Concertgebouw Orkest • IS 'Stuurloos' 1 7 18
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
38 · , lijAARGANG: I qq h MAAND: JIJ NI NO:38 I1 Dit blad is een uitgave van de WILLEM MENGELBERG VERENIGING Opgericht 13 februari 1 987 SECRETARIAAT: Irislaan 287 2343 CN Oegstgeest 071-5175395 giro 155802 REDACTIE: Dr. A. Coster A. van Kapel J. Krediet Irislaan 287 Hofbrouckerlaan 66 Rijksstraatweg 71 2343 CN Oegstgeest 2343 HZ Oegstgeest 111 5 AJ Duivendrecht 071-5175395 071-5172562 020-6991607 BESTUUR: Voorzitter: O. Hamburg Vice-voorzitter Prof. Dr. W.A. M. van der kwast Secr ./penningm. Or. A Coster leden: A. van Kapel J. Krediet Juridisch adviseur Mr. E.E.N. Krans *_* _______ • _____ ._. __ ._. _______________ •••• _____ • __ ._.*.*. ________ e _______________ ._. __ ••• __ * INHOUD 01 = Redactie 03-1 7 = Concertmeesters van het Concertgebouworkest 19-28 = Het Brucknerjaar 1996 29-34 = Oebussy in Nederland 35 = Gustave Ooret 38 -1- VAN DE REDACTIE \1 I1 Op 20 april j.1. hield de voorzitter te zijnen huize de tweede voordracht over dirigenten rondom Mengelberg. Achtereenvolgens liet hij opnamen horen (en zien) van Arthur Nikisch, Fritz Busch en Hans Knappertsbuseh. Bij Nikisch' opnamen (uit 1913/14 - voor die tijd goed klinkend!) vielen portamenti en tempowisselingen op - Mengelberg was dus niet de enige. Men genoot van Buseh' beroemde Glyndebourne-opname van Cosi fan Tutte uit de dertiger jaren. Knappertsbusch viel te bewonderen in Tschaikowsky en Wagner. Na afloop ontstond een levendige informele discussie naar aanleiding van het gehoorde. AI met al was het een geanimeerde middag. In dit nummer aandacht voor de concertmeesters van het Concertgebouworkest, naar aanleiding van het vertrek van Viktor Liberman en Jaap van Zweden, in artikelen overgenomen uit Preludium van mei 1996. Dit jaar is het Brucknerjaar: de componist overleed honderd jaar geleden. In Nederland wordt daar op kleine schaal aandacht aan gegeven, maar in Oostenrijk, het geboorteland van Bruckner, pakt men dit groots aan: hiervan een overzicht. Claude Debussy trad in 1914 in Nederland op in het Concertgebouw. Over Debussy's verblijf in Nederland kunt u het een en ander in dit nummer lezen. ------------------------------------------------------ AGENDA Mengelberg op de Concertzender op zondagmiddag 14.30 uur. 16 juni: Tschaikowsky: Serenade op. 48 (1938) en Symfonie nr 6, Pathétique (1937) door CO o.l.v. Mengelberg en Slavische Mars (1925) door New Vork Philharmonic o.l.v. Mengelberg. 23 juni: Schubert: Symfonie nr 8, Onvoltooide (1942) en Symfonie nr 9 in C (1942) door CO o.l.v. Mengelberg. 30 juni: Brahms: Symfonie br 3 (1932) en Franck: Symfonie in d (1940 Telefunken) door CO o.l.v. Mengelberg. Op zaterdag 26 oktober a.s. om 14.00 uur organiseren wij een muziekmiddag gewijd aan opnamen van Mengelberg ten huize van de secretaris, Irislaan 287 Oegstgeest. Als gast zal aanwezig zijn de heer Adriaan van Woudenberg, ex-hoornist van het Concertgebouworkest. De jaarlijkse algemene ledenvergadering zal plaats vinden op zaterdag 9 november om 14.30 uur in restaurant 'De engel' te Houten. ====================================================== CONTRIBUTIE: gaarne verzoeken wij de leden die de contributie voor 1996 nog niet voldaan hebben, zo spoedig mogelijk f 45,-- over te maken op postgiro 155802 t.n.v. Willem Mengelberg Vereniging te Oegstgeest 2 een eoede vacantie! Spotprent die Molkenboer maakte voor "De Kroniek" van P.L. Tak (1897). U ziet als derde van rechts op de flets Willem Mengelberg met naast hem de pianist·componist Jullus Röntgen. Mengelberg was toen nog maar twee jaar dirigent van het Concert· gebouworkest, Röntgen was al bijna twintig jaar pianoleraar aan de Amsterdamse Toonkunst·M uziekschool. De titel van de lithografie luidt: "Fietsende tijdgenoten. 's Morgens in het Vondelpark" . 3 De concertmeesters Het feit dat Viktor Liberman aan het eind van dit was de derde. Hij bracht hier onder meer de vioolconcerten jaar zijn functie als eerste concertmeester neerlegt, van Dvorák en Hans Sitt ten gehore, speelde óok de altsolo in was voor de redactie aanleiding om alle concert Harold en trad óok op tijdens meesters, meer of minder uitvoerig, de revue te kamermuziekavonden in de Kleine Zaal met Willem Kes. laten passeren. Uiteraard kan hun in dit korte Bovendien was hij, zoals van de concertmeester verwacht werd, bestek geen recht gedaan worden. Hopelijk biedt hoofdleraar aan de Orkest dit jaar van afscheid van Viktor Liberman gelegen school. Onenigheid met Kes ver joeg hem uit Amsterdam, waar heid om zijn belangrijkste voorgangers weer aan de na Timmner weer terugkeerde. Het seizoen 1895/96 begon met vergetelheid te ontrukken. een zondagmiddagconcert waar in André Spoor, die mogelijk Timmner zou kunnen opvolgen, Christiaan de Vierde repetitie op La mer, dat toenter zich als solist presenteerde met Met 20 concertmeesters tot en tijd volslagen nieuw en onbe het Vioolconcert van Mendels met de dag van vandaag is het kend was. Volgens Timmner, die sohn. Een paar dagen later al Concertgebouworkest riant zich langzamerhand steeds meer werd bekend dat hij benoemd voorzien, vergeleken met het opwond, was Mengelbergs voor was tot concertmeester en tot vijftal chefdirigenten dat het stel onuitvoerbaar. Mengelberg leraar van de hoogste viool- en orkest tot nu toe heeft geleid. meende dat voor goede violisten strijkkwartetklassen van de Sommigen bleken eendagsvlie niets onmogelijk was, waarop Orkestschool. gen, anderen hebben een onuit het Timmner te veel werd en hij De Amsterdammer André Spoor wisbaar stempel gedrukt op de zich driftig een weg baande tus maakte de eerste jaren van Men geschiedenis van het orkest. sen de violisten door naar de gelberg mee: hij trad in 1895 aan De allereerste concertmeester, trap, zijn viool in de kist borg en en bleef tot 1904, toen ook zijn Christiaan Timmner, heeft met voorgoed vertrok, Mengelberg relatie met de dirigent stukliep, onderbrekingen tot september voor de voeten gooiend dat hij omdat Spoor de zijde van de 1911 de eerste stoel van het hem het leven tot een hel had administrateur Willem Hut orkest ingenomen. Zijn eerste gemaakt. 'De eerste concert schenruyter koos tegen dirigent periode duurde niet langer dan meester, die in La mer ver en bestuur in het beruchte 'Con één seizoen. Bij het Concertge drinkt,' aldus een der verbouwe certgebouwconflict'. Deze ont bouworkest kwam en ging hij reerde collega's, zo besluit Max wikkeling leverde Mengelberg vier maal. De eerste keer vertrok Tak in zijn boekje 'Onder de de bijnaam 'Spoorwegwerker' hij, omdat hij bij de uitvoeringen bomen van het plein' zijn vast op en deed Spoor naar Den voor de Wagner-Vereeniging legging van dit historisch Haag afreizen, waar hij onmid zijn plaats aan het hoofd van het moment. dellijk benoemd werd tot leraar orkest moest afstaan aan Joseph aan het Koninklijk Conservato Cramer, die daar als bestuurslid Bloemen voor André Spoor rium en tot eerste concertmees van de vereniging recht op had. De onderbrekingen in Tim ter en tweede dirigent van het In 1892 trok Timmner zich na mners loopbaan bij het orkest net opgerichte Residentie . een jaar terug om zich aan de werden achtereenvolgens inge Orkest. Spoor had bij het Con kamermuziek en aan het onder vuld door Louis W olff certgebouworkest als tweede wijs te wijden. De laatste perio (1889/90), een uit Rotterdam dirigent jarenlang de 'tuincon de, die hemde bijnaam Christi afkomstige violist; door F. Hlad certen' gedirigeerd. Toen het aan de Vierde verschafte, duurde ky (1890/91), die weinig indruk publiek er lucht van had gekre zeven jaar: van 1904-11. Aanlei maakte. Zelfs zijn voornaam en gen dat Spoor zou vertrekken, ding tot Timmners definitieve andere persoonsgegevens zijn werd het concert ten bate van vertrek was Mengelbergs tot nu toe niet achterhaald. Leo het Ondersteuningsfonds voor onwrikbare voorkeur voor een pold Kramer (1892-94), uit orkestleden uitgekozen om hem bepaalde 'streek' tijdens een Praag naar Amsterdam gehaald, te eren. Op 30 april 1904 werd Preludiurll - mei 1996 4 bij het Concertgebouw een De Wener Heinrich Fiedler - Julius Thornberg aan de eerste opvallend grote hoeveelheid met Jacques Thibaud de meest lessenaar van 1908-1910, en tus bloemen afgegeven voor de con geroemde Mozart-vertolker van sen 1915 en 1919 Hendrik Rijn certmeester. Het bestuur had zijn tijd - maakte van 1906-1908 bergen. nog maar net de kans gehad om deel uit van het orkest en Julius een minstens even grote hoeveel Thornberg, geboren in Helsinki, Het 'Abonnementsconcert van heid bloemen voor Mengelberg van 1908-1910. Fiedler werd het Zimmermann' te regelen. Een gelijke hulde in bestaan als docent aan het Dan volgt een lange periode van augustus, bij het laatste tuincon Amsterdams conservatorium rust aan de eerste lessenaar met cert voordat het orkest met vacan door een mede-docent zo onmo de komst van de Groninger tie ging, mislukte omdat Spoor gelijk gemaakt, dat hij geestelijk Louis Zimmermann. Hij was in al vertrokken was en het concert gebroken naar Wenen moest 1899 aangesteld, naast André werd geleid door J. Martin S. terugkeren. Spoor. Het was Zimmermann, Heuckeroth. Een andere schilderachtige een die zich in 1899 bij de eerste dagsvlinder was Louis Phal, een Nederlandse uitvoering mocht Va-et-vtent zwierig langharig Frans violist, ontfermen over de vioolsolo in Na deze gebeurtenissen keerde die net zijn opleiding in Parijs Richard Strauss' Ein H eldenle Christiaan Timmner voor de had voltooid en Mengelberg ben, omdat André Spoor met al laatste keer terug als concert warm was aanbevolen. Hij zijn bezigheden als tweede diri meester totdat het incident met maakte zijn opwachting in 1904 gent op dat moment geen kans Mengelberg hem definitief deed en was in 1905 weer vertrokken. zag de solo in te studeren. Sinds vertrekken. Dat hij zo met stille Hij placht opzien te baren in de dien is Zimmermanns naam ver trom moest vertrekken, werd in P.e. Hooftstraat, waar hij bonden gebleven aan deze aan brede kring betreurd. Het Alge woonde, door muzikale voor het Concertgebouworkest opge meen Handelsblad.schreef in drachten bij open raam, waarna ,dragen compositie.