OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE

DLA OBSZARU GMINY WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE

wg Uchwały Nr XXV/169/09 Rady Gminy Lipnica Murowana z dnia 29 maja 2009 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Lipnica Murowana

KRAKÓW – 2011 r. Opracowanie ekofizjograficzne - dla obszaru gminy Lipnica Murowana woj. małopolskie

1. Podstawa prawna opracowania:

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku w sprawie opracowań ekofizjograficznych (Dz. U. Nr 155, poz. 1298).

2. Cel i zakres opracowania: ustalenie kierunków zagospodarowania przestrzennego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego dla:

− dostosowania funkcji, struktury i intensywności zagospodarowania przestrzen- nego do uwarunkowań środowiska przyrodniczego, − zapewnienie trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, − zapewnienie warunków odnawialnych zasobów środowiska, − eliminowania lub ograniczania zagrożeń i negatywnego oddziaływania na środowisko, − ustalenia kierunków rekultywacji obszarów zdegradowanych oraz zagrożonych degradacją.

3. Materiały wyjściowe.

1. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lipnica Murowana – Uchwała Nr VII/50/2003 Rady Gminy Lipnica Murowana z dnia 10 lipca 2003 r.;

2. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

Lipnica Murowana” – Uchwała Nr IV/20/99 Rady Gminy Lipnica Murowana z dnia 18 stycznia 1999 r.;

3. Koncepcja zaopatrzenia w wodę gminy Lipnica Murowana, powiat , woj. małopolskie - "PRO-IN-MAT", 2009 r.;

4. Koncepcja kanalizacji dla gminy Lipnica Murowana, powiat Bochnia, woj. małopolskie - "PRO-IN-MAT", 2009 r.;

2 5. Koncepcja zwiększenia poziomu bezpieczeństwa powodziowego w dolinie rzeki Uszwicy, "Cermet-Bud sp. z o.o., 2010 r.

6.„Małopolska – Integracja i Rozwój” – opracowanie Międzywojewódzkiego Zespołu “Forum – Małopolska – Integracja i Rozwój” pod patronatem Wojewody Krakowskiego Ryszarda Masłowskiego, Wojewody Nowosądeckiego Lucjana Tabaki i Wojewody Tarnowskiego Aleksandra Grada, Kraków 1998 r.;

7. Inwentaryzacja złóż surowców mineralnych i ustalenie perspektyw dla lokalnej produkcji materiałów budowlanych w Województwie Tarnowskim – Przedsiębiorstwo Geologiczne S. A. w Krakowie;

8. Strefy zalewowe – materiały U.G. oraz Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie;

9. Małopolski Program Rozwoju Wsi i Rolnictwa – zespół zadaniowy ds. Polityki Strukturalnej w Polsce, Kraków, 1998 r.;

10.Materiały archiwalne Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego Oddziału Zamiejscowego w Tarnowie – fizjografia Województwa Tarnowskiego;

11. Przyroda Wojewódzka Tarnowskiego – praca zbiorowa pod red. Antoniego Zięby, Tarnów, 1995 r.;

12. „Program ochrony środowiska Województwa Tarnowskiego – do roku 2015”. Exbud – Tarnów, Spółka z o.o. w Tarnowie, Biuro Konsultingowe, 1996 r.;

13. Agenda 21 – wybór zaleceń zawartych w dokumencie końcowym Konferencji Narodów Zjednoczonych: “Środowisko i Rozwój” (UNCED), Rio de Janeiro, 03 14.06. 1992 r. – Społeczny Instytut Ekologiczny, Warszawa, 1993 r.;

14. „Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET – POLSKA”, praca zbiorowa pod redakcją naukową dr Anny Liro – Fundacja UCUN , Warszawa - 1995 r.”

15. Strategia Rozwoju Powiatu Bocheńskiego na lata 2007-2013;

16. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013;

17. Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2001-2006 (2000);

18. Strategia Polityki Zagospodarowania Kraju (1997);

3 19. Strategii Rozwoju Polski do roku 2025; 20. Nasza zielona Małopolska. Program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2001-2015, Kraków 2000 r.;

21. Strategia rozwoju gminy Lipnica Murowana na lata 2007-2015;

22. Program rozwoju lokalnego Gminy Lipnica Murowana na lata 2004 - 2013 (załącznik do Uchwały Nr XV/107/04 Rady Gminy w Lipnicy Murowanej z dnia 9 czerwca 2004 r.);

22. Aktualne przepisy i rozporządzenia zw. z tematyką niniejszego opracowania.

4. Zawartość opracowania.

Opracowanie składa się z części kartograficznej i opisowej. Część kartograficzna i opisowa opracowania obejmuje analizę oraz kompleksową ocenę i waloryzację poszczególnych elementów środowiska, a także ograniczenia i wnioski do zastosowania w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

4 I. WSTĘP

1. Ogólna charakterystyka i położenie obszaru objętego opracowaniem

Gmina Lipnica Murowana położona jest w południowo-wschodniej części województwa małopolskiego, w powiecie bocheńskim. Funkcjonuje jako gmina wiejska, dzieląca się na jednostki strukturalne (wsie). Geograficznie - Lipnica Murowana znajduje się we wschodniej części Pogórza Wielicko-Ciężkowickiego oraz we wschodniej części subregionu Pogórza Zachodnio- beskidzkiego - Beskidzie Wyspowym. Gmina podzielona jest administracyjnie na pięć sołectw: Borównę, Lipnicę Dolną, Lipnicę Murowaną, Lipnicę Górną oraz . Siedzibą władz gminnych jest miejscowość Lipnica Murowana, położona w centralnej części obszaru. Gmina obejmuje powierzchnię ok. 6030 ha, co stanowi 9,6% powierzchni powiatu bocheńskiego, 0,4% powierzchni województwa małopolskiego oraz 0,02 % powierzchni kraju. Obszar gminy liczy ok. 5583 mieszkańców. Gęstość zaludnienia wynosi 119 mieszk./km2 (średnia gęstość województwa małopolskiego wynosi 212 mieszk./km2). Użytki rolne w Gminie zajmują 54%, a użytki leśne 38% ogólnej powierzchni gminy. Dominują gospodarstwa indywidualne o roślino-zwierzęcym profilu produkcji.

Gmina Lipnica Murowana jest członkiem Ligi Polskich Miast i Miejsc UNESCO - ze względu na znajdujący się na jej terenie, w Lipnicy Dolnej drewniany kościół p.w. św. Leonarda, wpisany wraz z innymi drewnianymi kościołami Małopolski na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Gmina Lipnica Murowana graniczy:

- od północy i zachodu z gminą Nowy Wiśnicz, - od wschodu z gminami Gnojnik i Czchów, - od południowego-wchodu z gminą Iwkowa, - od południowego zachodu z gminą Żegocina, - od południa z gminą Laskowa.

Głównym ośrodkiem regionalnej obsługi gminy jest miasto Tarnów, a obsługi lokalnego szczebla - Bochnia.

Gmina Lipnica Murowana powiązana jest z terenami otaczającymi poprzez:

- drogi wojewódzkie: nr 966 Wieliczka - Gdów - Muchówka – Tymowa;

5 - drogi powiatowe: nr 1447 K (43112) Muchówka - Porąbka Iwkowska, nr 2078 K (43161) Kobyle - Lipnica Górna, nr 2077 K (43162) Nowy Wiśnicz - Lipnica Murowana, nr 2076 K (43163) Lipnica Murowana – Połom, nr 2075 K (43165) Rajbrot – Żegocina, nr 1445 K (43164) Lipnica Dolna – Gnojnik nr 1446 K (43166) Iwkowa – Nagórze – Lipnica Dolna.

Obszar gminy Lipnica Murowana jest atrakcyjny krajobrazowo, charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu. Charakterystyczne są pasma wzgórz z dolinami potoków, rozłogami pól i łąk oraz lasami. W krajobrazie wyróżnia się dolina rzeki Uszwicy. W obszarze województwa małopolskiego – gmina Lipnica Murowana należy do rejonu o dominującej funkcji rolniczej oraz rekreacyjnej. Cały region, w którym położona jest gmina Lipnica Murowana ma charakter wybitnie rolniczo-leśny - o dużych predyspozycjach dla rekreacji (atrakcyjny krajobraz, urozmaicona rzeźba terenu). Lipnica Murowana położona jest w przepięknej, malowniczej kotlinie w widłach rzeki Uszwicy i jej dopływu - Potoku Górzańskiego. Na północ od Lipnicy Murowanej rozciągają się niskie grzbiety Płaskowyżu Lipnickiego, na południu zaś wzgórza Beskidu Wyspowego. Ukształtowanie powierzchni terenu jest zróżnicowane, uwarunkowane budową geologiczną, a także działalnością erozyjną cieków wodnych. Wysokości wahają się od 250 m npm do 580 m npm. Charakterystyczną cechą rzeźby terenu jest szereg wzgórz o rozciągłości wschód - zachód, porozcinanych dolinami cieków, często okresowych. Pod względem ukształtowania przestrzeni zainwestowanych – najbardziej skoncentrowane układy zabudowy występują w centralnej i południowej części gminy - we wsiach: Lipnicy Murowanej oraz Rajbrocie. Zabudowa tworzy układy łańcuchowe, wzdłuż dróg - przebiegających w znacznej mierze - doliną rzeki Uszwicy oraz dolinami lokalnych potoków. W Lipnicy Murowanej zlokalizowana jest większość obiektów usługowych istotnych dla funkcjonowania gminy. Na obszarze gminy brak jest obiektów przemysłowych lub większych zakładów produkcyjnych. Podstawową dziedziną gospodarki jest rolnictwo. Generalnie – w części północnej gminy przeważają układy o kierunku wschód – zachód, a w części południowej zaznaczają się ciągi zabudowy o kierunku północ - południe. Zespoły i większe kompleksy lasów koncentrują się na północy, południu oraz na wschodzie i zachodzie gminy we wsiach: Lipnica Murowana, Lipnica Dolna oraz w Rajbrocie. Pozostała część obszaru gminy pozostaje rejonem upraw rolniczych.

6 Powiązania gminy z otaczającymi obszarami występują w różnorodnych układach i strukturach – począwszy od usytuowania w określonych jednostkach geograficznych i związanych z tym – charakterystycznych cech ukształtowania środowiska przyrodniczego – od krajobrazu, poprzez elementy struktury hydrologicznej i geologicznej – na elementach infrastruktury technicznej kończąc. Duże walory krajobrazowe gminy spowodowały włączenie jej do systemu parków krajobrazowych.

Gmina Lipnica Murowana stanowi jeden z obszarów o dominującej funkcji rolniczej w powiecie, a ponadto podobnie jak większość gmin tego regionu, posiada walory rekreacyjne – zwłaszcza w zakresie możliwości rozwoju turystyki i agroturystyki. Pomimo, iż Gmina Lipnica Murowana położona jest z dala od głównych tras drogowych o charakterze międzyregionalnym, istnieją dogodne warunki dla powiązań z otaczającymi obszarami. Niewielkie odległości i lokalne powiązania komunikacyjne – inspirują bezpośrednie związki z powiatem bocheńskim i województwem małopolskim.

Opracowana przez Urząd Gminy Strategia rozwoju gminy Lipnica Murowana na lata 2007 - 2015 wyznacza wizję, misję i cele oraz wskazuje następujące obszary problemowe:

• INFRASTRUKTURA TECHNICZNA PRZESTRZENI PUBLICZNEJ, • TURYSTYKA, AGROTURYSTYKA I REKREACJA, • ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI, • OBSZAR DZIEDZICTWA KULTUROWEGO, które mają olbrzymie znaczenie dla rozwoju gminy Lipnica Murowana, w kontaktach z potencjalnymi inwestorami oraz przy poszukiwaniu funduszy zewnętrznych, w tym UE i EOG - na współfinansowanie rozwoju cywilizacyjnego gminy.

7 II. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA NATURALNEGO

1. Położenie gminy na tle regionalnych jednostek geologicznych.

Gmina Lipnica Murowana położona jest w Karpatach fliszowych w obrębie trzech jednostek tektonicznych: płaszczowiny śląskiej, podśląskiej i magurskiej. Podłoże budują utwory fliszowe reprezentowane przez piaskowce, zlepieńce i łupki tworzące na przemian ległe kompleksy skalne. Wiek tych utworów datowany jest na kredę, paleogen i neogen. Przykrywają je osady czwartorzędowe wieku plejstoceńskiego wykształcone w postaci żwirów i glin - występujących głównie w dolinach rzecznych. Wzniesienia natomiast przykryte są warstwami glin pylastych, lessopodobnych oraz rumoszy. Są to głównie utwory zwietrzelinowe. Geneza Karpat wraz z innymi łańcuchami alpejskimi była związana z oceanem Tetydy, który na skutek przesuwania się płyty afrykańskiej i indo- australijskiej wraz z mniejszymi fragmentami skorupy ziemskiej ku północy, uległ stopniowemu zgnieceniu i wypiętrzeniu (jego pozostałością jest Morze Śródziemne), a osady w nim złożone zostały pofałdowane i nasunięte, tworząc alpejskie łańcuchy górskie - w tym Karpaty. W obrębie polskich Karpat zewnętrznych, osady fliszowe, utworzone w basenach morskich Tetydy, zostały nasunięte na platformę przedpola Karpat powodując jego deformację i ugięcie, co doprowadziło do powstania zapadliska przedkarpackiego, w którym - w okresie trzeciorzędowym - tworzyły się utwory morskie i marginalno-morskie.

Według podziału geomorfologicznego Klimaszewskiego (1972) - gmina Lipnica Murowana usytuowana jest następująco:

Strefa: Alpejska Prowincja: Karpaty Podprowincja: Karpaty Zachodnie Makroregion: Karpaty Zewnętrzne

1. Mezoregion: Pogórze Region: Pogórze Wielickie

2. Mezoregion: Beskidy Region: Beskid Wyspowy

8 Geograficznie - północna i środkowa część gminy położona jest w obrębie Pogórza Wiśnickiego, które jako mezoregion fizycznogeograficzny stanowi wschodnią część Pogórza Zachodniobeskidzkiego. Natomiast południowa część gminy i zarazem południowa część miejscowości Rajbrot położona jest już w północnej części Beskidu Wyspowego.

2. Warunki geologiczne.

Lipnica Murowana położona jest w Karpatach fliszowych - w obrębie płaszczowiny śląskiej, podśląskiej i magurskiej. Podłoże budują utwory fliszowe reprezentowane przez piaskowce, zlepieńce i łupki - tworzące naprzemianległe kompleksy skalne. Wiek tych utworów datowany jest na kredę, paleogen i neogen. Przykrywają je osady czwartorzędowe wieku plejstoceńskiego - wykształcone w postaci żwirów i glin, występujących głównie w dolinach rzecznych. Wzniesienia natomiast przykryte są warstwami glin pylastych, lessopodobnych oraz rumoszy. Są to głównie utwory zwietrzelinowe. Geneza Karpat wraz z innymi łańcuchami alpejskimi była związana z oceanem Tetydy, który na skutek przesuwania się ku północy - płyty afrykańskiej i indoaustralijskiej wraz z mniejszymi fragmentami skorupy ziemskiej, uległ stopniowemu zgnieceniu i wypiętrzeniu (jego pozostałością jest Morze Śródziemne), a osady w nim złożone zostały pofałdowane i nasunięte, tworząc alpejskie łańcuchy górskie, w tym - Karpaty. W obrębie polskich Karpat zewnętrznych, osady fliszowe utworzone w basenach morskich Tetydy zostały nasunięte na platformowe przedpole Karpat, powodując jego deformację i ugięcie, co doprowadziło do powstania zapadliska przedkarpackiego, w którym w okresie trzeciorzędowym tworzyły się utwory morskie i marginalno-morskie.

W budowie geologicznej obszaru gminy Lipnica Murowana główny udział biorą:

- utwory kredy i trzeciorzędowe, - utwory czwartorzędowe.

Utwory kredy i trzeciorzędowe:

• warstwy istebniańskie górne – wykształcone są litologicznie jako łupki i piaskowce - generalnie cienkoławicowe;

9 • warstwy istebniańskie dolne – budują gruboławicowe kompleksy piaskowców i zlepieńców z niewielkim udziałem

łupków; • warstwy lgockie górne i dolne (alb, cenoman), – są to piaskowce cienkoławicowe i zlepieńce z udziałem łupków o krzemionkowym

spoiwie, • warstwy godulskie – są to piaskowce o spoiwie glaukonitowym, • pstre łupki krzemionkowe – • warstwy magurskie – budują kompleksy piaskowców i łupków powstałych w oligocenie.

Utwory czwartorzędowe:

• piaski i żwiry rzeczne zlodowacenia środkowo-polskiego, • lessy i lessy piaszczyste powstałe w okresie zlodowacenia północno- polskiego, • mady, mułki, piaski i żwiry rzeczne zlodowacenia północno-polskiego, • Iły, gliny i piaski zwietrzelinowe w postaci płatów, • mułki, piaski i żwiry rzeczne należące do holocenu wypełniają dna dolin cieków wodnych.

3. Surowce mineralne.

Charakterystyka występujących surowców mineralnych, ich jakość i przydatność.

1) Surowce ilaste.

Na obszarze gminy Lipnica Murowana występują złoża surowców ilastych, które były wykorzystywane na większą skalę dla potrzeb cegielni w Lipnicy Murowanej: • złoże surowców ilastych ceramiki budowlanej - pstre łupki i iłołupki eoceńskie pn. "Lipnica Murowana", kod w systemie MIDAS - IB 3249 • złoże surowców ilastych ceramiki budowlanej - gliny, pn. "Lipnica Murowana I", kod w systemie MIDAS - IB 7475.

Tu też utworzono w obrębie udokumentowanych złóż - obszary górnicze.

10 Gliny lessopodobne występują w formie płatów na utworach fliszowych lub osadach terasy średniej. W miejscach gdzie gliny zalegają na utworach łupkowych często tworzą się osuwiska. Gliny lessopodobne stwierdzono w skarpach dróg, w odsłonięciach naturalnych jarów, i odkrywkach sztucznych. Gliny lessopodobne były używane na potrzeby lokalne, do budowy pieców, polep itp. Wybierano je w niewielkiej ilości z odsłonięć naturalnych. Gliny zwietrzelinowe występują na utworach fliszowych o przewadze łupków. Stwierdzono je w odsłonięciach naturalnych w dolinach potoków oraz w skarpach przy drogach. Czasem łącznie z glinami lessopodobnymi tworzą osuwiska. Gliny rzeczne występują w dolinach cieków wodnych w górnej części terasy niskiej, bezpośrednio pod warstwą gleby.

2) Kruszywo naturalne.

Na obszarze gminy występują piaski i żwiry rzeczne, tworzące terasę niższą wypełniającą dolinę Uszwicy. Składają się one z materiału fliszowego od kredy do oligocenu. W podłożu występują iły i mułki stanowiące zwietrzelinę łupków lub zwietrzałe piaskowce. Żwiry występują pod nadkładem gleby i gliny.

3) Piaskowce.

Na obszarze gminy zinwentaryzowano 14 odsłonięć piaskowców, w tym:

• piaskowce istebniańskie -12 łomów w Rajbrocie, Lipnicy Dolnej i Borównej, • piaskowce godulskie - 2 łomy w Rajbrocie.

Piaskowce istebniańskie najliczniej występują w południowej części gminy - w Rajbrocie oraz na północy - w Borównej, gdzie stwierdzono je w odsłonięciach naturalnych w potokach, wykopach drogowych i nieczynnych kamieniołomach. Są to najczęściej gruboławicowe, różnoziarniste, miejscami zlepieńcowate piaskowce arkozowe, z niewielką ilością ciemno-szarych łupków. Piaskowce te łatwo wietrzeją, są słabo zwięzłe, rozsypliwe.

Piaskowce godulskie występują w południowej części gminy - w Rajbrocie, w odsłonięciach naturalnych i nieczynnych kamieniołomach. Najczęściej spotykane są piaskowce gruboławicowe, średnio- i grubo-ziarniste, miejscami zlepieńcowate o spoiwie krzemieniowo-wapnistym, barwie szarej, czasem z odcieniem zielonkawym - po zwietrzeniu szare.

11 Inne surowce mineralne -

• surowce metaliczne:

- malachit, w Rajbrocie w łupkach i marglach jednostki podśląskiej - rudy żelaza - syderyty w czarnych łupkach wierzchowskich;

• surowce energetyczne:

- gaz gazolinowy, zawierający dużą ilość węglowodorów ciężkich.

4. Perspektywy zagospodarowania złóż kopalin.

1) Gospodarcze uwarunkowania eksploatacji surowców mineralnych.

Na obszarze gminy Lipnica Murowana poza czynną okresowo cegielnią w Lipnicy Murowanej, nie ma zakładów zajmujących się produkcją materiałów budowlanych lub wydobywaniem surowców mineralnych. Pospolite surowce mineralne są w małym stopniu wykorzystywane, w tym: na potrzeby doraźne. Małe zainteresowanie surowcami lokalnymi, związane jest z jakością i rozmieszczeniem surowców, warunkami ekonomicznymi i ochroną środowiska.

2) Ocena możliwości wykorzystania miejscowych surowców mineralnych.

W gminie eksploatowane są na niewielką skalę piaskowce istebniańskie z przeznaczeniem na materiał budowlany i drogowy. Eksploatacja odbywała się w małych kamieniołomach obecnie nieczynnych. Na niewielką skalę eksploatowane były żwiry rzeczne w dolinie Uszwicy.

Na obszarze gminy nie występują złoża, dla których istniałaby możliwość eksploatacji na skalę przemysłową. Z charakterystyki surowców tu występujących oraz gospodarczych uwarunkowań ich eksploatacji wynika, że jedynie gliny czwartorzędowe mogą być wykorzystane do produkcji materiałów budowlanych - na potrzeby lokalne. Najkorzystniejsze warunki do eksploatacji surowców do produkcji cegły pełnej istnieją w Lipnicy Murowanej.

12 4. Hydrografia.

Gmina Lipnica Murowana znajduje się w obrębie trzech zlewni prawobrzeżnych dopływów Wisły: Raby, Uszwicy i Dunajca. Głównym ciekiem powierzchniowym gminy jest rzeka Uszwica, która w rejonie Rajbrotu płynie na zachód. Następnie doliną przełomową przez piaskowcowe kredy warstw godulskich i istebniańskich - na północ, by po dopłynięciu do Lipnicy Murowanej skręcić na wschód i na tym kierunku opuścić granice gminy. Większymi dopływami Uszwicy są: Księży Potok, Górzański Potok i Piekarski Potok. Oprócz większych dopływów, ze skłonów doliny schodzi szereg mniejszych potoków, które zasilają rzekę Uszwicę. Całość należy do zlewni Wisły. Już w górnym biegu rzeka przepływa przez gęsto zaludnione wsie i tereny rolnicze, stając się odbiornikiem ścieków bytowo-gospodarczych oraz ścieków przemysłowych z małych zakładów, np. przetwórstwa mięsnego powoduje to, że zaliczona została do III klasy czystości. Na terenie gminy dominuje szybki spływ powierzchniowy. Niezbędna jest poprawa retencyjności.

5. Wody powierzchniowe.

Największą powierzchnię w gminie zajmuje zlewnia Uszwicy (ok. 90% pow. gminy), której źródła znajdują się na stokach Kobylej Góry - w Rajbrocie. Jej długość wynosi prawie 60 km, z tego 12 km znajduje się na obszarze gminy Lipnica Murowana. Koryto rzeki jest dość szerokie (10 - 15 m) i ma głębokie wcięcie (miejscami wysokość krawędzi sięga 3 - 5 m) - ponadto rzeka tworzy meandry, które sprzyjają osadzaniu się naniesionego materiału. Największe dopływy Uszwicy w gminie to: Księży Potok, Górzański Potok o dł. 5,5 km z dopływami: Słocina ze Strugą, Soślina i Piekarski Potok z Potokiem spod Szpilówki. Pozostałe potoki to: • Potok spod Głowaczówki (Rajbrot) - o dł. 2,3 km, • Potok spod Konopek (Rajbrot) - o dł. 2,8 km, • Potok Duży (Lipnica Górna i Murowana) - o dł. 2,1 km, • Potok Lipniczanka (Lipnica Murowana) - o dł. 2,5 km, • Potok Borowianka, • dopływ Leksandrówki i pośrednio Uszwicy - o dł. 3,6 km.

13 Zachodnią część Rajbrotu odwadnia potok Sanecki (dopływ Raby) - o dł. 1 km w granicach gminy. Powierzchnia jego zlewni wynosi 1,5 km 2. W gminie nie występują zbiorniki wód stojących (takie jak: stawy, jeziora, zbiorniki sztuczne), natomiast znajdują się urządzenia melioracji podstawowej, tj. potoki: Wieniawski, Górzański, Borowianka i rzeka Uszwica. Wody powierzchniowe stojące występują sporadycznie w formie podmokłości w dolinie Uszwicy - w strefach podzboczowych. Rzeka Uszwica zasilana jest wodami powierzchniowymi o wydajności jednostkowej 8-12 litrów/sek i często stanowi to zagrożenie powodziowe. Jest rzeką górską, wzbierającą szczególnie w marcu i lipcu. W latach: 1997, 1998 i 2001 wystąpiły duże wylewy tej rzeki, spowodowane wezbraniem wód w jej dopływach oraz dużymi opadami deszczu.

6. Wody podziemne.

Zasoby wód podziemnych w rejonie tarnowskim są ubogie i nierównomiernie rozmieszczone. Najbardziej zasobny w wodę jest czwartorzędowy horyzont wodonośny w dolinie Dunajca, Wisłoki, Białej, Stradomki oraz utworach Rynny Podkarpackiej. W utworach fliszu karpackiego horyzont wodonośny tworzą wody szczelinowo- porowe zalegające w warstwach gruboławicowych piaskowców. Wydajność tego poziomu jest duża w strefach zasilania, poza tymi strefami wydajność się zmniejsza z uwagi na trudności z infiltracją wód poprzez pokrywę czwartorzędową lub serie łupków. Zasobne fragmenty warstw wodonośnych zaliczone zostały do Głównych Zbiorników Wód Podziemnych przez Instytut Hydrogeologiczny Geologii Inżynieryjnej AGH.

Na obszarze gminy występują dwa poziomy wodonośne:

- czwartorzędowy, - fliszowy.

Wody poziomu czwartorzędowego związane są z warstwami akumulacji rzecznej - głównie z piaskami i żwirami, są to aluwia rzeki Uszwicy. Wodonośne są piaski i żwiry - w utworach tych rozwinięty jest porowy system wodonośny. Wodonośność jest duża, jednakże z uwagi na ograniczony zasięg występowania tych utworów oraz zanieczyszczenia, horyzont ten może być wykorzystywany w ograniczonym zakresie. Poza doliną Uszwicy wody poziomu czwartorzędowego występują w obrębie większych dolin oraz lokalnie - na stokach i wierzchowinach.

14 Zasobność zbiornika nie jest duża, głębokość zalegania wód zmienia się od ok.. 0,0 m do 5,6 m poniżej powierzchni terenu. Wahania poziomu wody zależą od zmian pogody i poziomu wody w rzekach i potokach. Wody czwartorzędowe na wyniesieniach terenów tworzą zwierciadło nieciągłe i nietrwałe, zalegające na głębokościach: 2 - 5 m lub 7 - 10 m ppt. Warstwą wodonośną są tu przeważnie żwiry i piaski zalegające w trudno przepuszczalnych iłach mioceńskich. Zbiornik czwartorzędowy tworzą także pokrywy zwietrzelinowe na zboczach stoków. Woda występuje tu w utworach piaszczysto- gliniastych z domieszką rumoszy w miejscach kontaktu utworów zwietrzelinowych z podłożem skalnym. Wydajność tego typu wód jest niewielka, wykazują one duże wahania zwierciadła wody i temperatur.

W obrębie poziomu fliszowego zbiornik wody tworzą gruboławicowe kompleksy piaskowców i zlepieńców. Często są one przykryte warstwą czwartorzędu o miąższości od zera do kilkunastu metrów. Pomiędzy nimi występują przewarstwienia łupków. Kompleksy te odznaczają się miejscami gęstą siecią spękań i szczelin. Wody podziemne w zbiorniku skalnym mają charakter szczelinowy i szczelinowo-porowy, nieciągły. Występują tu wody o zróżnicowanej wydajności i głębokości występowania. Wodonośność ich jest zmienna w profilu pionowym, jak i w rozprzestrzenieniu - ogólnie niska. Głębokość występowania wody oraz jej ilość są zróżnicowane: od 1-2 m poniżej powierzchni terenu - do głębokości poniżej 10 m ppt. Zwierciadło wody jest swobodne lub napięte, występuje na głębokości od kilku do kilkudziesięciu metrów ppt. Zasilanie następuje na drodze infiltracji opadów atmosferycznych. W obrębie czwartorzędu występują dodatkowo wody gruntowe w rozwarstwieniach glin i pyłów oraz w zwietrzelinie skał fliszowych.

Wielkość zasobów wodnych zależy od wielu czynników, do których należą między innymi:

• czynniki hydrometeorologiczne i geologiczne – wielkość opadów atmosferycznych, zdolności retencyjne zlewni, warunki infiltracji, środowisko sedymentacyjne;

• czynniki antropogeniczne – melioracja terenów, regulacja cieków wodnych, zmiany struktury wykorzystywania gruntów, a głównie wyrąb lasów i zadrzewień, urbanizacja i związany z nią przyrost powierzchni trudno przepuszczalnych, wielkość poboru wody, ilość wprowadzanych do wód i do ziemi zanieczyszczeń, przerzuty wody.

15 Za najbardziej wodonośne skały drugiego poziomu wodonośnego uznano piaskowce warstw istebniańskich dolnych, z których uzyskiwano wydajności od 1 m3/godz. do 10 m3/godz. Pozostałe warstwy piaskowcowe – istebniańskie górne, godulskie oraz magurskie cechuje niższa wodonośność od 0,1m3/godz. do 3-4 m3/godz. Stosunkowo duża wodonośność cechuje również warstwy żwirowe w aluwiach Uszwicy. Najbardziej perspektywiczne do poszukiwań wody wydają się być spękane piaskowce istebniańskie - mniejsze znaczenie mają piaskowce krośnieńskie. Skały łupkowe są wodonośne - wystąpienie wody warunkuje udział wkładek piaskowcowych i ilość spękań. Bezwodne są łupki pstre. Zbiorniki fliszowe nie są chronione w sposób naturalny, stąd są silnie narażone na zanieczyszczenia przenikające z powierzchni terenu.

1) Udokumentowane ujęcia wody. Na terenie gminy znajdują się następujące udokumentowane ujęcia wody (nazwa, właściciel, wydajność, depresja oraz wiek skał z których czerpana jest woda):

• LD-2 – studnia kopana (Julian Strugała, 16 m3/d, s = 1,65 m - czwartorzęd) na terenie działki nr 849/2 w Lipnicy Dolnej;

• LG-13 – studnia gospodarcza (Zbigniew Kowalik, 24 m3/d, s = 3,9 m - kreda) na terenie działki nr 46/8 w Lipnicy Górnej;

• LD-1 – studnia wiercona (Józef Matląga, 86,4 m3/d, s = 3 m - kreda, czwartorzęd) na terenie działki nr 823 w Lipnicy Dolnej;

• Z-1, Z-2 – źródła naturalne (Dominiczna Góra, 75,12 m3/d - kreda) w Rajbrocie;

• LM-1 – studnia gospodarcza (Krzysztof Przybyłko, 19,2 m3/d, s = 1,6 m - kreda) na terenie działki nr 98 w Lipnicy Murowanej;

• LG-2 – studnia wiercona (Barbara Grzesik, 192 m3/d, s = 3,4 m - kreda) na terenie działki nr 2155 w Lipnicy Górnej;

16 • CH – studnia kopana (Tadeusz Chmura, 11 m3/d, s = 1m - kreda);

• OŚ –studnia kopana (oczyszczalnia ścieków, Q=15 m 3/d, s = 0,57, czwartorzęd) na terenie działki nr 897/8 w Lipnicy Dolnej;

• Borówna – studnia kopana (17,1 m3/d, s = 1,7 m - kreda) na terenie działki nr 74 w Borównej.

Ilość wody udokumentowanej w w/w ujęciach wynosi ok. 405 m 3/dobę, co stanowi 40 % zapotrzebowania gminy. Szczególnie studnie LG-2 i LD-1 zasługują na uwagę. Istnieje również dokumentacja eksploatacyjna studni RJ-1 na terenie działki nr 390 w Rajbrocie o udokumentowanym wypływie z wydajnością nie większą niż 10m3/h (240m3/dobę) - oprac. Andrzej Bezkorowajny - Brzesko, grudzień 2007 r.

2) Opis ujęć nieudokumentowanych. Na terenie gminy zlokalizowano sześć ujęć wody, dla których nie odszukano dokumentacji. Ujęcia te, ze względu na ich charakter, służą do szczególnego korzystania z wód gruntowych - w związku z tym podlegają obowiązkowi uzyskania pozwolenia wodnoprawnego:

• A (ujęcie dla kilkudziesięciu domów w Lipnicy Murowanej - studnie kopane); • B (ujęcie w otworze po geofizyce dla ok. 20 domów); • C (ujęcie dla nieznanej liczby domów); • D (ujęcie dla piekarni w Rajbrocie - otwór po geofizyce); • E (ujęcie dla ośrodka zdrowia); • F (ujęcie gminne); • G (Ewa Musiałkowska, studnia wiercona).

3) Lokalizacja wierceń badawczych.

W wykonanej w 2009 r. "Koncepcji zaopatrzenia w wodę Gminy Lipnica Murowana", na obszarze gminy zostały wydzielone obszary perspektywicznego występowania wód gruntowych. We wskazanych obszarach poszukiwań należy przeprowadzić prace badawcze, polegające na odwierceniu 1-2 otworów i wykonaniu w nich badań, które pozwolą na zaprojektowanie docelowej ilości studni w danym rejonie.

17 7. Warunki klimatyczne.

Według regionalizacji klimatycznej L. Gumińskiego, nawiązującej do potrzeb rolnictwa, obszar gminy Lipnica Murowana położony jest w obrębie XIX dzielnicy rolniczo-klimatycznej: podkarpackiej, stanowiącej pas przejściowy pomiędzy kotlinami pogórskimi, a górami. Warunki klimatyczne gminy należą do łagodnych. Średnia roczna temperatura sięga 7,0 - 7,2o C w najwyższych partiach wierzchowin i wysoko położonych stoków w Rajbrocie do ok. 7,5 - 7,7o C na stokach południowych w Borównej, Lipnicy Górnej, Murowanej i Dolnej.

Południowa część gminy (Rajbrot) jest nieco chłodniejsza od północnej z uwagi na zwiększającą się wysokość bezwzględną terenu.

Sumy opadów wahają się od 700 - 750 mm na przeważającym obszarze gminy - do ponad 800 mm - w najwyższych partiach pasma: Łopusze - Kobyla Góra. Średnia liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi od 65 - 70 dni (do wysokości 400 m. n.p.m.) - 80 ponad 80 dni - na najwyżej położonych terenach. Okres wegetacji na terenach do 350 m. n.p.m. trwa około 220 dni, powyżej tej wysokości - około 210 - 215 dni. Obszar gminy pozostaje przez większą część roku pod wpływem powietrza polarno - morskiego i podzwrotnikowo - morskiego, z przeważającymi wiatrami zachodnimi i południowo-zachodnimi, zdecydowanie mniejszy wpływ ma powietrze arktyczne i kontynentalne (wiatry północne i wschodnie). Zróżnicowana rzeźba terenu wpływa w istotny sposób na klimat lokalny, zróżnicowany w obszarach wyniesień i den dolinnych. W wąskich i głębokich dnach doliny Uszwicy i jej większych dopływów występują często inwersje temperatur, które pojawiają się często i sięgają 15-20 m ponad dna dolin. Rezultatem tego zjawiska są okresowe mrozowiska i zwiększone zanieczyszczenie powietrza słabo przewietrzanych odcinków dolin, w których przebiegają trasy komunikacyjne.

Najkorzystniejsze warunki klimatyczne na obszarze gminy posiadają stoki południowe, natomiast korzystne i umiarkowanie korzystne warunki panują w obrębie wierzchowin i lekko nachylonych stoków o ekspozycji wschodniej i zachodniej.

8. Warunki glebowe.

Na powierzchni ogólnej gminy, która stanowi 6030 ha, największy udział mają użytki rolne - 3395 ha, co stanowi 54 % powierzchni ogólnej gminy.

18 Struktura użytków rolnych przedstawia się następująco:

Powierzchnia użytków rolnych - 3395 ha - 100,0%

Grunty orne - 2440 ha - 77,4% Sady - 114 ha - 3,7% Łąki trwałe - 255 ha - 7,8% Grunty rolne zabudowane - 179 ha - 11,1%

Grunty orne zajmują nie zalesione powierzchnie wierzchowin i stoków wzniesień. Łąki i pastwiska znajdują się głównie w dolinach cieków wodnych i w dolnych partiach zboczy wzniesień.

Na obszarze gminy występują głównie:

• gleby z utworów lessopodobnych, • gleby z utworów zwietrzelinowych, • gleby z utworów aluwialno - deluwialnych.

Gleby z utworów lessopodobnych - pyły i gliny lessopodobne, pokrywają obszary łagodnych stoków i wierzchowin - głównie w Lipnicy Murowanej i Lipnicy Dolnej. Występują tutaj najbardziej urodzajne gleby klasy: IIIb i IVa, lokalnie IVb, przydatne dla upraw: pszenicy i innych wysoko wydajnych i wymagających roślin. Gleby z utworów zwietrzelinowych - utwory zwietrzelinowe o różnej strukturze i grubości - występują na bardziej stromych stokach, gdzie podłoże skalne pojawia się dość płytko. Są to gliny, przeważnie piaszczyste lub piaski gliniaste. Na łagodnych stokach mogą się pojawiać gleby klas: IVa i IVb. Możliwa jest tu uprawa mniej wymagających roślin (jęczmień jary, owies, ziemniaki). Na najbardziej stromych stokach występują najsłabsze gleby w gminie, nadające się do użytków zielonych - głównie klas IVb, V i VI. Gleby z utworów aluwialno - deluwialnych - mady gliniasto - pylaste, podścielone piaskiem i żwirem powstały na dnie doliny Uszwicy i odcinkach ujściowych dolin jej większych dopływów. W górnych odcinkach dolin przeważają gleby średnie i słabe. Tereny te są miejscami użytkowane jako pola orna. Stałe użytki zielone zajmują strefy podmokłości podstokowych. W mniejszych dolinach bocznych w podłożu występują utwory deluwialne - pyły i gliny zmyte ze stoków, na ogół nawodnione, co wpływa na występowanie tutaj użytków zielonych stałych.

19 Gleby w gminie zaliczyć należy do średnio- oraz mniej urodzajnych. Pod względem bonitacyjnym 90% ich powierzchni to gleby klasy III i IV. Pozostałe kilka procent, to gleby klasy V i VI.

9. Szata roślinna.

W podziale geobotanicznym Pawłowskiego (1992 r.) położenie gminy przedstawia się następująco:

Prowincja: Górska, Środkowoeuropejska Dział: Karpaty Zachodnie Okręg: Pogórze Karpat Zachodnich Podokręg: Pogórze Fliszowe

W podziale na piętra roślinności gmina Lipnica Murowana leży w piętrze pogórza. Dominują nieleśne zbiorowiska roślinne. Wśród zbiorowisk roślinności nieleśnej przeważają zbiorowiska synantropijne, związane z gruntami ornymi (segetalne). Półnaturalne zbiorowiska roślinności nieleśnej stanowią łąki i pastwiska. Lasy zajmują powierzchnię 2114 ha, tj. prawie 40% powierzchni gminy, występują głównie na obszarach trudno dostępnych, nieprzydatnych dla rolnictwa i osadnictwa, tj. na stromych stokach, wysoko wyniesionych i trudno dostępnych wierzchowinach, lejach źródliskowych oraz na zboczach dolinek erozyjno - denudacyjnych. Oprócz małych i kilkuhektarowych rozproszonych powierzchni leśnych (Lipnica Górna, Borówna, Lipnica Murowana) - występują większe kompleksy leśne w strefach najwyższych wzniesień. Większe kompleksy lasów występują na zachodzie (masyw Paprotnej Góry, na południu (pasmo Łopusze - Kobyla Góra) oraz południowym wschodzie (masyw Gór Sołtysich i Dominicznej Góry, pasmo Piekarska Góra - Szpilówka). Na terenach wyniesionych ponad dna dolin powstały lasy mieszane: las świeży wyżynny, las mieszany wyżynny, lokalnie wilgotny, w którym występują takie gatunki drzew jak: sosna, modrzew, buk, jodła, dąb, grab i jawor. Na glebach szkieletowych powstały siedliska borowe - boru świeżego i boru mieszanego świeżego - o dominującym udziale sosny i innych drzew iglastych. W obrębie dolin występują częściej lasy drzewostanów olchowo - jesionowych. W gminie przeważają drzewostany w wieku 40 - 60 lat. Jest to korzystna sytuacja przewagi starszych drzew, atrakcyjnych dla turystów i odpornych na degradację pod warunkiem, iż nie występują na stromych stokach i w otoczeniu lejów źródliskowych cieków, w których ściółka i runo leśne łatwo ulegają zniszczeniu, przyspieszając erozję terenów.

20 Środowisko przyrodnicze gminy Lipnica Murowana należy do bardzo bogatych i różnorodnych (ponad 1000 gatunków). Dzięki nieskażonemu terenowi oraz ciszy, jaka tutaj panuje, obszar ten może być wykorzystany pod względem turystycznym, ale z pełnym podporządkowaniem wymogom ochrony środowiska przyrodniczego. Gmina Lipnica Murowana włączona jest w program krajowego systemu obszarów chronionych. Zgodnie z tym programem - obszar gminy objęty jest ochroną w formie parku krajobrazowego. W 1997 roku został utworzony Wiśnicko-Lipnicki Park Krajobrazowy o powierzchni 14311 ha. Cała gmina Lipnica Murowana położona jest na obszarze tego Parku.

Najciekawsze elementy flory na obszarze Parku:

• buczyna karpacka - południowa część parku • grądy i bory mieszane - północna część parku • zbiorowiska kwaśnej buczyny niżowej, żytniej jedliny • zbiorowiska boru świeżego • łęgi olszowo - jesionowe, podgórskie i olszynki karpackiej • murawy kserotermiczne • zespoły torfowiskowe • małki turzycowo - mietlicowe i turzycowo-kozłkowe

Gatunki roślin chronionych na terenie Parku:

• ciemiężyca zielona • dziewięćsił bezłodygowy • goryczka krzyżowa • goryczka otrzęsiona • lilia złotogłów • storczyki

10. Świat zwierzęcy.

Większość gatunków zwierząt związana jest z ekosystemami leśnymi. W szczególności znajdują tam schronienie duże zwierzęta łowne: sarna, a także jeleń, dzik, lis. Dużą liczebnością odznaczają się ptaki z podrzędu śpiewających. Lasy są także miejscem schronienia dla rzadkich, puszczańskich gatunków ptaków. Na terenach otwartych występuje drobna zwierzyna łowna: zając, bażant, kuropatwa oraz gryzonie i ptaki przestrzeni otwartych. Ichtiofaunę wód powierzchniowych stanowią ryby krainy pstrąga i krainy brzany.

21 Najciekawsze elementy fauny na obszarze Parku to:

. nietoperze - gacek wielkouch, mopek Barbastella, mroczek, nocek duży, nocek Nattera, podkowiec mały;

. ryjówki, rzęsorki, gronostaje, łasice, orzesznice, krety, jeże wschodnie, wydry;

. ptaki - 80 gatunków chronionych: bocian czarny, grubodziub, pełzacz leśny, sikorka czarnogłowa, raniusze.

22 III. ZMIANY W ŚRODOWISKU

1. Zmiany w obrębie terenów przyrodniczych.

Strefa przyrodniczo-czynna obszaru gminy Lipnica Murowana zmienia się pod wpływem różnorodnych czynników, którymi są:

1) procesy przebiegające w obrębie lokalnych ekosystemów – wewnętrzne: - zmniejszająca się lokalnie odporność terenów leśnych na czynniki chorobotwórcze oraz niekontrolowane wycinki drzew, - erozja gleb (krawędziowa, wgłębna, powierzchniowa) oraz procesy zapadliskowe i osuwiskowe, zwłaszcza w rejonie jarów i wąwozów, - wietrzenie i denudacja warstw skalnych, - obrywanie się brzegów, postępujące procesy tworzenia meandrów w obrębie cieków wodnych, niszczące naturalną obudowę biologiczną;

2) procesy wynikające z postępującej ekspansji osadniczej – zewnętrzne: - niszczenie jednorodnej przestrzeni i struktury przyrodniczo-czynnej poprzez niekontrolowaną zabudowę terenów otwartych na stokach wzniesień, - intensyfikacja rozwoju budownictwa, szczególnie wzdłuż dróg wojewódzkich i powiatowych, - nadmierne rozprzestrzenianie się zabudowy wzdłuż lokalnych dróg oraz wnikanie w jednorodne tereny rolne jako konsekwencja odsuwania się od ponadlokalnych tras komunikacyjnych, osuwisk, terenów zalewowych, - zanieczyszczenia wielkoobszarowe terenów rolnych spowodowane niewłaściwą gospodarką rolną oraz systemami nawożenia, - zanieczyszczenie wód wynikające z braku właściwych rozwiązań sanitarnych, - gorsza jakość powietrza – zwłaszcza w obrębie ponadlokalnych tras komunikacji drogowej i kolejowej.

2. Zmiany w obrębie terenów osadniczych.

Strefa osadnicza na obszarze gminy zmienia się w zakresie struktury użytkowania:

- postępuje intensyfikacja wykorzystania istniejących terenów budowlanych, - rośnie zainteresowanie przekształcaniem terenów rolnych w tereny osadnicze, - struktura mieszkaniowo-zagrodowa wsi wykazuje tendencje do zmiany funkcji na mieszkaniowo-usługową oraz usługowo-rekreacyjną.

23 3. Zmiany w obrębie rolniczej przestrzeni produkcyjnej.

Strefa rolnicza zmienia się w zakresie:

- rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego i usług związanych z rolnictwem, - zmniejszania powierzchni gleb o wyższych klasach bonitacyjnych, z czego wynika spadek powierzchni pod uprawy.

24 IV. POWIĄZANIA PRZYRODNICZE NA TLE EUROPEJSKIEGO SYSTEMU OCHRONY PRZYRODY

1. Przedsięwzięcia dotyczące ochrony środowiska przyrodniczego - ochrona środowiska gminy w kontekście koncepcji Europejskiej Sieci Ekologicznej EECONET.

1) Przesłanki tworzenia koncepcji EECONET.

U schyłku XIX-ego wieku narody świata zgromadzone na konferencji w Rio de Janeiro wskazały na konieczność wzmożenia i większego zintegrowania wysiłków czynionych w zakresie ochrony przyrody i środowiska przyrodniczego Ziemi. Uchwalenie „Konwencji o różnorodności biologicznej” (Convencion -1992), której Polska jest sygnatariuszem, jest odpowiedzią na niewystarczającą skuteczność ochrony zasobów genowych, gatunków i systemów ekologicznych w poszczególnych krajach oraz na całych kontynentach. Rozwój przemysłu, coraz większa emisja zanieczyszczeń przemieszczających się ponad granicami państw i intensyfikacja użytkowania gruntów stanowią zagrożenie dla wszelkich form życia na Ziemi. Presja człowieka na przyrodę prowadzi do zubożenia przestrzeni przyrodniczej, do postępującej synantropizacji i zaniku rodzimej flory i fauny, gatunków i siedlisk stenotopowych, do defragmentacji naturalnych ekosystemów i ich insularyzacji, nie wspominając o konsekwencjach skażenia chemicznego. W ostatnich dziesięcioleciach narodowe strategie ochrony przechodziły w wielu krajach ewolucję w kierunku tworzenia wielko-powierzchniowych obszarów chronionych, pozostawiając na drugim planie realizację ochrony gatunkowej. Spośród dużej grupy roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem tylko nieliczne gatunki stały się obiektem działań ochronnych, a nawet restytucji ich populacji. Znamienny jest też spadek zainteresowania badaniami nad zasobami fauny i flory, od dawna zauważalny także i w Polsce. Zbyt często też problemy ochrony przyrody były dyskutowane jedynie w odniesieniu do przestrzeni danego kraju albo wręcz w skali regionalnej, bez próby oceny walorów zasobów przyrody i ich zagrożenia z punktu widzenia paneuropejskiego. Tylko w tej skali można bowiem ocenić potrzeby i możliwości ochrony systemów przyrodniczych rozciągających się ponad granicami państw, np. zlewni dużych rzek, systemów górskich czy gatunków roślin i zwierząt wędrujących wzdłuż całych kontynentów. Ograniczenia wynikające z krajowego widzenia problemów ochrony przyrody są przełamywane dzięki rozwijającej się od lat współpracy na arenie międzynarodowej.

25 W wyniku realizacji międzynarodowych zobowiązań wynikających z konwencji, kierując się przy tym różnymi kryteriami i wąsko określonymi celami, wyróżniono w przestrzeni europejskiej różne kategorie rezerwatów. Rezerwaty te układają się w rozproszone punkty na mapie Europy, a zbytnie rozproszenie i przestrzenna izolacja obszarów chronionych generalnie nie sprzyja skutecznej ochronie populacji roślin i zwierząt. Lepszą ochronę zasobów biotycznych zapewnia natomiast tworzenie spójnych przestrzennie i funkcjonalnie systemów ochrony przyrody, zarówno w skali kraju, jak i kontynentu. Kraje Wspólnoty Europejskiej, podejmując kolejne działania zmierzające do integracji współpracy w dziedzinie ochrony przyrody, wystąpiły z inicjatywą utworzenia Europejskiej Sieci Ekologicznej (EECONET - European Ecological Network). EECONET jest pomyślany jako sieć obszarów, których walory stanowią o dziedzictwie przyrodniczym Europy. Obszary te są powiązane przestrzennie i funkcjonalnie oraz objęte różnymi formami ochrony przyrody, wzajemnie się uzupełniającymi.

W ramach programu EECONET wprowadzono wymóg utworzenia systemu administrowania siecią, który odpowiadałby za wdrożenie koncepcji EECONET do polityki poszczególnych krajów w dziedzinie ochrony przyrody i zagospodarowania przestrzennego.

Koncepcja EECONET jest więc próbą integracji w jeden system przestrzenny i organizacyjny różnych krajowych systemów ochrony przyrody i międzynarodowych obiektów, wyróżnionych na mocy m.in. „Konwencji Bońskiej” i „Konwencji Berneńskiej”. Tworzeniu EECONET towarzyszyła zasada, że ogólne cele i struktura sieci są ustalane w skali Europy. Zróżnicowanie przyrodnicze kontynentu będzie wyrażone w kontekście krajowych i regionalnych systemów ochrony przyrody. EECONET tworzy hierarchiczną strukturę opartą na europejskiej strategii ochrony przyrody oraz na strategiach krajowych, regionalnych i lokalnych.

2) Podstawowe założenia metodyczne koncepcji EECONET.

a) Cel utworzenia sieci EECONET.

Głównym celem utworzenia Europejskiej Sieci Ekologicznej jest zintegrowanie obszarów chronionych istniejących w poszczególnych krajach europejskich i potencjalnych obszarów przewidzianych do ochrony w spójny system – EECONET, zgodnie z przyjętymi międzynarodowymi kryteriami i standardami.

26 Utworzenie EECONET pozwoli na:

- ukształtowanie spójnej przestrzennie struktury sieci obszarów najmniej przekształconych pod względem przyrodniczym, które jednocześnie będą odzwierciedlać specyfikę zróżnicowania przyrody Europy; - lepszą ochronę gatunków i siedlisk, którym z racji zagrożenia wyginięciem przypisano szczególne znaczenie w Europie; - ułatwienie rozprzestrzeniania się i migracji gatunków na naszym kontynencie przez zachowanie obszarów stanowiących drogi migracji zwierząt, co jest ważne dla ochrony różnorodności genetycznej i dla przetrwania wielu populacji; - sformułowanie wspólnej dla Europy strategii ochrony najmniej przekształconych ekosystemów i krajobrazów, mającej także na celu skuteczne przeciwdziałanie w przyszłości procesom zanikania gatunków z europejskich zasobów zwierząt i roślin; - opracowanie wspólnej dla całego obszaru Europy mapy sieci ekologicznej, co ukaże walory przyrodnicze kontynentu i unaoczni zakres odpowiedzialności za ich stabilne trwanie, przypadającej zarówno na poszczególne kraje, jak i całą Wspólnotę Europejską.

b) Struktura sieci EECONET.

Europejska Sieć Ekologiczna EECONET składa się z następujących elementów:

- obszarów węzłowych (core areas) - biocentrów (biocentres), - stref buforowych (buffer zones); - korytarzy ekologicznych (ecological corridors); - obszarów wymagających unaturalnienia (nature developmentareas).

• Obszary węzłowe.

Obszar węzłowy jest to jednostka ponadekosystemalna, wyróżniająca się z otoczenia bogactwem ekosystemów o charakterze zbliżonym do naturalnego, seminaturalnych, antropogenicznych, ekstensywnie użytkowa- nych, bogatych w gatunki roślin i zwierząt - specyficzne dla tradycyjnych agrocenoz.

27 Obszary węzłowe odznacza duża różnorodność form krajobrazowych i siedliskowych, są one także ważnymi ostojami dla gatunków rodzimych i wędrownych, w tym zwłaszcza rzadkich i zagrożonych wyginięciem. Wielkość obszarów węzłowych może być różna, zależna od występowania terenów o wymienionych walorach oraz od funkcjonalnych uwarunkowań związanych ze strukturą przyrodniczą obszaru, ale nie mniejsza niż 500 ha. W obrębie obszarów węzłowych wyróżniono biocentra, które stanowią obszary nagromadzenia największych walorów przyrodniczych. Otoczone są strefami buforowymi, które mają wyróżniające się walory, ale nie tak wysokie jak walory biocentrów. Strefy buforowe określają także zasięg przestrzennych powiązań funkcjonalnych, biotycznych i abiotycznych, w całym obszarze węzłowym. W przyszłości strefy buforowe stanowić będą teren działań ochronnych i optymalizacji form gospodarowania w celu zachowania istniejących i przywrócenia utraconych wartości przyrodniczych. Zgodnie z założeniami EECONET każda jednostka fizycznogeograficzna w randze podprowincji, powinna mieć co najmniej jeden reprezentatywny dla siebie obszar węzłowy. Wskazane jest, aby obszary węzłowe EECONET obejmowały większość typów krajobrazu naturalnego występujących w danym kraju. Jeżeli na obszarze kraju występuje tylko niewielka część danej jednostki fizycznogeograficznej, dopuszczalne jest przyjęcie założenia, że reprezentatywny obszar węzłowy będzie leżał poza granicami kraju. Niektóre obszary węzłowe będą miały charakter transgraniczny.

• Korytarze ekologiczne.

Korytarze ekologiczne są to struktury przestrzenne, które umożliwiają rozprzestrzenianie się gatunków pomiędzy obszarami węzłowymi oraz terenami przylegającymi do nich.

Korytarze ekologiczne mogą mieć różną postać:

• ciągłych form liniowych wyraźnie wyodrębniających się wśród terenów otaczających pod względem struktury przyrodniczej, o znacznie mniejszej intensywności użytkowania i gospodarowania; • obszarów układających się w pasma łączące poszczególne obszary węzłowe i wskazujące na główne kierunki ich połączeń; • korytarzy typu „stepping stones”, które nie mają ciągłości strukturalnej, ale zachowują ciągłość funkcjonalną, np. ostoje ptaków wędrownych.

28 Cechy korytarzy ekologicznych powinny nawiązywać do cech obszarów węzłowych, między którymi korytarze te mają zapewniać łączność. Korytarze ekologiczne, podobnie jak obszary węzłowe, mogą być wyznaczane w różnej skali. W skali lokalnej powinny odtwarzać realne drogi przemieszczania się rozpatrywanych gatunków. Istotą korytarza ekologicznego wyznaczonego w skali krajowej lub kontynentu, jest przebieg i kierunek strumienia panmiksji genów w przestrzeni. Ponieważ EECONET odnosi się przede wszystkim do kontynentu europejskiego, uwagę skierowano również na poszukiwanie korytarzy ekologicznych dla gatunków wędrownych i rozprzestrzeniających się na dalekie odległości, takich jak ptaki i ryby wędrowne o duże ssaki. Korytarz ekologiczny jest pojęciem względnym, co oznacza, że obszary węzłowe w skali lokalnej (np. ostoje zwierząt, drobne kompleksy leśne) mogą tworzyć korytarze w skali regionalnej. Wskazane jest, aby korytarze ekologiczne, szczególnie wysokiej rangi (europejskiej), charakteryzowało bogactwo siedlisk i nisz ekologicznych. Daje to tym korytarzom szansę znacznej uniwersalności i w konsekwencji czyni je bardziej przydatnymi do migracji różnych organizmów (np. wzdłuż dolin rzek, zboczy wzniesień z powtarzającą się mozaiką siedlisk). Podobnie jak dla obszarów węzłowych zakłada się, że istotną cechą korytarza są jego wymiary. Szerokość obszaru pełniącego funkcje korytarza powinna być nie mniejsza niż 500 m, a korytarze rangi europejskiej powinny być kilkukilometrowej szerokości. Zwężenia korytarzy należy uważać za miejsca zwiększonego zagrożenia ich ciągłości. Cechą istotną jest też długość korytarza. Można przyjąć założenie, że im długość korytarza jest większa, tym efektywność jego funkcjonowania jest mniejsza, gdyż warunki bytowania gatunków roślin i zwierząt w korytarzach są gorsze niż w obszarach węzłowych.

• Obszary wymagające unaturalnienia.

Obszary wymagające unaturalnienia mogą występować jako uzupełnienia zasadniczych elementów sieci (obszarów węzłowych i korytarzy ekologicznych). Mogą to być obszary zdegradowane w wyniku skażenia środowiska przyrodniczego i intensywnych form użytkowania, ale z zachowanymi cechami siedliska, co daje szanse na odtworzenie poprzedniego układu, np. osuszone torfowiska, odlesione zbocza regla dolnego, pozbawione zieleni łęgowe doliny rzek i potoków. Zaliczono do nich także obszary, których walory mogą być przywrócone przez stosowanie proekologicznych form gospodarowania, np. lasy gospodarcze i intensywnie użytkowane agrocenozy.

29 c) Zasady tworzenia sieci EECONET.

Przy wyznaczaniu elementów Europejskiej Sieci Ekologicznej należy się kierować, zgodnie z ogólnie przyjętą metodyką, następującymi zasadami: • rozszerzać istotne obszary chronione, które często są zbyt małe, aby mogły dostatecznie chronić przestrzeń życiową wielu gatunków i stanowić funkcjonalne powiązania o zasięgach dużo szerszych niż chronione obiekty; • uzupełniać istniejące systemy obszarów chronionych o obszary mające walory przyrodnicze o znaczeniu krajowym i europejskim, zasługujące na uwzględnienie w EECONET; • uwzględniać hierarchiczną budowę sieci EECONET; • identyfikować obszary, którym należy przywrócić utracone walory przyrodnicze, ponieważ zachowały wysoki potencjał ekologiczny; • zapewniać łączność obszarom węzłowym poprzez korytarze ekologiczne.

Na szczególne podkreślenie zasługuje przyjęcie jako zasady, tworzenie większych obszarów węzłowych niż istniejące w danym kraju obszary ochrony zachowawczej.

Rezerwaty przyrody, parki narodowe, czy inne kategorie ochrony przyrody zgodne z klasyfikacją IUCN zajmują zazwyczaj niewielki procent terytorium danego kraju. Powierzchnia obszarów objętych ochroną konserwatorską w krajach Wspólnoty Europejskiej waha się od 3 do 12%. Poszczególne obiekty ochrony przyrody mają niewielką powierzchnię, co jest wynikiem kompromisu pomiędzy potrzebą ochrony najwyższych walorów przyrody, a użytkowaniem gospodarczych zasobów środowiska przyrodniczego. Tworzenie sieci obszarów o międzynarodowym znaczeniu, ustalane w wyniku różnych konwencji, jest także we wstępnym etapie i w związku z tym liczba obszarów chronionych w ten sposób jest stosunkowo mała. W efekcie ochrona obszarów o dużych walorach przyrodniczych nie jest realizowana w wystarczającym stopniu.

Europejska Sieć Ekologiczna ma strukturę hierarchiczną, co oznacza, że jej elementy (obszary węzłowe, korytarze ekologiczne) mogą być wyróżniane na różnych poziomach: lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym. Od skali elementu sieci zależy jego funkcja. Obszary o znaczeniu lokalnym (np. rezerwaty przyrody, użytki ekologiczne, ostoje roślin i zwierząt) pełnią funkcję obszarów węzłowych na niższym poziomie.

30 W skali krajowej funkcja ta może ulec zmianie (węzły lokalne mogą stanowić element korytarz ekologicznego), bądź może być nie uwidoczniona. Wraz z przejściem od skali lokalnej do krajowej struktura wewnętrzna elementów komplikuje się - wyróżnione obszary węzłowe i korytarze ekologiczne stają się coraz bardziej złożone pod względem przyrodniczym. W strukturze hierarchicznej EECONET są jednostkami dużymi, a ich międzynarodowe znaczenie jest miarą znaczenia tych jednostek dla zachowania różnorodności biologicznej w wymiarze lokalnym i regionalnym.

d) Projekt Krajowego Planu Ochrony Przyrody.

Proces integracji struktur politycznych w Europie otworzył krajom Europy Środkowej i Wschodniej drogę do zintegrowania ich krajowych systemów ochrony przyrody z EECONET. Inicjatorem tego procesu jest Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN), która w ramach projektu Krajowego Planu Ochrony Przyrody (NNP – National Nature Plan), realizowanego w Polsce, Czechach, na Węgrzech i na Słowacji, zapoczątkowała w tych krajach szeroko zakrojone prace analityczne i planistyczne nad rozszerzeniem struktury przestrzennej sieci.

Należy podkreślić, że projekt NNP nie ma być ingerencją w politykę ekologiczną państw biorących w nim udział i że celem jego wprowadzenia nie jest podawanie w wątpliwość, liczących się w świecie osiągnięć tych państw w dziedzinie ochrony przyrody. Jest to próba połączenia w spójny, paneuropejski system tych obszarów, których walory przyrody i powiązania ekologiczne stanowią istotę dziedzictwa przyrodniczego Europy.

Realizowany w Polsce projekt NNP podzielony został na dwa etapy:

Etap I - stworzenie koncepcji przestrzennej polskiej części Europejskiej Sieci Ekologicznej – ECONET – PL; Etap II - opracowanie zasad gospodarowania w tej sieci i wskazanie systemu

organizacyjnego oraz instrumentów prawnych pozwalających na ochronę walorów przyrodniczych ECONET – PL.

2. Tworzenie sieci Natura 2000.

Zmieniająca się sytuacja kraju, związana z działaniami w kierunku przynależności do określonych struktur europejskich, wymusza podejmowanie przedsięwzięć warunkujących tę przynależność. Przedsięwzięcia te dotyczą również ochrony środowiska przyrodniczego

31 Sieć Natura 2000 jest złożona z tzw. Specjalnych Obszarów Ochrony (SOO) wytypowanych na podstawie Dyrektywy Siedliskowej i Obszarów Specjalnej Ochrony (OSO) wytypowanych na podstawie Dyrektywy Ptasiej (w trakcie opracowywania).

W zakresie ochrony przyrody podstawowymi aktami prawnymi są:

- dyrektywa w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory - tzw. Dyrektywa Siedliskowa (DS), - dyrektywa o ochronie dziko żyjących ptaków - tzw. Dyrektywa Ptasia (DP).

W/w Dyrektywy mają na celu utrzymanie bioróżnorodności państw członkowskich - poprzez ochronę najcenniejszych siedlisk oraz gatunków fauny i flory na ich terytorium. Cel ten realizowany jest m. in. poprzez utworzenie spójnej europejskiej sieci ekologicznej pod nazwą Natura 2000.

Obszary kwalifikujące się do włączenia do sieci Natura 2000 wyznaczono na podstawie przeglądu rozmieszczenia siedlisk i gatunków w Polsce oraz oceny znaczenia stanowisk dla ochrony danego siedliska lub gatunku.

Kryteria dla siedlisk są następujące:

- stopień reprezentatywności siedliska przyrodniczego w ostoi, - powierzchnia ostoi pokryta przez siedlisko przyrodnicze w stosunku do ogólnej pow. w kraju, - stopień zachowania struktury i funkcji siedliska przyrodniczego i możliwość jego restytucji, - globalna ocena wartości ostoi dla zachowania siedliska przyrodniczego, kryteria dla gatunków, - rozmiar i zagęszczenie populacji obecnej w ostoi w stosunku do populacji w kraju, - stopień zachowania cech siedliska przyrodniczego, które są istotne dla gatunku, - stopień izolacji populacji w relacji do naturalnego zasięgu gatunku, - globalna ocena wartości ostoi dla zachowania rozważanego gatunku.

Dla wyznaczenia obszarów do sieci Natura 2000, niezależnie od powyższych kryteriów przyjęto również zasady szczególne:

- ostoje powinny być na tyle duże, aby możliwe było prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów chronionych oraz zachowana została struktura krajobrazowa obszaru,

32 - w miarę możliwości trzeba wyznaczać obszary kompleksowe obejmujące kilka lub kilkanaście typów ekosystemów chronionych, - tam gdzie jest to możliwe, kilka niewielkich cennych obszarów położonych blisko siebie, należy łączyć w obszary większe, nawet jeśli teren między nimi ma charakter antropogeniczny, - powinno się brać pod uwagę praktyczne uwarunkowania ochrony, dopasowując granice obszaru Natura 2000 do granic istniejących obszarów chronionych, - granice należy wytyczać w ten sposób, aby ułatwić późniejsze administrowanie ostojami.

Na obszarze gminy Lipnica Murowana nie wyznaczono dotychczas obszarów specjalnej ochrony Natura 2000.

O walorach krajobrazowo-przyrodniczych gminy decydują:

• dolina rzeki Uszwicy, • większe kompleksy lasów: - na zachodzie gminy - masyw Paprotnej Góry, - na południu - pasmo Łopusze - Kobyla Góra, - na południowym wschodzie - masyw Gór Sołtysich i Dominicznej Góry oraz pasmo Piekarska Góra - Szpilówka, • fizjonomia terenów rolnych z charakterystyczną mozaiką pól i łąk • liczne cieki wodne, tworzące system korytarzy ekologicznych oraz łąki i pastwiska stanowiące ich naturalną obudowę biologiczną, • urozmaicona rzeźba terenu, wierzchowiny i wydłużone garby, poprzecinane dolinami potoków, wądołami i jarami, • liczne, wartościowe w skali ponadlokalnej - zabytki kultury materialnej i niematerialnej, • miejsca widokowe, zapewniające szczególne warunki ekspozycyjne krajobrazu.

33 3. Projektowane formy ochrony przyrody na obszarze gminy Lipnica Murowana.

• ZESPOŁY PRZYRODNICZO-KRAJOBRAZOWE

1) Lipnica Dolna „Potok Winiarski” – ZPK 1:

a) lokalizacja: teren leśny oraz niewielki śródleśny ciek wodny w formie piaskowca z wypłukaną wnęką na granicy działek nr ew.: 949, 950 (wł. komunalna), b) cel ochrony: w podszyciu objęte ochroną gatunkową paproć – podrzeń żebrowiec (licznie występująca) oraz widłak jałowcowaty; c) walory obiektu: opadająca z wys. 1,5 m woda w skalnej niszy tworząca specyficzne warunki wilgotnościowe i wyjątkowe efekty krajobrazowe skała wodospadu, porośnięta różnorodnymi gatunkami: glonów, wątrobowców, mchów i paproci - w załomie skalnym - ślady gniazdowania ptactwa;

2) "Wodospad Kobyła”– ZPK 2:

a) lokalizacja: Lipnica Górna, las oraz niewielki śródleśny ciek wodny w formie piaskowca z wypłukaną wnęką na granicy działek nr ew.: 949, 950 (wł. komunalna) - oddział 6 lasów komunalnych gminy Lipnica Murowana, b) cel ochrony: w podszyciu objęte ochroną gatunkową: paproć – podrzeń żebrowiec (licznie występująca) oraz widłak jałowcowaty; c) walory obiektu: opadająca z wys. 1,5 m woda w skalnej niszy tworząca specyficzne warunki wilgotnościowe i wyjątkowe efekty krajobrazowe - skała wodospadu porośnięta różnorodnymi gatunkami: glonów, wątrobowców, mchów i paproci, w załomie skalnym - ślady gniazdowania ptactwa;

3) "Borówna” – ZPK 3:

a) lokalizacja: Borówna, potok o skalnym korycie, otoczony lasem i zadrzewieniem z śródleśną łąką, obejmujący fragmenty działek leśnych nr ew. 357, 377, 373, 376, b) walory obiektu i cel ochrony: miejsce o wyjątkowych walorach krajobrazowych z ciekawymi odsłonięciami skalnymi w korycie potoku;

34 4) "Młaki nad potokiem w Wymyślnej” – ZPK 4:

a) lokalizacja: Lipnica Górna, przysiółek Wymyślna - północno-zachodnia część gminy, wzdłuż śródleśnego potoku pas podmokłych łąk na działkach nr ew.: 155, 205, 204, 208, 214, 218, 248, 259, 260, 551, 553, 554,555, 556, 557, 537, 536, otoczone drzewostanem oddziału 3 oraz 11 lasów prywatnych z dominacją sosny (głęboki wąwóz otoczonym lasem); b) walory obiektu i cel ochrony: wyjątkowa wartość przyrodnicza ze względu na różnorodność biocenotyczną oraz retencję wody oraz wyjątkowe warunki bytowania roślin i zwierząt;

5) ”Głęboki Jar" – ZPK 5:

a) lokalizacja: Lipnica Dolna, na działce prywatnej nr 1181, wzdłuż niewielkiego cieku wodnego, na długości ok. 50 m głęboki jar otoczony zadrzewieniem - świerki, sosny, brzozy w wieku 25-30 lat; b) walory obiektu i cel ochrony: miejsce o wyjątkowych walorach przyrodniczych i krajobrazowych - przylegające do śródpolnego pasa leśnego otaczającego potok, będący dopływem Uszwicy, na ścianach jaru - przekrój geologiczny fliszu karpackiego;

5) ”Rajbrot" – ZPK 6:

a) lokalizacja: Rajbrot, osuwisko i młaka powstała u jego podstawy w luce o pow. 7 arów na działce nr 4188 oddział 20, na terenach leśnych; b) walory obiektu i cel ochrony: miejsce o wyjątkowych walorach przyrodniczych i krajobrazowych w widocznymi procesami osuwiskowymi i procesem naturalnej sukcesji;

35 • UŻYTKI EKOLOGICZNE

1) "Skarpa i koryto potoku w Lipnicy Górnej” – UE1:

a) lokalizacja: Lipnica Górna, fragmenty działek nr ew..: 1113, 1114, 1115, 1107,1108, 1095/2, 1096/1, 1097, 1087, 1089, 1086, 1085, 1084, 1080, 1077, 1076 - oddział nr 12 lasów prywatnych o łącznej powierzchni 0,74 ha; b) cel ochrony: skarpa odsłaniająca przekrój glebowy, porośnięta różnorodnymi gatunkami roślin zarodnikowych z śladami bytowania wielu gatunków zwierząt bezkręgowych – otoczenie to użytek leśny z dębem grabem, olszą i jesionem w wieku 40-70 lat; c) walory obiektu: wyjątkowa wartość przyrodnicza ze względu na różnorodność biocenotyczną, występowanie na skarpie gatunku - parzydło leśne, ze względu na miejsce występowania (w pobliżu szkoły) obiekt powinien być wykorzystany do celów edukacyjnych;

2) "Młaka w Rajbrocie” – UE2:

a) lokalizacja: Rajbrot, po prawej stronie drogi do Bytomska, podmokły obszar o niewielkim spadku (łączna powierzchnia ok. 2 ha), teren w ewidencji gruntów: leśny, łąkowy, z zadrzewieniami na działkach o nr ew.: 2770/1, 2711, 2712, 2713, 2778, 2795, 2798, 2799, 2204, 2815, 2816, 2817, 22818 (własność prywatna) - siedlisko leśne z jarami, częściowo zadarnione; b) cel ochrony oraz walory obiektu: wyjątkowa wartość przyrodnicza oraz warunki bytowania roślin i zwierząt;

3) "Młaka w Rajbrocie – Kucek” – UE3:

a) lokalizacja: wieś Rajbrot, przysiółek Kucek, na działce nr ew. 5766, b) cel ochrony oraz walory obiektu: ciemiężyca zielona Veratrum lobelianum, wyjątkowe warunki bytowania roślin i zwierząt;

4) "tereny w Lasach Wspólnoty Leśnej" – UE4: a) lokalizacja: Lipnica Murowana, w płdn. części oddziału 3g na działce ew. nr 754 - wśród lasu; b) cel ochrony oraz walory obiektu: roślinność siedlisk wilgotnych z dużym udziałem wierzby śląskiej, unikatowe środowisko.

36 • TERENY KONCENTRACJI GATUNKÓW CHRONIONYCH

1) "Lipnica Dolna" – TK1:

a) lokalizacja: Lipnica Dolna, wzdłuż potoku bn. będącego dopływem Uszwicy, na granicy pól Lipnicy Dolnej (przy granicy ze wsią Gosprzydowa gm. Gnojnik); b) cel ochrony oraz walory obiektu: gatunki rzadkich roślin, m.in. żywokost sercowaty, niezapominajka różnobarwna i podbiałek alpejski;

2) "Uroczysko Kucek" – TK2:

a) lokalizacja: Rajbrot, na obszarze północnego stoku Góry Kobyła; b) cel ochrony oraz walory obiektu: - występowanie okazów pnących i kwitnących bluszczu pospolitego, - w młace sąsiadującej z rozlewiskiem potoku leśnego ciemiężyca biała, - na granicy lasu buławnik mieczolistny, - liczne gatunki charakterystyczne dla regla dolnego;

3) "Pasionkowa - Domasy" – TK3:

a) lokalizacja: Rajbrot, na obszarze południowych stoków wzniesień o wysokości ok. 530 m n.p.m. rozdzielających miejscowości Iwkowa i Rajbrot – granica lasu i pól uprawnych w przysiółkach Pasiąkowa i Domasy; b) cel ochrony oraz walory obiektu: występowanie gatunków rzadkich i chronionych, m.in.: bluszcz pospolity okazy pnące i kwitnące, buławnik mieczolistny, dziewięćsił bezłodygowy i pośredni, kruszczyk szerokolistny, lilia złotogłów, śnieżyczka przebiśnieg oraz turzyca zwisła;

4) "Paprocka" – TK4:

a) lokalizacja: na obszarze zboczy Góry Paprockiej w głębokich jarach siedlisk lasu wyżynnego; b) cel ochrony oraz walory obiektu: liczne siedliska podrzenia żebrowca, paprotki zwyczajnej, widłaka jałowcowatego i widłaka wrońca oraz wielu gatunków mszaków i wątrobowców;

37 5) "Góry" – TK5:

a) lokalizacja: na obszarze północnych stoków Dominicznej Góry, Piekarskiej Góry, Szpilówki i Bukowca - w obszarze dużego, zwartego kompleksu leśnego; b) cel ochrony oraz walory obiektu: występowanie wielu gatunków chronionych i rzadkich: gnieźnika leśnego, kruszczyka szerokolistnego, lilii złotogłów, żłobika karłowatego, goryczki trojeściowej, siódmaczka leśnego oraz pomocnika baldaszkowatego, obszar buczyn pocięty jarami potoków i dużymi spadkami z koncentracją występowania: bluszczu pospolitego, podrzenia żebrowca, widłaka jałowcowatego i wrońca;

6) "Nad Wielką Drogą" – TK6:

a) lokalizacja: na obszarze kompleksów leśnych w głębokich jarach rozdzielonych drogami i obszarami pól uprawnych, porośniętych głównie lasami - o nazwach: Wymyślna, Lipczanka i Zalipczanka (zespół leśny nad Wielką Drogą); b) cel ochrony oraz walory obiektu: występowanie wielu gatunków siedlisk wilgotnych z podrzeniem żebrowcem, paprotką zwyczajną, widłakiem - wrońcem i jałowcowatym, goryczką trojeściową, parzydłem leśnym, gnieźnikiem leśnym oraz pojedynczymi stanowiskami śnieżyczki przebiśnieg.

• PROJEKTOWANE STANOWISKO DOKUMENTACYJNE PRZYRODY NIEOŻYWIONEJ

„Kamieniołom” – SD":

a) lokalizacja: Lipnica Górna, za szkołą - dawny kamieniołom, obecnie pionowa ściana z typowym układem fliszu karpackiego (działka nr ew. 1565/1 - mienie komunalne Gminy Lipnica Murowana, oddział 7); b) cel ochrony oraz walory obiektu: gruboziarnisty piaskowiec z warstwami łupku z domieszką żelaza i pylastą strukturą (ciekawa odkrywka geologiczna, obrazująca przebieg zjawiska sukcesji naskalnej i postępujących zmian w najbliższym otoczeniu).

38 • PROJEKTOWANY GEOLOGICZNO-LEŚNY REZERWAT PRZYRODY

"Kamienie Brodzińskiego” -

o pow. 10,34 ha we wsiach: Lipnica Górna, Rajbrot -

w podszczytowej części zbocza wzniesienia Paprotna (436 m)

a) cel utworzenia rezerwatu: zachowanie malowniczej grupy skał z piaskowca istebniańskiego wraz z otaczającym je fragmentem lasu porastającego wzgórze Paprotna - skały te stanowią obecnie pomnik przyrody nieożywionej; nazwano je tak na cześć poety romantycznego Kazimierza Brodzińskiego, ur. w Królówce, patrona ziemi bocheńskiej;

b) charakterystyka obszaru: obszar źródliskowy dopływów rzeczki Leksandrówka, przepływającej przez Nowy Wiśnicz. Masyw Bukowca zbudowany jest z gruboziarnistych piaskowców, przewarstwionych drobnoziarnistymi i łupkami; warstwy te podatne na erozję uformowały północny stok wzgórza, liczne wąwozy drobne skałki i będący pod ochroną od 1953 r. - grzyb skalny, gleby w rezerwacie są płytkie, skaliste i nieurodzajne, nieprzyjazne dla rolnictwa, klimat umiarkowany, w dużym stopniu zależy od ukształtowania terenu;

c) naturalne zbiorowiska roślinności: lasy łęgowe - w dolinie potoku, niewielkie grądy, liczna, żyzna buczyna karpacka, kwaśna buczyna niżowa - najliczniejsza, bór mieszany - na najwyższych partiach wzgórz i najmniej liczny bór świeży, bogata flora górska (najcenniejsza - ciemiężyca zielona - wysoka do 1 m roślina zielna) oraz liczne rośliny - chronione całkowicie lub częściowo.

39 V. ZASOBY PRZYRODNICZE – OCHRONA PRAWNA

1. Obszary podlegające ochronie.

Gmina Lipnica Murowana położona jest w całości w obrębie Wiśnicko - Lipnickiego Parku Krajobrazowego. Wiśnicko - Lipnicki Park Krajobrazowy wraz z Ciężkowicko-Rożnowskim Parkiem Krajobrazowym i Parkiem Krajobrazowym Pasma Brzanki tworzy Zespół Parków Krajobrazowych Pogórza, przy czym:

• Wiśnicko-Lipnicki Park Krajobrazowy utworzony został Rozporządzeniem Wojewody Tarnowskiego Nr 27/97 z dnia 12 maja 1997 roku. Powierzchnia Parku wynosi 14 311 ha i obejmuje głównie fragment Pogórza Wiśnickiego na obszarze dwóch gmin: Nowy Wiśnicz i Lipnica Murowana;

• Park Krajobrazowy Pasma Brzanki – ustanowiony został Rozporządzeniem Wojewody Tarnowskiego nr 12/95 z dnia 16 listopada 1995 roku (Dz. Urz. Woj. Tarnowskiego nr 13 z 1995 roku) obejmuje obszar grzbietu Brzanka – Liwocz i tereny gmin: Gromnik, Jodłowa, Szerzyny, Tuchów, Rzepiennik Strzyżewski (w granicach gminy Gromnik pozostaje obszar należący do Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki o łącznej powierzchni 8,01 km2 - 11,4% powierzchni gminy – część południowo- wschodnia);

• Ciężkowicko – Rożnowski Park Krajobrazowy – ustanowiony został Rozporządzeniem Wojewody Tarnowskiego nr 13/95 z dnia 16 listopada 1995 roku (Dz. Urz. Woj. Tarnowskiego nr 13 z 1995 roku) obejmuje obszar grzbietu Brzanka – Liwocz i tereny gmin: Ciężkowice, Czchów, Gromnik, Zakliczyn, Rzepiennik Strzyżewski (w granicach gminy Gromnik pozostaje obszar należący do Ciężkowicko – Rożnowskiego Parku Krajobrazowego, o łącznej powierzchni 18,20 km2 - 26% powierzchni gminy – część południowa).

Potrzeba powołania Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego podyktowana została wybitnymi - w skali ponadregionalnej - walorami kulturowymi, przyrodniczymi i krajobrazowymi.

40 Na obszarze Parku występują bardzo różnorodne obszary o unikatowych walorach krajobrazowych. Różnorodność rzeźby terenu Pogórza Wiśnickiego na tym obszarze pociąga za sobą różnorodność występujących tu ekosystemów i bogactwo gatunków roślin i zwierząt. Bogaty jest też dorobek kultury materialnej tego regionu. Środowisko naturalne na obszarze Parku jest w niewielkim tylko stopniu skażone, gdyż brak tu ciężkiego przemysłu i wielkich skupisk osadniczych.

Zasady zagospodarowania terenów objętych ochroną regulują rozporządzenia wojewody, powołujące te obszary. Na terenie Parków Krajobrazowych ochroną przyrody, organizacją działalności dydaktyczno-naukowej, wydawaniem decyzji administracyjnych w zakresie ochrony przyrody i współdziałaniem w zakresie ochrony przyrody z jednostkami organizacyjnymi i osobami prawnymi i fizycznymi, zajmuje się Zespół Parków Krajobrazowych Pogórza w Tarnowie. Lasy uznane za ochronne Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa obejmują wszystkie oddziały lasów państwowych na obszarze gminy.

2. Pomniki przyrody ożywionej - istniejące:

1) wieś Rajbrot - lipy drobnolistne (8 szt.) – nr ew. 95 (obok kościoła pod wezwaniem NMP);

2) wieś Lipnica Murowana - dęby szypułkowe (2szt.) – nr ew. 96 (wokół kościoła św. Leonarda), - dąb szypułkowy (1 szt.) – nr ew. 103 (nr posesji 153), - lipa drobnolistna (1 szt.) – nr ew. 98 (przy kościele św. Andrzeja), - dąb szypułkowy nr 378 (na skraju kompleksu leśnego Wspólnoty Leśnej);

3) wieś Lipnica Dolna - dąb szypułkowy (1 szt.) – nr ew. 99 (Park Ledóchowskich), - topole nadwiślańskie (4 szt.) – nr ew. 100 (Park Ledóchowskich), - grupa drzew (2 szt.) – nr ew. 101 (Park Ledóchowskich), - dąb szypułkowy (1 szt.) – nr ew. 102 (nr posesji 85).

41 3. Pomniki przyrody nieożywionej - istniejące.

1) "Kamienie Brodzińskiego” – PPN1 (pomnik przyrody istniejący nr ew. 97, wł. PTTK):

a) lokalizacja: przy granicy wsi Lipnica Górna z Rajbrotem, podszczytowa część zbocza góry Paprotnej (436 m n.p.m.), działka nr ew. 46 Rajbrot, b) cel ochrony: grupa skał piaskowcowych;

2) "Głaz narzutowy” – 2f-PPN2 (pomnik przyrody - projektowany, wł. prywatna):

a) lokalizacja: Lipnica Górna, na terenie pól - działka nr ew. 1091, b) cel ochrony oraz walory obiektu: głaz granitowy pochodzenia polodowcowego o wysokość 0,5 m, obwód 5 m, na kamieniu wyjątkowa różnorodność flory z dominacją porostów, wątrobowców mchów oraz zwierzęta bezkręgowe, w tym głównie owady i mięczaki.

3) "Gościniec” – 2f-PPN3 (pomnik przyrody istniejący):

a) lokalizacja: Lipnica Dolna, na terenie pól - działka nr ew. 1175; b) cel ochrony: skałka piaskowcowa.

4. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt.

Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt realizowana jest zgodnie z Rozpo- rządzeniami Ministra Środowiska:

• z dnia 16 maja 2005 r. (Dz. U. Nr 94, poz.795) w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000, • z dnia 9 lipca 2004 r. (Dz.. U. Nr 168, poz. 1764) w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną, • z dnia 28 września 2004 r.(Dz. U. Nr 220, poz. 2237) w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną, • z dnia 9 lipca 2004 r.(Dz. U. Nr 168, poz. 1765) w sprawie dziko występujących grzybów objętych ochroną.

42 Zgodnie z przywołanymi powyżej rozporządzeniami w stosunku do dziko występujących roślin należących do gatunków, respektowane są następujące zakazy: 1) zrywania, niszczenia i uszkadzania; 2) niszczenia ich siedlisk i ostoi; 3) dokonywania zmian stosunków wodnych, stosowania środków chemicznych, niszczenia ściółki leśnej i gleby w ostojach; 4) pozyskiwania, zbioru, przetrzymywania, posiadania, preparowania i przetwa- rzania całych roślin i ich części; 5) zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany i darowizny roślin żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych, a także ich części i produktów pochodnych; 6) wwożenia z zagranicy i wywożenia poza granicę państwa roślin żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych, a także ich części i produktów pochodnych.

W stosunku do dziko występujących grzybów z reguły respektowane są następujące zakazy: 1) zrywania, niszczenia i uszkadzania; 2) niszczenia ich siedlisk i ostoi; 3)dokonywania zmian stosunków wodnych, stosowania środków chemicznych, niszczenia ściółki leśnej i gleby w ostojach; 4) pozyskiwania, zbioru.

W stosunku do dziko występujących zwierząt respektowane są następujące zakazy: 1)zabijania, okaleczania, chwytania, transportu, pozyskiwania, przetrzymywania, a także posiadania żywych zwierząt; 2) zbierania, przetrzymywania i posiadania zwierząt martwych, w tym spreparo- wanych, a także ich części i produktów pochodnych; 3) niszczenia ich jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych; 4) niszczenia ich siedlisk i ostoi; 5) niszczenia ich gniazd, mrowisk, nor, legowisk, żeremi, tam, tarlisk, zimowisk i innych schronień; 6) wybierania, posiadania i przechowywania ich jaj; 7) wyrabiania, posiadania i przechowywania wydmuszek; 8) preparowania martwych zwierząt lub ich części, w tym znalezionych; 9) zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany i darowizny zwierząt żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych oraz ich części produktów pochodnych;

43 10) wwożenia z zagranicy i wywożenia poza granicę państwa zwierząt żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych, a także ich części i produktów pochodnych; 11) umyślnego płoszenia i niepokojenia; 12) fotografowania, filmowania i obserwacji mogących powodować płoszenie lub niepokojenie ptaków, 13) przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na inne miejsca; 14) przemieszczania urodzonych i hodowanych w niewoli do stanowisk naturalnych.

Na obszarze Gminy nie wyznaczono stref ochrony roślin, grzybów i zwierząt.

5. Obszary ochronne Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 na obszarze Gminy Lipnica Murowana.

Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym od 1992 r. w sposób spójny - pod względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej.

Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie – zarówno zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy, ale też typowych, wciąż jeszcze powszechnie występujących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla 9 regionów biogeograficznych (tj. alpejskiego, atlantyckiego, borealnego, kontynentalnego, panońskiego, makaronezyjskiego, śródziemnomors- kiego, stepowego i czarnomorskiego).

W Polsce występują 2 regiony: kontynentalny (96 % powierzchni kraju) i alpejski (4 % powierzchni kraju). Gmina Lipnica Murowana położona jest w dwóch obszarach - kontynentalnym i alpejskim.

Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów:

• obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO), • specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). W Gminie Lipnica Murowana obecnie nie rozpatruje się powołania obszarów Natura 2000.

44 VI. POWIĄZANIA KULTUROWE OBSZARU NA TLE REGIONALNEGO SYSTEMU OCHRONY ŚRODOWISKA KULTUROWEGO

Gmina Lipnica Murowana posiada bogate tradycje ruchu kulturowego. Przez kilka wieków rozwijała się jako miasto królewskie i starostwo niegrodowe, dzisiaj jest bardzo atrakcyjna turystycznie. Poczucie u mieszkańców gminy ducha historii sprawiło, że rozwijało się tu bogate życie kulturalne. Przez gminę przebiega szlak architektury drewnianej. Na tle zweryfikowanych zasobów środowiska kulturowego, wyróżniają się w/w drewniany kościółek św. Leonarda z XV wieku w Lipnicy Dolnej - wpisany w 2003 r. na Listę Światowego Dziedzictwa Naturalnego i Kulturowego UNESCO oraz układ średniowiecznego miasta z parterową zabudową wokół Rynku, zabytkowe kościoły oraz zasoby archeologiczne, które w odróżnieniu od pozostałych obiektów zewidencjonowanych przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, wykazują na obszarze gminy wartości szczególne, również ze względu na ich liczebność. Najstarsze ślady osadnictwa na terenie gminy wiążą się z epoką kamienną (neolitem i mezolitem). Świadczą one o dokonywanej w tym okresie penetracji rejonu, która następowała wzdłuż dolin większych cieków wodnych i wierzchowinami wzgórz. Z epoki brązu pochodzą ślady osadnictwa kultury łużyckiej. Z epoki wpływów rzymskich pochodzą dość liczne ślady osadnictwa kultury przeworskiej. Istniejące na terenie gminy ślady osadnictwa średniowiecznego świadczą o starej metryce tych terenów.

W strefie przyrodniczo-czynnej szczególnej ochronie podlegają:

• dominanty przestrzenne wyróżniające się w lokalnym krajobrazie obejmujące: zalesione szczyty wzniesień, tereny wzniesień użytkowane rolniczo, sylwety zabytkowych i współczesnych obiektów kultury sakralnej (kościołów) w pasmach osadniczych, • doliny cieków wodnych, a w szczególności dolina rzeki Uszwicy oraz doliny lokalnych potoków, • powiązania widokowe. • liczne jary i wąwozy, • zadrzewienia, zalesienia lokalne, • flora i fauna.

45 VII. ZASOBY KULTUROWE – OCHRONA PRAWNA

1. Ochrona prawna zabytków.

Obiekty i zespoły zabytkowe na obszarze gminy Gromnik objęte są następującą ochroną prawną:

- prawo ustawowe: na podstawie ustawy o ochronie dóbr kultury, - prawo miejscowe: na podstawie ustawy o samorządzie terytorialnym.

2. Wieś Lipnica Murowana - wykaz obiektów w ewidencji zabytków - wpisanych do rejestru zabytków.

1) Zabytki o znaczeniu ponadregionalnym. a) Zabytkowe zespoły urbanistyczne: A1 - zabytkowy zespół staromiejski – nr ew. w rejestrze: I-3-7/48 oraz A - 82. b) Ośrodki sakralne: A2 - kościół parafialny p.w. św. Andrzeja Apostoła z 1364 r.,

farny, mur. – nr ew. w rejestrze A -155; gotycki z późniejszymi nawarstwieniami, wyposażenie z XVIII - XX w., figura MB z 1420 -1430 r., zaśnięcie NMP z XIV w. oraz kapliczka z 2 poł. XIX w.; 2) Zabytki o znaczeniu regionalnym. a) Ośrodki sakralne: A3 - kościół filialny p.w. Bł. Szymona z Lipnicy, mur. z XVII w. barokowy – nr ew. w rejestrze 101/23/60 oraz A-150, wyposażenie XVIII – XX w.

3) Zabytki o znaczeniu lokalnym. a) Domy w obrębie Rynku: A4 - Dom Starościński, Rynek nr 3/d.1, mur., XVII/XVIII w. – nr ew. w rejestrze A - 148, A5 - Rynek nr 22, mur. z 1841 r., drewniany, tradycyjny – nr ew. w rejestrze A - 141 (obiekt odtworzony).

2. Wieś Lipnica Murowana - wykaz obiektów w ewidencji zabytków - wpisanych do rejestru zabytków. A6 - kościół cmentarny p.w. św. Leonarda, gotycki, drewn., z k. XV w. – nr ew. w rejestrze A -154, polichromie, bogate wyposażenie z XV i XIX w., - Adoracja Dzieciątka Jezus z XV w.,

46 - tryptyk św. Leonarda z ok. 1500 r., - tryptyk św. Mikołaja z ok. 1530 r. (obecnie - w muzeum diecezjalnym w Tarnowie) – nr ew. B -108).

3. Wieś Rajbrot – wykaz obiektów w ewidencji zabytków – wpisanych do rejestru zabytków. 1) Zabytki o znaczeniu regionalnym. a) Ośrodki sakralne: A7 - kościół parafialny p.w. Narodzenia NMP z 1 poł. XVI w., drewn. – nr ew. w rejestrze A - 26, polichromia z XVI-XVII w., wyposażenie z XVII-XIX w. oraz: - ogrodzenie z kaplicami, - dzwonnica.

4. Wieś Lipnica Murowana – wykaz obiektów z ewidencji zabytków – nie wpisanych do rejestru zabytków. 1) Zabytki o znaczeniu regionalnym. a) Architektura obronna: E1 - ślady murów i wałów obronnych z IV w., b) Cmentarze: E2 - cmentarz parafialny z lat 80 XIX w., E3 - miejsce pocmentarne z 1436 r., E4 - miejsce pocmentarne z 1144 r., E5 - miejsce pocmentarne z 1436 r. 2) Zabytki o znaczeniu lokalnym. a) Domy: a)Domy: E6 - nr 2 z 1 poł. XIX w., E7 - nr 6 z 1 poł. XIX w., E8 - (wł. Kożuchowicz) z poł. XIX w., E9 - nr 10 z lat 10 XX w., E10 - nr 12 z 2 poł. XIX w., E11 - nr 13 z 2 poł. XIX w. (budynek apteki - wyposażenie z 1913 r.) – nr ew. B -124. E12 - nr 17 z 1 poł. XIX w., E13 - nr 18 z 2 poł. XIX w., E14 - nr 19 z 2 poł. XIX w., E15 - nr 24 z poł. XIX w., E16 - nr 26 z 2 poł. XIX w., E17 - nr 30 z przełomu XIX/XX w., E18 - nr 44 z poł. XIX w., E19 - nr 53 z 2 poł. XIX w., E20 - nr 66 z 1948 r., E21 - nr 86 z k. XIX w.,

47 E22 - nr 133 z 1873 r., E23 - nr 153 z 2 poł. XIX w. E24 - nr 74 k. XIX w. b) Chałupy drewniane: E25 - nr 10 z lat 10 XX w. E26 - nr 28 z lat 80 XIX w., E27 - nr 57 z k. XIX w., E28 - nr 59 z k. XIX w., E29 - nr 66 z 1843 r., E30 - nr 79 z k. lat 20 XX w., E40 - nr 79 z lat 80 XX w., E31 - nr 81 z lat 80 XIX w., E32 - nr 84 z lat 80 XIX w., E33 - nr 86 z k. XIX w., E34 - nr 95 z p. XX w., E35 - nr 97 z p. XX w., E36 - nr 98 z k. XIX w., E37 - nr 105 z k. XIX w., E38 - nr 108 z poł. XIX w., E39 - nr 111 z p. XX w., E40 - nr 122 z lat 80 XIX w., E41 - nr 122 z lat 80 XIX w., E42 - nr 125 z k. XIX w., E43 - nr 129 z k. XIX w., E44 - nr 130 z k. XIX w., E45 - nr 130 z 1900 r., E46 - nr 133 z lat 80 XIX w., E47 - nr 137 z lat 80 XIX w., E48 - nr 141 z pocz. XX w., E49 - nr 154 z k. XIX w., E50 - nr 158 z k. XIX w., E51 - nr 159 z k. XIX w., E51 - nr 160 z lat 80 XIX w., E53 - nr 169 z lat 70 XIX w., E54 - nr 184 z pocz. XX w., E55 - nr 192 z lat 80 XIX w., E56 - nr 200 z pocz. XX w., E57 - nr 201 z 1877 r., c) Stodoły drewniane: E58 - nr 145 z okresu po 1945 r. 3) Zabytki o znaczeniu lokalnym - sakralne zabytki małej architektury. a) Kapliczki: K1 - kapliczka domkowa z 1906 r., kamienna, na rozdrożu dróg: Lipnica Murowana - Lipnica Górna - Nowy Wiśnicz, w rejonie dawnej targowicy,

48 K2 - kapliczka szafkowa na drzewie (lipie) z 2 połowy XIX w., drew. przeszklona, (przy drodze przez osiedle "Tamta Strona"), K3 - kapliczka słupowa Chrystusa Frasobliwego z 1981 r. w miejsce szafkowej z końca XIX w. - zawieszonej na drzewie (przy drodze przez przysiółek "Wielka Droga"). b) Figury, figury krzyża: K4 - św. Szymona z Lipnicy z 1913 r. w formie kamiennej kolumny (na lipnickim Rynku), K5 - Święte Zgromadzenie - zespół figur lipnickich świętych (na dziedzińcu kościoła parafialnego z lat: 2001 r., 2002 r., 2003 r.), K6 - figura krzyża z 1874 r. na zbiorowej mogile ofiar epidemii cholery z roku 1873 r., (na Przedmieściu Górnym przy drodze do Nowego Wiśnicza), K7 - NMP w obrębie domowego obejścia (za budynkiem Publicznego Gimnazjum, przy drodze do Nowego Wiśnicza - kapliczka współczesna) K8 - NMP w obrębie domowego obejścia (na Osiedlu Słonecznym, przy drodze wojewódzkiej Lipnica Murowana - Tymowa - kapliczka współczesna), K9 - Serca Jezusowego z 1866 r., kamienna, nakryta blaszanym daszkiem (przy drodze wojewódzkiej z Lipnicy Murowanej do Muchówki). c) Krzyże: K10 - krzyż drewniany (na Jazie przy drodze do Uszwicy i Lasu Miejskiego w miejscu dawnego krzyża), K11 - krzyż z 2001 r. drewniany (przy kościele parafialnym p.w. św. Andrzeja Apostoła), K12 - krzyż z 1957 r. drew. z metalowym wizerunkiem Chrystusa, (w ogrodzie Domu Zakonnego nad brzegiem rzeki Uszwicy).

5. Wieś Lipnica Dolna – wykaz obiektów z ewidencji zabytków – nie wpisanych do rejestru zabytków. 1) Zabytki o znaczeniu lokalnym - obiekty architektury świeckiej: E1 - dwór Ledóchowskich, 1837 r., klasycystyczny, E2 - park dworski Ledóchowskich z połowy XIX w. - romanistyczny, b) Cmentarze: E3 - cmentarz wojenny nr 299 z okresu I wojny światowej z 1916 -1917 r., E4 - cmentarz parafialny (stary) z 1850 r., E5 - cmentarz parafialny z 1924 r. 2) Zabytki o znaczeniu lokalnym - sakralne zabytki małej architektury. a) Kapliczki domkowe: K1 - kapliczka z figurą św. Jana Nepomucena z I poł. XIX w., kamienno-ceglana, w przysiółku "Podlesie", przy drodze wzdłuż Piekarskiego Potoku, w miejscu dawnej - z 1596 r.

49 b) Kapliczki słupowe: K2 - kapliczka słupowa z 1890 r., kamienna (przy drodze Lipnica Murowana - Tymowa), K3 - kapliczka słupowa z 1900 r., kamienna (przy drodze Lipnica Murowana - Tymowa). c) Figury, figury krzyża: K4 - św. Floriana z 1837 r., kamienna (w obrębie tzw. Nowego Miasta), K5 - grota z figurą N.M.P. z 1975 r. (na leśnej polanie za dworem Ledóchowskich), K6 - M.B. Różańcowej z 1872 r., kamienna (przy drodze Lipnica Murowana - Tymowa), K7 - M.B. Różańcowej z 1878 r., kamienna (przy drodze do Gosprzydowej), K8 - figura krzyża z Grupą Ukrzyżowania z 1900 r. (przy drodze do Gosprzydowej), K9 - figura krzyża z Grupą Ukrzyżowania z 1896 r., kamienna (ostatnia z 3 przy drodze do Tymowej), K10 - figura krzyża, kamienna z metalowym ogrodzeniem z 1899 r., (przysiółek Krasna Góra, przy drodze do Borównej). c) Krzyże: K11 - krzyż drew. z 1864 r. z okresu powstania styczniowego (na wierzchowinie Piekarskiej Góry z dojściem szlakiem turystycznym z Rajbrotu do Czchowa oraz od przysiółka "Podlesie"), K12 - krzyże (2) na dawnym cmentarzu epidemiologicznym (od 1847 r.) z dojściem od drogi na Podlesie czarnym szlakiem turystycznym, K13 - krzyż drew. z 2007 r. w miejscu - z poł. XIX w. (przy lokalnej drodze do Gosprzydowej).

6. Wieś Lipnica Górna – wykaz obiektów z ewidencji zabytków – nie wpisanych do rejestru zabytków. 1) Zabytki o znaczeniu lokalnym - obiekty architektury świeckiej: a) Chałupy drewniane: E1 - nr 201 z 1877 r. b) Cmentarze: E2 - miejsce pocmentarne z XII w. 2) Zabytki o znaczeniu lokalnym - sakralne zabytki małej architektury. a) Kapliczki słupowe: K1 - z Grupą Ukrzyżowania z 1884 r., drewniana, (w ciągu drogi przez wierzchowinę Działu Południowego), K2 - z płaskorzeźbą Trójcy Św. i figurą Matki Boskiej Różańcowej, z 1884 r., kamienna (przy głównej drodze w dolinie Potoku Górzańskiego w kierunku Połomia Dużego), K3 - z Chrystusem Ukrzyżowanym, z k. XIX w., kamienna (w przysiółku Wymyślna, w obrębie prywatnej posesji, przy drodze z Lipnicy Murowanej do Nowego Wiśnicza).

50 b) Kapliczki szafkowe na drzewach: K4 - z Chrystusem Ukrzyżowanym, z k. XIX w., drewniana, (w ciągu drogi do Nowego Wiśnicza w rejonie Głębokiego Dołu), K5 - z Grupą Ukrzyżowania, przeszklona, drewniana, odnowiona w 1976 r., K6 - z figurką Chrystusa Frasobliwego z 2006 r., drewniana, (przy drodze wojewódzkiej 966 z Lipnicy Murowanej do Muchówki), K7 - z figurką Matki Boskiej, drewniana, z 1900 r. (w miejscu dawnego krzyża - pod Działem Południowym, przy niebieskim szlaku turystycznym Rajbrot - Bochnia), K8 - z figurką Matki Boskiej, drewniana, z 2001 r. (przy przyrodniczej ścieżce edukacyjnej do "Kamieni Brodzińskiego - na początku trasy), K9 - z figurką Chrystusa Frasobliwego, drewniana, z 2001 r. (przy przyrodniczej ścieżce edukacyjnej do "Kamieni Brodzińskiego - przy ostańcach skalnych). c) Figury, figury krzyża: K10 - figura krzyża z Grupą Ukrzyżowania z 1878 r., kamienna (przy drodze do Połomia Dużego), K11 - figura krzyża żeliwnego na kamiennej kolumnie, zwana Boża Męką z XVIII w. (w przysiółku Wymyślna pod wzgórzem "Lipczonka" - w ciągu historycznego szlaku węgierskiego, prawdopodobnie w miejscu pochówku ofiar epidemii dżumy w 1719 r.), K12 - figura krzyża z Grupą Ukrzyżowania z 1901 r., kamienna (przy drodze przez przysiółek Wymyślna), K13 - z figurką Matki Bożej z 1972 r., przeszklona, na betonowej kolumnie (przy drodze wojewódzkiej 966, obok zespołu obiektów "Pod Kamieniem"), K14 - figura krzyża z 1900 r., drewniana, w miejscu wcześniejszej figury Trójcy Św. (po prawej stronie drogi wojewódzkiej 966 z Lipnicy Murowanej do Muchówki).

7. Wieś Rajbrot – wykaz obiektów z ewidencji zabytków – nie wpisanych do rejestru zabytków.

1) Zabytki o znaczeniu regionalnym:

E1 - cmentarz wojenny nr 303 z I wojny światowej z 1916 r. - Kobyła, E2 - cmentarz wojenny nr 300 z I wojny światowej z 1916 r. - Mułowiec, E3 - cmentarz parafialny (stary) z II połowy XIX w., E4 - cmentarz parafialny (nowy) z II połowy XIX w., E5 - kaplica mur. z rzeźbą Chrystusa z XVIII w.

51 2) Zabytki o znaczeniu lokalnym. a) Chałupy drewniane: E6 - nr 17 - pocz. XX w. E7 - nr 21 - 1908 r. E8 - nr 23 - pocz. XX w. E9 - nr 59 - k. XIX w. - k. XIX w. E10 - nr 152 - 1852 r. E11 - nr 154 - 1911 r. E12 - nr 155 - k. XIX w. E13 - nr 175 - k. XIX w. E14 - nr 244 - l. 20 XX w. E15 - nr 245 - l. 20 XX w. E16 - nr 245 - 1902 r. E17 - nr 303 - 1919 r. E18 - nr 322 - l. 20 XX w. E19 - nr 347 - k. XIX w. E20 - nr 350 - k. XIX w. E21 - nr 353 - pocz. XX w. E22 - nr 354 - pocz. XX w. E23 - nr 443 - k. XIX w. E24 - nr 458 - k. XIX w. E25 - nr 500 - k. XIX w. b) Stodoły drewniane: E26 - nr 16 - pocz. XX w. E27 - nr 17 - pocz. XX w. E28 - nr 152 - pocz. XX w. E29 - nr 175 - k. XIX w. E30 - nr 244 - l. 20 XX w. E31 - nr 322 - l. 20 XX w. E32 - nr 380 - 1931 r.

3) Zabytki o znaczeniu lokalnym - sakralne zabytki małej architektury. a) Kapliczki domkowe: K1 - z rzeźbą Chrystusa z lat 1808-1811 o charakterze kapliczki Ogrojcowej, murowana z ciosów kamiennych (w przysiółku Kucek, przy lokalnej drodze na Kobyłę). b) Kapliczki słupowe: K2 - z płaskorzeźbą Matki Boskiej Różańcowej z lat 70 XIX w., czworoboczna, kamienna, zwieńczona przeszkloną wnęką (przy drodze do Wojakowej), K3 - z figurami, m. in. Matki Bożej oraz św. Jana Nepomucena z 1 poł. XIX w., korpus z łupanego kamienia z kamienną nastawą, zwieńczona krzyżem, wzniesiona w miejsce starszej - na mogile tatarskiego wojownika (dostojnika) z okresu 2 najazdu Tatarów na

52 Polskę (na ornym polu tzw. Sołtysowem - pomiędzy drogą do Wojakowej, a Uszwicą), K4 - z rzeźbą Chrystusa Frasobliwego, z połowy XIX w., kamienna z przeszklona nastawą, (w przysiółku Kucek przy lokalnej drodze na Kobyłę), K5 - z rzeźbą Chrystusa Frasobliwego z 1886 r., kamienna, czworoboczna, 3-kondygnacyjna (na tzw. Mułkach, na brzegu Uszwicy), K6 - z krucyfiksem, z 2 poł. XIX w., kamienna z metalową nastawą w miejscu dawnej, kamiennej (w przysiółku Pod Kucek), K7 - z figurą Serca Jezusa z 1958 r., murowana, nakryta daszkiem (w przysiółku Konopki na brzegu Uszwicy), K8 - z figurą Matki Bożej Różańcowej z1906 r., kamienna, czworoboczna z płaskorzeźbami (na tzw. Skotnicy przy drodze do Bytomska i niebieskim szlaku na Łopusze), K9 - z figurką Chrystusa Frasobliwego z 1911 r., kamienna, czworoboczna z nastawą w formie kapliczk (na tzw. Fielkowie, przy bocznej drodze do domostw w górnych partiach doliny Uszwicy), K10 - z figurką Chrystusa Frasobliwego z 1872 r., kamienna, czworoboczna z 3 uskokami oraz z nastawą w formie kapliczki zwieńczoną kamiennym krzyżem z płaskorzeźbą Chrystusa, na attyce Oko Opatrzności (przy drodze z centrum Rajbrotu do Muchówki, w obrębie ostatnich zabudowań, za ogrodzeniem), K11 - z przeszkloną wnęką i wizerunkiem Chrystusa na krzyżu - z 1958 r., kamienna z nastawą kapliczkową z krzyżem, w szczycie Oko Opatrzności (przy drodze do Muchówki przed ścianą lasu z cmentarzem wojennym), K12 - z figurką N.M.P. Niepokalanie Poczętej - z 1958 r., kamienna, zwieńczona krzyżem (na miejscu dawnego cmentarza epidemicznego i innych znaków sakralnych, w przysiółku Jędroski - na wysokim brzegu Uszwicy). c) Kapliczki szafkowe na drzewach: K13- z figurkami Matki Bożej i św. Antoniego - z 1900 r., drewniana, w osłonie blaszanej, (w przysiółku Nagórze, za tartakiem, przy drodze do Wojakowej). b) Figury oraz figury krzyża: K14- figura krzyża z 1882 r., kamienna, 3 - kondygnacyjna z figurami Matki Boskiej Różańcowej z Dzieciątkiem Jezus oraz postaciami świętych (za skrzyżowaniem w centrum wsi, przy drodze do Wojakowej), K15- figura krzyża z pocz. XX w., żeliwna, z motywem chusty i wizerunkiem Chrystusa na dwusegmentowym, kamiennym postumencie, w miejscu dawnego krzyża drewnianego (w Nagórzu, przy drodze do Wojakowej), K16- figura krzyża z 1928 r. z płaskorzeźbami, m. in. Świętej Rodziny, drewniana (w przysiółku Kucek, przy lokalnej drodze przez osiedle),

53 K17- figura krzyża z końca XIX w., kamienna z wykutą postacią Chrystusa i płaskorzeźbami (przy tzw. lipnickiej drodze - starym trakcie do Lipnicy Murowanej), K18- figura krzyża z Grupą Ukrzyżowania z 1887 r., kamienna, czworoboczna, 3-kondygnacyjna (na Fielkowie - przy drodze do Lipnicy Murowanej), K19- figura krzyża z Grupą Ukrzyżowania z lat1880 -1890, kamienna, czworoboczna, 3-kondygnacyjna, zwieńczona krzyżem (przy drodze do Muchówki poza zabudową wsi), K20- figura N.M.P. Niepokalanie Poczętej z 2007 r., na wysokim czworobocznym postumencie, nakryta metalowym daszkiem, metalowe ogrodzenie (100 m od cmentarza z I wojny światowej na tzw. Rakowcu, przy drodze z centrum Rajbrotu do Muchówki). c) Krzyże: K21- drewniany z 1986 r. (w przysiółku Kucek, obok kaplicy p.w. św. Piotra i Pawła).

8. Wieś Borówna – wykaz obiektów z ewidencji zabytków – nie wpisanych do rejestru zabytków.

1) Zabytki o znaczeniu lokalnym - obiekty architektury świeckiej. a) Obiekty dworskie: E1 - oficyna dworska z pocz. XIX w., klasycystyczna, E2 - park dworski z XVIII/XIX w., krajobrazowy. 2) Zabytki o znaczeniu lokalnym - sakralne zabytki małej architektury. a) Kapliczki: K1 - domkowa z 1948 r. (w przysiółku "Krasna Góra" przy drodze do Chronowa). b) Figury, figury krzyża: K2 - z figurą św. Jana Nepomucena z XVIII/XIX w. (w centrum wsi, w pobliżu Ośrodka Edukacyjnego oraz remizy strażackiej), K3 - figura krzyża z Grupą Ukrzyżowania z1890 r. (w przysiółku Pagórek przy wiejskiej drodze z Lipnicy Dolnej do Borównej), K4 - Serca Jezusowego z 1910 r. (w przysiółku "Krasna Góra" przy granicy z Chronowem, w ciągu drogi Borówna - Chronów).

9. Obowiązuje ochrona następujących stanowisk archeologicznych - wg wykazu oraz oznaczenia: - nazwa miejscowości, - nr obszaru, - nr stanowiska w miejscowości/nr stanowiska na obszarze – klasyfikacja chronologiczno-kulturowa.

54 1) Wieś Lipnica Murowana (10 kart ewidencyjnych):

obszar 107-62: - stan. 1/12 – osada ? (schyłek wczesnego średniowiecza) - stanowisko archiwalne o nieustalonej lokalizacji, - stan. 2/13 – miasto (średniowiecze - nowożytność), - stan. 3/14 – ślad osad. (neolit) - stanowisko archiwalne o nieustalonej lokalizacji, - stan. 4/16 – ślad osad. (epoka kamienia), - stan. 5/20 – osada (średniowiecze), - stan. 6/21 – ślad osad. (epoka kamienia, nowożytność), - stan. 7/22 – ślad osad. (epoka kamienia); obszar 106-62: - stan. 8/12 – ślad osad. (neolit), - stan. 9/13 – ślad osad. (prahistoria, późne średniowiecze), - stan.10/14 – ślad osad. (neolit).

2) Wieś Lipnica Górna (19 kart ewidencyjnych):

obszar 106-62: - stan. 3/6 – ślady osad. (prahistoria), - stan. 1/4 – osada? łużycka? (epoka brązu) ) - stanowisko archiwalne o nieustalonej lokalizacji, - stan. 4/7 – ślad osad. (neolit), - stan. 2/5 – 2 kopce (chronologia nieokreślona) - stanowisko archiwalne o nieustalonej lokalizacji, - stan. 5/8 – ślad osad. (neolit, epoka brązu, okres nowożytny), - stan. 6/9 – ślad osad. (neolit), - stan. 7/10 – ślad osad. (KCW, POR, kultura przeworska, neolit), - stan. 8/11 – ślad osad. (neolit/epoka brązu); obszar 107-61: - stan 9/48 – osada otwarta (kultura przeworska, POR); - stan 10/49 – punkt osadniczy (POR, nowożytność); - stan 11/50 – punkt osadniczy (kultura przeworska, POR, nowożytność); obszar 106-61: - stan. 11/91 – ślady osad. (epoka kamienia), - stan. 12/92 – osada (prahistoria), - stan. 13/97 – ślad osad. (prahistoria), - stan. 14/98 – ślad osad. (neolit), - stan. 15/99 – ślad osad. (prahistoria); - stan. 16/100 – ślad osad. (neolit, prahistoria, nowożytność), - stan. 17/101 – ślad osad. (prahistoria), - stan. 18/102 – ślad osad.(kultura przeworska, POR, prahistoria, nowożytność).

3) Wieś Lipnica Dolna (12 kart ewidencyjnych):

obszar 107-62:

55 - stan. 1/15 – osada (neolit) - stanowisko archiwalne o nieustalonej lokalizacji, - stan. 2/24 – ślad osad. (nowożytność), - stan. 3/25 – ślad osad. (średniowiecze), - stan. 4/26 – ślad osad. (epoka kamienia), - stan. 5/27 – ślad osad. (neolit?); obszar 106-62: - stan. 6/15 – ślad osad. (epoka kamienia), - stan. 7/48 – ślad osad. (neolit), - stan. 8/49 – osada (kultura przeworska, POR), - stan. 9/50 – osada (kultura przeworska, POR), - stan.10/51 – ślad osad. (kultura ?, WEB), - stan.11/52 – ślad osad. (kultura ?, neolit), - stan.12/53 – ślad osad. (neolit, epoka brązu, późne średniowiecze).

4) Wieś Rajbrot (23 karty ewidencyjne):

obszar 107-62: - stan. 1/17 – ślad osad. (prahistoria), - stan. 2/18 – ślad osad. (nowożytność), - stan. 3/19 – ślad osad. (epoka kamienia); obszar 107-61: - stan. 4/1 – cmentarzysko ciałopalne warstwowe – kultura przeworska (faza D POR/okres wędrówek ludów) lokalizacja: Rakowiec, - stan. 5/34 – ślad osad. (epoka kamienia), - stan. 6/36 – punkt osadniczy (pradzieje), - stan. 7/37 – punkt osadniczy (kultura przeworska, okres wpływów rzymskich, nowożytność), - stan. 8/38 – punkt osadniczy (epoka kamienia, nowożytność), - stan. 9/39 – osada otwarta (nowożytność), - stan.10/40 – punkt osadniczy (nowożytność), - stan.11/41 – punkt osadniczy (średniowiecze, nowożytność), - stan.12/42 – punkt osadniczy (epoka kamienia), - stan.13/43 – osada otwarta (kultura przeworska, nowożytność), - stan.14/44 – punkt osadniczy (kultura komornicka ?, przeworska, mezolit, POR), - stan.15/45 – punkt osadniczy (kultura ?, neolit, średniowiecze, nowożytność), - stan.16/46 – punkt osadniczy (nowożytność), - stan.17/47 – punkt osadniczy (nowożytność), - stan.18/51 – punkt osadniczy (nowożytność); obszar 108-62: - stan. 19/4 – punkt osadniczy (nowożytność), - stan. 20/5 – punkt osadniczy (nowożytność), - stan. 21/6 – punkt osadniczy (nowożytność), - stan. 22/7 – punkt osadniczy (nowożytność), - stan. 23/8 – punkt osadniczy (nowożytność.

56 5) Wieś Borówna (7 kart ewidencyjnych):

obszar 106-62: - stan. 1/16 – ślad osad. (kultura przeworska ?, OWR, prahistoria, późne średniowiecze), - stan. 2/17 – ślad osad. (epoka kamienia, późne średniowiecze), - stan. 3/18 – ślad osad. (neolit), - stan. 4/19 – ślad osad. (epoka kamienia, prahistoria), - stan. 5/20 – ślad osad. (kultura przeworska ?, POR), - stan. 6/21 – ślad osad. (kultura przeworska ?, POR, prahistoria), - stan. 7/54 – ślad osad. (neolit, epoka brązu).

10. Obowiązuje ochrona rezerwatów archeologicznych w obrębie:

1) średniowiecznych murów miejskich, 2) miasta średniowiecznego, 3) średniowiecznego cmentarza i kościoła św. Leonarda.

11. Wytyczne regionalne.

Na obszarze gminy Lipnica Murowana w działalności inwestycyjnej obowiązuje zachowanie i kontynuacja kulturowej tradycji architektonicznej - zgodnie z cechami architektury zabytkowej.

Cechy architektury regionalnej – w szczególności mieszkaniowo-zagrodowej:

. gabaryty obiektów: parterowe, . usytuowanie budynków: przeważnie kalenicowe, . dachy dwuspadowe naczółkowe lub trójspadowe (np. dom w Rynku nr 22), . ściany drewniane łączone na zrąb lub jaskółczy ogon, bielone, . okapy wysunięte na rysiach lub belkach przylegających do ściany z zastrzałami – tworzącymi podcień, . sienie przejazdowe, . dwutraktowy rzut budynku, . drzwi płycinowe, klepkowe, deskowo-spągowe, dwuskrzydłowe – w sieniach przejazdowych, . okna czterodzielne i sześciodzielne, dwuskrzydłowe – skrzynkowe i ościeżnicowe.

57 VIII. WALORY KRAJOBRAZOWE – OCHRONA PRAWNA

1. Ochrona prawna krajobrazu.

Obszar gminy Lipnica Murowana został włączony do Wiśnicko- Lipnickiego Parku Krajobrazowego, chronionego Rozporządzeniem Nr 8/05 Wojewody Małopolskiego z dnia 23 maja 2005 r. (Dz. Urz. Województwa Małopolskiego Nr 309, poz. 2241), w tym:

1) zasięg Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego w Gminie Lipnica Murowana:

obszar Gminy w granicach administracyjnych;

2) w obrębie Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego obowiązują ustalenia wynikające z przepisów odrębnych;

3) mapa w skali 1:25 000 określająca przebieg granicy Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego, stanowiąca załącznik nr 3 do Rozporządzenia NR 8/05, dostępna jest w Wydziale Środowiska i Rolnictwa Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie - Oddziale Ochrony Przyrody, Leśnictwa i Łowiectwa oraz w siedzibie Zespołu Parków Krajobrazowych Pogórza w Tarnowie;

4) w/w Rozporządzenie było poprzedzone Rozporządzeniem Nr 27/97 Wojewody Tarnowskiego z dnia 12 maja 1997 r. w sprawie utworzenia Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Tarnowskiego Nr 6, poz.41), które utraciło moc z dniem wejścia w życie niniejszego Rozporządzenia, z tym że na podstawie art. 7 ustawy z dnia 7 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 r. Nr 3, poz. 21) utworzony park krajobrazowy stał się parkiem krajobrazowym w rozumieniu ustawy z dnia 16 października 1991 r. ochronie przyrody - w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 7 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz na podstawie art. 153 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880).

58 Na obszarze Parku obowiązują – zgodnie z przepisami odrębnymi - szczególne warunki zagospodarowania.

1) Zakazuje się: a) realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.), b) umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności w ramach racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej, rybackiej i łowieckiej, c) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli te działania nie wynikają z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych, d) pozyskiwania do celów gospodarczych skał, w tym torfu oraz skamieniałości, w tym: kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów, e) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym, przeciw- osuwiskowym lub budową, odbudową, utrzymaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych, f) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej, g) budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem obiektów służących turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej oraz innych obiektów, których możliwość realizacji wynika z przepisów odrębnych, h) likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych; i) wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia własnych gruntów rolnych, j) prowadzenia chowu i hodowli zwierząt metodą bezściółkową, k) utrzymywania otwartych rowów ściekowych i zbiorników ściekowych, l) organizowania rajdów motorowych i samochodowych, z wyłączeniem dróg publicznych.

59 2) Nakazuje się ochronę wartości przyrodniczych: a) zachowanie różnych ekosystemów, bogactwa przyrody żywej, a w szczególności chronionych i rzadkich roślin, grzybów i zwierząt, b) zachowanie cennych form geologicznych oraz geomorfologicznych, a w szcze- gólności obszarów źródliskowych oraz dolin potoków. c) zachowanie korytarzy ekologicznych. 3) Nakazuje się ochronę wartości kulturowych i historycznych: a) zachowanie zabytkowych układów urbanistycznych oraz tradycyjnego krajobrazu wiejskiego, b) wspieranie działań zmierzających do zachowania zabytków architektury, c) wspieranie działań mających na celu zachowanie zwyczajów ludowych oraz rozwój rękodzielnictwa.

4) Nakazuje się ochronę walorów krajobrazowych:

zachowanie punktów i ciągów widokowych.

60 2. Charakterystyka krajobrazu gminy Lipnica Murowana.

1) Krajobraz zbliżony do naturalnego, zalesionych wysokich pogórzy dominujących nad dolinami, które stanowią dla nich płaszczyznę odniesienia. Obszary te – wyróżniają się w fizjonomii obszaru jako charakterystyczne dominanty krajobrazowe, pokryte kompleksami naturalnych lasów mieszanych, o złożonej strukturze. Rzeźba tego obszaru w połączeniu z naturalną szatą roślinną również współtworzy tożsamość terenu i pozwala zakwalifikować - także ten obszar - do cennych pod względem krajobrazowym. Również w tej strefie występują atrakcyjne punkty widokowe o rozległych panoramach sąsiednich wzniesień.

2) Krajobraz kulturowy rolno-leśny bez zabudowy, w obrębie pogórzy. Stanowi harmonijne przedpole dla zalesionych gór. Obejmuje stoki, pocięte szachownicą pól wraz z zadrzewieniami śródpolnymi i lasami mieszanymi o bardzo dużym urozmaiceniu gatunkowym.

3) Krajobraz kulturowy rolny bez zabudowy na stokach i grzbietach pogórzy. Stanowią go zwarte kompleksy rolne wśród niewielkich enklaw osadniczych. Występuje sporadycznie na całym omawianym obszarze.

4) Krajobraz kulturowy rolny z zabudową rozproszoną na stokach i grzbietach pogórzy. Tu wyodrębnić można typowy krajobraz rolniczy uprawowy wraz zadrzewieniami oraz krajobraz rolniczy z dominacją sadów, które wyróżniają się w fizjonomii obszaru, szczególnie w czasie kwitnień i owocowania oraz strukturą towarzyszących upraw rolnych.

5) Krajobraz kulturowy rolno-osadniczy w dolinach. Obejmuje zabudowę wiejską, która na ogół skupia się w dnach dolin, osnuta jest na drogach dojazdowych i otoczona użytkami rolnymi. Są to tereny silnie przekształcone i nasycone elementami kulturowymi, różnej wartości. W przeważającej mierze dominuje zabudowa współczesna z okresu powojennego, o formach architektonicznych często odbiegających od historycznych wzorów budownictwa tego obszaru.

6) Krajobraz kulturowy osadniczy w dolinach. Obejmuje zwartą zabudowę wiejską skupioną w rejonach skrzyżowań ważnych tras komunikacyjnych, tradycyjnych centrach miejscowości. Są to tereny skupiające podstawowe usługi publiczne i niepubliczne oraz ośrodki usługowe. Podobnie jak w krajobrazie rolno-osadniczym, architektura tych terenów korzysta ze wzorów współczesnych, często nie mających związków z budownictwem regionalnym.

61 IX. ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA

1. Stan czystości wód.

1) Monitoring wód powierzchniowych.

Stan czystości wód powierzchniowych województwa oceniany jest corocznie w oparciu o analityczne pomiary kontrolne realizowane w ramach monitoringu środowiska dla wód powierzchniowych płynących (sieć podstawowa i regionalna) oraz zbiorników zaporowych (sieć regionalna).

Podstawowym celem monitoringu wód powierzchniowych jest dostarczanie informacji o stanie czystości wód, niezbędnych dla ich ochrony i wspomagania procesów zarządzania zasobami wodnymi, a w tym:

- określanie przydatności i możliwości wykorzystania wód powierzchniowych do odpowiednich celów (zaopatrzenia ludności w wodę do picia, wykorzystania do celów rekreacyjnych, na potrzeby gospodarcze itp.), - zapewnianie dopływu aktualnych danych dla ustalenia kierunków oraz charakteru i zakresu działań ochronnych, - umożliwianie kontroli realizacji i dokonywania ocen skuteczności egzekwo- wania wymogów prawa w zakresie ochrony wód, - podejmowanie właściwych decyzji dotyczących użytkowania wód w zlewni.

Uzyskane wyniki służą do oceny jakości poszczególnych rzek, którą wykonuje się dwoma różnymi metodami:

• metodą stężeń charakterystycznych, w której: do oceny stanu czystości wód przyjmowane jest średnie stężenie z dwóch najbardziej niekorzystnych wyników wielkości fizyko-chemicznych, do oceny wskaźników toksycznych - wynik najniekorzystniejszy, a dla oceny parametrów bakteriologicznych - drugi z kolei wynik najniekorzystniejszy,

• metodą bezpośrednią polegającą na porównaniu zmierzonego parametru z jego wielkością dopuszczalną w wymaganej klasie i obliczeniu procentu wyników, które ją przekraczają, a wynikiem oceny jest klasa, w której mieści się 90% pomierzonych wartości.

62 Podstawą tych ocen jest trzystopniowa klasyfikacja śródlądowych wód powierzchniowych wraz z normami dopuszczalnymi wskaźników zanieczyszczeń, która określa ich jakość w zależności od przeznaczenia następująco:

- klasa I - wody nadające się do zaopatrzenia ludności w wodę do picia, zaopatrzenia zakładów wymagających wody o jakości wody pitnej oraz bytowania w warunkach naturalnych ryb łososiowatych,

- klasa II - wody nadające się do bytowania w warunkach naturalnych innych ryb niż łososiowate,

- klasa III - wody nadające się do zaopatrzenia zakładów innych niż zakłady wymagające wody o jakości wody do picia oraz nawadniania terenów rolniczych.

Klasyfikację wykonuje się z wykorzystaniem metody stężeń charakte- rystycznych dla rzek badanych na całej długości, odniesioną do wskaźników fizyko- chemicznych, bakteriologicznych i wynikową klasyfikację ogólną.

2) Klasyfikacja wód.

a) Klasyfikacja wód pod względem fizyko-chemicznym.

Badania przeprowadzone na terenie byłego województwa tarnowskiego w 1995 r. na 16 rzekach o łącznej długości 540 km określiły jakość wód w ocenie ogólnej (z uwzględnieniem wskaźników fizyko-chemicznych, hydrobiologicznych i bakteriologicznych). Wskazały one brak wód w I klasie, 16 km, tj. 3% wód w II klasie; 157 km, tj. 29% wód w III klasie oraz 366 km, tj. 68% wód poza klasą (NON). Wśród wskaźników decydujących o stopniu zanieczyszczenia rzek dominowały azotyny, fosfor ogólny, fosforany, zawiesina i ChZT-Mn. Stężenia wskaźników zasolenia (chlorki, siarczany, substancje rozpuszczone) w większości badanych rzek nie przekraczały II klasy czystości. Również w normie utrzymywały się wskaźniki zanieczyszczeń specyficznych, jedynie mangan sporadycznie przekraczał dopuszczalne wartości. Pozostałe badane wskaźniki fizyko-chemiczne w niewielkiej ilości prób odbiegały od norm ustanowionych dla wód odpowiadających I klasie czystości.

63 b) Klasyfikacja bakteriologiczna wód.

Podstawę oceny sanitarnej rzek stanowiły badania bakteriologiczne wód powierzchniowych wyrażone mianem Coli typu kałowego. W stosunku do badań ubiegłorocznych nastąpiła niewielka poprawa stanu sanitarnego, wyrażona zmniejszeniem o 25 km długości odcinków pozaklasowych rzek.

c) Klasyfikacja wód w zakresie hydrobiologii.

Badania hydrobiologiczne pozwalają określić stopień rozwoju wskaźnikowych organizmów roślinnych i zwierzęcych w wodzie w zależności od obecności w niej organicznych lub mineralnych związków pokarmowych oraz zanieczyszczeń antropogenicznych.

d) Klasyfikacja ogólna jakości wód.

W klasyfikacji ogólnej rzek, będącej wypadkową oceny fizyko-chemicznej i bakteriologicznej, o wyniku końcowym może przesądzić nawet jeden z 50-ciu badanych wskaźników zanieczyszczeń, jeśli jego stężenie przekroczy wartość dopuszczalną dla klasy wymaganej zgodnie z przeznaczeniem wód badanej rzeki. Decydujące znaczenie w ostatecznej ocenie stanu czystości wód miały wskaźniki z grupy biogenów (zw. azotu i fosforu) oraz miano Coli. Mimo ciągle niezadowalających wyników klasyfikacji ogólnej, stan czystości wód powierzchniowych w zdecydowanej większości badanych wskaźników ulega stopniowej poprawie osiągając często I lub II klasę czystości.

3) Stan wód powierzchniowych na obszarze gminy Lipnica Murowana.

Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych mają dwojaki charakter – punktowy i obszarowy:

- źródła punktowe – związane są ze skupiskami zabudowy mieszkaniowej, usługowej, produkcyjno-magazynowej oraz z grupami obiektów i pojedynczymi obiektami; wytwarzane ścieki bytowo-gospodarcze zrzucane są bezpośrednio do odbiorników, którymi są cieki wodne, płynące przez obszar gminy; - źródła obszarowe – związane są one ze zjawiskami spływów powierzchniowych zanieczyszczeń biogennych, wytworzonych w procesie produkcji rolnej; spływowi biogenów towarzyszy spływ pestycydów odkładających się w osadach dennych cieków, a spływom powierzchniowym sprzyja ukształtowanie terenu.

64 Stan wód na terenie gminy nie jest zadowalający - liczne dzikie wysypiska śmieci, brak kanalizacji, jedna (za mała w stosunku do potrzeb) komunalna oczyszczalnia ścieków, nieszczelne szamba przydomowe, brak płyt gnojowych, nadużywanie nawozów azotowych powodują degradację wód powierzchniowych Wody powierzchniowe to głównie III klasa czystości, jedynie krótkie odcinki potoków w obszarach niezurbanizowanych są czystsze. Często występuje skażenie bakteriologiczne oraz przekroczone są normy azotu, azotynów i azotanów. W wodach tego regionu również często przekroczone są normy zawartości żelaza i manganu. Wody rzeki Uszwicy znajdują się w klasie czystości NON wg oceny ogólnej (nie spełniają wymogów klas czystości). Potoki i mniejsze cieki wodne płynące przez obszar gminy znajdują się w III klasie czystości - wg oceny ogólnej. Szczególnym zagrożeniem dla czystości wód powierzchniowych jest zwiększony zrzut ścieków bytowo-gospodarczych spowodowany funkcjonowaniem lokalnych wodociągów, przy braku sieci kanalizacji sanitarnej. Zwiększonemu poborowi wody towarzyszy zwiększony zrzut ścieków – tylko w niewielkiej części odprowadzanych do oczyszczalni w Lipnicy Dolnej.

2. Zagrożenia wód podziemnych.

1) Zagrożenia wód podziemnych w obrębie woj. małopolskiego.

Mimo znacznych obszarów bezwodnych, zasoby wód podziemnych na terenie województwa małopolskiego są dość duże, a wody cechują się wysoką jakością. Zdecydowana większość wód podziemnych nadaje się bezpośrednio lub po prostym uzdatnieniu do wykorzystania dla potrzeb zaopatrzenia ludności w wodę pitną i na potrzeby gospodarcze. Uwzględniając zarówno zasięg występowania, zasobność utworów wodonośnych i jakość wód podziemnych, jak też istniejące zagrożenia i podatność wód na zanieczyszczenia, wyznaczono na terenie Polski Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP). W granicach województwa małopolskiego znajduje się kilka głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) oraz Lokalne Zbiorniki Wód Podziemnych (LZWP). Zbiorniki te mają bardzo duże znaczenie w zaopatrzeniu w wodę zwłaszcza aglomeracji miejskich, stąd też wymagają szczególnej ochrony. Zasoby wód podziemnych rejonu tarnowskiego są ubogie i nierównomiernie rozmieszczone. Najbardziej zasobny w wodę jest czwartorzędowy horyzont wodonośny w dolinie Dunajca, Wisłoki, Białej, Stradomki oraz utworach Rynny Podkarpackiej.

65 W utworach fliszu karpackiego horyzont wodonośny tworzą wody szczelinowo- porowe zalegające w warstwach gruboławicowych piaskowców. Wydajność tego poziomu jest duża w strefach zasilania, poza tymi strefami wydajność się zmniejsza z uwagi na trudności z infiltracją wód poprzez pokrywę czwartorzędową lub serie łupków Zasobne fragmenty warstw wodonośnych zaliczone zostały do Głównych Zbiorników Wód Podziemnych przez Instytut Hydrogeologiczny i Geologii Inżynieryjnej AGH.

2) Zanieczyszczenie wód podziemnych na obszarze gminy Lipnica Murowana.

Jakość wód podziemnych na badanym terenie generalnie nie jest zła. Zdarzają się przekroczenia zawartości żelaza i manganu W strefach oddziaływania antropogenicznego można spodziewać się skażenia bakteriologicznego i przekroczonych zawartości azotu, azotanów i azotynów. Ponadto zwraca uwagę fakt pojawiania się boru, który jest pierwiastkiem całkowicie antropogenicznym (detergenty) i wskazuje na przedostawanie się nie oczyszczonych ścieków do warstwy wodonośnej. Również różne zawartości chlorków ich stosunkowo wysokie stężenie w kilku próbkach (powyżej 15 mg/dm3) wskazują na udział ludzi w procesie zanieczyszczania wód gruntowych. W związku z tym zaleca się uzdatnianie wody przy użyciu filtrów. Oczyszczenie wody poprzez zastosowanie odpowiednich filtrów polega na usunięciu metali (najpierw utlenia się jony żelaza i manganu, które w efekcie wytrącają się w postaci wodorotlenków, a pozostałe osady zostają odfiltrowane). Stan bakteriologiczny poprawia się poprzez chlorowanie, ozonowanie, stosowanie lamp UV. Wydaje się, że niezbędne będzie budowanie na obszarze gminy stacji uzdatniania wody. Uzdatnianie można wykonać dla grupy ujęć.

Zagrożenie stanu czystości wód wgłębnych związane jest: - przedostawaniem się do warstwy wodonośnej ścieków bytowo-gospodarczych, - infiltracji skażonych wód powierzchniowych, - niewłaściwego stosowania i składowania nawozów mineralnych, nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. Według danych PIOŚ - wody trzeciorzędowe można zaliczyć do wód klasy Ic, a wody czwartorzędowe do wód klasy Ia oraz Ib. Źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych są w głównej mierze ścieki komunalne i spływy powierzchniowe, a w dalszej kolejności - ścieki pochodzące z ośrodków produkcyjnych.

66 Poważnym czynnikiem obniżającym jakość wód są ścieki komunalne, odprowadzane siecią kanalizacyjną przez jednostki będące w gestii przedsiębiorstw i zakładów wodno-kanalizacyjnych. Na przestrzeni ostatnich lat systematycznie spada ilość ścieków komunalnych odprowadzanych do wód powierzchniowych i do ziemi, co można tłumaczyć bardziej racjonalnym gospodarowaniem wodą zarówno wśród odbiorców indywidualnych, jak i zbiorowych - z uwagi na rosnące opłaty za wodę i ścieki. W ostatnich latach obserwuje się stopniowy wzrost ilości ścieków przemysłowych wymagających oczyszczenia. Jednocześnie maleje ilość ścieków nie oczyszczonych.

3. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego.

1) Monitoring jakości powietrza – system ocen.

Monitoring jakości powietrza sporządzany jest w oparciu o analizy danych uzyskiwanych z pomiarów prowadzonych w stałych stacjach monitoringu, realizujących określony program badań. Ustawa Prawo ochrony środowiska uwzględniła wymagania dotyczące ochrony powietrza zawarte w dyrektywach Unii Europejskiej. Ustalony został nowy system ocen jakości powietrza oparty na porównaniu wartości stężeń występujących na danym obszarze z poziomami dopuszczalnymi, a także marginesami tolerancji. Dla stref, w których poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, wojewoda, po zasięgnięciu opinii starosty, określać będzie program ochrony powietrza, mający na celu osiągnięcie dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu. Dodatkowo wprowadzone zostały alarmowe poziomy niektórych substancji w powietrzu. W przypadku ryzyka występowania przekroczeń dopuszczalnych lub alarmowych poziomów substancji w powietrzu w danej strefie, wojewoda po zasięgnięciu opinii właściwego starosty, określi w drodze rozporządzenia, plan działań krótkoterminowych, w których ustalane będą działania mające na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia takich przekroczeń oraz ograniczenia skutków i czasu trwania zaistniałych przekroczeń. Oceny jakości powietrza dokonywane będą w ramach państwowego monitoringu środowiska. Na obszarze województwa małopolskiego pomiary jakości powietrza wykonywane są w zakresie wynikającym z "Programu monitoringu jakości środowiska”. Programem tym objęte są stacje pomiarowe stężeń zanieczyszczeń: Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (WSSE), Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska (WIOŚ).

67 Stacje WSSE funkcjonują w sieci krajowej i nadzoru ogólnego nad jakością powietrza, stacje WIOŚ są w systemie sieci regionalnej (wojewódzkiej), stacja UM oraz stacje zakładów tworzą system sieci lokalnych. Przyporządkowanie stacji pomiarowych do danej sieci monitoringu wynika z założeń Państwowego Monitoringu Środowiska, koordynowanego przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska.

2) Stan powietrza atmosferycznego na obszarze gminy Lipnica Murowana.

Stężenie głównych zanieczyszczeń powietrza omawianego obszaru charakteryzują się wyraźną zmiennością w ciągu roku, związaną z panującymi w naszym kraju warunkami klimatycznymi. W okresie zimowym, zwłaszcza w najchłodniejszych miesiącach roku, w wyniku energetycznego spalania paliw rejestruje się najwięcej przypadków maksymalnych stężeń zanieczyszczeń, a niekiedy i przekroczeń dopuszczalnych stężeń 24-godzinnych. Jakość powietrza w danym rejonie uzależniona jest nie tylko od emisji z miejscowych źródeł, lecz również od zanieczyszczeń występujących na innych obszarach. Wartości dopuszczalne przyjmuje się wg stosownych rozporządzeń. Do oceny stopnia zanieczyszczenia powietrza wykorzystuje się również wyniki pomiarów średniorocznych metali określonych na podstawie analiz zbiorczych prób pyłowych zebranych w danym miesiącu na stanowisku pomiarowym. Wyniki tych badań wskazują na dotrzymanie norm dopuszczalnych. Zanieczyszczenie atmosfery od źródeł występujących na innych obszarach w wyniku przemieszczających się mas powietrza wykazuje od kilku lad tendencję malejącą w wyniku restrukturyzacji przemysłu.

Wprowadzanie zanieczyszczeń do atmosfery na obszarze gminy związane jest:

- z zanieczyszczeniami komunikacyjnymi, - ze zjawiskiem lokalnej emisji pyłów i gazów (w tym: zjawisko tzw. niskiej emisji dwutlenku siarki), - z importem zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego spoza obszaru gminy. Emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych wiąże się głównie z ruchem samochodowym, głównie na drogach wojewódzkich. Komunikacja samochodowa generuje zanieczyszczenia tlenkiem węgla, tlenkiem azotu, węglowodorami aliafatycznymi i aromatycznymi, związkami ołowiu, siarki, fosforu, sadzą i popiołem.

68 Substancje te gromadzą się przy szlakach komunikacyjnych oraz w miejscach związanych z obsługą ruchu, tworząc pas o szerokości nawet do 300 m. Zjawisko niskiej emisji związków siarki wywołane jest wykorzystywaniem paliwa węglowego w systemach grzewczych poszczególnych budynków. Rozproszenie zabudowy sprawia, że zjawisko to zachodzi na obszarze całej gminy. Związki siarki posiadają cechę długotrwałego utrzymywania się w atmosferze, wchodzą w reakcję z wodą, tworząc zjawisko kwaśnych deszczy. Z racji znacznego oddalenia od głównego pasa przemysłowego Małopolski (Kraków – Tarnów – Rzeszów), import zanieczyszczeń na obszarze gminy ma znikomy charakter.

4. Zagrożenie hałasem.

1) Podstawy oceny zagrożeń hałasem.

Ustawa Prawo ochrony środowiska uwzględniła wymagania dotyczące hałasu zawarte w dyrektywach Unii Europejskiej. Wprowadziła regulacje dotyczące określenia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wymagań akustycznych środowiska w powiązaniu z dopuszczalnymi poziomami hałasu w środowisku, które ustalone zostaną dla poszczególnych rodzajów terenów o określonych funkcjach i zagospodarowaniu. Oceny stanu środowiska dokonywane będą obowiązkowo dla aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy oraz terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny. Ponadto powiatowy program ochrony środowiska będzie mógł określać także inne tereny dla których dokonywana ma być ocena stanu akustycznego środowiska. Na potrzeby ocen stanu akustycznego środowiska starosta będzie sporządzał, co 5 lat mapy akustyczne. Obowiązek wykonywania pomiarów i sporządzania map akustycznych nałożony został także na zarządzających drogami, liniami kolejowymi i lotniskami, a odnosi się do terenów, na których prowadzona eksploatacja powoduje przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu. Mapy te, po włączeniu do kompleksowych map aglomeracji i terenów, na których poziom jest przekroczony będą stanowiły podstawę do opracowania przez starostę (wojewodę) programów ochrony środowiska przed hałasem. Tereny, na których poziom hałasu jest przekroczony w stopniu wymagającym podjęcia przedsięwzięć ochronnych w pierwszej kolejności określane zostały w ustawie jako tereny zagrożone hałasem. O zaliczeniu obszaru do tego rodzaju terenów decydować będzie przekroczenie ustalonych odrębnie wartości progowych.

69 Podstawowym technicznym wskaźnikiem oceny poziomu hałasu w środowisku lub ogólnej oceny stanu klimatu akustycznego środowiska jest poziom hałasu wyrażony ]w decybelach [dB].

2) Stan klimatu akustycznego na obszarze gminy Lipnica Murowana.

Na obszarze gminy Lipnica Murowana zagrożone przekroczeniem dopuszczalnych wartości hałasu w środowisku są tereny położone w sąsiedztwie tras komunikacyjnych - w szczególności wzdłuż drogi wojewódzkiej i dróg powiatowych. Poza trasami komunikacyjnymi - na omawianym obszarze nie występują inne źródła zagrożenia akustycznego.

5. Gospodarka wodno-ściekowa.

1) Zaopatrzenie w wodę.

W gminie Lipnica Murowana brakuje zbiorczego wodociągu. Mieszkańcy gminy zaopatrywani są w wodę w oparciu o ujęcia wód gruntowych - poprzez studnie kopane lub wiercone, lecz głównie z przydomowych studni kopanych - o głębokości do 20 m. Na tej samej zasadzie zaopatrywane są w wodę budynki użyteczności publicznej, administracji i drobnych usług. Ponadto istnieją tzw. studnie zbiorcze, z których prywatnymi wodociągami dostarczana jest woda dla odbiorców grupowych. W Rajbrocie w obrębie Dominicznej Góry istnieje sieć wodociągowa wraz ze zbiornikiem wody. W niektórych rejonach gminy ujmowane są naturalne źródła wody i również wodociągami grupowymi woda dostarczana jest do posesji. Pomimo znacznie rozwiniętej sieci wodociągowej - grawitacyjnej i pompowej, od całkiem małych (na potrzeby jednego lub kilku gospodarstw) do znacznie rozbudowanych grupowych wodociągów - ze względu na małą jednostkową wydajność ujęć wód studziennych - nie zapewnia ona dla grupowych wodociągów gminy dostatecznej ilości wody w okresach znacznego niedoboru. Większość sieci (zwłaszcza w Rajbrocie) jest w bardzo złym stanie technicznym, który powoduje ubytki wody na trasach przesyłowych oraz występowanie częstych awarii. W istniejących studniach nie przeprowadza się badań fizyko-chemicznych, a ich stan techniczny nie gwarantuje zabezpieczenia odpowiedniej jakości wody.

Generalnie należy stwierdzić, że gmina Lipnica Murowana nie posiada systemu wodociągowego, niezbędnego dla zabezpieczenia celów socjalno- bytowych i przeciwpożarowych.

70 Planuje się:

• wariant 1 – zaopatrzenie Gminy Lipnica Murowana z ujęć istniejących i projektowanych w Rajbrocie i pozostałych miejscowościach gminy,

• wariant 2 – zaopatrzenie Gminy Lipnica Murowana z ujęć istniejących i projektowanych w Rajbrocie z zasilaniem od strony wschodniej z Gosprzydowej () i od strony południowo-wschodniej Nagórze (Gmina Czchów).

2) Ścieki sanitarne W maju 2004 r. oddano do użytku mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków o wydajności 125 m3/dobę, zlokalizowaną w Lipnicy Dolnej oraz ponad 13 km sieci kanalizacji sanitarnej. Do oczyszczalni zostały przyłączone 302 budynki zlokalizowane na terenie Lipnicy Dolnej i Lipnicy Murowanej.. Centrum Lipnicy Murowanej objęte strefą ścisłej ochrony konserwatora zabytków zostało w całości skanalizowane. Nie została podłączona jeszcze do tej oczyszczalni ścieków część budynków na terenie Lipnicy Murowanej, Lipnicy Dolnej oraz budynki w Lipnicy Górnej, Borównej i Rajbrocie. Z budynków tych ścieki odprowadzane są do szamb (w zdecydowanej większości nieszczelnych) lub bezpośrednio do rowów, na łąki i pola orne. 3) Ścieki technologiczne We wsi Rajbrot w Zakładzie Przetwórstwa Mięsnego funkcjonuje oczyszczalnia ścieków technologicznych typ MU-50. Ścieki z oczyszczalni odprowadzane są kanałami do odbiornika rzeki Uszwicy. 4) Wody opadowe W centrum wsi Lipnica Murowana istnieje kanalizacja wód opadowych - od φ 400 do φ 600 mm. Odwadnia ona drogi, place i dachy budynków mieszkalnych i usługowych.

Generalnie - na obszarze gminy Lipnica Murowana prowadzone są intensywne działania w celu objęcia sanitacją wszystkich wsi gminnych. Obecnie funkcjonuje tylko jedna komunalna zbiorcza oczyszczalnia ścieków sanitarnych - we wsi Lipnica Dolna oraz zakładowa oczyszczalnia w Rajbrocie. Na pozostałym obszarze gminy ścieki odprowadzane są do dołów chłonnych, rzadziej do szamb, często do rowów przydrożnych i cieków wodnych powodując ich degradację. Nieuregulowany problem kanalizacji sanitarnej oraz oczyszczania ścieków – stanowi jedno z najważniejszych zagrożeń dla środowiska gminy.

71 6. Zanieczyszczenie gleb.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie wykonuje w ramach monitoringu regionalnego badania gleb położonych na obszarach o znaczącym potencjalnym zagrożeniu zanieczyszczeniem. Mają one na celu dokumentowanie zmian zachodzących w glebach, sygnalizowanie zagrożeń i umożliwienie wczesnego podejmowania działań ochronnych. Wyniki tego rodzaju badań wykonywanych najczęściej w rejonach bezpośredniego wpływu przemysłowych źródeł zanieczyszczeń, ciągów komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu oraz składowisk odpadów, prezentowane są w corocznych raportach o stanie środowiska w województwie. Stopień zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi określa się odnosząc stężenie badanych substancji do wartości granicznych przyporządkowanych sześciu stopniom chemicznej jakości gleb.

Wartości te obejmują:

- stopień 0 – gleby nie zanieczyszczone, - stopień I – gleby o podwyższonej zawartości zanieczyszczeń, - stopień II – gleby słabo zanieczyszczone, - stopień III – gleby średnio zanieczyszczone, - stopień IV – gleby silnie zanieczyszczone, - stopień V – gleby bardzo zanieczyszczone.

Ocena jakości chemicznej gleb jest podstawą do określenia właściwego, uwzględniającego ekologiczne funkcje, rolniczego użytkowania gruntów. Największe zagrożenie wartości gleb na obszarze gminy Lipnica Murowana powodują procesy erozyjne i osuwiskowe - w mniejszym stopniu zagrażają walorom gleb – osadnictwo i powierzchniowa eksploatacja surowców mineralnych. Erozji gleb sprzyjają następujące czynniki: morfologia (duża ilość stoków o nachyleniu powyżej 12-20%) znaczna ilość opadów i lokalnie – duża podatność gleb na rozmywanie. Obniżenie wartości gleb jest również następstwem działalności ludzkiej: nadmiernego wylesienia obszaru gminy, niewłaściwej uprawy roli (orka wzdłuż stoku) i niekorzystnej struktury upraw (uprawa roślin okopowych na stromych stokach) – generalnie zanieczyszczenie gleb jest następstwem niewłaściwych działań agrotechnicznych. Procesy osuwiskowe są wywołane zniszczeniem i degradacją gleb przemieszanych ze zwietrzeliną. Powodują one poważne utrudnienia w uprawie gleb – lub wykluczają możliwość ich uprawy.

72 Osuwiska winny być przeznaczone pod pastwiska lub sady (w rejonach sprzyjających warunków klimatycznych) lub do zalesienia. Rozwój osadnictwa powoduje wyłączanie z produkcji rolniczej – terenów położonych w bezpośrednim sąsiedztwie siedlisk i koncentracji zabudowy. Ważne jest w tych przypadkach – ograniczenie zajmowania wartościowych rolniczo terenów – do niezbędnych powierzchni.

7. Zagrożenie powodziowe.

W ostatnich latach uaktywniły się anomalie pogodowe, co wpłynęło bezpośrednio na występowanie zagrożenia powodziowego i zalewy dolin cieków wodnych na obszarze całego kraju. Największe zagrożenie wystąpiły w obrębie odcinków rzek w otoczeniu których przekształcono naturalne rozlewiska w tereny osadnicze nie dokonując zabezpieczeń wałami przeciwpowodziowymi. W celu przeciwdziałania temu zjawisku utworzony został program realizacji zbiorników wodnych wielofunkcyjnych, które oprócz zabezpieczenia powodziowego mogłyby spełniać również funkcję rekreacyjną oraz rozwiązać problemy zw. z brakiem wody pitnej. Zagrożenie powodziowe na obszarze gminy występuje w szczególności w dolinie rzeki Uszwicy oraz lokalnie - we wsiach położonych w dolinach cieków wodnych – w tym: wzdłuż potoków w miejscach gdzie wysokie skarpy linii brzegowej narażone są na procesy osuwiskowe oraz częściowo na tworzenie się rozlewisk. Planuje się realizację wielofunkcyjnego zbiornika wodnego dla minimalizacji zagrożenia przeciwpowodziowego.

8. Promieniowanie elektromagnetyczne.

Na obszarze gminy brak obecnie znaczących źródeł promieniowania elektromagnetycznego. Miarą bezpośredniego oddziaływania tego typu tras jest natężenie pola elektrycznego o częstotliwości 50 Hz. Miarą jego pośredniego oddziaływania stanowi prąd pojemnościowy płynący przez człowieka do ziemi. Wartość tego prądu nie powinna przekraczać 4 mA. Aby zapobiec szkodliwemu oddziaływaniu pola elektromagnetycznego oraz zapewnić pełne bezpieczeństwo mieszkańcom gminy należy ustalić odpowiednie odległości projektowanej zabudowy od sieci i urządzeń elektroenergetycznych - zgodnie z obowiązującymi przepisami.

73 X. DIAGNOZA STANU I FUNKCJONOWANIA ŚRODOWISKA

1. Zewnętrzne uwarunkowania rozwoju gminy.

1) Uwarunkowania środowiska geograficznego.

Głównym czynnikiem wpływającym na rozwój i funkcjonowanie gminy jest jej położenie w dwu odmiennych jednostkach geograficznych: Pogórza Wiśnickiego oraz Beskidu Wyspowego oraz wynikające stąd elementy ukształtowania tego obszaru.

Właściwa polityka inwestycyjna winna opierać się na dokładnym rozpoznaniu warunków hydrogeologicznych i przestrzennych. Polityka ta winna być spójna z planowanym uchwaleniem tzw. “ustawy górskiej” dla gmin karpackich.

2) Uwarunkowania środowiska naturalnego.

W gminie występuje niewielka ilość powierzchni gleb chronionych i szczególnie chronionych, co warunkuje kierunki i zakres możliwości rozwoju zainwestowania, ze względu na charakter tych zasobów. Gminę Lipnica Murowana - w przeważającej części obszaru - charakteryzują dogodne warunki czystości powietrza, a także – dogodny klimat akustyczny. Naturalne warunki klimatu gminy – sprzyjają zarówno rozwojowi mieszkalnictwa, jak i rolnictwa i leśnictwa: cechuje je duże nasłonecznienie stoków, znacznie mniejsza w porównaniu z Krakowem ilość dni mglistych, wyższe niż w Krakowie - średnie temperatury roczne. Czynnikiem w pewnym jeszcze stopniu ograniczającym możliwości rozwoju gospodarczego i przestrzennego są zagrożenia środowiska, spowodowane brakiem całkowitego rozwiązania systemu sanitarnego gminy (oczyszczania i odprowadzania ścieków), a także – perspektywicznie zabezpieczonych systemów: gromadzenia i usuwania, neutralizacji i utylizacji odpadów, zarówno przemysłowych, jak i niebezpiecznych (w trakcie realizacji).

Rozwój przestrzenny gminy winien być stymulowany planem ochrony Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego.

74 3) Uwarunkowania środowiska kulturowego i krajobrazu.

Różnorodność i bogactwo środowiska Małopolski stawia gminę w sytuacji ważnego ogniwa pomiędzy obszarami zurbanizowanymi centralnej części Małopolski, a obszarami górskimi Karpat.

Należy chronić tożsamość kulturową gminy oraz wartościowe elementy środowiska naturalnego.

4) Uwarunkowania funkcjonalno-przestrzenne.

W układzie administracyjnym Małopolski – gmina Lipnica Murowana funkcjonuje jako jedna z gmin wiejskich, wykazując tendencję umiarkowanej urbanizacji obszaru i równomiernego rozwoju osadnictwa. Najistotniejszym zadaniem w przyszłości będzie kształtowanie wielofunkcyjnego, zrównoważonego rozwoju gminy - w dostosowaniu do chłonności terenów.

Osadnictwo, skoncentrowane w dolinie rzeki Uszwicy, winno rozwijać się w niewielkich zespołach osiedlowych - przy zapewnieniu powiązań ekologicznych pomiędzy nimi. W pozostałej, pozaekologicznej części gminy, zabudowa winna rozwijać się w układach pasmowych na zasadzie uzupełnień - w obrębie istniejących siedlisk i przysiółków oraz niewielkich koncentracji w centrach wiejskich.

5) Uwarunkowania społeczno-gospodarcze.

Położenie gminy, dość dogodne względem większych ośrodków, takich jak: Kraków oraz Tarnów, stwarza możliwości korzystania z infrastruktury społecznej o znaczeniu ponadlokalnym i regionalnym, zwłaszcza w zakresie szkolnictwa średniego i wyższego, specjalistycznych placówek służby zdrowia, szerszej oferty kulturalnej. Rolnictwo – mające w gminie dogodne przyrodnicze warunki, ale charakteryzujące się małym areałem gospodarstw i dużym udziałem działek rolnych – może mieć rynkach zewnętrznych większe możliwości zbytu (produkcja ogrodnicza, warzywnicza, mięsna).

Atrakcyjny krajobraz, flora i fauna obszaru stanowią szansę przyciągnięcia rekreantów aglomeracji miejskich oraz turystów zagranicznych. Istotny będzie ład funkcjonalny w obrębie tworzonych nowych struktur gospodarczych.

75 6) Konflikty w obrębie zewnętrznych uwarunkowań rozwoju gminy.

Podstawowe konflikty w obrębie naturalnych kierunków rozwoju gminy z wymogami i warunkami regionalnego rozwoju otaczających ją obszarów wynikają z następujących czynników:

• coraz silniej rozwijającego się osadnictwa, a brakiem pełnego wyposażenia w infrastrukturę techniczną, zwłaszcza sanitarną – prowadzącego do zanieczyszczenia cieków wodnych rejonu, • rozwoju i powiększania się terenów rolniczych przy jednoczesnym nasileniu się zanieczyszczeń wielkoobszarowych (środki ochrony roślin, nawozy sztuczne, rozproszona zabudowa zagrodowa z nieuregulowanym systemem infrastruktury sanitarnej), • systematycznego uszczuplania areału leśnego w wyniku ekspansji rolnictwa i osadnictwa przy zakładanej na szczeblu regionalnym ścisłej ochronie terenów leśnych.

Generalnie – wszystkie działania niszczące środowisko gminy, teraz i w przyszłości będą pozostawały w konflikcie z regionalnym programem rozwoju województwa małopolskiego, który zakłada ochronę zasobów naturalnych, dziedzictwa kulturowego oraz ład przestrzenny w obrębie obecnych działań inwestycyjnych na całym obszarze województwa.

7) Pozytywne aspekty zewnętrznych uwarunkowań rozwoju gminy.

• Dogodne położenie w regionalnej strukturze administracyjnej - w pobliżu szlaku drogowego Kraków – Tarnów, o dużym znaczeniu dla aktywizacji gospodarki gminy, możliwość prowadzenia wspólnej polityki gospodarczej na różnych szczeblach administracji państwowej. • Dogodny dostęp do potencjału gospodarczego (nauki, kultury, zdrowia, rynków zaopatrzenia i zbytu, rynków pracy) ośrodków sąsiadujących z gminą - zarówno w obrębie powiatu bocheńskiego, jak i województwa małopolskiego (Kraków, Tarnów). • Korzystne położenie w regionalnej strukturze systemów ochrony środowiska wyrażające się włączeniem całej gminy w system parków krajobrazowych, co przyczyni się do podniesienia atrakcyjności w ofertach zewnętrznych, ponadlokalnych i zagranicznych. • Bogate dziedzictwo kulturowe.

76 • Brak zamierzeń na szczeblu ponadlokalnym - mogących stać się zagrożeniem dla środowiska gminy. • Pozytywne zamierzenia na szczeblu ponadlokalnym rozwiązywania problemów regionalnych, wspólne działania w ramach strategii rozwoju powiatu bocheńskiego. • Atrakcyjność obszarów sąsiadujących z gminą Lipnica Murowana – możliwość tworzenia wspólnych ofert dla inwestorów zewnętrznych, korzystne warunki dla tworzenia bazy oraz zaplecza rekreacji, w tym agroturystyki.

2. Wewnętrzne uwarunkowania rozwoju gminy obejmują następujące zagadnienia:

- środowisko geograficzne, - środowisko naturalne, - środowisko kulturowo-krajobrazowe, - strukturę funkcjonalno-przestrzenną - strukturę społeczno-gospodarczą.

1) Uwarunkowania środowiska geograficznego.

Jednym z głównych elementów (czynników) – określających warunki rozwoju gminy – jest charakterystyczne ukształtowanie jej obszaru, wynikające z ukształtowania jednostek geograficznych tej części Małopolski.

2) Uwarunkowania środowiska naturalnego.

Pomimo tego, iż w gminie występują gleby chronione i szczególnie chronione, co powinno warunkować kierunki i zakres możliwości rozwoju zainwestowania, ze względu na charakter takich zasobów – osadnictwo rozwija się poprzez bodźce zewnętrzne w postaci intensywnej urbanizacji pobliskiego pasma Kraków - Bochnia - Brzesko - Tarnów. Gminę charakteryzują dogodne warunki czystości powietrza, a także – dogodny klimat akustyczny – poza pasmem osadniczym wzdłuż trasy wojewódzkiej, gdzie występują nieco gorsze warunki środowiskowe. Naturalne warunki klimatu gminy – sprzyjają zarówno rozwojowi osadnictwa, jak i rolnictwa (zwłaszcza produkcji roślinnej): duże nasłonecznienie znacznie mniejsza - w porównaniu z aglomeracjami miejskimi - ilość dni mglistych oraz wyższe średnie temperatury roczne.

77 Czynnikiem ograniczającym obecne możliwości rozwoju gospodarczego i przestrzennego są zagrożenia środowiska, spowodowane brakiem kompleksowo rozwiązanego systemu kanalizacji (oczyszczanie i odprowadzanie ścieków). Poważnym zagadnieniem jest ochrona wód podziemnych, która winna wyrażać się polityką traktowania zasobów tych wód, jako rezerwę, a nie podstawę w zaopatrzeniu gminy w wodę. Bogata szata roślinna oraz różnorodność faunistyczna predestynuje - cały obszar gminy – również do rozwoju rekreacji - przy pełnej ochronie zasobów naturalnych środowiska.

3) Uwarunkowania środowiska kulturowego i krajobrazu.

Kształtowanie struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy winno uwzględnić wartości historyczne środowiska oraz umiejętnie wprowadzać do niego współczesne funkcje, zgodnie z charakterem zachowanych wartości materialnych i tradycji. Szczególną ochroną należy obejmować zarówno elementy kultury niematerialnej (folklor, zwyczaje), jak i zabytki kultury materialnej wraz z otoczeniem, dominanty architektoniczne i krajobrazowe, punkty i trasy widokowe oraz umiejętnie je wykorzystywać we współcześnie kształtowanej polityce rozwoju gminy - z uwzględnieniem zasady zachowania ich dla przyszłych pokoleń.

4) Uwarunkowania funkcjonalno-przestrzenne.

Chaotyczne przekształcanie się struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy winno być zastąpione działaniami zapewniającymi osiągnięcie jednorodności funkcjonalnej poszczególnych terenów - przy zachowaniu generalnej zasady wielofunkcyjnego rozwoju gminy oraz prawidłowych zasad rozwoju gmin wiejskich. Naturalne predyspozycje obszaru gminy wytworzyły układ przestrzenny jednostek osadniczych, których rozwój zakłócają trasy komunikacyjne. Przekształcanie się terenów rolnych gminy w rolniczo-rekreacyjne będzie następowało sukcesywnie - bez dominacji rolnictwa, bądź rekreacji. Przyczynę tego zjawiska należy upatrywać w szybszym rozwoju turystyki wiejskiej powiązanej z rolnictwem kształtującej się bliżej przyrody i społeczności lokalnych. Istotną rolę należy przypisać zespołom leśnym gminy, których ochronna funkcja nie może pozostawać w konflikcie z możliwościami gospodarczego ich wykorzystywania, przy czym ze względu na obszary chronione i park krajobrazowy - należy dążyć do powiększania obszarów leśnych oraz chronić najcenniejsze przyrodniczo - zespoły leśne.

78 5) Uwarunkowania społeczno-gospodarcze.

Pozarolniczy rynek pracy jest niewielki, cechuje go niska dynamika powstawania nowych podmiotów gospodarczych. Obok niewielkiej liczby średnich firm produkcyjnych, są to jednak najczęściej zakłady osób fizycznych lub małe firmy zatrudniające niewielką liczbę osób, najczęściej obejmujące samozatrudnienie właścicieli. Podstawowym miejscem pracy dla ludności gminy jest własne gospodarstwo rolne. Jednak z uwagi: na mały areał gospodarstw, rozdrobnienie gruntów, wysokie zatrudnienie w rolnictwie, niskie nakłady inwestycyjne i nietowarowy charakter produkcji rolnej – dochody uzyskiwane z prowadzenia gospodarstwa rolnego są bardzo niskie. Dziedziną gospodarki mogącą w coraz większym stopniu przynosić dochody ludności w gminie jest turystyka, mająca predyspozycje rozwoju na całym obszarze gminy. Jej rozwój wymaga jednak nakładów związanych głównie z rozwojem infrastruktury technicznej, komunikacyjnej oraz społecznej bazy i zaplecza rekreacji. Sieć urządzeń infrastruktury społecznej zarówno publicznej jak i komercyjnej rozwinięta jest na obszarze gminy względnie równomiernie, choć – szczególnie w przypadku usług komercyjnych – w stopniu niewystarczającym. Urządzenia infrastruktury publicznej w przeważającej mierze cechują korzystne standardy warunków i rozmieszczenia przestrzennego. Sieć placówek handlowych i gastronomicznych rozwinięta jest dość dobrze. Gorsze standardy zaspokojenia potrzeb cechują usługi, głównie podstawowe.

6) Czynniki konfliktogenne wewnętrznych uwarunkowań rozwoju gminy.

a) Brak uwzględnienia ograniczeń w swobodnym dysponowaniu przestrzenią:

- rozwój osadnictwa na obszarach o niekorzystnych warunkach naturalnych: w obrębie stromych stoków, na terenach o predyspozycjach osuwiskowych i zalewowych – w dolinach cieków wodnych. - rozwój osadnictwa na obszarach, które winny podlegać ochronie przed zainwestowaniem, jak: otulina biologiczna rzek i potoków, strefy ochrony zlewni potoków, na których utworzono lokalne ujęcia wody. - brak ładu funkcjonalno-przestrzennego: - rozproszenie osadnictwa – głównie rolniczego na stokach wzniesień – w odniesieniu do całego obszaru gminy, - przemieszanie funkcji – w odniesieniu do stref skoncentrowanego osadnictwa.

79 b) Niewystarczająco rozwinięta infrastruktura społeczna:

- konieczność uzupełnienia sieci usług podstawowych oraz bazy i zaplecza rekreacji.

c) Niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną:

- nieuporządkowana gospodarka wodno-ściekowa (w trakcie realizacji), - nieuporządkowana do końca gospodarka odpadami.

d) Braki w obrębie układu komunikacyjnego:

- potrzeba modernizacji sieci drogowej, - wytwarzanie się barier przestrzennych w postaci nasilenia ruchu tranzytowego na drogach lokalnych i ponadlokalnych - przebiegających przez centra miejscowości.

e) Niskie wykorzystanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej - przy dość dobrych wskaźnikach jej waloryzacji:

- niska intensywność produkcji roślinnej i zwierzęcej, - brak przetwórstwa rolniczego (gospodarskiego i przemysłowego), - niekorzystna struktura agrarna (dominacja małych gospodarstw), - przeludnienie agrarne.

7) Pozytywne aspekty wewnętrznych uwarunkowań rozwoju gminy.

Korzystne warunki naturalne – urozmaicony, atrakcyjny krajobraz naturalny i kulturowy (bogactwo świata roślinnego i zwierzęcego oraz zasobów kultury materialnej i niematerialnej) potwierdzony włączeniem gminy do Zespołu Parków Krajobrazowych Pogórza - jako Wiśnicko-Lipnicki Park Krajobrazowy. Nieskażone środowisko - korzystny klimat akustyczny oraz stan powietrza atmosferycznego - na przeważającej części obszaru gminy. Możliwość prawidłowego rozwoju podstawowych funkcji obszaru gminy: rolnictwa (wraz z leśnictwem) oraz rekreacji przy wzrastającym obecnie popycie na te dziedziny (“zdrową żywność” oraz rekreację czynną i bierną zw. z obszarami wiejskimi) – korzystny rozkład głównych funkcji gminy w powiązaniu z predyspozycjami obszaru gminy. Aktywizacja działań gospodarczych poprzez tworzenie programów rozwoju gminy przy pełnej ochronie środowiska - poprzez strefowanie przestrzeni i funkcji.

80 3. Ocena odporności środowiska na degradację oraz zdolność do regeneracji.

1) Obszary objęte szkodliwym oddziaływaniem na środowisko.

Wokół istniejących cmentarzy na terenach zwodociągowanych istnieje strefa 50 m, a wokół cmentarzy na terenach nie zwodociągowanych - strefa 150 m, w których obowiązuje ograniczenie dotyczące lokalizacji budynków mieszkalnych, zakładów produkcyjnych i magazynujących żywność, studni, źródeł i cieków wodnych dostarczających wodę do celów spożywczych i gospodarczych, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 25 sierpnia 1959 roku w sprawie określania, jakie tereny pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze (Dz. U. Nr 52, poz. 315).

2) Degradacja naturogeniczna.

Morfologia terenu, budowa geologiczna oraz wylesienie stoków powodują, że na obszarze gminy występują procesy erozyjno-denudacyjne. Erozja gleb następuje w różnym stopniu nasilenia, zależnym od stopnia nachylenia stoku. Występują zjawiska osuwania się gruntu. Z tych samych przyczyn tereny gminy narażone są na niebezpieczeństwo powodzi związane są głównie z doliną rzeki Uszwicy. Właściwe zagospodarowanie rolnicze i leśne terenów narażonych na w/w procesy, pozwoli na złagodzenie niekorzystnych zjawisk.

3) Degradacja spowodowana poprzez ekspansję osadnictwa.

Najistotniejszym czynnikiem mogącym mieć wpływ na degradację środowiska gminy jest ekspansja osadnictwa w kierunku stoków i wzniesień. Osadnictwo wypełniła już doliny rzek, cieków wodnych i z braku terenów dolinnych zajmuje tereny na stokach i wzniesieniach. Ze względu na brak alternatywy istotną sprawą jest wyznaczenie granicy rolno-leśnej i lokalnych terenów ochrony krajobrazu w obszarach rolnych, co przyczyni się do ograniczenia rozwoju osadnictwa. Zabudowa poza dolinami winna kształtować się w skoncentrowanych strukturach. Niezbędne jest podjęcie w najbliższym czasie realizacji oczyszczalni ścieków dla południowej części gminy – wsi: Rajbrot. Sanitacja całego obszaru gminy winna przyczynić się do poprawy czystości rzek i potoków. Zatrzymanie niekorzystnych zjawisk mogłoby nastąpić tylko w wypadku konsekwentnej, restrykcyjnej polityki przestrzennej na omawianym obszarze.

81 4. Ocena stanu ochrony i użytkowania zasobów przyrodniczych, w tym różnorodności biologicznej.

System ochrony przyrody na przedmiotowych terenach jest nadzorowany przez plany ochrony Parków Krajobrazowych, a niewystarczający w terenach leśnych oraz osadniczych, w obrębie jarów i wąwozów porośniętych zielenią leśną i zadrzewieniami, stanowiących ostoje dla lokalnych gatunków flory i fauny. Odrębną ochroną winny być objęte doliny potoków, współtworzące lokalny krajobraz przyrodniczo-osadniczy.

5. Ocena stanu zachowania walorów krajobrazowych oraz możliwości ich kształtowania.

1) Walory krajobrazu gminy.

Krajobraz naturalny posiada ograniczone możliwości kształtowania – dopuszcza się funkcje ujęte w planach ochrony parków i terenów leśnych.

Krajobraz kulturowy winien być kształtowany zgodnie z cechami architektury regionalnej i zachowawczo – w obrębie i otoczeniu architektury zabytkowej.

Gmina Lipnica Murowana wyróżnia się urozmaiconym krajobrazem naturalnym, co ma ścisły związek z rzeźbą obszaru oraz sposobem użytkowania i pokrycia terenu. Podstawę pokrycia terenu stanowią tu lasy, przylaski i zadrzewienia, uprawy sadownicze i rolne – w formie tzw. szachownicy pól oraz lasy, przylaski i zadrzewienia, a także osadnictwo wiejskie, głównie w formie łańcuchówek oraz licznej zabudowy rozproszonej. Krajobraz naturalny gminy w obrębie strefy przyrodniczo-czynnej jest dość dobrze zachowany. Mają na to wpływ: stosunkowo czyste środowisko atmosferyczne oraz ograniczone możliwości ekspansji osadniczej w obrębie wyższych partii obszaru. Lasy porastają tereny nieprzydatne dla rolnictwa: jary, wąwozy, towarzyszą dolinom cieków wodnych i potoków. Liczne osuwiska i nieużytki sprzyjają tendencjom do powiększania zasobów leśnych. Bogata flora i fauna sprzyja powstawaniu nowych form ochrony przyrodniczo- krajobrazowej. Należy pilnie wprowadzić ochronę najcenniejszych tras krajobrazowych i punktów widokowych. Ochroną należy objąć dominanty krajobrazu naturalnego (wzniesienia) w terenach rolnych (zakaz zabudowy). Ochrona krajobrazu osadniczego winna objąć wartościową strukturę zabudowy wg klasyfikacji JARK (jednostek architektoniczno-krajobrazowych), w tym ochronę substancji zabytkowej w strefach ochrony konserwatorskiej.

82 2) Zagrożenia zasobów krajobrazu gminy.

Podstawowe zagrożenia zasobów krajobrazu gminy to:

• rozproszony charakter zabudowy oraz dalsza ekspansja osadnictwa mające negatywny wpływ na ład przestrzenny środowiska; • brak pełnej infrastruktury technicznej, zwłaszcza sanitarnej stwarzający wiele rozproszonych, punktowo niewielkich, lecz sumujących się źródeł zanieczyszczeń – groźnych dla wód, powietrza, gleby, szaty roślinnej; • nieuporządkowana gospodarka odpadami – bez możliwości szybkiego zorganizowania w obrębie wszystkich jednostek osadnictwa; • zmiany w obrębie naturalnego środowiska gminy w dolinach cieków wodnych (zanik otuliny biologicznej); • nasilający się rozwój osadnictwa na stokach i wzniesieniach na obszarze całej gminy uwidaczniający się szachownicą obszarów leśnych i malejącym ich areałem zw. również z niewłaściwą, ekspansywną gospodarką leśną.

Wysokie walory krajobrazowe o ponadlokalnym znaczeniu spowodowały włączenie gminy do sieci ekologicznej ECONET jako “obszar węzłowy o znaczeniu krajowym 31-K”.

Formy ochrony krajobrazu włączają gminę do strefy funkcjonalnej o priorytetowych kierunkach rozwoju: osadnictwa, rolnictwa i rekreacji. Ochrona środowiska przyrodniczego oraz lokalnej rolniczej przestrzeni produkcyjnej poprzez hamowanie procesów powodujących ich degradację, a w końcowym efekcie tworzenie w pełni ekologicznych warunków osadniczych i rekreacyjnych mieszkańcom gminy i regionu – to główne zadania dla utrzymania zrównoważonego rozwoju gminy. Obszary gminy w części przyrodniczo-czynnej cechują duże walory krajobrazowe. Liczne wzniesienia południowej części gminy tworzą urozmaicony krajobraz, mocno urzeźbiony, silnie kontrastujący z terenami skupionego osadnictwa. Tereny rolne stanowią część krajobrazu otwartego, niezabudowanego, co nadaje im znaczną wartość w środowisku lokalnym.

3) Kształtowanie krajobrazu gminy.

Kształtowanie walorów krajobrazowych winno opierać się na dwóch zasadach: - zachowania najcenniejszych elementów krajobrazu naturalnego, - prawidłowego rozwoju krajobrazu osadniczego, co oznacza kontrolowany, umiarkowany rozwój systemów osiedleńczych.

83 6. Ocena zgodności dotychczasowego użytkowania i zagospodarowania obszaru z cechami i uwarunkowaniami przyrodniczymi.

1) Na obszarze gminy można wyróżnić trzy strefy użytkowania i zagospodarowania, które pozostają w całkowicie odmiennej relacji ze środowiskiem przyrodniczym:

a) strefa rolniczo-leśna (przyrodniczo-czynna), b) strefa rolniczo-osadnicza (terenów otwartych), c) strefa osadnicza (terenów dolinnych).

Wyróżnione strefy pozostają jak dotąd w zgodności w uwarunkowaniami przyrodniczymi z zaznaczającą się tendencją przesuwania się granicy strefy osadnictwa w kierunku strefy rolniczo-osadniczej. Zachowanie zgodności użytkowania i zagospodarowania terenów z uwarun- kowaniami przyrodniczymi wymagać będzie koncentracji osadnictwa na ściśle określonych terenach oraz skutecznej ochrony terenów otwartych. Rolnictwo, rekreacja, osadnictwo oraz strefa przyrodniczo-czynna winny pozostawać w stosownych relacjach.

2) Najistotniejszymi działaniami w obrębie głównych dziedzin rozwoju gminy winny stać się:

a) rozwój rolnictwa ekologicznego i agroturystyki, b) osadnictwo niskogabarytowe o niskiej intensywności zabudowy, c) rekreacja na ściśle wyznaczonych terenach i w umiarkowanym zakresie, d) zachowanie istniejących ekosystemów przyrodniczych – flory i fauny obszaru, e) zachowanie łącznych walorów krajobrazowych oraz powiązań z otoczeniem.

7. Ocena charakteru i intensywności zmian zachodzących w środowisku.

Najpoważniejszym czynnikiem zmian zachodzących w środowisku jest stopniowa urbanizacja obszaru. Znaczny udział w dewastacji lokalnego środowiska mają magistralne sieci przesyłowe energii elektrycznej, gazociągi wysokoprężne oraz ponadlokalne trasy komunikacyjne tworzące bariery przestrzenne i degradujące walory krajobrazowe obszaru. Ponadlokalne trasy komunikacyjne oraz zły stan sanitarny terenów wiejskich – w szczególności brak pełnego zbiorczego systemu kanalizacyjnego powoduje nasilenie procesów zanieczyszczenia wód powierzchniowych, podziemnych, gleby

84 i roślinności. Pogarsza się klimat akustyczny wsi powodowany przez nasilający się tranzytowy transport drogowy - ograniczany poprzez brak obwodnic w centralnej części gminy.

8. Ocena stanu środowiska - możliwości ograniczenia zagrożeń.

Dla obszarów i obiektów objętych ochroną prawną obowiązują ustalenia, określone w odpowiednich rozporządzeniach, zarządzeniach lub decyzjach, dotyczących objęcia ochroną prawną tych obszarów i obiektów, nakazujące zachowanie wielkości i wartości ekologicznej istniejących systemów przyrodniczych, zakazujące działalności - mogącej spowodować zanieczyszczenia gleby, powietrza, wód podziemnych lub powierzchniowych.

W realizacji polityki przestrzennej na obszarze gminy Lipnica Murowana niezbędne jest respektowanie następujących zasad ochrony środowiska i zagospodarowania przestrzennego:

- maksymalne zachowanie naturalnego stanu dolin rzecznych, zakaz likwidacji istniejących zadrzewień i zakrzaczeń, zakaz prowadzenia eksploatacji żwirów, oraz wprowadzania do rzek nie oczyszczonych ścieków,

- kompleksy łąk i pastwisk związane z ciekami wodnymi – zakaz zmiany użytkowania terenów stanowiących biologiczną strefę ochronną cieków wodnych, lokalizacji obiektów kubaturowych i wprowadzania zakrzewień,

- zachowanie istniejących kompleksów leśnych, zespołów i grup zieleni śródpolnej – nakaz prowadzenia gospodarki leśnej zgodnie z zasadami określonymi w planach urządzeniowych, systematyczne zwiększanie ogólnej powierzchni lasów o składzie gatunkowym zgodnym z siedliskiem, zwiększenie ilości lasów ochronnych przez przekształcanie lasów gospodarczych w ochronne, uzupełnianie grup zieleni śródpolnej, realizacja nasadzeń wzdłuż dróg i ciągów komunikacyjnych,

- tereny w zasięgu lokalnych zbiorników wód podziemnych – proponowane do najwyższej ochrony – zakaz wprowadzania nie oczyszczonych ścieków do ziemi i wód powierzchniowych oraz lokalizowania podmiotów gospodarczych prowadzących działalność produkcyjną nie spełniającą wymogów ochrony środowiska lub stanowiących zagrożenie dla wód wgłębnych, zakaz lokalizacji ferm bezściołowych,

85 - obszary proponowane do zalesień i zadrzewień – realizacja zalesień o składzie gatunkowym zgodnym z istniejącym siedliskiem w sposób wzmacniający powiązania przyrodnicze i pozwalający na kształtowanie zwartych przestrzeni obszarów aktywnych biologicznie,

- powstrzymywanie procesów erozyjnych przez wprowadzanie roślinności oraz zalesianie i zadrzewianie jarów, stromych stoków, osuwisk,

- ochrona cieków wodnych – pilna realizacja systemu gospodarki ściekowej,

- realizacja urządzeń przeciwpowodziowych - zakaz zmian użytkowania terenów dolin rzecznych, narażonych na niebezpieczeństwo powodzi,

- dopuszcza się wykorzystanie potoków jako odbiorników ścieków oczyszczonych z projektowanych na terenie gminy oczyszczalni ścieków,

- dla obiektów wpisanych do rejestru zabytków obowiązuje rygor bezwzględnego zachowania obiektów, wszystkie prace związane z przebudową, nadbudową oraz zmiany funkcji obiektów wymagają zezwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków; zaleca się, w trybie planu miejscowego, wyznaczenie wokół obiektów stref ochrony konserwatorskiej, w których sposób zagospodarowania przestrzeni powinien nawiązywać do tradycyjnych układów działek rolniczych, siedliskowych i osadniczych w zakresie form, gabarytów i usytuowania zabudowy, a także sposobów ogradzania i sytuowania zieleni,

- dla obiektów pozostających w ewidencji zabytków – niezbędne jest przeprowadzenie weryfikacji i aktualizacji; zalecane jest również pilne podjęcie prac inwentaryzacyjnych i studialnych umożliwiających uzupełnienie ewidencji o obiekty tradycyjnego drewnianego budownictwa wiejskiego i stare kapliczki przydrożne oraz przeprowadzenie prac inwentaryzacyjnych i studialnych dotyczących cmentarzy wojennych z okresu I wojny światowej; dopuszcza się adaptację obiektów budownictwa ludowego na cele związane z usługami komercyjnymi i obsługą ruchu turystycznego,

- dla zarejestrowanych stanowisk archeologicznych – wskazany wpis do rejestru zabytków stanowisk o najwyższej wartości poznawczej – obowiązuje zakaz zabudowy do czasu przeprowadzenia badań archeologicznych - przy prowadzeniu prac naruszających strukturę gruntów, należy zawiadomić służby WKZ (wymóg ten dotyczy także miejsc lokalizacji stanowisk archeologicznych),

86 - dla ochrony krajobrazu niezbędne jest realizowanie nowego zainwestowania w sposób respektujący wartości układu osadniczego poszczególnych miejscowości; współczesne formy architektoniczne powinny nawiązywać do lokalnych wzorów w zakresie skali, proporcji, stosowanych materiałów i kolorystyki - zakazuje się realizacji obiektów i form architektonicznych niedostosowanych do krajobrazu i rodzimych tradycji.

87 XI. WSTĘPNA PROGNOZA DALSZYCH ZMIAN ŚRODOWISKA

1. Zagrożenie środowiska w aspekcie dotychczasowego użytkowania

i zagospodarowania obszaru gminy Lipnica Murowana..

Analiza obecnego użytkowania i zagospodarowania obszaru gminy wykazała, że dotychczasowy rozwój osadnictwa i działalności gospodarczej na przedmio- towych obszarach nie pozostaje w sprzeczności z zasadami i wymaganiami ochrony środowiska.

2. Zagrożenie środowiska w aspekcie wstępnych prognoz rozwoju systemów osiedleńczych.

Charakter planowanych zmian w obrębie środowiska gminy nie odbiega zdecydowanie od dotychczasowego użytkowania i przeznaczenia terenów w obecnie obowiązującym planie zagospodarowania przestrzennego.

Najpoważniejszymi źródłami konfliktów w lokalnym środowisku są:

• brak kompleksowego uzbrojenia terenów budowlanych, • nierozwiązane problemy komunikacyjne w centrum Lipnicy Murowanej.

88 XII. PREDYSPOZYCJE PRZYRODNICZE ŚRODOWISKA W KSZTAŁTOWANIU STRUKTURY FUNKCJONALNO- PRZESTRZENNEJ

1. Kompleksowa ocena środowiska.

„Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lipnica Murowana” określiło podstawowe zadania dla prawidłowego rozwoju obszaru gminy, w tym: ochronę całokształtu walorów przyrodniczych poprzez racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody dostosowanymi do potencjalnych możliwości i wymogów ochrony środowiska przyrodniczego. Kierunki rozwoju gminy zostały określone w ścisłym powiązaniu naturalnych dyspozycji gminy (zarówno w aspekcie warunków środowiska jak i możliwości rozwoju gospodarczego) z nadrzędnym celem rozwoju województwa małopolskiego, a także strategicznymi celami rozwoju gminy. Nadrzędnym celem rozwoju gminy w województwie małopolskim jest zabezpieczenie zasobów dla przyszłości i stworzenie warunków dla harmonijnego wzrostu jako podstawy zrównoważonego rozwoju, oraz osiągnięcia konkurencyjności regionu.

Cele strategiczne gminy to:

- przebudowa struktury wsi i zasad rozwoju rolnictwa; - podniesienie poziomu wykształcenia mieszkańców; - modernizacja i rozwój infrastruktury technicznej, zwłaszcza rozwój systemów kanalizacji; - ochrona środowiska naturalnego, w szczególności zwiększenie retencji zlewni wód – powierzchniowych i podziemnych;

Szczegółowo zostały sformułowane drogi prowadzące do przebudowy struktury wsi i rozwoju rolnictwa; są to:

- restrukturyzacja obecnej struktury produkcji rolniczej w kierunku wzrostu jej efektywności, oraz dostosowanie do standardów europejskich; - zwiększenie intensywności procesów koncentracji ziemi i wzrost wielkości gospodarstw; - wzrost produkcji żywności i jej przetwórstwa; - rozwój usług; - wzrost poziomu ogólnych i specjalistycznych kwalifikacji mieszkańców wsi; - poprawa warunków życia i pracy.

89 Kierunki rozwoju gminy obejmują:

- rozwój rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego; - rozwój rekreacji, w tym również turystyki, a zwłaszcza agroturystyki; - powiększanie powierzchni lasów poprzez zalesianie gruntów, które są nieprzydatne dla rolnictwa, narażone na procesy erozyjne; - wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich; - porządkowanie struktur osadniczych, a w szczególności powstrzymanie dalszego rozpraszania zabudowy.

Najważniejsze aspekty gospodarki gminy obejmują:

- niewykorzystanie bądź ograniczone wykorzystanie istniejących zasobów i możliwości gospodarczych gminy, zarówno rolniczych jak i nierolniczych kierunków działalności gospodarczej jak: przemysł i rekreacja; - zmniejszenie występującego w gminie bezrobocia; - niepełne i nie zawsze prawidłowo ukierunkowane wykorzystanie dla rolnictwa istniejących zasobów, przy jednoczesnym uszczuplaniu rolniczej przestrzeni produkcyjnej poprzez zmianę terenów rolniczego użytkowania na tereny zainwestowania nie związanego z rolnictwem; - występowanie ograniczeń utrudniających możliwości szybkiej przebudowy struktury rolnej.

W odniesieniu do środowiska przyrodniczego należy wymienić następujące problemy:

- zanieczyszczenie wód powierzchniowych (w mniejszym stopniu wgłębnych), spowodowane niedostatecznym rozwojem zbiorczych systemów kanalizacji (odprowadzanie nie oczyszczonych ścieków komunalnych do rzek i potoków), a także brakiem pełnego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, przemysłowymi, niebezpiecznymi oraz stosowaniem chemicznych środków ochrony roślin i nawozów sztucznych; - erozję terenów rolnych; - zanieczyszczenie powietrza spowodowane zarówno stosowaniem tradycyjnych systemów ogrzewania jak i uciążliwościami komunikacyjnymi, zwłaszcza przy głównych trasach komunikacyjnych.

Zasoby kulturowe – zwłaszcza kultury materialnej – są zagrożone częściowo brakiem bieżących działań na rzecz zachowania ich substancji, jak i tendencjami rozwoju zainwestowania - sprzecznymi z ochroną krajobrazu kulturowego.

90 Warunki życia mieszkańców cechują:

- niepełne wyposażenie terenów wsi w usługi - zarówno publiczne, jak i komercyjne; - brak systemów wodociągowych i kanalizacyjnych w całej gminie; - niedostatecznie zmodernizowany układ dróg, nie odpowiadający standardom technicznym obowiązujących w określonych kategoriach.

Ukształtowanie przestrzenne wykazuje tendencje do nadmiernego rozpraszania zabudowy, a także lokalizowania jej w obszarach niewskazanych dla rozwoju zainwestowania zarówno mieszkaniowo-usługowego jak i produkcyjnego. W/w problemy dotyczą zarówno obszarów o niekorzystnych i bardzo niekorzystnych warunkach fizjograficznych, jak i objętych różnymi formami ochrony ustawowej.

2. Cele i kierunki polityki przestrzennej na obszarze woj. małopolskiego w odniesieniu do gminy Lipnica Murowana.

1) Cele polityki przestrzennej: a) przebudowa struktury wsi – obejmująca: - stworzenie warunków dla wielofunkcyjnego rozwoju wsi, - poprawę struktury gospodarstw poprzez stymulowanie procesów koncentracji terenów upraw rolnych, warunkujących wzrost efektywności produkcji rolnej oraz specjalizacji produkcji; b) podniesienie poziomu wykształcenia ludności z równoczesnym przystosowaniem do potrzeb rynku pracy; c) modernizacja i rozwój infrastruktury technicznej; d) ochrona środowiska naturalnego.

2) Kierunki polityki przestrzennej na obszarze województwa.

a) Układ węzłowy.

Ośrodkiem gminnym jest miejscowość Lipnica Murowana. Pozostałe jednostki osadnicze funkcjonują w układzie wsi. Podstawowe kierunki rozwoju gminy to: warzywnictwo, sadownictwo, chów bydła mlecznego wraz ze zwiększeniem intensywności użytkowania łąk i pastwisk, nieuciążliwy przemysł i rzemiosło oraz agroturystyka.

91 b) Układ strefowo-liniowy.

Gmina Lipnica Murowana znajduje się w strefie:

- działań zmierzających do objęcia ochroną i dolesieniami związanych z: • ochroną przyrody, szczególnie w strefach ekologicznych umożliwiającej bytowanie znacznej liczbie naturalnych gatunków roślin i zwierząt (nisze ekologiczne), • ochroną terenów o większych walorach krajobrazowych, • ochroną udokumentowanych złóż kopalin, • ochroną zasobów dziedzictwa i tożsamości kulturowej regionu, • przyrodniczo-ekologicznym charakterem środowiska, • ochroną kompleksów leśnych, a zwłaszcza kompleksów uznanych za ochronne, • preferowaniem dolesień na niskich klasach bonitacyjnych gleby (zgodnie z krajowym programem dolesień). - restrukturyzacji rolnictwa związanej z: • zwiększeniem powierzchni gospodarstw oraz ograniczeniu zatrudnie- nia w rolnictwie,wielofunkcyjnym rozwojem terenów wiejskich (organizacji pozarolniczych miejsc pracy), • podnoszeniem poziomu wykształcenia (kwalifikacji) ludności rolniczej, promowaniem ugruntowanych kierunków produkcji z uwzględnieniem zasad ekologii (warzywnictwa, sadownictwa), • uzupełnień infrastruktury technicznej – w szczególności sieci wodociągowych, kanalizacyjnych, energetycznych, elektrycznych, teletechnicznych, w zakresie składowania odpadów , dróg lokalnych.

3. Wytyczne Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego.

1) Rozwój sieci osiedleńczej.

Prognoza rozwoju sieci osiedleńczej województwa przyjmuje dla obszaru gminy Lipnica Murowana stabilny rozwój osadnictwa z aktywizacją miejscowości gminy. Rozwój osadnictwa, uzyskanie i zachowanie ładu przestrzennego wymaga:

- przeciwdziałania rozpraszania budownictwa (szczególnie w południowej części gminy) na rzecz tworzenia zwartych terenów budowlanych metodą porządkowania uzupełnienia i kompozycji istniejących układów osadniczych,

92 - określenia w planach zagospodarowania przestrzennego - obszarów potencjalnej aktywności budowlanej (w oparciu o analizę istniejącego zainwestowania), - zainwestowanie w pierwszej kolejności wolnych terenów, które znajdują się w obszarach zurbanizowanych i wyposażonych w infrastrukturę techniczną, - preferowanie rozwoju wielofunkcyjnego obszarów wiejskich - ze szczególnym uwzględnieniem urbanizacji miejscowości gminnej.

2) Ochrona środowiska przyrodniczego.

Obszary podlegające ochronie w gminie Lipnica Murowana:

- Wiśnicko-Lipnicki Park Krajobrazowy, czyli cały obszar gminy, - kompleksy gleb wysokich klas, - lasy objęte prawną ochroną (glebochronne).

3) Ochrona przestrzeni rolniczej:

- ochrona gruntów o wysokiej wartości rolniczej przed zmianą użytkowania oraz degradacją - zwłaszcza przed erozją wodną, - wykorzystanie potencjału produkcyjnego z zachowaniem zasad ekologii.

4) Restrukturyzacja rolnictwa:

- zmiana struktury obszarowej gospodarstw w kierunku ich powiększania – drogą komasacji i obrotu ziemią, - wielofunkcyjny rozwój terenów wiejskich (organizację pozarolniczych miejsc pracy dla absorpcji nadwyżek siły roboczej w rolnictwie), - podnoszenie wykształcenia i kwalifikacji ludności, szczególnie rolniczej.

5) Restrukturyzacja leśnictwa:

- zwiększenie lesistości poprzez zalesienie terenów o najniższych glebach i wartości rolniczej oraz nachyleniu stoków powyżej 20o, - ochrona i zachowanie trwałości lasów.

6) Ochrona zasobów kulturowych:

- ochrona dziedzictwa kulturowego i tożsamości kulturowej, - wykorzystanie walorów środowiska kulturowego dla kształtowania ładu i podniesienia atrakcyjności turystycznej przestrzeni gminy.

93 „Waloryzacja wartości kulturowej” opracowana przez WKZ – kwalifikuje gminę Lipnica Murowana do kategorii o wybitnych wartościach kulturowych.

7) Infrastruktura techniczna:

- budowa sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej na całym obszarze gminy.

8) Turystyka:

- rozwój agro- i ekoturystyki na całym obszarze gminy, jako szansy aktywizacji terenów wiejskich formą nie kolidującą z ochroną środowiska przyrodniczego.

4. Waloryzacja funkcjonalno-przestrzenna obszaru gminy.

1) Obszary o przeciętnych wartościach środowiska przyrodniczego – predysponowane do pełnienia funkcji gospodarczych:

a) obszary wskazane dla rozwoju osadnictwa – obejmują tereny równinne, wierzchowiny oraz łagodne, południowe stoki wyniesień, występujące zarówno w centralnej, wschodniej jak i zachodniej części gminy;

b) obszary mniej korzystne i niekorzystne dla rozwoju osadnictwa – obejmują: północne stoki bardziej stromych wyniesień terenu, stoki o niestabilnej strukturze geologiczno-morfologicznej i tendencjach do powstawania złazisk, doliny rzek i potoków, a także tereny sąsiadujące z obiektami i zespołami szkodliwymi i uciążliwymi dla środowiska;

c) obszary wykluczone dla osadnictwa – obejmują: osuwiska, zarówno czynne jak i tereny zagrożone ich powstaniem – szczególnie narażone na procesy denudacyjne (głównie stoki o nachyleniu powyżej 10%), obszary źródliskowe, doliny rzek i potoków stanowiących źródła wody pitnej oraz rejony zagrożone znacznymi wahaniami poziomu wód powierzchniowych;

d) obszary wskazane do objęcia zorganizowaną działalnością inwestycyjną – występują w centralnej części gminy, a ponadto obejmują centra poszczególnych miejscowości;

94 e) obszary wymagające przekształceń i rehabilitacji – to głównie obszary ochrony konserwatorskiej: centra miejscowości o charakterystycznych układach osadniczych, a także rejony rozproszonej zabudowy; obszary szczególnego nadzoru konserwatorskiego winny być porządkowane i przekształcane pod bezpośrednim nadzorem konserwatora, szczególnie w odniesieniu do obiektów (zespołów) o walorach etnograficznych, wpisanych do rejestru zabytków, wymagających odpowiedniego kształtowania: funkcji, skali i form zainwestowania krajobrazu w sąsiedztwie chronionych obiektów gminy;

f) obszary wymagające przekształceń i rekultywacji – obejmują tereny nielegalnego wydobywania surowców mineralnych oraz tereny dzikich wysypisk śmieci.

2) Obszary, które należy wyłączyć z lokalizacji jakiejkolwiek zabudowy z uwagi na ich cenne wartości przyrodnicze i pełnienie ważnych funkcji środowiskotwórczych (aktywne biologicznie ekosystemy leśne, łąkowe, bagienne i wodne wskazane do ochrony przed degradacją wartości ogólnośrodowiskowych i ścisłego podporządkowania ich gospodarczego użytkowania nadrzędnej funkcji przyrodniczej) oraz kompleksy rolne o wysokich klasach bonitacyjnych).

a) Ekosystemy leśne pełniące funkcje ekologiczne, ochronne, klimatotwórcze i krajobrazowe. Różnorodne grupy powierzchni leśnych o odmiennej przydatności dla funkcji rekreacji (dążenie do koncentracji ruchu masowego na przedpolu lub obrzeżu kompleksów leśnych oraz na przestrzeganiu zasady użytkowania wnętrza lasu jako obszaru dostępnego dla penetracji pieszej). Lokalizacja: głównie w zachodniej, południowej i wschodniej części gminy.

b) Ekosystemy wodne, bagienne, łąkowe i polne dolin oraz obniżeń terenu. Tereny otwarte (seminaturalne zbiorowiska łąkowe z lokalnymi zadrzewie- niami i zakrzewieniami). Lokalizacja: głównie w dolinie rzeki Uszwicy.

c) Kompleksy rolne o wysokich klasach bonitacyjnych gleb. Lokalizacja: pojedyncze płaty na całym obszarze (częściowo zainwestowane zabudową mieszkaniowo-zagrodową).

95 5. Wnioski.

Na tle kierunkowych zadań sformułowanych dla rozwoju regionu tarnowskiego oraz wytycznych dla gminy Lipnica Murowana, najważniejszym priorytetem dla prawidłowego wielofunkcyjnego rozwoju gminy jest polityka gospodarcza – prowadzona na zasadzie ekorozwoju, zapewnienia ładu w środowisku – z uwzględnieniem aspektów gospodarczych, funkcjonalnych i ochronnych. Główną zasadą zagospodarowania przestrzennego obszaru gminy winna być koncentracja osadnictwa i rejonizacja działalności społeczno- gospodarczej w formie zespołów zabudowy w obniżeniach dolinnych, łagodnych stokach wzniesień, przy unikaniu kształtowania form silnie rozciągniętych wzdłuż dróg i wąskich dolin oraz rozpraszania zabudowy. Program Rozwoju Lokalnego Gminy Lipnica Murowana na lata 2004 - 2013, opracowany w maju 2004 r. objął cały obszar gminy, tj. miejscowości: Borówną, Lipnicę Dolną, Lipnicę Górną, Lipnicę Murowaną oraz Rajbrot. Program określa główne zadania inwestycyjne na obszarze gminy Lipnica Murowana, tj.: . budowa kanalizacji, . remont nawierzchni dróg i chodników, . budowa parkingów, . wykonanie nawierzchni dróg, . modernizacja składowiska odpadów komunalnych, . modernizacja Ośrodka Edukacji w Borównej. Głównymi rezultatami wykonania programu jest zwiększenie liczby odwiedzających turystów, wzrost aktywności gospodarczej, wymuszenie mobilności zawodowej mieszkańców gminy, poprawa bezpieczeństwa na drogach spadek bezrobocia, wzrost konkurencyjności regionu. Rozwój gminy wymaga współpracy ze wszystkimi gminami ościennymi. Najistotniejszą dziedziną rozwoju będzie ochrona środowiska przyrodniczego i kulturowego – utrzymanie istniejących i tworzenie nowych form ochrony. W rozwoju działalności społeczno-gospodarczej najważniejszy będzie rozwój rekreacji oraz podejmowanie działalności gospodarczej - przy współpracy z podobnymi ponadlokalnymi ośrodkami – biegunami rozwoju. W rozwoju działalności produkcyjno-usługowej należy kierować się zasadą ciągłości gospodarczej, a rozwiązaniach funkcjonalno-przestrzennych uwzględniać charakter otaczającego krajobrazu. Rozwojowi osadnictwa winna towarzyszyć równolegle realizowana infrastruktura techniczna i system komunikacyjny.

Osadnictwo winno rozwijać się poza obszarami zagrożeń i ochrony.

96 XIII. OCENA PRZYDATNOŚCI ŚRODOWISKA DLA RÓŻNYCH RODZAJÓW UŻYTKOWANIA I FORM ZAGOSPODAROWANIA

1. Struktura przyrodnicza gminy Lipnica Murowana w aspekcie rozwoju funkcjonalno-przestrzennego (wg „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego).

Pod względem przyrodniczo-krajobrazowym obszar gminy Lipnica Murowana charakteryzuje się wyraźną dwudzielnością północ – południe z podziałem na:

- część północną – w obrębie Pogórza Wiśnickiego, - część południową – w obrębie Beskidu Wyspowego.

2. Struktura funkcjonalno-przestrzenna gminy Lipnica Murowana.

Powiązanie możliwości rolniczych i osadniczych z walorami przyrodniczymi obszaru gminy może przyczynić się do rozwoju agroturystyki i dziedzin pośrednio związanych z turystyką (produkcja zdrowej żywności, rękodzieło, różne formy sztuki). Gminę charakteryzuje zróżnicowana struktura środowiska.

Analiza wskazuje na konieczność rozdziału funkcjonalno-przestrzen- nego gminy na:

- część północną i południową – o profilu rolniczo-rekreacyjnym, - część centralną – o profilu osadniczo-rekreacyjnym.

W obrębie struktury obszaru gminy wyróżnia się ponadto:

- strefa osadnicza, - strefa terenów otwartych (rolniczo-osadnicza), - strefa terenów leśnych i zadrzewień (przyrodniczo-czynna).

Funkcjonowanie środowiska gminy zależeć będzie od zachowania prawidłowych proporcji i współzależności w obrębie jego grup strukturalnych.

97 XIV. WNIOSKI DO MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

1. Wnioski z uwarunkowań ekofizjograficznych i gospodarczych.

1) Wnioski z uwarunkowań wynikających z przepisów dotyczących ochrony środowiska oraz ustawy o ochronie przyrody: α) nakazy, zakazy i ograniczenia wynikające z przynależności gminy do obszarów chronionego krajobrazu oraz parków krajobrazowych, β) zasady gospodarowania w strefach ochrony bezpośredniej i pośredniej ujęć wody oraz strefach ochrony sanitarnej urządzeń związanych z gospodarką wodną, χ) utworzenie lokalnych form ochrony dużych kompleksów leśnych,

2) Wnioski z uwarunkowań wynikających z przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz ustawy o lasach: α) ochrona terenów leśnych przed dalszą degradacją, poprawa ich stanu zdrowotnego, β) wydzielenie kompleksów rolniczych oraz kompleksów użytków zielonych kl. I –III, na których obowiązywać będzie całkowity zakaz realizacji obiektów kubaturo- wych, χ) wskazanie terenów leśnych o szczególnych wartościach naturalnych – wyznaczenie w ich otoczeniu terenów wskazanych na dolesienia oraz wyznaczenie w ich otoczeniu terenów, na których obowiązywać będzie całkowity zakaz realizacji obiektów kubaturowych.

3) Wnioski z uwarunkowań wynikających z konieczności ochrony dóbr kultury: α) uzgadnianie z WKZ wszelkich przedsięwzięć w obrębie i otoczeniu zabytków wpisanych do rejestru oraz z ewidencji zabytków - nie objętych rejestrem, b) nadzór archeologiczny wobec działań inwestycyjnych w obrębie stanowisk archeologicznych.

4) Podstawowe rodzaje działań w zakresie ochrony dóbr kultury: a) bezwzględna ochrona obiektów i zespołów zabytkowych znajdujących się w ewidencji zabytków, i to zarówno ochrona bezpośrednia jak i widokowa - zgodnie z zapisami istniejących i przyszłych wskazań konserwatorskich;

98 b) zachowanie i utrzymanie historycznych układów (względnie ich fragmentów) przestrzennych (krajobrazowych); c) zabezpieczenie już zidentyfikowanych stanowisk archeologicznych, a także stworzenie warunków do prowadzenia dalszych badań archeologicznych na obszarze gminy, d) postuluje się:

- umiejętne wykorzystanie obiektów zabytkowych dla celów turystycznych (w porozumieniu z WKZ), - wprowadzanie we współczesnym budownictwie gabarytów, form, materiałów i detali przenoszących miejscowe tradycje, - kultywowanie zwyczajów i tradycji związanych z niematerialnymi dobrami kultury (obrzędy, strój, nazewnictwo), - wyznaczanie terenów budowlanych na obszarach historycznie związanych z osadnictwem; ochrona terenów historycznie pełniących odmienne funkcje; e) kierunkowe działania w celu ochrony najcenniejszych zasobów środowiska kulturowego gminy:

- prawidłowe kształtowanie zabudowy dolin potoków i wzniesień, - utrzymanie historycznych układów osadniczych poszczególnych miejsco- wości, - zachowanie wiejskich przysiółków z ich lokalnym nazewnictwem, - zachowanie historycznej sieci drogowej, - ochrona wartościowych obszarów gminy przed ekspansją osadnictwa, - przeciwdziałanie “zanikaniu” obiektów zewidencjonowanych pod względem konserwatorskim i archeologicznym, - świadome kształtowanie przestrzeni poprzez ochronę dominant architekto- nicznych i krajobrazowych, punktów, ciągów i dróg widokowych, - dbałość o stan zachowania sakralnych zabytków małej architektury (kapliczki, krzyże przydrożne), - utrzymanie krajobrazu otwartego, charakteryzującego się wartościowymi powiązaniami, - kształtowanie współczesnego krajobrazu kulturowego w oparciu o tradycje historyczne, - prowadzenie wszelkich prac w obrębie i otoczeniu obiektów wpisanych do rejestru zabytków wyłącznie przez uprawnionych wykonawców działających zgodnie ze sztuką konserwatorską.

99 5) Wnioski z uwarunkowań wynikających z ponadlokalnych planów i prognoz: a) komunikacja: - modernizacja drogi wojewódzkiej nr 966 Wieliczka – Muchówka - Tymowa; b) infrastruktura techniczna: - budowa linii światłowodowej Kraków – Tarnów – Rzeszów – Przemyśl, - naprawa urządzeń przeciwpowodziowych; c) gospodarka wodna i ochrona środowiska: - sanitacja zlewni Dunajca (pośrednio Wisły); d) program rozwoju gminy: - komasacja gruntów, - rozwój pozarolniczych miejsc pracy, - rozwój agroturystyki, - zalesianie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa i niekorzystnych dla urbanizacji, - rozwój infrastruktury technicznej.

6) Wnioski z uwarunkowań wynikających z położenia i związków z otocze- niem: - ekstensywne kształtowanie zabudowy na obszarach przyrodniczo-czynnych, - zachowanie strefy upraw polowych jako źródła zaopatrzenia w żywność, - tworzenie rezerw terenów osadniczych dla perspektywicznego rozwoju inwestycji, - wykorzystanie położenia gminy w regionie o dominacji rolnictwa i rekreacji.

7) Wnioski z uwarunkowań wynikających z dotychczasowego sposobu zabudowy i zagospodarowania: - ograniczanie skłonności do intensyfikacji i wydłużania zabudowy wzdłuż ciągów drogowych, - uwzględnienie specyficznych warunków naturalnych (liczne jary, wąwozy oraz duże spadki w obrębie części terenów) potęgujących tradycyjne obudowy dróg zabudową, - kontrola naturalnego procesu urbanizacji postępującej w centrum gminy oraz w kierunku: zachodnim północnym i południowym – wzdłuż dróg lokalnych i ponadlokalnych.

8) Wnioski z uwarunkowań wynikających ze zmian sytuacji gospodarczej i znaczenia rynku pracy:

10 - pozyskiwanie dużych gospodarstw rolnych oraz ograniczanie rozwoju małych, - powstawanie niewielkich firm na bazie siedlisk rolniczych (rzemiosło, usługi, agroturystyka), - rozbudowa i budowa sieci infrastruktury technicznej, modernizacja dróg, - wyznaczenie skupisk pozarolniczych miejsc pracy (obszarów aktywizacji gospodarczej).

9) Wnioski z uwarunkowań wynikających ze zmian sytuacji demograficznej: - uwzględnienie wzrostu popytu na usługi rekreacji.

10) Wnioski z uwarunkowań wynikających z wieloletnich programów rozwoju gminy Lipnica Murowana: - modernizacja dróg, - wykorzystanie lokalnych zasobów wód podziemnych, - rozbudowa i budowa ujęć wody pitnej, - rozbudowa i budowa sieci wodociągowych, - rozbudowa zbiorczej kanalizacji sanitarnej z odprowadzeniem ścieków do zbiorczych oczyszczalni.

2. Określenie przydatności poszczególnych terenów gminy dla wielofunk- cyjnego użytkowania.

Analiza warunków naturalnych, wstępna ocena stanu i zmian zachodzących w środowisku oraz prognozy wynikające z przesłanek dotyczących rozwoju przedmiotowych jednostek administracyjnych umożliwiły określenie przydatności poszczególnych terenów gminy Lipnica Murowana dla określonych funkcji.

W obrębie w/w rejonów należy wskazać obszary koncentracji osadnictwa, takie jak:

1) strefa osadnictwa, obejmująca: a) tereny koncentracji usług publicznych i mieszkalnictwa jednorodzinnego, b) tereny aktywizacji gospodarczej, c) tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, zagrodowej i usługowej, d) tereny zabudowy jednorodzinnej,

z zastrzeżeniem, że w niektórych miejscowościach obszary aktywizacji gospodarczej stanowić będą niewielkie tereny produkcji rolniczej i pozarolniczej, funkcjonujące w obrębie istniejącego osadnictwa;

10 2) strefa turystyczno-rekreacyjna, obejmująca: a) tereny rekreacji indywidualnej z dopuszczeniem usług nieuciążliwych, b) tereny rekreacji zbiorowej, c) tereny agroturystyki, d) tereny sportu;

3) strefa trwałego użytkowania rolniczego, obejmująca: a) tereny produkcji rolnej i przetwórstwa rolno-spożywczego (rolniczo-osadnicze), b) tereny aktywizacji gospodarczej dla lokalizacji obiektów produkcji rolniczej , c) tereny kompleksów łąkowych chronionych (bez prawa zabudowy), d) tereny kompleksów rolnych chronionych (bez prawa zabudowy), z zastrzeżeniem, że w niektórych miejscowościach obszary przetwórstwa rolno- spożywczego oraz aktywizacji gospodarczej stanowić będą niewielkie tereny w obrębie istniejącego osadnictwa;

4) strefa trwałego użytkowania leśnego, obejmująca: a) kompleksy leśne w obrębie lasów gospodarczych, b) kompleksy leśne w obrębie lasów chronionych, c) tereny przeznaczone do zalesienia, d) tereny parków leśnych, enklaw zieleni leśnej i zadrzewień.

3. Obszary, których użytkowanie i zagospodarowanie, z uwagi na cechy zasobów i ich rolę w strukturze przyrodniczej obszaru, powinno być podporządkowane ochronie środowiska dla zapewnienia jego prawidłowego funkcjonowania i zachowania różnorodności biologicznej.

1) Obszary szczególnej ochrony na obszarze gminy Lipnica Murowana:

α) tereny koncentracji form przyrodniczych i morfologicznych (liczne jary, wąwozy, dolinki) zagospodarowane licznymi gatunkami flory i fauny, małopowierzch- niowymi zespołami leśnymi ochronnymi oraz dużymi zespołami leśnymi, β) stanowiska archeologiczne, χ) obiekty i obszary wpisane do rejestru zabytków, δ) obiekty i obszary z ewidencji zabytków, ε) obszar gminy, jako parku krajobrazowego, φ) obszary ochrony zasobów wodnych i ujęć wód, γ) obszary złóż surowców mineralnych,

10 η) powiązania widokowe, ι) dominanty architektoniczne i krajobrazowe.

4. Ograniczenia wynikające z konieczności ochrony zasobów środowiska oraz występowania zagrożeń i uciążliwości środowiska.

1) Tereny ochrony wartościowych zasobów środowiska:

tereny rolne otwarte (bez zabudowy) wraz z cennymi kompleksami rolnymi i glebami klas I – III, na których należy – w miarę możliwości wykluczyć wszelką działalność inwestycyjną.

2) Tereny występowania zagrożeń środowiska: a) wewnętrzne: - tereny rolne niewłaściwie uprawiane oraz brak kompleksowego systemu wodno- kanalizacyjnego mające wpływ na powstawanie zanieczyszczeń wielkoobsza- rowych, - postępująca ekspansja osadnictwa;

β) zewnętrzne: - zanieczyszczenie gleb, powietrza i wód powodowane poprzez ponadlokalne trasy komunikacyjne.

3) Tereny występowania uciążliwości środowiska. a) zagrożenie hałasem – wzdłuż tras komunikacyjnych – szczególnie wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 966 Wieliczka – Muchówka - Tymowa, b) zagrożenie promieniowaniem elektromagnetycznym – w obrębie przebiegu linii elektroenergetycznych średniego napięcia 15 kV oraz projektowanych masztów telekomunikacyjnych, c) zagrożenie osuwiskowe – w obrębie terenów o dużych spadkach - powyżej 10 % i silnej erozji oraz w otoczeniu brzegowym jarów i wąwozów, d) zagrożenie powodziowe – w dolinie rzeki Uszwicy i Potoku Górzańskiego oraz w obrębie lokalnych potoków, e) strefy uciążliwości sanitarnej w otoczeniu: - składowisk odpadów komunalnych, - grzebowisk zwierząt, - oczyszczalni ścieków sanitarnych, - cmentarzy czynnych.

10 PRIORYTETOWE KIERUNKI ZMIAN W ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM GMINY LIPNICA MUROWANA – SYNTEZA

Analiza środowiska, powiązań z najbliższym otoczeniem, wytyczne ze “Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego woj. małopolskiego pozwoliły określić w najważniejsze kierunki rozwoju społeczno- gospodarczego gminy, w tym:

− kontrolowany rozwój różnych form rekreacji czynnej i stacjonarnej, letniej i zimowej, krótko- i długookresowej, − restrukturyzacja i modernizacja rolnictwa, w tym: rozwój rolnictwa ekologicznego i agroturystyki, − kontrolowany rozwój budownictwa mieszkaniowego i rekreacyjnego, − zachowanie cennych zasobów środowiska naturalnego i kulturowego, − rejonizacja rozwoju strefy produkcyjnej.

1. Ochrona środowiska gminy w dostosowaniu do waloryzacji krajobrazu, wartości przyrodniczych oraz kulturowych poprzez:

- tworzenie stref osadnictwa z klasyfikacją w zakresie możliwości ich rozwoju, - wydzielenie strefy ekologicznej, obejmującej tereny przyrodniczo-czynne bez możliwości zabudowy oraz z ograniczoną możliwością zabudowy, - ochrona indywidualna obiektów zabytkowych oraz strukturalna – zespołów osadniczych.

2. Rozwój funkcjonalno-przestrzenny w oparciu o kwalifikacje terenów

w zakresie możliwości ich użytkowania i zagospodarowania:

- wyodrębnienie terenów o skomplikowanych warunkach osadniczych, konflik- towym użytkowaniu lub przeznaczeniu, tworzenie stref uciążliwości lub ochrony, - rekultywacja terenów zdegradowanych działalnością człowieka lub siłami przyrody, renaturalizacja dolin rzecznych, - rewaloryzacja zespołów i obiektów o wartościach kulturowych, - rewitalizacja zespołów i obiektów o wartościach kulturowych.

10 3. Tworzenie struktury funkcjonalno-przestrzennej poprzez wyodrębnie-nie rejonów najbardziej przydatnych dla określonych funkcji poprzez:

- rozwój rekreacji w powiązaniu z terenami leśnymi, - dalszy rozwój rolnictwa w północnej, centralnej i południowej części Gminy, w powiązaniu z rozwojem agroturystyki, - rozwój osadnictwa w centralnej części gminy, w powiązaniu z rozwojem rolnictwa i rekreacji.

4. Kontrolowany rozwój urbanizacji w obrębie obszarów problemowych:

- wydzielanie obszarów o jednorodnym lub wielofunkcyjnym zakresie użytkowania, - realizacja pełnego zakresu infrastruktury technicznej i komunikacji w obrębie terenów osadniczych, - ochrona wyróżników kulturowych i krajobrazowych gminy w obrębie poszczególnych miejscowości.

5. Tworzenie programów integrujących środowisko społeczne gminy w celu poprawy warunków życia i ładu funkcjonalno-przestrzennego:

- rozwój tras turystycznych (wędrówkowych i rowerowych, dydaktycznych

i rekreacyjnych), - tworzenie ośrodków ukierunkowanej rekreacji oraz wielofunkcyjnych – z poszerzonym programem ochrony zdrowia z preferencjami dla określonych grup społecznych i wiekowych, - odbudowa regionalnej tradycji rzemieślniczej gminy, - utrzymanie tradycji rolniczych – sadownictwa i ogrodnictwa.

10 XVI. OCENA WARUNKÓW W OBRĘBIE TERENÓW OBJĘTYCH ZMIANĄ MPZP GMINY LIPNICA MUROWANA, W OBRĘBIE KTÓRYCH PRZEWIDUJE SIĘ ZMIANĘ PRZEZNACZENIA LUB WPROWADZENIE, BĄDŹ AKTUALIZACJĘ SZCZEGÓLNYCH WARUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA – W ODNIESIENIU DO OBECNIE OBOWIĄZUJĄCEGO PLANU

1. Ocena warunków przyrodniczych – w obrębie projektowanych zmian przeznaczenia terenów.

Tereny objęte projektowanymi zmianami w stanie obecnym w pozostają w użytkowaniu rolniczym. Położone są one w różnych rejonach gminy, lecz w sąsiedztwie terenów już zainwestowanych i częściowo przekształconych.

W projekcie planu:

- utrzymuje się zasady wynikające z obowiązujących form ochrony przyrody i krajobrazu – obszarów chronionego krajobrazu i parków krajobrazowych, - utrzymuje się przeznaczenia terenów położonych w obrębie obszarów chronionych oraz dostosowuje się szczególne warunki zagospodarowania tych terenów, do aktualnie obowiązujących przepisów.

Na terenach, w obrębie których w projekcie zmiany planu przewiduje się:

- zmianę przeznaczenia z terenów rolnych na cele nierolnicze i nieleśne, - zmianę przeznaczenia w obrębie terenów budowlanych nie występują zbiorowiska roślinne o szczególnych wartościach przyrodniczych.

Na terenach w obrębie łąk, należących do półnaturalnych zbiorowisk roślinnych – zwłaszcza na stokach wzniesień, gdzie występują pojedyncze gatunki roślin chronionych – wskazane do zachowania, proponuje się, aby przed rozpoczęciem procesów inwestycyjnych przenieść najcenniejsze gatunki roślin poza obszar realizacji nowych inwestycji.

10 2. Ocena warunków kulturowych – w obrębie projektowanych zmian przeznaczenia terenów.

Tereny objęte projektowanymi zmianami, nie ingerują w środowisko kulturowe. Projekt zmiany obecnie obowiązującego planu przewiduje powstanie pojedynczych obiektów budowlanych na terenach o charakterze rolniczo-osadniczym, a więc na terenach już częściowo przekształconych.

Zgodnie z Ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.) na terenach objętych planem obowiązują:

1) jako forma ochrony krajobrazu kulturowego - ustalenia wynikające z form ochrony struktury krajobrazu kulturowego, w tym: a) ustalenia w zakresie sposobu zagospodarowania terenów oraz zasad kształtowania architektury na wszystkich terenach objętych zmianą planu, b) zachowanie krajobrazu kulturowego, powiązań historycznych, przyrodniczych i przestrzennych oraz ochrona wartościowych układów urbanistycznych i form architektonicznych, c) utrzymanie historycznych powiązań w kontekście terytorialnym oraz ochrona wartościowych układów urbanistycznych i form architektonicznych na obszarach podlegających ochronie konserwatorskiej,

2) jako forma ochrony zabytków – a) ochrona obiektów z ewidencji zabytków, b) ochrona obiektów z ewidencji zabytków, wpisanych do rejestru (księga A);

3) jako forma ochrony dóbr kultury współczesnej – ochrona wartościowych wytworów kultury współczesnej – obiektów budowlanych, pomników, założeń cmentarnych, parkowych i innych wybitnych dzieł sztuki.

3. Ocena warunków budowlanych – w obrębie projektowanych zmian przeznaczenia terenów.

1) Ocena zagrożenia osuwiskowego – w obrębie projektowanych zmian przeznaczenia terenów. W MPZP gminy Lipnica Murowana (obecnie obowiązującym) określono tereny osuwiskowe oraz tereny o predyspozycjach osuwiskowych.

10 Wyselekcjonowano je na podstawie materiałów Ministerstwa Ochrony Środowiska, Państwowego Instytutu Geologicznego, materiałów Urzędu Wojewódzkiego Oddziału Zamiejscowego w Tarnowie, zgłoszeń właścicieli poszczególnych terenów oraz na podstawie analizy ukształtowania terenów oraz budowy geologicznej obszaru gminy. Na części terenów, objętych projektem zmiany planu, występuje niewielkie zagrożenie procesami denudacyjnymi.

2) Ocena zagrożenia powodziowego – w obrębie projektowanych zmian przeznaczenia terenów.

Na obszarze gminy występuje zagrożenie powodziowe w dolinie rzeki Uszwicy – tereny zagrożone powodzią i podtopieniem określono – na podstawie danych historycznych. Tereny przewidziane do zmiany przeznaczenia i zabudowy położone są poza obszarami zagrożonymi powodzią. Na niektórych terenach występuje zagrożenie podtopieniem.

4. Ocena warunków dla terenów objętych zmianą planu w zakresie granic, sposobów zagospodarowania terenów oraz obiektów podlegających ochronie, określonych na podstawie odrębnych przepisów.

I. W zakresie ochrony środowiska:

I.A. Obowiązuje ochrona gruntów rolnych i leśnych –

– w projekcie zmiany planu, na cele nierolnicze, na podstawie art. 7 ust.1 Ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266. z późn. zm.) przeznacza się:

a) grunty rolne stanowiące użytki rolne klas III – o zwartych obszarach przekraczających 0,50 ha - wymagające zgody, o której mowa w art. 7, ust. 2 wymienionej ustawy, b) grunty rolne stanowiące użytki rolne klas IV – o zwartych obszarach przekraczających 1,00 ha - wymagające zgody, o której mowa w art. 7, ust. 2 wymienionej ustawy, c) grunty rolne klas V i VI – nie wymagające zgody, o której mowa w art. 7, ust. 2

wymienionej ustawy, d) na cele nierolnicze nie przeznacza się gruntów leśnych.

10 Wnioski.

Na obszar gminy nie wprowadza się inwestycji, które mogłyby znacząco wpłynąć na zanieczyszczenie gleb chronionych. Planuje się dalszy rozwój osadnictwa w miejscach bardziej zurbanizowanych.

I.B. Obowiązuje ochrona klimatu akustycznego –

– w projekcie zmiany planu, dla terenów: a) zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej MN; b) zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz turystyczno-letniskowej MN, UTL; c) zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz usługowej MN, U. obowiązuje stosowanie urządzeń i zabezpieczeń, dla utrzymania dopuszczal- nych poziomów hałasu, określonych przepisami odrębnymi ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.).

Wnioski.

Na obszar gminy nie wprowadza się inwestycji, które mogłyby znacząco wpłynąć na pogorszenie klimatu akustycznego.

I.C. Obowiązuje ochrona stanu powietrza atmosferycznego – zakaz przekraczania dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń atmosferycznych, zgodnie z przepisami odrębnymi, określonymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281).

Wnioski.

Na obszar gminy nie wprowadza się inwestycji, które mogłyby znacząco wpłynąć na pogorszenie stanu powietrza atmosferycznego.

10 I. D. Obowiązuje ochrona wód powierzchniowych i podziemnych – zakaz prowadzenia uciążliwej dla środowiska działalności, mogącej zagrażać urządzeniom związanym z gospodarką wodną oraz naturalnym zasobom wodnym – w szczególności na obszarach ochrony zbiorników wód podziemnych przy działalności inwestycyjnej – obowiązuje sukcesywna realizacja zbiorczego, komunalnego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków sanitarnych oraz uporządkowania systemu gromadzenia i usuwania odpadów – w sposób nie zagrażający ciekom wodnym oraz zasobom wód.

Na obszarach ochrony wód podziemnych: 1) Zakazuje się: a) składowania substancji szkodliwych gromadzenia i przetwarzania odpadów, b) niszczenia otuliny biologicznej rzeki Uszwicy, pełniącego rolę ochronnego filtru zanieczyszczeń, c) stosowania środków ochrony roślin i niebezpiecznych ekologicznie wprowadzania nie oczyszczonych ścieków bytowych do poziomów wodonośnych wód podziemnych. d) prowadzenia działalności prowadzącej do powstania zanieczyszczeń wielkoobszarowych. 2) Nakazuje się: a) szczególną kontrolę rozwoju osadnictwa i rolnictwa, w tym: produkcji rolniczej i nierolniczej, w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, stosowania właściwych technologii, sprawdzenie szczelności istniejących szamb oraz likwidacja nieprawidłowości w zakresie gospodarki wodno- ściekowej, b) bezwzględną likwidację dzikich wysypisk odpadów, c) przy modernizacji, remoncie lub przebudowie dróg – uszczelnienie rowów oraz zastosowanie w działalności gospodarczej technologii uniemożli- wiających skażenie gruntu substancjami ropopochodnymi, d) przy wszelkiej działalności inwestycyjnej – sukcesywną realizację zbiorczego, komunalnego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków sanitarnych oraz uporządkowania systemu gromadzenia i usuwania odpadów w sposób nie zagrażający zasobom wód podziemnych zbiornika.

11 W obrębie postulowanych stref ochrony pośredniej:

1) Zakazuje się: a) wprowadzania gnojowicy oraz ścieków nienależycie oczyszczonych – do wód powierzchniowych i do ziemi, b) rolniczego wykorzystania ścieków oraz odpadów pościekowych, c) składowania i przechowywania odpadów niebezpiecznych, d) lokalizowania składowisk odpadów komunalnych, e) lokalizowania magazynów produktów ropopochodnych i innych substancji chemicznych, f) lokalizowania inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz mogących pogorszyć stan środowiska.

2) Nakazuje się: a) szczególną kontrolę rozwoju osadnictwa i rolnictwa, w tym: produkcji rolniczej i nierolniczej - w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, stosowania chemicznych środków nawożenia i ochrony roślin, możliwości wprowadzania technologii produkcyjnych oraz gospodarki odpadami, b) sprawdzenie szczelności istniejących szamb oraz likwidacja nieprawidłowości

w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, c) bezwzględną likwidację dzikich wysypisk odpadów, d) przy modernizacji, remoncie lub przebudowie dróg – uszczelnienie rowów, uniemożliwiające skażenie gruntu substancjami ropopochodnymi.

Wnioski.

W projekcie planu nie wprowadza się inwestycji w strefach ochronnych ujęć wody. Zapisy projektu planu zabezpieczają ujęcia przed niewłaściwą działalnością inwestycyjną na chronionych terenach. Na obszar gminy nie wprowadza się inwestycji, które mogłyby znacząco wpłynąć na pogorszenie stanu czystości wód powierzchniowych i podziemnych.

11 I.E. Przy podejmowaniu przedsięwzięć obowiązują:

- zakaz lokalizowania obiektów i urządzeń oraz prowadzenia działalności usługowej i wytwórczej mogącej powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów oddziaływania na środowisko - poprzez emisję substancji i energii, a zwłaszcza w zakresie wytwarzania hałasu, wibracji, promieniowania, zanieczyszczania powietrza, gleby, wód powierzchniowych i podziemnych, - zakaz prowadzenia działalności gospodarcze o uciążliwości wykraczającej poza granice działki lub zespołu działek, do których inwestor posiada tytuł prawny – zakaz prowadzenia działalności w sposób powodujący naruszenie standardów jakości środowiska – w szczególności pogorszenie warunków środowiska terenów sąsiednich, - wyjątek od w/w zakazów może wynikać z przepisów odrębnych.

Wnioski.

Na obszar gminy nie wprowadza się zasadniczo inwestycji, które mogłyby znacząco wpłynąć na pogorszenie stanu środowiska. Problem może dotyczyć terenów przewidzianych dla lokalizacji stacji paliw, na których obowiązuje dostosowanie się do obowiązujących przepisów w tym zakresie.

II. W zakresie ochrony przyrody –

- obowiązuje spełnienie warunków rozporządzeń i innych przepisów w sprawie: Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego. Przy wprowadzaniu i kształtowaniu nowych form zieleni, obowiązuje uwzględnienie historycznych uwarunkowań oraz lokalnego charakteru i składu gatunkowego roślin.

Wnioski.

Na obszar gminy nie wprowadza się inwestycji, które mogłyby znacząco wpłynąć na pogorszenie stanu floty i fauny oraz krajobrazu.

III. W zakresie ochrony krajobrazu kulturowego –

11 obowiązuje spełnienie warunków ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.), w tym:

- utrzymanie historycznych powiązań w kontekście terytorialnym oraz ochrona wartościowych układów urbanistycznych i form architektonicznych oraz zachowanie dziedzictwa kulturowego.

Wnioski.

Na obszar gminy nie wprowadza się inwestycji, które mogłyby znacząco wpłynąć na pogorszenie stanu krajobrazu kulturowego.

IV. W zakresie ochrony przed zagrożeniami –

IV.A. Obowiązuje przeciwdziałanie procesom denudacyjnym – na terenach zagrożonych tymi procesami obowiązuje dostosowanie działalności inwestycyjnej i sposobu posadowienia oraz konstrukcji obiektów do występujących zagrożeń – zgodnie z przepisami odrębnymi - określonymi w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, z dnia 24 września 1998 roku, w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych (Dz. U. Nr 126, poz. 839).

Na obszarach zagrożonych procesami denudacyjnymi –

1) Zakazuje się: a) niszczenia urządzeń umożliwiających prawidłowy spływ wód z zagrożonych terenów, b) samowolnego podcinania stoków, c) nieformalnego składowania odpadów.

2) Nakazuje się: a) prowadzenie działalności inwestycyjnej pod warunkiem wykonania prawidłowego odwodnienia terenów oraz dostosowania rozwiązań projektowych do występujących zagrożeń – zgodnie z przepisami odrębnymi w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych, b) wyposażenie terenów inwestycyjnych w urządzenia odprowadzania i oczysz- czania ścieków bytowych oraz gospodarczych; szczelne zbiorniki bezodpływowe – sanitarne dopuszcza się na okres przejściowy, do czasu

11 podłączenia do zbiorczej sieci kanalizacyjnej lub do własnej, indywidualnej oczyszczalni ścieków – alternatywnie do oczyszczalni grupowej, c) inne, niezbędne działania ochronne przed procesami denudacyjnymi na zagrożonych terenach.

Wnioski.

W projekcie planu nie wprowadza się inwestycji na obszarach osuwiskowych. Zapisy projektu planu zabezpieczają działalność i inwestycyjną na zagrożonych terenach.

IV.B. Obowiązuje przeciwdziałanie zagrożeniom powodziowym – zachowanie bezpiecznych odległości od cieków wodnych przy realizacji nowej zabudowy.

Na obszarach zagrożonych powodzią –

1) Zakazuje się: a) wykonywania robót oraz czynności, które mogą utrudnić ochronę przed powodzią, b) tworzenia nowych siedlisk osadniczych oraz realizacji nowych obiektów kubaturowych, c) zabudowy poprzecznej dolinek rzek i potoków – w celu uniknięcia erozji i okresowych zalewów, d) niszczenia urządzeń umożliwiających prawidłowy spływ wód, e) grodzenia nieruchomości przyległych do powierzchniowych wód publicznych w odległości mniejszej niż 1,5 m od linii brzegu, a także zakazywania lub uniemożliwiania przechodzenia przez ten teren, f) składowania substancji szkodliwych dla środowiska.

2) Nakazuje się: a) niezbędne działania w celu tworzenia systemów ochrony przeciwpowodziowej na zagrożonych terenach – zabezpieczenie istniejących obiektów budowlanych przed skutkami powodzi, wprowadzenie zabezpieczeń przeciwpowodziowych (indywidualnych lub komunalnych), w tym: dokonanie regulacji linii brzegowej i koryt potoków, realizacja grobli i innych zabezpieczeń wg warunków oraz pod nadzorem właściwych służb administracyjnych, b) wszelka działalność inwestycyjna uwarunkowana jest dostosowaniem rozwiązań projektowych do występujących zagrożeń,

11 c) nowoprojektowana zieleń winna być tak dobrana, by nie utrudniała spływu wód oraz konserwacji i eksploatacji cieków wodnych, d) wyposażenie terenów zainwestowanych w urządzenia odprowadzania i oczyszczania ścieków bytowych i gospodarczych – szczelne zbiorniki bezodpływowe, sanitarne dopuszcza się na okres przejściowy, do czasu podłączenia do zbiorczej sieci kanalizacyjnej lub do własnej, indywidualnej oczyszczalni ścieków – alternatywnie do oczyszczalni grupowej.

Wnioski.

W projekcie planu nie wprowadza się inwestycji na obszarach zagrożonych powodzią. Zapisy projektu planu zabezpieczają działalność inwestycyjną na zagrożonych terenach.

Na obszarach zagrożonych podtopieniem –

1) Zakazuje się: a) niszczenia urządzeń umożliwiających prawidłowy spływ wód, b) grodzenia nieruchomości przyległych do powierzchniowych wód publicznych w odległości mniejszej niż 1,5 m od linii brzegu, a także zakazywania lub uniemożliwiania przechodzenia przez ten teren, c) zabudowy poprzecznej dolinek rzek i potoków – w celu uniknięcia erozji

i okresowych zalewów, d) niszczenia urządzeń umożliwiających prawidłowy spływ wód, e) składowania odpadów.

2) Nakazuje się: a) zabezpieczenie istniejących obiektów budowlanych przed skutkami ewentual- nego podtopienia, b) nowoprojektowana zieleń winna być tak dobrana, by nie utrudniała spływu wód oraz konserwacji i eksploatacji cieków wodnych, c) przy przygotowaniu i wykonywaniu robót polegających na regulacji wód oraz budowie zabezpieczeń przed podtopieniem, należy uwzględnić potrzebę zachowania dolin rzecznych w stanie równowagi przyrodniczej i utrzymania różnorodności biologicznej, d) wyposażenie terenów zainwestowanych w urządzenia odprowadzania i oczyszczania ścieków bytowych i gospodarczych – szczelne zbiorniki

11 bezodpływowe, sanitarne dopuszcza się na okres przejściowy, do czasu podłączenia do zbiorczej sieci kanalizacyjnej lub do własnej, indywidualnej oczyszczalni ścieków – alternatywnie do oczyszczalni grupowej, e) przy prowadzeniu remontów i realizacji nowej zabudowy - dostosowanie rozwiązań projektowych do występujących zagrożeń, f) niezbędne działania w celu tworzenia zorganizowanych systemów ochrony przed podtopieniem na zagrożonych terenach.

Wnioski.

W projekcie planu nie wprowadza się inwestycji na obszarach zagrożonych podtopieniem. Zapisy projektu planu zabezpieczają działalność inwestycyjną na zagrożonych terenach.

IV.C. Obowiązuje spełnienie szczególnych warunków zagospodarowania terenów położonych w obrębie stref ochronnych (bezpieczeństwa) linii elektroenergetycznych 15 kV.

1) Zakazuje się: prowadzenia działalności inwestycyjnej niezgodnie z przepisami odrębnymi.

2) Nakazuje się: a) dla sieci 15 kV zachowanie strefy ochronnej (bezpieczeństwa) wolnej od zabudowy, zgodnie przepisami odrębnymi, w tym:

- 6 m od rzutu poziomego skrajnych przewodów, - zagospodarowanie pasa terenu strefy bezpieczeństwa: - uprawy rolnicze lub ogrodnicze – niskie lub zieleń urządzona – niska, - przejścia, przejazdy i ogrodzenia – wg warunków właściwego zarządcy.

Wnioski.

W projekcie planu nie wprowadza się inwestycji w strefach ochronnych sieci elektroenergetycznych. Zapisy projektu planu zabezpieczają działalność inwestycyjną na chronionych terenach.

IV.D. Obowiązuje spełnienie szczególnych warunków zagospodarowania terenów położonych w obrębie stref uciążliwości drogi wojewódzkiej.

11 1) Zakazuje się:

sytuowania budynków i budowli w odległości mniejszej niż 20 m od granicy pasa drogowego,

2) Nakazuje się: a) dostosowanie zamierzeń inwestycyjnych do występujących zagrożeń, w tym obowiązuje: lokalizacja budynków szpitali, domów opieki społecznej, obiektów rekreacyjno-sportowych, budynków zw. z wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży w odległości zapewniającej zachowanie, w zależności od przeznaczenia budynków, dopuszczalnego poziomu hałasu, określonego w przepisach odrębnych w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku;

Wnioski.

Zapisy projektu planu zabezpieczają działalność inwestycyjną na uciążliwych terenach.

IV.E. Obowiązuje spełnienie szczególnych warunków zagospodarowania terenów położonych w obrębie stref sanitarnych cmentarzy czynnych.

Szczególne warunki zagospodarowania terenów położonych w strefie sanitarnej nr 1, obejmującej tereny o zasięgu 50 m od granic cmentarzy (obowiązującej w przypadku istniejącej sieci wodociągowej).

Zakazuje się:

a) lokalizacji nowych budynków mieszkalnych i lokali mieszkalnych oraz budynków zamieszkania zbiorowego, b) lokalizacji zakładów produkujących artykuły żywności, zakładów żywienia zbiorowego oraz zakładów przechowujących artykuły żywności, w tym także silosów i suszarni zbóż, c) lokalizacji studzien, źródeł i strumieni, służących do czerpania wody do picia i potrzeb gospodarczych.

11 Szczególne warunki zagospodarowania terenów położonych w strefie sanitarnej nr 2, obejmującej tereny o zasięgu 150 m od granic cmentarzy (obowiązującej w przypadku braku sieci wodociągowej).

Zakazuje się:

a) lokalizacji nowych budynków mieszkalnych i lokali mieszkalnych oraz budynków

zamieszkania zbiorowego, b) lokalizacji zakładów produkujących artykuły żywności, zakładów żywienia zbiorowego oraz zakładów przechowujących artykuły żywności, w tym także silosów i suszarni zbóż, c) lokalizacji studzien, źródeł i strumieni, służących do czerpania wody do picia i potrzeb gospodarczych.

Szczególne warunki zagospodarowania terenów położonych w strefie sanitarnej nr 3, obejmującej tereny o zasięgu 500 m od granic cmentarzy.

Zakazuje się:

lokalizacji ujęć wody o charakterze zbiorników wodnych, służących jako źródło zaopatrzenia sieci wodociągowej w wodę do picia i potrzeb gospodarczych.

11 XVII. WNIOSKI KOŃCOWE

Wysokie walory krajobrazowe o ponadlokalnym znaczeniu spowodowały włączenie gminy Lipnica Murowana do sieci ekologicznej ECONET, jako „obszar węzłowy o znaczeniu krajowym 31-K”. Na obszarze gminy obowiązują przepisy m. in. w sprawie ochrony Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego,

1. Projektowane zmiany przeznaczenia terenów w odniesieniu do dotychczas obowiązującego planu miejscowego, nie ingerują bezpośrednio w tereny przewidziane do ścisłej ochrony przyrodniczej, niemniej jednak należy:

1) zapewnić kontrolę obsługi sanitarnej nowych inwestycji w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych – poprzez przyjęcie właściwych rozwiązań technologicznych w działalności gospodarczej, prawidłowego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz gospodarki odpadami,

2) obowiązuje zasada kontynuacji tradycyjnego zagospodarowania przestrzennego – w znaczeniu określonym w przepisach odrębnych o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, w tym szczególne warunki zagospodarowania terenów:

• kontynuacja wartościowych cech krajobrazu – uwzględnienie tradycyjnych zasad kompozycji zabudowy, w tym:

o zagospodarowania przestrzennego i układów zabudowy, o wskaźników wykorzystania terenów, o zasad podziału na działki budowlane;

• kontynuacji wartościowych cech zabudowy – uwzględnienie zasad kształtowania zabudowy, w tym:

o tradycyjnej skali zabudowy (parametrów zabudowy), o tradycyjnych form zabudowy (detalu architektonicznego) i materiałów budowlanych.

11 2. Realizacja inwestycji na terenach objętych projektowanymi zmianami nie stwarza zagrożenia użytkownikom tych terenów, pod warunkiem dokonania szczegółowych ustaleń w zakresie:

1) geotechnicznych warunków posadowienia budynków oraz badan geologiczno- inżynierskich w obrębie terenów zagrożonych procesami denudacyjnymi, 2) rozpoznania poziomu wód gruntowych, zabezpieczenie przed przenikaniem nieczystości do wód oraz do cieków wodnych i do ziemi – w szczególności dotyczy to użytkowania obiektów obsługi ruchu drogowego – stacji paliw, napraw diagnostyki pojazdów, 3) właściwych systemów - odprowadzania ścieków sanitarnych oraz gospodarki odpadami – dotyczy wszystkich terenów objętych projektem zmiany planu; 4) szczególnych warunków ochrony środowiska na terenach objętych strefami ochronnymi ujęć wody pitnej, 5) szczególnych warunków zagospodarowania terenów położonych w obrębie stref ochronnych (bezpieczeństwa) linii elektroenergetycznych 15 kV - zgodnie z przepisami odrębnymi z tego zakresu, 6) szczególnych warunków zagospodarowania terenów położonych w dolinach cieków wodnych, zagrożonych podtopieniem oraz powodzią, 7) szczególnych warunków zagospodarowania terenów położonych w strefach sanitarnych cmentarzy czynnych, 8) szczególnych warunków zagospodarowania terenów położonych w strefach uciążliwości drogi wojewódzkiej.

Generalnie – zapisy projektu zmiany planu miejscowego zabezpieczają środowisko oraz użytkowników środowiska przed zagrożeniami. Projektowana zmiana planu nie ingeruje w środowisko naturalne i kulturowe - w sposób zagrażający zrównoważonemu rozwojowi gminy Lipnica Murowana.

12