Wikinger Oder Slawen?

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

Wikinger Oder Slawen? STUDIEN zur Ostmitteleuropaforschung 26 Wiebke Rohrer Wikinger oder Slawen? Die ethnische Interpretation frühpiastischer Bestattungen mit Waffenbeigabe in der deutschen und polnischen Archäologie Wiebke Rohrer, Wikinger oder Slawen? Die ethnische Interpretation frühpiastischer Bestattungen mit Waffenbeigabe in der deutschen und polnischen Archäologie STUDIEN ZUR OSTMITTELEUROPAFORSCHUNG Herausgegeben vom Herder-Institut für historische Ostmitteleuropaforschung – Institut der Leibniz-Gemeinschaft 26 Wiebke Rohrer Wikinger oder Slawen? Die ethnische Interpretation frühpiastischer Bestattungen mit Waffenbeigabe in der deutschen und polnischen Archäologie VERLAG HERDER-INSTITUT MARBURG 2012 Bibliografische Information der Deutschen Nationalbibliothek Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über <http://dnb.ddb.de> abrufbar. © 2012 by Herder-Institut, 35037 Marburg, Gisonenweg 5-7 Printed in Germany Alle Rechte vorbehalten Satz: Herder-Institut, 35037 Marburg Druck und Bindung: Jürgen Haas Print Consulting e.K., 35075 Gladenbach Umschlagbilder: rechts: Fundstücke aus verschiedenen Bestattungen in Luboń (siehe S. 139, Abb. 6) links: Fundstücke aus verschiedenen Bestattungen in Łubowo (siehe S. 60, Abb. 2) ISBN: 978-3-87969-376-4 Inhalt Vorwort .............................................................................................................. VII 1 Einleitung .................................................................................................. 1 1.1 Positionierung innerhalb der Frühgeschichtlichen Archäologie ....... 2 1.2 Aufbau der Arbeit ............................................................................. 4 1.3 Definitionen ...................................................................................... 5 1.4 Grundlagen der Untersuchung .......................................................... 7 1.4.1 Fundorte und Fundmaterial .................................................... 7 1.4.2 Ausgewertete Literatur ........................................................... 11 1.4.3 Fragestellungen und Anlage der Literaturanalyse .................. 12 1.5 Methodische Verortung: Diskursanalyse .......................................... 14 2 Archäologische Interpretation von Grabfunden ........................................ 17 2.1 Ethnische Interpretation .................................................................... 20 2.2 Sozialgeschichtliche Interpretation ................................................... 27 3 Das frühe Piastenreich und seine Erforschung ......................................... 31 3.1 Formierung des Piastenreichs ............................................................... 31 3.1.1 Gründung des Piastenreichs nach Schriftquellen ................... 31 3.1.2 Gründung des Piastenreichs nach archäologischen Quellen .. 34 3.2 Bestattungssitten des 10. und 11. Jahrhunderts ................................ 39 3.3 Fremde im frühen Piastenreich ......................................................... 42 3.4 Zeitgeschichtlicher und wissenschaftlicher Kontext ......................... 48 3.4.1 Deutsche Ostforschung und polnische Westforschung .......... 48 3.4.2 Normannistische Theorien ..................................................... 50 3.4.3 Forschungen und Feiern zum polnischen Millennium ........... 53 4 Fallbeispiele: Ethnische Interpretation frühpiastischer Bestattungen mit Waffenbeigabe ......................................................................................... 58 4.1 Łubowo ............................................................................................. 58 4.2 Lutomiersk ........................................................................................ 69 4.3 Końskie ............................................................................................ 80 4.4 Zwischenergebnisse .......................................................................... 84 5 Quellen der Interpretation ......................................................................... 89 5.1 Grabbeigaben ........................................................................................ 89 5.1.1 Waffenbeigabe als ethnisches Kennzeichen .......................... 90 V 5.1.2 Waffenbeigabe und wirtschaftliche Verhältnisse ................... 92 5.1.3 Einzelne Waffen und ‚Fremde‘ .............................................. 93 5.1.4 Einzelne Waffen und Handel ................................................. 100 5.1.5 Waffen und lokale Produktion ............................................... 102 5.1.6 Sonderfall: Pferdegeschirr ...................................................... 104 5.1.7 Eimerbeigabe ......................................................................... 106 5.2 Grabbau ............................................................................................ 108 5.3 Bestattungsritual ............................................................................... 112 6 Konzepte der Interpretation ...................................................................... 123 6.1 ‚Germanen‘, ‚Wikinger‘ und ‚Skandinavier‘ .................................... 123 6.2 Normannistische Ansichten .............................................................. 126 6.3 Gefolgschaft (drużyna) ..................................................................... 128 7 Grundlagen und Prämissen der Interpretation .......................................... 136 7.1 Quellengrundlage .............................................................................. 136 7.2 Prämissen und Argumentationsweisen ............................................ 141 8 Fazit: Ergebnisse und Forschungsbedarf .................................................. 146 8.1 Ethnische Interpretation .................................................................... 147 8.1.1 Allgemeine Diskussion .......................................................... 147 8.1.2 Diskussion zum mittelalterlichen Ostmitteleuropa ................ 150 8.1.3 Relevanz der ethnischen Interpretation .................................. 154 8.2 Phänomene der Interpretationsgeschichte: Erklärungsansätze ......... 155 8.3 Rezeption anderer Disziplinen .......................................................... 160 8.3.1 Wechselwirkungen zwischen Archäologie und Nachbar- disziplinen .............................................................................. 162 8.3.2 Grand narratives und politische Ereignisgeschichte ............. 165 8.3.3 Vorschläge zur interdisziplinären Zusammenarbeit ............... 167 8.4 Forschungsbedarf .............................................................................. 170 8.4.1 Analyse von Merkmalen des Bestattungsrituals .................... 170 8.4.2 Vergleich mit Fundorten anderer geografischer Räume ........ 172 8.4.3 Fragen der Geschlechtsspezifik von Waffenbeigabe ............. 175 8.4.4 Nutzen anthropologischer Untersuchungen und Auswertungen ........................................................................ 176 8.4.5 Christianisierung und Machtstrukturen .................................. 178 9 Ausblick .................................................................................................... 179 10 Fundortliste ........................................................................................... 186 11 Quellen- und Literaturverzeichnis ............................................................ 223 12 Register ..................................................................................................... 252 VI Vorwort Die vorliegende Arbeit wurde im Sommersemester 2010 von der Philosophischen Fa- kultät der Albert-Ludwigs-Universität Freiburg im Breisgau als Dissertationsschrift unter dem Titel Frühpiastische Bestattungen mit Waffenbeigabe. Ihre ethnische Inter- pretation in der deutschen und polnischen Frühgeschichtlichen Archäologie seit 1900 angenommen und im Januar 2011 verteidigt. Für die Publikation waren kleinere strukturelle Überarbeitungen und sprachliche Anpassungen notwendig. Sebastian Brather schulde ich großen Dank für die vorbildliche Betreuung meiner Dissertation. Przemysław Urbańczyk übernahm kurzfristig das Zweitgutachten, wofür ich sehr dankbar bin; durch die anregenden Gespräche während seines Forschungsaufenthalts im Herder-Institut wurde diese Arbeit ein gutes Stück vorangebracht. Marek Dulinicz begleitete meine Dissertation über mehrere Jahre hinweg mit großem Interesse, und ich bedaure, ihm nicht rechtzeitig für seine fachliche und menschliche Anteilnahme gedankt zu haben. Das Herder-Institut in Marburg ermöglichte mir mit einer Anstellung als Dokto- randin nicht nur die Bearbeitung meines Dissertationsprojekts. Meinen Kolleginnen und Kollegen in der Literaturdokumentation möchte ich herzlich für die Jahre der Zu- sammenarbeit danken! Die Forschungsbibliothek des Herder-Instituts bot hervorra- gende Bedingungen für die Beschäftigung mit meinem Thema, und die Mitarbeiterin- nen und Mitarbeiter waren eine große Hilfe bei der Beschaffung von vermeintlich nicht zugänglicher Literatur – dafür ebenfalls herzlichen Dank. Von der Betreuung des Manuskripts im Verlag des Herder-Instituts konnte die vorliegende Arbeit sehr profitieren; die Zusammenarbeit mit den Kolleginnen sowie mit Christoph Schutte und Dietrich Hakelberg sorgte für den letzten Schliff und machte große Freude. Ein Stipendium des Deutschen Historischen Instituts in Warschau ermöglichte mir einen sechswöchigen Museums-
Recommended publications
  • Mi És Ők Azonosság És Idegenség Az Első Évezred Fordulóján Halmágyi Miklós
    Mi és ők Azonosság és idegenség az első évezred fordulóján Halmágyi Miklós Mi és ők AZONOSSÁG ÉS IDEGENSÉG Az első évezred fordulóján Szeged, 2014 A kötet megjelenését támogatta: Borítóterv: Majzik Andrea A borítón Merseburgi Thietmar Chronicájának egyik oldala http://www.mgh-bibliothek.de/etc/thietmagn/thietmar071b.jpg Monumenta Germaniae Historica, digitale edition der Chronik des Thietmar von Merseburg http://www.mgh.de/datenbanken/thietmar/ IsBn 978-615-5372-25-4 (print) IsBn 978-615-5372-26-1 (pdf) © Halmágyi Miklós, 2014 © Belvedere Meridionale, 2014 Szüleimnek TARTALOM előszó.........................................................11 1. BevezeTés ...................................................13 1. 1 Az ezredforduló vArázsA...............................13 1. 2 MI Az Az ÖnAzonossáG? . 14 1. 3. MI Az IdeGenfelfoGás? . 21 1. 4 sAjáT szeMPonToK .......................................26 2. Az ezredforduló válAszToTT szerzőIneK felfoGásA . .29 2. 1. MerseBurGI THIeTMAr felfoGásA . .29 2. 1. 1. Merseburgi Thietmar alakja és Krónikája .....................29 2. 1. 2. Családtörténet, püspökség, önéletírás ........................31 2. 1. 3. népek Thietmar Krónikájában . .37 2. 1. 3. 1. német Birodalom...................................37 2. 1. 3. 1. 1.szászok . 37 2. 1. 3. 1. 2. svábok és bajorok..............................40 2. 1. 3. 1. 3. Teutonok, Germania . 41 2. 1. 3. 1. 4. Patria . .42 2. 1. 3. 1. 5. dél . .44 2. 1. 3. 1. 5. 1. Itália . .44 2. 1. 3. 1. 5. 2. szaracénok . 44 2. 1. 3. 1. 5. 3. Görögök . 45 2. 1. 3. 6. nyugat, angolok .................................46 2. 1 3. 7. észak, dánok ....................................47 2. 1. 3. 8. Kelet..........................................48 2. 1. 3. 8. 1. elbai szlávok...............................48 2. 1. 3. 8. 2. Csehország . 49 2. 1. 3. 8. 3.
    [Show full text]
  • PS T5 Druk Cyfrowy Ksiega 1.Indb 122 23.02.2017 11:25 C  3
    PS T5_druk cyfrowy_ksiega 1.indb 122 23.02.2017 11:25 C 3 From a tribe to a state The archaeology of the early Middle Ages in the interior area between the Odra and Bug rivers – the so-called “tribal period” 124 Abstract 125 1. Introduction 130 2. The natural environment 132 3. The landscape of settlement 148 4. The economic landscape 153 5. The symbolic landscape 162 6. Conclusion 164 Bibliography PS T5_druk cyfrowy_ksiega 1.indb 123 23.02.2017 11:25 C 3 F©Ó° ¬ ѩ϶ª ÑÓ ¬ ²Ñ¬Ñª Abstract The present chapter is devoted to presenting the complexity of research issues related to the communities which inhabited Polish territory during the so-called tribal period (between the 7th and the middle of the 10th century AD). Despite long years of study, the most elementary questions remain unan- swered – as a result of the scarcity of material traces of the said communities and due to the changing nature of scholarly interest or the lack of enthusiasm for studying subjects beyond so-called tribal geography. The introduction presents the currently available data which may be used in the reconstruction of the natural en- vironment in the area in question, emphasizing the impact it may have had on the stability and structure of settlements. The following subchapter focuses on the forms of architec- ture and the often discussed issue of the possibly seasonal nature of the structures. A separate subsection discusses defensive structures which began to appear at the end of the period under analysis. It also takes note of the structural S³¬´Ó°Ï© MÓ;Ö¯ÏÓ®× dierences between the strongholds erected in south-eastern and in north-western regions of Polish territory, emphasiz- ing the ongoing discussion regarding the function of these structures, which indubitably went beyond strictly defensive purposes.
    [Show full text]
  • Выпуск 9 Issn 2079-1488
    ВЫПУСК 9 ISSN 2079-1488 ГОСУДАРСТВЕННОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ ОБРАЗОВАНИЯ «РЕСПУБЛИКАНСКИЙ ИНСТИТУТ ВЫСШЕЙ ШКОЛЫ» КАФЕДРА ИСТОРИКО-КУЛЬТУРНОГО НАСЛЕДИЯ БЕЛАРУСИ Научный сборник Основан в 2008 году ВЫПУСК 9 Минск РИВШ 2016 УДК 94(4-11)(082) Рекомендовано редакционно-издательской комиссией государственного учреждения образования «Республиканский институт высшей школы» (протокол № 6 от 30 декабря 2015 г.) Редакционная коллегия: А. В. Мартынюк – кандидат исторических наук, отв. редактор (Минск) Г. Я. Голенченко – доктор исторических наук, зам. отв. редактора (Минск) О. А. Яновский – кандидат исторических наук, зам. отв. редактора (Минск) А. А. Любая – кандидат исторических наук, зам. отв. редактора (Минск) Ю. Н. Бохан – доктор исторических наук (Минск) М. Вайерс – доктор исторических наук (Бонн) В. А. Воронин – кандидат исторических наук (Минск) О. И. Дзярнович – кандидат исторических наук (Минск) Д. Домбровский – доктор исторических наук (Быдгощ) Л. В. Левшун – доктор филологических наук (Минск) А. В. Любый – кандидат исторических наук (Минск) И. А. Марзалюк – доктор исторических наук (Могилев) В. Нагирный – доктор истории (Краков) Н. В. Николаев – доктор филологических наук (Санкт-Петербург) В. А. Теплова – кандидат исторических наук (Минск) В. А. Федосик – доктор исторических наук (Минск) А. И. Филюшкин – доктор исторических наук (Санкт-Петербург) А. Л. Хорошкевич – доктор исторических наук (Москва) В. Янкаускас – доктор истории (Каунас) Studia Historica Europae Orientalis = Исследования по истории И87 Восточной Европы : науч. сб. Вып. 9. – Минск : РИВШ, 2016. – 252 с. В научном сборнике представлены актуальные исследования белорусских и зарубежных ученых, посвященные широкому кругу проблем истории Вос- точной Европы в Средние века и раннее Новое время. Сборник включен ВАК Республики Беларусь в перечень научных изданий для опубликования резуль- татов диссертационных исследований по историческим наукам. Адресуется студентам, аспирантам, преподавателям и научным работни- кам, а также всем, кто интересуется историей восточных славян.
    [Show full text]
  • The Golden Grail of the Polish Historiography
    7 WSCHODNI ROCZNIK HUMANISTYCZNY TOM XVI (2019), No 3 s. 7-20 doi: 10.36121/mbartnicki.16.2019.3.007 Mariusz Bartnicki (Maria Curie-Sklodowska University) ORCID 0000-0002-9021-359X Czerwień – the golden grail of the Polish historiography Annotation: The article focus on the problem of shaping the Polish-Russian borderland in the early Middle Ages, especially the role played by the border town Czerwen in the political competition between of both neighboring authorities. The analysis of source concerning the aforementioned city and the so-called „Czerwienian Gorod” and their confrontation with the latest archaeological research, leads to the conclusion, that Czerwien did not play a key role in the Polish Ruthenian relations, as believed historians, of the end of the 10th and the first decade of the 11th century. The relation of the Tale of Bygone Years about achievements Volodimir I, should be considered not, as the sequence of events that took place during the reign of this ruler, but as a manifestation of historical memory, functioning in Ruthenia on the eleventh and twelfth centuries, achievements which were a kind of certificate justifying the right to rule over given territory of the successors of the mention ruler. Keywords: Ruthenia, Tale of Bygone Years, Galician–Volhynian Chronicle, Vladimir I, Czerwen, Cherven Cities (Cherven Grods) Czerwień – złoty graal polskiej historiografii Streszczenie: Artykuł podejmuje problematykę kształtowania się pogranicza polsko-ruskie- go we wczesnym średniowieczu, a zwłaszcza roli, jaką odgrywał pograniczny gród Czer- wień w rozgrywkach politycznych obu sąsiadujących władztw. Analiza przekazów źródło- wych dotyczących wspomnianego grodu jak oraz tzw. obszaru „Grodów Czetrwieńskich” i konfrontacja ich z najnowszymi badaniami archeologicznymi, prowadzi do wniosku, że wbrew opinii historiografii nie pełnił on kluczowej roli w relacjach polsko ruskich końca X i pierwszej dekady XI w.
    [Show full text]
  • Mieszko I – Beginnings of the Polish State
    Mieszko I – beginnings of the Polish state Mieszko I – beginnings of the Polish state Lesson plan (Polish) Lesson plan (English) Mieszko I – beginnings of the Polish state Mieszko I crushes pagan idols Source: domena publiczna. Link to lesson You will learn what the beginnings of the Polish state were – you will give the time of Mieszko I's reign, you will show on the map Gniezno and the lands under the rule of the Slavic prince; explain the terms referring to the reign of Mieszko I: tribe, gord, drużyna; distinguish a historical fact from an assessment of that fact and the assignment of certain values to it. Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl Nagranie dźwiękowe abstraktu. The Polish state came into being in Greater Poland. The name Poland probably originates from the word Polans, which denoted the tribe which lived on the banks of the Warta River. Gniezno and Poznań were major Polan settlements. Duke Mieszko I was the first ruler of the Poland, as confirmed by historical sources. He was believed to be a descendant of the legendary Piast. Mieszko was a swift and dynamic ruler. He waged numerous wars and imposed his rule on local Slavic tribes. He owed his successes to a numerous and well‐equipped crew of warriors. He built fortified settlements called gords on conquered lands. Mieszko married Duchess Doubravka of Bohemia and was baptised in 966, with the intermediation of Bohemia. By accepting Christianity, Mieszko I strengthened his rule and joined the club of European rulers. He later fought against the Bohemians, but maintained proper relations with the imperial court.
    [Show full text]
  • Aalto S., Categorizing Otherness in the Kings' Sagas, Joensuu 2010
    Aalto S., Categorizing Otherness in the Kings' Sagas, Joensuu 2010. Abraham W., Najdawniejsze statuty synodalne archidiecezji gnieźnieńskiej oraz statuty z rękopisu Oss. Nr 1627 z uwzględnieniem materiałów zebranych przez śp. B. Ulanowskiego, Kraków 1920, Studia i Materiały do Historii Ustawodawstwa Synodalnego w Polsce, t. 6. Abraham W., Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, Wodzisław Śląski 2009 (pierwsze wyd. 1890). Abraham W., Pontifi cale biskupów krakowskich z XII wieku, Kraków 1927, Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozofi czny, ser. II, t. 41, s. 3-31. Abram C., The Two "Modes of Religiosity" in Conversion-Era Scandinavia, w: Conversion and Identity in the Viking Age, red. I. Garipzanov, Turnhout 2014, s. 21-48. https://doi.org/10.1484/M.MISCS-EB.1.102031 Abulafia A.S., Notions of Jewish Service in Twelfth- and Thirteenth-Century England, w: Christians and Jews in Angevin England, red. S. Rees Jones, S.C. Watson, York 2013, s. 204-221. Abulafia D., The King and the Jews - the Jews in the Ruler's Service, w: The Jews of Europe in the Middle Ages, red. C. Cluse, Turnhout 2004, s. 43-54. https://doi.org/10.1484/M.CELAMA- EB.3.1489 Abulafia D., "Nam iudei servi regis sunt, et semper fisco regio deputati": The Jews in the Municipal Fuero of Teruel (1176-7), w: Jews, Muslims, and Christians in and around the Crown of Aragon, red. H.J. Hames, Leiden 2004, s. 97-123. Adamczyk D., Czy bez Mahometa nie byłoby Mieszka I i Bolesława I? Arabski system handlowy a ekonomia polityczna społeczeństw Europy Środkowo-Wschodniej w X wieku, "Historia Slavorum Occidentis" 1(8), 2015, s.
    [Show full text]
  • Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka – Rocznik Lxxv (2020) Nr 1
    ŚLĄSKI KWARTALNIK HISTORYCZNY SOBÓTKA – ROCZNIK LXXV (2020) NR 1 ŚLĄSKI KWARTALNIK HISTORYCZNY SOBÓTKA – ROCZNIK LXXV (2020) NR ŚLĄSKI KWARTALNIK HISTORYCZNY SOBÓTKA Informacja o kwartalniku Śląski Kwartalnik Historyczny „Sobótka” wydawany jest we Wrocławiu od 1946 r., początkowo jako półrocznik i rocznik pod tytułem „Sobótka”, a od roku 1957 jako kwartalnik pod obecnym tytułem. Należy do najstar- szych w Polsce regionalnych czasopism naukowych o profilu historycznym, pozostając ważnym elementem polskiej humanistyki. Uchodzi za jeden Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii z najważniejszych periodyków śląskoznawczych, ale jego łamy pozostają Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego otwarte również na materiały o innym zakresie tematycznym. Służy pre- zentacji wyników badań nad dziejami Europy Środkowo-Wschodniej – ze szczególnym uwzględnieniem Śląska, sąsiednich regionów i krajów, zara- zem refleksji nt. dziejów regionalnych. Przez wiele lat pismo znajdowało się w gestii Wrocławskiego Towarzystwa Miłośników Historii (Polskiego Towarzystwa Historycznego), obecnie ukazuje się pod auspicjami Uniwer- ŚLĄSKI sytetu Wrocławskiego. Dodatkowe informacje o czasopiśmie znajdują się na stronie: http://sobotka.uni.wroc.pl, na której można znaleźć jego bieżą- ce i archiwalne numery. KWARTALNIK HISTORYCZNY Na łamach „Śląskiego Kwartalnika Historycznego Sobótka” publikowane są materiały (rozprawy, artykuły, miscellanea źródłowe, recenzje, polemiki SOBÓTKA i inne) w językach polskim, czeskim oraz kongresowych. Materiały należy nadsyłać drogą elektroniczną
    [Show full text]
  • Mittelalterliche Zentralorte Und Deren Peripherie Im Land Brandenburg
    Lumír Poláček (Hrsg.) Das wirtschaft liche Hinterland der frühmittelalterlichen Zentren SPISY ARCHEOLOGICKÉHO ÚSTAVU AV ČR, BRNO, v.v.i. 31 INTERNATIONALE TAGUNGEN IN MIKULČICE (ITM) herausgegeben von Felix Biermann • Torsten Kempke • Pavel Kouřil • Lumír Poláček ARCHEOLOGICKÝ ÚSTAV AKADEMIE VĚD ČESKÉ REPUBLIKY, BRNO, v.v.i. BRNO 2008 INTERNATIONALE TAGUNGEN IN MIKULČICE Band VI DAS WIRTSCHAFTLICHE HINTERLAND DER FRÜHMITTELALTERLICHEN ZENTREN herausgegeben von Lumír Poláček ARCHÄOLOGISCHES INSTITUT DER AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN DER TSCHECHISCHEN REPUBLIK, BRNO, v.v.i. BRNO 2008 Gedruckt mit Unterstützung der Grantagentur der Tschechischen Republik, Projekt Reg.-Nr. 404/04/0013, im Rahmen des Forschungsvorhabens des Archäologischen Instituts AV ČR, Brno, v.v.i. Nr. 10507 Begutachtet von PhDr. Andrea Bartošková und PhDr. Gabriel Fusek, CSc. Alle Rechte vorbehalten Copyright © 2008 by Archeologický ústav AV ČR, Brno, v.v.i. ISBN 978-80-86023-81-6 Inhalt Vorwort ............................................................................................................................................................. 7 Matthias Hardt: Das Umland der Pfalzen und Königshöfe Erfurt, Quedlinburg und Memleben im 9. und 10. Jahrhundert ........................................................................... 9 Claudia Theune: Mittelalterliche Zentralorte und deren Peripherie im Land Brandenburg .............. 15 Felix Biermann: Spätslawische Wirtschaft sstrukturen in Ostvorpommern ........................................ 27 Donat Wehner: Die
    [Show full text]
  • Philip Earl Steele Homo Religiosus
    Philip Earl Steele Homo religiosus : the phenomenon of Poland’s Mieszko I The full significance of Mieszko I’s decision to adopt Christianity in 966 has generally evaded Polish historiography. This is understandable regarding recent generations of Polish scholars, as the dogmas imposed during the country’s communist period had the effect of preserving the rationalist skepticism which Jacob Burckhardt, for instance, had applied in the mid-19 th c. toward understanding the conversion of Constantine the Great 1. That reductionist approach, often labeled “scientism” in Poland, dismisses the etiological power of religious beliefs and motives in history’s dynamics – and it was by and large rejected in Western scholarship roughly a century ago. 2 Yet as the medieval historian Richard Fletcher observed already a decade into the post-Cold War era, “This line of argument has held some appeal for historians of a Marxist inclination, of whom a few may still be encountered in remote places” 3. Polish historians might chuckle upon reading that – or cringe, as the case may be. For the shoe certainly fits. The structural realities of the Soviet bloc of course compounded this problem, inasmuch as they fostered the virtual autarky of national scholarly communities. Thus, until the demise of communism, Polish historians were importantly cut off from the community of Western scholars. Their ensuing lack of skill with Western languages only deepened the 1 J. Burckhardt, Die Zeit Constantins des Grossen, Basel 1853. 2 Cf. C. Odahl, Constantine and the Christian Empire, London, New York 2013, p. 285-286. 3 Richard Fletcher, The Barbarian Conversion: From Paganism to Christianity , University of California Press, 1999, p.
    [Show full text]
  • 6 Roman Michałowski Facts Is the Phenomenon of the Destruction of Pagan Sanctuaries
    DEALING WITH THE RELIGIOUS PAST: MEDIEVAL POLAND* Acta Poloniae Historica 101, 2010 PL ISSN 0001–6892 Roman Michałowski CHRISTIANISATION OF THE PIAST MONARCHY IN THE 10th AND 11th CENTURIES I Which facts testify to the beginning of the Christianisation process of a given country and which ones indicate its conclusion? This is a question which was posed by Barbara Yorke in her work on early medieval England.1 In her opinion, the process of Christianisation starts with the conversion of the fi rst monarch and ends at the time when there are no more pagan rulers on the throne. In accordance with these principles, the author assumes that the Christianisation of England began with the baptism of the king of Kent, Æthelbert, that is most probably in 597. During the course of almost one hundred years however, there was a kaleidoscopic pattern of the occupation of the thrones of individual Anglo-Saxon kingdoms by pagan and Chris- tian rulers and also pagan rulers who later accepted Christianity and Christian ones who committed apostasy. This continued until the 680s, when a pagan assumed power for the last time, which marked the end of the period of the Christianisation process. Yorke also focused her attention on some other facts allowing a determination of whether and to what extent a ruling house of the period was attached to Christianity. The most important among those * The articles published below came from the book Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu, vol. 1: Struktury kościelno- -publiczne [Animarum cultura: Studies into Religious Culture in the Polish Lands of the Middle Ages, i: Ecclesiastical-Public Structures], edited by Halina Manikowska and Wojciech Brojer, and published by the Institute of History of the Polish Academy of Sciences (Warsaw, 2008).
    [Show full text]
  • Gab Es Im Frühen Mittelalter Staaten? Einführung Zum 3
    Lelewel-Gespräche 2/2010 Eduard Mühle Was war das frühpiastische regnum ± oder: Gab es im frühen Mittelalter Staaten? Einführung zum 3. Joachim-Lelewel-Gespräch des Deutschen Historischen Instituts in Warschau, Dienstag, 1. Juni 2010 <1> In der zweiten Hälfte des 10. Jahrhunderts tritt auf dem Gebiet des heutigen Polen ein geographisch- politisches Gebilde ins Licht der Geschichte, das die Quellen des ausgehenden 10. und beginnenden 11. Jahrhunderts "Land des Mescheqqo",1 "Herrschaft des Nordens", "civitas schinesghe", "gnezdun civitas", "regnum" oder "Polonia" nennen. Was war dieses Gebilde? Welche Art von gesellschaftlich- politischem Zusammenschluss haben die Zeitgenossen mit den zitierten Quellentermini bezeichnet? Und mit welchen Begriffen lässt sich sein spezifischer, historischer Charakter von der Geschichtswissenschaft heute am besten erfassen, am adäquatesten beschreiben? <2> Die polnische Mediävistik spricht seit ihren Anfängen im 19. Jahrhundert wie selbstverständlich von "Staat" (państwo), wenn sie jenen geographisch-politischen Verband erörtert, der von den ersten piastischen Herrschern, Mieszko I. und Bolesøaw Chrobry, zusammengehalten wurde. Diese Sichtweise ist im letzten halben Jahrhundert vor allem durch Henryk èowmiański und Gerard Labuda verfestigt und geradezu kanonisiert worden. So suchte èowmiański in einem monumentalen siebenbändigen Werk über die Anfänge Polens vor allem zwei Probleme zu lösen: das Problem "der Genese des Staates und der Genese der Nationalität, beides eng miteinander verflochten, da der Staat
    [Show full text]
  • Geneza Wczesnopiastowskiego Dworu
    UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI IN GREMIUM 7/2013 Studia nad Historią, Kulturą i Polityką s . 63-77 Joanna Zięba Uniwersytet Zielonogórski GENEZA WCZESNOPIASTOWSKIEGO DWORU W celu poznania i zrozumienia zasad regulujących funkcjonowanie dworu wczesno- piastowskiego należy podjąć się w pierwszej kolejności próby zdefiniowania samego pojęcia . Jest to zadanie o tyle istotne, że współczesne rozumienie dworu oddalone jest od dworu będącego motywem przewodnim tej pracy o blisko dziesięć stuleci . Wynikiem takiej rozbieżności czasu jest inne pojmowanie i rozumienie pojęć, które w ciągu dziesiątek lat ewoluowały, zmieniając w większym bądź mniejszym stopniu swoje znaczenie . W dokładnym przekładzie dwór książęcy odpowiada średniowiecznemu terminowi curia ducis1. Określenie to posiada jednak bogatą gamę znaczeń . W pierwszej kolej- ności można mówić o urzędowym wydźwięku tego pojęcia . Curia ducis było mianem instytucji, na którą składało się wiele urzędów i stanowisk . Dwór obejmował zatem panującego i jego rodzinę, najwyższych dygnitarzy oraz ich zastępców, pomniejszych funkcjonariuszy, personel kancelarii, kapelanów książęcych oraz poczet zbrojny wład- cy2 . Również dwór księżnej wchodził w skład dworu władcy . W początkowej fazie formowania się państwa polskiego osoba panującego skupiała w sobie szerokie kompetencje – między innymi w sferze władzy sądowniczej, prawo- dawczej, wojskowej i innych . Należy jednak mieć świadomość tego, że dwór oprócz centrum decyzyjnego stanowił także miejsce życia prywatnego oraz towarzyskiego . W dobie panowania pierwszych Piastów ciężko jest mówić o dwóch ściśle wyodręb- nionych sferach – politycznej i prywatnej . Funkcja panującego była identyfikowana z państwem, przez co czas podejmowania decyzji dotyczących losów państwa przeplatał się często z ucztami i rozrywkami . Jako curia ducis określane było także najbliższe otoczenie władcy podczas jego podróży po kraju . Towarzyszący orszak składał się zwykle z wybranych urzędników i funkcjonariuszy dworskich, którzy wraz z panującym opuszczali stołeczną siedzibę .
    [Show full text]