Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 Aktualizacja Tomaszów Lubelski, maj 2017 r. ZLECENIODAWCA WYKONAWCA Gmina Tomaszów Lubelski Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. ul 29-go Listopada 9 ul. Prymasa S. Wyszyńskiego 4 22-600 Tomaszów Lubelski 22-400 Zamość tel. 84 664 30 85 fax. 84 664 38 73 tel./fax 84 627 37 05, 512 138 998 [email protected] [email protected] www.tomaszowlubelski.pl www.doradztwoireklama.pl Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 SPIS TREŚCI Wstęp .................................................................................................................................................... 3 1. Metodyka pracy nad strategią .............................................................................................. 4 2. Podstawy merytoryczne i prawne Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 .................................... 7 3. Charakterystyka Gminy ....................................................................................................... 17 3.1. Położenie Gminy ........................................................................................................................ 17 3.2. Demografia ................................................................................................................................... 20 3.3. Zasoby mieszkaniowe .............................................................................................................. 25 3.4. Edukacja ........................................................................................................................................ 27 3.5. Kultura ........................................................................................................................................... 31 3.6. Rynek pracy i bezrobocie ....................................................................................................... 33 3.7. Dochody i wydatki Gminy Tomaszów Lubelski ............................................................. 39 3.8. Pomoc społeczna ....................................................................................................................... 41 3.9. Świadczenia z pomocy społecznej ...................................................................................... 57 3.10. Instytucje społeczne działające na terenie Gminy ........................................................ 63 4. Główne problemy społeczne Gminy ................................................................................ 66 4.1. Charakterystyka występujących problemów społecznych ....................................... 66 5. Analiza SWOT .......................................................................................................................... 71 6. Wizja, cel główny i cele strategiczne ............................................................................... 77 7. Sposoby realizacji Strategii oraz źródła finansowania zadań strategicznych . 81 8. Wskaźniki realizacji celów strategicznych ................................................................... 82 9. Monitoring, ewaluacja Strategii ........................................................................................ 86 SPIS TABEL ....................................................................................................................................... 87 SPIS RYSUNKÓW ............................................................................................................................ 88 SPIS WYKRESÓW ............................................................................................................................ 88 - 2 - Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 Wstęp Najistotniejszymi, a zarazem najczęściej występującymi problemami społecznymi XXI wieku bez względu na pochodzenie, miejsce zamieszkania czy też wiek są: bezrobocie, skrajna bieda, przemoc i agresja, alkoholizm i używanie środków psychoaktywnych oraz dysfunkcyjność rodzin. Problemy społeczne są zjawiskiem o dużym zasięgu, niekorzystnym dla społeczności, w której występują, odbieranym jako niebezpieczne czy też zagrażające. W związku z powyższym przed jednostkami samorządu terytorialnego i państwem stoi konieczność strategicznego rozwiązywania problemów społecznych, podstawą których powinno być polepszenie warunków życia, prawo do zatrudnienia i kształcenia, stworzenie systemu zabezpieczenia społecznego. Realizacja zadań postawionych przed pomocą społeczną wymaga profesjonalnego i systemowego diagnozowania problemów społecznych w skali gminy. Diagnoza rzeczywistych potrzeb społeczności lokalnej oraz określenie planu działań w dłuższej perspektywie są niezbędnymi warunkami efektywnej realizacji polityki społecznej w jednostce samorządu terytorialnego. Natomiast określenie misji oraz wyznaczenie celów strategicznych i działań, powinno w znaczny sposób przyczynić się do rozwiązania wielu problemów społecznych i zminimalizować społeczne skutki kwestii społecznych. Dokument stanowi, zatem podstawę do realizacji stosunkowo trwałych wzorów interwencji społecznych, które mają przyczynić się do poprawy warunków życia mieszkańców, w szczególności tych, którzy są zagrożeni marginalizacją i wykluczeniem społecznym, i doprowadzić do integracji społecznej. Niniejszy dokument umożliwi spełnienie powyższych warunków. - 3 - Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 1. Metodyka pracy nad strategią Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 jest dokumentem o charakterze planistycznym, wskazującym kierunki działania i sposób rozwiązywania problemów społecznych, zidentyfikowanych na terytorium gminy w fazie diagnozy społecznej. Bazą do opracowania diagnozy społecznej zawartej w strategii były materiały i analizy statystyczne gromadzone przez instytucje takie, jak: Urząd Gminy Tomaszów Lubelski, baza danych regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego www.stat.gov.pl, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Tomaszowie Lubelskim, sprawozdania MPiPS-03 z lat 2012-2016, Sprawozdanie MPiPS-03 jest dokumentem statystyki publicznej, obrazującym stan problemów społecznych przez pryzmat świadczeń pieniężnych w naturze i usługach, udzielanych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej osobom kwalifikującym się do tych świadczeń po spełnieniu kryteriów ustalonych w ustawie z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 930, 1583, 1948, 2174), Powiatowy Urząd Pracy w Tomaszowie Lubelskim, Komenda Powiatowa Policji w Tomaszowie Lubelskim, placówki oświatowe, instytucje i organizacje współpracujące z GOPS. Wykorzystano również wyniki przeprowadzonych na potrzeby opracowania Strategii anonimowych ankiet na temat występujących w gminie problemów i oczekiwań. Na potrzeby diagnozy społecznej porównano dane za okres ostatnich pięciu lat, zakładając, że jest to minimalny okres do analizy przeobrażeń społeczno- ekonomicznych odzwierciedlający poziom życia mieszkańców oraz mający wpływ na pojawienie się problemów społecznych. Poziom życia badano za pomocą wskaźnika kwalifikacji do świadczeń pomocy społecznej, zakładając, że osoby, które skorzystały - 4 - Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 została opracowana przez Doradztwo i Reklama Sp. z o.o. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tomaszowie dotknięte są różnymi problemami społecznymi, stanowią więc obiektywnie wybraną próbę reprezentatywną. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 jest aktualizacją Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2011-2020. Realizacja Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 obejmuje na okres najbliższych 6 lat - od 1 stycznia 2017 roku do 31 grudnia 2022 roku. Wskazanie sześcioletniego okresu realizacji celów strategicznych jest zasadne ze względu na sytuację demograficzną, zachodzące zmiany społeczne, stan gospodarki i rozwój społeczno-ekonomiczny. Jest to optymalny okres, na jaki można zaplanować realizację celów strategicznych oraz wprowadzić trwałe i zauważalne zmiany w życiu mieszkańców gminy. Zintegrowane podejście do rozwiązywania problemów sfery społecznej zaprezentowane w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Tomaszów Lubelski na lata 2017-2022 pozwala na przyjęcie nowych rozwiązań, w celu ograniczenia niekorzystnych zjawisk i pobudzania aktywności społecznej. Potrzeba opracowania strategii wynika z konieczności skoordynowania działań, które w określonej przestrzeni, czasie i sytuacji społeczno-gospodarczej, przy uwzględnieniu środków, jakie będą do dyspozycji, a także możliwych do uruchomienia gminnych zasobów, wywołają oczekiwane efekty. Wychodząc naprzeciw współczesnym wyzwaniom, działania strategiczne poprzez rozwiązywanie problemów społecznych mogą przyczynić się do poprawy warunków życia i bezpieczeństwa mieszkańców. Strategia powinna umożliwić optymalne wykorzystanie lokalnego potencjału oraz szans na intensyfikację