Turystyka Osób Niepełnosprawnych – Mit Czy Rzeczywistość?
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki Tom XII Turystyka dostępna i humanistyczne aspekty turystyki Redaktor serii: Zygmunt młynarcZyk UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIU SERIA TURYSTYKA I REKREACJA – STUDIA I PRACE NR 12 Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki Tom XII Turystyka dostępna i humanistyczne aspekty turystyki Praca zbiorowa pod redakcją Zygmunta młynarcZyka i aliny ZajadacZ BOGUCKI WYDAWNICTWO NAUKOWE POZNAŃ 2014 aBSTRACT. Zygmunt Młynarczyk, Alina Zajadacz (eds), Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki. Tom XII – Turystyka dostępna i humanistyczne aspekty turystyki [Tourist development: determinants and plans. Volume XII – Accessible tourism and humanistic aspects of tourism]. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2014. Seria Turystyka i Rekreacja – Studia i Pra- ce nr 12. Pp. 164, tables and figures. ISBN 978-83-7986-060-9. ISSN 2080-6795. Texts in Polish. This volume contains a diverse collection of articles that relate to social and human aspects of tourism such as: “Accessible tourism” for people with different disabilities, cultural tourism (based on literary, film and theatre fiction) and address many other problems, such as: diversification of tourist values of Wielkopolska, tourist activity of selected social groups, tourists’ (consumers) rights on the tourism market and active tourism. Zygmunt Młynarczyk – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych, Katedra Turystyki i Rekreacji, ul. Dzięgielowa 27, 61-680 Poznań, e-mail: [email protected] Alina Zajadacz – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych, Katedra Turystyki i Rekreacji, ul. Dzięgielowa 27, 61-680 Poznań, e-mail: [email protected] Recenzent: dr hab. Małgorzata Durydiwka © Copyright by Katedra Turystyki i Rekreacji Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2014 Projekt okładki: Jarosław Bogucki Fotografia: Alina Zajadacz ISBN 978-83-7986-060-9 ISSN 2080-6795 Bogucki Wydawnictwo Naukowe ul. Górna Wilda 90, 61-576 Poznań www.bogucki.com.pl e-mail: [email protected] Wydanie I Druk i oprawa: Uni-druk Spis treści Maria Zamelska, Beata Kaczor Turystyka osób niepełnosprawnych – mit czy rzeczywistość? ............ 9 Alina Zajadacz Nastawienie przyszłych pracowników sektora usług turystycznych do niepełnosprawnych klientów. Studia przypadku z Polski i Rosji ....... 31 Anna Kołodziejczak Jaki powinien być przewodnik turystyczny – dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych? ........................................... 45 Barbara Antczak-Górka Oslo w powieściach Jo Nesbø jako motyw dla turystyki literackiej ....... 55 Daria Kubisz, Paweł Matulewski, Mirosław Makohonienko Turystyka filmowa w województwie kujawsko-pomorskim ............. 65 Klaudiusz Święcicki Turystyka teatralna jako forma turystyki kulturowej .................. 77 Krzysztof Piotrowski, Ilona Potocka Zróżnicowanie walorów krajoznawczych Wielkopolski ................ 91 Magdalena Kugiejko Aktywność turystyczno-rekreacyjna poznańskich studentów turystyki i rekreacji .................................................... 107 Ewa Stroik Niemiecki rynek turystyczny – turystyka wyjazdowa versus turystyka przyjazdowa .................................................. 119 Agata Kosińska Ochrona praw konsumenta na polskim rynku usług turystycznych. Determinanty prawne określające pozycję rynkową konsumenta ......... 133 Grzegorz Borkowski, Michał Kaczmarek Fenomen turystyki górskiej. Koncepcja utworzenia górskiego międzynarodowego szlaku turystycznego w oparciu o szczyty Korony Europy ............................... 145 Janusz Skoczylas Jan Amos Komeński (1592–1670), wielki pedagog i prekursor turystyki ... 159 „«Turystyfikacja» jest […] kolejną epoką po industrializacji i urbanizacji oraz «kulturze masowej» i «informatyce», w cywilizacyjnym rozwoju współczesnego świata. Nie ulega już dziś najmniejszej wątpliwości, że zjawisko nazywane umownie, ale dość powszechnie, turystyką ma charakter bardzo złożony; dotyczy ono bowiem różnych aspektów ruchliwości przestrzennej współczesnego człowieka.” (S. Liszewski, 1995, s. 87)1 Tom XII serii Turystyka i Rekreacja – Studia i Prace poświęcony został humani- stycznym aspektom turystyki, które determinują duże zróżnicowanie jej form. W jego pierwszej części kilka artykułów porusza aktualne problemy społecznie, związane z „turystyką dostępną” dla osób z różnymi rodzajami niepełnospraw- ności. Opracowania te mają wymiar teoretyczny, poznawczy, a nade wszystko praktyczny – pod względem możliwości zastosowań w celu lepszego dostosowa- nia oferty turystyczno-rekreacyjnej, systemu informacji turystycznej oraz obsługi ruchu turystycznego do potrzeb osób z niepełnosprawnością. Kolejne artykuły odnoszą się do sprecyzowanych zainteresowań, związanych z turystyką kulturową, opartą na bazie fikcji literackiej, filmowej oraz teatralnej. Wskazują tym samym na nieograniczone możliwości kreowania turystycznych walorów kulturowych, także w miejscach o mało spektakularnych realiach, po- przez narrację wyrażoną w formach sztuki. W końcowej części tomu zamieszczono opracowania o zróżnicowanej tema- tyce, dotyczącej walorów turystycznych Wielopolski, aktywności turystycznej wybranych grup społecznych, praw turystów (konsumentów) na rynku tury- stycznym oraz turystyki aktywnej (górskiej). Ostatni z artykułów odnosi się do historii, związanej z działalnością wybitnego pedagoga, ale także wędrowca Jana Amosa Komeńskiego, który przez wiele lat żył i tworzył w Wielkopolsce (w Lesz- nie). Tak różnorodna tematyka tomu potwierdza coraz bardziej złożony charakter turystyki, o czym decyduje zarówno rozwój tego zjawiska, jak i badań nad nim. Redaktorzy Poznań, lipiec 2014 r. 1 Liszewski S., 1995, Przestrzeń turystyczna, Turyzm 1995, t. 5, z. 2. Maria Zamelska, Beata Kaczor Turystyka osób niepełnosprawnych – mit czy rzeczywistość? „Największe przeszkody dla niepełnosprawnych leżą w sercach otaczających ich ludzi” (Phil Bosmans) Celem artykułu jest próba oceny dostępności miejsc i obiektów turystycznych w Poznaniu dla osób z niepełnosprawnością, a także informacji o tej dostępności. W pracy podjęto również próbę określenia aktywności turystyczno-rekreacyjnej stowarzyszeń i fundacji działających na rzecz osób niepełnosprawnych. Główna teza zakłada, że szansą rozwoju turystyki dostępnej jest podejście kompleksowe. Badania przystosowania obiektów tury- stycznych miasta Poznania dla osób z niepełnosprawnością rozpoczęto w 2000 r. Nato- miast działalność turystyczno-rekreacyjna poznańskich organizacji pozarządowych była przedmiotem badań w latach 2009–2012. W wyniku przeprowadzonych badań ustalono, że w Poznaniu brak kompleksowych rozwiązań w zakresie turystyki dla osób z niepełno- sprawnością, szczególnie niewiele jest udogodnień dla osób niewidomych i niesłyszących. Słowa kluczowe: turystyka osób z niepełnosprawnością, turystyka dostępna, turystyka integracyjna, podejście kompleksowe, stowarzyszenia i fundacje działające na rzecz osób z niepełnosprawnością Wstęp Turystyka jest wędrowaniem przez świat, poznawaniem otoczenia, siebie i in- nych. Jest ważnym wskaźnikiem poziomu i jakości życia, umożliwia regenerację sił fizycznych i psychicznych. Czy dostępna jest dla wszystkich, również dla osób z niepełnosprawnością? Punktem wyjścia podjętych badań była polityka wobec niepełnosprawności. Na podstawie doświadczeń zdobytych w okresie Dekady Osób Niepełnospraw- nych (1983–1992) zorganizowanej pod egidą ONZ opracowano Standardowe zasady wyrównywania szans osób niepełnosprawnych. Był to pierwszy dokument po- rządkujący problemy osób z niepełnosprawnością w skali światowej. W Europie w 1992 r. został opracowany i opublikowany przez Wspólnotę Europejską Plan działania Wspólnoty w dziedzinie turystyki. Dał on podstawę do rozwoju „turysty- ki dla wszystkich”. W ramach tego planu powstał projekt Dostępność miast euro- 10 Maria Zamelska, Beata Kaczor pejskich. Program zaczęto wprowadzać w 1994 r., udostępniając turystom nie- pełnosprawnym wiele miast Europy, np. Berlin, Londyn, Paryż, Wenecję, Turyn, Sztokholm (audiowizualne przewodniki Trasami dotyku, Dotknij mnie, Proszę do- tknij, Ludzki dotyk itp.). Celem tego projektu było umożliwienie podróżowania i korzystania z dóbr kultury osobom niedowidzącym lub niewidomym. Przyjęty w 1992 r. Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską dał gwaran- cje prawne chroniące osoby z niepełnosprawnością przed dyskryminacją społecz- ną na terenie Unii Europejskiej w każdym aspekcie życia społecznego (art. 13), w tym również w zakresie turystyki i rekreacji. Uchwalona Deklaracja 22 do Trak- tatu Amsterdamskiego zalecała wszystkim instytucjom uwzględnienie w swoich działaniach także potrzeb osób niepełnosprawnych1. W Polsce w 1993 r. powstał Rządowy program działania na rzecz osób niepełno- sprawnych i ich integracji ze społeczeństwem, który stał się podstawą do określenia strategii działań w obrębie poszczególnych ministerstw. Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki, opracowując założenia gospodarki turystycznej w Polsce (przyjęte przez Radę Ministrów w 1994 r.), uwzględnił program na rzecz osób z niepeł- nosprawnością (wprowadzając działania w zakresie polityki informacyjnej, do- stępności obiektów turystycznych i hotelarskich itp.). Od tego momentu polityka rządu dotycząca osób z niepełnosprawnością stała się czytelna. W grudniu 2010 r. Wspólnota Europejska ratyfikowała konwencję Narodów Zjednoczonych z 2006 r. o prawach osób z niepełnosprawnością, która chroni przed wykluczeniem społecznym2. W konwencji tej jest mowa o równym