıldan % 14,4 hisselerinin bir k ısm ını France Telecom’a satmı tır. Hazine Bakanl ığı fazla. Avrupa Birli ği ülkelerine ula ı m %23 artarken, Avrupa Birli ği ayn ı zamanda bölgesel ve ehirler aras ı iletme lisanslar ının olmayan ülkelere ula ı m %11 artm ı tır ihalelerini de yürütmektedir • Var ova havaalan ı Polonya’ya ve Dünya’ya 80’den fazla uçu için • Polonya’nın ileti im ve bilgi teknolojileri alt yap ısı kurulmu tur. hizmet vermektedir. En yayg ın ula ı m noktaları: Londra, Frankfurt, Polonya WEF Dünya Seyahat ve Turizm Endeksi, 2006 Paris ve Amsterdam’dır sıralamas ında, Bilgi, Đleti im, Teknoloji Altyap ısı konusunda iyi • Var ova havaalan ı ehrin güney bat ısından 10 km uzakl ıktad ır durumda olup 43./124 s ıradad ır • Polonya WEF Dünya Seyahat ve Turizm Endeksi, 2006 • Polonya ülkelerin bilgi ve ileti im teknolojisine olan e ğilimlerini sıralamas ında, Havayolu Ula ı m Altyap ısı Kalitesi konusunda ölçen, Đleti im Ağı Haz ırl ılık Endeksinde 122 ülke aras ıda 58. s ırada oldukça düük seviyede, 86./124 s ıradad ır yer alm ı tır • Birçok özel sabit hat operatörü mevcuttur, ancak bunlar ın Ancak, Polonya Avrupa hizmetleri kolay eri ebilir olmay ıp, aktiviteleri yerel piyasayla ehirlerine kolay eri im sınırl ıdır. Telecomunikacja Polska S.A sesli telefonda lider sa ğlamaktad ır. (Londra’dan 2 konumdad ır. 20 milyon kullan ıcı say ısı ile cep telefonu pazar ı saat) Altyap ısının iyile tirilirmesi önemli ölçüde büyümütür. Bu üç operatör aras ında rekabet çok durumunda, Polonya’nın güçlüdür: Polska Telefonia Cyfrowa (Era GSM) pazar ın % 35,7’si bölgesel bir geçi noktas ı olma Centertel (Orange GSM) –pazar ın % 32,7’si ve Polkomtel (Plus fırsat ı mevcuttur GSM). Polonya topraklar ının %95’i 900 DCS kapsama alan ı içindedir • Otobüs ula ı m a ğı nın toplam uzunlu ğu: 849,1 km’dir • 100’den fazla ülkeye direkt telefon hatt ı mevcuttur • Tramvay ula ı m a ğı nın toplam uzunlu ğu : 121,8 km’dir • Eurostat’a göre; 2005’in ilk çeyre ğinde, Polonya’nın yeti kin • Tramvay hatt ının toplam uzunlu ğu: 469,8 km’dir nüfusunun %29’u en az haftada bir internet kullanmaktad ır. Bu • Metro hatt ının toplam uzunlu ğu : 14,2 km’dir rakam AB 25 üye ülkelerinde ortalama %43’dür • Var ova’da ki i ba ı na kay ıtl ı araba say ısı 0,375’tir

Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu (2007), Polonya Hükümet i Websitesi

194 Đ Yapma Kolaylığı Var ova Polonya i yapma kolayl ığı konusunda oldukça alt s ıralardad ır

Bürokrasi Hükümetin Müdahale Seviyesi

• Dünya Bankas ı 2007 Đ yapma kolayl ığı anketi Polonya’yı 175 ülke • Polonya, Ekonomik Serbestlik Endeksi’nde dünyada 87., Avrupa’da aras ında 75. s ıraya koymaktad ır: 41 ülke aras ından 35. ülke olarak gözükmektedir. Polonya, %58,8’lik ortalamas ı ile Dünya ortalamas ı %60,6 ve Avrupa ortalamas ı %67,6’nın alt ında kalmaktad ır Dünya Bankas ı i yapma kolayl ığı sıralamalar ı, Polonya (2007) Đ serbestisi 56.1% Ticaret serbestisi 76.6% Đin balatılması 114 . Polonya’nın 10 Mali serbesti 79.1% ekonomik serbestisi Tescil ilemleri 146 . Hükümetten bağımsızlık 55.3% (Ekonomik Đe alım 49 . Parasal serbesti 80.3% Serbestlik Endeksi, Yatırım serbestisi 50% Mülkiyet hakları 86 . 2007) Finansal serbesti 50% = dünya ortalamas ı Kredi temini 65 . Mülkiyet hakları 50% 100 = en serbest Yatırımcıların korunması 33 . Yolsuzluk serbestisi 34% Đ gücü serbestisi 56.2% Vergi ödeme 71 . 0% 20% 40% 60% 80% 100% Sınırdıı ticaret 102 . Sözlemelerin uygulanması 112 . Đin sonlandırılması 85 .

0 25 50 75 100 125 150 175 effafl ık ve Yolsuzluk Ülke s ıralamalar ı (175 ülke aras ında) • Rusya, Dünya Yolsuzluk Alg ılan ıı Endeksi’nde 163 ülke aras ında 61. sıradad ır (2006, Transparency International) (1. en az yolsuzluk olan ülke olarak) • Polonya Đ Yapma Kolayl ığı genel ba lığı nda ortalama bir ülke profili çizmektedir − 10 faktör ile ilgili istikrarl ı sonuçlar elde edememi tir. Yat ırımc ılar ın korunmas ı ve istihdamla ilgili ba lıklarda yüksek puan al ırken, i kurulmas ı, sözle melerin yürürlüğe konmas ı ve lisans i lemlerine ili kin konular ında yetersiz düzeydedir

Kaynak: Heritage Uluslararas ı ekonomik özgürlükler endeksi (2007), Dünya Bankas ı Đ yapma kolayl ığı anketi (2007)

195 Yaam Tarzı Var ova Var ova hızla geli mektedir ve makul düzeyde bir hayat pahal ılığı sunmaktad ır

Genel Açıklama Sosyal Konfor

• Var ova Polonya’nın ba kenti ve en büyük ehridir. 3 milyonluk bir • Polonya’nın eğitim sistemi Dünya Seyahat ve Turizm Endeksi’ne nüfusu vard ır. Vistula nehrinin üstünde, Balt ık Denizi’nden ve göre 124 ülke aras ında 34. s ırada yer almaktad ır. Var ova’da Karpat Da ğlar ı’ndan 370 kilometre uzaktad ır uluslararas ı okullar mevcuttur • 15. yüzy ıla dayanan ehir, di ğer Avrupa ehirleriyle • Polonya’nın kamu sa ğlık sistemi, her çal ı an ın katk ıda bulunmak kar ı la tırıld ığı nda oldukça yeni say ılmaktad ır zorunda oldu ğu Ulusal Sa ğlık Fonu taraf ından desteklenmektedir. • 512 km 2‘lik ehrin %24’ü ye illiklerle kapl ıdır Sistemin devam eden sorunlar ı vard ır ve yeniden yap ıland ırılmaya • Son be senedir Var ova’daki çoğunlukla yabanc ı sermaye ile ihtiyaç duymaktad ır. Özel sa ğlık hizmetleri gittikçe gerçekle tirilen geli im projeleri 5milyar $’ı geçmi tir. Yabanc ı yayg ınla maktad ır. Büyük ehirlerde de ğiik uzmanl ık alanlar ı yat ırımc ılar taraf ından yap ılan gökdelenler ehrin kal ıcı gerektiren sa ğlık hizmetleri mevcuttur görüntülerindendir • Polonya, 1.000 ki ide 33’lük suç oran ı ile oldukça güvenli bir • Polonya EIU Ya am Kalitesi Endeksi’nde 111 ülke aras ında 48. ehirdir sırada yer almaktad ır • Polonya UNDP Đnsani Geli im Endeksi’nde (2006) 37. s ıradad ır

Bo Vakit Değerlendirme Hayat Pahal ılığı

• Var ova içinde Ulusal Flarmoni Orkestras ı ve Ulusal Opera ve • Var ova ‘Mercer Tiyatro bulunan 30 tiyatroya ev sahipli ği yapmaktad ır Hayat pahal ılığı nın en yüksek Uluslararas ı Hayat oldu ğu ehirler endeksi, 2006 • Var ova’nın 16.500 ziyaretçi kapasiteli 34 oteli vard ır Pahal ılığı Endeksi’nde 2005’te 27. olup, 130 • ehirde birçok sanat ve müzik etkinli ğiden birkaçı: Uluslararas ı 2006’te 62. s ıraya Modern Müzik Festivali, Var ova Müzik Festivali, Multimedya Sanat gerilemi tir (1. en Laboratuar ı Festivali, Poster Bienali ve Açık Hava Tiyatro Festivali Endeksi 110 pahal ı olmak üzere)

• Var ova’da 36 galeri ve 45 müze vard ır ığı l ı • Var ova geni bir restoran çeitlili ğine sahiptir 90

Hayat Pahal Hayat 70 Moskova Seoul Tokyo Hong Londra Varova Kong

Kaynak: Mercer Hayat Pahal ılığı Anketi (2006), www.eVar ova.pl

196 Mali Ortam Var ova Polonya rekabetçi oranlar sunmas ına kar ı n idari maliyetler yüksek düzeydedir

Oranlar Mevzuata Uyum ve Yönetim

Kurumlar Vergisi • Kurumsal vergi y ılı, birbirini takip eden 12 aydan olu makta ve • Vergiye tabi gelirlere ili kin kesinti oran ı %19’dur mükellef farkl ı bir tercihte bulunmad ığı sürece takvim y ılı olarak • Polonya’da yerle ik firmalar, nerede olu tu ğundan ba ğı ms ız olarak varsay ılmaktad ır dünya çap ında elde ettikleri gelirler üzerinden vergiye tabidir • Firmalar, kurumlar vergisi için takip eden ay ın 20’sinde ayl ık avans • Bir firma, yasal merkezi veya yönetim merkezinin Polonya’da olmas ı ödemesi yapmak zorundad ır durumunda Polonya’da yerle ik say ılmaktad ır • Avans ödemeleri, vergi y ılı içerisindeki toplam vergiye tabi gelir veya • Firmalar genel olarak, vergiye tabi geliri olu turan veya koruyan zarar üzerinden hesaplanmaktad ır. Vergi y ılının son ay ına ili kin giderlerini, brüt karlar ından düebilmektedir ödeme, ilgili ay ın 20’sinde ödenmeli ve takip eden ay ın avans ödeme • Vergiye tabi gelirler içerisinde yer alan sermaye gelirleri için %19 tutar ına e it olmal ıdır oran ında kesinti yap ılmaktad ır • Kurumlar vergisi beyannamesi, vergi y ılını takip eden 3. ay ın sonuna • Vergi zararlar ı ötelenebilmekte ve takip eden 5 y ıl içerisinde elde kadar düzenlenmelidir. Faiz kesintileri, ondan sonra yap ılmaktad ır edilen gelirler ile mahsup edilebilmekte, ancak her y ıl esas zarar ın %50’sine kadar olan k ısm ı düülebilmektedir. Zararlar geriye ta ı namamaktad ır • Konsolide vergi gruplar ının olu umu mümkün olmakla birlikte pratikte uygulanmamaktad ır Gelir Vergisi Uluslararası Durum •Aamal ı oranlar %19,%30,%40 eklindedir. Serbest meslek mensuplar ı için %19’luk sabit oran uygulanmaktad ır • Polonya’da, 80’den fazla vergi anla mas ı bulunmaktad ır • Yabanc ılar için özel rejimler bulunmaktad ır • Anla malar kural olarak, d ı ar ıda ödenen kar pay ından al ınan stopaj Stopaj Vergisi vergisi, faiz ve telif hakk ı için indirimli oranlar sa ğlamaktad ır • Kar paylar ı üzerinden %19, faiz ödemeleri ve telif haklar ı üzerinden • Polonya, transfer fiyatlamas ı gibi hususlarda OECD standartlar ına %20’dir uymaktad ır. Ayr ıca vergi kaçakçılığı nın önlenmesine ili kin birle me ve Katma De ğer Vergisi bölünme kurallar ı bulunmaktad ır • Çoğunluk mal ve hizmetin sat ıı na ili kin %22’lik standart oran • Denetim alt ındaki yabanc ı irketlere ili kin kurallar bulunmamaktad ır uygulanmaktad ır • Yabanc ı ubelerin gelirleri vergiye tabidir • Đndirimli oranlar (%7,%3,%0) ve muafiyetler mevcuttur • Đ tirak muafiyeti kurallar ı çerçevesinde, Avrupa Birli ği kapsam ındaki itirakler için vergi muafiyeti uygulanmakta, üye olmayan ülkelerde Di ğer yer alan i tirakler vergiye tabi tutulmaktad ır • Medeni hukuka ili kin vergiler (krediler %2, mülkiyet haklar ı %1, firma senetleri %0,5). Prensip olarak i lem KDV’ye tabi ise veya KDV muafiyeti var ise uygulanmaz • Đ verenin sosyal sigorta kesinti tutar ı (%19’dan %22’ye kadar)

Kaynak: Deloitte Vergi Polonya, Deloitte Polonya Ulus lararas ı Vergi ve Đ Rehberi, IBFD Polonya Ülke Rehberi, Dünya Bankas ı/PWC raporu, OECD

197 Mali Ortam (Devam) Var ova

Güçlü ve Zay ıf Yönler PerceivedVergi Alan ‘gap’ında inAlg taxılanan positioning Ayr ılık

Rekabetçi Oranlar • Avrupa genelindeki en düük kurumlar vergisi oran ı fark • Yabanc ılar için cazip vergi rejimi • Ancak, göreceli olarak yüksek sosyal güvenlik maliyeti ve yüksek dolayl ı vergi oran ı Đ lemlerin kesinli ği • Vergi mevzuat ı, Bat ı Avrupa’da yer alan finans merkezleri kadar geli memi olup vergi uygulamalar ında çoğu zaman belirsizlikler ya anmaktad ır • Son dönemlerde ortaya konan ba ğlay ıcı kurallar neticesinde i lemlerin kesinli ği artt ırılm ı tır Adillik • Vergi yasalar ının birçok açıdan belirsizlikler içermesi sebebiyle, vergi Rekabetçi Đ lemlerin Adillik Uygulama kolayl ığı Uluslararas ı mükellefleri dan ı manl ık almamalar ı durumunda zarar görebilmektedir Oranlar kesinli ği ve açıkl ık standartlar • Ayr ıca, ba ğlay ıcı kurallar ın yay ınlanmas ı merkezi bir yap ıda Rekabetçi mali ortam için önemli nitelikler sonuçland ırılmamakta ve farkl ı bölgelerde yer alan vergi otoriteleri, ayn ı konu hakk ında farkl ı kararlar alabilmektedir Türkiye Çıkar ımlar ı Uygulama kolayl ığı ve açıkl ık • Mevzuata uyum maliyeti i letmeler için yüksek düzeydedir. Vergi mevzuat ı, küçük ölçekli mükellefler için bir tak ım kolayl ıklar • Türkiye’nin yat ırım kararlar ında etkisi olan önemli yabanc ı oyuncular getirmektedir için vergi te viklerini gündeme getirmesi gerekmektedir • Vergi beyannamelerinin elektronik ortamda dosyalanmas ı ve di ğer resmi formalar ın kamu otoritelerine iletilmesi konusunda gecikmeler • Đdari vergi maliyeti minimum seviyede tutulmal ıdır ya anmaktad ır • Vergi otoritelerinin mevcut tutumu mükelleflerden ziyade mali sistemi destekleyici yöndedir • Avrupa Birli ğine kat ılımın akabinde vergi sistemi daha kararl ı ve tutarl ı olarak görülmektedir Uluslararas ı standartlar • Kapsaml ı bir çifte vergilendirme anla mas ı ağı mevcuttur • Transfer fiyatlamas ı gibi OECD standartlar ına uyum sa ğlanm ı tır

198 Profesyonel Hizmetlere Eriim Var ova Polonya’da baz ı uluslararas ı profesyonel hizmet firmalar ının ofisleri vard ır

Genel Açıklama Avukatlar

• ‘Dört Büyük’ Polonya’da yakla ı k 3.700 ki iyle kayda de ğer bir varl ık • Baro’da toplam: sergilmektedir: − 22.545 hukuk dan ı man ı vard ır – PricewaterhouseCoopers 1.000 ki i ve 11’i Polonyal ı olan 25 − 8.488 kay ıtl ı avukat vard ır partner – KPMG 1.000 ki i • En iyi 100 hukuk firmas ından 13’ü Polonya’da mevcuttur ve bu – Deloitte 900 ki i firmalarda 300 avukat görev yapmaktad ır. Bunlardan baz ılar ı: – E&Y 800 ki i − Allen ve Overy, Clifford Chance Punder SP. ZO.O, Lovells Boesebeck Droste, Baker ve McKenzie ve Linklaters

Muhasebeciler Dan ı manlar ve Diğer Profesyoneller

• Ekonomideki geli meler nedeniyle son y ıllarda bu say ının artm ı • Polonya’daki BPO (d ı kaynakl ı i süreçleri) sektöründeki yabanc ı oldu ğu tahmin edilse de, 2001 senesinde Polonya’da 7.500 yeminli yat ırım artmaktad ır. Yat ırımc ılar ın 2005’ten itiberen Özel Ekonomik mali müavir mevcuttur Bölgelerde vergi muafiyeti sa ğlayan BPO kaynaklar ı bulmaktad ırlar. • 2001’de 2.064 denetim/muhasebecilik firmas ı bulunmaktad ır Polonya’da BPO merkezi kuran irketler aras ında (di ğerlerinin yan ısıra); ABN AMRO, Accenture, Atos Origin, Citigroup, Bayer, – ‘Dört Büyük’ üst düzeyde faaliyet göstermektedir Credit Suisse, Reuters, GE Money ve KPMG yer almaktad ır • Ba lıca profesyonel muhasebecilik birli ği Yasal Muhasebecilik Ulusal • Polonya’da faaliyet gösteren uluslararas ı dan ı manl ık firmalar ının Odas ı’dır (2001) aras ında: – Booz Allen Hamilton, McKinsey & Company, Deloitte, Accenture ve Boston Consulting Group – Accenture ve Deloitte sıras ıyla 700 ve 200 ki iden fazla çal ı an ile varl ık göstermektedir

Kaynak: IFAC (2001 rakamlar ı)

199 Đ Yapma Maliyeti Var ova Ofis i gal maliyetleri Londra’nın 30%’u kadard ır ve igücü maliyeti oldukça düüktür

Đ gücü Maliyeti Te vikler

• Polonya’daki finansal arac ılar için y ıll ık ortalama maa = 22.200 $ • Polonya’da, te vik uygulayan 14 Özel Ekonomik Bölge ve Teknoloji • Đ veren taraf ından ödenen sosyal sigorta pay ı, maa ı n %19,83’ü ile Park ı vard ır. Bu bölgeler a ağı daki te viklerden yararlan ırlar: %22,72’si aras ında de ğimektedir − gelir vergisi muafiyeti • Büyük profesyonel hizmet firmalar ındaki ortalama mezun maa lar ı − rekabetçi fiyatlar ile arazi sat ıı yıll ık 19.00023.000 $ aras ındad ır − yat ırım projeleri formaliteleri ile ilgili ücretsiz dan ı manl ık − gayrimenkul vergisinden muafiyet − çal ı anlara yönelik düzenlenen e ğitimlere sa ğlanan destek − yeni i kurulmas ı aamas ında sa ğlanan destek

Ofis Maliyeti ve Alan ı

• Var ova’daki y ıll ık ofis kiralama maliyetleri Londra’da City’nin maliyetlerinin %30’udur (2007). Bu oran 20062007 aras ında %14 artm ı tır – CBRE Ofis maliyetleri endeksi (2007): – Var ova için toplam ofis i gal maliyeti metrekare ba ı na 448 $’dır (geçen seneye göre %13,6’lık art ı la) – Metrekare ba ı na düen maliyet “toplu”dur ve bütün igal maliyetlerini kapsar – Var ova’daki toplam ticari alan 668.400 metrekaredir (CB Richard Ellis’in Pazar Endeksi Brifingi). Toplam 200.000 metrekareyi a an yeni yat ırımlar ın in aatlar ı devam etmekte olup, söz konusu yat ırımlar tamamland ıktan sonra toplam ticari alan ın %30 oran ında artmas ı beklenmektedir

Kaynak: CBRE, www.paiz.gov, Deloitte Polonya

200 Düzenleyici Çerçeve Var ova Var ova, tek düzenleyici rejimine geçi yapmaktad ır

Düzenleyici Konumunda Alg ılanan Ayr ılık Piyasa Güveni

• Halihaz ırda zay ıf olarak derecelendirilen ve potansiyel zorluklar içeren bir geçi dönemi ya anmaktad ır ığı l ı

ı • IMF raporunda, tek bir düzenleyicinin olu umuna ili kin zorluklar vurgulanmaktad ır. Özellikle geçi düzenlemelerin netle tirilmesi ve ı ı ığı yeni rejimin kolayla tırılmas ı ad ına piyasa kat ılımc ılar ı ile ortakla a ntutarl ı

m hareket edilmesinin önemine de ğinilmektedir ı kolayl

• Rapor ayr ıca “yerinde denetimlerin acilen ba lamas ı için yeni Uluslararas uyum mevzuata Hassasiyet Piyasa güveni Düzenleyici yap Düzenleyici Uluslararas standartlar Düzenleyici Düzenleyici kalitesi faaliyetlerin Giri Yakla tüzüklerin ve i e al ım sözle melerinin uygulamaya al ınmas ı” hususuna dikkat çekmektedir Uluslararası Mevzuata Uyum(AML / CFT) • Tek düzenleyici yap ıya ili kin medyan ın olumsuz yakla ı mı • 1999’dan itibaren kayda de ğer geli meler ya anm ı tır ancak Müteri Durum Takibi (CDD) konusundaki eksiklikler devam etmektedir Uluslararası standartlar • AB Üyeli ği, “uyum müktesebat ı”na kat ılmaktad ır Düzenleyici yap ı • Eylül 2006’da kurulan tek düzenleyici yap ısı • Yönetim kurulu ba kan ı ve CEO’nun rolleri ayr ı tırılmamas ı • Hükümet taraf ından yap ılan kilit atamalar • Düzenleyicinin kendisini ve karar alma mekanizmas ının etkinli ğini de ğerlendirecek ba ğı ms ız bir yap ının eksikli ği Düzenleyici faaliyetlerin kalitesi • OECD raporunda 24 ülke aras ında son s ırada yer almaktad ır Piyasa duyarl ılığı • Yeni bir düzenleyicinin olu umu, bahse konu sorunlar ın çözülmesi için bir f ırsat yaratacakt ır Yakla ı mın tutarl ılığı • IMF, yeni düzenleyicinin en iyi uygulamalara ba ğlı hareket etmemesi konusundaki endi elerini vurgulam ı tır Giri kolayl ığı • Medyadan veya di ğer kurulu lardan olumlu yorumlar yap ılmamakta, nitekim de ğerlendirme yap ılabilmesi için de erken say ılmaktad ır. Di ğer taraftan ba ğı ms ızl ığı n yetersiz düzeyde olmamas ı, sorunlar ın temelini te kil etmektedir Kaynak: Polonya Cumhuriyeti – IMF Sonuç Raporu, Kas ım 26 2006. Uluslararas ı Finans Merkezleri Endeksi, Londra ehri, Mart 2007, Deloitte analizleri

201 Düzenleyici Çerçeve (Devam) Var ova

Düzenleme Felsefesi Düzenleyici Yap ı

• “Finansal piyasa denetiminin amac ı, piyasan ın düzgün i leyi i, istikrar ı, • Polonya’daki tek düzenleyici, Finansal Denetim Kom isyonu (KNF), Eylül güvenlik ve effafl ığı ,finansal piyasadaki güvenin sa ğlanmas ı oldu ğu kadar 2006 da faaliyete ba lam ı ve Sigorta ve Emeklilik fonlar ın denetimini de piyasa kat ılımc ılar ının paylar ının düzgün ekilde korunmas ının sa ğlanmas ını içeren çoklu düzenleyici bir yap ının yerini alm ı tır kapsar.” • KNF, sigorta firmalar ı,emeklilik fonlar ı ve sermaye piyasalar ını • Düzenleyici fonksiyonlar: düzenlemektedir − Finansal piyasalar ın düzenli i leyi inin sa ğlanmas ı için önlemler • Ocak 2008’den sonra, bankac ılık denetimi Bankac ılık Komisyonundan − Finansal piyasalar ve rekabetin geli imi KNF’ye devredilecektir − Eğitim ve yeterlili ğe ili kin finansal literatürün geli tirilmesi • KNF’nin hükümet ve Merkez Bankas ı ile olan yak ın ili kileri neticesinde − Finansal piyasalar ın denetimine ili kin düzenleyici reformlar ın hükümet etkisi alt ında olabilece ği tart ıı lmaktad ır. Üyeleri aras ında Maliye önerilmesi Bakan ı, Çal ı ma ve Sosyal Güvenlik Bakan ı, Merkez Bankas ının yönetim − Finansal piyasa kat ılımc ılar ı aras ında sözle melere dayal ı veya icra kurulu ba kan ı bulunmaktad ır. Bu 3 üye, do ğrudan ba bakana anla mazl ıklar ın çözümü konusunda çerçeve önerisi kar ı sorumludur − Kanun marifetiyle di ğer aktivitelerin yürütülmesi • KNF’nin ba kan ı bir önceki maliye bakan ıdır ve ba bakan taraf ından atanmaktad ır • KNF ba kan ı, komisyonun sorumluluk yetkisi dahilinde medeni ve cezai davalar ı yürütebilmektedir • IMF, KNF’yi olu turan ve tam ba ğı ms ızl ığı n sa ğlanmas ı amac ını ta ı yan Uluslararası Mevzuata Uyum (AML/CFT) mevzuat ın, en iyi uygulamalar ile uyumlu olmad ığı konusundaki endi elerini belirtmi tir

• Polonya FATF stili bir düzenleyici kurul olan MONE YVAL’a üyedir • MONEYVAL taraf ından yap ılan ikinci tur de ğerlendirmeler s ıras ında, a ağı da yer verilen hususlar vurgulanm ı tır: Sınıfland ırılm ı Bilgi Ba kan Komisyon Ofisi Korumas ı − Yolsuzluk dosyalar ında art ı

− Suç örgütlerinin para aklama faaliyetlerine kat ılmas ı Đç Denetim ve Sivil • Bankalar, sigorta kurulu lar ı ve arac ı kurumlar halen en kolay zarar Savunma görebilecek kurumlard ır • Raporda ayr ıca 1999 y ılında yap ılan ilk MONEYVAL de ğerlendirmesinden bu yana sa ğlanan olumlu geli melere de ğinilmektedir. Ayr ıca yeni para aklama Ba kan yard ımc ısı Ba kan yard ımc ısı mevzuat ı ile birlikte para aklama soru turma ve davalar ında kayda de ğer bir art ı ya anm ı tır • Ancak, yeni para aklama mevzuat ı, hesap açılmas ı aamas ında müterinin kimlik bilgisi tespitini zorunlu tutmamaktad ır • Bankac ılık yasas ında yöneticilerin ve büyük pay sahiplerinin *7 birim bulunmaktad ır: Sigorta Denetimi,Emeklilik Denetimi, Đdare,Bankac ılık Denetimi,Finansal Piyasalar Geli imi ve Çapraz Sektör Politikalar ı,Sermaye Piyasalar ı tan ımlanmas ına ili kin bir gereklilik bulunmamaktad ır Denetimi,Yasa ve Mevzuat

Kaynak: KNF websitesi, CMS Cameron McKenna taraf ından yaz ılan Complinet makalesi, 8 Eylül 2006. Polonya’nın ikinci raund de ğerlendirme raporu, Kara Para Aklaman ın Ölçümlerinin De ğerlendirmesi hakk ında Avrupa Seçim Komitesi Birli ği (MONEYVAL), Aral ık 2003. Deloitte analizleri

202 Düzenleyici Çerçeve (Devam) Var ova

Uluslararası Standartlar Düzenleyici Faaliyetlerin Kalitesi

• Uluslararas ı standartlar ın sa ğlanmas ı ve AB üyeli ği • OECD endeksi, Polonya’ya 24 ülke aras ında son s ırada yer vermi ,en düük skorlar ı ise idari ve iktisadi düzenlemeler alm ı tır

Piyasa Duyarl ılığı Yakla ı mın Tutarl ılığı

• KNF’nin olu umu, önceki rejime yönelik ele tirilere tepki • IMF, KNF’yi olu turan ve tam ba ğı ms ızl ığı n sa ğlanmas ı amac ını mahiyetinde olan politik bir iste ğin göstergesidir ve OECD gibi ta ı yan mevzuat ın, en iyi uygulamalar ile uyumlu olmad ığı ba ğı ms ız örgütler taraf ından tespit edilen hususlar ı hedef konusundaki endi elerini belirtmi tir almaktad ır • Geçi sürecinde, Var ova’nın piyasa geli melerine k ısa sürede tepki verebilmesi s ınırl ı düzeyde kalabilir. Yeni bir düzenleyicinin olu umu daha temel piyasa sorunlar ının hedeflenmesine yönelik önemli bir fırsat sunmaktad ır

Giri Kolayl ığı

• IMF, Polonya için “Yeni i lerin tescili ve mevcut olanlar ın sonland ırılmas ı, sözle melerin uygulanmas ı, yolsuzluk ile mücadele ve yasal sorunlar ın k ısa sürede çözümlenmesi konular ında zay ıf kalmaktad ır ve söz konusu hususlar ın geli tirilmesi gerekmektedir” görüünü belirtmi tir • Düzenleyici çerçeveye ili kin istikrars ızl ık ortam ının hakim olmas ı, büyüme oranlar ını etkilemi tir • KNF, güvenin sa ğlanmas ı ve yeni firmalar ın yönlendirilmesi konusunda önemli zorluklar ile kar ı kar ı yad ır

Kaynak: Deloitte analizleri

203 Đçindekiler

Kar ı la tırmal ı Ülke Profilleri:

• Londra

• Dubai

• Dublin

• Moskova

• Var ova

• Đstanbul

204 Kapsamlı Đçerik

Gelir Yaratma Potansiyeli

• Türkiye ekonomisine ili kin genel açıklama

• Yerel finans hizmetleri piyasas ı

• Türkiye'deki finansal hizmetler sektöründe ürün fırsatlar ı

• Bölgesel finans hizmetleri piyasas ı

• Ya am tarz ı Rekabetin Boyutlar ı • Mali ortam • Nitelikli i gücü kayna ğı • Profesyonel hizmetlere eri im • Đmaj ve Alg ılan ı • Đ yapma maliyeti • Politik ve ekonomik istikrar • Yasal ortam • Altyap ı • Düzenleyici çerçeve • Đ yapma kolayl ığı

205 Türkiye Ekonomisine Đlikin Genel Açıklama Ekonomik göstergeler son 5 y ılda önemli ölçüde geli mi tir

GSYH Ekonomik Çevre

• Türkiye’nin ekonomisi son y ıllarda oldukça h ızl ı büyümü ve global • Tarihsel olarak Türkiye yüksek enflasyon ve faiz oranlar ı sebebiyle olarak 17. s ıraya yerle mi tir sıkınt ı ya am ı tır ancak ekonomik istikrar ın sa ğlanmas ı ile enflasyon −GSYH %6,1 art ı la 400 milyar $’a ula mı tır (2006) oran ı 2002 y ılından itibaren gerilemi ve AB25 ortalamalar ına −GSYH’nin, 2011’de 600 milyar $’a ula mas ı beklenmektedir yakla mı tır Ki i ba ı GSYH , $’000 (200206) • Faiz oranlar ı halen AB ülkelerine k ıyasla yüksektir ancak son GSYH ki i ba ı GSYH ki i ba ı sat ın AB ileile GSMH GSYH Karılatırılması Karılatırması ekonomik krizden itibaren düzenli olarak gerilemi tir 10 alma gücü paritesi 9.0 9 10 9 Türkiye’nin tarihi ve tahmini enflasyon ve 8 8 7 faiz oranlar ı (EIU) 7 6.6 6 5 6 5.5 4 50 Mevcut Tahmini 5 3 45 2 % 4 1 40 GSMH GSMH (% değiimi) GSYH (% değiimi) (% GSYH 0 2.6 3 2002 2003 2004 2005 2006 2007* 2008* 35 2 Yıllar 30 1 25 Türkiye AB25AB Ortalaması *:tahmini Faiz Oranlar ı 0 20 (ortalama) 2002 2006 15 10 Enflasyon oran ı Do ğrudan Yabanc ı Yat ırım 5 (ortalama) 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 35 DYY geli imi, milyar $ 30 * • DYY, 200506 30 döneminde 2 kat ına • Beklentilerin aksine GSYH büyümesi artan bir oranla yerel talebe ba ğı ml ı hale gelmektedir 25 yükselmi ve 20 20,2 • Sermaye giri lerinin kompozisyonu geli mi olsa da 2005 y ılındaki 20 milyar $’a ula mı tır sermayenin %37’si k ısa vadeli giri lerden ileri gelmektedir. Türkiye 15 • DYY’nin 2007 y ılında 9,8 halen yat ırımc ılar ın duyarl ılığı ndaki de ğiimler ile etkilenebilen bir 10 da yasal altyap ı yap ı sergilemektedir *2007 geli meleri, 5 1,8 2,9 • 2006 bütçesi, makul düzeyde s ıkı bir maliye politikas ı getirmi tir 1,1 tahmini makroekonomik ve 0 • Emeklilik yasas ının kabulü, sosyal güvenli ğini güçlendirilmesi, vergi politik istikrar, AB 1993 2003 2004 2005 2006 2007 gelirleri reformu, bankac ılık denetimindeki geli meler ve bireysel 2002 avg üyeli ğine ili kin kredi geli imi gibi hususlar güçlü bir ekonomik performans ın • Körfez bölgesi yat ırımc ılar ı Türkiye ile yak ından olumlu beklentiler sa ğlanmas ı ve d ı çevrede ya anan olumsuzluklara kar ı esnekli ğin ilgilenmektedirler. Halkbankas ı, Galataport ve neticesinde artmas ı art ırılmas ı için önem arz etmektedir ĐMKB özelle tirmeleri ile de ilgilendiklerini beklenmektedir bildirmi lerdir

Kaynak: Makroekonomik Geli meler 2006 – Ali Babacan’ ın sunumu, EIU 2006 Ülke Finans Raporu, Dünya Geli im Göstergeleri (2006)

206 Yerel Finans Hizmetleri Piyasası Türkiye’deki yerel finans hizmetleri piyasas ı 16 milyar $’a ula mı tır

Genel Açıklama Finansal Hizmetler Piyasas ı Rakamlar ı

GSYH’nin sektör baz ında da ğı lımı, • FS’de 180.000 ki i istihdam edilmi tir 2006 Bankacılık sektörü göstergelerinin AB değerleri karılatırılması ile (%) Türkiye • Toplam banka say ısı:4 kat ılım bankas ı ile birlikte 50 (2007) AB15 100% ĐnaatConstruction 2000 2004 2005 2006 2004 5% Tarım, 90% Agriculture, Aktifler/ GSYHGSMH 83.7 71.2 81.5 86.7 289.2 Toplam i gücünün sektörel FH igücü sektörel da ğı lım 10% ormancılık,forestry ve 80% balıkçılık Krediler/ GSYHGSMH 27.5 24.0 31.4 37.8 122.2 da ğı lımı (milyon) (‘000) fishing Mevduatlar/GSYH GSMH 53.6 44.4 49.9 53.3 98.6 Other 70% 25% Diğer Net Karlar/ Toplam Aktifler 2.6 2.1 1.4 2.3 0.7 100% hizmetlerServices Takipteki krediler / Toplam krediler 11.5 6.2 4.9 3.85 2. 1.5 Di ğer 10 Di ğer 60% 15 Sigorta irketleri 50% 80% 5 Üretim 40% Đmalat 56% Industry(excl. (inaatconstruction) hariç) 30% 60% • Finansal hizmetler GSYH’nin sadece %4’ünü 7 Tar ım 20% Bankalar FinansalFinancial olu turmaktad ır ,geli mi piyasalarda ise bu 151 10% 4 % 40% hizmetlerServices oran %810 civar ındad ır 0% 9.2 Di ğer hizmetler − Finansal hizmetlerin GSYH’ye olan 20% katk ısı 16 milyar $’dır 0.2 FH piyasas ı 0%

Finansal Hizmetler Piyasas ının Büyüklüğü

Bireysel bankac ılık istatistikleri •Toplam bankac ılık aktifleri Kriterler Değer Kriterler Değer (2006) GSYH’nin %87’si olup bu oran GSMHGSYH Büyüme Yüzdesi (2006) 6.1 Mevduat hesabı sayısı 86,131,000 Bankaların toplam aktif büyüklükleri (Milyon $)006) (2 341,435 Toplam Kredi alan müteri sayısı 30,685,000 geli mi piyasalarda %300’dür Krediler (Milyon$) (2006) 149,548 Kredi kartı sayısı 32,400,000 •Sigorta, bireysel emeklilik ve Takipteki krediler (Milyon $) (2006) 4,486 mortgage sektörleri yüksek Menkul Kıymetler Portföyü (Milyon $) (2006) 108,576 ube sayısı 7,296 ATM sayısı 16,533 büyüme potansiyeli ta ı maktad ır Mevduatlar (Milyon$(Million $) (2006) 209,902 GSYH Kredi kartı ilem hacmi/GSMH (%) 19 Finans hizmetlerinin aktif büyüklüğü (AktifGSYH / GSMH) (%) (2006) 98 Bankalar 86.7 • Yeni mortgage yasas ı, effafl ık, istikrar ve gayrimenkul piyasas ı için daha nitelikli Leasing Kuruluları 1.7 ürünlerin kullan ılmas ı imkan ını yaratmaktad ır Factoring Kuruluları 1.1 • Yurtd ıı ndan Türkiye’ye dönebilecek olan yüksek net de ğerli aktiflerin yakla ı k Tüketici Finansmanı Kuruluları 0.6 de ğeri 5080 milyar $ civar ındad ır Sigorta irketleri 3 • Vadeli Đ lemler Borsas ının i lem hacmi 2005 y ılında 3 milyar YTL’den 2006 y ılında Menkul Kıymetler Yatırım Fonları 3.8 18 milyar YTL’ye yükselmi ve 2007 sonu itibariyle 100 milyar YTL’ye çıkmas ı Menkul Kıymetler Yatırım Ortaklıkları 0.1 beklenmektedir Menkul Kıymetler Aracı Kuruluları 0.5 • Toplam sigorta gelirleri (brüt primler) 7,7 milyar $’dır ve uluslararas ı piyasas ının Gayrimenkul Yatırımı 0.4 %0,2’sine denk gelmektedir (3,4 trilyon $)

Kaynak: Dünya Geli im Göstergeleri (2006), EIU 2006 Ülke Finans Raporu ,Türkiye Bankalar Birli ği

207 Türkiye’deki finansal hizmetler sektöründe ürün fırsatları Türkiye’de çok say ıda potansiyel te kil eden ürün f ırsatlar ı bulunmaktad ır

Piyasa Yap ısı ve Ürün F ırsatlar ı Ürün F ırsatlar ı (Devam)

Piyasa yap ısı • Sigorta sektörü ki i ba ı geliri Türkiye’de 105$ iken dünyada 519$ • Đlk 10 banka, toplam bankac ılık aktiflerinin %84’ünü olu turmaktad ır düzeyindedir (2006) Bankac ılık • Yabanc ı piyasa oyuncular ı, Türkiye’deki bankac ılık sektöründeki • Piyasa yo ğunlu ğu düük düzeyde seyretmekle birlikte önemli bir konumlar ını güçlendirmektedir. Sektördeki yabanc ılar ın pay ı 2 y ıl potansiyel te kil etmektedir (krediler/GSYH=%30, AB ortalamas ı içerisinde 3%’ten %22,4’e yükselmi tir %167) Sermaye piyasalar ı • Bireysel krediler, makroekonomik geli meler ile art ı göstermektedir • Sermaye piyasas ı, büyük i letmelerin finansman ı için önemli bir • Bireysel kredilerin GSYH’ye olan oran ı (%10,4) geli mi ülkeler (%58) kaynak olmakla birlikte potansiyeline oranla geli memi durumdad ır ile kar ı la tırıld ığı nda oldukça düük düzeyde kalmaktad ır • Sermaye piyasalar ının 2 geli mi arac ı mevcuttur:hisse senedi ve • Türev ürünleri piyasas ı, özellikli finansman ürünleri, faktoring ve hazine bonolar ı. Borsaya kote 296 irketin piyasa de ğeri 98 milyar $ leasing art ı göstermekte ve olgunla makta olup ilerleyen y ıllar için olup GSYH’nin %33’üne kar ı lık gelmektedir önemli bir potansiyel te kil etmektedir • Sermaye gelirlerine uygulanan stopaj kesintisine ili kin reform ve • Mortgage piyasas ının 10 y ıl içerisinde 130 milyar $’a yükselmesi hazine bonolar ı ile di ğer borçlanma araçlar ı aras ındaki dengeyi beklenmektedir sa ğlamaya yönelik düzenlemeler neticesinde kurumsal tahvil • Varl ığ a dayal ı menkul k ıymetlerin seküritizasyonunun 10 y ıl içerisinde piyasas ının tekrar canlanmas ı söz konusu olabilecektir 200 milyar $’a yükselmesi beklenmektedir • Düzenleme de ğiiklikleri ile arac ı kurumlar ın tezgahüstü türev ürünlere ili kin i lem yapabilmelerine, detayl ı bir risk yönetimi sistemi kurulmas ı art ıyla, izin verilmi tir Gerileyen Ürünler Sigorta • Küçük i letmeler segmentindeki takipteki krediler miktar ının h ızla • Türkiye’de sigorta sektörü potansiyelinin alt ında de ğerlenmi olup artmas ı neticesinde, kredilerin yeniden yap ıland ırılmas ı için “Anadolu 2004’te sigorta primleri GSYH’nin %1,6’sına denk gelmekte iken Yakla ı mı” program ı ba lat ılm ı tır dünya ortalamas ı %7,5 düzeyindedir • 200206 döneminde h ızla artan bireysel krediler, son y ıllarda artan • Uluslararas ı sigorta firmas ı AIG’nin, EMEA bölgesi yönetim merkezini faiz oranlar ı ile birlikte gerilemi tir Đstanbul’da kurmay ı tercih etmi olmas ı da sigorta sektörünün potansiyeline i aret etmektedir • Hazine bonolar ı, hazinenin azalan borçlanma gereksinimi neticesinde gerilemektedir • Türkiye, MENA bölgesindeki tüm sigorta piyasalar ı aras ında prim üretimi artan tek ülke konumundad ır: genel kaza, çal ı an mali • Yat ırım fonlar ı, YTL ve YP mevduat ın tercih edilmesi neticesinde mesuliyet, e ya sigortalar ı gerilemektedir • 2001 y ılında bankalar ın sigorta sektöründeki pay ı %9 olup 2006 • Hayat sigortalar ı, bireysel emeklilik sisteminin devreye girmesi yılında %15,3’e yükselmi tir sonras ında gerilemektedir

208 Bölgesel Finans Hizmetleri Piyasası Đstanbul, birçok geli mekte olan bölgeye istisnai bir ba ğlant ı sa ğlamaktad ır

Ticaret Ortaklar ı Bölgesel Konum

• Orta Do ğu Kuzey Afrika (MENA) bölgesindeki yat ırım faaliyetleri • Türkiye, birçok bölgedeki finansal piyasalara eri im sa ğlamaktad ır: bölgesel ve yabanc ı yat ırımc ılar ın ilgisi neticesinde artmaktad ır. MENA Orta Do ğu, Körfez ve bölgesine net DYY giri i 2005 y ılında 35,2 milyar $ olup artmaktad ır Kuzey Afrika • Petrol ihracat ı gelirine sahip körfez ülkeleri, yeni piyasalar ın aray ıı Do ğu Avrupa içerisinde olmalar ı sebebiyle bölgesel yat ırımlar için anahtar Orta Asya konumuna gelmektedir Karadeniz Bölgesi • MENA ülkeleri, düzenleyici rejimlerinin ve ticaret ortamlar ının geli mesi ile yat ırımc ılar için cazip hale gelmektedir. Yat ırımc ılar, • Türkiye, AB üyeli ği için bölgesel özelle tirmelere ve altyap ı projelerinin yan ı sıra bankac ılık, aday durumdad ır ileti im ve turizm sektörüne ilgi duymaktad ır • AB üyeli ği ve ekonomik • Yerel sermaye piyasalar ı, körfez bölgesindeki 6 ülkenin borsalar ının istikrar ı sebebiyle özellikle birle mesi ve 2005 y ılı sonunda 1,2 trilyon $’lık bir de ğere ula mas ı finansal hizmetler sektörü (2000 y ılındaki de ğerinin 10 kat ı) ile hareketlenmi tir. yat ırımc ılar ı Türkiye’ye • Körfez bölgesindeki özel k ıymet yat ırımlar ı 10 milyar $’a yükselmi ve yo ğun yat ırım yapmaktad ır 2007 sonu itibariyle 27 milyar $’a çıkmas ı beklenmekted ır • Mart 2007’de ihracat ın • Petrol fiyatlar ındaki art ı Rusya ve Ukrayna’nın GSYH büyümesine etki ithalat ı kar ı lama oran ı etmekte di ğer taraftan Türkiye’nin yak ın ticari ili kilerini olumlu yönde %68,6 olmu tur (Mart etkilenmektedir 2006’da %63,9) • Do ğu Avrupa ülkelerinin AB’ye kat ılmalar ı ile birlikte piyasalar ı Đhracat : 88,3milyar $(%20 art ı ) Önemli Ticaret Ortaklar liberalle mekte ve GSYH büyümeleri h ızlanmaktad ır Đhracat Đthalat • CIS ve geli en Asya ülkeleri, s ıras ıyla %7,7 ve %9,4’lük GSYH •Ağı rl ıkl ı olarak konfeksiyon, Milyon $ Milyon $ büyüme oranlar ına ula mı tır ve %6 ile %8 oran ında büyümeleri gıda,tekstil,metal imalat ı,ula ı m Ülkeler (2006) (2006) beklenmektedir ekipmanlar ı Avrupa Birliği 44,000 54,000 Almanya 10,000 15,000 • Türki cumhuriyetlerinin son 10 Bölge GSYH (milyar $) Đtalya 7,000 9,000 yıldaki liberilizasyonu ve sürekli AB15 12,614 Đthalat : 141,3milyar $(%12 art ı ) Fransa 5,000 7,000 geli en ekonomileri, yak ın Orta Do ğu 1,052 •Ağı rl ıkl ı olarak, kimyasallar,yar ı Diğer 22,000 23,000 kültürel ve dilsel ba ğlar Türkiye Balkanlar ve çevre bölgeler 957 mamüller,petrol,ula ı m Orta Doğu 11,000 10,000 Çevre bölgenin GSYH’si CIS 7,000 23,000 AB12 812 için önemli bir f ırsat ekipmanlar ı Kuzey Afrika 3,000 5,000 yaratmaktad ır Toplam 15,435 • Đhracatlar ın %57,9’u AB ülkelerine yap ılmaktad ır • Rusya, ticaret ortaklar ı aras ında ithalat kapsam ında ön s ırada bulunmaktad ır. 2005 y ılında 2. s ırada, 2006’da ise 1. s ırada yer alm ı tır

Kaynak: Heritage Ara tırmas ı 2007, EIU 2006, TU ĐK 2005

209 Kapsamlı Đçerik

Gelir Yaratma Potansiyeli

• Türkiye ekonomisine ilikin genel açıklama

• Yerel finans hizmetleri piyasas ı

• Türkiye'deki finansal hizmetler sektöründe ürün fırsatlar ı

• Bölgesel finans hizmetleri piyasas ı

• Ya am tarz ı Rekabetin Boyutlar ı • Mali ortam • Nitelikli i gücü kayna ğı • Profesyonel hizmetlere eri im • Đmaj ve Alg ılan ı • Đ yapma maliyeti • Politik ve ekonomik istikrar • Yasal ortam • Altyap ı • Düzenleyici çerçeve • Đ yapma kolayl ığı

210 Nitelikli Đgücü Kaynağı Türkiye genç, büyük ve gittikçe artan, ancak finansal uzmanl ığ a sahip olmayan bir i gücüne sahiptir

Genel Açıklama Eğitim

• Türkiye’nin toplam nüfusu 74 milyondur • GSYH’den Öğrenci Baına Düen Eğitim Harcaması • Finansal hizmetler sektöründe toplam 180 .000 ki i çal ı maktad ır ve eğitime ayr ılan bunlardan 150.000’i bankalarda görev yapmaktad ır 2500 bütçe geli mi • Gittikçe artan e ğitim kalitesi, endüstriyel geli im ve y ıll ık 500.000 ülkelere oranla 700.000’lik i gücü art ı , i gücünün ortalama niteli ğini ve kalitesini 2000 daha düüktür art ırmaktad ır 1500 • 2007 için 16 • Nüfusun %40’ının (30 milyon) 18 ya ı n alt ında oldu ğunu göz milyar $ e ğitim önünde bulunduruldu ğunda, i gücünde ciddi bir art ı potansiyelinin 1000 harcamas ı oldu ğu anla ı lmaktad ır Amerikan D oları bütçelenmi tir • Kad ınlar ın i gücüne kat ılım oran ı %25,3’tür (2006) 500 • Türkiye’de 92 • Özel üniversitelerin ve teknik okullar ın say ısı gittikçe artmaktad ır 0 üniversite vard ır

• Hükümet, e ğitimi AB standartlar ına getirmek için Dünya Bankas ı ve Okul öncesi Đlkokul Genel Lise Mesleki Üniversitelerve Avrupa Komisyonunun deste ğiyle büyük bir at ılım içerisindedir eğitim Teknik Lise • “Beyaz yakal ı” igücü büyük oranda 2 dil bilmektedir (Türkçe ve Đngilizce) • Türkiye’deki ilk ve orta öğretim OECD ülkeleriyle kar ı la tırıld ığı nda yetersiz düzeyde kalmaktad ır. Az say ıda bulunan nitelikli okullarda Eğitim Seviyesi ise e ğitim standartlar ı çok yüksektir. Bu çeli kili durum, sistemin en üst seviyedeki öğrencilere çok iyi e ğitimi vermekte oldu ğunu fakat •Eğitim, hükümet Eğitim Seviyesi Hedefleri kalanlar için alternatif sunamad ığı nı göstermektedir taraf ından 2005/2006 2012/2013 • Đnsani Geli im Endeks’inde (e ğitimgelir oran ı) Türkiye 177 ülke denetlenen tüm ÖğretimSchooling oranları Rates (%) (%) aras ında 92.’dir (2006) Bu endeksin alt kategorilerinden “eğitim Okul öncesi öğrenim 19.9 50 seviyelerdeki kalitesi”nde 92. s ıradad ır ve ülkedeki yeti kin okumayazma oran ı Đlk öğretim 95.6 100 devlet okullar ında (15 ya ve üstü) ise %87,4’tür Orta öğretim 85.2 100 ücretsiz Yüksek öğretim Toplam 38.4 48 • Đngilizce e ğitimi öncelikli konular ın ba ı nda gelmektedir sunulmaktad ır. Temel 24.8 33 •Eğitim, okullarda kullan ılan genel müfredattan dolay ı bran la may ı Özel okullar da Sınıf baına düen desteklememektedir öğrenci sayısı devlet denetimi • Meslek okullar ı yeterli say ıda de ğildir ve istenen niteliklere sahip Đlk öğretim 43.5 30 alt ındad ır Orta öğretim 37.9 30 igücü üretememektedir • 715 ya aras ı • Finans ile ilgili programlarda okuyan öğrencilerin say ısı u anda eğitim zorunludur 320.000’dir, mezun öğrencilerin say ısı ise 38.000’dir (2005) • Đstanbul’daki üniversitelerde 5.550 yabanc ı öğrenci okumaktad ır

Kaynak:Türkiye Đ gücü Piyasas ı Çal ı mas ı, Dünya Bankas ı Rapor Özeti, 2006, TU ĐK, Milli E ğitim Bakanl ığı , Devlet Planlama Te kilat ı, Đnsani Geli im Endeksi Raporu 2006 – Ülke tablolar ı

211 Finans Sektörü Nitelikli Đgücü Kaynağı Finansal hizmet sektöründeki nitelikli i gücü bireysel bankac ılıkta yo ğunla mı tır

Finansal Hizmetler Çal ı anlar ı Açıklama

• Finansal hizmetler sektöründeki nitelikli i gücü bireysel bankac ılıkta Alt sektörler Personel say ısı yo ğunla mı tır. Yat ırım bankac ılığı nda, bankadıı finansal 2006 CAGR 0406 (%) kurumlarda ve karma ı k ürünlerdeki i gücü oldukça düük Bankalar 150,793 8.6 düzeydedir ve nitelik açısından yetersizdir Leasing irketleri 1,311 15.3 • Arka ofis için teknik okul mezunu nitelikli i gücü yetersizdir Faktoring irketleri 2,425 27.1 • Para piyasalar ı çal ı anlar ı Sermaye Piyasası Kurulu taraf ından Tüketici finans kurulu lar ı 443 (2004’te 0) denetlenmektedir. Kurul sektör çal ı anlar ının bireysel emeklilik, Sigorta irketleri 15,156 11.7 gayrimenkul de ğerlemesi, kurumsal yönetim, kredi derecelendirme, Menkul k ıymet arac ısı 5,995 0.8 türev ürünleri, takas operasyonlar ı ve yat ırım dan ı manl ığı lisanslar ı Toplam 178,123 9.5% gibi sektörün çoğu alan ında çal ı abilmeleri için lisans s ınav ından geçmesini art ko maktad ır • Yurtd ıı nda finans sektöründe çal ı an Türkler’in say ısı 2006’da • Say ılar ının çok olmas ından dolay ı arka ofislerde çal ı an üniversite 20.000 ki i olarak belirlenmi tir mezunlar ının motivasyonlar ı dümektedir • Türkiye’de verilen i letme e ğitiminin kalitesi, yüksek niteli ğe sahip Finansal Hizmetlerde Çal ı anlar ın E ğitim Düzeyleri MBA programlar ı dikkate al ınd ığı nda artmaktad ır. Söz konusu MBA programlar ı içerisinde Business Week ve Frankfurter Allgemeine taraf ından “Avrupa’daki en iyi MBA programlar ından biri” olarak Yüksek gösterilenler olmu tur Orta okul/ Üniversite Lisans/Doktora Đlkokul Lise Mezunu Mezunu Mevduat Bankaları 1,950 42,300 90,200 4,300 Devlet Bankaları 790 16,000 22000 900 Özel Bankalar 650 19,000 51000 2,300 TMSF Bankaları 10 200 200 10 Yabancı Bankalar 500 7,100 17000 1,100 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 75 1,100 3000 400

• Finans sektöründe, özellikle de yat ırım bankac ılığı gibi ihtisasla ma gerektiren alt ba lıklarda yüksek lisansl ılar ın say ısı oldukça düüktür • Bankalarda çal ı anlar ın %70’i üniversite mezunudur. Bu say ının ancak %3’ü yüksek lisans derecesine sahiptir

Kaynak:Türkiye Đ çi Piyasas ı Çal ı mas ı, Dünya Bankas ı 2006, TURKSTAT, Milli E ğitim Bakanl ığı , Devlet Planlama Te kilat ı, Đnsan Geli imi Raporu 2006, BDDK Raporu 2006

212 Đmaj ve Algılanı Türkiye markas ı, rakip ülkelere k ıyasla daha zay ıf ekilde alg ılanmaktad ır

Do ğrudan Yabanc ı Yat ırım ve Marka Değeri Açıklama

• Türkiye ATKearney DYY Güven Endeksi’nde 2004’te en yüksek 29. AT Kearney DYY Güven Endeksi, 2005 sıradayken, 2005’te en yüksek 13. s ıradad ır (Bu çal ı ma uluslararas ı yat ırımın %70’ini olu turan dünyan ın en büyük 4. irketlerinin yöneticileriyle yap ılan görümelere dayanmaktad ır) 1.4 5. 6. • Türkiye Anholt Ulusal Markalar Endeksinde 38 ülke aras ında 35.’dir nda), nda), ı 1.3 (1. = en iyi imaj alg ılan ıı olan). Bu endeks de ğiik ülkelerden 1.2 11. 25.000 ki iyle ülkelerin imajlar ı hakk ında görüülerek 12. 13. olu turulmu tur 1.1 22. 1.0

0.9 3 yüksek güven = a ti E y ya e tan y BA Rus

Endeks skoru Endeks (03 aras aris ai/ Polon huri Türkiye Mac um Dub C

Çek Anholt Ulusal Markalar Endeksi, 4. çeyrek, 2006

140 ı s ı 130

120 1.

110 16. 100 21. 24. 25. 26. 90 35.

Endeks skoru Endeks ti e tan iye Rusya Polonya Türk umhuriy Macaris C yüksek alg marka pozitif =

Çek

Kaynak: ATKearney DYY Güven i Ara tırmas ı (2005), Anholt Ulusal Markalar Endeksi (2006)

213 Politik Đstikrar Yakla an hükümet ve cumhurba kanl ığı seçimleri istikrar ın korunmas ında önemli rol oynayacakt ır

Hükümet Sistemi Politik Görünüm

• Türkiye laik, parlamenter, temsili ve demokratik bir cumhuriyettir • Türkiye 1970’lerden itibaren süregelen ekonomik krizler ve darbeler • Parlamenter sistem yaz ılı anayasaya dayanmaktad ır sebebiyle AB12 ülkelerine k ıyasla daha istikrars ız bir yap ı sergilemi tir. Ancak ba ar ılı bir Dünya Bankas ı program ı uygulayan • Devletin yönetiminde Türkiye Büyük Millet Meclisi taraf ından 7 Türkiye’deki ekonomik ve politik ortam daha istikrarl ı hale gelmi tir senede bir seçilen cumhurba kan ı yer almaktad ır • Mevcut hükümet AKP lideri Recep Tayip Erdo ğan taraf ından • Ba bakan, hükümetin ve çok partili sistemin ba ı nda yer almaktad ır kurulmu tur • Yürütme yetkisi hükümettedir • AKP %10’luk baraj nedeniyle, 2002 Kas ım ay ındaki genel • Yasama yetkisi hükümet ve 550 ki ilik Türkiye Büyük Millet seçimlerde tek kamaral ı parlamentodaki 550 koltuktan 363’ünü Meclisi’ndedir kazanm ı tır. AKP tek parti çoğunlu ğuna sahiptir. AKP liderleri, Refah • Seçimler her 5 y ılda bir, orant ısal temsil sistemiyle yenilenmektedir. partisinin eski üyeleridir ve Đslamc ı köklere sahiptirler. Bunun Meclis’e girmek isteyen partilere %10’luk baraj uygulanmaktad ır. sonucunda laik kurumlarla çat ı malar ortaya çıkmaktad ır, fakat hükümet u ana kadar laik prensiplere sad ık kalm ı tır • Sistem güçler ayr ılığı ilkesine dayanmaktad ır • Cumhurba kanl ığı seçimiyle ilgili ya anan problemler ve Anayasa • Yarg ı, yürütme ve yasamadan ba ğı ms ızd ır. Yarg ının ba ğı ms ızl ığı ve Mahkemesi’nin karar ı sebebiyle, genel seçimler Kas ım 2008’den 22 özgürlüğü anayasa ile güvence alt ına al ınm ı tır Temmuz 2008’e al ınm ı tır. Politik arenada radikal de ğiimler • Yürürlükteki anayasa, askeri yönetim sonras ında 7 Kas ım 1982 ya anmaktad ır. Partiler sa ğ ve sol kanatlarda toplanmaktad ır ve yılında kabul edilmi tir parlamentonun, beklentilerden çok farkl ı geli mesi söz konusu olabilecektir • Ordunun cumhurba kanl ığı seçimleriyle ilgili olarak açıklamalar yapmas ı ve Türkiye genelindeki protestolar ın yabanc ı bas ında geni yank ı uyand ırmas ı, Türkiye’nin politik istikrar ının d ı ar ıdan alg ılan ıı nı olumsuz yönde etkilemektedir

Kaynak: Dünya Bankas ı KAM analizi 2006, EIU Ülke Profili 2006

214 Ekonomik Đstikrar Ekonomik istikrar gittikçe iyile mektedir

Ekonomik Đstikrar Devlet Müdahalesi ve Risk

• Son 10 sene içerisinde 2 büyük ekonomik kriz atlatılm ı , öte yandan • Türkiye Merkez Bankas ı para piyasalar ı konusunda otoritedir. Kanuna makroekonomik istikrar program ının ba lat ılmas ı ülkedeki ekonomik göre birincil görevi fiyat istikrar ını sa ğlamak ve korumakt ır istikrar ı olumlu yönde etkilemi tir • Hükümetin müdahale seviyesi ve kaynaklar üzerindeki kontrolü • Türkiye’nin önemli bir yurtiçi potansiyeli vard ır ve bu potansiyel geli mi ülkelerden daha fazlad ır, fakat Türkiye geli mekte olan çoğu bölgesel rekabetin üzerindedir (2006’da GSYH %6,1’lik büyümeyle ülkeden daha iyi seviyededir 400milyar $’ı bulmu tur) • Türkiye, enflasyonla mücadele kapsam ında s ıkı mali politikalara ve • Türkiye son 20 çeyrek dönemdir kesintisiz büyüme içindedir, ve u enflasyonla beraber faizleri de uluslararas ı normlara düürmeye anda Avrupa bölgesi ortalama borç sto ğunun alt ında bir orana odaklanm ı tır. “Enflasyon canavar ı ölmütür, ama çabuk karar sahiptir vermemekte de fayda vard ır” (The Economist) • Bütçe açığı azalmaktad ır, fakat ithal edilen mallar halen üretim • Türkiye’nin ülke ve kredi s ıralama endekslerindeki s ıralamas ı yerine tüketim odakl ıdır 2002’den beri gittikçe iyile mektedir. Türkiye’nin s ıralamas ı “yat ırım • Türkiye ekonomisinin ba lıca güçlü yönleri AB’ye girme taahhüdü, yap ılabilir” seviyesinin alt basamaklar ına yakla maktad ır, ama bu enflasyonla ilgilenen ba ğı ms ız bir merkez bankas ı, yap ısal reformlar iyile menin sürdürülebilmesi için enflasyonla mücadele program ı ve ve geni tüketim nüfusudur yap ısal reformlar devam ettirilmelidir • Kazanc ın da ğı lımı ise daha dengeli hale gelmektedir Türkiye risk sıralamalar ı – sıralama kurulu lar ı • Yüksek cari açık ve kontrol alt ındaki bütçe fazlas ı ekonominin ba lıca Kriterler Sıralamalar (2007) riskleridir Standard & Poor's F/X, L/T BB • Enflasyon %10 olup reel faiz oran ı %7’dir. Fakat, enflasyonun 2007 Fitch F/X, L/T BB sonunda %6,6 seviyesine, 2008 sonunda ise %4,1 seviyesine Moody's B&N, F/X, L/T Ba3 dümesi beklenmektedir. 2008’den sonra da %5’in alt ında kalmas ı Türkiye Ülke Riski S ıralamas ı, (2007 EIU) beklenmektedir Ba ğı ms ız risk B

Bankac ılık sektörü riski BB

Ekonomi Yapisi riski B

Politik risk BB

Kur riski B

• Toplam kamu borcu / GSYH, %78,4’ten (2002) %44,8’e gerilemi tir (2006) Kaynak: Dünya Bankas ı KAM analizi (2006), EIU Ülke Profili (2006), EIU Ülk e Risk Raporu (2007)

215 Altyapı Đstanbul’un uluslararas ı ehirlere olan ba ğlant ısı iyi düzeydir ancak trafik s ıkıı kl ığı problemdir

Ula ı m Gayrimenkul

• Türkiye WEF Dünya Seyahat ve Turizm Endeksi, 2006 Türkiye’nin gayrimenkul sektörü hızl ı bir ekilde geli mektedir: sıralamas ında, havayolu ula ı m altyap ısı kalitesi konusunda a ağı da • Sunday Times gazetesine göre gayrimenkulden elde edilen %46’lık belirtilen s ıralamalarda yer almaktad ır: getiri oran ı ile, Türkiye yat ırım yap ılacak en çekici ülkeler aras ında Havayolu irketi say ısı – 16./124 5. s ırada yer almaktad ır Yolcu ta ı ma kapasitesi (koltuk x kilometre) – 27./124 • Yabanc ı gayrimenkul yat ırımının önemli bir k ısm ı turizm neticesinde Uluslararas ı hava ula ı m a ğı – 49./124 olu maktad ır. Đlk yat ırımlar Ege ve Akdeniz bölgelerine ve sahillerine Hava ula ı m altyap ısının kalitesi – 51./124 yap ılmaktad ır • Đstanbul’un 2 havaalan ı ve bu havaalanlar ında hizmet veren 6 • Rezidans konsepti ile birlikte, yabanc ı gayrimenkul yat ırımı turistik havayolu irketi bulunmaktad ır olmaktan metropolitan olmaya do ğru kaym ı tır • Toplam havaalan ı say ısının 5’e çıkar ılmas ı planlanmaktad ır ve • Yüksek kalitedeki ofis binalar ı ve evler artan talebi kar ı la ya cak Đstanbul’a yak ın konumda yer alan 2 tane havaalan ı ise ehrin arzda de ğildir. Yüksek kaliteli ofislerin doluluk oran ı %88’lere ula ı m ihtiyaçlar ını kar ı lamak için kullan ılacaktad ır yükselmi tir • Avrupa yakas ı ile Anadolu yakas ını birle tirecek yeni demiryolu • Kanunda yap ılan yeni düzenleme le r ile yabanc ılar ın Türkiye’de hatt ı yap ılmaktad ır (Marmaray) gayrimenkul sat ın almas ına ili kin herhangi bir kısıtlama kalmam ı tır • Trafik sıkıı kl ığı (di ğer finans merkezindeki ehirler gibi), ehrin en • 2007 itibariyle, A +, A ve B s ınıfı ofis alanlar ının metrekaresi ayl ık önemli sorunudur 16 $’dır, ancak finansal kurumlar için gerekli olan A + sınıfı ofis • Toplamda 600 km’lik bir demiryoluna sahip olunmas ı amac ıyla, alanlar ı sınırl ıdır ve metrekaresi ayl ık 30 $’a çıkm ı tır metro sistemi h ızl ı bir ekilde geni letilmektedir De ğer Kriterler (2006) Di ğer finans merkezlerine uzakl ık ve zaman Ofis kiras ı ($/m 2/ay) 21 Uçu Zaman Esas kira (EUR/m 2/y ıl) 194 ehir Uzaklığı (Saat) 1 y ıll ık kira gideri % 16.7 Bahreyn 1700 4 Dublin 1600 4.25 Esas getiri % 9.5 Londra 1400 4 Toplam (m 2) 1,600,000 Moskova 1000 3 Kiralama Periyodu (y ıll ık) 35 New York 4500 11 Paris 1300 3.5 Kira depoziti (ayl ık) Yok Tokyo 5300 11.5 Kira ödememe süresi (ayl ık) 13 Warova 850 2.5 Zurih 1000 3

Kaynak:TU ĐK, Yabanc ı Yat ırımlar Genel Müdürlü ğü, ,Đlk Bak ı ta Đstanbul 2006

216 Altyapı (Devam) Türkiye’nin bilgi teknolojileri ve ileti im altyap ısı oldukça geli mi tir

Đleti im ve Bilgi Teknolojileri Finans Sektörü, Bilgi Teknolojileri Alt yap ısı

• Đleti im sektörü Türk Telekom, Vodafone, Turkcell ve AVEA gibi • Dünya’nın en iyi bilgi teknolojileri ve ileti im hizmetleri firmalar ı rekabetçi firmalar taraf ından yönetilmektedir Türk finans hizmetleri sektörüne hizmet vermektedir • Đnternet bankac ılığı nda kullan ılan Eimza hizmeti GSM operatörleri • Türk finans sektöründe bilgi teknolojileri kullan ımı çok yayg ınd ır. taraf ından sa ğlanmaktad ır Finans kurumlar ı haz ır paket programlar yerine, kendilerini • Türk bilgi teknolojileri piyasas ı, y ıll ık % 1520 oran ı ile CEEMEA farkl ıla tırmak amac ıyla kendi bilgi teknolojileri ürünlerini bölgesindeki 2. en h ızl ı büyüyen piyasad ır. Rusya’nın büyüme h ızı geli tirmeyi tercih etmektedirler. Ancak finans kurumlarının %22, Çin’in ise % 12’dir özelle tirilmi haz ır paket kullan ımına do ğru kaymas ı planlanmaktad ır • Toplam Pazar büyüklüğü 1,8 milyar $’dır. Bankalar pazar ın %50’sini olu turmaktad ır • BDDK bankalarda ve finans kurulu lar ında COBIT denetimini zorunlu kılm ı tır. Bu denetim yaln ızca bilgi teknolojilerinin denetimini • Telekonferans ve veri transferi alanlar ı geli tirilmesi gereken içermemekte ayn ı zamanda finansal datalar ı içeren tüm süreçlerin alanlard ır denetimini kapsamaktad ır

Pazar Pay ı (Mevcut durum ve 2013 tahminleri) *: Tahminler

60% Internet 20% Türkiyedeki Bilgi Đletiim Teknolojisi Piyasa Yapısı (%) (2001) 20% Geni band 4% 2013* Telekom Hizmetleri 52 Telekom Donanımı 23 25% 2006 Sabit hatlar 26% Bilgi Teknolojileri Donanımı 17 Cep 90% Hizmetler 4 telefonları 64% Yazılım 3 Tüketim Malzemeleri 1 0% 20% 40% 60% 80% 100%

Kaynak:TU ĐK, Yabanc ı Yat ırımlar Genel Müdürlü ğü, ,Đlk Bak ı ta Đstanbul 2006

217 Đ Yapma Kolaylığı Đ yapma kolayl ığı geli mektedir ancak i gücü esnekli ği istenen düzeyde de ğildir

Bürokrasi Ekonomik Serbestlik Seviyesi

Dünya Bankas ı i yapma kolayl ığı sıralamalar ı, Türkiye (2007) • Türkiye, ekonomik serbestlik endeksine göre çok iyi durumda olmay ıp, uluslararas ı sıralamada 83. ve bölgesel s ıralamada 34.’dür Đin balatılması 53. Đ serbestisi %67,4 Tescil ilemleri 148. Ticaret serbestisi %76 Đe alım 146. Mali serbesti %79,4 %69,9 = dünya Mülkiyet hakları 54. Hükümetten bağımsızlık ortalamas ı Kredi temini 65. Parasal serbesti %70,2 Yatırımcıların korunması 60. Yatırım serbestisi %50 Vergi ödeme 65. Finansal serbesti %50 Sınırdıı ticaret 79. Mülkiyet hakları %50 Sözlemelerin uygulanması 70. Yolsuzluk serbestisi %35 Đin sonlandırılması 138. Đgücü serbestisi %45,4

0 25 50 75 100 125 150 175 0% 20% 40% 60% 80% 100% Ülke s ıralamalar ı (175 ülke aras ında)

• Dünya Ekonomik Forumu’nun Uluslararas ı Rekabet Raporu’na (2007) Ekonomik Serbestlik Skorlar ının Kar ı la tırmas ı göre, Türkiye 12 basamak atlayarak 125 ülke aras ında 59. s ıraya yerle mi tir. Bu rapor ayn ı zamanda Türkiye’deki i yapma kolayl ığı Đngiltere Đrlanda 100 Birleik Arap Emirliği Türkiye parametrelerinin birbiriyle uyum içinde olmad ığı nı göstermektedir. Bu Polonya Rusya

istikrars ızl ığı n sebebi ise son zamanlarda yap ılan reformlar ın baz ı 90 alanlarda geli me sa ğlarken, baz ı alanlarda etki gösterememi olmas ıdır 80 • Türkiye i yapma kolayl ığı konusunda yüksek s ıralarda olmasa da, 70

yat ırım ortam ı her geçen gün iyile mektedir ve yabanc ı yat ırımc ılar 60 yerli yat ırımc ılarla ayn ı kurallara ve düzenlemelere tabi tutulmaktad ır 50 • Yurtd ıı ndan mevduat temini ile ilgili herhangi bir k ısıtlama yoktur 40 • Yabanc ı irketlerin gayrimenkul edinmesi ile ilgili herhangi bir kısıtlama yoktur 30

• Yabanc ı yat ırımc ılara yard ımc ı olmak ve bir merkezde toplamak için 20 Toplam Business Đ serbestisi Mali Hükümetten Mali Yatırım Finansal Mülkiyet Yolsuzluk Đgücü Yabanc ı Yat ırımlar Genel Müdürlüğü kurulmu tur skor Freedom serbesti bağımsızlık serbesti serbestisi serbesti hakları serbestisi serbestisi

Kaynak: Heritage Ara tırmalar ı 2007, Đ Yapma Ara tırmalar ı 2006, Yolsuzluk Alg ılan ıı Endeksi BPI 2006

218 Yaam Tarzı Đstanbul dünya çap ında bir metropoldür

Genel Açıklama Sosyal Konfor

• Đstanbul dünya çap ında bir kültürel zenginli ğe sahiptir ve Roma •Eğitimde devlet deste ği bulunmaktad ır. Yüksek kalitedeki özel okullar Đmparatorlu ğu, Osmanl ı Đmparatorlu ğu gibi ülkelere ba kentlik da mevcuttur yapm ı tır • Sa ğlık hizmetleri kamu ve özel kurulu lar taraf ından verilmektedir. • Đstanbul’un de ğiik kültürler ve dinlerden olan halk ı yüzy ıllard ır 250’si özel, 42’si üniversitelere ba ğlı olmak üzere 1.200 hastane uyum içinde ya amaktad ır vard ır • Đstanbul hem Asya ve hem Avrupa k ıtas ında yer almaktad ır • Metro ve otobüsler s ık olarak kullan ılsa da, kapasite art ırımına ve bak ıma ihtiyaçlar ı vard ır. S ıkıı k trafi ğe ra ğmen en çok kullan ılan • ehir ayn ı zamanda medeniyetlerin merkezi olan Efes ile Meryem ula ı m arac ı arabalard ır Ana ve Aziz Nikolas’ın do ğum yerine yak ın bir konumda • ehrin güvenli ği son zamanlarda azalmas ına ra ğmen göreceli iyi bulunmaktad ır düzeydedir. Güvenli ğin sa ğlanmas ı için artan miktarda CCTV • Hava genelde bulutlu veya ya ğmurludur, k ıı n ise zaman zaman kar ekranlar ı kullan ılmaya ba lanm ı tır ya ğmaktad ır. Hava ilkbahar ve yaz aylar ında güne li ve s ıcak geçmekte olup ya ğı lar a ı rı düzeyde gerçekle mez. Sene içerisindeki ortalama güne li gün say ısı 189’dur

Bo Vakit Değerlendirme Hayat Pahal ılığı

• Đstanbul 57’den fazla müzesi, 145 tiyatrosu, 124 sanat evi ve son • Finans hizmetleri çal ı anlar ı kitab ı Đstanbul üzerine olan Nobel ödüllü yazar ıyla gerçek bir kültür dünyan ın önde gelen merkezidir Mercer Hayat Pahal ılığı ehirlerinde sahip olduklar ı Endeksi, 2006 • Đstanbul AB taraf ından 2010 y ılı Kültür Ba kenti seçilmi tir hayat standartlar ına • ehir merkezi çeitli al ı veri imkanlar ına sahiptir. Plajlardan 1 saat, 130 1. Đstanbul’da daha düük bir bedelle sahip olabilmektedir kayak merkezlerinden de 3 saat uzakl ıktad ır 4. 5. • Đstanbul’un gece hayat ı de ğiik mutfaklar sunan 900 restoran ı ve 110

1.840 bar ı ile Cote D’Azur kadar renklidir Endeksi 15. • Yak ın zamanda Newsweek taraf ından “dünyadaki en ilgi çekici ığı l yerlerden biri” olarak nitelendirilmi tir ı 90 50. 62. • Đstanbul birçok uluslararas ı Caz, klasik, chillout müzik ve sinema festivaline ev sahipli ği yapmaktad ır 70 Moskova Hong Londra Đstanbul Prag Varova • Uluslararas ı standartlarda 4 golf sahas ı vard ır. ehir kulüplerinin Kong

say ısı her geçen gün artmaktad ır Pahal Hayat

Kaynak: Hayat Tarz ı Endeksi, EIU Ülke Profilleri 2006

219 Yaam Tarzı (Devam) Đstanbul farkl ı kültürleri bünyesinde bar ınd ırır ve bir çok uluslararas ı etkinli ğe ev sahipli ği yapar

Kültürel Mozaik Uluslararas ı Etkinlikler ve ehrin Kapasitesi

• Đstanbul’un nüfusunu Avrupa, Orta Asya, Afrika, Anadolu ve Đran’dan • Sanat, de ğiik mutfaklar,e ğlence, kültürel ve sportif etkinlikler gibi gelen insanlar olu tururlar modern ehir hayat ındaki geli meler uluslararas ı konferanslara • Đstanbul’da Hristiyanl ık’tan önce 4. yüzy ılda (daha yava yava kat ılanlar ın say ılar ının artmas ında büyük rol oynamaktad ır kiliseler belirmeye ba lad ığı nda) Paganizm ortaya çıkm ı tır • Đstanbul bir çok yüksek profil toplant ıya ve organizasyona ev • ehrin ba lıca tarihi kiliseleri Hristiyan dini sanat ının örnekleridir. sahipli ği yapm ı tır. Bunlar ın aras ında UEFA ampiyonlar Ligi Finali, ehirdeki ilk kiliseler Havariyun, Aya Sofya ve Aya Đrini Kiliseleridir. Eurovision ark ı Yar ı mas ı, NATO Toplant ılar ı, Formula 1 Grand Osmanl ı hakimiyetine kadar Nestorianlar, Monophysiteler, Prix, Habitat for Humanity, Medeniyetler Đttifak ı, Dünya Radyo Katolikler, Ortodokslar, Asurlular, Grekler ve Frenkler taraf ından Đleti im Konferans ı, Dünya Tavukçuluk Konferans ı, Uluslararas ı birçok kilise yap ılm ı tır Mimarlar Birli ği Konferans ı, Avrupa Nükleer T ıp Kongresi, Dünya Muhasebeciler Kongresi, Dünya Psikiyatri Kongresi vb • Đstanbul ayr ıca Yunan Ortodoks Patrikhanesine Do ğu Roma bulunmaktad ır Đmparatorlu ğu’nun ba kenti oldu ğundan beri ev sahipli ği yapmaktad ır • ehirdeki mevcut sergi ve toplant ı salonlar ına ek olarak, toplam kapasitesi 10.000 olan iki yeni merkez de kullan ıma açılacakt ır. • Đstanbul aralar ında ünlü Sultanahmet Camii’nin de oldu ğu Osmanl ı ehirdeki 5 y ıld ızl ı otellerin toplam kapasiteleri 43.000’dir ve 8 döneminden kalma birçok camiye sahiptir otelin 1.000 ki iden fazla ki i kapasiteli toplant ı odalar ı vard ır • Đstanbul’da Avrupa’dan göç eden musevilerin in aa etti ği birçok • Đstanbul’da 50 .000’den fazla otel odas ı vard ır. Bunlar ın büyük bir sinagog bulunmaktad ır. Đstanbul’daki sinagoglar kiliseler kadar kısm ı da uluslararas ı standartlarda ve Türk misafirperverli ğiyle eskidir, en eskisi de MÖ318 tarihinden kalmad ır hizmet veren zincir otellerdedir. Otellerin büyük bir k ısm ı son 510 yıl içinde in aa edilmi veya yenilenmi tir. Mesela Đstanbul Conrad Oteli son 3 senedir “Avrupa’nın en iyi i oteli” olarak ödüllendirilmektedir

Kaynak: Ya am Tarz ı Endeksi, EIU Ülke Profilleri 2006

220 Mali Ortam Son reformlara ra ğmen, vergi sistemindeki belirsizlikler devam etmektedir

Vergiye Tabi Gelir ve Oranlar Mevzuata Uyum ve Yönetim

Kurumlar Vergisi • Firmalar, vergi yükümlülüklerini kendileri beyan etmektedir • Vergiye tabi kara ili kin oran %20’dir • Firmalar, gerçekle en gelirleri üzerinden 3 ayl ık avans ödemesi • Türkiye’de yerle ik firmalar, dünya çap ındaki gelirleri üzerinden yapmakta ve y ıl sonunu takip eden 4. ay ın 25. günü nihai kurumlar vergilendirilmektedir. Bir firma, yasal merkezi veya etkin yönetimi vergisi beyannamesini olu turmaktad ır (ve nihai ödeme 30. gün Türkiye’de olmas ı durumunda Türkiye’de yerle ik say ılmaktad ır itibariyle yap ılmaktad ır) • Giderler genel olarak geçici yerine gerçekle en esaslar dahilinde • Düzenli denetim ve cezalara kar ı n vergi ödeme al ı kanl ığı büyük mahsup edilmektedir. Bunun d ıı nda çoğu kayda de ğer giderler de iletmelerde orta ile yüksek düzeyde, küçük özel i letmelerde ise daha mahsup konusu olabilmektedir düük seviyededir. Yabanc ı firmalar, söz konusu durumun rekabet • Sermaye gelirleri, di ğer gelirler gibi vergilendirilmektedir. 2 y ıldan dezavantaj ı yaratt ığı hususunda görü bildirmektedir fazla elde tutulup belirli k ısıtlamalara uyan sermaye paylar ı ve gayrimenkullerden elde edilen gelirlerin %75’i, kurumlar vergisinden muaf tutulmaktad ır • Zararlar en fazla 5 y ıl süreyle ötelenebilmektedir. Türkiye’de zararlar ın geriye ta ı nmas ı prensibi uygulanmamaktad ır Gelir Vergisi • %35’e kadar artan oranlar uygulanmaktad ır • Kar paylar ından elde edilen gelirin sadece %50’si vergiye tabidir Stopaj Vergisi Uluslararası Durum • Kar paylar ından %15, kredi faizlerinden %0 (yabanc ı bankalar ve finans kurulu lar ı için), di ğer faiz türleri için %10 (finansal olmayan • Türkiye’de 60’dan fazla vergi anla mas ı bulunmaktad ır kurulu lardan elde edilen kredi faizleri) ve telif haklar ından %20 • Türkiye, genellikle transfer fiyatlamas ı, örtülü sermaye gibi çoğu Katma De ğer Vergisi konuda OECD standartlar ına uyum göstermektedir • Çoğu i lem için %18’lik standart bir oran kullan ılmaktad ır • Kontrol alt ındaki yabanc ı irketlere ili kin kurallar, offshore • Đndirimli oranlar ve muafiyetler itiraklerin potansiyel karlar ının Türk vergi sistemine dahil Di ğer • Bankac ılık ve sigorta i lemlerine konu sözle melere ili kin belirli edilebilmesini sa ğlamaktad ır muafiyetlerin d ıı nda çoğu sözle mede %0,75 oran ında damga vergisi • Yabanc ı ubelerin gelirleri (ve yabanc ı itiraklerden elde edilen uygulanmaktad ır karpaylar ı) vergiye tabidir • Bankalar ve sigorta irketleri taraf ından gerçekle tirilen i lemler sonucu tahsil edilen gelirlerden %5 oran ında banka ve sigorta muameleleri vergisi kesilmekte, di ğer taraftan belirli i lemler için indirimli oranlar da uygulanmaktad ır • Đ verenin sosyal sigorta pay ı (alt ve üst limitler dahilinde bordro rakam ı üzerinde n %20,5)

Kaynak: Deloitte Vergi Türkiye; Deloitte Türkiye Ul uslararas ı Vergi ve Đ Rehberi; IBFD Türkiye Ülke Rehberi; Dünya Bankas ı/PWC raporu, OECD

221 Mali Ortam (Devam)

Güçlü ve Zay ıf Yönler PerceivedVergi Alan ‘gap’ında inAlg taxılanan positioning Ayr ılık

Rekabetçi Oranlar • Türkiye, OECD bölgesindeki en düük oranlara sahip olup uluslararas ı anlamda da rekabetçidir. Bir çok ülke ile yap ılm ı olan geni kapsaml ı fark çifte vergilendirme anla malar ı, bu konuda fayda sa ğlamaktad ır • Yabanc ılara özel bir vergi rejimi bulunmamaktad ır • Banka ve sigorta muameleleri vergisi, finansal kurumlar ın yat ırım kararlar ını olumsuz yönde etkilemektedir Đ lemlerin kesinli ği • Geçmi te, vergi yasalar ı mahkemeler ve vergi otoriteleri taraf ından desteklenmemi tir. Son düzenlemeler ile azalm ı olsa da söz konusu durum vergi mükellefleri aras ında belirsizliklere sebep olmu tur • Vergi otoriteleri taraf ından k ılavuzlar ve uygulama bildirileri Rekabetçi Đ lemlerin AdillikUygulama kolayl ığı Uluslararas ı yay ınlan ıyor olsa da bu konuda iyile tirme imkanlar ı bulunmaktad ır Oranlar kesinli ği ve açıkl ık standartlar • Yasa ile uyumlu olmayan yetersiz dan ı manl ık veya geçmi e dönük, dikkate incelenmemi çal ı malar neticesinde yasalar s ıkl ıkla Rekabetçi mali ortam için önemli nitelikler de ğiebilmekte ve belirsizlik artmaktad ır Adillik Türkiye Çıkar ımlar ı • Vergi yasalar ının son derece karma ı k oldu ğu dikkate al ınd ığı nda, bir kısım vergi mükellefleri dan ı manl ık almamalar ı durumunda zarar • Banka ve sigorta mumameleleri vergisi uygulamas ının gözden görebilmektedir geçirilmesi gerekmektedir Uygulama kolayl ığı ve açıkl ık • Türkiye’deki mevzuata uyum maliyeti i letmeler için yüksek • Belirli finansal alanlar ın geli imine olanak sa ğlayacak amaca yönelik düzeydedir. Kurumlar vergisi mevzuat ı, uyumluluk konular ında büyük vergi kanunu de ğiiklikleri dikkate al ınmal ıdır ve küçük i letmeler aras ında ayr ım yapmamaktad ır • Vergi mükelleflerinin i lerini kolayla tırma amac ıyla gerçekle tirilse de hukukun birçok alan ında artan bir kar ıı kl ık ve de ğiiklik • Finans sektöründeki önemli yabanc ı yat ırımc ılar için amaca yönelik ya anmaktad ır vergi te viklerinin gündeme gelmesi gerekmektedir Uluslararas ı standartlar • Türkiye göreceli olarak geni bir çifte vergilendirme anla mas ı ağı na • Vergi kanunlar ının mahkemelerce daha tutarl ı uygulanmas ını sahiptir sa ğlayacak stratejilerin geli tirilmesi düünülmelidir • Türkiye,transfer fiyatlamas ı gibi konularda OECD standartlar ına uyum sa ğlamaktad ır

222 Profesyonel Hizmetlere Eriim Türkiye’deki profesyonel hizmetler gittikçe iyile mektedir

Genel Açıklama Avukatlar

• Türkiye’de, finans sektörüne hizmet eden profesyonel hizmetler • Türkiye’deki önemli problemlerden biri gerekli niteliklere sahip gittikçe iyile mektedir. Bili im hizmetleri halihaz ırda dünya yeterli say ıda avukat ın bulunmamas ıdır standartlar ında hizmet vermektedir. IAS ile uyum çal ı malar ı • En iyi 100 hukuk firmas ından sadece 3’ü 34 çal ı an ı ile Türkiye’de neticesinde muhasebecilik hizmetleri h ızl ı bir ekilde iyile mektedir. faaliyet göstermektedir Uluslararas ı standartlarda yeteri kadar hukuk hizmeti verilmese de, • Türkiye’de toplam 57.289 profesyonel hukukçu mevcuttur: nitelikli üniversite mezunlar ı son zamanlarda hukuk mesle ğine yönelmektedir – 21.485’i Đstanbul’da yer almaktad ır • ‘Dört Büyük’lerin tamam ı Türkiye’de varl ık göstermektedir ve – 18.000’i aktif olarak görev yapmaktad ır toplamda yakla ı k 1.5002.000 ki i istihdam etmektedir – 500’ü uluslararas ı hizmet verebilmektedir – Sadece 50100 tanesi UFM yap ısında hizmet verebilmektedir • Türkiye’de 155 hukuk bürosu vard ır, bunlar ın 55’i Đstanbul’dad ır

Her 10,000 kii baına düen hakim, adli memur ve dava sayısı (2002) Dan ı manlar ve Muhasebeciler Adli • Bili im dan ı manl ığı piyasas ı, özellikle finans piyasas ına hizmet Hakim Memur Mahkemelerdeki veren k ısım bireysel bankac ılıktaki rekabet nedeniyle gittikçe Ülkeler sayısı (*) Sayısı (*) Dava Sayısı (*) büyümektedir. Uluslararas ı firmalar ın tedarik zinciri yönetimi, Almanya 25 73 3000 müteri ili kileri yönetimi, kurumsal kaynak planlamas ı, performans Fransa 10 27 4000 yönetimi gibi konularda faaliyetleri mevcuttur. 3.0003.500 Hollanda 11 31 4000 civar ında bili im dan ı man ı vard ır Đspanya 10 89 4000 • 1980’lerden beri dan ı manl ık piyasas ı ‘Dört Büyük’ün hakimiyeti Portekiz 15 93 6500 alt ındad ır Đtalya 12 56 7000 Türkiye 7 31 3000 • Türkiye’de 21.200’ü Đstanbul’da olmak üzere toplam 64.150 Kaynak: Avrupa Komisyonu, Yargının Etkinliği (CEPEJ) 2002 muhasebeci vard ır. GAAP ve IAS’ı uyum çal ı malar ı kapsam ında, Avrupa Yargı Sistemleri muhasebecilerin nitelikleri gittikçe artmaktad ır (*) Ondalıklı sayılar en yakın tam sayıya yuvarlanmıtır.

Kaynak: EIU Ülke Profili 2006

223 Đ Yapma Maliyeti Đstanbul ticareti faaliyetlerin yürütülmesi açısından düük maliyetli bir ehirdir

Đ gücü Maliyeti Açıklama

Ortalamada toplam maa lar, 2006 • Hükümet az geli mi bölgelerdeki yat ırımlara daha yüksek te vikler Pozisyon Yıll ık maa ($) • Türkiye’de ortalama maa uygulamaktad ır. Te vikler hem Türk hem de yabanc ı yat ırımc ılar için Üst düzey yönetici 276,000 dıı igücü maliyeti maa ı n mevcuttur %21,6’sıdır (2006) ve i ten Pazarlama müdürü 155,000 • Bölgesel kalk ınma, ara tırmageli tirme (ARGE), çevreyi koruma ve çıkartma maliyeti 95 Đnsan kaynaklar ı müdürü 151,000 öncelikli teknoloji konular ıyla ilgili krediler de mevcuttur Finans müdürü 144,000 haftal ık maa a bedeldir • Hükümet te vikleri uluslararas ı irket kurulumunu, kredi teminini ve Sat ınalma müdürü 125,000 • Profesyonel hizmet uluslararas ı ticareti kolayla tırmak amac ını ta ı sa da, prosedürler Muhasebe müdürü 100,000 firmalar ındaki ortalama yat ırımc ılar için te vik edici de ğildir Muhasebeci 56,000 mezun maa lar ı yıll ık 15.000 $’dır (2006) Yönetici sekreteri 48,000 • Đ çi kanunu, 2001 krizinin sonunda, i gücünün daha fazla korunmas ı Bigisayar uzman ı 39,000 amac ıyla de ğitirilmi tir Büro personeli 14,000

Önemli pozisyonlar için tahmin edilen toplam maa lar (bankac ılık ve muhasebe d ıı nda) Ocak 2006

Ofis Maliyeti

Metrekare ba ı na y ıll ık toplam ofis • Ofis maliyetleri maliyeti $’000 son 23 y ıl içerisinde 3. 1.6 yüksek bir 1.4 6. art ı göstermi 1.2 ve m2 ba ı na 1.0 ayl ık 30$ 0.8 uluslararas ı olmu tur 0.6 50. sıralamada 0.4 0.2 0.0 a v o ag Pr ondra k L os M

Kaynak: Dünya Bankas ı, Dünya Ekonomik Forumu – Seyahat ve Turizm Endeksi 2 007, CBRE, EIU Ülke Ticaretleri 2006

224 Yasal Ortam Türkiye’deki yarg ı sistemi yava ve bürokratik olup finansal açıdan yeterli de ğildir

Yasal Sisteme Đli kin Genel Açıklama Eğitim, Öğretim ve Finans Hizmetleri Becerisi

• Türkiye’deki medeni kanun sistemi, 1920’lerde yenilenen yasal • Birçok medeni hukuk sisteminde oldu ğu gibi hakimler, en tecrübeli sisteme dayanmaktad ır: Avrupa’ya yönelik bir yakla ı mla, Đsviçre avukatlar aras ından seçilmemekte veya atanmamakta, daha çok medeni kanunu ve prosedürleri, Alman ticaret, deniz yasas ı ve ceza hukuk e ğitimi a amas ında olan öğrenciler aras ından hukuku, Đtalyan ceza hukuku ve Frans ız idari yasalar ı esas al ınm ı tır seçilebilmektedir. Söz konusu durum, yarg ı sistemin içerisinde ileri düzeyde finansal uygulamalara yer verilmesini engelleyebilmektedir • Türkiye’deki yasal sistem, AB üyeli ği çal ı malar ı kapsam ında son 5 • Özelle mi finans hizmetler tecrübesi, hakimler, avukatlar ve yıl içerisinde kapsaml ı ekilde de ğimi tir. Türkiye ayr ıca Avrupa bilirki iler dahil olmak üzere tüm yarg ı sistemi kapsam ında yetersiz Đnsan Haklar ı Mahkemesi’ne üyedir düzeydedir • Türkiye’deki yasal sistem, eski do ğu blo ğu ülkelerine k ıyasla piyasa •“Đstanbul’da aktif 18.500 avukat vard ır ...sadece 50100 ki i mekanizmas ı ile daha yak ın ili kiler kurmu tur UFM için yeterli say ılabilir ”(Ortak, Önde gelen bir Türk • Türkiye, WEF Uluslararas ı Rekabet Endeksinde mülkiyet haklar ında hukuk firmas ı) • Bu durumun yans ımas ı, uluslararas ı 100 hukuk firmas ının 4,8/7 ve i letmelerin etkinli ğinde 4,1/7’lik skorlara sahiptir sadece 3’ünün (34 avukat) Türkiye’de yer almas ı ile görülmektedir “Nitelikli hakimlerin ve özelle mi mahkemelerin yetersizli ği, yasal sistemde önemli sorunlar yaratmaktad ır” (CEO, Varl ık Yöneticisi) • Hakimlerin maa lar ın düük olmas ı, yolsuzluklar ı art ırmakta ve Yarg ı Sistemi nitelikli ve bilgili ki ilerin istihdam ını güçle tirmektedir – “Özelle mi mahkemeler kurulmal ı ve ilgili hakimlere özel • Çok say ıda birikmi dosya ve yarg ı sisteminin genel verimsizli ği, yetkiler verilmelidir. Bu durumda tek sorun, di ğer hakimlerin Türk adalet sisteminin önemli bir sorunudur maa farkl ılığı hususunu zor kabul edecek olmalar ıdır” – Duru malar, çok uzun sürelerce devam etmektedir ve çoğu (Yönetici, bir Türk bankas ı) kez ertelenmektedir • Son dönemde ya anan geli meler: 2003 y ılında Adalet Akademisi – “....iflas süresi 210 y ıl aras ındad ır” (Türkiye’de bir Ticaret kurularak, aday hakim ve savc ılar ın sürekli e ğitimi konusunda Birli ği) faaliyete ba lam ı tır. Ancak, finansal konular için özel e ğitimlerin – Ankete kat ılan firmalar ın sadece %11’i mahkemelerin h ızl ı verilmesi gerekmektedir çal ı tığı nı ifade etmi tir • Tahkim için alternatif yap ılar ın eksikli ği söz konusudur ve tahkim • Uzun süren yasal sürece ili kin süre maliyetinin haricinde, öncesi uzla ma benzeri yap ılar nadiren yer almaktad ır. Öte yandan, mahkemeler pahal ı olarak alg ılanmamakta, sözle melerin tahkimin gereklili ği konusunda artan bir talep mevcuttur. uygulanmas ı ki i ba ı gelirin %5’i oran ında olup CIS ve AB8 Uluslararas ı Tahkim Yasas ı çıkar ılm ı olup, Đstanbul Ticaret Odas ı, ortalamalar ının alt ında yer almaktad ır uluslararas ı tahkim merkezinin Đstanbul’da olabilirlili ğini • Sistem ayr ıca hakimlerin ba ğı ms ızl ığı ve i lemlerin netli ği açısından incelemektedir ele tirilmektedir • Özelle mi mahkemeler mevcuttur ancak kapsaml ı yetersizdir

Kaynak: Avrupa Birli ği’nin 2003 ve 2004 yılına ait düzenli raporlar ı, Dünya Bankas ı, De ğien Ekonomilerde Yasal Sistemler 2005, http://jurist.law.pitt.edu, Dünya Bankas ı

225 Düzenleyici Çerçeve Türkiye’deki düzenleyici çerçeve dengeli ve esnek olarak görülmektedir

Düzenleyici Konumunda Alg ılanan Ayr ılık Piyasa Güveni

• Yasama ve düzenleyici sistemde dikkat çekici düzeyde geli meler kaydedilmi ve kaydedilmektedir. Bu kapsamda effafl ığı n art ırılmas ına ili kin önlemler,Yeni Bankac ılık Yasas ı ve AB müktesebat ı ile uyum çal ı malar ı yer almaktad ır ı

ı • Yeni bankalar için kapsaml ı bir otorizasyon süreci ve kat ı giri ığı n ı kriterleri mevcuttur m ığı l ı ı kolayl • Risk odakl ı bir denetim sistemine yönelim söz konusudur ı Uluslararas uyum mevzuata Piyasa güveni Uluslararas standartlar Düzenleyici yap Düzenleyici faaliyetlerin kalitesi

Giri • Mart 2007’den itibaren hükümet,tüm taslak yasalar ve beklenen tutarl Yakla Hassasiyet etkisi 10 milyon YTL’den fazla olan kanun hükmünde kararnameler Uluslararası Mevzuata Uyum(AML / CFT) için düzenleyici etki de ğerlendirmesi gerçekle tirmektedir • AML/CFT alanlar ının bir k ısm ında uyumlu de ğildir, özellikle önleyici önlemler konusunda (Müteri Durum Takibi) • Son dönemde yay ınlanan OECD raporunda “basiretli bankac ılığı n ve Uluslararası standartlar denetimin kalitesi kayda de ğer ölçüde artm ı tır” denilmektedir • Düzenleme de ğiikliklerinin uluslararas ı standartlar ile uyumlu hale getirilmesi konusunda açık bir e ğilim vard ır • Ancak, ayn ı raporda çarp ıcı geli meye ra ğmen, “finansal denetimin Düzenleyici yap ı kalitesi finans sektörünün esnekli ğinin art ırılmas ı için daha üst bir • Farkl ı konumlarda çoklu düzenleyici, öte yandan di ğer ülkelerdeki seviyeye çıkart ılabilir” eklinde belirtilmektedir. Reformlar daha çok eğilim tek lokasyonda tek düzenleyicinin olmas ıdır kurumsal yönetim, insan kaynaklar ı ve organizasyonel te vikler • Düzenleyicinin etkinli ğini de ğerlendirecek ba ğı ms ız bir yap ının alanlar ında gereklidir bulunmamas ı • Yarg ı sistemindeki kurumsal ve idari kapasite eksikli ği (düzenleyici Düzenleyici faaliyetlerin kalitesi • Düzenlemeler, s ıkı yasal mevzuat neticesinde esnekli ğini k ısmen kararlara ili kin temyizler de dahil olmak üzere), yakla ı mın tutarl ılığı yitirmi tir aamas ında endi e yaratmaktad ır • Karma ı k ürünlere ili kin mevzuat henüz geli memi tir • Para aklama düzenlemelerinin gücü konusunda potansiyel kayg ılar • Kamu hizmetleri ve ödeme yap ılar ı ile daralt ılm ı tır (son yay ınlanan FATF raporunda, düük seviyedeki mevzuata uyum Piyasa duyarl ılığı konusuna dikkat çekilmektedir) • Düzenlemelerin uygulamas ı öncesinde payda lara dan ıı lmas ı • Yasal tecrübe, finansal hizmet ürünlerinin geli imi ile uyumlu • Payda mülakatlar ı sıras ında düzenleyicilerin e it olmayan de ğildir uygulamalar ı ile firma ve düzenleyicilerin kurumsal yönetim Yakla ı mın tutarl ılığı kültüründeki eksiklikleri belirtilmi tir • Mahkeme kararlar ının tutarl ılığı önemli bir unsur olarak kalm ı tır Giri kolayl ığı • Otorizasyon sürecinin düünülmesi gerekmektedir • Tüm ba vuru sahiplerinin e it artlarda de ğerlendirilmemesi endi esi

Kaynak: OECD Çal ı ma Raporu, Finans piyasas ının oklar ına kar ı Türkiye’nin esnekli ğinin artt ırılmas ı hakk ındaki kurallar, 29 Kas ım 2006. OECD Taslak Draft OECD Bölge Gözden Geçirmeleri, Đstanbul, Türkiye, Ekim 2006; FATF Kara Para Aklama ve Finansal Terorizm ile Sava hakk ındaki Üçüncü Ortak De ğerlendirme Raporu, ubat 2007; Payda lar ın görüleri; Deloitte analizleri

226 Düzenleyici Çerçeve (Devam)

Düzenleme Felsefesi Düzenleyici Yap ı

• BDDK’nın 20062008 dönemi için 5 stratejik hedefi vard ır: • Finansal sektörde 3 finansal denetleyici otorite:BDDK,SPK ve − Đstikrarl ı,güvenli,etkin ve rekabetçi finansal piyasa Hazine Müste arl ığı − Etkin ve verimli denetim sistemi • 1999 y ılında kurulan BDDK ve 1982 y ılında kurulan SPK kendi − Esnek düzenleyici çerçeve finansmanlar ını sa ğlamaktadırlar ve yakla ı k toplam 1.000 çal ı ana sahiptirler − effaf, adil ve müteri haklar ını te vik eden uygulamalar • Ana düzenleyici merkez Ankara’da yer almakta olup BDDK ve SPK − Yeterli ve etkin kurumsal yönetim Đstanbul’da k ısmen varl ık göstermektedir • BDDK, AB Sermaye Yeterlili ği Direktifleri ve Basel II neticesinde denetim için risk odakl ı bir yakla ı m getirmektedir • BDDK’da düzenlenen SPK Kurulu • SPK görevleri kapsam ında, stratejik hedeflerini u ekilde kurumlara göre belirlemi tir: (örn:perakende,kurumsal) Ba kan & CEO ayr ı tırılm ı birim yap ısı − Yat ırımc ılar ın korunmas ının geli tirilmesi yoktur − Uluslararas ı sermaye piyasalar ı standartlar ının kabul edilmesi • SPK’nın Hukuk müavirli ği Sekreterlik Bürosu ve düzenlemeler ile entegrasyonu organizasyonu,denetim ve (Kurul) − Piyasan ın arz ve talep taraf ının etkinli ğinin desteklenmesi ve icra için ayr ı tırılm ı tipik Sekreterlik Bürosu geli tirilmesi bir düzenleyici yap ısıdır (YKB) Dan ı manlar − Sermaye piyasalar ındaki effafl ığı n ve adilli ğin geli tirilmesi • Düzenleyicinin, temyizler − Market yap ısının modernizasyonunun kolayla tırılmas ı için kendi tahkim kurulu Bas ın Ofisi − Sermaye piyasas ının altyap ısının geli tirilmesi veya özerk mahkemesi yoktur. Piyasa kat ılımc ılar ı Đcra Ba kan Yard. • Her iki düzenleyicide görev yapan denetleyiciler, faaliyetleri bunun yerine temyiz sebebiyle yasal olarak sorumlu tutulmaktad ır taleplerini mevcut Birimler mahkeme sisteminde sonuçland ırmaktad ır BDDK Kurulu • Her iki düzenleyicinin de etkinli ğini ölçen ba ğı ms ız Ba kan bir kurul bulunmamaktad ır Hukuki Đ ler Birimi

Ba kan Yard ımc ısı Ba kan Yard ımc ısı Ba kan Yard ımc ısı

Strateji Birimi Denetim Birimi Düzenleme Birimi x3 Bilgi Yönetimi Birimi x3 Destek Hizmetleri Birimi

Kaynak: BDDK Stratejik Plan 2006 – 2008; SPK websitesi; Payda lar ın görüleri; Deloitte Analizleri

227 Düzenleyici Çerçeve (Devam)

Uluslararası Mevzuata Uyum(AML / CFT) Uluslararası Standartlar

• FATF taraf ından düzenlenen 3. ortak de ğerlendirme raporu,Türkiye’deki • Türkiye, AB üyeli ğine giri çerçevesi kapsam ında bankac ılık düzenlemeleri mevzuata uyum seviyelerinin kar ı mı oldu ğunu göstermektedir. A ağı da ile Sermaye Gereksinimleri Direktifini uyumlu hale getirmektedir yer verilen tabloda FATF taraf ından belirlenen 5 kategoriye ili kin mevzuata • Basel II’nin uygulanmas ı planlanmaktad ır. Tam uygulamaya geçi için 2009 uyum da ğı lımlar ı gösterilmektedir yılı hedeflenmi tir (standart yakla ı m için 2008,geli mi yakla ı m için • En zay ıf alan Önleyici Tedbirler olup Mü teri Durum Takibi (CDD) gibi 2009), ancak uygulama kapsam ı için yap ılacak bir yol haritas ı de ğiikli ği, önemli bir alanda uyum sa ğlanamam ı tır. Raporda, mü teri durum takibi uygulamay ı bir y ıl geciktirebilecektir açısından en belirgin gereklili ğin müteri kimliklerinin tespiti oldu ğu • Türkiye AB birli ği üyeli ği kapsam ında uyum müktesabat ına dahil olmaktad ır belirtilmektedir • Türkiye Muhasebe Standartlar ı Kurulu 2002 y ılında kurulmu tur. Kurul, • 9 özel tavsiye aras ında, Türkiye’nin elektronik havale kurallar ı açısından UFRS ile uyumlu olan Türkiye Muhasebe Standartlar ını geli tirmi tir. 2007 uyumlu olmad ığı yer almaktad ır.Ancak, söz konusu durum Đrlanda’da yılı itibariyle, Đstanbul Menkul K ıymetler Borsas ına kote irketler, finansal mevcuttur (FATF de ğerlendirme raporunun kamuya aç ıkland ığı tek rakip tablolar ını UFRS ile uyumlu ekilde haz ırlamak zorunda kalm ı tır. Yeni etki alanlar ından biri) ticaret kanunun yasala mas ı ile birlikte (2007 y ılı içerisinde • FATF, ‘Türkiye’nin uluslararas ı ibirli ğinin sa ğlanmas ı konusunda aç ık ve beklenmektedir), tüm firmalar finansal tablolar ını Türkiye Muhasebe kapsaml ı bir çerçevesi bulunmaktad ır. Ayr ıca Türk otoriteleri, uluslararas ı Standartlar ına göre düzenlemek zorunda olacakt ır alanda kar ı lık gelen taraflar ile i birli ği yapma konusunda isteklidir. Öte • OECD raporunda kurumsal yönetim düzeyinin yetersiz oldu ğu yandan uygulamada etkin bir i birli ği sa ğland ığı na dair fazla bir bilgi belirtilmektedir edinilememi tir’ eklinde belirtmektedir • Özet olarak, düzenleme de ğiikliklerinin AB ve uluslararas ı standartlar ile • Özet olarak, yasal kurumlar, AML ve CFT uyumu konu sunda görev uyumlu hale getirilmesi konusunda aç ık bir e ğilim bulunmaktad ır. Türkiye yapmaktad ır. Mevzuata uyum esaslar ın pratik bir ekilde uygulanmas ı önem süratli ekilde uluslararas ı standartlara uyum sa ğlamakla birlikte kurumsal kazanm ı olup Müteri Durum Takibi (CDD) uluslararas ı potansiyel piyasa yönetime ili kin belirtilen hususlar devam etmektedir (OECD) kat ılımc ılar ının vazgeçmesi riskini yaratan en belirgin husus olar ak yer almaktad ır Mevzuata Uyum Seviyesi % Alana göre da ğı lım • Anahtar: 90% − Uyumlu − Çoğunlukla 60% Uyumlu − Kısmen Uyumlu 30% − Uyumsuz − Bilgi mevcut 0% de ğil YasalLegal Önleyici Preventive Kurumsal InstitutionalUluslararas Int. 9 Specialı 9 Özel CooperationOrtakl ık Recs Tavsiye

Kaynak: OECD Çal ı ma Raporu, Finans piyasas ının oklar ına kar ı Türkiye’nin esnekli ğinin artt ırılmas ı hakk ındaki kurallar, 29 Kas ım 2006. OECD Taslak Draft OECD Bölge Gözden Geçirmeleri, Đstanbul, Türkiye, Ekim 2006; FATF Kara Para Aklama ve Finansal Terorizm ile Sava hakk ındaki Üçüncü Ortak De ğerlendirme Raporu, ubat 2007; Payda lar ın görüleri; Deloitte analizleri

228 Düzenleyici Çerçeve (Devam)

Piyasa Duyarl ılığı Yakla ı mın Tutarl ılığı

• BDDK,düzenlemelerin yay ınlanmas ı öncesinde isti ari bir yakla ı m • YOIKK (Yat ırım Ortam ının Đyile tirilmesi Koordinasyon Kurulu – Türkiye’deki sergilemekte ve taslak düzenlemeleri web sitesinde yay ınlamaktad ır. Basel yat ırım ortam ının iyile tirilmesi için faaliyet gösteren komisyon) Reform II için de benzer bir yakla ı m söz konusudur süreci kapsam ında yat ırımc ılar ın hukuksal aç ıdan korunmalar ına ili kin 6 • SPK’da benzer ekilde isti ari bir yakla ı mı esas almakta ve u anda piyasa tavsiyede bulunulmu tur. Söz konusu öneriler aras ında “mahkeme kat ılımc ılar ı ile yat ırım fonlar ının bir uzant ısı olan hedge fonlar ına ili kin kararlar ının tutarl ılığı nın art ırılmas ı suretiyle yasal aç ıkl ığı n geli tirilmesine düzenlemeler ile ilgili görü mektedir odaklan ılmas ı, özel ticari faaliyetlere ili kin görev yapan hakimlerin • Sunulan ürünlerin kapsam ı geni lemektedir:ikamet edilen evin ipote ği tecrübelerinin art ırılmas ı ve mahkemelerin karar sürecinin h ızland ırılmas ı” (Mortgage Yasas ı,Mart 2007),Türkiye’de yerle ik hedge fonlar ının yer almaktad ır kurulu u,kurumsal tahviller • Payda görümeleri s ıras ında ayr ıca yasalar ın uygulanmas ına ili kin ya anan • Payda lar ile yap ılan görümelerde, kompleks ürünlere ili kin düzenleme tutars ızl ık vurgulanm ı tır eksiklikleri vurgulanm ı tır. Bu durumun yarataca ğı dezavantaj, piyasa • Özelle mi mahkemelerin bulunmamas ı ve yarg ı sistemindeki darbo ğazlar kat ılımc ılar ının kompleks ürünlerin düzenleme kapsam ı dıı nda tutuldu ğu sebebiyle mevcut durum kötüle mektedir yönünde bir izlenim edinmesi ve neticesinde düzenle yiciye kar ı ilgilerinin • Sistemde yer alan tutars ızl ık belirli mahkemeler üstünde yo ğunla mam ı tır azalmas ı olabilecektir. Piyasa kat ılımc ılar ı, yanl ı bir ekilde daha kompleks ürünlere ili kin gereksinimlerin düzenleyici taraf ından reddedilebilece ği (örn:ticari veya idari) düüncesine kap ılmaktad ır • Piyasa kat ılımc ılar ı, özelle mi mahkemelerin kurulmas ının tutarl ılığı •Sıkı yasal düzenlemelerin akabinde hassasiyet seviyesi g erilemi tir art ırılmas ına katk ıda bulunaca ğı nı düünmektedir (geçmi teki bankac ılık krizleri sebebiyle gerekli olsa da u anda daha esnek • Mahkemelerin yetersiz düzeydeki finansal tecrübele rinin art ırılmas ı bir yap ıya ihtiyaç duyulmaktad ır). Finansal hizmetlere ili kin yasal çerçeve, gerekmektedir detayl ıdır ve tüzüklere kadar inmektedir. Dolay ısıyla, düzenleyici için fazla bir hareket alan ı kalmam ı tır ve bu durum piyasa kat ılımc ılar ına kar ı hassasiyetin azalmas ına yol açabilmektedir

Giri Kolayl ığı Düzenleyici Faaliyetlerin Kalitesi

• 2001 y ılındaki finansal krizin ard ından BDDK, bankalar ın giri artlar ını • Yakla ı mın tutars ızl ığı , piyasa kat ılımc ılar ı nezdinde düzenleyici faaliyetlerin sıkıla tırm ı tır. Yeni bankalar ın ba vurular ı, detayl ı ekilde incelenmekte ve kalitesine yönelik olumsuzluklar yaratmaktad ır analiz edilmekte ve en az 7 BDDK komite üyesinin 5’ inin onay ını al ınmas ı • Özelle mi düzenleme kaynaklar ı kullan ılmaktad ır. Söz konusu kaynaklar ın gerekmektedir önemli bir k ısm ı Đngiltere’deki mevcut sistemin benimsenmesinin akabi nde • Giri kriterlerinin çok net olmamas ı son bir kaç yıl içerisinde yay ınlanm ı tır. • Nitelikli finansal hizmetler sektörü çal ı anlar ının ilgisinin çekilmesi, uygun • OECD, Ürün Piyasas ı Düzenlemelerinin (PMRs) di ğer OECD ülkelerine ekilde ödüllendirilmesi ve istihdam edilmesi, ödeme sistemlerinin s ınırlar ı kıyasla daha detayl ı oldu ğunu belirtmektedir. Türkiye OECD ülkeleri ve kamu hizmetleri kültürünün hakimiyeti göz önüne al ınd ığı nda aras ında hükümet kontrolleri s ıralamas ında 4.,ticaret ve yat ırım engelleri zorla maktad ır sıralamas ında 3. ve giri imcili ğe ili kin engeller s ıralamas ında ise 1.dir. Düzenlemelerin karma ı kl ığı ve ticarete ili kin yasalar ın yetersizli ği, yabanc ı firmalar ı olumsuz yönde etkilemektedir

Kaynak: Türkiye’deki Yükselen Yat ırım Ortam ı: YOIKK Reformu süreci hakk ındaki yorumlar, Eylül 2006; Payda lar ın görüleri; Deloitte analizleri

229 Ekler

I. Yararlanılan Kaynaklar ve Yapılan Görümeler

II. Yapılan Görümelerin Özetleri

III. UFM Düzenleyici Çerçevesine Đlikin Önemli Nitelikler

IV. Detaylandırılmı Karılatırılmalı Ülke Profilleri

V. Finansal Model

VI. Kısaltmalar Listesi

230 Piyasa Ölçümü Yaklaımına Genel Bakı

• Piyasanın büyüklüğü (gelirler cinsinden) Piyasa Ölçümü Yaklaımının Özeti yukarıdan aağıya bir yaklaımla hesaplanmıtır. 5 piyasa tanımlanmı ve Türkiye ve çevre bölgeler için yapılan piyasa Türkiye Orta Doğu,AB15,AB12,Balkanlar ve çevresi

tahminleri, kamuya açıklanmı piyasa bilgileri Piyasa büyükliüğü ve veriler esas alınarak yürütülmütür Ticari bankacılık Yatırım bankacılığı Özel bankacılık Varlık yönetimi Sigorta • Piyasa gelirlerinin her bölgede artı göstereceği varsayılmı; yoğunluğun ve ürün Hedeflenen piyasa UFM

bileiminin AB15 seviyelerine 2025 yılı piyasası itibariyle ulaacağı tahmin edilmitir. Mevcut potansiyel seviyelerden itibaren Seğrisi etkili olacağı ve böylece büyüme hızının ilerleyen dönemlerde Đstanbul UFM’ye ilikin piyasa payı

gerileyeceği varsayılmıtır. AB15 finans payı Sigorta piyasalarının kamuya açıklanan tahminler Ticari bankacılık Yatırım bankacılığı Özel bankacılık Varlık yönetimi UFM irketlrinin UFM doğrultusunda büyüyeceği tahmin edilmitir. • UFM’nin Türkiye yerel finansal hizmetlerine ilave katkı sağlayacağı öngörülmütür (senaryo bazında değiken) Senaryalor ile değitirilmektedir

• Tüm piyasa kapsamında belirli bir yüzdeye uluslararası piyasaların hizmet vereceği varsayılmıtır. Söz konusu yüzdenin belirli bir kısmına da UFM’nin kurulmasıyla, Đstanbul firmalarının hizmet vereceği varsayılabilir. Bu durum da yukarıda bahsi geçen piyasalara ilikin paylar ile tanımlanmıtır (senaryo bazında değiken). Bu ekilde her piyasasının Đstanbul UFM’sine olan potansiyel katkısı gösterilmektedir

231 Ekonomik Etki Yaklaımına Genel Bakı

• Doğrudan ekonomik etki, GSYH olan Ekonomik Etki Yaklaımının Özeti katkı ve finansal iletmelerin istihdamındaki artı eklindedir. GSYH’ye olan katkı bahse konu Đstanbul UFM’nin piyasa büyüklüğü

firmaların değer artıları olarak Piyasa

Yatımım büyüklüğü Ticari bankacılık Özel bankacılık Varlık yönetimi Sigorta hesaplanmıtır (kar ve maaların bankacılığı toplamı) Value add margins and • Dolaylı etki ise finans sektörüne hizmet fees per employee veren endüstrileri kapsamaktadır. Doğrudan ekonomik etki Dolaylı ekonomik etki

Örn:profesyonel hizmetler, bilgi ilem, Çarpan pazarlama, etc. • Değer artıları ve istihdam etkisinin Toplam ekonomik etki

hesaplanması için kullanılan anahtar etki Ekonomik oranlar (örn:kar marjları, personel giderlerin gelirlere oranı, çalıan ücretleri) uluslararası finansal iletmeler ile uyumludur Söz konusu oranlar, UFM’de yer alacak Türk ve uluslararası finans iletmelerinin, diğer uluslararası iletmeler gibi yapılandırılacağı esasına dayanmaktadır. Türkiye’ye özel hususlar kapsamında gerekli ayarlamalar da yapılmıtır (örnek olarak çalıan ücretleri ve vergi oranları) • Toplam değer artıı, gelirler ve istihdam konusundaki çarpan efektinin artıını da kapsamaktadır

232 Hedef Piyasalara Genel Bakı

• Modelleme açısından ilgili finansal hizmet alanları 5 ana ürün kategorisine ayrılmıtır: • Ticari bankacılık – kurumsal ve bireysel bankacılık. Kurumsal bankacılık, ticaretin finansmanı, nakit yönetimi, ödeme süreçleri, hazine hizmetleri (forex/dealing) ve proje finansmanını kapsamakta, bireysel bankacılık ise mevduat, kredi kartları, mortgage ve diğer tüketici finansmanı ürünlerini içermektedir • Yatırım bankacılığı – aracılık (hisse senedi ve türev ürünlerin ticareti),birleme ve satın alma, ihraç ve danımanlık • Özel bankacılık – servet yönetimi, finansal danımanlık, yatırım danımanlığı, servet korunması danımanlığı • Varlık yönetimi – konvansiyonel varlık yönetimi faaliyetleri ile ilgili olan fon ve bağlantılı faaliyetlerin yönetimi (aratırma,risk yönetimi). Đstanbul’un kısa veya orta vadede kayda değer büyüklükte bir hedge fonu endüstrisi kuracağı varsayımı yapılmamaktadır • Sigorta – Hayat ve hayat dıı sigortalar • Takip eden slaytlarda, her piyasa için yer verilen piyasa tahmin yönteminin detayları yer almaktadır. Piyasa büyüklüğüne ilikin tahminlere, dıarıdan temin edilen veriler doğrultusunda ulaılmıtır. Piyasa payı tahminleri, senaryo varsayımları gibi girdileri oluturmaktadır

233 Piyasa Varsayımları Ticari bankac ılık

• Đstanbul UFM’nin piyasa büyüklüğü, yerel ticari • Bölgelerin olgun doymuluk oranlarına ulaacak bankacılık piyasasına ilave olarak bölgesel aktivitelerden düzeyde büyüyeceği varsayılmıtır(AB15 aktiflerinin Đstanbul’daki bankalar tarafından yürütülebilecek GSYH’ye oranı esas alınmıtır). Ticari bankacılık olanları kapsamaktadır kapsamında AB15 büyümesinin GSYH büyümesi ile • Piyasa, mevduat bankalarının aktifleri (Dünya Bankası uyumlu olduğu varsayılmıtır tarafından ticari bankaların aktifleri için uygun bir • Piyasa payı açısından Türkiye’nin ticari bankacılık gösterge olarak tanımlanması sebebiyle) kullanılarak aktivitelerinin %100’ünü elinde tuttuğu ölçülmütür. Aktifler, uluslararası ticari bankaların varsayılmıtır. Diğer bölgeler için, yerel piyasalar finansal tablolarından ulaılan marj oranları kullanılarak Đstanbul UFM,ülkenin kendi yerel bankacılık sektörü gelirlere dönütürülmütür ve diğer bölgesel merkezler ve diğer uluslararası • Sadece toplu yürütülen aktivitelerin uluslararası merkezler (örn:Londra) olarak bölünmütür. AB15 anlamda hedef tekil ettiği, bireysel aktivitelerin yerel ticaretinden herhangi bir pay alınamayacağı olarak kaldığı ve müteriye yakınlığın anahtar rolü varsayılmıtır oynadığı görüü edinilmitir. Mercer’in ticari bankacılığın • Piyasa payı UFM’nin balangıcı ile birlikte 2025 %70’inin bireysel %30’unun toptan faaliyetlere ilikin varsayımına ulamak üzere sabit bir oranda olduğunu gösteren uluslararası oranları kullanılmı, büyüyecektir ancak söz konusu oranların ülkeler bazında değikenlik gösterebileceği varsayılmıtır. Bu kapsamda toptan faaliyetlerin yarısının dıarıya taınabilecek ölçekte olmadığı ve dolayısıyla toplam ticari bankacılık faaliyetlerinin %15’inin uluslararası anlamda hedef tekil ettiği varsayılmıtır

234 Piyasa Varsayımları (Devam) Yat ırım bankac ılığı

• Đstanbul UFM için piyasa büyüklüğü, aracılık (hisse • Yatırım bankacılığı gelirlerinin %50’sinin senedi ve türev ürünlerin ticareti), birleme ve satın hedeflenebileceği varsayılmıtır (uluslararası alma, danımanlık faaliyetlerinden elde edilen anlamda sürdürülebilecek ölçekte büyük iler esas potansiyel yatırım bankacılığı gelirleri ve komisyon alınmıtır) kazançları ile tanımlanmıtır • Piyasa payı açısından, UFM’nin yerel Türk yatırım • Yatırım bankacılığı aracılık gelirleri, her ülkedeki bankacılığı aktivitesinin tamamını elinde tutacağı finansal senetlerin büyüklüğü (hisse senedi+ihraç öngörülmütür edilen bonoların değeri) dikkate alınarak tahmin • Diğer bölgeler için, bir kısım piyasa payının diğer edilmitir. Söz konusu değerler, aracılık gelirlerinin finans merkezleri tarafından elde edileceği ve yerel ölçeklendirilmesi için kullanılmıtır. Uluslararası ve yatırım bankacılığı aktivitesinin 2025 itibariyle Avrupa yatırım bankalarına ilikin komisyon verilerine %50’sinin yerel ekonomi kapsamında kalacağı, kalan ulaılmı ve Avrupa komisyon gelirlerinin AB kısmın uluslararası merkezler, Türkiye ve diğer kapsamında elde edildiği varsayılmıtır bölgesel merkezler arasında paylaılacağı • Piyasa büyüklüğü, komisyon getirici aktivitenin hangi düünülmütür bölgeye ait olduğundan ziyade nerde gerçekletiği • Đstanbul UFM’nin kurulmasıyla birlikte, Türkiye ile esas alınarak arz tarafından tahmin edilmitir. Đlgili ilgili aktivitelerin yurtdıından geri geleceği ve bölgenin tespitinin güçlüğü sebebiyle bu yöntem halihazırda uluslararası merkezlere ait olan çevre tercih edilmitir. Esasında Đngiltere ve diğer AB15 bölgelerdeki payın artırılabileceği öngörülmütür merkezlerinde gerçekleen aktiviteler, uluslararası • Londra, yüksek oranda uluslararası piyasalara ilikin firmalar ve ilemlerine aittir ilemlerin yürütüldüğü, AB15 içerisinde yer alan • Türkiye,Ortadoğu ve AB12’deki yatırım bankacılığının, önemli bir yatırım bankacılığı merkezidir. AB15’teki gelirlerin GSYH’ye olan oranına ulaacak bir Uluslararası ilemlere ilikin Đngiltere yatırım artı oranı ile büyüyeceği varsayılmıtır. AB15 bankacılığı aktivitelerinin %50’sinin 2025 itibariyle büyümesinin geçmie dönük %10’luk ortalama gibi %1’inin Türkiye ve çevre ülkelere yönlenebileceği yıllık %10 oranında devam edeceği öngörülmütür varsayılmıtır (IFSL raporu)

235 Piyasa Varsayımları (Devam) Özel bankac ılık

• UFM’nin piyasa büyüklüğü, Türkiye ve çevre • UFM’nin daha yerleik hale gelmesi ve güvenin bölgelerdeki HNWI müterilerinin aktiflerinin artması ile Türk HNWI varlığının 2025 itibari ile yönetiminden elde edilen potansiyel komisyon geliri %50’sinin kazanılabileceği varsayılmıtır ile tanımlanmaktadır • Diğer bölgeler için varlığın %75’inin uluslararası • Piyasa, yönetilecek potansiyel aktiflerin büyüklüğü ile merkezlerde yönetileceği, Đstanbul UFM’nin ise kalan ölçülmektedir kısım için yerel özel bankalar ve diğer bölgesel • Verilerin kaynağı Avrupa ve Orta Doğu HNWI merkezler ile rekabet edeceği öngörülmütür. AB15 varlığına iaret eden 2006 Cap Gemini ve Merrill ticaretinden herhangi bir kazanım olmayacağı Lynch’in, World Wealth Raporuna dayanmaktadır. varsayılmıtır Avrupa toplamı GSYH ile orantılı olarak Avrupa’ya • Piyasa payının 2025 varsayımına ulaabilmesini dağıtılmıtır. Gelirlerin hesaplanması sırasında %1’lik teminen UFM’nin balangıcından itibaren sabit komisyon oranı kullanılmıtır oranda artacağı düünülmütür • HNWI varlığının uluslararası çapta hareket edebileceği, dolayısıyla %100’ünün uluslararası anlamda hedef tekil ettiği varsayılmıtır • Cap Gemini ve Merrill Lynch’in 20032010 için yıllık büyüme oranları esas alınarak yıllık aktif büyümesinin Avrupa’da %3,7, Ortadoğu’da %8 oranında gerçekleeceği öngörülmütür • Senaryo esas alınarak, Đstanbul’daki özel bankalar tarafından hedeflenebilecek potansiyel aktif payının tespiti için varsayımlarda bulunulmutur. Türkiye’de Türk varlığının %10’unun yönetildiği (para birimine olan güvensizlik sebebiyle), kalan kısmının ise Londra,Đsviçre, Cayman veya Jersey gibi uluslararası özel bankacılık merkezlerine yöneldiği varsayılmıtır

236 Piyasa Varsayımları (Devam) Varl ık yönetimi

• Đstanbul UFM’nin piyasa büyüklüğü, Đstanbul’da yer • Bu kapsamda, emeklilik fonlarının toplam yönetim alan varlık yönetimi firmalarının Türkiye ve çevre altındaki aktiflere olan oranı, uluslararası hedef bölgelerdeki aktiflerin yönetiminden elde edecekleri alınabilecek piyasanın tespiti için her ülkenin yatırım potansiyel gelirleri ile tanımlanmıtır yapılabilir aktif havuzuna uygulanmıtır • Hedge fonlar gibi kısa ve orta vadede büyümesi • Bölgelerin AB15 ortalamasını ulaabilmek için 1993 beklenmeyen bir piyasaya nazaran konvansiyonel 03 dönemindeki yıllık %9,9’luk tarihi büyüme varlık yönetimi aktiviteleri dikkate alınmıtır oranında gelieceği varsayılmıtır. (McKinsey, • Her ülkedeki finansal senetler, yatırım konusu “Dünya sermaye piyasalarına ilikin değerlendirme”) aktiflerin (hisse senedi ve tahvil) ölçüsü olması • Piyasa payı açısından, Türkiye’deki yatırım konusu açısından hesaplanmıtır. Dünya Bankası ve BIS aktiflerin %50’sinin yerel olarak yönetildiği kalan verileri esas alınmıtır. Yönetim altındaki aktiflerin kısmın ise uluslararası fonların idaresi altında olduğu hisse senetlerine olan uluslararası oranı esas alınarak varsayılmıtır. 2025 itibariyle Türkiye’nin UFM olarak her ülkedeki varlık yöneticileri tarafından yönetileceği diğer bölgesel merkezler, uluslararası merkezler ve varsayılan yatırım yapılabilir aktiflerin tutarı yerel fonlar ile rekabet edip piyasa payını artıracağı hesaplanmıtır varsayılmıtır. AB15 ticaretinden herhangi bir • Bahse konu değerler, %0,8’lik ortalama komisyon kazanım olmayacağı varsayılmıtır. Piyasa payının değeri kullanılarak gelirlere dönütürülmütür. Bu 2025 varsayımına ulaabilmesini teminen UFM’nin kapsamda UBS ve Oliver Wyman’ın “Avrupa’da varlık balangıcından itibaren sabit oranda artacağı yönetiminin geleceği” raporu dikkate alınmıtır düünülmütür • Yönetim altındaki aktifler 3 ana kaynaktan ileri gelmektedir:emeklilik fonları, sigorta fonları ve yatırım fonları. Emeklilik fonu aktiflerinin düzenleme engelleri sebebiyle uluslararası kapsamında yönetilemeyeceği varsayılmıtır (ülke bazında farklılık göstermektedir)

237 Piyasa Varsayımları (Devam) Sigorta

• Piyasa, brüt prim geliri ile ölçülmütür. Bu tutar, • Uluslararası anlamda hedeflenecek ticaretin, 2025 direkt ve reasürans primlerinden iptallerin düülmesi itibariyle %50’sinin uluslararası merkezlere gideceği ancak devredilen komisyon ve reasürans primleri (Londra,Đsviçre), kalanın ise yerel ekonomiler, indirilmeden önceki değere eittir (ARIG tarafından Türkiye ve diğer bölgesel merkezler arasında tanımlanan ekliyle) bölüneceği varsayılmıtır. AB15 ticaretinden • Her ülkenin brüt prim tutarlarına Mergent ve ARIG herhangi bir kazanım olmayacağı düünülmütür raporlarından ulaılmıtır • Sigortanın, riskin reasürans sektörüne aktarılabildiği sürece uluslararası olarak hedeflenebileceği varsayılmıtır (sigorta irketlerinin, yerel piyasaya hizmet verebilmesi için ilgili ülkede lisansa sahip olması gerekmektedir). Uluslararası olarak reasürans primlerinin brüt prim tutarlarına oranı %5 düzeyindedir. Bu uluslararası ortalamaya gelimi piyasalarda ulaılmaktadır. Diğer taraftan daha az gelimi piyasalarda söz konusu oran %7’ye yükselmektedir (daha yüksek düzeyli riskin transfer edilmesi sebebiyle daha çok reasürans alınması gerekmektedir) • Sigortanın yaygınlığının (prim/GSYH) mevcut AB15 ortalamalarına yaklaacağı varsayılmaktadır. AB15 piyasalarının Deloitte Uluslararası görünü oranlarına göre büyüyeceği öngörülmütür

238 Ekonomik Etki Varsayımları

• Değer artıı, finansal hizmetler sektörü (doğrudan etki) ve temel tedarikçilere (dolaylı etki) ilikin kar ve personel ücretlerinin toplamı üzerinden hesaplanmıtır. Elde edilen toplama, çarpan uygulanmıtır • Đstihdam etkisi, kii baı gelire ilikin gösterge verilerinin temin edilmesi ve söz konusu verilerin her ürüne ilikin gelirlere uygulanması ile hesaplanmıtır • Değer artıının hesaplanması için kullanılan anahtar oranlar kar marjları ve ücretlerin gelirlere oranını içermektedir. Söz konusu veriler, uluslararası iletmelerin aktivite bazından ayrıtırılmı finansal tablolarının incelenmesi neticesinde tahmin edilmitir • Her ne kadar söz konusu hesaplama, Türkiye’deki mevcut durumu tam olarak yansıtmasa da (öte yandan Deloitte Đstanbul tarafından elde edilen veriler ile büyük ölçüde uyumlu olduğu görülmütür), UFM’nin söz konusu trendlere doğru yöneleceğine inanmaktayız • Dolaylı değer artıı, uluslararası bankaların ilgili hizmetlerine yapılan harcamalar ile birlikte Türkiye özelindeki ortalama ücret verileri kullanılarak hesaplanmıtır • 1,2 gibi muhafazakar bir çarpan, finansal hizmetler ve diğer endüstrilerinin çarpanlarına ilikin makale incelemesi esas alınarak değer artıı ve istihdam verisine uygulanmıtır • UFM neticesinde hükümet tarafından elde edilecek kurumlar vergisi, sosyal güvenlik, gelir vergisi ve BSMV’yi içeren vergi gelirleri de tahmin edilmitir

239 Temel Durumun Tutarlılık Kontrolü

• Temel duruma ilikin modelin tutarlılığı farklı açılardan kontrol edilebilmektedir Piyasa büyüklüğü karılatırması Ürün bileimi (gelirler % toplam piyasa) • Ürün piyasasının gelimi bir ürün piyasası profiline ulaacağı öngörülmütür. Dolayısıyla uygun bir tutarlılık 100%

analizi, 2025 itibariyle Türkiye’ye ilikin ürün bileiminin 80% dikkate alınması ve gelimi piyasaların mevcut profilleri Sigorta ile karılatırılması ile yapılmaktadır 60% Aktif yönetimi Özel bankacılık • Yanda görülen grafikte profilin 2025 itibari ile gelimi 40% Yatırım bankacılığı piyasalar ile benzerlik gösterdiği,özellikle FH piyasasının Ticari bankacılık yerel ekonominin Đngiltereye göre daha odaklanmı ve 20% FH’nin ağırlıklı kısmının uluslararası ticarete ilikin olduğu 0% Amerika profiline benzediği görülmektedir Türkiye 2006 Amerika AB 15 Đngiltere Türkiye UFM Değer artıı karılatırması 2006 2006 2006 2025 • Temel durumda değer artıının 2025’te GSYH’nin %8’ine karılık gelen 70 milyar $ olacağı tahmin edilmitir. Bu durum, UFM’siz duruma kıyasla 24 milyar $’lık değer artıını (GSYH’nin %2’si) göstermektedir. Modele göre 2006’da katkının %3 civarında olacağı öngörülmütür • Söz konusu durumun tutarlılığı Mercer’in tahminlerini içeren “Gelecek Endüstriler Senaryosu” raporundan kontrol edilebilir. Bu kapsamda Türkiye’deki finansal hizmetlerin 2002’de GSYH’ye %2,5 katkı sağladığı ve 2020 itibariyle bu oranın %7,3’e ulaacağı öngörülmütür. Hesaplama farklılıkları dikkate alındığında, tahminlerimizin mantıklı olduğu görülmektedir • Diğer bir tutarlılık testi Đngiltere rakamlarına ilikin olup, Türkiye’nin Đngiltere’de ulaılan yoğunluk seviyelerine benzer seviyelere ulaacağı öngörülmektedir. Mercer tahminlerine göre, Đngiltere’de finansal hizmetler 2002’de GSYH’nin %8,5’ini oluturmaktadır (2020 itibariyle %11,5 seviyesine ulaması beklenmektedir) Đstihdam karılatırması • Modelde, toplam finansal hizmetler igücünün 2025 itibariyle 470.000’e ulaacağını öngörülmektedir. Mevcut i gücüne oranı, mevcut büyüme oranı ile artması durumunda %1,4 seviyesinde olacaktır • Söz konusu oran, diğer finansal merkezlerdeki FH’nin toplam igücüne olan oranları dikkate alındığında tutarlı gözükmektedir (Dublin:%2,5,Dubai:%1,Polonya:%1,Đngiltere:%3)

240 Ekler

I. Yararlanılan Kaynaklar ve Yapılan Görümeler

II. Yapılan Görümelerin Özetleri

III. UFM Düzenleyici Çerçevesine Đlikin Önemli Nitelikler

IV. Detaylandırılmı Karılatırılmalı Ülke Profilleri

V. Finansal Model

VI. Kısaltmalar Listesi

241 Kısaltmalar Listesi

Kısaltmalar TBB Türkiye Bankalar Birli ği UNDP Birle mi Milletler Kalk ınma Program ı UFM Uluslararas ı Finans Merkezi DYY Do ğrudan Yabanc ı Yat ırım Dubai International Finance Center (Uluslararas ı Finans GSYH Gayrisafi Yurtiçi Has ıla DIFC Merkezi) HNWI High Net Worth Individual (Yüksek Gelirli Birey) WEF World Economic Forum (Dünya Ekonomik Forumu) Organization for Economic Cooperation and Development EIU Economist Intelligence Unit (Economist Ara tırma Birimi) OECD (Ekonomik Đ birli ği ve Kalk ınma Örgütü)

CIA Central Intelligence Agency (Merkezi Haberalma Te kilat ı) PR Public Relations (Halkla Đli kiler)

EU8 Avrupa Birli ği’nin ilk 8 ülkesi AML AntiMoney Laundering (Para Aklaman ın Önlenmesi) CounterTerrorism Financing (Terörün Finansman ın EU15 Avrupa Birli ği’nin ilk 15 ülkesi CTF Önlenmesi) EU12 Avrupa Birli ği’nin ilk 12 ülkesi CBRE CB Richard Ellis Grubu AB Avrupa Birli ği BDDK Bankac ılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu BM Birle mi Milletler SPK Sermaye Piyasas ı Kurulu FS Finans Sektörü BSMV Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi

FH Finansal Hizmetler FHDDK Finansal Hizmetler Düzenleme ve Denetleme Kurumu International Financial Services, London (Londra Uluslararas ı Universities and Colleges Admissions Service (Üniversitelere IFSL UCAS Finansal Hizmetler Kurumu) ve Kolejlere Kabül Servisleri Kurumu) Federal Financial Markets Service (Birle ik Finansal Piyasa IMF International Monetary Fund (Uluslararas ı Para Fonu) FFMS Hizmetleri) Committee of Experts on the Evaluation of AntiMoney MONEYV SME Small and Medium Enterprise (Küçük ve Orta Ölçekli Đ letme) Laundering (Para Aklanmas ına Kar ı Seçilmi Uzmanlar AL Komitesi) Commonwealth of Independent States (Ba ğı ms ız Devletler Grup 7 ülkeleri (ABD, Fransa, Almanya, Đngiltere, Italya, CIS G7 Toplulu ğu) Japonya, Kanada)

242 Kısaltmalar Listesi

Kısaltmalar International Court of Arbitration (Uluslararas ı Tahkim ICC NHS National Health Service (Ulusal Sa ğlık Hizmetleri) Mahkemesi) International Bureau of Fiscal Documentation (Uluslararas ı KKDF Kaynak Kullan ımı Destekleme Fonu IBFD Mali Dokümantasyon Bürosu) Bank for International Settlements (Uluslararas ı Ödemeler ĐMKB Đstanbul Menkul K ıymetler Borsas ı BIS Bankas ı) International Finance Corporation (Uluslararas ı Finans IFC FATF Financial Action Task Force (Mali Eylem Görev Grubu) Kurulu u) Joint Money Laundering Steering Group (Birle mi Para KBF Kritik Ba ar ı Faktörü JMLSG Aklama Önlenmesi Grubu) ĐUFP Đngiltere’deki Uluslararas ı Finans Piyasalar ı YKB Yönetim Kurulu Ba kan ı

OTC “Over the counter” (Tezgah üstü) ĐKB Đsti are kurulu ba kan ı Dubai International Financial Exchange (Dubai Menkul HM His/Her Majesty (ekselanslar ı) DIFX Kıymetler Borsas ı) Global Finance Centers Index (Global Finans Merkezleri Dubai Financial Services Authority (Dubai Finansal Hizmetler GFCI DFSA Endeksi) Kurumu)

FSA Finansal Services Authority (Finansal Hizmetler Kurumu) CDD Customer Due Diligence (Müteri Durum Takibi)

OEF Oxford Ecoomic Forecasts (Oxford Ekonomik Tahminleri) UFRS Uluslararas ı Finansal Raporlama Standartlar ı Association for Payment Clearing Services (Ödeme Takas International Financial Services Center (Uluslararas ı Finans APACS IFSC Servisleri Birli ği) Hizmetleri Merkezi) DFT Department for Transport (Ula tırma Birimi) IEX Ireland Stock Exchange ( Đrlanda Hisse Senedi Borsas ı)

BAA Đngiltere’de havac ılık hizmetleri irketi IDA Ireland Development Agency ( Đrlanda Kalk ınma Ajans ı) International Federation of Accountants (Uluslararas ı Ireland Financial Services Regulatory Agency ( Đrlanda IFAC IFSRA Muhasebeciler Federasyonu) Finansal Hizmetler Düzenleme Kurumu) Council of Bars and Law Societies of Europe (Avrupa Barolar ı CCBE BAE Birle ik Arap Emirlikleri ve Hukuk Cemiyetleri Konseyi)

243 Kısaltmalar Listesi

Kısaltmalar International Federation of Accountants (Uluslararas ı IFAC FT Financial Times Muhasebeciler Federasyonu) European Industrial Relations Observatory (Avrupa Komisja Nadzoru Finansowego (Polonya Finansal Denetim EIRO KNF Endüstriyel Đli kileri Gözlemleme Kurumu) Komisyonu) MPC Monetary Policy Council (Para Politikalar ı Konseyi) TU ĐK Türkiye Đstatistik Kurumu (TURKSTAT) EMEA Europe, Middle East, Africa (Avrupa, Orta Do ğu, Afrika) TMSF Tasarruf Mevduat ı Sigorta Fonu Generally Accepted Accounting Principles (Genel Kabul Görmü MENA Middle East, North Africa (Orta Do ğu, Kuzey Afrika) GAAP Muhasebe Đlkeleri) Central Eastern Europe, Middle East, Africa (Orta ve Do ğu International Accounting Standarts (Uluslararas ı Muhasebe CEEMEA IAS Avrupa, Orta Do ğu, Afrika) Standartlar ı) Office of Communications ( Đleti im Rekabet ve Düzenleme OFCOM BPI Bribe Payers Index (Rüvet endeksi) Kurumu) YO ĐKK Yat ırım Ortam ının Đyile tirilmesi Koordinasyon Kurumu CBR Central Bank of Russia (Rusya Merkez Bankas ı) Office of The Director of Consumer Affairs (Müteri Đli kileri The Department of Enterprise, Trade and Employment (Ticaret ODCA DETE Yönetimi Birimi) ve Đstihdam Kurumu)

244