Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Aktualizacja Tomaszów Lubelski, maj 2017 r.
ZLECENIODAWCA WYKONAWCA
Gmina Tomaszów Lubelski Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. ul 29-go Listopada 9 ul. Prymasa S. Wyszyńskiego 4 22-600 Tomaszów Lubelski 22-400 Zamość tel. 84 664 30 85 fax. 84 664 38 73 tel./fax 84 627 37 05, 512 138 998 [email protected] [email protected] www.tomaszowlubelski.pl www.doradztwoireklama.pl
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
SPIS TREŚCI
Wstęp ...... 3 1. Metodyka pracy nad strategią ...... 4 2. Podstawy merytoryczne i prawne Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 ...... 7 3. Charakterystyka Gminy ...... 17 3.1. Położenie Gminy ...... 17 3.2. Demografia ...... 20 3.3. Zasoby mieszkaniowe ...... 25 3.4. Edukacja ...... 27 3.5. Kultura ...... 31 3.6. Rynek pracy i bezrobocie ...... 33 3.7. Dochody i wydatki Gminy Tomaszów Lubelski ...... 39 3.8. Pomoc społeczna ...... 41 3.9. Świadczenia z pomocy społecznej ...... 57 3.10. Instytucje społeczne działające na terenie Gminy ...... 63 4. Główne problemy społeczne Gminy ...... 66 4.1. Charakterystyka występujących problemów społecznych ...... 66 5. Analiza SWOT ...... 71 6. Wizja, cel główny i cele strategiczne ...... 77 7. Sposoby realizacji Strategii oraz źródła finansowania zadań strategicznych . 81 8. Wskaźniki realizacji celów strategicznych ...... 82 9. Monitoring, ewaluacja Strategii ...... 86 SPIS TABEL ...... 87 SPIS RYSUNKÓW ...... 88 SPIS WYKRESÓW ...... 88
- 2 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Wstęp
Najistotniejszymi, a zarazem najczęściej występującymi problemami społecznymi XXI wieku bez względu na pochodzenie, miejsce zamieszkania czy też wiek są: bezrobocie, skrajna bieda, przemoc i agresja, alkoholizm i używanie środków psychoaktywnych oraz dysfunkcyjność rodzin. Problemy społeczne są zjawiskiem o dużym zasięgu, niekorzystnym dla społeczności, w której występują, odbieranym jako niebezpieczne czy też zagrażające. W związku z powyższym przed jednostkami samorządu terytorialnego i państwem stoi konieczność strategicznego rozwiązywania problemów społecznych, podstawą których powinno być polepszenie warunków życia, prawo do zatrudnienia i kształcenia, stworzenie systemu zabezpieczenia społecznego. Realizacja zadań postawionych przed pomocą społeczną wymaga profesjonalnego i systemowego diagnozowania problemów społecznych w skali gminy. Diagnoza rzeczywistych potrzeb społeczności lokalnej oraz określenie planu działań w dłuższej perspektywie są niezbędnymi warunkami efektywnej realizacji polityki społecznej w jednostce samorządu terytorialnego. Natomiast określenie misji oraz wyznaczenie celów strategicznych i działań, powinno w znaczny sposób przyczynić się do rozwiązania wielu problemów społecznych i zminimalizować społeczne skutki kwestii społecznych. Dokument stanowi, zatem podstawę do realizacji stosunkowo trwałych wzorów interwencji społecznych, które mają przyczynić się do poprawy warunków życia mieszkańców, w szczególności tych, którzy są zagrożeni marginalizacją i wykluczeniem społecznym, i doprowadzić do integracji społecznej. Niniejszy dokument umożliwi spełnienie powyższych warunków.
- 3 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
1. Metodyka pracy nad strategią
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 jest dokumentem o charakterze planistycznym, wskazującym kierunki działania i sposób rozwiązywania problemów społecznych, zidentyfikowanych na terytorium gminy w fazie diagnozy społecznej. Bazą do opracowania diagnozy społecznej zawartej w strategii były materiały i analizy statystyczne gromadzone przez instytucje takie, jak:
Urząd Gminy Tomaszów Lubelski,
baza danych regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego www.stat.gov.pl,
Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Tomaszowie Lubelskim,
sprawozdania MPiPS-03 z lat 2012-2016, Sprawozdanie MPiPS-03 jest dokumentem statystyki publicznej, obrazującym stan problemów społecznych przez pryzmat świadczeń pieniężnych w naturze i usługach, udzielanych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej osobom kwalifikującym się do tych świadczeń po spełnieniu kryteriów ustalonych w ustawie z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 930, 1583, 1948, 2174),
Powiatowy Urząd Pracy w Tomaszowie Lubelskim,
Komenda Powiatowa Policji w Tomaszowie Lubelskim,
placówki oświatowe,
instytucje i organizacje współpracujące z GOPS. Wykorzystano również wyniki przeprowadzonych na potrzeby opracowania Strategii anonimowych ankiet na temat występujących w gminie problemów i oczekiwań. Na potrzeby diagnozy społecznej porównano dane za okres ostatnich pięciu lat, zakładając, że jest to minimalny okres do analizy przeobrażeń społeczno- ekonomicznych odzwierciedlający poziom życia mieszkańców oraz mający wpływ na pojawienie się problemów społecznych. Poziom życia badano za pomocą wskaźnika kwalifikacji do świadczeń pomocy społecznej, zakładając, że osoby, które skorzystały
- 4 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tomaszowie dotknięte są różnymi problemami społecznymi, stanowią więc obiektywnie wybraną próbę reprezentatywną. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 jest aktualizacją Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2011-2020. Realizacja Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 obejmuje na okres najbliższych 6 lat - od 1 stycznia 2017 roku do 31 grudnia 2022 roku. Wskazanie sześcioletniego okresu realizacji celów strategicznych jest zasadne ze względu na sytuację demograficzną, zachodzące zmiany społeczne, stan gospodarki i rozwój społeczno-ekonomiczny. Jest to optymalny okres, na jaki można zaplanować realizację celów strategicznych oraz wprowadzić trwałe i zauważalne zmiany w życiu mieszkańców gminy. Zintegrowane podejście do rozwiązywania problemów sfery społecznej zaprezentowane w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 pozwala na przyjęcie nowych rozwiązań, w celu ograniczenia niekorzystnych zjawisk i pobudzania aktywności społecznej. Potrzeba opracowania strategii wynika z konieczności skoordynowania działań, które w określonej przestrzeni, czasie i sytuacji społeczno-gospodarczej, przy uwzględnieniu środków, jakie będą do dyspozycji, a także możliwych do uruchomienia gminnych zasobów, wywołają oczekiwane efekty. Wychodząc naprzeciw współczesnym wyzwaniom, działania strategiczne poprzez rozwiązywanie problemów społecznych mogą przyczynić się do poprawy warunków życia i bezpieczeństwa mieszkańców. Strategia powinna umożliwić optymalne wykorzystanie lokalnego potencjału oraz szans na intensyfikację postępu społecznego. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 jest integralną częścią Strategii Rozwoju Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2015-2020. Stanowi długofalowy plan działań, wyłącznie w obszarze rozwiązywania problemów społecznych, wyznaczając cele strategiczne i najważniejsze kierunki działania gminy w tym obszarze. Stanowi podstawę do efektywnego zarządzania instrumentami z zakresu polityki społecznej na poziomie samorządu, wskazując cele oraz ich rozwinięcie w stopniu stanowiącym podstawę do formułowania
- 5 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
programów realizowanych na terenie gminy. Samorząd może stworzyć nowoczesne formy rozwiązywania problemów społecznych oraz wspierać zintegrowane przedsięwzięcia instytucji, organizacji pozarządowych, stowarzyszeń i osób fizycznych. Taka systematyzacja rozwiązywania problemów społecznych ma za zadanie doprowadzić do integracji społecznej, kierując jednocześnie działania władz na rzecz rozwoju i postępu społecznego. Istotą strategii jest komplementarne podejście do problemów mieszkańców gminy, odpowiednie przygotowanie do planowania i zarządzania zasobami oraz partycypacja społeczna w podejmowaniu najważniejszych decyzji dotyczących mieszkańców gminy. 1 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 jest dokumentem otwartym, co oznacza, że we właściwym dla jej uchwalenia trybie może być aktualizowana i zmieniana, szczególnie w zakresie diagnozy społecznej i wynikających się z niej celów szczegółowych (operacyjnych).
1 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2011-2020
- 6 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
2. Podstawy merytoryczne i prawne Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Podstawę prawną do realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 stanowi zapis art. 17 ust. l. pkt. l) ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 930, 1583, 1948, 2174), zgodnie z którym opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka należy do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym. Strategia w swojej treści i założeniach wpisuje się w treść Strategii Polityki Społecznej Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020, przyjętej Uchwałą XXXVIII/612/2013 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 20 grudnia 2013 r. Zgodnie z treścią art. 110 ust. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej koordynacja działań strategicznych jest zadaniem Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tomaszowie Lubelskim, reprezentowanego przez Kierownika Ośrodka. Kierownik może powierzyć nadzór nad realizacją działań wynikających ze Strategii pracownikowi (lub zespołowi pracowników) Ośrodka, wprowadzając takie zadanie do zakresu obowiązków pracowniczych. Koordynacja działań obejmuje współpracę ze wszystkimi podmiotami (organizacjami, instytucjami, osobami fizycznymi i prawnymi), które zostały lub zostaną włączone do działań mających na celu rozwiązywanie problemów społecznych Gminy.
Ponadto podstawy prawne regulujące system pomocy społecznej w Polsce zawarte są w następujących aktach prawnych:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2.04.1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr. 78, poz. 483 z późn. zm.).
- 7 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej jest najważniejszym polskim aktem prawnym i podstawą ustroju państwa polskiego. Określa wartości priorytetowe dla polskiego społeczeństwa, które wprowadzone w życie decydują o harmonijnym funkcjonowaniu bytu państwowego. Gwarantuje poszanowanie wszystkich praw obywatelskich, wolności obywatelskich, w szerokim zakresie kształtuje obowiązki człowieka i obywatela (wolności i prawa osobiste, polityczne, ekonomiczne, socjalne i kulturalne). Szczególną ochroną obejmuje dobro rodziny i prawa dziecka.
Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 930, 1583, 1948, 2174),
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tj. Dz. U. z 2016 r. poz. 1518, 1579). Ustawa określa warunki nabywania prawa do świadczeń rodzinnych oraz zasady ustalania, przyznawania i wypłacania tych świadczeń. Świadczeniami rodzinnymi są: zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego, świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny, specjalny zasiłek opiekuńczy oraz świadczenie pielęgnacyjne, zapomoga wypłacana przez gminy, świadczenia wypłacane przez gminy, jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka, świadczenie rodzicielskie. Świadczenia rodzinne i koszty ich obsługi (3% z budżetu państwa), składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne są finansowane w formie dotacji celowej z budżetu państwa.
Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 575, 1583, 1860.), Ustawa określa: 1) zasady i formy wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych; 2) zasady i formy sprawowania pieczy zastępczej oraz pomocy w usamodzielnianiu jej pełnoletnich wychowanków; 3) zadania administracji publicznej w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej; 4) zasady finansowania wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
- 8 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
5) zadania w zakresie postępowania adopcyjnego.
Ustawa z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”. Ustawa ta określa uprawnienia kobiet w ciąży i rodzin do wsparcia w zakresie dostępu do: 1) świadczeń opieki zdrowotnej; 2) instrumentów polityki na rzecz rodziny.
Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2017 r., poz. 220 i 791). Ustawa określa zasady kształtowania polityki energetycznej państwa, zasady i warunki zaopatrzenia i użytkowania paliw i energii, w tym ciepła, oraz działalności przedsiębiorstw energetycznych, a także określa organy właściwe w sprawach gospodarki paliwami i energią.
Ustawa z 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (tj. Dz.U. 2017 poz. 180). Ustawa reguluje zasady i tryb przyznawania, ustalania wysokości, finansowania i wypłacania dodatków mieszkaniowych oraz właściwość organów w tych sprawach.
Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego.
Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz. U. 2017 poz. 489] Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów zmieniła ustawę o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej. Pozwoliło to na lepszy dostęp osób uprawnionych do organu wypłacającego świadczenia. Po nowelizacji ustawa zakłada uproszczenie i zmniejszenie procedur administracyjnych związanych ze stosowaniem ustawy, bardziej racjonalne funkcjonowanie organów działających na jej podstawie oraz efektywne odzyskiwanie przez budżet państwa od dłużników alimentacyjnych należności Skarbu Państwa powstałych z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, jednakże efektywność ta jest zbyt niska. Ustawa określa: zasady pomocy państwa osobom uprawnionym do alimentów na podstawie tytułu wykonawczego, w przypadku bezskuteczności egzekucji, warunki nabywania prawa do świadczeń pieniężnych wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji
- 9 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
alimentów, zwanych dalej „świadczeniami z funduszu alimentacyjnego”, zasady i tryb postępowania w sprawach przyznawania i wypłacania świadczeń z funduszu alimentacyjnego, zasady finansowania świadczeń z funduszu alimentacyjnego, działania podejmowane wobec dłużników alimentacyjnych.
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz.U. 2016 poz. 1828). Ustawa stwarza szansę na powrót do społeczeństwa osobom, które z różnych powodów znalazły się na marginesie życia społecznego. Ustawa ma zastosowanie przede wszystkim do osób, które nie posiadają własnych dochodów, a w szczególności osób bezdomnych w procesie wychodzenia z bezdomności, osób uzależnionych od alkoholu w procesie leczenia, osób uzależnionych od narkotyków w procesie leczenia, osób chorych psychicznie, długotrwale bezrobotnych, byłych więźniów oraz uchodźców, którzy podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu na swoją sytuację życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym. Drugą formą pomocy przewidzianą w ustawie jest wsparcie zatrudnienia osób, które uległy wykluczeniu społecznemu. Zadania określone w ustawie realizowane są poprzez zatrudnienie socjalne, przez co należy rozumieć zapewnianie osobom, o których mowa w ust. 2, możliwości uczestnictwa w zajęciach prowadzonych przez centra integracji społecznej, kluby integracji społecznej i zatrudnienia wspieranego, o którym mowa w art. 2 pkt 8.
Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 546, 960, 1245). Według ustawy ochronę zdrowia psychicznego zapewniają organy administracji rządowej i samorządowej oraz instytucje do tego powołane. Ustawa przewiduje, że w działaniach z zakresu ochrony zdrowia psychicznego mogą uczestniczyć stowarzyszenia i inne organizacje społeczne, fundacje, samorządy zawodowe, Kościoły i związki wyznaniowe oraz grupy samopomocy pacjentów i ich rodzin, a także inne osoby fizyczne i prawne. Ochrona zdrowia psychicznego obejmuje realizację zadań dotyczących w szczególności: promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom
- 10 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
psychicznym, zapewnienia osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społeczny, kształtowania wobec osób z zaburzeniami psychicznymi właściwych postaw społecznych, a zwłaszcza zrozumienia, tolerancji, życzliwości, a także przeciwdziałania ich dyskryminacji. Gmina ma zadanie budować system oparcia społecznego dla osób zaburzonych psychicznie (Środowiskowy Dom Samopomocy, specjalistyczne usługi opiekuńcze, programy skierowane do osób zaburzonych).
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o pożytku publicznym i wolontariacie (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1817, 1948, z 2017 r. poz. 60). Ustawa jest aktem prawnym, wprowadzającym kompleksowe rozwiązania dotyczące podstawowych dziedzin działalności organizacji pozarządowych w Polsce. Obszary, które reguluje ustawa to: prowadzenie działalności pożytku publicznego (działalność odpłatna i nieodpłatna pożytku publicznego), uzyskiwanie przez organizacje pozarządowe statusu organizacji pożytku publicznego oraz konsekwencje z tym związane (warunki uzyskania statusu organizacji pożytku publicznego), nadzór nad prowadzeniem działalności pożytku publicznego, wolontariat. Gmina Tomaszów Lubelski posiada Program współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2017 rok. Celem głównym programu współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2017 rok jest efektywne wykorzystywanie społecznej aktywności w zaspokajaniu zbiorowych potrzeb mieszkańców Gminy Tomaszów Lubelski. Cel główny jest realizowany poprzez następujące cele szczegółowe: 1) określenie priorytetowych kierunków współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego, 2) zapewnienie udziału organizacji pozarządowych i innych podmiotów prowadzących działalność pożytku publicznego w realizacji zadań publicznych,
- 11 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
3) wykorzystanie potencjału oraz możliwości organizacji pozarządowych i innych podmiotów prowadzących działalność pożytku publicznego, 4) zwiększenie ilości świadczonych usług publicznych oraz podniesienie ich standardu, 5) obniżenie kosztów realizacji zadań publicznych w wyniku wykorzystania bezpłatnej pracy wolontariuszy.
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 1286, 1893, 1916). Rozwiązywanie problemów alkoholowych zakłada, że większość kompetencji i środków finansowych jest zlokalizowana na poziomie samorządów gmin, które na mocy ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi uzyskały kompetencje do rozwiązywania problemów alkoholowych w społecznościach lokalnych. Ustawodawca w art. 4 ust 1 stanowi: „prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz integracja społeczna osób uzależnionych od alkoholu należy do zadań gminy".
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 645, 691, 868, 1265, 1579, 1860, 1940, 1948, 1984, 2138, 2260, z 2017 r. poz. 38, 60). Ustawa określa zadania państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej. Zadania państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej są realizowane przez instytucje rynku pracy działające w celu: pełnego i produktywnego zatrudnienia; rozwoju zasobów ludzkich; osiągnięcia wysokiej jakości pracy; wzmacniania integracji oraz solidarności społecznej.
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 963, 1247, 1579, 1807, 1810, 1921, 1948, 2255). Ubezpieczenia społeczne obejmują: ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenia rentowe, ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane dalej „ubezpieczeniem chorobowym”, ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane dalej „ubezpieczeniem wypadkowym”.
- 12 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Ustawa określa: zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne oraz podstaw ich wymiaru, zasady, tryb i terminy - zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych, prowadzenia ewidencji ubezpieczonych i płatników składek, rozliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz zasiłków z ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego, opłacania składek na ubezpieczenia społeczne; zasady prowadzenia kont ubezpieczonych oraz kont płatników składek, zasady działania Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, organizację, zasady działania i finansowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zasady działania Funduszu Rezerwy Demograficznej, oraz zasady zarządzania tym funduszem, zasady kontroli wykonywania zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tj. Dz.U. 2016 poz. 1943). Reguluje wszystkie kwestie związane z oświatą, funkcjonowaniem szkół i placówek, ich finansowaniem, zagadnieniami dotyczącymi pomocy stypendialnej, czy też treści związanych z samymi zasadami oceniania. Ponadto ustawa reguluje kwestię wsparcia finansowego dla potrzebujących uczniów.
Realizacja Strategii jest spójna z dokumentami państwowymi takimi jak:
Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020 – Nowy Wymiar Integracji - Program ten jest dokumentem o charakterze operacyjno- wdrożeniowym, utworzonym w celu realizacji średniookresowej strategii rozwoju kraju oraz innych strategii rozwoju – zwłaszcza Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego. Uwzględnia również politykę państwa obejmującą walkę z ubóstwem oraz wykluczeniem społecznym w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Celem głównym programu jest trwałe zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym o 1,5 mln oraz wzrost spójności społecznej.
Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej 2020 - określa kierunki interwencji publicznej mające służyć kształtowaniu jak najlepszych warunków dla rozwoju ekonomii społecznej i przedsiębiorstw społecznych w oparciu o diagnozę sektora ekonomii społecznej uwzględniając aktualny kontekst polityczny, społeczny i gospodarczy w Polsce i w Unii Europejskiej.
- 13 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Rządowy Program Aktywności Osób Starszych na lata 2014-2020 - Program zakłada włączenie sektora organizacji pozarządowych do działań służących zaangażowaniu seniorów w aktywność społeczną.
Program Operacyjny „Wiedza, Edukacja, Rozwój 2014-2020”, POWER 2014-2020 – Jest jednym z 6 programów krajowych realizowanych w okresie 2014-2020. Program finansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego, a jego celem są reformy w obszarach zatrudnienia, włączenia społecznego, edukacji, szkolnictwa wyższego, zdrowia i dobrego rządzenia.
Wieloletni Program Wspierania Finansowego gmin w zakresie dożywiania „Pomoc państwa w zakresie dożywiania na lata 2014-2020” - Celem programu jest ograniczenie zjawiska niedożywienia dzieci i młodzieży z rodzin o niskich dochodach lub znajdujących się w trudnej sytuacji.
Program Operacyjny Pomoc Żywnościowa 2014-2020 (PO PŻ) - jest krajowym programem operacyjnym współfinansowanym ze środków Europejskiego Funduszu Najbardziej Potrzebującym, który realizowany jest w oparciu o rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 223/2014 z dnia 11 marca 2014 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym (Dz. Urz. UE L 72 z 12.03.2014 r., str. 1) (rozp. FEAD). PO PŻ przyczyniać się będzie do ograniczania ubóstwa poprzez zwiększenie bezpieczeństwa żywnościowego osób najbardziej potrzebujących i realizację działań na rzecz włączenia społecznego. Pomoc w ramach PO PŻ kierowana jest do tych osób i rodzin, które z powodu niskich dochodów nie mogą zapewnić sobie/rodzinie odpowiednich produktów żywnościowych (posiłków) i dlatego też trafiać będzie do ograniczonej liczby osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji (określonej przesłankami z art. 7 ustawy o pomocy społecznej oraz poziomem dochodów odniesionych do procentowej wartości odpowiedniego kryterium dochodowego określonego w tej ustawie), stanowiąc systematyczne wsparcie. Pomoc udzielana będzie w postaci artykułów spożywczych lub posiłków, które będą przekazywane bezpłatnie osobom najbardziej potrzebującym.
Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2014-2020 – ma na celu zwiększyć m.in. skuteczność oddziaływań wobec osób stosujących przemoc
- 14 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
w rodzinie, skuteczność przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz zmniejszenia skali tego zjawiska w Polsce, a także zwiększyć poziom kompetencji przedstawicieli instytucji i podmiotów realizujących zadania z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie w celu podniesienia jakości i dostępności świadczonych usług.
Narodowy Program Zdrowia (NPZ) - to podstawowy dokument polityki zdrowia publicznego, który wyznacza: cele strategiczne, cele operacyjne, najważniejsze zadania do realizacji na rzecz poprawy zdrowia i związanej z nim jakości życia społeczeństwa. NPZ powstaje na co najmniej 5 lat. Zgodnie z ustawą o zdrowiu publicznym jest ustanawiany w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Celem programu jest, aby Polacy prowadzili zdrowszy tryb życia (i dokonywali prozdrowotnych wyborów) i mogli jak najdłużej cieszyć się zdrowiem i pełnym uczestnictwem w pracy, życiu społecznym i rodzinnym.
Program Rodzina 500 plus to nieopodatkowane 500 zł miesięcznie na każde drugie i kolejne dziecko, bez dodatkowych warunków. Rodziny o niskich dochodach otrzymają wsparcie także na pierwsze lub jedyne dziecko. To nawet 6.000 zł netto rocznego wsparcia dla dziecka. Świadczenie wychowawcze to wsparcie długofalowe. Program Rodzina 500 plus to systemowe wsparcie polskich rodzin.
Karta Dużej Rodziny - to system zniżek i dodatkowych uprawnień dla rodzin 3+ zarówno w instytucjach publicznych, jak i w firmach prywatnych. Jej posiadacze mają możliwość tańszego korzystania z oferty instytucji kultury, ośrodków rekreacyjnych czy księgarni na terenie całego kraju. Posiadanie Karty ułatwia więc dużym rodzinom dostęp do rekreacji oraz obniża koszty codziennego życia.
Konwencja ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych przyjęta została przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 13 grudnia 2006 roku, rząd Polski podpisał ją 20 marca 2007 roku, natomiast ratyfikacja Konwencji przez Polskę miała miejsce 6 września 2012 r. Celem Konwencji jest ochrona i zapewnienie pełnego i równego korzystania z praw człowieka i podstawowych wolności przez osoby z niepełnosprawnościami na równi ze wszystkimi innymi obywatelami. Polska
- 15 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
zobowiązana jest do wprowadzenia w życie zawartych w Konwencji standardów postępowania w celu zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami realizacji ich praw.
Strategia Polityki Społecznej Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 - Stanowi ona jeden z najważniejszych Dokumentów wyznaczających główne kierunki rozwoju i wdrażania polityki społecznej w regionie.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w powiecie tomaszowskim na lata 2015-2020 – dokument prezentujący sytuację społeczną wraz z problemami społecznymi, które dominują w powiecie oraz działaniami rozwiązującymi poszczególne problemy.
Strategia Rozwoju Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2015-2020 – przedmiotowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych jest spójna z celem strategicznym IV: Generowanie pożądanych zjawisk społecznych oraz umożliwienie mieszkańcom gminy wszechstronnego rozwoju. Jest jednocześnie istotnym uzupełnieniem Strategii Rozwoju Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2015-2020, gdyż znacznie szerzej diagnozuje problemy społeczne.
- 16 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
3. Charakterystyka Gminy
3.1. Położenie Gminy
Gmina Tomaszów Lubelski jest gminą wiejską, wchodzącą w skład powiatu tomaszowskiego. Powiat tomaszowski położony jest w południowo-wschodniej części województwa lubelskiego, sąsiaduje z powiatami biłgorajskim, hrubieszowskim, zamojskim (województwo lubelskie), a także z powiatem lubaczowskim (województwo podkarpackie).
Rysunek 1. Położenie Gminy Tomaszów Lubelski na tle województwa lubelskiego
Źródło: pl.wikipedia.org
Ważną cechą położenia powiatu jest jego bezpośrednie sąsiedztwo z Ukrainą i usytuowanie na jego terenie przejścia granicznego w miejscowości Hrebenne. Przez obszar powiatu tomaszowskiego przebiega droga krajowa Nr 17, stanowiąca jego główną arterię komunikacyjną i podstawowy szlak drogowy. Droga
- 17 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
krajowa Nr 17 jest trasą o znaczeniu międzynarodowym, łączy Warszawę z Lwowem. Zapewnia także bezpośrednie połączenie powiatu z Lublinem i Zamościem. Gmina Tomaszów Lubelski jest jedną z 13 gmin wchodzących w skład powiatu tomaszowskiego. Sąsiaduje z gminami Bełżec, Jarczów, Krasnobród, Lubycza Królewska, Narol, Rachanie, Susiec, Tarnawatka oraz z miastem Tomaszów Lubelski.
Gmina Tomaszów Lubelski posiada powierzchnię 17 089 ha, co stanowi 11,5% powierzchni powiatu. Pod względem wielkości powierzchni Gmina Tomaszów Lubelski jest trzecią gminą w powiecie. W skład Gminy Tomaszów Lubelski wchodzi 29 sołectw: Chorążanka, Dąbrowa Tomaszowska, Górno, Jeziernia, Justynówka, Klekacz, Łaszczówka, Łaszczówka-Kolonia, Majdan Górny I, Majdan Górny II, Majdanek, Nowa Wieś, Pasieki, Podhorce, Przecinka, Przeorsk, Rabinówka, Rogóźno I, Rogóźno II, Rogóźno III, Rogóźno-Kolonia, Ruda Wołoska, Ruda Żelazna, Sabaudia, Szarowola, Typin, Ulów, Wieprzowe Jezioro, Zamiany.
Tabela 1. Liczba mieszkańców Gminy Tomaszów Lubelski wg stanu na 31.12.2016 r.
Lp. Sołectwo Liczba mieszkańców 1. Chorążanka 130 2. Dąbrowa Tomaszowska 220 3. Górno 154 4. Jeziernia 855 5. Justynówka 238 6. Klekacz 49 7. Łaszczówka-Kolonia 247 8. Łaszczówka 1041 9. Majdan Górny I 479 10. Majdan Górny II 569 11. Majdanek 216 12. Nowa Wieś 126 13. Pasieki 645 14. Podhorce 418 15. Przecinka 186 16. Przeorsk 460 17. Rabinówka 435 18. Rogóźno I 649 19. Rogóźno II 757 20. Rogóźno III 644 21. Rogóźno - Kolonia 364
- 18 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
22. Ruda Wołoska 495 23. Ruda Żelazna 70 24. Sabaudia 551 25. Szarowola 609 26. Typin 411 27. Ulów 314 28. Wieprzowe Jezioro 123 29. Zamiany 114 Razem 11 569 Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie danych z Urzędu Gminy Tomaszów Lubelski
Wszystkie miejscowości Gminy Tomaszów Lubelski cechują się typową, wiejską zabudową. Są to wsie położone wzdłuż jednego lub kilku ciągów komunikacyjnych, o nieregularnym kształcie, z nierównomiernym układem pól i dużym rozbiciem własności na liczne działki. Brakuje w nich funkcjonalnych centrów i wyodrębnionych lub odpowiednio zagospodarowanych przestrzeni publicznych, rolę te pełnią przestrzenie usytuowane wzdłuż dróg przebiegających przez miejscowości. Powoduje to duże uciążliwości w korzystaniu z dostępnej przestrzeni w poszczególnych sołectwach gminy, brak wyodrębnionych miejsc koncentracji życia gospodarczego, społecznego i kulturalnego, niedostateczne wykorzystanie przestrzeni publicznej i jej niską funkcjonalność. Na terenie Gminy Tomaszów Lubelski znajduje się wiele budynków reprezentujących typ zabudowy tradycyjnej, jednak niekorzystne przekształcenia zabudowy mieszkaniowej wsi sprawiają, iż charakterystyczne dla miejscowej przestrzeni cechy architektoniczne zanikają. Nowa zabudowa cechuje się przemieszaniem różnych jej typów i brakiem wzorców budownictwa mieszkaniowego o formie architektonicznej nawiązującej do cech zabudowy tradycyjnej. Skutkuje to zanikaniem unikalnych dla obszaru gminy cech przestrzeni oraz zaburzeniami harmonii i ładu przestrzennego. Ponadto, wiele istniejących obiektów zabudowy tradycyjnej o cechach zabytkowych posiada niską wartość techniczną lub użytkową, przez co mogą one ulec degradacji. Sąsiedztwo miasta powiatowego umożliwia mieszkańcom Gminy Tomaszów Lubelski dostęp do służb i instytucji publicznych takich jak sąd, prokuratura, urząd
- 19 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
skarbowy i inne ważne instytucje publiczne oraz usług takich jak handel, służba zdrowia, oświata, kultura, promocja zatrudnienia i inne.
3.2. Demografia
Zgodnie z danymi Banku Danych Lokalnych GUS, w 2015 roku w Gminie Tomaszów Lubelski mieszkało 11 367 osób. W ciągu ostatnich 10 lat liczba mieszkańców gminy wykazywała tendencję wzrostową z niewielkimi wahaniami. W latach 2006-2015 liczba ludności wzrosła o 502 osoby.
Wykres 1. Liczba mieszkańców Gminy Tomaszów Lubelski w latach 2006-2015
Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
Gmina Tomaszów Lubelski cechuje się stosunkowo wysoką gęstością zaludnienia, wyższą od średniej dla powiatu tomaszowskiego. Pod względem gęstości zaludnienia zajmuje trzecie miejsce w powiecie, ustępując miastu Tomaszów Lubelski oraz Gminie Bełżec. Średnia gęstość zaludnienia województwa lubelskiego to 85 osób/km2. Zarówno Gmina Tomaszów Lubelski, jak i obszar całego powiatu cechują się gęstością niższą, niż średnia wojewódzka. Poza miejscowościami bezpośrednio sąsiadującymi z miastem Tomaszów Lubelski, gmina cechuje się relatywnie dużym rozproszeniem zabudowy,
- 20 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
zdecydowaną przewagą budownictwa jednorodzinnego oraz dużym udziałem gruntów rolnych w strukturze przestrzennej miejscowości, co ma wpływ na kształtowanie się wskaźnika gęstości zaludnienia. Zgodnie z danymi statystycznymi w Gminie Tomaszów Lubelski gęstość zaludnienia wzrasta, jeden kilometr kwadratowy zamieszkuje średnio 64 mieszkańców. Czynnikiem mającym wpływ na kształtowanie się liczby mieszkańców gminy jest przyrost naturalny. Na terenie Gminy Tomaszów Lubelski w badanym okresie wskaźnik przyrostu naturalnego przyjmował zarówno wartości ujemne, jak i dodatnie.
Tabela 2. Gęstość zaludnienia oraz przyrost naturalny w Gminie Tomaszów Lubelski w latach 2006-2015 Wyszczególnienie 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ludność na 1 km2 (gęstość zaludnienia) 62 64 64 64 65 65 66 66 66 67 kobiety na 100 mężczyzn 100 100 101 102 102 102 102 103 103 103 urodzenia żywe 98 114 118 104 128 117 108 88 115 91 urodzenia żywe na 1000 ludności 8,8 10,3 10,6 9,3 11,5 10,5 9,7 7,8 10,2 8,0 zgony 134 112 120 131 116 114 123 100 92 133 zgony na 1000 ludności 12,09 10,10 10,78 11,71 10,45 10,25 11,04 8,86 8,13 11,71 przyrost naturalny -36 2 -2 -27 12 3 -15 -12 23 -42 przyrost naturalny na 1000 ludności -3,2 0,2 -0,2 -2,4 1,1 0,3 -1,3 -1,1 2,0 -3,7
Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
Jednakowo od lat kształtuje się proporcja kobiet i mężczyzn, będących mieszkańcami gminy, przy czym tak jak w większości gmin na terenach wschodniej Polski jest to proporcja wskazująca nieznaczną przewagę w grupie kobiet. W badanym okresie w gminie Tomaszów Lubelski na zbliżonym poziomie pozostaje liczba zgonów i liczba urodzeń. Negatywny aspekt zmian demograficznych można dostrzec w liczbie zawieranych małżeństw, która pokazuje tendencję zniżkową i w naturalny sposób może w przyszłości przyczynić się do spadku liczby urodzeń.
Tabela 3. Małżeństwa zawarte w latach 2006-2015 – Gmina Tomaszów Lubelski Wyszczególnienie 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 małżeństwa 68 99 72 74 100 72 53 55 64 53 małżeństwa na 1000 ludności 6,1 8,9 6,5 6,6 9,0 6,5 4,8 4,9 5,7 4,7 Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
- 21 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Na kształtowanie się liczby ludności gminy wpływa także saldo migracji. W badanym okresie wskaźnik ten przyjmował wartości dodatnie.
Tabela 4. Saldo migracji w Gminie Tomaszów Lubelski w latach 2006-2014 Jednostka 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 miary saldo migracji ogółem osoba 5 53 19 53 39 20 14 77 57 saldo migracji na 1000 osób ogółem osoba 0,5 4,9 1,7 4,8 3,5 1,8 1,3 6,8 5,0 Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
Na korzystnie kształtowanie się wskaźnika migracji ma wpływ przede wszystkim położenie gminy. Najgęściej zaludnione i najchętniej wybierane przez nowych mieszkańców są miejscowości bezpośrednio sąsiadujące z miastem Tomaszów Lubelski lub położone w niedalekiej jego odległości. Z tego względu gmina jest w dużym stopniu celem migracji mieszkańców miasta, dla których staje się ona atrakcyjnym miejscem zamieszkania, dobrze skomunikowanym z ośrodkiem miejskim. Szczególnie korzystne trendy demograficzne zaczęły charakteryzować obszar gminy wraz z pojawieniem się zjawiska przenoszenia się ludności z miast do ich stref podmiejskich (suburbanizacja). Wielu mieszkańców Tomaszowa Lubelskiego zdecydowało się na zamieszkanie na terenie sąsiadującej z miastem gminy, przy czym Tomaszów Lubelski pozostał dla nich miejscem pracy, nauki, prowadzenia działalności. Często spotykanym zjawiskiem na terenie Gminy Tomaszów Lubelski są migracje zarobkowe za granicę. W większości przypadków mają one charakter nieoficjalny – wiele osób pracujących za granicą pozostaje zameldowanych na terenie gminy, dlatego nie są one ujęte w statystykach dotyczących migracji. Często migracje tego typu mają charakter krótkookresowy – osoby pracujące przebywają poza granicami kraju krócej, niż 12 miesięcy, po czym na pewien czas wracają do domu i rodziny, by znów powrócić do pracy za granicą. Migracje krótkookresowe mieszkańców gminy cechują się więc sezonowością i cyrkulacyjnością – są to wielokrotne wyjazdy i przyjazdy w ciągu jednego roku. Stan ten może utrzymywać się przez kilka lub kilkanaście lat. Zjawisko to ma pozytywne strony – osoby, które nie wyjeżdżają na stałe za granicę, utrzymują posiadane na terenie gminy domy i mieszkające tu rodziny, zarobione pieniądze są
- 22 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
przekazywane do kraju, nierzadko zagraniczna praca jednego z członków rodziny jest jedynym źródłem utrzymania gospodarstwa domowego. Jednak w dłuższym okresie migracje tego typu wywołują także negatywne skutki, szczególnie w sferze społecznej. Prowadzą do osłabienia więzi rodzinnych, wpływają niekorzystnie na integrację lokalnej społeczności, przez konieczność ciągłych wyjazdów zmniejszają komfort życia, mogą powodować lub nasilać problemy osobiste i społeczne. Wyjazdy zarobkowe mają także negatywny wpływ na miejscową gospodarkę - lokalny rynek pracy traci w ten sposób pracowników z poszukiwanymi kwalifikacjami, co sprawia, że następuje deficyt fachowców w wielu branżach. Stosunkowo korzystnie przedstawia się podział mieszkańców Gminy Tomaszów Lubelski ze względu na ekonomiczne grupy wieku. Największy udział w liczbie mieszkańców gminy ogółem mają osoby w wieku produkcyjnym (63,30%). Drugą pod względem liczebności grupę stanowią osoby w wieku przedprodukcyjnym (19,32%).
Tabela 5. Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w Gminie Tomaszów Lubelski w 2015 roku W wieku W wieku W wieku Ogółem przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym Razem 11 363 2 196 7 195 1 976 Mężczyźni 5 593 1 117 3 859 616 Kobiety 5 770 1 079 3 336 1 360
Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
Przewaga liczby osób w wieku przedprodukcyjnym nad liczbą osób w wieku poprodukcyjnym jest pozytywną cechą struktury demograficznej gminy, minimalizuje ryzyko wystąpienia zjawiska starzenia się społeczności gminnej i powiązanych z nim trudności (ubytek pracowników na rynku pracy, zwiększone obciążenia socjalne, itp.). Analizując liczebność kobiet i mężczyzn w poszczególnych grupach wiekowych, można zauważyć, że kobiety przeważają w grupie osób w wieku poprodukcyjnym, w grupie osób w wieku produkcyjnym liczniejsi są mężczyźni, natomiast w grupie osób w wieku przedprodukcyjnym liczba osób obu płci jest porównywalna. Przewaga mężczyzn w liczbie osób w wieku poprodukcyjnym jest typowa dla obszarów o typowo rolniczym charakterze – kobiety częściej kontynuują edukację na poziomie wyższym
- 23 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
i częściej decydują się na życie w ośrodkach miejskich oraz pracę w zawodach pozarolniczych. Największa różnica została odnotowana pomiędzy liczbą kobiet a mężczyzn w wieku poprodukcyjnym i jest wynikiem występowania na terenie całej Polski ogólnoeuropejskiego trendu – w krajach europejskich, a także w pozostałych wysoko rozwiniętych krajach na całym świecie, średnia długość życia kobiet jest dłuższa od średniej długości życia mężczyzn. Pomimo korzystnego kształtowania się podziału ludności ze względu na ekonomiczne grupy wieku, negatywnym zjawiskiem sfery demograficznej gminy jest obserwowany od kilku lat systematyczny spadek liczby mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym i wzrost liczby mieszkańców w wieku poprodukcyjnym. Różnica w liczebności obu grup systematycznie się zmniejsza i za kilka lat przewaga liczebna osób w wieku przedprodukcyjnym nad osobami w wieku poprodukcyjnym może zostać zniwelowana.
Wykres 2. Liczba ludności wg ekonomicznych grup wieku w Gminie Tomaszów Lubelski w latach 2006-2015
8 000
7 000
6 000
5 000
4 000
3 000
2 000
1 000
0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym
Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
W najbliższych latach przewidywane jest utrzymanie się tego trendu i dalszy wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym przy systematycznym spadku liczby osób w wieku przedprodukcyjnym. Trend ten został zdiagnozowany na całym obszarze powiatu tomaszowskiego. Zgodnie z prognozą Banku Danych Lokalnych GUS, w roku 2025 oraz 2030 udział liczby osób w wieku przedprodukcyjnym oraz liczby osób
- 24 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności powiatu tomaszowskiego kształtował się będzie następująco:
udział liczby osób w wieku przedprodukcyjnym: 18,4% w 2025, 16,0% w 2030;
udział liczby osób w wieku poprodukcyjnym: 19,4% w 2025, 25,1% w 2030;
wzrost udziału osób w podeszłym wieku w ogólnej liczbie osób. Coraz większy udział osób starszych w społeczeństwie powoduje wzrost kosztów ubezpieczeń społecznych oraz wzrost zapotrzebowania na świadczenia zdrowotne i socjalne. W Polsce także odnotowano występowanie zjawiska starzenia się społeczeństwa. W 2005 roku udział osób w wieku przedprodukcyjnym w ludności kraju ogółem wynosił 20,6%, w 2014 roku zmniejszył się do 18,0%. W tych samych latach udział osób w wieku poprodukcyjnym wzrósł z 15,4% w 2005 roku do 19,0% w 2014 roku. W województwie lubelskim w analogicznym okresie udział mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym spadł z 21,6% do 18,1%, podczas gdy stosunek mieszkańców w wieku poprodukcyjnym do liczby mieszkańców ogółem wzrósł z 16,5% do 19,5%. (źródło danych: Bank Danych Lokalnych GUS). Sporządzone prognozy wskazują na to, iż zjawisko starzenia się lokalnej społeczności na terenie Gminy Tomaszów Lubelski będzie się nasilać, co niesie za sobą określone konsekwencje. W gminie odnotowuje się ujemny przyrost naturalny. Wzrost liczby mieszkańców jest efektem przepływu osób z miasta Tomaszów Lubelski do Gminy Tomaszów Lubelski z uwagi na możliwość zakupu działek budowlanych.
3.3. Zasoby mieszkaniowe
Na terenie gminy występuje budownictwo jednorodzinne i zagrodowe. Zgodnie z danymi Banku Danych Lokalnych GUS, w 2015 roku na terenie gminy Tomaszów Lubelski znajdowało się 3 515 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 337 257 m2, składających się z 14 686 izb. W zdecydowanej większości należały one do osób fizycznych. Na zasoby komunalne gminy składało się 1 mieszkanie komunalne
- 25 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
o powierzchni użytkowej 52 m2, 4 mieszkania socjalne o łącznej powierzchni 145 m2. Ogółem, na terenie gminy znajdowało się 3 387 budynków mieszkalnych. Pod względem wyposażenia mieszkań w instalacje techniczno-sanitarne, najwięcej lokali mieszkalnych wyposażonych jest w wodociąg (89,16 % ogółu mieszkań). Łazienka znajduje się w 74,71 % mieszkań, natomiast centralne ogrzewanie w 68,42 %. Najmniej mieszkań posiada wyposażenie w gaz sieciowy (13,63 %). Wyposażenie mieszkań w instalacje techniczno-sanitarne w Gminie Tomaszów Lubelski należy uznać za stosunkowo dobre.
Tabela 6. Mieszkania wyposażone w instalacje techniczno-sanitarne w Gminie Tomaszów Lubelski w 2015 roku Wyszczególnienie mieszkania % Liczba mieszkań ogółem 3 515 100,00 wodociąg 3 134 89,16 ustęp spłukiwany 2 710 77,10 łazienka 2 626 74,71 centralne ogrzewanie 2 405 68,42 gaz sieciowy 479 13,63 Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
Pod względem wskaźników dla zasobów mieszkaniowych, Gmina Tomaszów Lubelski cechuje się mniejszą liczbą mieszkań na 1000 mieszkańców niż powiat tomaszowski i województwo lubelskie. Większa w porównaniu do wskaźników powiatowych i wojewódzkich jest powierzchnia użytkowa 1 mieszkania oraz przeciętna powierzchnia mieszkania na 1 osobę. Większa jest również przeciętna liczba osób na 1 mieszkanie i 1 izbę oraz przeciętna liczba izb w 1 mieszkaniu. Na terenie Gminy Tomaszów Lubelski brak jest mieszkań chronionych, o których mowa w ustawie o pomocy społecznej oraz istnieje deficyt mieszkań socjalnych.
- 26 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Tabela 7. Wskaźniki dla zasobów mieszkaniowych Gminy Tomaszów Lubelski, powiatu tomaszowskiego oraz województwa lubelskiego w 2015 roku Gmina Powiat Województwo Wyszczególnienie Tomaszów Lubelski tomaszowski lubelskie przeciętna powierzchnia użytkowa 1 95,9 85,6 76,9 mieszkania (m2) przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania 29,7 28,0 27,4 na 1 osobę (m2) mieszkania na 1000 mieszkańców 309,2 327,2 355,9 przeciętna liczba izb w 1 mieszkaniu 4,18 4,00 3,84 przeciętna liczba osób na 1 mieszkanie 3,23 3,06 2,81 przeciętna liczba osób na 1 izbę 0,77 0,76 0,73
Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
3.4. Edukacja
Edukacja to jedna z kluczowych dziedzin, zarówno w wymiarze ogólnokrajowym jak i lokalnym. Im bardziej wykształcone społeczeństwo, tym szybciej i lepiej potrafi się przystosować do realiów dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości gospodarczej i społecznej. Niski poziom wykształcenia wynika z:
niedostatku instytucji edukacyjnych na terenie gminy,
migracji wykształconych mieszkańców wsi do aglomeracji miejskich,
niskiej potrzeby dokształcania się osób młodych (brak motywacji z powodu braku miejsc pracy).
Jednostki oświatowe na terenie gminy Tomaszów Lubelski: Szkoły Publiczne: 1. Zespół Szkół Publicznych w Łaszczówce. 2. Zespół Szkół Publicznych im Żołnierzy Września 1939 roku w Majdanie Górnym. 3. Zespól Szkół Publicznych im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Podhorcach. 4. Zespół Szkół Publicznych im. Ordynacji Zamoyskiej w Sabaudii. 5. Zespół Szkół Publicznych im. Papieża Jana Pawła II w Szarowoli.
- 27 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
6. Szkoła Podstawowa w Pasiekach. 7. Szkoła Podstawowa w Rogoźnie. 8. Szkoła Podstawowa w Typinie. Szkoły Niepubliczne: 1. Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Jezierni prowadzona przez Fundację „Wiedza, Edukacja, Rozwój” w Jezierni. 2. Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Justynówce prowadzona przez Stowarzyszenie Rozwoju Justynówki i Okolic. 3. Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Przeorsku prowadzona przez Stowarzyszenie Czajnia.
Tabela 8. Statystyczna liczba uczniów wykazanych w SIO wg stanu na 30.09.2016 r. w placówkach oświatowych (w szkołach podstawowych i oddziałach przedszkolnych), dla których organem prowadzącym jest Gmina Tomaszów Lubelski Suma wszystkich Uczniowie Uczniowie Lp. Rodzaj uczniów uczniów niepełnosprawni pełnosprawni Liczba uczniów oddziału 1. przedszkolnego zorganizowanego 195 0 195 w szkole podstawowej Liczba uczniów w szkołach 2. 336 2 334 podstawowych Źródło: www.tomaszowlubelski.pl
Tabela 9. Szkoły i placówki według danych SIO z 30 września 2015 r. – szkoły podstawowe
w tym Nauczyciele Uczniowie, Nazwa szkoły, Organ w Niepełnoza- Niepełnoza- Lp. Miejscowość Patron wychow., Oddziały Pełnoza- placówki prowadzący dziewczęta oddziałach trudnieni trudnieni słuchacze trudnieni przedszk. (stos. pracy) (w etatach) Szkoła 1 Łaszczówka Gmina 92 44 29 8,00 0 0 0,00 Podstawowa Szkoła Żołnierze Majdan Podstawowa 2 Września Gmina 71 36 17 6,00 0 0 0,00 Górny w Majdanie 1939 r. Górnym Szkoła 3 Pasieki Podstawowa Gmina 62 27 13 6,00 6 7 3,27 w Pasiekach Szkoła Marszałek 4 Podhorce Podstawowa Józef Gmina 82 41 29 8,00 0 0 0,00 w Podhorcach Piłsudski Szkoła 5 Rogóźno Podstawowa Gmina 32 18 11 3,00 3 3 1,11 w Rogóźnie Szkoła Ordynacja 6 Sabaudia Podstawowa Gmina 74 37 23 7,00 0 0 0,00 Zamoyska w Sabaudii Szkoła Papież Jan 7 Szarowola Gmina 60 28 17 5,00 0 0 0,00 Podstawowa Paweł II
- 28 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
w Szarowoli Szkoła 8 Typin Podstawowa Gmina 41 23 13 3,00 4 7 2,23 w Typinie Niepubliczna Ochotnicza Szkoła Straż 9 Jeziernia 56 21 22 7,00 7 14 3,27 Podstawowa Pożarna w w Jezierni Jezierni Stowarzysz Niepubliczna enie Szkoła 10 Justynówka Rozwoju 40 21 14 6,00 0 12 4,38 Podstawowa Justynówki w Justynówce i Okolic Niepubliczna Szkoła Stowarzysz 11 Przeorsk 51 22 25 6,00 4 9 3,05 Podstawowa enie Czajnia w Przeorsku Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie www.cie.men.gov.pl (System Informacji Oświatowej)
Tabela 10. Szkoły i placówki według danych SIO z 30 września 2015 r. – gimnazja
w tym Nauczyciele Uczniowie, Nazwa szkoły, Organ w Niepełnoza- Niepełnoza- Lp. Miejscowość Patron wychow., Oddziały Pełnoza- placówki prowadzący dziewczęta oddziałach trudnieni trudnieni słuchacze trudnieni przedszk. (stos. pracy) (w etatach) 1 Łaszczówka Gimnazjum Gmina 49 24 0 3,00 0 0 0,00 Gimnazjum Marszałek 2 Podhorce Publiczne Józef Gmina 63 30 0 3,00 0 0 0,00 w Podhorcach Piłsudski Gimnazjum Ordynacja 3 Sabaudia Publiczne Gmina 36 17 0 3,00 0 0 0,00 Zamoyska w Sabaudii Gimnazjum Papież Jan 4 Szarowola Publiczne Gmina 14 6 0 2,00 0 0 0,00 Paweł II w Szarowoli Publiczne Żołnierze Majdan Gimnazjum 5 Września Gmina 22 13 0 3,00 0 0 0,00 Górny w Majdanie 1939 r. Górnym Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie www.cie.men.gov.pl (System Informacji Oświatowej)
Tabela 11. Szkoły i placówki według danych SIO z 30 września 2015 r. – zespoły szkół Nauczyciele Organ Niepełnoza- Niepełnoza- Lp. Miejscowość Nazwa szkoły, placówki Patron Pełnoza- trudnieni trudnieni prowadzący trudnieni (stos. pracy) (w etatach) 1 Łaszczówka Zespół Szkół Publicznych Gmina 15 9 4,00 w Łaszczówce 2 Majdan Górny Zespół Szkół Publicznych Żołnierze Gmina 11 9 3,83 w Majdanie Górnym Września 1939 r. 3 Podhorce Zespół Szkół Publicznych Marszałek Józef Gmina 14 7 3,87 w Podhorcach Piłsudski 4 Sabaudia Zespół Szkół Publicznych Ordynacji Gmina 11 10 2,71 w Sabaudii Zamoyskiej 5 Szarowola Zespół Szkół Publicznych Papież Jan Paweł Gmina 8 9 3,50 w Szarowoli II Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie www.cie.men.gov.pl (System Informacji Oświatowej)
- 29 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Szkoły funkcjonujące na terenie gminy są to szkoły wiejskie. Ich cechą charakterystyczną jest fakt, iż uczy się w nich mniej dzieci, niż w szkołach miejskich, co potwierdzają powyższe dane. Łączna liczba uczniów uczęszczających do szkół na terenie Gminy Tomaszów Lubelski jest dużo mniejsza niż w szkołach miejskich. Z jednej strony, jest to cecha pozytywna – możliwe jest utworzenie mniejszych oddziałów, w których na jednego nauczyciela przypada mniej dzieci, dzięki czemu może on efektywniej pracować i lepiej dostosowywać pracę do potrzeb podopiecznych. Uczniowie są mniej anonimowi, społeczność szkolna jest niewielka i dobrze zintegrowana, a szkoła pełni ważną funkcję kulturową i społeczną na wsi. Jest to niezwykle istotne zwłaszcza w przypadku takich gmin jak Tomaszów Lubelski, gdzie nie ma jednej, centralnej miejscowości, siedziba leży poza jej granicami administracyjnymi i trudniej jest integrować lokalne społeczności. Jednak duża liczba małych szkół stanowi duże obciążenie finansowe dla gminy. Konieczne jest właściwe wyważenie potrzeb lokalnych społeczności oraz możliwości budżetowych gminy. Ponadto, cechą charakterystyczną dla funkcjonowania oświaty na terenie Gminy Tomaszów Lubelski jest fakt, iż wiele dzieci korzysta z usług edukacyjnych placówek położonych na terenie miasta Tomaszów Lubelski. Zjawisko to dotyka przede wszystkim miejscowości bezpośrednio sąsiadujące z miastem i położone w jego pobliżu, które są z nim dobrze skomunikowane, więc codzienne dojazdy są relatywnie mało uciążliwe i zajmują stosunkowo niewiele czasu. Z jednej strony bliskość Tomaszowa Lubelskiego jest więc korzystna, uzupełnia i dywersyfikuje lokalną ofertę edukacyjną. Z drugiej – może powodować mniejsze zainteresowanie gminnymi szkołami i mniejszy popyt na ich usługi, co przekłada się na spadek liczby uczniów. Oznacza to nie tylko konieczność zapewnienia odpowiedniej bazy dydaktycznej placówkom lokalnym, lecz także obliguje do ciągłego poprawiania jakości kształcenia oraz atrakcyjności szkół gminnych, by były one konkurencyjne względem szkół miejskich i dorównywały im poziomem oferty edukacyjnej. Proces podnoszenia standardu lokalnych placówek oświatowych trwa od wielu lat, a jego efekty są już widoczne – wiele placówek gminnych cieszy się podobnym prestiżem i uznaniem uczniów, co szkoły miejskie. Szczególną szansę na wzrost jakości kształcenia stanowi możliwość pozyskiwania zewnętrznych źródeł finansowania, które
- 30 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
umożliwiają modernizację bazy materialnej, zakup odpowiedniego wyposażenia oraz wdrażanie różnorodnych, często innowacyjnych programów edukacyjnych.
3.5. Kultura
Korzystanie z dóbr kultury wpływa na jakość życia ludności i świadczy o poziomie rozwoju społecznego. Kultura w Gminie Tomaszów Lubelski centralizuje się głównie wokół Gminnego Ośrodka Kultury w Tomaszowie Lubelskim z siedzibą w Podhorcach. W Wiejskim Domu Kultury w Majdanie Górnym znajduje się Biblioteka Komunalna, która jest centralą gminnej sieci bibliotek. W skład sieci bibliotecznej wchodzą również filie:
Filia Biblioteczna w Łaszczówce - placówka mieści się w Zespole Szkół Publicznych w Łaszczówce,
Filia Biblioteczna w Podhorcach - placówka mieści się w Gminnym Ośrodku Kultury w Podhorcach,
Filia Biblioteczna w Szarowoli - placówka mieści się w Zespole Szkół Publicznych w Szarowoli.
Gminny Ośrodek Kultury zapewnia atrakcje poprzez organizację następujących zajęć:
KOŁO TEATRALNE - Zajęcia mają charakter pozalekcyjny i skupiają wszystkich chętnych uczniów z Podhorzec, Justynówki i Majdanu Górnego. Spotkania odbywają się w Gminnym Ośrodku Kultury w Podhorcach i w Wiejskim Domu Kultury w Majdanie Górnym.
KOŁO SZACHOWE - Zajęcia odbywają się w Wiejskim Domu Kultury w Majdanie Górnym.
ZABAWY KREATYWNE - Uczestnicy zajęć uczą się kreatywnie myśleć i rozwijać wyobraźnię. W ramach spotkań organizowanych jest wiele zajęć plastycznych,
- 31 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
zręcznościowych, ruchowych i wiele innych. Zajęcia odbywają się w Wiejskim Domu Kultury w Majdanie Górnym.
KLUB MŁODEGO DZIENNIKARZA - Zakres treści programowych Klubu został dostosowany do wieku i możliwości uczniów klas podstawowych i gimnazjum. Program zawiera przede wszystkim elementy wiedzy teoretycznej, która obejmuje podstawowe zagadnienia związane z terminologią dziennikarską, reklamą oraz wiedzą praktyczną związaną z redagowaniem, wydawaniem i kolportażem gazetki.
KOŁO PLASTYCZNE - W Gminnym Ośrodku Kultury w Podhorcach i w Wiejskim Domu Kultury w Majdanie Górnym, co tydzień odbywają się zajęcia plastyczne. Uczestnicząca w nich liczna grupa dzieci wspólnie z Instruktorem wykonuje różnorodne rzeczy, a także tworzy rysunki z wykorzystaniem przeróżnych materiałów.
WARSZTATY RĘKODZIEŁA DLA DOROSŁYCH - W wiejskim Domu Kultury w Majdanie Górnym w każdy poniedziałek organizowane są warsztaty rękodzieła dla dorosłych. Zajęcia prowadzone są w ramach spotkań Koła Gospodyń Wiejskich „Jagodzianki” z Majdanu Górnego.
KLUB SENIORA „RELAKS” - Klub Seniora został utworzony w celu integracji i aktywizacji społecznej oraz zaspokajania potrzeb kulturalnych środowiska osób starszych. Uczestnikami zajęć jest ponad 30 mieszkańców miejscowości Majdan Górny. Biblioteka Komunalna z siedzibą w Majdanie Górnym jest samorządową instytucją kultury. Poza działalnością ściśle związaną z gromadzeniem, opracowywaniem i udostępnianiem materiałów bibliotecznych, prowadzi szeroką działalność w zakresie upowszechniania książek poprzez konkursy czytelnicze, recytatorskie i literackie. Biblioteka łączy elementy biblioteki tradycyjnej i elektronicznej. W bibliotece głównej i filiach znajdują się „Czytelnie Internetowe”, w których zapewniony jest bezpłatny dostęp do Internetu.
Gminny Ośrodek Kultury sprawuje opiekę nad zespołami ludowymi działającymi na terenie Gminy Tomaszów Lubelski:
„Sąsiadeczki” – Łaszczówka;
- 32 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
„Szarowolanki” – Szarowola;
„Kalina” – Ruda Wołoska;
„Jezioranki” – Jeziernia;
„Majdanianki” – Majdan Górny;
„Rogóźnianki” – Rogóźno;
„Prząśniczki” – Ulów;
Chór męski – Podhorce.
Głównym problemem w sferze kultury na terenie gminy są niewystarczające środki finansowe na prowadzenie działalności. W celu rozwijania działalności kulturalnej oraz promowania aktywnego uczestnictwa w kulturze wśród mieszkańców konieczne jest pozyskiwanie zewnętrznych źródeł finansowania różnorodnych przedsięwzięć kulturalnych, w tym ze źródeł UE. Ponadto, do problemów w sferze kultury należy brak centralnej miejscowości gminy i fakt usytuowania jej siedziby poza jej granicami administracyjnymi. Gminny Ośrodek Kultury (GOK) posiada siedzibę w miejscowości Podhorce, położonej na północny wschód od Tomaszowa Lubelskiego. Miejscowości położone po zachodniej stronie miasta są dosyć znacznie od niej oddalone. Ich mieszkańcom bliżej jest do Tomaszowa Lubelskiego, gdzie funkcjonują miejskie ośrodki kultury, cechujące się atrakcyjną i różnorodną ofertą. Zasięg oddziaływania GOK staje się przez to ograniczony do części gminy, co utrudnia integrację lokalnej społeczności i zmniejsza dostępność gminnej kultury dla mieszkańców.
3.6. Rynek pracy i bezrobocie
Zgodnie z danymi Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Lublinie, gmina Tomaszów Lubelski jest drugą gminą powiatu tomaszowskiego pod względem liczby bezrobotnych (stan na 31.12.2016 r.). Kobiety stanowią większość (55,84 %) ogółu bezrobotnych. Wg danych na koniec 2016 r. na terenie Gminy Tomaszów Lubelski liczba osób bezrobotnych do 30 r.ż. wynosiła 178 osób (37,95% ogółu bezrobotnych na terenie
- 33 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Gminy), natomiast liczba osób bezrobotnych powyżej 50 r.ż. wynosiła 99 osób (21,11% ogólnej liczby bezrobotnych w Gminie).
Tabela 12. Bezrobocie na terenie Gminy Tomaszów Lubelski w latach 2012-2016
Długotrwale Liczba Bezrobotni zwolnieni Uprawnieni bezrobotni Rok bezrobotnych z przyczyn dotyczących do zasiłku (powyżej 24 zakładu pracy Ogółem Kobiety miesięcy) 2012 801 391 28 78 136 2013 781 404 38 85 165 2014 623 313 41 57 130 2015 630 324 28 62 105 2016 462 258 56 20 47
Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie www.wuplublin.praca.gov.pl
Wykres 3. Bezrobocie na terenie Gminy Tomaszów Lubelski w latach 2012-2016
900 800 700 600 2012 500 2013 400 2014 300 2015 200 2016 100 0 Ogółem Kobiety Liczba bezrobotnych Uprawnieni do Bezrobotni Długotrwale zasiłku zwolnieni z przycz bezrobotni (pow. dot zakł pracy 24 m.) Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie www.wuplublin.praca.gov.pl
Jak wynika z powyższych danych liczba bezrobotnych w badanym okresie spadała, wzrosła natomiast liczba osób uprawnionych do zasiłku. Udział osób bezrobotnych zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładu pracy w ogólnej liczbie bezrobotnych zmniejszył się w badanym okresie z 9,74% w 2012 r. do 4,33% w 2016 r., natomiast udział osób długotrwale bezrobotnych zmniejszył się z 16,98% w 2012 r. do 10,17% w 2016 r.
- 34 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Powyższe dane nie uwzględniają osób bezrobotnych posiadających gospodarstwa rolne powyżej 1ha. Osoby te z mocy ustawy podlegają ubezpieczeniu w KRUS i również wymagają wsparcia. Obszary typowo rolnicze, do których należy część Gminy Tomaszów Lubelski, często dotknięte są poważnym, trudnym do oszacowania problemem występowania bezrobocia ukrytego – agrarnego. Występuje ono wtedy, gdy konieczną do wykonania pracę w gospodarstwie wykonuje więcej osób, niż w rzeczywistości mogłoby ją efektywnie wykonywać. Oznacza to, że w niektórych gospodarstwach pracują osoby, które nie przyczyniają się do zwiększenia ich produkcji i gdyby w tym czasie pracowały w innym miejscu, gospodarstwo funkcjonowałoby bez zmian. Pomimo tego, że oficjalnie pracują w gospodarstwie ich praca nie przyczynia się do generowania przez gospodarstwo dochodów lub okresowo pozostają bez zajęcia. Podejmowanie działań prowadzących do utworzenia nowych miejsc pracy oraz rozwijanie branż pozarolniczych na terenie gminy może pomóc w minimalizowaniu ryzyka wystąpienia tego zjawiska.
Wśród przyczyn okresowego korzystania ze wsparcia finansowego pomocy społecznej najwyraźniej rysuje się problem bezrobocia. Duży wpływ na sytuację społeczno- ekonomiczną gminy mają czynniki demograficzne, przede wszystkim wzrastająca liczba osób w wieku poprodukcyjnym. Obciążenie mieszkańców Gminy Tomaszów Lubelski będących w wieku produkcyjnym potencjalnym udziałem w partycypowaniu w kosztach funkcjonowania społecznego osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym przedstawia wskaźnik obciążenia demograficznego.
- 35 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Wykres 4. Wskaźnik obciążenia demograficznego w latach 2011-2015
100,0 87,6 90,0 80,0 81,3 81,7 83,9
60,0 59,9 59,2 59,3 58,7 58,0 40,0 26,9 26,6 27,1 27,4 27,5 20,0
0,0 2011 2012 2013 2014 2015
ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym
Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie GUS Bank Danych Lokalnych
Coraz więcej osób w wieku poprodukcyjnym posiada uprawnienia do świadczeń emerytalnych i rentowych, co nie obciąża znacząco budżetu gminy w obszarze pomocy społecznej.
Wykres 5. Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem
70,0 62,5 62,8 62,8 63,0 63,3 60,0
50,0
40,0
30,0 20,7 20,5 20,2 19,7 19,3 20,0 16,8 16,7 17,0 17,3 17,4 10,0
0,0 2011 2012 2013 2014 2015
w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym
Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie GUS Bank Danych Lokalnych Zgodnie z danymi zaprezentowanymi na powyższym wykresie w analizowanym okresie spada liczba osób w wieku produkcyjnym, natomiast wzrasta liczba osób w wieku poprodukcyjnym.
- 36 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Rynek pracy w Gminie Tomaszów Lubelski cechuje się stosunkowo niskim poziomem rozwoju miejsc pracy w usługach rynkowych oraz niskim zapotrzebowaniem na osoby o wysokich kwalifikacjach. Gmina Tomaszów Lubelski jest gminą, w której przeważająca część obszaru wykorzystywana jest pod działalność rolniczą. Podobnie jak na obszarze całego powiatu, na terenie Gminy Tomaszów Lubelski największy udział w liczbie pracujących posiadają zatrudnieni w usługach. Duże znaczenie dla lokalnego rynku pracy ma sektor usług nierynkowych. Jest to charakterystyczne dla mniejszych ośrodków miejskich i obszarów wiejskich, gdzie do głównych pracodawców należą urzędy, szkoły publiczne i inne instytucje o charakterze publicznym. Zgodnie z rejestrem REGON najwięcej osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w badanym okresie zarejestrowanych było w sekcji G (Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle), sekcji F (Budownictwo), sekcji C (Przetwórstwo przemysłowe) oraz sekcji H (Transport i gospodarka maszynowa). Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności wzrosła z 558 w 2012 r. do 630 w roku 2016.
Tabela 13. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą wg sekcji PKD 2007
Sekcje 2012 2013 2014 2015 2016 ogółem 543 564 577 597 602 Sekcja A 18 18 20 18 16 Sekcja B 1 0 0 0 0 Sekcja C 57 55 57 56 55 Sekcja D 3 2 2 2 2 Sekcja E 4 4 5 5 5 Sekcja F 90 95 93 108 108 Sekcja G 217 226 228 220 223 Sekcja H 31 29 31 38 35 Sekcja I 18 20 16 16 15 Sekcja J 5 7 8 8 10 Sekcja K 15 16 13 15 18 Sekcja L 1 3 2 2 2 Sekcja M 20 20 23 26 29 Sekcja N 11 12 12 11 13
- 37 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Sekcja P 4 4 5 7 6 Sekcja Q 28 30 37 37 37 Sekcja R 1 1 1 2 2 Sekcje S, T, 19 22 24 26 26 U A – rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, B – górnictwo i wydobywanie, C – przetwórstwo przemysłowe, D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych, E – dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją, F – budownictwo, G – handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, H – transport i gospodarka maszynowa, I – działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, J – informacja i komunikacja, pośrednictwo finansowe, K – działalność finansowa i ubezpieczeniowa, L – działalność związana z obsługą rynku nieruchomości, M – działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, N – działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca, O – administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne, P – edukacja, Q – opieka zdrowotna i pomoc społeczna, R – działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją, S – pozostała działalność usługowa, T – gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby, U – organizacje i zespoły eksterytorialne.
Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
Wśród osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej w analizowanym okresie przeważały przedsiębiorstwa sektora prywatnego.
Tabela 14. Osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej wg sekcji PKD 2007
Wyszczególnienie 2012 2013 2014 2015 2016 ogółem 107 114 118 119 126 sektor publiczny 26 26 26 23 23 sektor prywatny 81 88 92 94 101 Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
- 38 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
3.7. Dochody i wydatki Gminy Tomaszów Lubelski
Średni dochód na mieszkańca w Gminie Tomaszów Lubelski jest jednym z najniższych wśród gmin powiatu tomaszowskiego. Dochód na 1 mieszkańca dla podregionu chełmsko-zamojskiego w 2015 roku wyniósł 3 156,20 zł i był wyższy o 630,84 zł niż dochody budżetu Gminy Tomaszów Lubelski na 1 mieszkańca (2 525,36 zł). W porównaniu do najbogatszej gminy powiatu tomaszowskiego (Lubycza Królewska – 3 353,1 zł na 1 mieszkańca) różnica ta osiąga 922,35 zł na 1 mieszkańca. Kondycja finansowa gminy ma bezpośredni wpływ na poziom dochodów i wydatków gminy. Szczegółowe dane przedstawia poniższa tabela oraz wykres.
Tabela 15. Dochody i wydatki z budżetu Gminy na 1 mieszkańca w latach 2011-2015
Jednostka Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 2015 miary Dochody zł 2 234,69 2 425,83 2 401,08 2 606,35 2 525,36 Wydatki zł 2 247,43 2 241,40 2 365,95 2 597,06 2 430,75 Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
Wykres 6. Dochody i wydatki z budżetu Gminy na 1 mieszkańca w latach 2011-2015
2 700,00
2 600,00
2 500,00
2 400,00 Dochody
2 300,00 Wydatki
2 200,00
2 100,00
2 000,00 2011 2012 2013 2014 2015
Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
Wartość dochodów i wydatków od 2011 roku zwiększyła się nieznacznie, przy czym od 2012 roku przewagę nad wydatkami ma poziom dochodów gminy. Duża część budżetu wydatkowana jest nie na inwestycje i rozwój gminy a na pomoc społeczną
- 39 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
i zadania z nią związane. W badanym okresie wydatki na zadania z zakresu polityki społecznej stanowiły ponad 20% wydatków ogółem. Są to wydatki na świadczenia rodzinne, fundusz alimentacyjny, wspieranie rodziny oraz dodatki mieszkaniowe. Wydatki na pomoc społeczną stanowią 1/5 całości.
Wykres 7. Wydatki na zadania z zakresu polityki społecznej
Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
Wysoki poziom wydatków na zadania polityki społecznej spowodowany jest głównie brakiem miejsc pracy oraz słabnącym tempem rozwoju gospodarczego Gminy Tomaszów Lubelski. W porównaniu z wydatkami 2011 roku ich poziom w 2015 roku spadł, co może być odzwierciedleniem poprawiającej się sytuacji życiowej mieszkańców. W 2016 r. z uwagi na wypłatę świadczeń z programu Rodzina 500 plus poziom wydatków na te działania wyniósł 12 313 941,00 zł. Ogólny poziom wydatków na świadczenia w obszarze zabezpieczenia społecznego w stosunku do pozostałych wydatków budżetowych gminy jest bardzo zbliżony do poziomu realizacji świadczeń polityki społecznej, co jednoznacznie wskazuje, że podstawowych dochodem i źródłem utrzymania mieszkańców gminy w przeważającej części są świadczenia a nie zarobki. Na prezentowanym wykresie rysuje się tendencja spadkowa, której znaczenie będzie można ocenić w perspektywie długofalowej.
- 40 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Wykres 8. Świadczenia na rzecz osób fizycznych jako % wydatków budżetowych
18,00% 16,45% 16,00% 14,41% 13,84% 13,27% 14,00% 12,00% 10,00% 8,00% 6,00% 4,00% 2,00% 0,00% 2012 2013 2014 2015
Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
Wykres 9. Wydatki na zadania z zakresu polityki społecznej oraz świadczenia na rzecz osób fizycznych
25,00%
20,00%
15,00%
10,00%
5,00%
0,00% 2012 2013 2014 2015
wydatki na pomoc społeczną świadczenia na rzecz osób fizycznych Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
Na podstawie danych przedstawionych na powyższych wykresach zauważyć można spadek poziomu wydatków w badanym okresie.
3.8. Pomoc społeczna
Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Tomaszowie Lubelskim, zwany dalej GOPS, jest jednostką organizacyjną pomocy społecznej, nieposiadającą osobowości prawnej, utworzoną na mocy Uchwały Nr VII/38/90 z dnia 14 lutego 1990 roku Gminnej Rady Narodowej w Tomaszowie Lubelskim, działającą na zasadach określonych dla jednostki budżetowej. Głównym celem jego działalności jest zaspokajanie
- 41 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin, umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka oraz zapobieganie powstawaniu sytuacji zmuszających do korzystania z tego typu pomocy. Obszar gminy podzielony jest na 5 rejonów opiekuńczych:
Rejon Opiekuńczy nr 1 – obejmuje następujące miejscowości: Chorążanka, Górno, Justynówka, Klekacz, Majdanek, Nowa Wieś, Podhorce, Przecinka, Sabaudia, Typin;
Rejon Opiekuńczy nr 2 – obejmuje następujące miejscowości: Pasieki, Rogóźno - Kolonia, Rogóźno I, II, III, Ulów;
Rejon Opiekuńczy nr 3 - obejmuje następujące miejscowości: Jeziernia, Łaszczówka- Kolonia, Rabinówka, Szarowola, Zamiany, Wieprzowe Jezioro;
Rejon Opiekuńczy nr 4 – obejmuje następujące miejscowości: Łaszczówka, Przeorsk, Ruda Wołoska, Ruda Żelazna;
Rejon Opiekuńczy nr 5 – obejmuje następujące miejscowości: Majdan Górny I, Majdan Górny II, Dąbrowa Tomaszowska.
Zadania pomocy społecznej (zgodnie z art. 15 Ustawy o pomocy społecznej) Pomoc społeczna polega w szczególności na:
przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń,
pracy socjalnej,
prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej,
analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej,
realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych,
rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.
Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
- 42 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Zgodnie z art. 17. 1. Ustawy o pomocy społecznej do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy:
opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka,
sporządzanie, zgodnie z art. 16a, oceny w zakresie pomocy społecznej,
udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym,
przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych,
przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych,
przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego,
przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu kredytowanego,
opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem,
praca socjalna,
organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi,
prowadzenie i zapewnienie miejsc w mieszkaniach chronionych,
dożywianie dzieci,
sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym,
- 43 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu,
pomoc osobom mającym trudności w przystosowaniu się do życia po zwolnieniu z zakładu karnego,
sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, w formie dokumentu elektronicznego, z zastosowaniem systemu teleinformatycznego,
utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników,
przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych,
opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Zgodnie z art. 17. 2. Ustawy o pomocy społecznej do zadań własnych gminy należy:
przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych,
przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasiłków, pożyczek oraz pomocy w naturze,
prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia o zasięgu gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki,
opracowanie i realizacja projektów socjalnych,
podejmowanie innych zadań z zakresu pomocy społecznej wynikających z rozeznanych potrzeb gminy, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych,
współpraca z powiatowym urzędem pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach pracy, upowszechniania informacji o usługach poradnictwa zawodowego i o szkoleniach oraz realizacji Programu Aktywizacja i Integracja, o którym mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Zgodnie z art. 18. 1. Ustawy o pomocy społecznej do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminę należy:
- 44 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi,
przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną,
prowadzenie i rozwój infrastruktury ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi,
realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia,
przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielanie schronienia, posiłku oraz niezbędnego ubrania cudzoziemcom, o których mowa w art. 5a,
przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielanie schronienia oraz zapewnianie posiłku i niezbędnego ubrania cudzoziemcom, którym udzielono zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub zgody na pobyt tolerowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
wypłacanie wynagrodzenia za sprawowanie opieki.
Podstawa prawna przyznawania świadczeń z pomocy społecznej: 1) Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (jednolity tekst Dz.U. z 2016 roku, poz. 930). 2) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2015 roku w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz.U. z 2015 roku, poz. 1058); Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 października 2015 roku.
Celem działania GOPS jest:
umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości;
- 45 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
wspieranie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienia im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka;
doprowadzenie do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem;
zapobieganie powstawaniu nowych problemów społecznych rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z zakresu pomocy społecznej.2
Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Tomaszowie Lubelskim realizuje zadania własne i zlecone gminie wynikające z innych ustaw, na podstawie upoważnień wydanych przez Wójta Gminy, jeżeli wynikają one z przepisów prawa, w tym:
realizację świadczeń przyznawanych na podstawie ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych,
ustalanie prawa i wypłatę dodatków na podstawie ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o dodatkach mieszkaniowych,
przyznawanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz prowadzenie postępowania wobec dłużników alimentacyjnych na podstawie ustawy z dnia 7 września 2007 roku o pomocy osobom uprawnionym do alimentów,
realizowanie programów rządowych dotyczących rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych opracowywanych na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych,
tworzenie gminnego systemu, na zasadach określonych w ustawie z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie,
wspieranie rodzin wykazujących trudności w pełnieniu funkcji opiekuńczo- wychowawczych oraz organizacja pieczy zastępczej w zakresie ustalonym ustawą z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
wydawanie decyzji administracyjnych w sprawach świadczeniobiorców innych niż ubezpieczeni, spełniających kryterium dochodowe do pomocy społecznej,
2 Uchwała nr XII/82/2015 Rady Gminy Tomaszów Lubelski z dnia 20 listopada 2015 r. w sprawie uchwalenia Statutu Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tomaszowie Lubelskim
- 46 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
potwierdzających prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, przewidzianych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, prowadzenie postępowania, na zasadach przewidzianych w ustawie z dnia 23 grudnia 2014 roku o Karcie Dużej Rodziny, prowadzenie działalności w sferze zadań publicznych określonych na podstawie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, udzielanie wsparcia o charakterze doradczym i finansowym osobom, w utrzymaniu aktywności zawodowej umożliwiającej podjęcie zatrudnienia, prac społecznie użytecznych w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, założenia lub przystąpienia do spółdzielni socjalnej lub podjęcia działalności gospodarczej, poprzez organizowanie zatrudnienia socjalnego, o którym mowa w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 roku o zatrudnieniu socjalnym, organizowanie oparcia społecznego dla osób, które z powodu choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego mają trudności w życiu codziennym, zwłaszcza w kształtowaniu swoich stosunków z otoczeniem, w zakresie edukacji, zatrudnienia oraz w sprawach bytowych, w oparciu o zadania wynikające z ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego, tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej, w szczególności dla gospodarstw o niskich dochodach, na zasadach określonych w ustawie z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, kształtowanie odpowiedniej polityki społecznej gminy w stosunku do osób zagrożonych uzależnieniem od substancji aktywnych, na zasadach określonych w ustawie z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii, prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz integracji osób uzależnionych w ramach gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, realizowanego na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi,
- 47 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
wypłatę dodatków energetycznych, przewidzianych w ustawie z dnia 26 lipca 2013 roku o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw3
wypłatę świadczeń przewidzianych w Ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Rodzina 500 plus).
Zgodnie z art. 4. Ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” wsparcie jest realizowane przez:
zapewnienie dostępu do informacji w zakresie rozwiązań wspierających rodziny oraz kobiety w ciąży,
zapewnienie kobietom w ciąży dostępu do diagnostyki prenatalnej,
zapewnienie odpowiednich świadczeń opieki zdrowotnej dla kobiety w okresie ciąży, porodu i połogu, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet w ciąży powikłanej oraz w sytuacji niepowodzeń położniczych – na zasadach określonych w przepisach odrębnych. Wsparcie obejmuje także zapewnienie:
dostępu do poradnictwa w zakresie rozwiązań wspierających rodzinę,
jednorazowego świadczenia z tytułu urodzenia dziecka, u którego zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu,
odpowiednich świadczeń opieki zdrowotnej dla dziecka, ze szczególnym uwzględnieniem dziecka, u którego zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu,
dostępu do usług koordynacyjno-opiekuńczo-rehabilitacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem dziecka, u którego zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu,
możliwości przeprowadzenia porodu w szpitalu III poziomu referencyjnego,
innych świadczeń, w tym w zakresie wspierania rodziny i pieczy zastępczej.
3 Uchwała nr XII/82/2015 RADY GMINY TOMASZÓW LUBELSKI z dnia 20 listopada 2015 r.w sprawie uchwalenia Statutu Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tomaszowie Lubelskim
- 48 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Świadczeniami rodzinnymi są:
zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego,
jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka,
świadczenia opiekuńcze: o zasiłek pielęgnacyjny, o specjalny zasiłek opiekuńczy, o świadczenie pielęgnacyjne.
Świadczenie wychowawcze (Art. 4. 1 Ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci)
Celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych.
Świadczenie wychowawcze przysługuje matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka.
Świadczenie wychowawcze przysługuje osobom, o których mowa w ust. 2, do dnia ukończenia przez dziecko 18. roku życia.
Zarządzeniem Wójta Nr 55 z dnia 15.09.2014 roku w sprawie powołania Zespołu Interdyscyplinarnego w Gminie Tomaszów Lubelski, zmienionego Zarządzeniem Wójta Nr 19 z dnia 10.05.2016 roku został powołany Zespól Interdyscyplinarny ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Funkcjonuje on na podstawie:
Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz.1493 z późn. zm.)
Rozporządzenia Rady Ministrów z dn. 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”.
Uchwały Rady Gminy Tomaszów Lubelski NR XXXVI/308/2014 z dnia 30 września 2014 roku w sprawie trybu i sposobu powoływania i odwoływania członków zespołu interdyscyplinarnego oraz szczegółowych warunków jego funkcjonowania.
- 49 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Zadaniem Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie jest koordynowanie i integracja działań przedstawicieli różnych podmiotów oraz specjalistów w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Do zadań Zespołu należy w szczególności:
diagnozowanie problemu przemocy rodzinie,
podejmowanie wszelkich działań w środowisku zagrożonym przemocą w rodzinie mających na celu przeciwdziałanie temu zjawisku,
inicjowanie interwencji w środowisku dotkniętym przemocą w rodzinie,
rozpowszechnienie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielania pomocy w środowisku lokalnym,
inicjowanie działań w stosunku do osób stosujących przemoc w rodzinie,
ocena i weryfikacja prowadzonych działań, w tym działań grup roboczych,
omawianie bieżących problemów wymagających rozstrzygnięcia przez Zespół,
prowadzenie pełnej dokumentacji z prac Zespołu: protokoły posiedzeń, sprawozdania z realizacji działań, wnioski itp. W skład Zespołu wchodzi 21 przedstawicieli instytucji zajmujących się problematyką przemocy, tj. Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, Gminnej Komisji ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Ośrodka Interwencji Kryzysowej, Policji, Sądu, Służby Zdrowia, Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, Kościoła oraz placówek oświatowych z terenu gminy Tomaszów Lubelski.4
Poza działalnością Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tomaszowie Lubelskim, na terenie gminy funkcjonują jeszcze następujące placówki prowadzące działalność w sferze społecznej:
Środowiskowy Dom Samopomocy w Szarowoli;
Zakład Aktywności Zawodowej w Przeorsku;
Klub Integracji Społecznej.
Środowiskowy Dom Samopomocy w Szarowoli jest ośrodkiem wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi i stanowi jednostkę organizacyjną pomocy społecznej
4Załącznik Nr 2 do sprawozdania z realizacji Gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie i ochrony ofiar przemocy
- 50 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
pobytu dziennego. Dom jest ogniwem oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi oraz osób niepełnosprawnych intelektualnie. Prowadzone zajęcia terapeutyczne są dostosowane indywidualnie do stanu zdrowia i możliwości osób uczestniczących. Dzięki prowadzonej terapii zajęciowej podopieczni rozwijają swoje zainteresowania, doskonalą zdolności manualne, umiejętności planowania i przewidywania, podnoszą jakość życia oraz mają zapewnione oparcie społeczne. Pobyt w Środowiskowym Domu Samopomocy ma na celu zapewnienie okresowej oceny stanu psychicznego oraz rehabilitacji społecznej (tj. podtrzymanie i rozwijanie umiejętności niezbędnych w codziennym funkcjonowaniu), zapewnia terapię zajęciową oraz podejmuje działania w celu przygotowania do podjęcia pracy oraz zapewnia pomoc w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia.
Zakład Aktywności Zawodowej w Przeorsku prowadzony jest przez Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Koło w Tomaszowie Lubelskim. W Zakładzie Aktywności Zawodowej (ZAZ) młodzi ludzie ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności uzyskują status pracownika. Aby mogli wydajnie pracować muszą wykonywać specjalnie dobrane czynności, korzystać z bezpiecznych urządzeń i organizacji pracy oraz ze wsparcia. Oprócz pracy prowadzona jest w ZAZ rehabilitacja społeczna. Profil działania ZAZ to gastronomia i catering, sprzątanie obiektów na zewnątrz i wewnątrz oraz uprawa warzyw i owoców na potrzeby gastronomii zakładu.
Klub Integracji Społecznej (KIS) funkcjonuje w strukturach Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tomaszowie Lubelskim. Klub Integracji Społecznej w Tomaszowie Lubelskim jest jednostką organizacyjną Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tomaszowie Lubelskim. Powołany został uchwałą Rady Gminy Nr XXV/116/2009. W dniu 29 sierpnia 2012 roku został wpisany do Rejestru Klubów Integracji Społecznej województwa lubelskiego. Figuruje również jako instytucja szkoleniowa, zarejestrowana w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Lublinie od 2011 roku, nr ewidencyjny 2.06/00064/2011.
- 51 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Głównym zadaniem KIS jest reintegracja społeczna i zawodowa osób długotrwale bezrobotnych na terenie Gminy Tomaszów Lubelski, korzystających z pomocy społecznej, poprzez działania mające na celu podniesienie kwalifikacji zawodowych, poprawę sytuacji życiowej uczestników oraz ich rodzin. Formuła Klubu ma umożliwić wzrost aktywności życiowej, wyzwolenie się z bierności i uzyskanie narzędzi do samodzielnego radzenia sobie z trudnościami, na jakie napotykają osoby długotrwale bezrobotne. Warunkiem uczestnictwa w KIS jest realizacja kontraktu socjalnego, o którym mowa w przepisach ustawy o pomocy społecznej. Zawiera on cele i szczegółowe działania. Jest w nim określona przyczyna trudnej sytuacji oraz indywidualny plan działania dla każdego z uczestników. Okres uczestnictwa w KIS jest ustalany indywidualnie z każdym z uczestników i nie może być krótszy niż 6 miesięcy. Zakończenie uczestnictwa w KIS może zostać potwierdzone zaświadczeniem. Osoby, które ukończyły program KIS otrzymują status absolwenta KIS. Klub ma umożliwić wzrost aktywności życiowej, wyzwolenie się z bierności i uzyskanie narzędzi do samodzielnego radzenia sobie z trudnościami, na jakie napotykają osoby długotrwale bezrobotne. Jednym z priorytetów KIS jest stworzenie miłej atmosfery dla jego uczestników. Uczestnicy mogą skorzystać z komputera i Internetu oraz telefonu w celu poszukiwania potrzebnych informacji. Celem działań KIS jest świadczenie takich usług, które wpisują się szeroko w pojęcie reintegracji społecznej i zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Powyższe cele są realizowane poprzez:
Działania edukacyjno–pomocowe – organizowanie kursów i szkoleń zawodowych z zakresu obsługi komputera oraz korzystania z Internetu, prowadzenie warsztatów psychologicznych oraz grup wsparcia mających ma celu wzrost samooceny i poczucia własnej wartości, jak również zwiększenie motywacji do zmian i pracy nad sobą (walka z zagrożeniem wyuczonej bezradności), nabywanie umiejętności w zakresie poruszania się na rynku pracy (nauka pisania CV, listu motywacyjnego oraz metod aktywnego poszukiwania pracy),
- 52 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Działania zatrudnieniowe – udzielanie pomocy formalno–prawnej w stworzeniu i organizowaniu spółdzielni socjalnych, organizowanie prac społecznie użytecznych, udzielanie informacji o ofertach pracy, współpraca z PUP.5
Analizy problemów społecznych Gminy Tomaszów Lubelski dokonano w oparciu o dane GUS za okres 2011-2015 oraz sprawozdania MPiPS-03 za okres 2012-2016 opracowywane przez pracowników Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tomaszowie Lubelskim.
Tabela 16. Gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej wg kryterium dochodowego
Wyszczególnienie jedn. 2011 2012 2013 2014 2015 ogółem gosp. 223 238 245 233 213 poniżej kryterium gosp. 146 180 191 175 166 dochodowego % ogólnej liczby gospodarstw % 65,47% 75,63% 77,96% 75,11% 77,93% domowych na terenie Gminy powyżej kryterium gosp. 77 58 54 58 47 dochodowego % ogólnej liczby gospodarstw % 34,53% 24,37% 22,04% 24,89% 22,07% domowych na terenie Gminy Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
Tabela 17. Osoby korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej wg kryterium dochodowego
Wyszczególnienie jedn. 2011 2012 2013 2014 2015 ogółem osoba 797 817 871 799 727 poniżej kryterium osoba 528 637 655 610 557 dochodowego % ogólnej liczby osób % 66,25% 77,97% 75,20% 76,35% 76,62% korzystających powyżej kryterium osoba 269 180 216 189 170 dochodowego % ogólnej liczby osób % 33,75% 22,03% 24,80% 23,65% 23,38% korzystających Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
Ponad 66% gospodarstw domowych i osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej znajduje się poniżej kryterium dochodowego.
5 Zał. Nr 1 do Sprawozdania z działalności Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej za 2016 rok
- 53 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Tabela 18. Zasięg korzystania ze środowiskowej pomocy społecznej wg kryterium dochodowego i ekonomicznych grup wieku
Wyszczególnienie jedn. 2011 2012 2013 2014 2015 ogółem % 7,2 7,3 7,7 7,1 6,4 poniżej kryterium % 4,7 5,7 5,8 5,4 4,9 dochodowego powyżej kryterium % 2,4 1,6 1,9 1,7 1,5 dochodowego Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
Tabela 19. Korzystający ze świadczeń rodzinnych
Wyszczególnienie jedn. 2011 2012 2013 2014 2015 rodziny otrzymujące zasiłki rodzinne na dzieci - 725 626 578 527 488 dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny - osoba 1 392 1 226 1 120 1 042 967 ogółem dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują osoba 1 250 1 114 1 016 938 862 zasiłek rodzinny udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci % 54,3 48,6 44,0 41,6 38,8 w tym wieku Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
Jak wynika z powyższej tabeli w badanym okresie nastąpiło zmniejszenie liczby rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne na dzieci o 237 rodzin. Spadła również liczba dzieci na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny (o 425 osób).
Tabela 20. Kwoty świadczeń rodzinnych wypłaconych w roku - ogółem
Wyszczególnienie jedn. 2011 2012 2013 2014 2015 kwota świadczeń rodzinnych tys. zł 3 334 3 169 2 836 2 464 2 526 kwota zasiłków rodzinnych tys. zł 2 252 1 975 1 946 1 821 1 702 (wraz z dodatkami) kwota zasiłków pielęgnacyjnych tys. zł 326 331 328 318 320
Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS
W roku 2016 budżet Ośrodka Pomocy Społecznej w Tomaszowie Lubelskim wyniósł ogółem 12 313 941,00 zł (w tym wydatkowano kwotę 12 187 208,15 zł), z tego na realizację zadań zleconych gminie przypada kwota 10 363 246 zł (w tym
- 54 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
wydatkowano kwotę 10 343 726,42 zł), na realizację zadań własnych gminy przypada kwota 1.950 695 zł (w tym wydatkowano kwotę 1.843 481,73 zł). W ramach realizacji zadań własnych i zleconych gminie w 2016 roku otrzymano dotację, którą wydatkowano w następujący sposób:
Tabela 21. Wydatki na realizację zadań własnych i zleconych gminie w 2016 roku
Wyszczególnienie Kwota Cel Domy Pomocy 72 272,25 – środki własne Pobyt w DPS 3 osób Społecznej Pokrycie kosztów umieszczenia 18 dzieci Rodziny zastępcze 137 876,55 – środki własne i młodzieży w pieczy zastępczej 67 917,79, Pokrycie kosztów wynagrodzenia w tym asystentów rodziny oraz na pozostałe Wspieranie rodziny 19 317,79 – środki własne wydatki bieżące związane ze wspieraniem 48 600,00 – dofinansowanie rodzin z budżetu Wojewody Wypłata świadczeń wychowawczych, Świadczenia 6 282 692,00 – środki z budżetu wynagrodzeń wraz z pochodnymi, oraz na wychowawcze państwa pozostałe wydatki bieżące. Wypłacono 12 374 świadczeń dla 875 rodzin Wypłata świadczeń rodzinnych, Świadczenia rodzinne, świadczeń z funduszu alimentacyjnego, świadczenia opłacanie składek na ubezpieczenia z funduszu emerytalno-rentowe - 3 834 793,24 zł Na alimentacyjnego oraz wypłatę wynagrodzenia trzech składki na 4 022 736,28 pracowników zatrudnionych w dziale ubezpieczenia świadczeń rodzinnych i funduszu emerytalne i rentowe z alimentacyjnego oraz pozostałe koszty ubezpieczenia wydatkowano z dotacji kwotę społecznego w wysokości 108 940,00 zł Składki na ubezpieczenia Na realizację tego zadania wykorzystano zdrowotne opłacane za 24 760,68 zł sfinansowanych z zadań osoby pobierające 40 951,18, zleconych i 16 190,50 zł jako niektóre świadczenia w tym: dofinansowanie z budżetu wojewody do z pomocy społecznej, 24 760,68 - środki własne zadań własnych. Ubezpieczeniem niektóre świadczenia 16 190,50 – dofinansowanie zdrowotnym objęto 35 osób rodzinne oraz za osoby z budżetu Wojewody pobierających zasiłki stałe z pomocy uczestniczące w społecznej oraz 32 osoby pobierające zajęciach w centrum świadczenia zdrowotne. integracji społecznej - wypłata zasiłków okresowych 170 080,00 zł Zasiłki i pomoc 181 465,00, w tym: - wypłata zasiłków celowych, w naturze oraz składki 11 385,00 – środki własne Gminy specjalnych celowych i innych na ubezpieczenia 170 080,00 - dofinansowanie 11 385,00 zł emerytalne i rentowe z budżetu Wojewody Poprzez przyznane świadczenia (bez względu na ich rodzaj, formę, liczbę oraz źródło finansowania) pomocy udzielono
- 55 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
około 103 osobom. - wydatki związane z wypłatą dodatków mieszkaniowych – 32 862,27 zł 35 026,23, w tym: 32 862,27 - środki własne Gminy - dodatki energetyczne - 2 163,96 zł Dodatki mieszkaniowe 2 163,96 - Z tej formy pomocy skorzystało 17 rodzin i energetyczne dofinansowanie z budżetu spełniających kryteria ustawy Wojewody o dodatkach mieszkaniowych oraz 12 rodzin spełniających kryteria do skorzystania z ustawy o dodatkach energetycznych. Zasiłki stałe 211 286,87 Z tej formy pomocy korzystały 42 osoby. - wynagrodzenia osobowe – 352 388,64 zł - dodatkowe wynagrodzenia roczne – 592 533,76, w tym: 28 177,58 zł 391 403,76 - środki własne Gminy Ośrodki Pomocy pochodne od wynagrodzeń – 201 130,00 - - Społecznej dofinansowanie z budżetu 70 740,45 zł Wojewody - wynagrodzenia bezosobowe – 38 930 zł - pozostałe wydatki bieżące – 102 297,09 zł Pomoc w formie usług specjalistycznych dla osób zaburzonych psychicznie 148 467,93, w tym: świadczona była dla 7 osób w tym dla Usługi opiekuńcze 58 467,93 - środki własne Gminy trojga dzieci niepełnosprawnych i specjalistyczne usługi 90 000,00 - psychoruchowo w miejscu zamieszkania. opiekuńcze dofinansowanie z budżetu Pomoc w formie usług opiekuńczych Wojewody świadczona była dla czterech osób. Udzielono około 4021 świadczeń. - wynagrodzenia osobowe – 53 580,00 zł - pochodne do wynagrodzeń – 11 374,19 złotych Centra integracji 80 937,75 – środki własne Gminy społecznej - dodatkowe wynagrodzenie roczne – 4 244,48 zł - pozostałe wydatki bieżące – 11 739,08 zł na utrzymanie Klubu Integracji Społecznej - dożywianie dzieci, zasiłki celowe - 313 044,56 249 900,00 zł 122 768,02- środki własne Gminy - prace społecznie użyteczne – 189 900,00 – dotacja na 25 110,00 zł Pozostała działalność dożywianie - koszty realizacji programu Karta koszty realizacji programu Karta Dużej Rodziny - 376,54 zł, jako Dużej Rodziny - 376,54 zł, jako zadanie zlecone gminie, zadanie zlecone gminie - 37 658,02 zł - na utrzymanie Świetlicy Środowiskowej w Majdanku Źródło: Sprawozdanie z działalności Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej za 2016 rok
- 56 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Tabela 22. Świadczenia 500+ udzielone mieszkańcom Gminy Tomaszów Lubelski w 2016 r.
Liczba dzieci w poszczególnych Liczba osób Procent miejscowościach objętych uprawnionych, Lp. Miejscowości świadczeniami którzy pobierają Dziewczęta Chłopcy Razem 500 + 500+ 1 Chorążanka 9 11 20 17 85,00 % 2 Dąbrowa 17 20 37 36 97,30 % Tomaszowska 3 Górno 15 13 28 17 60,72 % 4 Jeziernia 73 81 154 105 68,19 % 5 Justynówka 34 30 64 28 43,75 % 6 Klekacz 6 2 8 8 100 % 7 Łaszczówka- 21 26 47 38 80,86 % Kolonia 8 Łaszczówka 90 100 190 131 68,95 % 9 Majdan Górny 105 101 206 140 67,97 % 10 Majdanek 24 26 50 36 72,00 % 11 Nowa Wieś 9 10 19 14 73,96 % 12 Pasieki 62 60 122 75 61,48 % 13 Podhorce 36 35 71 44 61,98 % 14 Przecinka 14 26 40 25 62,50 % 15 Przeorsk 34 50 84 52 61,91 % 16 Rabinówka 38 33 71 55 77,47 % 17 Rogóźno 194 204 398 259 65,08 % 18 Rogóźno-Kolonia 43 41 84 60 71,43 % 19 Ruda Wołoska 49 49 98 69 70,41 % 20 Ruda Żelazna 5 9 14 7 50,00 % 21 Sabaudia 57 45 102 58 56,87 % 22 Szarowola 48 55 103 64 62,14 % 23 Typin 47 43 90 45 50,00 % 24 Ulów 27 26 53 36 67,93 % 25 Wieprzowe 7 15 22 5 22,73 % Jezioro 26 Zamiany 14 11 25 13 52,00 % RAZEM 1078 1122 2200 1437 65,32 % Źródło: GOPS w Tomaszowie Lubelskim
3.9. Świadczenia z pomocy społecznej
Liczna grupa mieszkańców gminy uprawniona jest do zasiłku stałego z powodu wieku lub całkowitej niezdolności do pracy. Tego rodzaju dysfunkcja społeczna dotyczy
- 57 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
zarówno osób samotnych jak i osób mieszkających wspólnie z innymi członkami rodziny, z reguły niezobowiązanymi do alimentowania lub niewydolnymi alimentacyjnie. W roku 2014 oraz 2015 zaobserwować można tendencję spadkową, co jednocześnie powodowało niższy poziom wydatków na ten cel. W roku 2016 nastąpił wzrost liczby udzielonych zasiłków stałych.
Tabela 23. Zasiłki stałe
Liczba osób, którym Kwota Liczba Liczba Liczba osób Rok Wyszczególnienie przyznano świadczeń świadczeń rodzin w rodzinach decyzją [zł] świadczenie ogółem 32 305 109421 31 49 w tym przyznane dla osoby samotnie 22 219 87053 22 22 2012 gospodarującej w tym przyznane dla osoby pozostającej 10 86 22368 9 27 w rodzinie ogółem 38 387 148552 37 68 w tym przyznane dla osoby samotnie 22 238 108678 22 22 2013 gospodarującej w tym przyznane dla osoby pozostającej 16 149 39874 15 46 w rodzinie ogółem 37 375 146457 36 68 w tym przyznane dla osoby samotnie 20 208 99619 20 20 2014 gospodarującej w tym przyznane dla osoby pozostającej 17 167 46838 16 48 w rodzinie ogółem 36 350 149786 35 60 w tym przyznane dla osoby samotnie 19 191 97908 19 19 2015 gospodarującej w tym przyznane dla osoby pozostającej 17 159 51878 16 41 w rodzinie ogółem 42 411 211287 41 59 2016 w tym przyznane dla osoby samotnie 29 311 161720 29 29 gospodarującej
- 58 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
w tym przyznane dla osoby pozostającej 13 100 49567 12 30 w rodzinie Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie sprawozdań MPiPS-03
Wysokość dochodów mieszkańców Gminy Tomaszów Lubelski określono biorąc pod uwagę świadczenia finansowe udzielane okresowo osobom i rodzinom spełniającym kryterium określone w przepisach o pomocy społecznej. Analiza tych danych ukazuje nieznaczną tendencję spadkową liczby osób i rodzin zakwalifikowanych do świadczeń finansowych na poziomie ogólnym. Może to oznaczać, że mimo trudnej sytuacji finansowej rodziny dysponują zasobami pochodzącymi z innych źródeł np. rentami, emeryturami, świadczeniami rodzinnymi oraz dochodem z pracy w rolnictwie i pracy zarobkowej.
Tabela 24. Świadczenia okresowe
Kwota Liczba Liczba osób, którym przyznano Liczba Liczba Rok świadczeń osób w decyzją świadczenie świadczeń rodzin [zł] rodzinach
2012 126 571 187 000 124 491 2013 118 420 205 000 118 443 2014 114 413 195 200 106 419 2015 135 432 181 396 124 406 2016 103 453 170 080 96 349
Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie sprawozdań MPiPS-03
Liczba osób i rodzin zakwalifikowanych do pomocy z powodu bezrobocia, utrzymuje się na wysokim poziomie. Świadczenia przyznawane osobom i rodzinom ze względu na brak możliwości zatrudnienia i zarobkowania są istotną formą wsparcia, choć zwykle nie gwarantują trwałej i całkowitej poprawy sytuacji życiowej. Sytuacja świadczeniobiorców dotkniętych problemem bezrobocia stanowi poważne wyzwanie dla Ośrodka Pomocy Społecznej nie tylko w zakresie zabezpieczenia środków na wypłatę przysługujących świadczeń, ale też w zakresie podejmowania różnego rodzaju działań aktywizujących tę grupę świadczeniobiorców.
- 59 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Tabela 25. Zasiłki okresowe przyznane z powodu bezrobocia
Kwota Liczba Liczba osób, którym przyznano Liczba Liczba Rok świadczeń osób w decyzją świadczenie świadczeń rodzin [zł] rodzinach
2012 83 410 118 045 82 302 2013 63 230 126 306 63 243 2014 68 263 132 833 64 243 2015 76 275 133 861 68 261 2016 70 329 126 643 65 259 Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie sprawozdań MPiPS-03
Bezrobocie jest jednym z najczęstszych powodów okresowego wspierania osób i rodzin w systemie pomocy społecznej. Zasiłki przyznane z powodu bezrobocia w 2016 r. stanowiły ponad 72% ogólnej liczby przyznanych świadczeń.
Tabela 26. Zasiłki okresowe przyznane z powodu długotrwałej choroby
Liczba osób, którym Kwota Liczba Liczba Liczba osób Rok przyznano decyzją świadczeń świadczeń rodzin w rodzinach świadczenie [zł] 2012 11 42 10 111 11 40 2013 13 42 12 517 13 33 2014 8 21 7 876 8 30 2015 9 45 11 905 9 42 2016 6 27 15 322 6 21 Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie sprawozdań MPiPS-03
Mniej liczną kategorię świadczeniobiorców stanowią osoby i rodziny korzystające okresowo ze świadczeń finansowych pomocy społecznej ze względu na długotrwałą chorobę. Problemy zdrowotne sytuują tą grupę przed grupą z problemem niepełnosprawności, który dotyka najmniej liczna grupę świadczeniobiorców Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tomaszowie Lubelskim.
- 60 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Tabela 27. Zasiłki okresowe przyznane z powodu niepełnosprawności
Liczba osób, którym Kwota Liczba Liczba Liczba osób Rok przyznano decyzją świadczeń świadczeń rodzin w rodzinach świadczenie [zł] 2012 8 20 2 100 7 26 2013 11 36 15 932 11 53 2014 6 31 6 900 6 25 2015 15 37 9 164 15 37 2016 12 25 11 125 10 22 Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie sprawozdań MPiPS-03
Gminny Program Wspierania Rodziny wprowadzony w życie uchwałą Nr V/ 16 /2015 Rady Gminy Tomaszów Lubelski z dnia 30 stycznia 2015 roku tworzy lokalny system ochrony oraz wsparcia osób i rodzin, w szczególności przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo–wychowawczych. Celem głównym Programu jest wspieranie rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych w procesie przywracania ich zdolności do prawidłowego funkcjonowania.
Pomoc finansowa i rzeczowa dla rodzin. Realizowana jest w ramach zadań wynikających z ustaw i programów rządowych: a) z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, b) z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, c) z dnia 21 czerwca 2001 roku o dodatkach mieszkaniowych, d) z dnia 7 września 2007 roku o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, e) rządowego programu pomocy uczniom, f) rządowego programu „pomoc państwa w zakresie dożywiania”, g) resortowego programu wspierania rodzin, h) Ustawy Karta Dużej Rodziny.
- 61 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Tabela 28. Przyznana pomoc finansowa i rzeczowa dla rodzin
Liczba Lp. Forma udzielonej pomocy Liczba rodzin Kwota świadczeń 1. Zasiłki okresowe 103 453 170 080,00 2. Posiłek (w tym w szkole) 260 33 834 178 896,00 3. Zasiłki celowe i w naturze 142 142 71 400,00 4. Odpłatność za dzieci umieszczone w pieczy 10 216 137 876,55 zastępczej (18 dzieci). 5. Dodatki mieszkaniowe 17 168 32 862,27 6. Dodatki energetyczne 12 94 2 121,96 7. Karta Dużej Rodziny 39 148 x 8. Fundusz Alimentacyjny 65 (86 osób) 756 282 626,00 9. Świadczenia Rodzinne 763 (1500 dzieci) 19 619 3 740 110,80 10. Świadczeń Wychowawczych 875 (1486 dzieci) 12 374 6 282 692,00 Źródło: Sprawozdanie z realizacji „Gminnego Programu Wspierania Rodziny w Gminie Tomaszów Lubelski na lata 2015 – 2017” za 2016 rok
Partycypowanie w kosztach umieszczania dzieci w pieczy zastępczej. Zgodnie z przepisami prawa wynikającymi z ustawy o wsparciu rodziny i systemie pieczy zastępczej, od stycznia 2012 roku, w przypadku umieszczenia dziecka po raz pierwszy w pieczy zastępczej, gmina ponosi odpowiednio wydatki w wysokości: a) 10% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka – w pierwszym roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej, b) 30% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka – w drugim roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej, c) 50% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka – w trzecim i kolejnym roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej. W 2016 roku w pieczy zastępczej przebywało łącznie 21 dzieci, w tym: 1) w rodzinach zastępczych spokrewnionych – 12 dzieci 2) w rodzinach zastępczych zawodowych - 6 dzieci 3) w pieczy zastępczej instytucjonalnej (Pogotowie opiekuńcze) – 3 dzieci. Za dwoje dzieci gmina nie ponosi odpłatności.
- 62 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Odpłatność z tego tytułu przekazana do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Tomaszowie Lubelskim wyniosła 137 876,55 złotych, co stanowi ponad 60 % wzrost wydatków w porównaniu do 2015 roku, w którym należności za organizację pieczy zastępczej dla 18 dzieci wyniosła kwotę 83 281,00 złotych.6
Tabela 29. Zakres przyznanej pomocy materialnej dla uczniów
LP Forma udzielonej pomocy Liczba uczniów Kwota 1. Stypendia szkolne I – VI 2016 290 119 868,00 2. Stypendia szkolne IX – XII 2016 236 103 623,00 3. Zasiłki szkolne I – VI 2016 5 2 208,00 4. Zasiłki szkolne IX – XII 2016 4 2 360,00 Źródło: Sprawozdanie z realizacji „Gminnego Programu Wspierania Rodziny w Gminie Tomaszów Lubelski na lata 2015 – 2017” za 2016 rok
3.10. Instytucje społeczne działające na terenie Gminy
Na terenie gminy funkcjonują następujące instytucje:
Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
Gminny Zespól Ekonomiczno-Administracyjny Szkół w Tomaszowie Lubelskim (GZEAS)
Środowiskowy Dom Samopomocy (ŚDS) w Szarowoli
Biblioteka Komunalna w Majdanie Górnym
Gminny Ośrodek Kultury w Podhorcach
Na terenie Gminy Tomaszów Lubelski swoją siedzibę mają następujące organizacje pozarządowe i stowarzyszenia:
Stowarzyszenie „Pszczółki Roztoczańskie”;
Ochotnicza Straż Pożarna w miejscowości Jeziernia;
Ochotnicza Straż Pożarna w miejscowości Justynówka;
6 Sprawozdanie z realizacji „Gminnego Programu Wspierania Rodziny w Gminie Tomaszów Lubelski na lata 2015 – 2017” za 2016 rok
- 63 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Ochotnicza Straż Pożarna w miejscowości Łaszczówka;
Ochotnicza Straż Pożarna w miejscowości Majdan Górny;
Ochotnicza Straż Pożarna w miejscowości Pasieki;
Ochotnicza Straż Pożarna w miejscowości Podhorce;
Ochotnicza Straż Pożarna w miejscowości Przeorsk;
Ochotnicza Straż Pożarna w miejscowości Rabinówka;
Ochotnicza Straż Pożarna w miejscowości Rogóźno Kolonia;
Ochotnicza Straż Pożarna w miejscowości Ruda Wołoska;
Ochotnicza Straż Pożarna Majdanek – Sabaudia;
Ochotnicza Straż Pożarna w miejscowości Szarowola;
Ochotnicza Straż Pożarna w miejscowości Typin;
Ochotnicza Straż Pożarna w miejscowości Ulów;
Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych dla Rozwoju Wsi Łaszczówka;
Stowarzyszenie Oświatowo-Kulturalne na rzecz Rozwoju Wsi Pasieki w miejscowości Pasieki;
Klub Sportowy „Pogoń 96” Łaszczówka;
Międzyszkolny Ludowy Uczniowski Klub Sportowy „Orlik” z Łaszczówki;
Stowarzyszenie Rozwoju Justynówki i Okolic;
Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Rogóźna i Okolic „Najlepiej Razem”;
Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Majdanu Górnego i Okolic „Ogniwo”;
Stowarzyszenie Oświatowo-Kulturalne Na Rzecz Rozwoju Wsi Sabaudia;
Stowarzyszenie Rozwoju Rogóźna „Witraż”;
Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju miejscowości Szarowola i Okolic;
Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Typina i Okolic;
Uczniowski Klub Sportowy „Sabaudia” z Sabaudii;
Zespół „Jezioranki” – Jeziernia;
Zespół „Sąsiadeczki” – Łaszczówka;
Zespół „Majdanianki” – Majdan Górny;
Zespół „Rogóźnianki” – Rogóźno;
Zespół „Kalina” – Ruda Wołoska;
Zespół „Szarowolanki” – Szarowola;
- 64 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Zespół „Prząśniczki” – Ulów;
Koło Gospodyń Wiejskich w miejscowości Typin;
Koło Gospodyń Wiejskich w miejscowości Rabinówka.
Ponadto, obszar gminy objęty jest działalnością następujących stowarzyszeń:
Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Koło w Tomaszowie Lubelskim;
Stowarzyszenie na rzecz rozwoju gminy Tomaszów Lubelski
Lokalna Grupa Działania „Roztocze Tomaszowskie”;
Lokalna Organizacja Turystyczna „Roztocze”;
Stowarzyszenie „Czajnia”;
Szkolno-Parafialne Koła Caritas w Jezierni oraz Szarowoli.
- 65 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
4. Główne problemy społeczne Gminy
4.1. Charakterystyka występujących problemów społecznych
Charakterystyki problemów społecznych występujących na terenie Gminy Tomaszów Lubelski dokonano w oparciu o dane obrazujące liczbę klientów ośrodka pomocy społecznej, analizowaną przez pryzmat powodów uzasadniających korzystanie z pomocy społecznej. Nie tylko fakt korzystania z pomocy społecznej determinuje problemy społeczne. Wsparcia w zakresie konstruowania lokalnej polityki społecznej wymagają również: młodzież NET, dzieci pozostające w pieczy zastępczej, ofiary przemocy domowej, osoby uzależnione od alkoholu i środków odurzających, osoby zaburzone psychicznie, osoby wymagające lokalu socjalnego lub mieszkań chronionych, osoby starsze poza systemem wsparcia. Na terenie Gminy Tomaszów Lubelski problemy społeczne występują w niewielkim nasileniu. Liczba osób objętych pomocą bez względu na jej rodzaj wzrasta ale jedynie w odniesieniu do liczby osób, którym przyznano decyzją świadczenie. Liczba rodzin objętych pomocą oraz liczba osób w rodzinach wskazuje tendencję spadkową. Odsetek osób objętych pomocą w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców gminy w 2016 r. stanowił 3,70%, co wskazuje, że działania w ramach strategii mogą mieć charakter prewencyjny, informacyjny i doradczy, a nie interwencyjny.
Tabela 30. Liczba osób objętych pomocą społeczną w Gminie Tomaszów Lubelski w latach 2012-2016
Liczba osób, którym przyznano Liczba Liczba osób Rok decyzją świadczenia rodzin w rodzinach 2012 440 241 837 2013 456 246 887 2014 452 249 864 2015 573 271 885 2016 426 237 769 Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie sprawozdań MPiPS-03
- 66 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Tabela 31. Powody przyznania pomocy
LICZBA RODZIN LICZBA OSÓB W RODZINACH Lp Powód przyznania pomocy 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 1 ubóstwo 168 118 170 197 134 585 443 597 650 418 2 sieroctwo 4 3 1 2 1 9 9 4 5 1 3 bezdomność 3 2 0 0 2 3 2 0 0 2 potrzeba ochrony 4 34 39 38 33 30 193 225 214 181 166 macierzyństwa ogólnie
potrzeba ochrony 5 macierzyństwa w tym 22 26 27 23 25 136 158 160 136 146 wielodzietności
6 bezrobocie 140 139 125 135 128 513 504 451 409 433 7 niepełnosprawność 64 74 86 88 87 154 200 223 220 231 długotrwała lub ciężka 8 104 114 112 116 113 301 354 354 359 339 choroba bezradność w sprawach opiekuńczo- 9 111 118 122 120 106 493 555 528 504 486 wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego - ogółem bezradność w rodzinach 10 32 29 31 34 38 109 115 105 112 149 niepełnych
bezradność w rodzinach 11 48 52 46 46 42 283 308 266 266 248 wielodzietnych
12 przemoc 5 5 0 44 3 17 22 0 141 10
potrzeba ochrony ofiar 13 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 handlu ludźmi
14 alkoholizm 35 30 3 7 34 85 84 4 26 66 15 narkomania 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 trudności w przystosowaniu 16 do życia po opuszczeniu 6 8 0 2 4 11 17 0 2 9 zakładu karnego 17 pomoc uchodźcom 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 18 zdarzenie losowe 3 3 2 5 1 7 9 10 13 4 19 sytuacja kryzysowa 5 2 0 1 4 12 7 0 1 11
klęska żywiołowa lub 20 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ekologiczna
Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie sprawozdań MPiPS-03
Najczęstszymi powodami kwalifikującymi do pomocy są: ubóstwo, bezrobocie, bezradność w sprawach opiekuńczo–wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa
- 67 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
domowego, niepełnosprawność, długotrwała choroba. Z pomocy korzystają również osoby z trudnościami w przystosowaniu do życia z powodu uzależnień, potrzeby ochrony macierzyństwa. Większość z wymienionych problemów nie występuje sama, lecz jest powiązana z innymi. Jeden pociąga za sobą drugi powodując pogorszenie sytuacji. Z powyższych danych wynika, że największym problemem społecznym na terenie Gminy Tomaszów Lubelski jest ubóstwo. Definiuje się je jako stan, w którym jednostce lub grupie społecznej brakuje środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb uznawanych w danej społeczności jako niezbędne. Podstawowe potrzeby to przede wszystkim: niedostatek odzieży, środków higienicznych, niedożywienie, problemy zdrowotne oraz brak mieszkania, uzyskanie wykształcenia i zaspokojenie potrzeb intelektualnych. Ubóstwo w głównej mierze dotyczy osób i rodzin, które żyją w niekorzystnych warunkach materialnych, posiadają niewystarczające kwalifikacje zawodowe, posiadają cechy utrudniające im korzystanie z powszechnych zasobów społecznych na skutek niepełnosprawności, uzależnienia czy też cechy indywidualne. Na skalę tego zjawiska wpływ mają: czynniki ekonomiczne, czynniki demograficzne oraz miejsce zamieszkania. Duży problem na terenie gminy stanowi bezrobocie. Bezrobocie wywołuje negatywne skutki społeczne w sferze ekonomicznej i psychicznej. Zawsze prowadzi do obniżenia standardu życia, wywołuje poczucie krzywdy, frustracji, sprzyja izolacji społecznej, powoduje utratę kwalifikacji zawodowych, wpływa na wzrost konfliktów i zachowań patologicznych. Poprzez wzrastający proces bezrobocia poszerza się strefa ubóstwa, następuje pauperyzacja rodzin, które są zmuszone do korzystania z Ośrodka Pomocy Społecznej. Brak pracy jest podstawowym czynnikiem tworzenia się nowej warstwy ubogich, pojawia się problem niedożywienia zwłaszcza w rodzinach wielodzietnych, chorych. Bezrobocie wywołuje też negatywne skutki psychospołeczne, wpływa na wzrost patologii, pogłębią się alkoholizm, chuligaństwo, kradzieże. Te negatywne skutki bezrobocia odczuwa całe społeczeństwo ze względu na to, iż wzrastają koszty świadczeń socjalnych oraz podatki. Kolejne miejsce zajmuje problem bezradności w sprawach opiekuńczo- wychowawczych. Objawia się to złym wypełnianiem ról rodzicielskich, a więc
- 68 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
problemami wychowawczymi, które związane są z agresywnym zachowaniem dzieci, łamaniem przyjętych norm i obyczajów. Pomoc takim rodzinom, możliwie jak najwcześniejsza, ma zmierzać do udzielania wsparcia w odbudowywaniu prawidłowych relacji i umacniania pozytywnych postaw rodzicielskich. Ponadto wskazane jest stosowanie wszelkich działań profilaktyczno-ochronnych. Bardzo ważnym powodem przyznania pomocy jest też długotrwała lub ciężka choroba. Może ona mieć związek z jakością i poziomem życia oraz trudną sytuacją finansową. W nieco mniejszym natężeniu na obszarze gminy występuje problem niepełnosprawności. Choć problem niepełnosprawności jest dość istotny, zwłaszcza w kwestii zabezpieczenia potrzeb umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie osobom nim dotkniętych, to na obszarze Gminy Tomaszów Lubelski nie stanowi on szczególnego zagrożenia. Problemy związane z minimalizowaniem skutków niepełnosprawności rozwiązywane są na bieżąco przy współpracy z instytucjami na poziomie powiatu (np. likwidacja barier architektonicznych, pomoc w rehabilitacji i innych usługach). Na terenie gminy występuje również problem nadużywania alkoholu. Skutki tego mają duży wpływ na zakres gospodarowania budżetem domowym, powoduje też inne zagrożenia np. większe prawdopodobieństwo zachorowań, wypadków, niepełnosprawności itp. Problemem mieszkańców jest także bezradność w rodzinach wielodzietnych oraz starzejące się społeczeństwo, co zauważalne jest we wzroście usług opiekuńczych świadczonych w środowisku osobom niezdolnym do samodzielnej egzystencji oraz usług o charakterze instytucjonalnym.
Tabela 32. - Usługi opiekuńcze
Liczba osób, którym Kwota Liczba Liczba Liczba osób Rok przyznano świadczeń w świadczeń rodzin w rodzinach decyzją zł świadczenia Usługi opiekuńcze - UDZIELONE ŚWIADCZENIA - ZADANIA WŁASNE GMIN 2012 2 2302 85 271 2 2 2013 1 926 96 581 1 1 2014 2 448 71 984 2 2 2015 2 414 37 969 2 4 2016 4 514 12 336 4 7
- 69 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Specjalistyczne usługi opiekuńcze - UDZIELONE ŚWIADCZENIA - ZADANIA ZLECONE GMINOM 2012 5 4249 93024 5 9 2013 5 2614 76000 5 9 2014 6 2823 76000 6 10 2015 8 3678 91217 8 18 2016 7 3507 73647 7 16 Odpłatność gminy za pobyt w domu pomocy społecznej 2012 5 60 106 961 5 5 2013 5 60 135 078 5 5 2014 5 58 98 910 5 5 2015 3 36 70 910 3 3 2016 3 36 72 272 3 3 Źródło: Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. na podstawie sprawozdań MPiPS-03
- 70 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
5. Analiza SWOT
W analizie strategicznej duże znaczenie odgrywa zintegrowana metoda typu SWOT (ang. Strenghts, Weaknesses, Opportunities, Threats). Jest to narzędzie badawcze kompleksowo określające mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia, niezbędne do zdiagnozowania obecnej sytuacji oraz prognozowanych skutków. Polega ona na zidentyfikowaniu czterech wymienionych grup czynników, umożliwia ich logiczne pogrupowanie i czytelne zestawienie, dzięki czemu łatwiejsze jest określenie czynników wewnętrznych i zewnętrznych stymulujących proces rozwoju jednostki terytorialnej lub miejscowości, a także identyfikacja problemów i zagrożeń, które na rozwój będą miały wpływ negatywny, hamujący. Pierwszym elementem analizy SWOT jest ocena zasobów gminy, która pozwala na identyfikację jej mocnych stron (wewnętrzne czynniki pozytywne) i słabych stron (wewnętrzne czynniki negatywne). Ważnym aspektem tego typu analizy jest określenie zasobów charakterystycznych dla gminy, które wyróżniają ją na tle innych. Są to dziedziny działalności, które tworzą pozytywny wizerunek instytucji oraz gminy. Słabymi stronami określane są te aspekty funkcjonowania, które ograniczają sprawność i mogą blokować rozwój instytucji oraz gminy. Poznanie szans (zewnętrznych czynników pozytywnych) i zagrożeń (zewnętrznych czynników negatywnych) płynących z otoczenia stanowi drugi etap analizy SWOT. Szanse to wszystkie wydarzenia i procesy w otoczeniu, które tworzą sprzyjającą sytuację dla gminy. Dodatkowo są to takie kierunki działalności, które mogą przynieść w przyszłości pozytywne efekty społeczne. Zagrożenia to zbiór wydarzeń i procesów, które tworzą niekorzystne sytuacje dla gminy w otoczeniu społecznym. Zagrożenia postrzegane są jako bariery, utrudnienia i możliwości niebezpieczeństwa, które ograniczają rozwój. Zestawienie czterech grup czynników z wynikami zasobów danego obszaru prowadzi do określenia strategii rozwoju opierając się o wewnętrzne, jak i zewnętrzne elementy. Zderzenie ze sobą szans i zagrożeń z mocnymi i słabymi stronami pozwala na określenie kierunków oraz tendencji rozwoju strategii jednostki terytorialnej.
- 71 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Poniższe zestawienie prezentuje wyniki analizy SWOT dla sfery społecznej gminy Tomaszów w Lubelski:
Tabela 33. Analiza SWOT – sfera społeczna
Mocne strony Słabe strony wykształcona i kompetentna kadra nasilanie się zjawiska starzenia się zatrudniona w systemie pomocy lokalnej społeczności, społecznej, brak mieszkań chronionych, domu niewielkie natężenie problemów pomocy społecznej o zasięgu lokalnym społecznych na terenie gminy, co może (prywatnego), niewystarczająca ilość wpłynąć na szybsze ich rozwiązywanie lub miejsc w Zakładach Opiekuńczo- minimalizowanie negatywnych skutków Leczniczych, i daje możliwość zastosowania programów wahające się saldo migracji i wskaźnik informacyjno-edukacyjnych przyrostu naturalnego, i prewencyjnych, zamiast programów niski poziom integracji społeczności interwencyjnych, które są droższe, lokalnej, długotrwałe i mniej efektywne, brak wystarczającej liczby przedszkoli szeroki zakres pomocy społecznej i żłobków - przedszkola funkcjonują przy realizowanej na rzecz osób znajdujących szkołach w Przeorsku, Jezierni się w trudnej sytuacji życiowej, i Justynówce. działania GOPS w kierunku ograniczony zasięg oddziaływania przeciwdziałania problemowi ubóstwa, gminnych instytucji kultury, bezradności w sprawach opiekuńczo- stosunkowo duża liczba osób wychowawczych, długotrwale bezrobotnych, istnienie instytucji pomocy i integracji znaczna liczba bezrobotnych do 30 r. ż. społecznej z wykwalifikowaną kadrą, ryzyko wystąpienia bezrobocia ukrytego; gwarantującą skuteczność podejmowania niewystarczająca liczba miejsc pracy działań strategicznych oraz prawidłową w sektorze usług rynkowych, ich koordynację, odpływ młodych, wykształconych ludzi, dobre rozeznanie środowiska w zakresie poszukujących pracy w wysoko istniejących problemów społecznych, co rozwiniętych sektorach gospodarki, umożliwia niezwłoczne podejmowanie ubożenie społeczeństwa powodujące inicjatyw i właściwe przygotowanie nierówne szanse rozwoju dzieci odpowiednich działań, i młodzieży oraz pogłębiające się pojawiające się w środowisku lokalnym zróżnicowanie socjale grup społecznych, organizacje pozarządowe oraz wzrost niewystarczająco rozwinięty system inicjatyw obywatelskich w zakresie pomocy rodzinom z uwagi na rozwiązywania problemów społecznych, ograniczone środki finansowe, co zwiększa zakres partycypacji wzrost nakładów na pieczę zastępczą społecznej, niewystarczająca oferta pozwalająca na dobra współpraca ze szkołami, policją, zagospodarowanie czasu wolnego dla różnorodność form zajęć pozalekcyjnych rodzin,
- 72 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
oferowanych przez szkoły, deficyt środków finansowych na wykorzystywanie środków zewnętrznych działalność świetlic (np. EFS), socjoterapeutycznych. dostateczny dostęp do edukacji na brak aktywności społecznej i chęci do poziomie podstawowym i gimnazjalnym działania na rzecz społeczności lokalnej. na terenie gminy, brak odpowiednich środków działalność gminnych instytucji kultury. finansowych i narzędzi do przeciwdziałania uzależnieniom od alkoholu, przeciwdziałania przemocy domowej i między rówieśniczej. stosunkowo duża liczba osób bezrobotnych zakwalifikowanych do III profilu zatrudnienia, których aktywizacja ogranicza się do organizowania Programu Aktywizacji i Integracji (PAI) a są to osoby najtrudniejsze do aktywizacji. trudności w aplikowaniu o środki pozabudżetowe, w tym z funduszy unijnych, spowodowane brakiem wykwalifikowanej kadry pracowników.
Szanse Zagrożenia zainteresowanie mieszkańców miasta zjawisko migracji zarobkowej, Tomaszów Lubelski obszarem gminy jako w szczególności osób młodych miejscem zamieszkania, i wykształconych, możliwość pozyskania środków zjawisko starzenia się lokalnej zewnętrznych, w tym funduszy UE, na społeczności postępujące na obszarze projekty ze sfery społecznej, całego kraju, polityka prorozwojowa powiatu i regionu, brak odpowiedniej infrastruktury dla wdrażanie na terenie Unii Europejskiej osób starszych (dzienne domy seniora, polityki wspierania rozwoju obszarów ZOL-e, mieszkania chronione), wiejskich, wysokie koszty opieki instytucjonalnej bliskość miasta Tomaszów Lubelski, dzięki dla osób starych, co w obecnym stanie czemu mieszkańcy mają dogodny dostęp prawnym (częściowa odpłatność lub do usług społecznych niedostępnych na zwolnienie z niej członków rodziny) terenie gminy (np. szkolnictwo może znacząco obciążać budżet gminy, ponadgimnazjalne, opieka szpitalna), konkurencyjna oferta kulturalna rozwój przedsiębiorczości, handlu, i edukacyjna miasta Tomaszów Lubelski, ekonomii społecznej, co zmniejsza popyt na usługi placówek oferta kulturalna i promocja gminy, gminnych, programy rozwoju terenów wiejskich niewielki wzrost liczby podmiotów województwa lubelskiego gospodarczych, co ogranicza
- 73 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
pobudzenie do działania samorządu powstawanie nowych miejsc pracy, wiejskiego, KGW, OSP oraz innych trudności metodologiczne w badaniu organizacji, środowiska pod względem problemów dokształcanie osób poszukujących pracy przemocy domowej, przemocy pod kątem dostosowania ich do potrzeb seksualnej i innych tego typu dysfunkcji, ryku pracy (kursy, szkolenia), co może spowodować zbyt późne reakcje aktywizacja osób starszych. służb interwencyjnych i utrwalać negatywne postawy sprawców, brak przemysłu, rozwój patologii i uzależnień, powiększenie się obszaru dysfunkcji rodzinnych, bezradność i bierność rodzin w rozwiązywaniu własnych problemów.
Pomoc społeczna polega na wspieraniu potrzebujących mieszkańców gminy znajdujących się w trudnym położeniu, bądź tych, którzy z przyczyn niezależnych od siebie pozostają w niekorzystnej sytuacji utrudniającej funkcjonowanie. Mocną stroną pomocy społecznej w gminie jest przede wszystkim kompleksowość działań w zakresie lokalnej polityki społecznej gminy oraz wykształcona i kompetentna kadra, z odpowiednim doświadczeniem, która jest w stanie trafnie ocenić sytuację życiową mieszkańców podlegających pod Ośrodek. Ponadto, kadra współpracuje z innymi instytucjami m.in. Policją czy szkołami. Za słabe strony uznane są głównie niewielkie środki, które nie są w stanie pokryć wszystkich kosztów oraz wydatków, jakie musi ponieść pomoc społeczna kierowana do mieszkańców. Na terenie gminy występuje przewaga liczby osób w wieku przedprodukcyjnym nad liczbą osób w wieku poprodukcyjnym, co jest pozytywną cechą struktury demograficznej gminy, minimalizuje ryzyko wystąpienia zjawiska starzenia się społeczności gminnej i powiązanych z nim trudności (ubytek pracowników na rynku pracy, zwiększone obciążenia socjalne, itp.). Na terenie Gminy Tomaszów Lubelski funkcjonuje 7 szkół podstawowych (w tym trzy niepubliczne) oraz 5 zespołów szkół, na które składa się gimnazjum i szkoła podstawowa, co zapewnia uczniom dostateczny dostęp do edukacji na poziomie podstawowym i gimnazjalnym. W sferze kultury działalność prowadzą dwie instytucje gminne – Ośrodek Kultury oraz Biblioteka. W sferze społecznej w gminie
- 74 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
działalność prowadzi kilkanaście organizacji pozarządowych, jest ona także objęta działalnością innych podmiotów tego typu, prowadzących działalność na skalę ponadgminną (np. Lokalna Grupa Działania). Pomimo korzystnego kształtowania się struktury demograficznej, negatywnym zjawiskiem sfery demograficznej gminy jest obserwowany od kilku lat systematyczny spadek liczby mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym i wzrost liczby mieszkańców w wieku poprodukcyjnym, co prowadzi do nasilania się zjawiska starzenia się lokalnej społeczności. Potęguje je fakt, iż wiele osób młodych i wykształconych decyduje się na migracje w poszukiwaniu pracy, w szczególności do większych miast. Ze względu na specyficzne cechy gminnej przestrzeni, bardzo utrudniona jest integracja lokalnej społeczności. Na terenie gminy występują braki w infrastrukturze społecznej – brakuje przedszkoli i żłobków. Gminne instytucje kultury posiadają ograniczony zasięg ze względu na niską spójność przestrzenną gminy. Ponadto, na terenie gminy zdiagnozowano ryzyko wystąpienia bezrobocia ukrytego oraz niewystarczającą liczbę miejsc pracy w sektorze usług rynkowych. Szansą na uporanie się z deficytami oraz potencjalnymi zagrożeniami są przede wszystkim środki finansowe możliwe do pozyskania z organizacji pozarządowych, oraz Unii Europejskiej nie tylko na sfinansowanie pomocy, ale i dokształcanie personelu oraz utworzenie potrzebnych etatów. Bliskość miasta Tomaszów Lubelski wywiera pozytywne skutki w sferze społecznej. Mieszkańcy miasta są zainteresowani obszarem gminy jako miejscem zamieszkania, natomiast mieszkańcy gminy mogą korzystać z różnorodnych usług społecznych niedostępnych na terenie gminy (np. szkolnictwo ponadgimnazjalne, opieka szpitalna). Zagrożenia wciąż pojawiają się i są konsekwencją ubóstwa, uzależnień, rozbitych rodzin czy rodzin funkcjonujących w patologicznych relacjach. Do głównych niekorzystnych czynników zewnętrznych oddziałujących na sferę społeczną należy szczególnie intensywne w województwach o niższym poziomie rozwoju, zjawisko migracji zarobkowej (zarówno w obrębie kraju, jak i za granicę), w szczególności osób młodych i wykształconych. Ponadto, na terenie całego kraju postępuje zjawisko starzenia się lokalnej społeczności. Sąsiedztwo miasta Tomaszów Lubelski, poza wywoływaniem pozytywnych efektów, ma też niekorzystny wpływ na funkcjonowanie sfery społecznej. Oferta edukacyjna i kulturalna miasta jest konkurencyjna w stosunku do oferty gminnej,
- 75 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
przez co mieszkańcy często wybierają placówki miejskie. Jest to szczególny problem w przypadku szkół podstawowych i gimnazjów, gdyż wpływa to na zmniejszanie się liczby uczniów. Należy doprowadzić do wypracowania wspólnych programów i współdziałania wszystkich podmiotów powołanych w celu rozwiązywania problemów społecznych.
- 76 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
6. Wizja, cel główny i cele strategiczne
Wizja rozwoju gminy opisuje stan, do którego dążą zarówno władze samorządowe, jak i mieszkańcy gminy. Określenie docelowej wizji rozwoju umożliwia wyznaczenie jasnych celów i określenie sposobów ich realizacji.
Wizja: Gmina Tomaszów Lubelski przestrzenią publiczną ze zintegrowaną i aktywną społecznością lokalną, minimalnym bezrobociem oraz funkcjonującym sprawnym systemem umożliwiającym aktywność zawodową i społeczną mieszkańców.
Celem nadrzędnym Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2023 jest „Poprawa warunków życia i funkcjonowania mieszkańców Gminy Tomaszów Lubelski oraz przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu”. Cel ten został wyznaczony w poprzednim dokumencie strategicznym („Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2011-2020”) i jest nadal aktualny. Cel główny wpisuje się w treść celu strategicznego IV Strategii Rozwoju Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2015-2020: jakim jest „Generowanie pożądanych zjawisk społecznych oraz umożliwienie mieszkańcom gminy wszechstronnego rozwoju”. Realizacja celu głównego niniejszej strategii opiera się na priorytetowych kierunkach działania obejmujących:
Cel strategiczny 1: Poprawa warunków życia i funkcjonowania mieszkańców gminy znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej poprzez udostępnienie szerokiego asortymentu świadczeń i usług socjalnych.
Cele operacyjne: 1.1. Zapewnienie odpowiednich warunków, dostosowanych do osób starszych oraz niepełnosprawnych,
- 77 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
1.2. Organizowanie działań ograniczających występowanie ubóstwa wśród mieszkańców. 1.3. Zapewnienie opieki instytucjonalnej osobom, które nie są w stanie samodzielnie funkcjonować w środowisku. 1.4. Budowanie oparcia społecznego dla osób zaburzonych psychicznie. 1.5. Tworzenie mieszkań socjalnych dla najuboższych mieszkańców gminy oraz mieszkań pod wynajem w Programie Rządowym Mieszkanie Plus 1.6. Rozwój form usług społecznych oraz infrastruktury przeznaczonej na zapewnienie opieki długoterminowej, takiej jak lokalne domy pomocy społecznej, zakłady opiekuńczo-lecznicze, mieszkania chronione, instytucje tele –opieki itp. 1.7. Prowadzenie kompleksowego systemu wsparcia i pomocy rodzinom dotkniętym przemocą.
Cel strategiczny 2: Integracja społeczności lokalnej i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu poprzez aktywizację społeczną i zawodową, ze szczególnym uwzględnieniem niepracującej i nie uczącej się młodzieży.
Cele operacyjne: 2.1. Rozwój systemu wsparcia dla młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym, z powodu bezrobocia oraz niskiego poziomu wykształcenia. 2.2. Wspieranie mieszkańców gminy w aktywnej obecności na lokalnym rynku pracy i podejmowaniu przez nich inicjatyw społecznych. 2.3. Wspieranie gospodarki (ekonomii) społecznej (KIS, ZAZ, Spółdzielczość socjalna, zatrudnienie wspierane). 2.4. Prowadzenie podmiotów aktywizujących osoby bezrobotne. 2.5. Pomoc osobom bezdomnym i zagrożonym bezdomnością
Cel strategiczny 3: Wzmocnienie roli i znaczenia instytucji pomocy i integracji społecznej oraz potencjału organizacji pozarządowych działających na rzecz rozwoju społecznego.
- 78 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Cele operacyjne: 3.1. Zwiększenie nakładów na wsparcie rodzin dysfunkcyjnych i pieczę zastępczą. 3.2. Zwiększenie nakładów na tworzenie żłobków, klubów dziecięcych i opieki nad dzieckiem do lat 3. 3.3. Tworzenie warunków do powstawania i rozwoju organizacji pozarządowych. 3.4. Współpraca z organizacjami pozarządowymi w zakresie rozwiązywania problemów społecznych gminy. 3.5. Rozwój inicjatyw aktywizujących mieszkańców do samopomocy. 3.6. Wdrażanie programów i projektów będących odzwierciedleniem inicjatyw oddolnych mieszkańców
Cel strategiczny 4: Profilaktyka środowiskowa i przeciwdziałanie pojawianiu się problemów społecznych oraz rozwój systemów wsparcia.
Cele operacyjne: 4.1. Rozwój placówek wsparcia dziennego (kluby seniora, dzienne domy pobytu, świetlice środowiskowe, podwórkowe, świetlice szkolne) 4.2. Poprawa dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, w szczególności pomocy psychologicznej i psychiatrycznej. 4.3. Promowanie innowacyjnych rozwiązań wzmacniających system pomocy społecznej.
Działaniami strategicznymi w tych obszarach priorytetowych zostaną objęte rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej i materialnej, rodziny mające trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo–wychowawczych, dzieci i młodzież oraz osoby starsze. Istotnym czynnikiem, który będzie miał wpływ na realizację tego celu będzie stopień zaangażowania władz samorządowych, instytucji publicznych, organizacji pozarządowych, mieszkańców gminy na rzecz rozwiązywania własnych i lokalnych problemów, dostępność do zewnętrznych źródeł finansowania, oraz dobre ustawodawstwo i dobrze przygotowana kadra pomocy społecznej.
- 79 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 wdrażana będzie poprzez realizację konkretnych zadań, działań, programów i projektów realizowanych przez różne podmioty i instytucje współdziałające na poziomie gminy z administracją samorządową. Działania mogą być realizowane na różnych poziomach począwszy od współpracy partnerskiej poprzez zlecanie realizacji zadań publicznych w trybie określonym przepisami prawa. Programy i projekty muszą być zbieżne z założeniami strategii oraz tak zaplanowane, aby wpisywały się w strukturę celu głównego strategii lub celów szczegółowych, zaś efekty realizacji programu lub projektu wpływały na osiągnięcie założonego celu. W realizacji celów strategicznych za priorytetowe uznane będą programy i projekty wdrażane z zastosowaniem:
metod aktywizujących - włączających osoby z tzw. kategorii ryzyka w zmianę ich trudnej sytuacji,
metod integrujących - wzmacniających lokalne więzi społeczne w czasie wspólnych działań na rzecz osób z grup ryzyka oraz na rzecz dobrych praktyk,
metod profilaktycznych - minimalizujących przyczyny generujące trudne sytuacje życiowe,
metod niwelujących - rozwiązujących problemy, eliminujących niepożądane zjawiska lub sytuacje.
metod innowacyjnych – stanowiących alternatywne do obecnych sposoby działania w zakresie lokalnej polityki społecznej gminy. Niezależnie od doboru metod działania, do realizacji celów strategicznych mogą przyczynić się wszystkie instytucje, organizacje i osoby będą bezpośrednio zaangażowane i odpowiedzialne za wykonanie zadań, zarówno osoby reprezentujące instytucje pomocy społecznej, jak i przedstawiciele administracji samorządowej, organizacje pozarządowe, wolontariusze i inne osoby.7
7 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2011-2020
- 80 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
7. Sposoby realizacji Strategii oraz źródła finansowania zadań strategicznych
Za osiągnięcie celów Strategii odpowiedzialny będzie zgodnie z zapisami ustawy o pomocy społecznej Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Tomaszowie Lubelskim, który umożliwi realizację programów promocji projektów społecznych, w tym Programu wspierania rodzin i Programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Wdrożenie Strategii odbywać się będzie poprzez zaangażowanie instytucji publicznych oraz podmiotów społecznych w gminie. Prezentowany dokument stanowi źródło odniesienia dla przyszłych zmian, które mają funkcjonować i zmieniać gminę przez najbliższe lata. Źródła finansowania Strategii to przede wszystkim środki pochodzące z:
budżetu gminy,
budżetu państwa,
organizacji pozarządowych,
funduszy Unii Europejskiej.
- 81 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
8. Wskaźniki realizacji celów strategicznych
Realizacja celów strategicznych oceniana będzie corocznie w okresie sprawozdawczym w formie raportu stanowiącego załącznik do sprawozdania z działalności Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej składanego Radzie Gminy, zgodnie z art. l 10 ust 9 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej. Ocena uzyskanych rezultatów prowadzona będzie w dwóch wymiarach:
jako ocena realizacji samej strategii,
jako ocena charakteru zmian, które strategia wprowadza w życiu społecznym. Na ostatnim etapie oceny strategii niezbędne będzie określenie wniosków na przyszłość płynących z realizacji strategii. W celu stworzenia całościowego obrazu realizowanych działań na rzecz poprawy sytuacji w gminie oraz poprawy jakości pracy GOPS, niezbędne jest przekazywanie i analizowanie poniższych sprawozdań:
Ocena zasobów pomocy społecznej.
Półroczne i roczne sprawozdanie z działalności GOPS.
Sprawozdanie ze współpracy gminy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego.
Resortowe (z zakresu zadań własnych i zleconych gminie, przekazanych do realizacji GOPS).
Wskaźniki realizacji celu głównego: 1) Liczba osób zakwalifikowanych do świadczeń finansowych pomocy społecznej, przy założeniu, że liczba ta zmniejszy się o połowę w stosunku do 2017 roku, 2) Liczba osób objętych poradnictwem specjalistycznym i pracą socjalną przy założeniu, że liczba ta zwiększy się o 100 % w stosunku do 2017 roku, 3) Liczba osób rozpoczynających samodzielne funkcjonowanie poza systemem pomocy społecznej na skutek kompleksowego wsparcia instrumentami aktywizacji społecznej i zawodowej, przy założeniu, że liczba ta stanowić będzie
- 82 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
25% podopiecznych Ośrodka Pomocy Społecznej w Gminie Tomaszów Lubelski w stosunku do 2017 roku. Realizacja strategii wymaga również monitorowania celów strategicznych, których zakres wpływa na całokształt realizacji celu głównego. Wskaźniki realizacji tych celów ustalono w dwóch poziomach obligatoryjnym i fakultatywnym. Wskaźniki obligatoryjne stanowią podstawowy obszar monitorowania zachodzących zmian i obejmują:
dla celu strategicznego 1: Poprawa warunków życia i funkcjonowania mieszkańców gminy znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej poprzez udostępnienie szerokiego asortymentu świadczeń i usług socjalnych. o liczba osób korzystających z pomocy społecznej, o liczba osób objętych usługami opiekuńczymi, o liczba osób bezrobotnych objętych systemem wsparcia, w tym osób po 50 roku życia oraz długotrwale bezrobotnych, o liczba osób starszych objętych usługami rehabilitacyjnymi i terapii zajęciowej, o liczba osób objętych poszczególnymi formami świadczeń pieniężnych i w naturze - liczba świadczeniobiorców wykazywać będzie tendencje malejące o co najmniej 5% w stosunku do liczby świadczeniobiorców z roku poprzedzającego, o liczba osób objętych świadczeniami o charakterze specjalistycznym, poradnictwem prawnym, rodzinnym, pedagogicznym i pracy socjalnej - liczba ta wskazywać będzie tendencje wzrostowe o 20% w stosunku do liczby świadczeniobiorców z roku poprzedzającego, o liczba osób objętych innowacyjnym formami pomocy w zakresie uzyskiwania samodzielności w funkcjonowaniu poza systemem pomocy społecznej.
dla celu strategicznego 2: Integracja społeczności lokalnej i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu poprzez aktywizację społeczna i zawodowa, ze szczególnym uwzględnieniem niepracującej i nie uczącej się młodzieży. o liczba zorganizowanych zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych, o liczba zorganizowanych spotkań integracyjnych dla osób starszych i niepełnosprawnych,
- 83 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
o liczba zlikwidowanych barier architektonicznych, o liczba osób objętych dofinansowaniem z PFRON, o liczba organizowanych szkoleń dla mieszkańców, o liczba osób objętych działaniami aktywizacyjnymi w celu podejmowania zatrudnienia w formach wspieranych oraz na otwartym rynku pracy, o liczba osób podejmujących pracę na własny rachunek przy wsparciu instytucji pomocy i integracji społecznej, o liczba osób uzyskujących nowe lub podwyższających kwalifikacje umożliwiające podjęcie zatrudnienia, o liczba osób objętych nowatorskimi rozwiązaniami w obszarze pomocy i integracji społecznej, mającymi na celu poprawę jakości życia mieszkańców, o liczba osób, wobec których prowadzono interwencję socjalną w związku z dysfunkcjami społecznymi (niewydolnością wychowawczą, przemocą, uzależnieniami itp.). dla celu strategicznego 3: Wzmocnienie roli i znaczenia instytucji pomocy i integracji społecznej oraz potencjału organizacji pozarządowych działających na rzecz rozwoju społecznego. o liczba inicjatyw społecznych podejmowanych na rzecz rozwiązywania problemów społecznych przez podmioty lokalne (w tym powołanie zespołów interdyscyplinarnych, zespołów doradczych i konsultacyjnych, sympozjów, narad i konferencji, wizyt studyjnych itp.), o liczba organizacji pozarządowych działających na rzecz rozwoju społecznego, o liczba programów, projektów (innych przedsięwzięć) mających na celu wzmocnienie roli i znaczenia instytucji pomocy i integracji społecznej na poziomie gminy. dla celu strategicznego 4: Profilaktyka środowiskowa i przeciwdziałanie pojawianiu się problemów społecznych oraz rozwój systemów wsparcia. o liczba osób objętą działaniami profilaktycznymi w ramach programów, projektów i innych działań o charakterze lokalnym, mających wpływ na kształtowanie postaw prospołecznych, prorodzinnych, promowanie wzorowych postaw itp.,
- 84 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
o liczba inicjatyw w ramach tworzonego systemu wsparcia społecznego.
Uzupełnieniem wskaźników obligatoryjnych informujących o zmianach społecznych mogą być wskaźniki fakultatywne, odzwierciedlające zakres realizacji poszczególnych celów szczegółowych na podstawie stopnia, zakresu lub wartości finansowych poszczególnych zadań, programów, projektów i innych czynności wpisujących się w obszary poszczególnych celów szczegółowych. Dobór wskaźników fakultatywnych może być dokonywany dowolnie, w odniesieniu do badanych obszarów w okresach monitorowania wyznaczonych dla poszczególnych celów.
- 85 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
9. Monitoring, ewaluacja Strategii
Bieżące monitorowanie realizacji celów i działań oraz ich efektów, jak również stałe diagnozowanie potrzeb społecznych jest konieczne aby strategia spełniała swoje zadanie. Monitorowanie Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 jest niezbędnym działaniem umożliwiającym racjonalne ocenienie jakości zaproponowanych zmian oraz ich sensowności wdrożenia. Monitoring umożliwi ocenę realizacji Strategii oraz ewentualne modyfikowanie zadań do zrealizowania, poprzez dostosowanie ich do zmieniających się warunków i możliwości. Bazą informacji statystycznej, zbieranej na potrzeby wskaźników monitorowania będą źródła statystyki państwowej (GUS) na poziomie gminy oraz sprawozdania MPiPS-03 oraz inne sprawozdania Ministerstwa Rodziny i Pracy. Poza tym bazę tę będą stanowiły informacje otrzymane od instytucji i organizacji z terenu Gminy Tomaszów Lubelski oraz od mieszkańców gminy. Ewaluacja Strategii będzie dokonywana w trakcie prac nad corocznym sprawozdaniem z realizacji zadań w przeciągu trzech następnych lat. Wnioski z ewaluacji i rekomendacje na przyszłość mogą stanowić podstawę do ewentualnej aktualizacji Strategii. Za przygotowanie corocznego sprawozdania będzie odpowiedzialny Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Tomaszowie Lubelskim, które przedstawi Wójtowi gminy.
- 86 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
SPIS TABEL
Tabela 1. Liczba mieszkańców Gminy Tomaszów Lubelski wg stanu na 31.12.2016 r. ... 18 Tabela 2. Gęstość zaludnienia oraz przyrost naturalny w Gminie Tomaszów Lubelski w latach 2006-2015 ...... 21 Tabela 3. Małżeństwa zawarte w latach 2006-2015 – Gmina Tomaszów Lubelski ...... 21 Tabela 4. Saldo migracji w Gminie Tomaszów Lubelski w latach 2006-2014 ...... 22 Tabela 5. Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w Gminie Tomaszów Lubelski w 2015 roku ...... 23 Tabela 6. Mieszkania wyposażone w instalacje techniczno-sanitarne w Gminie Tomaszów Lubelski w 2015 roku ...... 26 Tabela 7. Wskaźniki dla zasobów mieszkaniowych Gminy Tomaszów Lubelski, powiatu tomaszowskiego oraz województwa lubelskiego w 2015 roku ...... 27 Tabela 8. Statystyczna liczba uczniów wykazanych w SIO wg stanu na 30.09.2016 r. w placówkach oświatowych (w szkołach podstawowych i oddziałach przedszkolnych), dla których organem prowadzącym jest Gmina Tomaszów Lubelski ...... 28 Tabela 9. Szkoły i placówki według danych SIO z 30 września 2015 r. – szkoły podstawowe ...... 28 Tabela 10. Szkoły i placówki według danych SIO z 30 września 2015 r. – gimnazja ...... 29 Tabela 11. Szkoły i placówki według danych SIO z 30 września 2015 r. – zespoły szkół 29 Tabela 12. Bezrobocie na terenie Gminy Tomaszów Lubelski w latach 2012-2016 ...... 34 Tabela 13. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą wg sekcji PKD 2007 ... 37 Tabela 14. Osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej wg sekcji PKD 2007 ...... 38 Tabela 15. Dochody i wydatki z budżetu Gminy na 1 mieszkańca w latach 2011-2015 .. 39 Tabela 16. Gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej wg kryterium dochodowego ...... 53 Tabela 17. Osoby korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej wg kryterium dochodowego ...... 53 Tabela 18. Zasięg korzystania ze środowiskowej pomocy społecznej wg kryterium dochodowego i ekonomicznych grup wieku ...... 54 Tabela 19. Korzystający ze świadczeń rodzinnych ...... 54 Tabela 20. Kwoty świadczeń rodzinnych wypłaconych w roku - ogółem ...... 54 Tabela 21. Dotacja na realizację zadań własnych i zleconych gminie w 2016 roku ...... 55 Tabela 22. Świadczenia 500+ udzielone mieszkańcom Gminy Tomaszów Lubelski w 2016 r...... 57 Tabela 23. Zasiłki stałe ...... 58 Tabela 24. Świadczenia okresowe ...... 59 Tabela 25. Zasiłki okresowe przyznane z powodu bezrobocia ...... 60 Tabela 26. Zasiłki okresowe przyznane z powodu długotrwałej choroby ...... 60 Tabela 27. Zasiłki okresowe przyznane z powodu niepełnosprawności ...... 61 Tabela 28. Przyznana pomoc finansowa i rzeczowa dla rodzin ...... 62 Tabela 29. Zakres przyznanej pomocy materialnej dla uczniów ...... 63
- 87 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
Tabela 30. Liczba osób objętych pomocą społeczną w Gminie Tomaszów Lubelski w latach 2012-2016 ...... 66 Tabela 31. Powody przyznania pomocy ...... 67 Tabela 32. Usługi opiekuńcze ...... 69 Tabela 33. Analiza SWOT – sfera społeczna ...... 72
SPIS RYSUNKÓW
Rysunek 1. Położenie Gminy Tomaszów Lubelski na tle województwa lubelskiego ...... 17
SPIS WYKRESÓW
Wykres 1. Liczba mieszkańców Gminy Tomaszów Lubelski w latach 2006-2015 ...... 20 Wykres 2. Liczba ludności wg ekonomicznych grup wieku w Gminie Tomaszów Lubelski w latach 2006-2015 ...... 24 Wykres 3. Bezrobocie na terenie Gminy Tomaszów Lubelski w latach 2012-2016 ...... 34 Wykres 4. Wskaźnik obciążenia demograficznego w latach 2011-2015 ...... 36 Wykres 5. Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem ...... 36 Wykres 6. Dochody i wydatki z budżetu Gminy na 1 mieszkańca w latach 2011-2015 ... 39 Wykres 7. Wydatki na zadania z zakresu polityki społecznej ...... 40 Wykres 8. Świadczenia na rzecz osób fizycznych jako % wydatków budżetowych ...... 41 Wykres 9. Wydatki na zadania z zakresu polityki społecznej oraz świadczenia na rzecz osób fizycznych ...... 41
- 88 -
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022
została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o.