38

· , lijAARGANG: I qq h MAAND: JIJ NI NO:38 I1

Dit blad is een uitgave van de WILLEM MENGELBERG VERENIGING Opgericht 13 februari 1 987

SECRETARIAAT: Irislaan 287 2343 CN Oegstgeest 071-5175395 giro 155802

REDACTIE: Dr. A. Coster A. van Kapel J. Krediet Irislaan 287 Hofbrouckerlaan 66 Rijksstraatweg 71 2343 CN Oegstgeest 2343 HZ Oegstgeest 111 5 AJ Duivendrecht 071-5175395 071-5172562 020-6991607

BESTUUR: Voorzitter: O. Hamburg Vice-voorzitter Prof. Dr. W.A. M. van der kwast Secr ./penningm. Or. A Coster leden: A. van Kapel J. Krediet Juridisch adviseur Mr. E.E.N. Krans

*_* ______• _____ ._. __ ._. ______•••• _____ • __ ._.*.*. ______e ______._. __ ••• __ *

INHOUD

01 = Redactie

03-1 7 = Concertmeesters van het Concertgebouworkest

19-28 = Het Brucknerjaar 1996

29-34 = Oebussy in Nederland

35 = Gustave Ooret 38

-1-

VAN DE REDACTIE \1 I1

Op 20 april j.1. hield de voorzitter te zijnen huize de tweede voordracht over dirigenten rondom Mengelberg. Achtereenvolgens liet hij opnamen horen (en zien) van Arthur Nikisch, Fritz Busch en Hans Knappertsbuseh. Bij Nikisch' opnamen (uit 1913/14 - voor die tijd goed klinkend!) vielen portamenti en tempowisselingen op - Mengelberg was dus niet de enige. Men genoot van Buseh' beroemde Glyndebourne-opname van Cosi fan Tutte uit de dertiger jaren. Knappertsbusch viel te bewonderen in Tschaikowsky en Wagner. Na afloop ontstond een levendige informele discussie naar aanleiding van het gehoorde. AI met al was het een geanimeerde middag.

In dit nummer aandacht voor de concertmeesters van het Concertgebouworkest, naar aanleiding van het vertrek van Viktor Liberman en Jaap van Zweden, in artikelen overgenomen uit Preludium van mei 1996.

Dit jaar is het Brucknerjaar: de componist overleed honderd jaar geleden. In Nederland wordt daar op kleine schaal aandacht aan gegeven, maar in Oostenrijk, het geboorteland van Bruckner, pakt men dit groots aan: hiervan een overzicht.

Claude Debussy trad in 1914 in Nederland op in het Concertgebouw. Over Debussy's verblijf in Nederland kunt u het een en ander in dit nummer lezen.

------AGENDA

Mengelberg op de Concertzender op zondagmiddag 14.30 uur.

16 juni: Tschaikowsky: Serenade op. 48 (1938) en Symfonie nr 6, Pathétique (1937) door CO o.l.v. Mengelberg en Slavische Mars (1925) door New Vork Philharmonic o.l.v. Mengelberg. 23 juni: Schubert: Symfonie nr 8, Onvoltooide (1942) en Symfonie nr 9 in C (1942) door CO o.l.v. Mengelberg. 30 juni: Brahms: Symfonie br 3 (1932) en Franck: Symfonie in d (1940 Telefunken) door CO o.l.v. Mengelberg.

Op zaterdag 26 oktober a.s. om 14.00 uur organiseren wij een muziekmiddag gewijd aan opnamen van Mengelberg ten huize van de secretaris, Irislaan 287 Oegstgeest. Als gast zal aanwezig zijn de heer Adriaan van Woudenberg, ex-hoornist van het Concertgebouworkest.

De jaarlijkse algemene ledenvergadering zal plaats vinden op zaterdag 9 november om 14.30 uur in restaurant 'De engel' te Houten.

======

CONTRIBUTIE: gaarne verzoeken wij de leden die de contributie voor 1996 nog niet voldaan hebben, zo spoedig mogelijk f 45,-- over te maken op postgiro 155802 t.n.v. Willem Mengelberg Vereniging te Oegstgeest 2

een eoede vacantie!

Spotprent die Molkenboer maakte voor "De Kroniek" van P.L. Tak (1897). U ziet als derde van rechts op de flets Willem Mengelberg met naast hem de pianist·componist Jullus Röntgen. Mengelberg was toen nog maar twee jaar dirigent van het Concert· gebouworkest, Röntgen was al bijna twintig jaar pianoleraar aan de Amsterdamse Toonkunst·M uziekschool. De titel van de lithografie luidt: "Fietsende tijdgenoten. 's Morgens in het Vondelpark" . 3 De concertmeesters

Het feit dat Viktor Liberman aan het eind van dit was de derde. Hij bracht hier onder meer de vioolconcerten jaar zijn functie als eerste concertmeester neerlegt, van Dvorák en Hans Sitt ten gehore, speelde óok de altsolo in was voor de redactie aanleiding om alle concert­ Harold en trad óok op tijdens meesters, meer of minder uitvoerig, de revue te kamermuziekavonden in de Kleine Zaal met Willem Kes. laten passeren. Uiteraard kan hun in dit korte Bovendien was hij, zoals van de concertmeester verwacht werd, bestek geen recht gedaan worden. Hopelijk biedt hoofdleraar aan de Orkest­ dit jaar van afscheid van Viktor Liberman gelegen­ school. Onenigheid met Kes ver­ joeg hem uit Amsterdam, waar­ heid om zijn belangrijkste voorgangers weer aan de na Timmner weer terugkeerde. Het seizoen 1895/96 begon met vergetelheid te ontrukken. een zondagmiddagconcert waar­ in André Spoor, die mogelijk Timmner zou kunnen opvolgen, Christiaan de Vierde repetitie op La mer, dat toenter­ zich als solist presenteerde met Met 20 concertmeesters tot en tijd volslagen nieuw en onbe­ het Vioolconcert van Mendels­ met de dag van vandaag is het kend was. Volgens Timmner, die sohn. Een paar dagen later al Concertgebouworkest riant zich langzamerhand steeds meer werd bekend dat hij benoemd voorzien, vergeleken met het opwond, was Mengelbergs voor­ was tot concertmeester en tot vijftal chefdirigenten dat het stel onuitvoerbaar. Mengelberg leraar van de hoogste viool- en orkest tot nu toe heeft geleid. meende dat voor goede violisten strijkkwartetklassen van de Sommigen bleken eendagsvlie­ niets onmogelijk was, waarop Orkestschool. gen, anderen hebben een onuit­ het Timmner te veel werd en hij De Amsterdammer André Spoor wisbaar stempel gedrukt op de zich driftig een weg baande tus­ maakte de eerste jaren van Men­ geschiedenis van het orkest. sen de violisten door naar de gelberg mee: hij trad in 1895 aan De allereerste concertmeester, trap, zijn viool in de kist borg en en bleef tot 1904, toen ook zijn Christiaan Timmner, heeft met voorgoed vertrok, Mengelberg relatie met de dirigent stukliep, onderbrekingen tot september voor de voeten gooiend dat hij omdat Spoor de zijde van de 1911 de eerste stoel van het hem het leven tot een hel had administrateur Willem Hut­ orkest ingenomen. Zijn eerste gemaakt. 'De eerste concert­ schenruyter koos tegen dirigent periode duurde niet langer dan meester, die in La mer ver­ en bestuur in het beruchte 'Con­ één seizoen. Bij het Concertge­ drinkt,' aldus een der verbouwe­ certgebouwconflict'. Deze ont­ bouworkest kwam en ging hij reerde collega's, zo besluit Max wikkeling leverde Mengelberg vier maal. De eerste keer vertrok Tak in zijn boekje 'Onder de de bijnaam 'Spoorwegwerker' hij, omdat hij bij de uitvoeringen bomen van het plein' zijn vast­ op en deed Spoor naar Den voor de Wagner-Vereeniging legging van dit historisch Haag afreizen, waar hij onmid­ zijn plaats aan het hoofd van het moment. dellijk benoemd werd tot leraar orkest moest afstaan aan Joseph aan het Koninklijk Conservato­ Cramer, die daar als bestuurslid Bloemen voor André Spoor rium en tot eerste concertmees­ van de vereniging recht op had. De onderbrekingen in Tim­ ter en tweede dirigent van het In 1892 trok Timmner zich na mners loopbaan bij het orkest net opgerichte Residentie­ . een jaar terug om zich aan de werden achtereenvolgens inge­ Orkest. Spoor had bij het Con­ kamermuziek en aan het onder­ vuld door Louis W olff certgebouworkest als tweede wijs te wijden. De laatste perio­ (1889/90), een uit Rotterdam dirigent jarenlang de 'tuincon­ de, die hemde bijnaam Christi­ afkomstige violist; door F. Hlad­ certen' gedirigeerd. Toen het aan de Vierde verschafte, duurde ky (1890/91), die weinig indruk publiek er lucht van had gekre­ zeven jaar: van 1904-11. Aanlei­ maakte. Zelfs zijn voornaam en gen dat Spoor zou vertrekken, ding tot Timmners definitieve andere persoonsgegevens zijn werd het concert ten bate van vertrek was Mengelbergs tot nu toe niet achterhaald. Leo­ het Ondersteuningsfonds voor onwrikbare voorkeur voor een pold Kramer (1892-94), uit orkestleden uitgekozen om hem bepaalde 'streek' tijdens een Praag naar Amsterdam gehaald, te eren. Op 30 april 1904 werd

Preludiurll - mei 1996 4

bij het Concertgebouw een De Wener Heinrich Fiedler - Julius Thornberg aan de eerste opvallend grote hoeveelheid met Jacques Thibaud de meest lessenaar van 1908-1910, en tus­ bloemen afgegeven voor de con­ geroemde Mozart-vertolker van sen 1915 en 1919 Hendrik Rijn­ certmeester. Het bestuur had zijn tijd - maakte van 1906-1908 bergen. nog maar net de kans gehad om deel uit van het orkest en Julius een minstens even grote hoeveel­ Thornberg, geboren in Helsinki, Het 'Abonnementsconcert van heid bloemen voor Mengelberg van 1908-1910. Fiedler werd het Zimmermann' te regelen. Een gelijke hulde in bestaan als docent aan het Dan volgt een lange periode van augustus, bij het laatste tuincon­ Amsterdams conservatorium rust aan de eerste lessenaar met cert voordat het orkest met vacan­ door een mede-docent zo onmo­ de komst van de Groninger tie ging, mislukte omdat Spoor gelijk gemaakt, dat hij geestelijk Louis Zimmermann. Hij was in al vertrokken was en het concert gebroken naar Wenen moest 1899 aangesteld, naast André werd geleid door J. Martin S. terugkeren. Spoor. Het was Zimmermann, Heuckeroth. Een andere schilderachtige een­ die zich in 1899 bij de eerste dagsvlinder was Louis Phal, een Nederlandse uitvoering mocht Va-et-vtent zwierig langharig Frans violist, ontfermen over de vioolsolo in Na deze gebeurtenissen keerde die net zijn opleiding in Parijs Richard Strauss' Ein H eldenle­ Christiaan Timmner voor de had voltooid en Mengelberg ben, omdat André Spoor met al laatste keer terug als concert­ warm was aanbevolen. Hij zijn bezigheden als tweede diri­ meester totdat het incident met maakte zijn opwachting in 1904 gent op dat moment geen kans Mengelberg hem definitief deed en was in 1905 weer vertrokken. zag de solo in te studeren. Sinds­ vertrekken. Dat hij zo met stille Hij placht opzien te baren in de dien is Zimmermanns naam ver­ trom moest vertrekken, werd in P.e. Hooftstraat, waar hij bonden gebleven aan deze aan brede kring betreurd. Het Alge­ woonde, door muzikale voor­ het Concertgebouworkest opge­ meen Handelsblad.schreef in drachten bij open raam, waarna ,dragen compositie. Bij het grote 1912: 'Uit de laatste jaren herin­ hij in sjamberloek, met een Strauss-Feest in Londen, waar neren wij ons Mozart-spel en kalotje op en een lange Goudse het Concertgebouworkest met Bach-voordrachten die als in­ pijp in de mond de straat op Mengelberg en Richard Strauss strumentale bewijzen van fijne ging. Van hem vertelt Max Tak, optrad, maakte hij een zo grote smaak en overtuigend stijlgevoel dat hij op het laatste moment een indruk, dat hem de functie van blijvende indruk maakten. Het ziek geworden solist moest ver­ leraar aan de Royal Academy Bach~spel o.a. op de avond met vangen. Mengelberg, die ook werd aangeboden. In 1904, het Ysaye [waar beide violisten het Phal allerlei streken placht op te jaar van het 'Concertgebouw­ Dubbelconcert van Bach uit­ leggen, waar deze niets in zag en conflict' , verliet ook Zimmer­ voerden] bezorgde Timmner daarom met hem in een perma­ mann het orkest om het Lon­ zeldzame toejuichingen. En ook nente staat van oorlog verkeer­ dense aanbod te aanvaarden, en de beknopte solo-passages in de, maar wel zijn violistische keerde pas in 1911 weer terug. orkestwerken brachten dikwijls gaven waardeerde, zei: 'Laat Tot 1940, twee jaar na zijn 65ste zijn talent en serieuze toewijding Phal vanavond dan Mendelssohn verjaardag, behield Zimmer­ in het licht. Wat men wel eens spelen.' Na de ouverture en een mann onverminderd zijn artis­ gemist heeft in zijn viooltoon, onnodig lang oponthoud zou tieke gezag als eerste concert­ het werd allicht door de gevol­ Phal de trap af gestormd zijn, meester. Als leerling van Ysaye gen van een tijdelijk ongemak geheel kaal geschoren, wel in werd hij gezien als een der laat­ aan een der vingers van de lin­ rok, maar met grote waterlaar­ ste grote vertegenwoordigers kerhand veroorzaakt... Dat hij zen aan 'en toen de zaal eindelijk van de roemruchte Franse viool­ zó uit het openbaar concertIeven enigszins tot bedaren was geko­ school. Behalve met Ein H elden­ heengegaanis, wordt door zeer men, begon hij te spelen zoals leben werd Zimmermann door velen bejammerd. Thomberg, alleen Louis Phaldat kon.' Vol­ het Amsterdamse publiek ook die geruime tijd naast hem werk': gens Satll Bottenheim deed zich vereenzelvigd met het Vioolcon­ zaam was, kon het anders doen. dit voorVal op een repetitie voor, cert van Beethoven, dat ook wel Fiedler eveneens. De landge­ waar het orkest nauwelijks bij­ bekend stond als het' Abonne­ noot, wiens naam nauw met het kwam bij net zien van Phals kale mentsconcert van Zimmer­ muziekleven van Amsterdam is schedel, waarop Mengelberg mann'. Zimmermann compo­ verbonden (was hij niet al in het beval datPhal een pruik moest neerde ook: in 1912 trad hij als Parkorkest een kwart eeuw gele­ , opzetten. Hetgeen gebeurde. solist op in zijn Concertstuk voor den?) hadden wij aangenamer, of Na Heinrich Fiedler ziet het viool en orkest o.l.v. Cornelis nog geen, afscheid gegund.' orkest de in Helsinki geboren Dopper en in 1922 hield hij zijn Vioolconcert ten doop onder de 5

leiding van Mengelberg. Na de ëertmeester, die in de Artistieke ven. Veel van zijn leerlingen pauze volgde - hoe kon het Commissie zitting nam. Het maken nu deel uit van het anders - Ein Heldenleben. orkest was inmiddels in 1951 orkest. Een jaar later werd Her­ N aast de flamboyante Zimmer­ zelfstandig geworden. Het man Krebbers om zijn grote mann kon het orkest beschikken vroegtijdig overlijden van deze ervaring en kennis van het over Ferdinand Helmann, een geliefde concertmeester dwong muziekleven gekozen in het Bosschenaar van geboorte die : de leiding van het orkest in aller­ bestuur van het orkest waarin hij van 1919-1948 deel uitmaakte ; ijl uit te zien naar een goede 17 jaar gespeeld had. Hierin heeft hij tot 1986 het wel en wee I van het orkest. Na een loopbaan plaatsvervanger. J acob Krach- als concertmeester, solist en diri­ t malnick, gevestigd in de Ver- van het Concertgebouworkest gent in het buitenland, keerde enigde Staten, maar van geboor­ achter de schermen mede rich­ Helmann na de Eerste Wereld­ . te Rus, die in Philadelphia Van ting gegeven . oorlog terug in Nederland en . Beinum had leren kennen, was werd aangesteld als concert- I bereid om 'desnoods aan de ach­ Van 1963-1974 vond Krebbers i meester. Herhaaldelijk trad hij terste lessenaar mee te spelen in Jo Juda naast zich. Jo Juda groei­ voor het voetlicht met de con­ het orkest van Van Beinum'. Hij de in Amsterdam als zoon van certen van Bach, Mozart, Beet­ kwam in 1958 naar Amsterdam; een diamantslijper. Hij studeer­ hoven, Bruch, Brahms, Saint­ aan de zo vurig verbeide samen­ de aan het Muzieklyceum en Saëns en Lalo. Maar het hoogte­ werking kwam het volgende jaar later in Berlijn bij Carl Flesch. punt in Helmanns loopbaan is al een voortijdig e,inde door het Jo Juda deed ervaring op bij het toch wel de wereldpremière overlijden van Van Beinum. Het Amsterdamsch Bach Orkest van geweest van het Vioolconcert jaar daarop vertrok Krachmal­ Theo van der Bijl en bij de Arn­ van Hindemith op 14 maart nick weer naar zijn tweede hemse en Groningse Orkestver­ 1940. vaderland, en werd opgevolgd eniging. De oorlog moet hij Gedurende een korte periode, door de Canadees Steven Staryk, trachten te overleven in het con­ van 1940-42, nam Zoltán Széke­ die eveneens slechts twee jaar bij centratiekamp Buchenwald en in ly, de primarius van het beroem­ het orkest bleef. Nederland in kampen in Haaren de Hongaars Strijkkwartet, de en St Michielsgestel. Hier houdt concertmeestersstoel in. Het jaar Herman Krebbers, Theo OIof hij met zijn muziek veel medege­ daarvoor had hij, op 23 maart en Jo Juda vangenen op de been. Na de oor­ 1939, onder. leiding van Mengel­ Al die tijd waren er twee uitste­ log bieden zij hem een kostbare berg het Tweede vioolconcert kende Nederlandse violisten, die Italiaanse viool aan. Hij neemt van zijn vriend Béla Bartók ten ruimschoots hun sporen ver­ zijn loopbaan weer op als con- . doop gehouden. diend hadden als concertmees­ certmeester bij het Radio Filhar­ ter, maar niet beschikbaar waren monisch Orkest en volgt in 1962 De na-oorlogse tiJd omdat ze beiden bij het Residen­ Steven Staryk op bij het Con­ In 1940 wordt Jan Bresser tie-Orkest en Van Otterloo certgebouworkest. Zijn levens- benoemd op de eerste stoel. Ook zaten: Herman Krebbers en ... wijsheid maakte hem tot een uit':' hij is behalve concertmeester Theo Olof. Een haast spreek­ zonderlijk leider aan de eerste componist. Zijn Vioolconcert woordelijk duo, voor wie onder stoel. Hij legde die wijsheid ook wordt in 1934 in Düsseldorf, anderen Henk Badings zijn vast in een viertal autobiografi­ waar Bresser toen concertmees­ Dubbelconcert had geschreven. sche boeken en publiceerde ter was, ten doop gehouden met In 1962 lukte het om Herman 'Gedachten over het Onze de componist als solist en onder Krebbers naar Amsterdam te Vader' en het pedagogische leiding van Hugo Balzer. Balzer krijgen. Evenals Theo Olof was 'Mens en viool'. leidde ook de eerste uitvoering hij een leerling van Oskar Back door het Concertgebouworkest, geweest. Zijn eerste optreden In 1974 wordt Theo Olof, na eveneens met JanBresser als met ons orkest dateert van 1936. meer dan tien jaar weer met solist. Op 2 augustus 1979 tijdens een Herman Krebbers als naaste col­ In 1948 komt naast Jan Bresser zeiltocht met zijn familie maakte lega, benoemd tot eerste con.,. Jan Damen te zitten. Evenals Jan Krebbers een ongelukkige val certmeester van het Concertge­ Bresser, die in Arnhem geboren overboord, waarbij zijn arm uit bouworkest~ De hereniging werd is Jan Damen Nederlander. de kom schoot, en niet meer wordt benadrukt met uitvoerin­ B~ter dan wie ook lijkt hij de . goed teruggezet kon worden. Er gen van het Dubbelconcert van meuwe, democratische verhou­ kwam een abrupt eind aan zijn Badings. Ook Theo Olof was in dingen, die Eduard van Beinums concertmeesterschap. Aanvan­ 1936, 12 jaar oud en evenals periode kenmerkten, op zijn kelijk legde hij zich noodge­ Herman Krebbers een der plaats in praktijk te hebben dwongen, maar al snel met over­ meestbelovende leerlingen van gebracht. Hij was de eerste con- gave en overtuiging toe op les ge- Oskar Back, al voor het eerst bij 6

het CO opgetreden in het uitvoerde omvat werken van . concertmeesters Jaap van Zwe­ Vioolconcert van Mendelssohn Frid, Henkemans, Van Vlijmen den en Viktor Liberman, die nog onder leiding van Willem van en Ton de Leeuw, en hij was steeds geschiedenis schrijven in Otterloo. Na de oorlog keerde solist in de wereldpremière van deze functie. Jaap van Zweden hij als solist terug en speelde het Vioolconcert van Maderna was met ruim 20 jaar een der onder meer het Vioolconcert dat hij in 1975 ook bij het CO ' jongsten om de concertmeesters­ van Britten, waarmee hij een . introduceerde. functie te aanvaarden. Alleen speciale affiniteit heeft, en de lOok Theo Olof heeft een aantal Louis Phal, de langharige con­ eerste uitvoering in Nederland publicaties, waaronder 'Daar sta certmeester, die zich kaal liet van het èoncert.van Alan Rawst­ je dan', 'Melomedicon' en het scheren, was jonger dan hij. Hij home. Ook is Theo Olof solist pas verschenen 'Mijn leven met was net 20, toen hij in 1904 uit op 7 november 1956 bij het eer- . Tsjaikovski' op zijn naam. Parijs naar Amsterdam kwam. ( ste concèrt dat Haitink bij het CO leidt, als invaller voor Giu­ Herman Krebbers en Theo Olof Truus de Leur I lini. Dereeks-nid,iwewerken werden respectievelijk in 1980 ! voor zijn instrument, die OIoJ en 1985 afgelost ~oor de huidige

DE CONCERTMEESTERS VAN HET CONCERTGEBOUWORKEST.

TIMMNER Christaan 18.04.1859 Den Helder-09-02-1 932 Los Angeles. 01.10.1888-01.09.1911

WOLFF Louis 15.05.1865 Amsterdam- 1926 Minneapolis. 01.10.1889-01.08.1890

HLADKY F. 01.10.1889-01.07.1891

KRAMER Leopold 11.04.1870 Mühlhausen- 01.09.1892-01.06.1894

SPOOR André 23.09.1867 Amsterdam-23.03.1929 Den Haag. 15.10.1895-01.08.1904

ZIMMERMANN Louis 19.07.1873 Groningen-06.03.1954 Amsterdam. 16.10.1899-01.09.1940

PHAL Louis 09.08.1884 Dijon-{Gesneuveld W01). 01.09.1904-01.09.1905

FIEDLER Heinrich 09.12.1883 Krakau- 01.10.1906-01.09.1908

THORNBERG Julius 13.08.1883 Helsinski- 16.09.1908-01.09.1910

RIJNBERGEN Hendrik 03.02.1886 Utrecht-16.07.1964 Amsterdam. 01.09.1915-01.09.1919

HELMANN Ferdinand 19.12.1880 Den Bosch-31 .08.1 954 Amsterdam. 01.09.1919-01.09.1948

SZéKELY Zoltán 08.12.1903 Kocs- 01.09.1940-01.09.1942 7

BRESSER Jan 07.10.1899 Arnhem-04.01.1965 Arnhem. 01.11.1940-01.09.1965

DAMEN Jan 30.06.1898 Breda-20.12.1957 Amsterdam. 01.09.1948-20.12.1957

KRACHMALNICK Jacob 14.03.19220dessa- 01.09.1958-01.03.1960

STARYK Steven 28.04.1932 Toronto- 01.04.1960-01.09.1962

KREBBERS Herman 18.06.1923 Hengelo- 01.09.1962-01.09.1980

JUDAJo 07.09.1909 Amsterdam-20.01.1985 Laren. 22.08.1963-01.09.1974

OLOF Theo 05.05.1924 Bonn- 01.09.1974-01.09.1985

ZWEDEN Jaap van 12.12.1 960 Amsterdam­ 16.08.1981- LIBERMAN Viktor 10.01.1931 Leningrad- 01.09.1985- 8

ANDRé SPOOR Amsterdam 1867-1929 Den Haag.

André Spoor ontving zijn eerste vioollessen bij de Amsterdamnse violist Jan Tak. Daarna stelde hij zich onder leiding van E. Wirth en Csillag. Een staatssubsidi stelde hem in staat in Parijs zijn vioolstudie bij Massart te voltooien. Achtereenvolgens was Spoor als concertmeester werkzaam te Abö, St. Petersburg, Helsing­ fors en Hamburg. Tevens was twee jaar verbonden als professor in het vioolspel aan het Keizerlijk Conservatorium te Charkow. 1895 Keerde Spoor naar Nederland terug en aanvaardde de funktie als concertmeester aan het Concertgebouworkest en vanaf 1897 als tweede dirigent. In 1 904 werd hij benoemde tot concertmeester en tweede dirigent van het Residentie-orkest en tot leraar aan het Koninklijk Conservatorium te 's Gravenhage. Aan het Residentie-orkest was hij tot 1920 verbonden en als docent aan het Koninklijk Conservatorium tot aan zijn dood. 1

9 r 10

LOUIS ZIMMERMANN Groningen 1 874-1 954 Amsterdam

Na het eerste onderricht in zijn vaderland ontvangen te hebben, vertrok Louis Zimmermann naar Leipzig, waar hij zijn vioollessen ontving van Hans Sitt en Friedrich Hermann. Zijn theoriessen ontving hij aldaar van Carl Reinecke. Na zich enige tijd onder leiding van Ysaye te Brussel te hebben gesteld, werd hij achtereenvol­ gens concertmeester te Hamburg en te Darmstadt.

In 1898 werd Zimmermann tweede concertmeester van het Concertgebouworkest om daarna zijn bestemming tot Professor voor Viool aan de Royal Academy of Music te Londen te volgen, welke functie hij tot 1910 bekleedde. In dat jaar werd hij tot eerste concertmeester van het Concertgebouworkest aangesteld en tot hoofdleraar aan het Amsterdams Conservatorium benoemd. Zimmerman is componist van enkele werken voor viool en een clarinetquintet. 1 1 12

Jan Damen

Herman Krebben en Theo Olof 13

Jan Bresser

Ferdinand He/mamz

Preludium - mei 1996

JoJllda 14

Niets meer te wensen

Tijdens de eerste twee concerten van het Koninklijk was met heel goede omstandig­ heden voor musici, en toen heb Concertgebouworkest in de maand mei - 3 mei in ik gedacht: waarom niet? Ik wil­ de ook wel graag weg uit Rusland, Amsterdam en 5 mei in Utrecht - zal weg van dat regime, maar ik heb concertmeester Viktor Liberman zijn collega­ nooit tevoren gedacht dat ik in Nederland terecht zou willen musici dirigeren in werk van Tsjaikowsky en komen. Dat werd een verrassing, een heel aangename verrassing. ' Sjostakowitsj. Die bijzondere gebeurtenis is een Het was ook pas in ons land dat extra eerbetoon aan de sinds '10 januari 65-jarige en Viktor Liberman enigszins seri­ eus met dirigeren begon. Het dus pensioengerechtigde Liberman die officieel aan orkest dat hij het eerst leidde was een kamerorkest gevormd het eind van het seizoen zijn plaats aan de eerste uit leden van het Rotterdams lessenaar.zal verlaten. Weliswaar zal hij ook in het Philharmonisch Orkest. En zon­ der dat hij ooit in zijn hoofd had nieuwe seizoen - uiterlijk tot eind dit jaar - nog gezet dirigent te willen worden groeide Liberman ook in dat aan enkele uitvoeringen meewerken, maar het facet van musiceren, heel gelei­ einde van zijn dienstverband bij het KCO komt delijk. Zelf beschrijft hij dat pro­ ces zo: 'Toen ik begon te dirige­ toch echt in zicht. ren begon ik ook meer en bewuster te kijken hoe anderen het deden. Eigenlijk heb ik nooit oe kijkt Viktor Liber­ Komst naar Nederiand één les orkestdirectie gehad, net man aan tegen de hier Als Viktor Liberman tegen het zo min als Rostropovich trou­ H geldende regel dat je eind van het jaar het KCO echt wens. Net als hij heb ik het met je 65-:ste echt met pensioen zal hebben verlaten is hij ruim mezelf allemaal aangeleerd en moet? Zijn nuchtere antwoord: elf jaar aan het orkest verbonden het is aan anderen om te oorde­ 'Ik vind het een perfecte rege­ geweest, sinds september 1985. len of ik dat goed gedaan heb.' ling. Zo is het ook duidelijk, en Hij nam als mede-concertmees­ Kennelijk is dat oordeel positief is er geen discussie mogelijk. Ik ter naast Jaap van Zweden de geweest want de laatste jaren weet van vrienden in bijvoor­ plaats in van Theo Olof. Hij was wordt hij met grote regelmaat beeld Amerikaanse orkesten, toen al zes jaar in Nederland, als gevraagd voor gastdirecties. Bij waar je langer mag blijven, dat concertmeester van het Rotter­ het Noord Nederlands Orkest daar vaak ruzie en rivaliteit ont­ dams Philharmonisch Orkest. bijvoorbeeld waar hij de komen­ staat als iemand nog doorspeelt Dat hij daar in 1979 terecht de drie seizoenen steeds vier tot bijvoorbeeld 75 jaar. Natuur­ kwam was eigenlijk door toe­ programma's zal dirigeren. En lijk zou ik nog best een paar jaar doen van de dirigent Kirill Kon­ Liberman zal ook na zijn pen­ meekunnen, maar zo is het voor drasjin. 'Toen Kirill in Rotter­ sionering met een bijzonder mij en iedereen duidelijk. Maar dam dirigeerde hoorde hij van de contract verbonden blijven aan ik zal het orkest wel missen direkteur Hans Oosterlee dat de het Utrechts Conservatorium, natuurlijk. Ik denk dat iedereen functie van concertmeester va­ als viooldocent en als dirigent , in de muziekwereld er trots op cant was. En hij heeft toen gezegd van het conservatoriumorkest. kan zijn als hij een paar jaar in dat ze mij moesten .be~aderen in het Concertgebouworkest mag Leningrad'waar ik êóïicenmees• Dirigeren spelen, dus als je dan zo'n orkest ter was. Bij ,Kondrasjin heb ik Voor het eigen Koninklijk Con­ moet verlaten, is dat niet echt natuurlijk wel geïnformeerd hoe certgebouworkest staat Viktor een plezierige gebeurtenis. Maar het hier zou zijn. Hij verzekerde Liberman nu twee keer begin zo is de realiteit.' me dat het een fantastisch land mei in een programma dat hij in 15

ik speelde het Vioolconcert van overleg met de artistiekdeiding Rus in Nederland Tsjaikowsky. En nu mag ik zelf zelf heeft kunnen samenstellen. Viktor Liberman is in Lenin­ dat orkest dirigeren. Voor mij is 'Met zijn voorstellen en miïn grad, nu w.eer Sint Petersburg dat een enorme ervaring, het ideeën kwamen we uit op een genoemd, In 1931 geboren, hij is wordt vast de gelukkigste dag werk voor de pauze met alleen er op school geweest, heeft er van mijn leven. Kijk, als je muziek de strijkers - de Serenade van het conservatorium bezocht en mag maken met mensen van Tsjaikowsky - en een grote v.:as.er ~inds 195029 jaar lang deze allure, met musici van dit symfonie na de pauze~ Eerlijk ViolIst In dat vermaarde Philhar­ niveau, wat zou iemand nog ver­ gezegd zou ik graag een symfo­ monisch Orkest, waarvan de der kunnen wensen in het leven.' nie van Brahms hebben willen laatste 11 iaar tot ziin komst naar doen, maar Brahms is het hele Nederlandin 1979ialSconcert- ' seizoen toebedeeld aan Harnon­ Cmeester. HóeRti~sisch zou ruj: Rien Huizing court. Toen viel mijn keus op zich nog voelen ondanks een nu Sjostakowitsj, het liefst de Acht­ al bijna 17 -jarig verblijf in ste, maar die zou eerder in het Nederland? Na enig nadenken seizoen door Rostropovich wor­ formuleert Liberman ook nu den gedaan. En zo kwamen we weer een nuchter antwoord. overeen dat ik de Vijfde van 'Wat kan ik zeggen. Russisch is Sjostakowitsj zou doen, een natuurlijk mijn moedertaal en ik symfonie waar ik erg veel van blijf natuurlijk verbonden met houd. In al zijn werk zie ik een de hele culturele ambiance van weerspiegeling van ontwikkelin­ het land en vooral van mijn gen of gebeurtenissen in het geboortestad. Dat kun je niet zo leven van het Russische volk. maar doorsnijden. Aan de ande­ Ook in zijn Vijfde symfonie zie re kant voel ik me hier zo thuis, ik de neerslag van zo'n interes­ zo goed op mijn plaats onder sante, maar vooral heel droevige mensen die zo tolerant zijn en gebeurtenis. Het werd het ant­ van wie ik zoveel warmte en woord van een componist op de steun heb ervaren.' kritiek die over hem heen kwam van de kant van de regering en Afscheid de partij. geschreven in een tijd Met veel warmte zullen straks van. zeer ernstig.e repressie door ongetwijfeld het Amsterdamse het Stalin-regime· tegen vooral concertpubliek en in het bijzon­ kunstenaars en intellectuelen, de der musici en medewerkers van ..: : jaren rond: 193>7. Toen was ik het Koninklijk Concertgebouw­ neig een kind~ m'aar ik heb deze orkest van Viktor Liberman symfonie, net ars bijna alle ande­ afscheid nemen. Dat gebeurt na re, natuurlijk heel veel gespeeld een verbintenis van officieel met het Philharmonisch Orkest ruim 11 jaar~ Maar een band tus­ van Leningrad, waar ik in 1950 sen hem en dit orkest is er al veel als jong violist aan de achterste langer. 'Toen ik in Leningrad lessenaar begon. Al eerder, in nog een jonge conservatorium­ mijn conseriratoriumtijd, had ik leerling was, hoorde ik het Con­ met Sjostakowitsj kennis certgebouworkest op een plaat gemaakt, in zijn compositieklas, onder Mengelberg. Ik was daar­ waar ik vaak nieuw werk heb van zeer onder de indruk en gespeeld van zijn leerlingen. En sindsdien is voor mij, maar in mijn jaren bij het orkest heb eigenlijk voor de hele muziek­ ik hem natuurlijk ook veel mee­ wereld, de naam Concertgebouw gemaakt en aan elke ontmoeting alleen al iets heel bijzonders. met hem heb ik een sterke herin­ Daarom was ik ook zo ontzet­ nering. Maar tot de intieme tend zenuwachtig toen ik voor vriendenkring van Sjostakowitsj het eerst op dat podium met dat heb ik nooit behoord. Ik was orkest als solist mocht optreden. natuurlijk ook een generatie jon­ Dat was in mijn eerste jaar in ger en bovendien was hij in de i Nederland. Kirill Kondrasjin, laatste jaren van zijn leven vaker door wiens toedoen ik hiernaar­ in Moskou dan in Leningrad.' toe was gekomen, dirigeerde en 16 21MEI1996

Jaap van Zweden verlaat Concertgebouworkest

door Henk van der Meyden Jaap zei vannacht: "Natuurlijk werd, kon die beslissing mede ne­ AMSTERDAM, dinsdag blijf ik ook als solist spelen, maar men omdat hij vrijdagavond van Jaap van Zweden heeft de be­ daarbij is dirigeren mijn passie. Ik het Brábants Orkest het verzoek langrijkste beslissing uit zijn suc­ krijg de laatste tijd ook zoveel uit­ kreeg zich voor vier jaar als diri­ cesvolle carrière genomen. Dit nodigingen uit heel de wereld om gent te binden aan dit orkest. Met weekeinde besloot hij na 16 jaar te dirigeren, dat ik nu die stap heb zijn dirigentschap dat hij al heeft het Concertgebouw te verlaten genomen om zeker zestig procent bij het Orkest van het Oosten was waar hij concertmeester was om te werken als dirigent en veertig dat een sterke basis. zich vrij te kunnen maken voor procent als solist." een definitieve carrière als diri­ De 35-jarige Jaap van Zweden, Jaap zal binnenkort ook gaan di­ gent. die op zijn 1ge concertmeester rigeren in Argentinië en Amerika.

Concertgebouw orkest • IS 'stuurloos' 1 7 18

Historische gebeurtenisse

Merkwaardige en verma­ hebben. De prijs der entree kelijke gebeurtenissen uit de is eene gulden voor ieder tweede helft der 1 8 e persoon." e e uw, ons overgeleverd Eerder zal de muziek" in tijdschriften en kranten, meester een minder deftige De gebeurtenissen hebben gelegenheid als de Oude betrekking op kunstenaars Doelen bezocht hebben, bij­ en het kunstleven. voorbeeld "het gekroonde Hoewel "oude couranten" hoogduitsche 9Chaap" op de als regel na lezing in kachel Groenmarkt, alwaar het vol­ of vuilnisbak verdwijnen, gende concert werd ge­ geeft het lezen van de geven. - schaarse. gelukkig nog ge" .. Juffrouw de Haan zal een spaarde oude exemplaren de solo op de waldhoorn staan ene verrassing na de andere. te executeren." · De "loot­ Alleen al bij het lezen van jes" voor dit concert waren de advertenties . krijgt men namelijk geen gulden, de een vrij duidelijk beeld hoe enige voorwaarde die men en onder welke omstandig­ stelde was: "Men verteert heden onze voorouders leef­ een flesch wijn." Te beoor­ den. delen naar de advertenties De hofcourant van 2 fe­ waren er VOor de muziek­ bruari 1788 bevat de volgen­ meester nog twee goede mo­ de advertentie: gelijkheden om 't benodigde .. Een gehuwd persoon, geld voor zich en zijn vrouw zijnde muziekmeester. een te verdienen. De eerste was gewezen, discipel van de een Italiaanse naam aan te heer Pothold*, van wiens nemen door ~~voegsel onderwijs men informatie ini of oni aCht~:'~igen kan bekomen, presenteerd naam te p~tseJir ,. ' ezien zig aan om lessen te geven, volgens de berl~htlllt ver­ op de clavecimbel enorgelin dachte Italiaanse' n4>tnen: ' alll· de gereformeerde en luther­ Hijmanni, Gersoni" Hagema­ sche psalmen en andere mu­ ni e.a. meer suc~!!S hadden. riek, voor de somma van De tweede· mogeq,kheid was f 4 de twintig lessen. nader het aanvaarden van een be­ adres bij de Wed. Olofse in trekkin~ als organist en de Gravestraat te Amster­ klokkemst. dam. In de ,,'s-Gravenhaagsche Ondanks de aanbevelingen courant" Vcl:I-n maandag, 30 .. gehuwd persoon" en "ge­ Julij wordt een dergelijke wezen discipel van de heer betrekking aangeboden. Men Pothold", gaat het genoem­ maakt hierin bekend dat de de muziekmeester blijkbaar organist-klokkenist van Zalt­ niet vOor, de wind, De Bommel op de loop was zon­ ,,'s-Gravenhaagsche cou­ der "ordre op deszelfs za­ rant" bevat 10 maanden la­ ken gesteld te hebben, of te ter n,L precies dezelfde ad­ verreekenen eenige kerke­ vertentie, waarbij echter een gelden bij hem van het be­ lesprijs van f 3 de twintig graaven der dooden ontfan- lessen ,wordt vermeld. gen." . Wij denken niet d!1-t d,~ lUU­ Misschien ' voelde de mu­ ziekmeester, tenzij hIJ een ziekmeester er echter weinig vrijkaart heeft gekregen van voor om naast het bespelen de gelegenheid gebruik ge­ van het orgel en het klok­ maakt heeft om het volgen­ kespel, als doodgraver. kOl!- de in de hofcourant van 13 ; ter en kerkelijk ontvanger te september 1788 aangekondig . moeten optreden. De bezol­ de concert. te bezoeken_ diging was echter voor die "Met permissie, zullen de tijd niet slecht zoals wij aan drie gebroeders van de het slot van de advertentie Hoogduitsche Joodse Natie, lezen. ..Deze plaats geeft 'n !l.lom zeer vermaardt niet al­ tractement van f 460 jaar­ leen door fraaie zang, maar lijks, behalve vrije huishuur :lok in het nabootsen der too­ en verdere 'emolum·enten." nen van alle muziekinstru­ Het lijkt ons echter niet menten en het zingen en waarschijnlijk dat de .. mu­ stemmen der vogelen, bloo­ ziekmeesters" van deze tijd telijk met de monden, zon­ gaarne naar "de goede oude der enig instrument, op he­ tiid" terug zullen verlangen. den zaterdagavond om agt uuren in de St. Joris ot de "Oude Doelen" alhier doen hooren laten, dit wonder der waereld, hetwelk door alle li efhebbers kan geattesteerd worden, dat nOg nooit iet­ wes dIergelijk is gehoort, een der gebroeders. zingt tusschen beide de hoogste toon, die m en van een mans­ persoon ooit kan gehoort 19 .1996 BRUCKNERJAAR 20

8ruckners Leben · und Werk ist eine Aufforderung Am 11. Oktober 1996 jährt sich zum 100. Mal der Todestag Anton Bruckners. Dieses nicht nur rur die österreichische und europäische Musikgeschichte bemerkenswerte Datum legt nahe, das kommende Jahr der Reflexion zum Thema "Bruckner" zu widmen. Das Wort Reflexion ist hier bewuBt statt des Wortes Andenken gesetzt. 8ruckners l.eben und Werk fordert uns auch heute auf, der Arbeit von Künstlern und dem Wesen der Kunst mit mehr Achtung, Respekt und Toleranz zu begegnen. Bruckners Werk steht seit jeher als Gleichnis rur das Ringen um das Neue in der Musik. Deshalb kann es bei einer ausgie­ bigen Hommage on 8ruckner nicht ausschlieBlich darum gehen, die Musik Bruckners möglichst in Vollendung und groBer Vielfait auszubreiten - so be rechtigt dieses Anliegen im Sinne einer "Werbung" für den "schwierigEm" Bruckner ist. Es scheint vielmehr geboten, ouf der Verehrung des Denkmals rur die Zukunft weiterzubauen und die heutigen Neu-Tóner zum Klingen zu bringen. Das Phänomen Bruckner mahnt uns, nicht nur unsere Beziehung zur zeitgenössischen Kunst zu überdenken, sondern auch unsere Neigung zur Heroisierung musikalischer Denkmäler - mit ollem Respekt vor ihren groBen l.eistungen - zu reflektieren. Diese Oberlegungen hoben mitgespielt, als das Land Oberösterreich dazu aufrief, zum Bruckne~ahr 1996 in- und ouBerholb des Landes Vorstellungen zu entwickeln und Beiträge zu leisten. Nun liegt ein erster Oberblick über Initiativen, Ideen, Termine vor, cliesiëh um zwei zentrole Ereignisse gruppieren: Die Landesousstellung über Anton Bruckner in St. Florion und das internationale Brucknerfest 1996. Räumlicher Schwerpunkt des Programmes ist Oberösterreich. Wichtige .,JahresregentenH der Musik aus Oberösterreich wie Johann Nepomuk David (1995: 100. Geburtstag) und Johonn Ev. Habert 0996: 100. Todestag) sind einbezogen. Mir bleibt zu hoffen, daB dieses Bruckne~ournol möglichst viele Zeitgenossen dazu ermuntert, om 8ruckne~ahr teilzu­ nehmen. Im vorhin erläuterten Sinne. Herzlichst Ihr ;1P~ Landeshouptmann Dr. Josef Pühringer 21

Bruckner als gewichtiges Thema der oÖ. landes­ Ein "Bruckner-labyrinth" hinterfragt unseren ausstellung 1996 "Vom Ruf zum Nachrui" Umgang mit etablierier Kunst Die oö. Landesausstellung 1996 ist ein zentraier Bestandteil "Bruckner-lobyrinth" nennt sich ein kritisch-parodierendes des Bruckner-Jahres. Sie steht bekanntlich unter dem Obertitel Multimedia-Projekt, das, auf einer Privatinitiative basierend, .Vom Ruf zum Nachruf~ der als Generalthema zwei im direkten Umfeld des Bruckner-Konservatoriums stattfin- . Ausstellungen verbindet: .,Anton Bruckner in Oberösterreich" den solI. Ziel ist, mittels ei nes Jahrmarkts des Kitsches den im Stift St. Florian und .Künstlerschicksale in Osterreich· im Mi6brauch überlieferter Kunst für Konvnerz und Reprä• Schlof3 Mondsee. Beide Ausstellungen werden inhal~ich, sentation aufs Kom zu nehmen. organisatorisch und im Bereich der Offentlichkeifsarbeit als kom pakte Einheit geplant und dargestellt. Ober biographi­ sche Stationen Bruckners einerseits und die Präsentation von Musikunterricht zwischen Bruckner und P~p Kunstwerken der für Oberösterreich bedeutsamen Künstler Für den November 1996 plant das BORG Honauerstral3e des 19. und 20. Jahrhunderts andererseits sollen gängige eine zweitägige Veranstaltung mit dem TrteI .Die Kunst der Klischeevorstellungen (beginnend mit und ausgehend von Improvisation". Generalthema von Podiumsdiskussion, Work­ Anton Bruckner) hinterfragt und/ oder korrigiert werden. shops und Konzerten ist die Situation des Musikunterrichtes zwischen Bruckner und Pop. Stift St. Florian, 2Z 4.-2Z 10. 1996; Info: Institut fûr Kulturförderung (00. landeskulturdirektion), Spittel- wiese 4, 4010 Linz, Tel. 0732/7720/5658 Kompositionswettbewerb für Salcralmusik Der zeitgenässischen Sakralmusik wird das Bruckner-Konserva­ Internationales Brucknerfest linz 1996: torium in Zusammenarbeit mit den kirch5c:hen Institutionen einen Kompasitionswettbewerb für junge KOfl'1XlIÏSIen widmen. Alle Symphonien Bruckners exemplarisch Mehr als sonst steht das 23. Internationale Brucknerfest im "Composer in Residence" wird gesucht Zeichen sein es Namenspatrons. Es erklingen alle neun Symphonien in der exemplarischen Interpretation durch inter­ Snen .Composer in Residence' wird eine vom land einge­ nationale Orchester und Dirigenten. Die klassische K1ang­ richtete Jury auch jenseits der landes- und Staatsgrenzen wolke am 8. September wird vom Bruckner Orchester unter suchen und einladen, einen Sommer lang Gast des londes Sieghart mit der 9. Symphonie und dem Te Deum gestaltet. Oberösterreich im Salzkammergut zu sein. Das dort entstan­ Weitere wichtige Werke Bruckners (Kammermusik, Motetten, dene Werk soli vom Bruckner Orchester aufgeführt werden. Orgelstüeke) sind ebenso ein zentrales Anliegen des Festivals wie Raum für Orgel-Improvisation, für die Wissenschaft Bruckner in der Grenzregion (Bruckner-Symposion) und eine zeitgenössisch-kritische Sicht des Brucknerbildes (Oper nGeschnitzte Heiligkeit'1. Wie es Der Verein Schlägler Musikseminare und Orgelkonzerte stellt beginnt, so schliel3t das Fest mit einem monumentalen sowohl Bruckner als auch die Zeitgenossen in den Mittelpunkt Ereignis: mit einer konzertanten Aufführung von Richard seiner Planung für 1996: Die Aufführung der drei grof3en Wagners RParsifal~ interpretiert von Kräften der Züricher Messen, drei Orgelkonzerte sowie Kammermusik und ein Oper und internationalen Solisten unter Franz Welser-Möst. Oratorium sind vorgesehen. In Zusammenarbeit mit den Europäischen Wochen Possau entsteht eine "Reise zu Bruekner-Orgeln: Anton-Bruckner-Orgelwettbewerb Im unmittelbaren Anschlul3 an das Brucknerfest, vom 1. bis 12. Oktober, fjndet der Internationale Bruckner-Orgel­ Reverenz an den Improvisator wettbewerb im Brucknerhaus statt, der sowohl Interpretation Ein Teil des Internationalen Anton-Bruekner-Wettbewerbes ist als auch Improvisation umfal3t. im Sinne der Domäne Anton Bruckners der Orgelimprovi­ sation gewidmet, ebenso wie zwei Konzerte mit Jean Guillou und Wolfgang Kreuzhuber innerhalb des Brucknerfestes. "Tribute to Anton Bruckner": Verlcnüpfung zeit­ genössischer Musik mit Tradition Jazz im Namen Bruckners Von Linz einmal abgesehen, sind die bekanntesten Stätten Bruekner'schen Wirkens in Oberösterreich die Orte .Bruekner's Unlimited" nennt sich eine Gruppe von jungen St. Florion, Ansfelden, Wind haag bei Freistadt und Kronstorf. Musikern, die mit Können und Ambitien die Grenzen von Die Ansfeldner Kulturinitiative .Unlimited· hat nun ein Ver­ Jazz, Pop und Avantgarde musikalisch auslotet. mitttungsprojekt unter dem Titel Jribute to Bruekner" ent­ Kontakt: Karlheinz Schmid, Kremplstral3e 1/21, 4020 I' wiekelt, das einerseits diese vier Orte durch Veranstaltungen ~o~v~n~ . und eine Publikation verknüpft und andererseits zur Gegen­ wartsmusik einen Bogen schlägt. Das land wird Kompo­ sitionsaufträge an vier oö. Komponisten ermöglichen, deren Das Bruckner Orchester gestaltet von Z 10. 1995 bis Arbeiten in einem besonderen Bezug zum jeweiligen Ort ste­ 30.11. 1996 37 Konzerte mit Werken Anton Bruckners, davon hen sollen. Das forma Ie, aber nicht inhaltliche"Anknüpfen an 17 im Ausland (BRD, Italien, Griechenland). die Bruckner-Tradition soli neue Identität schaffen. Meistgespielte Werke: die Z Symphonie, dicht gefolgt von der 6. und 4. Symphonie. "Geschnitzte Heiligkeit": Japan-Toumee als Paukenschlag zum AbschluB Unkonventionelle Opemproduktion des Jahres Als zeitgenössisch-kritischer Beitrag zum Bruckner-Bild von Für die Zeit vom 11. bis 24. Oktober 1996 ist zusätzlich eine heute versteht sich die neue Oper von Peter Androsch Japan-Tournee des Bruckner Orchesters mit 12 Konzerten (libretto: H. Kislinger, Regie: H. Gebhart/), die, in den Rahmen geplant. Beginn und Abschluf3 mit Konzerten in Tokio. Im des Brucknerfestes eingefügt, im Posthof an sechs Terminen Zentrum der Programme: die 4. und Z Symphonie. stattfindet. Titel: "Geschnitzte Heiligkeit: Es geht um die künst• lerische Darstellung einer Fiktion mit der Zentralfjgur Bruekners; Reizthemen t,Bruckner und die Frauen1 sind inkludiert. 22 CD-Gesamteinspielung mit allen 8ruckner­ Die groBen Messen und Chorwerke im Linzer Symphonien Mariendom Der Linzer Domchor unter Anton Reinthaler widmet alleiil im Das Bruckner Orchester hat unter den Dirigenten Eichhom Dom miridestens sieben Konzerte Anton Bruckners Werken, und Sieghart alle Symphonien Bruckners auf CD eingespielt, sechs dovon im Rahmen der Liturgie. und zwar für die ja panische Firma "Camerata~ Die jüngste Aufnahme, die.4." unter Sieghart, wurde am 20. 9. 1995 im Alle drei groBen Messen werden aufgeführt. Bei der f-Moli­ Rahmen des Bruckner- Symposions präsentiert. Eine Kassette Messe om 29. 9. 1996 ist an eine Verknüpfung mit liturgi­ mit allen Einspielungen wird im Frühjahr 1996 vorliegen. Die schem Tanz gedacht. Am 28. 4. 1996 erkJingt die e-Moil­ Präsentation ist für 26. April 1996 (Eröffnungskonzert der Messe. AnschlieBend wird im Dom eine Gedenktafel an die Landesausstellung) geplant. Uraufführung dieser Messe enthüllt. Das Jahr wird am 6. 1. 1996 mit einer Aufführung von Joseph Kronsteiners .Epiphanie-Messe" eingeleitet. ANTON An Bruckners Sterbetag, am 11. Oktober, wird im Dom ein BRUCKNER Konzert .Bruckner für alle" mit dem Te Deum und Motetten Symphony stattfinden. No.9 in 0 minor Festticher Ausldang: e-Moli-Messe im Femsehen (edited by Leopold Nowak) Das Bruckner-Johr 1996 endet mit dem Paukenschlag der Femsehübertragung der e-Moli-Messe am 25. 12. 1996 aus dem Linzer Dom.

WORW PREMIERE Domchor in Oberösterreich RECORDING Bei ouswärtigen Gostspielen des Domchors in Schlägl und St. Wolfgang werden die e-Moli-Messe, in Gmunden Haberts Messe in h-Moll und in Windhoog bei Freistodt die Wind­ hooger Messe oufgeführt. Rudigier-Orgelkonzerte im Zeichen der Improvisation Die Ruc.1IQier-Orgelkonzerte werden zu einem Teil der Impro­ visatión gewidmet sein und ouf den Orgel-Höhepunkt im

Kurt Eichhom (Cover-Foto) und Mortin Sieghort sind die Dirigenten der Camerata-Gesomloufnahme AuBer Linz sind die bekanntesten Stätten Bruckner'schen Wirkens in Oberösterreich die Orte St. Florian, Ansfelden, Für 8ruckners Kammermusik unterwegs: Windhaag bei Freistadt, Kronstorf und Steyr. Auch Enns und 8ruckner-Quartett Hörsching zählen durch enge Beziehungen zu Bruckners Umfeld dozu. Die Aktion .Tribute to Bruckner' (vgl. Kap. Das aus vier Solisten des Bruckner Orchesters bestehende "Bruckner und das HeuteÎ verknüpft die vier Erstgenannten. Bruckner-Quartett Linz (Primus: Heinz Haunold) ist in zohlrei­ Weitere Schwerpunkte (Auswahl): chen Konzerten für seinen Namenspatron im Einsatz. U. a. bietet das Brucknerhaus in der Saison 1995/96 erstmals einen Zyklus mit dem führenden Quartett Oberösterreichs on. Ansfelden: Kontakt: Heinz Haunold, HölderiinstraBe 19c, Vier Konzerte mit Werken Bruckners, eines dovon am 4040 Linz, Tel. 0732/701728 Geburtstog (4. 9.) in der pfarrkirche Ansfelden Vortragsreme ,.Anten Bruckner - Leben und Werk in Tonbeispielen" mit Oswold Pöstinger (Oktober/November Die Hauptpublikation des Bruckne~ahres, ein Bruckner­ 1996) Handbuch, wird vom Team des ABIL erarbeitet underscheint im Jugend-und-Volk-Veriag. Die laufende, elektronisch gestützte Arbeit on einer Bruckner-Dokumentation und der 2. Auflage des Wertverzeichnisses HieBt in das Handbuch ein.

Bruckner-Symposion 1996: logische Fortsetzung nach 1995 Das wissenschaftfiche Zentrum des Intemationalen Bruckner­ festes 1996 wird das vom ABIL ausgerichtete Symposion "Fossungen - Bearbeitungen - Vollendungen" einnehmen. Es knüpft in logischer Fortsetzung und Vollendung an das Themo 1995 .lum SchaffensprozeB in den Künsten" an und beleuchtet die ProbIemotik nicht nur in der Musik, sondem in der Kunst an sich. ABIL verfügt mit seiner Verankerung in der Akademie der Wissenschaften auch in Wien über beste Möglichkeiten der In diesem Haus in Ansfelden wurde Anton Bruclmer om Artikulatio". Es ist daher führend toog bei der Gestaltung des 4. 9. 1824 geboren. foIg, Eie

St. Florian: '\ozartchor Linz Sieben grof3e Symphoniekonzerte in der Stiftskirche im - Oktober 1995: CD-Einspielung bei EMllondon unter Rahmen der Benefizkonzerte, 00. Stiftskonzerte und des Franz 'Nelser-Möst: A Bruckner, Messe in f-Moll und Te Brucknerfestes Aufführung der drei groBen Messen Deum Eröffnungs- und SchluBkonzert der oÖ. landesousstellung 29. 2.-Z 3. 1996: Japan-Tournee. 3 Konzer1e in Tokio 9. Juli: Treffen der "Pueri Contores" gemeinsom mit Orchester und Chor der Musikhochschule 15. Oktober: Bruckner-Tag, Requiem Tokio. 'Nerbung rur Bruckner: Te Deum, Motetten. AuBerdem Werke von B. Sulzer und Mozart (unzer Wind haag bei Freisfadt: Symphonie). Ausstellung ,Anton Bruckner in Wind haag" vom 4. 5. bis 31. 10. 1996 Vier Konzerte, u. a. mit dem Bruckner Orchester und den Arbeiter-Sängerbund Oberösterreich St. Florianer Söngerknaben 6.-9.6.1996: Internationales Bundessängerfest der . Produktion einer CO "Kommermusikalische Kostbarkeiten von 100CO in unz. 6. 6.: Eröffnungskonzert im Brucknerhous: Anton Bruckner" Anton Bruclmer und seine Zeitgenossen. Kronstorf: 9.6.: Festgottesdienst in der Stiftskirche St. Aorian. Filmrarität über Bruckner aus den 30er Jahren; Orgellconzert Oberösferreichisch-Salzburgischer Sängerbund November 1996: Kleines Bruckner-Fest in Steyr mit acht Chören, darunter der Jeunesse-Chor unz.

6ne ReiJe neuer bzw. bewährter Publikationen faBt den aktueUen Wissensstand über Bruckners l.eben und Werk SOWohl in wissenschaftlicher als auch in populärer Hinsicht zusammen: Bruckner-Handbuch {Hg.: ABILJ, Verlag Jugencl und Volk Wien Bruckner kompakt {ArbeitstiteQ, Verlag Veritas unz Anton Bruckner (Leopold Nowak), Neuauflage bei Trauner unz

Die 100. Wiederkehr des Todestages Anton Bruckners In Kronstorf erinnerl eine Gedenktafel on den Schu/-Lehrer 01. Oktober 1896) gibt AniaB zu unmittelborem Gedenken Anton Bruckner foio: Nöbauer vor ollem on jenen Stätten, die mit dem domaligen Geschehen in Zusommenhang stehen. ABIL gestoltet den Steyr: 11. Oktober in Wien mit drei Veronstaltungen; in Linz gibt es Mehrere Orchester- und Chorkonzerte, darunter om 15. 2. om 11. Oktober ein Bruckner-Openair mit Pro Brass und ein mit dem Bruckner Orchester (B. Symphonie), om 30. 5. mit .Bruckner-Konzert für alle" im Neuen Dom. Am 14. Oktober Linzer Chören (Te Oeum) und om 11. Oktober mit der wird in der Karlskirche Wien der Einsegnung gedacht; der Gesellschaft der Musikfreunde (Requiem) 15. Oktober (Tag der Beisetzung) ist St. Florion gewidmet (abendliches Requiem in der Sliftskirche). Bereits für den Enns: 8. Oktober ist eine Gedenkstunde in der österreichischen Würdigung von Bruckners Lehrer leopold von Zenetti: Natianolbibliothek (Prunksool) geplant. Zenetti-Ausstellung im Museum lauriacum, Konzert mit Werken Zenettis, Vortrag Bruckner in Wien Hörsching: Würdigung von Bruckners lehrer J. B. WeiB: Chor-Orchester­ konzert mit Werken von Bruckner, WeiB und Beethoven; Orgelkonzert Die ~nte.rnationale .Bruckner-Gesellschaft (IBG) bringt beim Muslkwissenschaftllchen Verlag einen .Bruckner-Katolog H her­ aus. Inhalt: Obersicht über die Bruckner-Gesomtausgobe mit Notenbeispielen und alle im Verlag erschienenen Bruckner­ Bücher (inkl. ABIL-Publikationen). Die wissenschaftliche Linzer Singakademie (ehemals nFrohsinn") Gesamtausgabe der Werke Anton Bruckners ist noch wie vor 22. 11. 1995: 2. Jubiläumskonzert im Brudmerhaus; zenIraies Anliegen der IBG. A Bruckner: Missa solemnis und Te Oeum Ober Bruckner-Geden!d~ge in Wien s.o. G. Waldek: Kantate (Urauffijhrung) 15. 10. 1996: A Bruckner, Requiem. Bruckner-Tag in St. Rorion Bruckner-Zyklus im "Musikverein" Die GeseIIschaft der Musikfreunde in Wien bietet vom Brucknerchor Linz 13. Mei bis 1~. Juni einen eigenen Bruckner-Zyklus on, inner­ halb dessen Im groBen Wiener Musikvereinssaal fünf 27J28. 6. 1996: Hommage on Bruckner in Amstetten und Symphonien des Meisters in prominenter Interpretation erklin­ unz; auf dem Programm A Bruckner, Requiem und Te gen !2., 3., 5., 8., 9.). Die Symphonien Nr. 1,4, 6 und 7 wer­ Deum den Im Rahmen der Wiener Festwochen 1996 aufgeführt. 24

3.Dezember Eferding, SehlaB Starhemberg, 11 Uhr . Festakt der Stadtgemeinde Eferding zum 100. Geburtstag J. N. Davlds 13. Dezember ünz, Brueknerkonservatorium, 20 Uhr Kammermusik von J. N. David 14. Dezember 7. Oktober Innsbruek, Kulturzentrum "Utopia", 20 Uiv St. Rorian, Stiftskirche, 20 Uh, . . . Konzert mit Bruekner's Unlimited Benefizkonzert zugunsten der Bruckner-Orgel. offlzleller Beglnn des 20. Dezember Anton-Bruckner-Gedenkjahres in Oberösterreich; Bruckner Ried i. I., Jahn-Halle, 20 Uhr Orchester linz; M. Sieghort; A. Bruckner, 5. Symphonie Besetzung wie 21. Dezember in Linz; J. N. David, Oratorium .&zo- Lied" 8. Oktober 21. Dezember St. Florion, Stiftski,che, 16 Uh, ünz, Brueknerhaus, 19.30 Uhr 2. Benelizkonzert mit gleichem Programm wie om Z Oktober Symphonie Ensemble Aktuell, Mozart-Chor; F. Welser-Möst; J: N. David, Oratorium ,Ezzo-lied" 12. Oktober Wien, Konzerthaus, 19.30 Uhr 6. Jänner NDR-Symphoniearchester, G. Wond; A. Bruekner, 5. Symphonie ünz, Neuer Dom, 18.15 Uhr 13. Oktober Linzer Domehor, A. Reinthaler; J. Kronsteiner, Epiphanie-Messe Wien, Musikverein, 19.30 Uh, ORF-Symphonie-Orchester, P. Steinberg; Werke v. G.v. Einem, 7. Jänner E. Korngold; A. Bruckner, 9. Symphonie Wels, Stadttheater, 19.30 Uhr 15. Oktober Bruckner Orchester, M. Sieghort; A Bruekner, Z Symphonie Linz, Neuer Dom, 10 Uhr 13. Feber Linzer Domchor, A. Reinthaler; J. N. David, Missa Choralis Altmünster, Pfarrkirche, 19.30 Uhr 20. Oktober Bruckner-Quartett Linz; A. Bruekner, Streichquintett Bad Isehl, pfarrheim, 19.30 Uhr Konzert mit Bruckner's Unlimited 15. Feber 28. Oktober Steyr, Stadtsaal, 19.30 Uhr Bruekner Orchester Linz; M. Sieghart; A. Bruekner, Z Symphonie Zeil/ Pram, pfarrkirche, 20 Uhr Schola Contorum Wien, Wolfgong Bruneder; J. Haydn, 29. Feber Theresienmesse; A. Bruekner, Te Deum Linz, Brueknerhaus, 19.30 Uhr 1. November Bruekner-Quartett Linz; A. Bruekner, Streichquintett; F. Schubert, Streichquartett ,Der Tod und das Mädchen" Gmunden, Stadttheater, 20 Uhr Südböhm. Kommerphilhormonie Budweis, Ondrej Kukol; J. N. David, 2. März 3. Violinkonzert; Werke von B. Mortinu und W. A. Mozart St. Rorian, SehloB Tillysburg, 16 Uhr 2. November Vortrag DDr. Kart Rehberger zum Thema .Neues aus der Biographie Wels, Cordatus-Saal, 19.30 Uhr Anton Bruekners" Progromm wie om 1. 11., Gmunden 16. November 14. März Wels, Landesmusiksehule K1agenfurt, Konzerthaus, 19.30 Uhr David-Symposion zum Thema .,J. N. David und der NS-Staat'. Bruckner Orchester, M. Sieghart; A Bruckner, 6. Symphonie Bis 1Z 11. 1995 22. November 21. März Linz, Brueknerhaus, 20 Uhr Linz, Brueknerhaus, 19.30 Uhr Jubiläumskonzert der linzer Singakademie; Bruckner Orchester, Liederabend mit Elisabeth v. Magnus; Lieder von A Bruckner und Hannes Wetzler; G.Woldek , Kantate (UA); A. Bruekner, Missa H. Wolf; A Bruckner, Klavierwerke solemnis, Te Deum 28. März 26. November Linz, Minoritenkirche, 19.30 Uhr Eferding, pfarrheim, 19.30 Uhr Konzert mit Solisten von ,Musiea Soera'; A Bruekner, Windhaager Dovid-Chor Eferding, Bruekner Orchester, E. Dunshim; J. N. David, Messe (Originalfassung); A. F. Kropfreiter, Altdorfer Passion Requiem Chorole 26. November S. April Wien, Kulturzentrum "Porgy u. Bess", 20 Uhr Linz, Neuer Dom, 15 Uhr Konzert mit Bruckner's Unlimited Linzer Domchor; Karfreitagsliturgie mit Motetten A. Bruekners 30. November 17. April Linz, Pädagogisehe Akademie der Diözese, 9.30 Uhr Bregenz, Festspielhaus, 19.30 Uhr Festokademie zum 100. Geburtstag von Johann Nepomuk David; Bruckner Orchester, M. Sieghart; u. a. A Bruckner, 6. Symphonie u. a. J. N. David, Choral und Fuge über ein Thema von A. Bruekner 18. April 30. November Innsbruek, KongreBhaus, 20 Uhr Eferding, Spitalkirehe, 19 Uhr Bruekner Orchester, M. Sieghart; u. a. A Bruckner, 6. Symphonie. Geistliches Konzert zum 100. Geburtstag von J. N. David, Werke von Wh. om 19. April J. N. David und zeitgen. Komponisten aus Oberösterreich 30. November 26. April Wels, Herz-Jesu-Kirehe, 19.30 Uhr St. Rorian, Stift Bach-Chor Wels, Juvavum Brass, E. L Leitner; J. N. David, Chorol und Präsentation der CD-Gesamtausgabe der Symphonien A Bruckners, Fuge über ein Thema von Anton Bruekner; A. Bruckner, Messe in e-Moll eingespielt vom Bruekner Orchester unter Eichhorn und Sieghart 25

26. April 29. Juni St. Rorian, Stifhkirche, 19 Uh. St. Rorian, Stiftskirche, 20 Uh. Eröffnungskonzert der oÖ. Landesousstellung; Bruckner Orchester Bamberger Symphoniker, Dirigent Horst Stein; A Bruckner, unter M. Sieghort, Mozart-Chor, A F. Kropfreiter; A Bruckner, Fuge 9. Symphonie, Te Deum c-MolI; vier Motetten; Te Deum 28. April 30. Juni Unz, Neue. Dom, 10 Uh. St. Rorian, Stifhki.che, 20 Uhr Unzer Domchor; A Bruckner, Messe in e-Moll (Rundfunk­ Bamberger Symphoniker, R. Beck; A. Bruckner: Motetten, Messe in Gottesdienst) e-Moll 4.Mai 30. Juni Windhaag bei Freistadt, Mühlviertler Woldhaus Schlägl, Stiftski.che CD- Präsentation ,Kammenmusikalische Kostbarkeiten von Anton linzer Domchor; A. Bruckner, Messe in e-Moll Bruckner~ Festvortrag Dr. Franz Zamazal: ,Bruckner in Windhoag" 6. Juli 4.Mai Windhaag bei F.eistadt, Pfarrki.che, 15 Uh. Windhaag bei Freistadt, Mühlviertler Waldhaus Konzert der St. Florianer Sängerknaben Ausstellungseröffnung .Anton Bruckner in Windhaag~ Ausstellungsdauer bis 31. Oktober 6. Juli U Grafenegg bei Krems, "Reitschule , 18 Uh. 4.Mai Bruckner Orchester, M. Sieghart; u. a. A. Bruckner, Z Symphonie Ansfelden, landelmulikschule L.ehrer- Schüler- Konzert mit Werken von A Bruckner 7. Juli A1tmünste., Pfa.rki.che, 20 Uh. 10.Mai Kammerchor der Musikhochschule Wien; A. Bruckner, Messe in Gmunden, Stadttheate., 19.30 Uh. e-MolI, W. Wagner, .Secundum scripturas' Prager Streichquartett; u. a. A Bruckner, Streichquartett 7. Juli 19. Mai Attnang-Puchheim, Basilika Puchheim, 20 Uhr St. Rorian, Stift, Marmorsaal, 16 Uh. Bruckner Orchester, M. Sieghart; A. Bruckner, Z Symphonie Hofrnusikkapelle Wten, Wtenei- Sängerknaben, Uwe Harrer; MictlCel ;9. Juli Haydn, Te Deum; A Bruckner, Messe in d-Moll St. Ro.ian, Stiftski.che 21. Mai Sängerfest "Pueri Cantores"; A. Bruckner, Messe in e-Moll Enns, Museum lauriacum, 20 Uh. Vortrag Dr. Elisabeih Meier: .leopold v. Zenetti - Lehrer Anton 14. Juli Bruckners' St. Wolfgang, Pfarrki.che linzer Domchor; A. Bruckner, Messe in e-MolI, Motetten 22.Mai Enns, Museum Lauriacum 15. August Beginn der Ausstellung leopold v. Zenetti; Ausstellungsdauer bis linz, Neue. Dom, 10 Uh. 2Z Oktober linzer Domchor; A. Bruckner, Chorwerke 26.Mai 19. August St. Rorian, Stiftskirche, 10 Uh. Ansfelden, Neues Kulturzentrum, 19.30 Uhr A. Bruckner, Messe in I-MaD; Rundlunkübertragung Klavierabend Järg Demus und Andreas Eggertsberger; A Bruckner und Zeitgenossen 30.Mai Steyr, Stadtsaal 1. September Linzer und Steyrer Chöre; A Bruckner, Te Deum Gmunden, Kapuzine.ki.che, 10 Uh. linzer Domchor; J. E. Habert, Messe in h-Moll 31. Mai Hörsching, Plarrkirche 4. September Jeunesse Orchester linz und Mozort-Chor Linz; L. v. Beethoven, Ansfelden, Plarrki.che, 19 Uh. Violinkonzert; J. B. WeiB, Requiem; A Bruckner, Te Deum A Bruckner, Kronstorfer Messe 2. Juni 8. September Unz, Neuer Dom, 10 Uh. Unz, Brucknerhaus, 19 Uh. Linzer Domchor; A Bruckner, Messe in d-Moll Eröffnungskonzert des IBF 1996; Besetzung und Programm wie bei der klassischen Klangwolke;weiters Werke von L.v. Beeihoven, 3. Juni M. Kagel Salzbu.g, Gro8es Festspielhaus, 19.30 Uh. Bruckner Orchester, M. Sieghart; W. A. Mozart, Violinkonzert 8. September A-Dur; A. Bruckner, 1. Symphonie. Wh. am 4. Juni Unz, Donaupark, 20 Uh. 6. Juni Klassische Linzer Klangwolke; Bruckner Orchester linz, M. Sieghart; Unz, Brucknerhaus A. Bruckner,9. Symphonie, Te Deum Eröffnungskonzert des Jntemationalen Bundessängerfestes 1996' des Arbeiter-Söngerbundes und der europäischen Vereinigung IDOCO. 8. September Programm: .Anton Bruckner und seine Zeitgenossen" Ansfelden, Plarrhof und Ort .Lebende" Ausstellung .Brucknerg'wand im Brucknerland" 22. Juni Freistadt, ffarrkirche, 20 Uh. 9. September Konzert der Chorgemeinschaft Freistadt; A Bruckner, Motetten, Unz, Neue. Dom, 19.30 Uh. Instrumentalmusik .Bruckner als Orgelimprovisator; Improvisationskonzert an der Rudigier-Orgel mit Jean Guillou 22. Juni Gmunden, Kong.eBzentrum Toscana, 20 Uh. . 10. September Bruckner Orchester, Mazart-Chor, Dir.: In go Ingensand; A. Bruckner, Unz, Neue. Dom, 19.30 Uh • •Helgoland~ Messe in 1-Mol! .Bruckner als Orgelimprovisator" ; Improvisationskonzert an der Rudigier-Orgel mit Wollgang Kreuzhuber 28. Juni Unz, Ve.einmaus, 20 Uhr 11. September Bruckner- Chor, Bruckner Orchester, Kurt Dlouhy; A. Bruckner, Unz, Brucknerhaus, 19.30 Uh. Requiem und Te Deum BR-Symphonie-Orchester München, W. Sawallisch; H. Eder, 6. Symphonie (UA), A. Bruckner, 6. Symphonie 26

3. Oktober 12. September Ried i. I., Jahn-Halle Ansfelden, Pfanicirche, 19.30 Uhr Bruekner Orchester; A. Bruekner, 4. Symphonie Orgelabend R. Jungwirth, Werke von A. Bruckner 5. Oktober und R. Jun~ (UA) Ansfelden,19 Uh, 13. September O. Pöstinger: Vortragsreihe .Anion Bruckner - Leben und 'M!ri( Unz, Bruclcnerhaus, 19.30 Uhr 1. Vortrag. Weitere Tennine: 19. Oktober, 16. November ' ORF-Symphonie-Orchester, D. R. Davis; H. W. Henze, 8. Symphonie; A. Bruckner, 1. Symphonie 11. Oktober 14. September Steyr, Stadlpfarrkirche Orchester der Musikfreunde Steyr; A Bruekner, Requiem St. Rorian, Stiftskirche, 19.30 Uhr Gewandhausorchester l.eipzig, K. Masur; A. 8ruckner, Z Symphonie 11. Oktober 15. September Linz, Arkadenhof des Landhauses, Nachmittag Linz, Bruclcnerhaus, 11 Uhr Bruekner-Open-Air mit dem Ensemble .Pro Brass' Gewandhousorchester l.eipzig, K. Masur; A. Bruckner, 3. Symphonie 11. Oktober 15. September Altmünster, Pfarrkirche, 19 Uhr Windhaag bei Freistadt, Pfarrkirche, 15.30 Uhr Gmundner Chöre und Kammerorchester; A Bruckner, Requiem Werke ven A Bruclcner (Windhaager Messe) uncl G. Waldek (UA) 11. Oktober 17. September Unz, Neu. Dom, 20 Uhr Linz, Posthof 11, 19.30 Uhr linzer Domchor, A Reinthaler; Konzert .Bruckner für alle'. Te Deum, Klangforum Wlen, P. Rundel; Mozart-Chor Linz; Premiere der Oper 150. Psalm, Motetten, Orgelimprovisation .Geschnitzte Heiligkeit' von Peter Androsch; weitere Vorstellungen am 18., 19., 20., 21. uncl 22. September 12. Oktober 18. September Schärding. Pfarrkirche Kirchenchor uncI -orchester, R. l.eBky; A Bruckner, Motetten, Missa Unz, Bruclcnerhaus, 19.30 Uhr solemnis; R. Wagner, Siegfried-Idyll Philhorrnonia Orchestra LoncIon, K. Sonderling; A. Bruekner, 4. Symphonie 12. Oktober 19. September St. Rorian, Stiftskirche Unz, Bruclcnerhaus, 19.30 Uhr SchluBkenzert des Internationalen Anton-Bruekner-Orgel­ Bruekner-Quartett linz, Bruno Canino; A. Bruckner, Streichquartett; wettbewerbes an der restaurierten Bruekner-Orgel A. Dvorak, Klavierquintett 12; Oktober 21. September Hörsching. Pfarrkirche St. Rorian, Stiftskirche, 19.30 Uhr Orgelkenzert u. a. mit Werken A. Bruckners Wiener Philharrnoniker, P. Boulez; A. Bruckner, 8. Symphonie 13. Oktober 22. September Windhaag bei Freistadt, Pfarrkirche, 15 Uhr St. Rorian, Stiftskirche, 19.30 Uhr Konzert des Reichenthaler Chors ,Cantabile' ; an der Orgel: Wiener Philharrnoniker, P. Boulez; A. Bruckner, 8. Symphonie R. G. Frieberger 24. September Linz, Brucknerhaus, 19.30 Uhr 15. Oktober BR-Symphonieorchester München, L Maazel; A. Bruckner, 5. Symphonie St. Rorian, Stiftskirche, 20 Uhr Linzer Singakademie, A. F. Kropfreiter; A Bruekner, Requiem 25. September Unz, 8rucknerhaus, 17 Uhr 17. Oktober Eröffnung des Bruekner-Symposions 1996 .Fassungen - St. Rorian, Stift, Marmorsaal, 19.30 Uhr Bearbeitungen - Vollendungen'. Dauer des Symposions bis Konzert ,Spurensuche" ; Thema: Bruekners EinfluB auf die Musik bis 29. September 1996 heute 26. September Linz, Alter Dom, 19.30 Uhr 24. Oktober Orgelkonzert A. Humer on der Chrismann-Orgel; Werke ven St. Rorian, Stiftskirche, 19.30 Uhr . A Bruekner, 1. Brahms, F. Mendelssohn-Bartholdy u. a. Konzert mit dem oö. Jugendsymphonieorchester; Werke von A. Bruckner und Th. Doss (UA) 26. September Kronstarf, Pfarrkirche, 19.30 Uhr 26. Oktober Werke von A Bruekner (Motetten) und E. Freudenthaler (UA) Ansfelden, Neues Kulturzentrum 27. September Bläserkonzert: Werke A. Bruckners und seiner Zeitgenossen Unz, 8rucknerhaus, 19.30 Uhr Rne Arts Quartet, G. Caussé, Bratsche; J. Haydn, ,l.erchenquartett'; 2. November A Bruckner, Streichquintett Gmunden, pfarrkirche, 19.30 Uhr Linzer Kammerchor; Werke von F. X. Müller, 1. E. Habert, A. Bruckner 28. September Unz, 8rucknerhaus, 19.30 Uhr 11. November NDR-Sinfonieorchester, H. Schiff; F. Schreker, Kamrnersymphonie; A Bruekner, 2. Symphonie Ansfelden, Neues Kulturzentrum Konzert mit Bruckner's Unlimited 29. September St. Rorian, Stiftskirche, 19.30 Uhr 15. November Münchner Philharrnoniker, S. Celibidoche; A Bruckner, 9. Symphonie Aigen i. Mühlkreis, pfarrkirche 29. September Çantoria Plagensis, R. G. Frieberger; A. Bruekner, Messe in d-Moll Reichenthal, Pfarrkirche Bruckner Orchester, M. Sieghart; A Bruekner, Z Symphonie 15. November Gmunden, KongreBzentrum Toscana, 19.30 Uhr 29. September Mozarteumorchester Salzburg, Dir. H. Soudant; 1. E. Habert, Linz, Neuer Dom, 10 Uhr Symphonie C-Dur (UA!) ; A. Bruckner, 4. Symphonie Linzer Domchor; A Bruekner, Messe in f-MolI, ev. mit liturgischem Tanz 27

1996 Bruckner-Termine in Wien 22. November Gmunden, LandschloB Ort, 19.30 Uh. Tassilo-Quartett; u. a. J. E. Habert, Streichquartett op. 77 24. November Windhaag bei Freistadt, pfanlci.che, 10 Uh. 13. Mai A Bruckner, Windhaager Messe, Chorwerke Musikverein, 19.30 Uh. Bruckner-Zyklus der Gesellschaft der Musikfreunde in Wien, 24. November 1. Konzert; The London Philharmonic, F. Welser-Möst; WA Mozart, Gmunden, Stadtpfarrkirche, 11 Uh. Haffner-Symphonie; A Bruckner, 2. Symphonie Gedenkgottesdienst zum 100. Todestag J. E. Haberts 29.Mai 20. Dezember Musikverein, 19.30 Uh. Linz, Brucknerhaus, 19.30 Uh. Bruckner-Zyklus, 2. Konzert; Staatskapelle Dresden, G. Si no poli; Orchestre Philharmonique de Strasbourg, Th. Guschlbauer; A. Bruckner, 5. Symphonie A Bruckner, 5. Symphonie 4. Juni 25. Dezember Musikverein, 19.30 Uh. Bruckner-Zyklus, 3. Konzert; Wiener Symphoniker, R. Frühbeck de Linz, Neue. Dom, 10.45 Uh. Burgos; A Bruckner; 8. Symphonie linze. Domchor, A Reinthaler; Bruckner, Messe in e-MoIl; Femseh-Obertragung 6. Juni Musikverein, 11 Uh. Bruckner-Zyklus, 4. Konzert; Wiener Philharmoniker, L Maazel; F. Schubert, 4. Symphonie; A Bruckner, 3. Symphonie 9. Juni Musikverein, 11 Uh. Wiener Philharmoniker, L Maozel; Progromm wie om 6. Juni 13. Juni Musikverein, 19.30 Uh. Bruckner-Zyklus, 5. Konzert; Concertgebouw Orchester Amsterdam, R. Chailly; A Berg, VlOlinkonzert; A Bruckner,9. Symphonie 17. Juni Musikverein, 19.30 Uh. Wiener Philhormoniker, Monleverdi Chor, J. E. Gardiner; F. Mendelssohn-Bartholdy, 5. Symphonie; A Bruckner, Messe in f-Moll 11. Juli Festival wKlangbogen" Bruckner Orchester Unz, M. Sieghart; A. F. Kropfreiter, Metamorphosen; A Bruckner, Z Symphonie 8. Oktober Österreichische Nationalbibliothek, Prunksaal Gedenkfeier für AnIon Bruckner 11. Oktober Alte Universität~itenki.che Matinee: Präsenlalion des Bruckner- Hondbuches 11. Oktober Universitätskirche, 18 Uh. Gedenkgottesdienst mit Erzbischof Schönbom; A Bruckner, Messe in e-Moll 14. Oktober Karlsldrche Konzerf zum Gedenken an die Einsegnung AnIon Bruckners 28

BRUCKNER HERDENKINGEN DOOR HET CONCERTGEBOUWORKEST

J995

November 29 8e Symfonie Olv. Bernard Haitink Amsterdam November 30 Be Symfonie Olv. Bernard Haitink Amsterdam December 01 8e Symfonie Olv. Bernard Haitink Amsterdam Decetnber 03 Be Symfonie Olv. Bernard Haitink Amsterdam

J ~9~

Februari 07 5e Symfonie Olv. Ricardo Chailly Amsterdam Februari 08 5e Symfonie Olv. Ricardo Chailly Amsterdam Juni 06 ge Symfonie Olv. Ricardo Chailly Amsterdam Augustus 16 5e Symfonie Olv. Ricardo Chailly Amsterdam September 02 5e Symfonie Olv. Ricardo Chailly Luzern October 09 Mis nr. 3 in f.kt. Olv. Ricardo Chailly Amsterdam October 10 Mis nr. 3 in f.kt. Olv. Ricardo Chailly Amsterdam October 11 Mis nr. 3 in f.kl. Olv. Ricardo Chailly Amsterdam October 13 Mis nr. 3 in f.kt. Olv. Ricardo Chailly Amsterdam November 06 3e Symfonie Olv. Kurt Sanderling Amsterdam November 07 3e Symfonie Olv. Kurt Sanderling Amsterdam November 08 3e Symfonie Olv. Kurt Sanderling Amsterdam

J~97 Februari 06 6e Symfonie Ricardo Chailly Amsterdam Februari 07 6e Symfonie Ricardo Chailly Amsterdam Februari 09 6e Symfonie Ricardo Chailly Amsterdam Februari 13 6e Symfonie Ricardo Chailly Amsterdam Februari 20 6e Symfonie Ricardo Chailly Groningen April 03 4e Symfonie Nic. Harnoncourt Amsterdam April 04- 4e Symfonie Nic. Harnoncourt Amsterdam 29

DEBUSSY IN NEDERLAND

In het voorjaar van 1914, kort voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, kwam Claude Debussy (1862-1918) voor het eerst en voor het laatst naar Nederland als gast van het Co­ ncertgebouworkest. Hij trad op samen met de Franse dirigent Gustave Doret, die vóór de pauze enkele Franse werken dirigeerde, terwijl Debussy na de pauze eigen werk dirigeerde en enkele pianosoli speelde. Bij zijn optreden op 1 maart 1914 was de grote zaal te Amsterdam geheel bezet met enthousiast publiek dat de beroemde meester graag wilde zien en horen. Na afloop werd hij minutenlang toegejuicht - dit in tegenstelling tot het beleefdheidsapplaus van het publiek in Den Haag, waar hij een dag eerder opgetreden was.

Wij laten hier volgen de herinneringen van Mr. R. van Rees, toentertijd voorzitter van het be­ stuur van het Concertgebouwen van de dirigent Gustave Doret, ontleend aan het boek "Debussy in de spiegel van zijn tijd'. 30 ======@ FROGRAfv\MA

VAN HeT ABONNEMENTS-CONCERT

OI1~IGeNT

GUSTAVE DORET

MET MeDEWeRKING VAN CLAUDE DEBöSSV.

ZONDAGt MAART 1914 - 2 L'!? UUR.

·~!ARCHE DO COORONNEllENT ••••••••.•••••••.•••.• C. S.U~"T.S.oLËSg. (GEB. 1835~

• A ux tToILES ••••••••••••••••••••.•.•••.•••••.•.•••. '. H. Dup.1RC. (GEB. 1848) 11

SY:'dPO!r.iIE No. 2 C." KL. T. OP. 55} ...... C. SA.lNT,Sd.ËNS. 11 Allegro marcato. Piu allegro. Tempo 1°. Allegro appassionato. I Adagia. I I Scherzo: Presto. U n poco meno mosso •. ; Prestissimo: Poco meno. Presto. Anda.ntino. Tempo lO!

PAUZE

TWEE NOCTt'R..'lES (1899): Nuages. F.êtes.

PRÉLUDE Á L·.\PRÈS·~lIDI D'ml F .H~R (1894-).

PIA·:~m·soLt : CL.\UDE DEBUSSY. "'Danseuses de Delphes. (GES. 1862). .... La fille aux cheveux de ·lin. ·La Puerta. del vino (la porte du qin).

·M.~RCHE ECOSSA ISE (1891)

DE WERKEN V.1N CU.tfDE DEBUSSY \VORDE~ GEDIRIGEERD ~ DE PI.\!{O·SOLI VOORGEDRAGEN DOOR DES COl1l'O~T.

DE BECHSTE~ CO~CERTVLEUGEL IS UIT DE WG"-ZI.1N'EN VA.!' C. C. KE1T.fER. HEILIG~WECf 21·23·25. AlISTDD.uI.

• EUSTE UITVOERING • . iI ~~===~~======;======@ 31 Dr. Richard van Rees (1853-1939)

Richard van Rees was een Amsterdamse jurist en bankier. Vanaf 1884 was hij lid van het bestuur van het Concertgebouw, en van 1913 tot 1922 voorzitter. Debussy bezocht Amsterdam in het voorjaar van 1914.

Herhaaldelijk had het bestuur van het Concertgebouw pogingen in het werk gesteld om Claude Debussy te bewegen naar Amsterdam te komen en zich te overtuigen hoezeer zijn werken in Nederland wer­ den gewaardeerd, doch altijd vergeefs. Enkelen die hem kenden verzekerden ons dat de kunstenaar zeer teruggetrokken leefde, tegen kunstreizen en optreden in het publiek onoverkomelijke bezwaren had, zodat alleen een gelukkige samenloop van omstandigheden ons het voorrecht zou kunnen verschaffen de gevierde meester in ons midden te zien. Die gewenste combinatie ontstond toen de Zwitserse componist en dirigent Gustave Doret, die herhaaldelijk in ons land vertoefde en gro­ te bewondering koesterde voor het Concertgebouworkest, ons zijn hulp aanbood om zijn vriend Debussy naar hier te lokken. Hij stelde zo'n hoge prijs op de overkomst van Debussy, was zelf zo enthousiast begerig om Debussy ons orkest te doen leren kennen, dat hij zich bereid verklaarde zijn vriend op diens kunstreis te vergezellen, zijnde dit volgens hem het enige middel om Debussy's tegenzin ten opzichte van verplaatsing te overwinnen. Inderdaad gelukte het op deze wijze Debussy naar ons land te doen overkomen; helaas tijdens de afwezigheid van Mengelberg, die juist in die dagen te Frankfort moest dirigeren. Het concert, gedeeltelijk onder leiding en met medewerking van Debussy, vond op een zon­ dagmiddag plaats. Toen hij het podium betrad, vergezeld, ja men zou kunnen zeggen aan de hand van zijn vriend Doret, die hem overal begeleidde, als kornak diende, zelfS onder het dirigeren en het piano­ spelen vlak naast hem moest zitten, stond het publiek, in groten getale verschenen en alle plaatsen vullende, spontaan op evenals het orkest en werd aldus de grote Fransman een uiterst zeldzaam en waarlijk koninklijk saluut gebracht. In werkelijkheid maakte hij op het podium een stumperige hulpbe­ hoevende indruk. Niet door zijn uiterlijke verschijning, want zijn krachtige welgebouwde gestalte en zijn welbesneden edele gelaats­ trekken, slechts wat kleur betreft een zeer zuidelijk type vertonend, maakten een zeer aangename indruk. Er lag echter over zijn gehele persoonlijkheid een lichte wollç van matheid en verveling als bij iemand lijdende aan heimwee, een kwaal die hem volgens zijn zeggen, van huis zijnde nooit verliet. 32

Ik meen, dat hij de kleine orkeststukken Nuit, Nuages, Fêtes, dirigeer­ de, alles zo zorgvuldig mogelijk onder Dorets leiding voorbereid. Hij dirigeerde slecht, doch het orkest, in grote spanning, volgde bij intuï• tie zijn intenties en de uitvoering had een enonn succes. Gelijk succes had Debussy met zijn pianospel, met de overigens geenszins uitmun­ tende vertolking van enige kleine pianostukjes. Het concert eindigde met een schitterende ovatie, die de kunstenaar blijkbaar venlloeide . weshalve hij dan ook spoedig aan de hand van Doret van het podium werd afgevoerd. Boven in de solistenkamer verklaarde hij zijn dank­ baarheid voor de ontvangst hem te beurt gevallen en voor de uitste­ kende uitvoering, doch zonder groot enthousiasme. Zichtbaar was hij blij dat de zaak was afgelopen. Enige uren later kwamen Debussy en Doret te mijnen huize dineren. De uitnodiging was door Doret, ook namens zijn vriend, aangenomen op uitdrukkelijke voorwaarde, dat geen aan Debussy onbekende per­ sonen aanwezig zouden zijn. Door mij waren dus slechts uitgenodigd de hem bekende concertmeesters en hun echtgenoten. de heer en mevrouw Louis Zimmennan en de heer en mevrouw Gerard Hekking en enkele bestuursleden met hun dames, die in de solistenka­ mer met Debussy hadden kennis gemaakt. Verschillende mijner muzi.,. . kale vrienden, die gaarne m:et onze zeldzame en moeilijk te bereiken gast waren samengekomen en mij dit instantelijk te kennen gaven moest ik tot mijn leedwezen teleurstellen. Debussy voelde zich bij het binnentreden in ons mooie oud­ Amsterdamse huis met de fraaie gang en de hoge deftige in zuiver Louis-XVI-stijl gebouwde en versierde vertrekken, aangenaam gestemd. Voor mijn vrouw was dit een ongezochte gelegenheid hèm te tonen welk een grote invloed de Franse smaak en stijl op onze voorouders hadden uitgeoefend. Aan tafel viel dadelijk zijn aandacht op een kleine pendule, Empire, die hij zeer bewonderde. 'U zult mij veel daarop zien kijken,' zei hij tot zijn gastvrouw, 'want elke minuut verder brengt mij weer dichter bij Parijs.' Tot buurvrouw had de gast­ vrouw hem een lieve, bekoorlijke, levendige, uitnemend Frans spre­ kende afitammeling der refugiés, Mevrouw de B. gegeven, doch zelfs haar gelukte het niet haar disgenoot in een vrolijke stemming te bren­ gen. Toen ik het ogenblik gekomen achtte om mijn gast toe te spreken, nam hij zijn, gelukkig nog schone, bord en hield dit voor het gezicht, enige ogenblikken, vennoedelijk om zijn verlegenheid of andere op dat ogenblik nog minder passende en zich op zijn gelaat aftekenende indrukken te verbergen. Ik liet mij echter niet van mijn stuk brengen. Na hem gedankt te hebben voor zijn overkomst en voor de eer ons aangedaan en na gewezen te hebben op de grote verering, welke in 33 Nederland ten opzichte van zijn kunst en zijn persoonlijkheid bestond, eindigde ik met de opmerking, dat onze grote stemkamer in het Concertgebouw de portretten bevatte van de voornaamste Europese kunstenaars, welke bij ons waren opgetreden, doch tot nog toe een lege plaats vertoonde, de plaats die wij hoopten eenmaal door het portret van de grote Franse toonkunstenaar te doen innemen. Thans, na zijn bezoek, zouden wij tot onze grote vreugde daartoe kunnen overgaan en wij zouden daaronder dan dus aanbrengen de woorden, welke de Académie française had doen beitelen op het borstbeeld van Molière, dat sedert enige tijd haar vergaderzaal versier­ de: (Rien ne manque à sa gloire, il manquait à la natre' (Aan zijn roem ontbreekt niets, hij ontbrak aan de onze). Blijkbaar viel deze toespraak bij onze gast in goede aarde. Vermakelijk was het te zien hoe Doret, zijn overbuunnan aan tafel, hem dadelijk met stille doch levendige gebaren beduidde dat hij op deze hem gebrachte hulde moest ant­ woorden. Schijnbaar nam hij hiervan weinig notitie, maar na korte tijd sprak hij eenvoudig en gemakkelijk in een keurig speechje zijn dank uit voor de hem betoonde gastvrijheid en zijn bewondering voor ons orkest. Na tafel, onder het roken van een sigaret, voelde hij zich blijkbaar meer op zijn gemak; hij sprak levendig over allerlei onderwerpen, behalve over muziek. Toen ik hem na korte tijd, want het was aan tafel onwillekeurig laat geworden, voorstelde onze dames te gaan rejoigneren in de salon zei hij: 'Pourquoi, nous sommes paifaitement bien id.' (Waarom, we zitten hier toch uitstekend). Het kostte mij enige moeite hem te beduiden dat de klok stond op het uur van scheiden en wij dus moeilijk anders konden handelen. Al spoedig na onze binnen­ komst in de salon werd aangekondigd, dat de auto's vóór waren en gaf Doret zijn vriend een wenk om afScheid te nemen. Dit gaf Debussy aanleiding mij te zeggen: (n pa,aît que les gens s'en vont', qu'ils s'en ail­ lent' (Zo te zien gaan de mensen weg, laat ze toch gaan). Aldus geschiedde; onze gasten, bemerkende dat Debussy nog niet over heengaan dacht, namen afScheid. Hij liet ze rustig vertrekken, vlijde zich behaaglijk in een stoel naast zijn gastvrouwen zei toen, zichtbaar opgelucht: (Comme je suis bien Madame, je ne savais pas qu'on pou"ait dîner si bien, hors de Paris' (Wat is het hier gezellig mevrouw, ik wist niet dat je buiten Parijs zo goed kon eten), en zich tot mijn oudste zoon wendend, begrijpend dat deze de zorgen van de wijnkelder wel van zijn vader zou hebben overgenomen: Jeune homme,je vousfais mon compliment su, votre carte des vim; ils étaient exquis' Oongeman, mijn compliment voor uw wijnkaart; de wijn was voortreffelijk). Hij sprak daarop uiterst rustig en genoeglijk over zijn vrouw, over zijn dochter: vertelde hoe hij wegens zijn zeer gevoelige maag geregeld zelf naar de markt ging om de hem passende spijzen uit te zoeken; in het koet, hij converseerde een uur lang met ons over de meest gewone, de meest huiselijke dingen. 34 Gustave Doret, die op hete kolen zat, omdat zij de volgende morgen vroeg moesten vertrekken en hun bagage nog moesten pakke~~ ~e hem dus nu en dan trachtte mee te krijgen, werd met een klUltje m het riet gestuurd: 'Voyons ami, laisse-moi donc tranquille, je suis bien, je me reposerai enco~e un moment, vafaire nos ma~les, si tu veux, je vien~rai ~près' (Komaan vnend, laat me toch met rust, Ik heb ' het erg naar m n zin ~n ik wil nog even rustig zitten, ga onze tassen maar vast pakken als Je wilt, ik kom zo). Het was ver over elf uur voor het vriendenpaar vertrok.

Ongepubliceerde, getypte kopij.

Gustave Doret

Ik stel me zo voor dat u nog niet de gelegenheid hebt gehad Debussy als spreker mee te maken. Na een concert in Amsterdam werden we door de voorzitter van het concertgebouw onthaald op een uitgebreid diner. Toespraak van de voorzitter (bij de champagne), toespraak van de secretaris (bij de koffie), en geen reactie. Ik zat tegenover Debussy en maakte veelbetekenende gebaren naar hem om hem op zijn plicht te wijzen en hem duidelijk te maken dat ik het niet voor hem kon doen. Ten slotte gaf ik hem onder de tafel een schop. Eindelijk reageerde hij; ik realiseerde me toen dat zijn stilte voornamelijk aan verlegenheid te wijten was. Hij stond op, sprak met een door emotie verstikte stem een paar woorden van dank en ging weer zitten. Daarna was het alsof er een last van hem was afgevallen, hij begon druk te pra­ ten en werd het middelpunt van de avond. Om drie uur 's ochtends kwamen we terug in het hotel, enorme havanna's rokend die onze gastheer in onze zakken gestopt had.

Ongepubliceerde brief aan Robert Godet van 3 I maart '9 I 8 .

Toen brak het moment van de generale repetitie in Amsterdam aan. Eerst werden er werken van Saint-Saëns gespeeld. Waarom blijft Debussy op het podium en lijkt hij zo aandachtig te luisteren naar het werk van de oudere componist? Op het moment dat ik van de bok mtap en terugga naar de foyer, pakt hij mijn ann vast en zegt: 'Zo, mijn beste Doret, ik wil niet beweren dat ik dol ben op de muziek van Saint-Saëns, maar we moeten toegeven dat het verdraaid goed in elkaar zit!'

Temps et contretemps (Fribourg, 1942), blz. 191 . 35

GUSTAVE DORET Aigle 1 866-1 943 Lausanne

Gustave Doret studeerde aanvankelijk in Berlijn, later te Parijs onder leiding van Theodore Dubois en Jules Massenet. Van 1893-95 was hij tweede kapelmeester van de concerts d'Harcourt. In 1896 leidde hij de concerten van "Exposition Nationale Suisse" te Geneve. Hij componeerde symfonische werken, opera's, koorwerken en liederen. Opera's: "Ën Prison" (1892), "Les Armailles" (1906), "Le Nain du Hasli" (1908), liLa Tisseuse d'orties". Oratoria: "Les Sept paroles du Christ" (1885). Voor soli, orkest en koor: "Loys" (1913), liLa Féte des Vignerons" (1905) en de dramatische legende "Armaillis". Verder veel orkest-, koorwerken en over de honderd liederen.

·. I'