Gmina ZAKLICZYN Powiat Tarnowski Województwo Małopolskie
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
LESZEK JURYS, TOMASZ WOŹNIAK, ANNA MAŁKA OBJAŚNIENIA DO MAPY OSUWISK I TERENÓW ZAGROŻONYCH RUCHAMI MASOWYMI Skala 1:10000 Gmina ZAKLICZYN Powiat tarnowski Województwo małopolskie PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY Warszawa, 2011 WYKONANO NA ZAMÓWIENIE MINISTRA ŚRODOWISKA Autorzy objaśnień: Tomasz Woźniak, Leszek Jurys, Anna Małka Autorzy mapy: Leszek Jurys*, Tomasz Woźniak*, Anna Małka*, Władysława Rudeńska*, Jerzy Frydel* Główny koordynator SOPO: Dariusz Grabowski** Główny koordynator MOTZ: Antoni Wójcik*** Koordynator regionalny: Antoni Wójcik *** * Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie, Oddział Geologii Morza, ul. Kościerska 5, 80-328 Gdańsk ** Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa *** Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie, Oddział Karpacki, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków Copyright by Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2011 rok MAPA OSUWISK I TERENÓW ZAGROŻONYCH RUCHAMI MASOWYMI Skala 1:10000 Gmina ZAKLICZYN Powiat tarnowski Województwo małopolskie Wykonawcy: mgr inż. Leszek Jurys Kierownik zespołu VIII-0085 mgr Tomasz Woźniak VIII-0157 mgr inż. Anna Małka Władysława Rudeńska mgr Jerzy Frydel Koordynator regionalny doc. dr hab. Antoni Wójcik, prof. PIG–PIB 2011 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP ................................................................................................................................... 4 1.1. Cel opracowania ...................................................................................................... 4 1.2. Położenie obszaru badań ......................................................................................... 5 2. BUDOWA GEOLOGICZNA ................................................................................................ 6 3. CHARAKTERYSTYKA OSUWISK I TERENÓW ZAGROŻONYCH RUCHAMI MASOWYMI ........................................................................................................................... 10 3.1. Przegląd dotychczasowych badań ......................................................................... 10 3.2. Wyniki prac w ramach Projektu SOPO ................................................................. 11 4. MONITORING .................................................................................................................... 18 5. OCENA POTENCJALNEGO ROZWOJU RUCHÓW MASOWYCH .............................. 19 6. WNIOSKI ............................................................................................................................. 21 7. SPIS LITERATURY ............................................................................................................ 24 SPIS RYSUNKÓW I TABEL Rys. 1. Główne jednostki strukturalne na obszarze gminy Zakliczyn ....................................... 6 Rys. 2. Powierzchnia osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi na tle gminy Zakliczyn .......................................................................................................................... 12 Rys. 3. Główne nachylenia stoków, na których powstają osuwiska ........................................ 13 Rys. 4. Występowanie osuwisk w gminie Zakliczyn na tle ekspozycji stoków. ..................... 14 Rys. 5. Typy osuwisk w gminie Zakliczyn - klasyfikacja ze względu na rodzaj materiału.... 15 Rys. 6. Typy osuwisk w gminie Zakliczyn - klasyfikacja ze względu na kierunek przemieszczenia materiału skalnego w stosunku do położenia warstw w podłożu ......... 15 Rys. 7. Aktywność osuwisk w gminie Zakliczyn .................................................................... 16 Rys. 8. Położenie gminy Zakliczyna na tle arkuszy mapy topograficznej w skali 1:10 000 w układzie 92 ................................................................................................................... 27 Tab. 1. Zestawienie litostratygrafii fliszu i utworów czwartorzędowych w gminie Zakliczyn 9 Tab. 2. Zestawienie osuwisk na terenie gminy Zakliczyn ....................................................... 28 Tab. 3. Zestawienie terenów zagrożonych ruchami masowymi na terenie gminy Zakliczyn.. 37 3 1. WSTĘP Niniejsze opracowanie zostało wykonane w ramach projektu „System Osłony Przeciwosuwiskowej SOPO, etap II – Kartowanie i wykonywanie map osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi dla obszaru Karpat polskich oraz monitorowanie wybranych osuwisk w Karpatach”. Opracowanie wykonano zgodnie z „Instrukcją opracowania Mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi w skali 1:10 000” (Grabowski i in. 2008) oraz „Programem prac geologicznych ...” (Jurys i in. 2008), zaakceptowanym przez Zespół Koordynacyjny w Państwowym Instytucie Geologicznym – Państwowym Instytucie Badawczym. 1.1. Cel opracowania Głównym celem opracowania było rozpoznanie i udokumentowanie osuwisk oraz terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi na obszarze gminy Zakliczyn, wraz z charakterystyką geomorfologiczną i geologiczną osuwisk, ustaleniem przyczyn ich powstania, oceną stopnia aktywności osuwisk oraz możliwości ich dalszego rozwoju. Konieczność rozpoznania i wskazania obszarów zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych wynika z Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2003, Nr 80, poz. 717) oraz Ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity Dz. U. 2004, Nr 121, poz. 1266). W Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. 2001, Nr 62, poz. 627, z późniejszymi zmianami) wskazano starostów jako odpowiedzialnych za prowadzenie tzw. rejestru terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których występują te ruchy (art. 101a). Sposób ustalania terenów zagrożonych oraz metody, zakres i częstotliwość prowadzenia obserwacji na tych terenach, a także, sposób prowadzenia, formę i układ rejestru określa stosowne Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie informacji dotyczących ruchów masowych ziemi. Rejestracja osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi w gminie Zakliczyn obejmowała prace kameralne i terenowe prace kartograficzne. Wyniki przeprowadzonych prac w postaci map z zasięgami osuwisk i terenów zagrożonych oraz wypełnionych kart rejestracyjnych zostały zgromadzone w bazie danych SOPO (http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/SOPO/Wyszukaj3, 2012) i udostępnione przy pomocy przeglądarki internetowej na stronach Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego. 4 Realizacja niniejszej pracy w połączeniu z bazą danych SOPO pozwoli stworzyć skuteczny system ostrzegania przed zagrożeniami związanymi z ruchami masowymi oraz przeciwdziałania ich negatywnym skutkom. Oprócz tego dostarczy administracji państwowej danych, niezbędnych do skutecznego zarządzania ryzykiem. Ponadto przyczyni się do uświadomienia społeczeństwa o zagrożeniach. Uzyskane w ramach prac terenowych i kameralnych wyniki ułatwią również sporządzenie planu zagospodarowania przestrzennego poprzez rezygnację z zabudowy lub jej znaczne ograniczenie w obszarze czynnych osuwisk. 1.2. Położenie obszaru badań Gmina Zakliczyn położona jest w południowo-zachodniej części powiatu tarnowskiego, około 20 km na południowy-zachód od Tarnowa. W części północno-zachodniej sąsiaduje z gminą Dębno. W skład gminy Zakliczyn wchodzą 24 sołectwa. Liczba ludności gminy wynosi 12 359 mieszkańców, przy tym na 1 km2 przypada 101 osób (źródło: Główny Urząd Statystyczny, stan na 2010 r.). Gmina zajmuje powierzchnię 122,6 km2. Użytki leśne zajmują 33% powierzchni gminy. Gmina nie posiada sieci dróg krajowych, przecinają ją jedynie drogi drugorzędne, wojewódzkie, powiatowe i lokalne. Z dróg wojewódzkich ważniejszą jest droga nr 980, przebiegająca wzdłuż linii wschód – zachód. Według podziału fizycznogeograficznego (Starkel i in. 1973) teren gminy jest położony w obrębie mezoregionu Pogórza Wielickiego stanowiącego środkową część podprowincji Zachodnich Karpat Zewnętrznych. Północna część gminy znajduje się w granicach regionu Pogórza Wiśnickiego, a część południowa Pogórza Ciężkowickiego. Leżąca na lewym brzegu Dunajca, północno - zachodnia część gminy znajduje się na obszarze Pogórza Wiśnickiego. Spłaszczone wierzchowiny tego pogórza rozcinają systemy bocznych dolin o deniwelacji przekraczającej 100 m. Główną osią rzeźby terenu gminy jest dolina Dunajca, położona w północnej części gminy. Meandrujące koryto rzeki osiąga szerokość wahającą się od 50 do 150 m. Najniżej położonym miejscem na obszarze gminy jest poziom Dunajca w północnej części omawianego obszaru, gdzie rzędna terenu wynosi 206,9 m n.p.m. Najwyżej położonymi rejonami są masyw Mogiły (478,3 m n.p.m.), Styru (460,2 m n.p.m.) i Rosulca (515,8 m n.p.m.). 5 2. BUDOWA GEOLOGICZNA Rys. 1. Główne jednostki strukturalne na obszarze gminy Zakliczyn 6 W budowie geologicznej obszaru gminy Zakliczyn biorą udział trzy jednostki tektoniczne polskich Karpat zewnętrznych: płaszczowina śląska, podśląska i skolska. Praktycznie prawie cały teren gminy położony jest w obrębie płaszczowiny śląskiej. Jedynie w północno-wschodniej części gminy, na niewielkim obszarze zajmującym łącznie mniej niż 0,2 km2 we Wróblowicach (Zadziele) znajdują się dwie płaszczowiny: podśląska i skolska. Płaszczowina śląska jest rozdzielona nasunięciem Czchowa, które dzieli omawiany obszar na dwie prawie równe pod względem zajmowanej powierzchni jednostki: południową i północną (Burtan i in. 1981a; Leszczyński i Radomski 1994). Przebieg elementów tektonicznych jednostki północnej jest