Gryfino – Energia Międzyodrza

Na zlecenie: Urzędu Miasta i Gminy STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO Gryfino

CZ. II STRATEGICZNA Wykonawca: landbrand

 Pozycjonowanie marki Gryfino na tle konkurencji  Idea i wartości Marki Gryfino  Kluczowe grupy odbiorców

 Działania marketingowe budujące markę Gryfino

GRYFINO 2016 STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

Strategia Marki Miasta i Gminy Gryfino została opracowana na zlecenie Urzędu Miasta i Gminy Gryfino przez zespół landbrand w składzie:

Hubert Gonera – kierownik projektu Grzegorz Niklas Anna Ruczyńska Anna Jarkiewicz

strona | 2 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

Spis treści

Spis treści ...... 3 1. Wstęp ...... 4 2. Tożsamość i unikatowe cechy i marki Gryfino ...... 5 2.1. Pozycjonowanie marki Gryfino na tle konkurencji ...... 7 3. Kluczowe grupy odbiorców marki ...... 10 3.1. Obecni Mieszkańcy ...... 10 3.2. Potencjalni Mieszkańcy ...... 10 3.3. Turyści ...... 11 3.4. Inwestorzy ...... 14 4. BIG IDEA ...... 16 5. Określenie głównej idei komunikacyjnej i podstawowych wytycznych do komunikacji graficznej i werbalnej – kodu graficznego i werbalnego marki ...... 5.1. Określenie głównej idei komunikacyjnej ...... 19 5.2. Wytyczne kodu graficznego i werbalnego marki ...... 19 6. Określenie strategii marki pod kątem grup odbiorców ...... 22 6.1.1. Obecni Mieszkańcy ...... 22 6.1.2. Potencjalni Mieszkańcy ...... 24 6.1.3. Turyści ...... 25 6.1.4. Inwestorzy ...... 27 6.2. Działania marketingu miejsc ...... 27 Spis ilustracji, tabel i wykresów ...... 28

strona | 3 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

1. Wstęp

Część strategiczna dokumentu bazuje bezpośrednio na wynikach badań ilościowych i jakościowych, które zostały opisane w Strategii marki miasta i gminy Gryfino cz. I analityczna. Wyniki badań stanowią dla strategii bezsporny fundament do kreacji marki i punkt wyjścia do zbudowania jej architektury i działań. Wskazane w toku analiz wizerunek, silne i słabe strony jak również oczekiwania wobec Gryfina zostały potraktowane jako realne potrzeby i wyzwania, z którymi marka w toku swojego funkcjonowania musi się zmierzyć. Jako pewna pocztówka z przyszłości zostały odczytane plany inwestycyjne zgłaszane do realizacji zarówno przez samorząd Gryfina jak również przez jego otoczenie lokalne i regionalne. Jednym z podstawowych wniosków, jakie przynosi część analityczna dokumentu, jest specyficzny moment w cyklu rozwojowym w jakim znajduje się miasto i gmina Gryfino. Można ten moment nazwać przełomowym. Jest on kluczowy dla rozwoju miasta. Odpowiednia komunikacja z mieszkańcami miasta i gminy przede wszystkim, a także Szczecina i gmin południowych to klucz dla postrzegania atrakcyjności marki Gryfino. Zdaje się, że mieszkańcy jak również najbliższe otoczenie marki nie posiadają wiedzy nt. zmian jakie już obecnie zaszły w realiach funkcjonowania miasta i gminy oraz jakie nastąpić mają w najbliższej przyszłości. Dotyczą one zarówno sfery gospodarczej, turystycznej jak i atrakcyjności mieszkaniowej. Pierwsza z nich dotyczy dynamicznie rozwijającego się Parku Regionalnego w m. Gardno i nowych inwestycji tam realizowanych. Powstające zakłady i miejsca pracy zmieniają diametralnie nie tylko obecny obraz rynku pracy czy rozwoju gospodarczego miasta, ale również perspektywę na rozwój gospodarczy Gryfina w nadchodzących latach. Mieszkańcy nie mają także należytej informacji nt. możliwości rozwoju, które przyniesie najbliższa przyszłość, a które wiążą się z planami rozwoju turystycznego realizowanymi już w obszarze Międzyodrza, czy związanymi z rozwojem sieci dróg rowerowych. Brak jest także powszechnej wiedzy o bardzo istotnej inwestycji w węzeł przesiadkowy Szczecińskiej Kolei Metropolitarnej, który ma powstać w Gryfinie. Ta inwestycja diametralnie odmieni atrakcyjność lokalizacji dla nowych mieszkańców. Ukazane powyżej to tylko wybrane, choć ważne braki w komunikacji. Podstawowym założeniem tej części dokumentu jest stworzenie takiej marki, która zaangażuje mieszkańców miasta i gminy. Da im poczucie tego, że ich mała ojczyzna znalazła się w momencie szczególnej szansy. W momencie, w którym warto aktywnie włączyć się w tworzenie nowego obrazu Gryfina. Dla potencjalnych mieszkańców, turystów i inwestorów marka okazać się ma ponadprzeciętnie atrakcyjna, oferująca coś czego nie można znaleźć nigdzie indziej. Dla tej marki warto zaplanować wyjazd turystyczny, rozważyć zmianę miejsca pracy czy zamieszkania.

strona | 4 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

2. Tożsamość i unikatowe cechy i marki Gryfino

Tożsamość marki Gryfino jest rozumiana jako jej wewnętrzny obraz. Określają go skojarzenia samych mieszkańców związane z ich mała ojczyzną. Dzięki przeprowadzonym badaniom wiemy jakie najczęściej hasła odnoszą się do marki Gryfino1. Poniżej zostały one podane wraz ze wskazaniami do rozwinięcia w ramach strategii marki. Ważne, żeby nowobudowana marka oparta była o prawdziwe, funkcjonujące wśród mieszkańców skojarzenia. Mieszkańcy dopiero wtedy zaakceptują markę i będą się z nią identyfikować, kiedy dostrzegą w niej odbicie własnych poglądów na świat.

Tabela 1 Elementy tworzące tożsamość marki Miasta I Gminy Gryfino

Hasło definiujące tożsamość Możliwości rozwoju w strategii marki Marki Gryfino

Elektrownia Dolna Odra – Sentyment mieszkańców – dla wielu był to powód przyjazdu bardzo silnie kojarzona z do miasta i gminy. Możliwość zorganizowania sentymentalnych Gryfinem. Ponad ¼ wydarzeń, wystaw, strony www. respondentów wskazała ją na Dni energetyka – niegdyś najważniejsza impreza na terenie pierwszym miejscu. gminy. Możliwość rozwoju w nowe wydarzenie pod nazwą np. Dni Energii tworzone wspólnie z Elektrownią w ramach działań CSR – Corporate Social Responsibility – społecznej odpowiedzialności biznesu. Energia i człowiek – ukazanie zależności rozwoju człowieka i rozwoju form pozyskiwania energii. Możliwość stworzenia nowoczesnej ekspozycji interaktywnej o sposobach pozyskiwania energii od spalania, przez energię wody, solarną, geotermalną.

Odra – z rzeką wiązało się co Odra – rzeka jest arterią komunikacyjną łączącą Gryfino piąte wskazanie dotyczące z miastami polskimi, czeskimi i niemieckimi. Możliwość tożsamości miasta wykorzystania Odry jako linii narracji nt. historii kultury. Współpraca z innymi nadodrzańskimi miastami w zakresie prezentacji jej dorobku. Stworzenie muzeum Dolnej Odry – obecnie nie ma takiej placówki z prawdziwego zdarzenia w Polsce. W Nowej Soli ma powstać w 2018 roku Muzeum Odry. We Wrocławiu funkcjonuje Otwarte Muzeum Odry mające charakter muzeum techniki rzecznej. Rejsy wycieczkowe po Odrze – realność takiego projektu wiąże się z obecnością floty statków wycieczkowych. Dobrą

1 W toku prac nad Strategią Marki, wśród mieszkańców Miasta i Gminy Gryfino oraz mieszkańców wybranych 5 miast i gmin, przeprowadzone zostało badanie opinii na temat Gryfina. Raport z badań przedstawiono w części I Strategii Marki.

strona | 5 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

Hasło definiujące tożsamość Możliwości rozwoju w strategii marki Marki Gryfino

inspiracją może być obszar Środkowej Odry. Statki takie o nazwach Zefir i Laguna zostały wybudowane z funduszy unijnych przez Nową Sól, Cigacice, Frankfurt nad Odrą, Słubice.

Granica – z granicą wiązało się Poznaj sąsiada, jego kulturę, zwyczaje, historię – fakt również co piąte wskazanie istnienia granicy to doskonały pretekst by ją przekroczyć. dotyczące tożsamości miasta Otworzyć ciekawość poznawczą. Pokazać coś sąsiadowi i zobaczyć świat jego oczami. Możliwość organizacji cyklu wydarzeń kulturalnych, kulinarnych, biznesowych i innych.

Festiwal Włóczykij – 10% Miasto Włóczykija – możliwość zdyskontowania atrakcyjności mieszkańców wskazało to festiwalu przez cały rok w ofercie kulturalnej miasta oraz wydarzenie jako skojarzenie z przestrzeni miejskiej. Na przykład: Klub Włóczykija, Galeria Gryfinem Włóczykija, Porozmawiaj z Włóczykijami, Deptak Włóczykijów. Możliwość rozwoju w kierunku polsko-niemieckiego festiwalu – cykl poświęcony odkrywaniu Polski przez Niemców oraz Niemiec przez Polaków. Organizowany jako przedsięwzięcie współfinansowane przez Euroregion, ministerstwa spraw zagranicznych RP i RFN.

Międzyodrze – co dziesiąty Wyprawa na Międzyodrze – zebranie wszelkich dostępnych ze mieszkaniec wskazał na strony polskiej i niemieckiej możliwości odwiedzenia Międzyodrze jako element turystycznego obszaru Międzyodrza. Ich rozwój, promocja, związany z Gryfinem komercjalizacja. Poznaj Międzyodrze – stworzenie miejsca prezentacji Międzyodrza w formie centrum informacji z planszami, makietami, filmami kamerami online.

Źródło: 1 Na podstawie badań ankietowych mieszkańców Miasta I Gminy Gryfino paźdzernik-listopad 2016

Kolejnymi skojarzeniami z Gryfinem które pojawiały się w badaniu były: Gryf – jako symbol, bardzo popularny na terenie Pomorza Zachodniego i Środkowego, dlatego nie ma uzasadnienia dla próby wykorzystania szerszego tego symbolu w ramach marki Gryfina. Teatra Tańca Ego Vu – element oferty kulturalnej na poziomie porównywalnymi z ofertą aglomeracji. Warto zadbać o godne warunki do prezentacji oferty oraz zapewnić warunki lokalowe do prób i rozwoju tego teatru. Warto zaangażować jego działania w cykl i kontekst ważnych tematów dla miasta takich jak współpraca przygraniczna i Festiwal Włóczykij. CW Laguna – miejsce mogące służyć jako swoista ambasada tematów ważnych dla marki Gryfino. Pomimo tego, że okres największej świetności ma już za sobą, nadal jest atrakcją dla wielu

strona | 6 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA mieszkańców i turystów z regionu. Dlatego też warto wykorzystać je do komunikacji innych treści z oferty marki takiej jak oferta turystyczna, oferta kulturalna, oferta osiedleńcza. Sypialnia Szczecina – skojarzenie na pierwszy rzut oka negatywne, komunikujące potencjalny marazm małego miasta. Można je jednak potraktować jako pretekst do ukazania atrakcyjności Gryfina. Jest to miejsce do naładowania akumulatorów, odzyskania sił witalnych, założenia i rozwoju rodziny. Jednym słowem miejsce do życia. Możliwość użycia hasła – nie śpij – obudź w sobie energię! Strefa Inwestycyjna – obecnie niewielu mieszkańców kojarzy Gryfino ze strefą inwestycyjną. Jest to wciąż młoda strefa. Mieszkańcy nie wiedzą zbyt dużo o jej wielkości, zainwestowanych środkach, możliwościach rozwoju i korzyściach, jakie Strefa może przynieść mieszkańcom. Możliwość popularyzacji informacji o strefie, także wśród mieszkańców.

2.1. Pozycjonowanie marki Gryfino na tle konkurencji

Marka Gryfino będzie zajmowało różną pozycję na tle miast i gmin konkurencyjnych w zależności od rozpatrywanych jej elementów. Można przedstawić jednak sumaryczną pozycję konkurencyjną marki, opartą o jej dzisiejszy wizerunek oraz wskazać możliwy potencjał rozwoju, którego aktywizacja wiąże się jednak z realizacją konkretnych działań rozwojowych opisanych w tej strategii. Poniżej omówiono pozycje konkurencyjną Gryfina ze względu na ocenę atrakcyjności turystycznej oraz atrakcyjności dla przyszłych mieszkańców. Prezentowane zestawienia odnoszą się do dwóch grup odbiorców marki Gryfino ujętych w badaniu, tj. do mieszkańców Szczecina oraz gmin: Banie, Widuchowa, Myślibórz i Pyrzyce.

strona | 7 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

Gryfino osiąga bardzo wysoką pozycję konkurencyjną w opinii mieszkańców Szczecina. Zawdzięcza ją pozycji lidera w zakresie oceny atrakcyjności turystycznej oraz niezłej pozycji w zakresie atrakcyjności mieszkaniowej. W zakresie atrakcyjności turystycznej bliskie Gryfinu oceny uzyskały także Choszczno i Myślibórz. Należy jednak zwrócić uwagę, że w atrakcyjności mieszkaniowej Gryfino oceniane jest podobnie do Polic, Choszczna, gminy Dobra czy Goleniowa. W sumie, miasto i gmina Gryfino mogą być zaliczone do dwóch najatrakcyjniejszych miejsce dla szczecinian z badanej puli. Można przyjąć, że Stargard jest miastem ocenianym podobnie do Gryfina. Z tą jednak wyraźną różnicą, że atrakcyjność marki Stargard wynika bardziej z oceny sytuacji mieszkaniowej niż turystycznej.

Aby umocnić pozycję Gryfina w zakresie atrakcyjności turystycznej konieczne jest stworzenie oferty turystycznej wykorzystującej walory Gryfina z Międzyodrzem na czele. Turystyka, może i powinna być także drogą do komunikacji atrakcyjności mieszkaniowej. W celu podniesienia oceny atrakcyjności mieszkaniowej w krótkiej perspektywie, konieczne jest komunikowanie realizowanych przedsięwzięć dotyczących Szczecińskiej Kolei Metropolitarnej. Jeszcze ważniejsze dla wizerunku w średniej i długiej perspektywie jest stworzenie planów oferty mieszkaniowej, która będzie konkurencyjna jakościowo, a nie wyłącznie cenowo. Mowa tutaj o przeprowadzeniu projektu mieszkaniowego na dużą skalę, w oparciu o wysokiej jakości rozwiązania architektoniczne i urbanistyczne.

Dla mieszkańców gmin Banie, Widuchowa, Myślibórz i Pyrzyce, Gryfino jawi się jako miejsce bardzo atrakcyjne turystycznie i dość atrakcyjne mieszkaniowo. Zalicza się do grona liderów, obok Stargardu, Goleniowa.

strona | 8 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

Ocena atrakcyjności turystycznej Gryfina i Stargardu wypada na podobnym poziomie. Goleniów oceniano wyraźnie niżej w tym aspekcie. Warto jednak zaznaczyć, że zarówno Stargard jak i Goleniów są wyraźnie lepiej oceniane pod względem nowego miejsca zamieszkania. Może to wynikać z tego, że mieszkańcy gmin południowych uważają Gryfino za mało atrakcyjne pod względem rynku pracy. W tym wypadku należy dołożyć wszelkich starań, żeby przekazać im komunikat o nowych inwestycjach gospodarczych i możliwościach jakie one generują, co związane jest bezpośrednio z rozwojem Parku Regionalnego w Gardnie.

strona | 9 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

3. Kluczowe grupy odbiorców marki

3.1. Obecni Mieszkańcy

Gmina i Miasto Gryfino liczy ponad 32 tysiące mieszkańców, którzy stanowią kluczową grupę odbiorców marki. To właśnie mieszkańcy są pierwszymi recenzentami działań podejmowanych przez władze jednostek samorządu terytorialnego oraz głównymi odbiorcami komunikatów marketingowych. Według przeprowadzonych wśród lokalnych liderów opinii badań, obecnie Gryfino boryka się z problemem braku spójnej tożsamości i przywiązania mieszkańców do zamieszkiwanego terenu. Podstawową przyczyną jest napływowy charakter miejscowej ludności. Zasiedlali oni obszar Gryfina w dwóch falach. Pierwsza fala migracji miała miejsce zaraz po drugiej wojnie światowej, gdy nowi mieszkańcy przybywali na tzw. Ziemie Odzyskane. Mieszanka społeczna była bardzo zróżnicowana i składała się ze zgermanizowanej ludności polskiej, przymusowych pracowników wracających z ziem niemieckich, z samych Niemców oraz ze zdemobilizowanych wojskowych wraz z rodzinami. Dużą część nowej społeczności dotychczasowego Greifenhagen stanowili również przesiedleńcy ze wschodnich rubieży II Rzeczpospolitej, pochodzący m.in. z województw wileńskiego (Postawy), lwowskiego (Sambor) i tarnopolskiego (Husiatyn, Tarnopol, Zaleszczyki), a także Sybiracy. Ci ostatni zrzeszeni są obecnie w gryfińskim kole terenowym Związku Sybiraków. Druga fala migracji na tereny dzisiejszej Gminy i Miasta Gryfino była ściśle związana z budową i uruchomieniem w latach 70. spalinowej Elektrowni Dolna Odra. Ludność z różnych części Polski przyjechała tu w celach zarobkowych. W szczycie zatrudnienia w elektrowni pracowało ponad 3000 osób. Taka mieszanka społeczna, wśród której niektórzy wciąż są przywiązani do dawnego miejsca zamieszkania, skutkuje stosunkowo niskim poziomem przywiązania mieszkańców do ziemi gryfińskiej. Rodziny wielu z tych ludzi mieszkają w odleglejszych częściach Polski, a nie w okolicach Gryfina. Kluczowa jest więc budowa wśród nich świadomości tego, co mimo różnego pochodzenia ich łączy oraz podkreślanie wspólnych dokonań. Obecni mieszkańcy, zwłaszcza w pierwszym etapie budowania marki, to główna grupa odbiorców działań promocyjnych, gdyż w zakresie atrakcji i wydarzeń gminnych są to podstawowi zainteresowani i uczestnicy. Oferta form spędzania wolnego czasu oraz wartości i możliwości Gryfina powinny być w pierwszej kolejności komunikowane właśnie im. Z czasem staną się oni ambasadorami marki Gryfino. Ich rosnąca duma i zadowolenie z bycia Gryfinianami, będzie skutkowała tym, że nie tylko będą spędzać tu swój czas wolny, lecz również będą zapraszać swoją rodzinę i przyjaciół spoza terenu Gryfina. Tak wiarygodny marketing szeptany zaowocuje w przyszłości napływem turystów oraz pozyskaniem przez Gryfino nowych mieszkańców.

3.2. Potencjalni Mieszkańcy

Potencjalni mieszkańcy to grupa odbiorców marki Miasta i Gminy Gryfino poszukująca atrakcyjnej oferty osiedleńczej oraz dynamicznego rynku pracy. Wśród nich mogą być zarówno poszukujący

strona | 10 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA domu mieszkańcy Szczecina, jak i osoby z gmin położonych w powiecie myśliborskim, pyrzyckim oraz gryfińskim, podążające za pracą. Pierwsza część potencjalnych mieszkańców Gryfina to osoby o zarobkach powyżej średniej krajowej, z ugruntowaną pozycją zawodową, które postanowiły zamienić mieszkanie w Szczecinie na dom jednorodzinny w spokojniejszym Gryfinie. Ważne będą dla nich wymiary oferowanych działek, lecz również otoczenie i plan zabudowy danej miejscowości czy osiedla. Ponadto, w skład tej grupy docelowej wejdą młode rodziny – osoby świeżo po studiach, które wkraczając w dorosłe, rodzinne życie planują zaciągnąć kredyt hipoteczny i osiedlić się w miejscu, które zaoferuje dobre warunki bytowe, jednocześnie pozwalając za tą samą cenę zyskać na jakości życia, w stosunku do mieszkania w Szczecinie. Druga część potencjalnych mieszkańców Miasta i Gminy Gryfino, może pochodzić z innych gmin powiatu gryfińskiego, a także powiatów pyrzyckiego i myśliborskiego (w tym np. gminy: Banie, Widuchowa, Pyrzyce, Chojna, Myślibórz). Osoby z tych gmin mogą przyjechać do Gryfina w celu podjęcia pracy w nowopowstających inwestycjach na obszarze Parku Regionalnego. Zainteresowani będę w szczególności ofertą mieszkaniową w blokach lub domach segmentowych i szeregowych, które są z powodzeniem sprzedawane przez miejscowych deweloperów. Oprócz miejsca pracy oraz atrakcyjnej oferty zakupu mieszkania lub domu, potencjalnemu mieszkańcowi zależy na dobrych warunkach do rozwoju dla dzieci – istotna jest zarówno oferta placówek oświatowych, jak również oferta zajęć pozalekcyjnych i dodatkowych atrakcji. Ważna także będzie bliskość przyrody, umożliwiająca rekreację – weekendowe wycieczki rowerowe, spacery czy codzienny jogging. Osoby zmieniające miejsce zamieszkania to zazwyczaj osoby w sile wieku, które po osiągnięciu pewnego doświadczenia zawodowego, będą szukały okazji do założenia swojej własnej działalności gospodarczej, przez co dodatkowo przyczynią się do rozwoju gminy. Biorąc pod uwagę fakt, że Gryfino jest w stanie zaspokoić większość potrzeb tej grupy, należy dedykować im szereg specjalnych działań marketingowych, które zbudują wśród nich świadomość jakościowej osiedleńczej oferty Miasta i Gminy Gryfino.

3.3. Turyści

Tą wysoce zróżnicowaną grupę odbiorców w całej różnorodności łączy jedna główna cecha – chęć spędzenia czasu poza domem i poznania nowych miejsc. Oczekują ciekawej, jakościowej oferty spędzenia wolnego czasu, którą to będą porównywać z miejscami konkurencyjnymi. Dzięki przygotowaniu konkretnych propozycji specjalnie im dedykowanych, można ich przyciągnąć na teren Miasta i Gminy Gryfino, a dzięki spełnieniu ich oczekiwań można zyskać ich lojalność i przywiązanie. Pochodzić będą w dużej mierze z obszaru Aglomeracji Szczecińskiej. W ramach tej grupy można wyszczególnić 4 główne podgrupy: 1. Odwiedzający jednodniowi – przyjadą do Gryfina okazyjnie, zainteresowani ciekawym wydarzeniem bądź motywowani chęcią spędzenia wolnego czasu na łonie przyrody. Ich poziom zaangażowania nie będzie wysoki, będą raczej zainteresowani podziwianiem widoków i wypoczynkiem o umiarkowanej aktywności. Bardzo chętnie skorzystają za to z oferty gastronomicznej, spaceru po centrum miasta czy nabrzeżu. Przyjadą prawie wyłącznie w pogodne dni. Będą wśród nich zarówno rodziny z dziećmi, grupy znajomych, jak i osoby starsze. Stosunkowo ciężko zyskać ich lojalność, jednakże dzięki odpowiednio

strona | 11 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

szerokiej promocji (i atrakcji, i wydarzeń) może to być najliczniejsza grupa turystów w Gryfinie, reprezentująca pokaźną siłę nabywczą.

ODWIEDZAJĄCY JEDNODNIOWI

Długość sezonu turystycznego czerwiec-sierpień (pogodne weekendy) Nocleg bez noclegu Gastronomia kawiarnia, dobra restauracja Potencjalne atrakcje Nabrzeże, Krzywy Las, mury obronne, Brama Bańska, Kościół Narodzenia NMP

2. Turyści aktywni – będą zainteresowani środowiskiem naturalnym oraz szeregiem atrakcji, jakie oferuje Gryfino. Chętnie skorzystają z wypożyczalni kajaków czy coraz popularniejszych SUP-ów, by odkryć Międzyodrze. Chętnie poznają teren Gminy podczas wycieczki rowerowej. Ich tolerancja na warunki pogodowe jest dużo wyższa niż w przypadku turysty weekendowego – niższa temperatura i deszcz wcale nie musi być dla nich przeszkodą w zrealizowaniu ustalonego planu dnia. Do grupy tej należą głównie osoby młode oraz w średnim wieku. Istotna jest dla nich jakość oferty – dzięki jej wysokiemu poziomowi, można liczyć na ich powrót w przyszłości oraz pozytywny marketing szeptany wśród znajomych. Początkowo nie będą tak liczną grupą jak turyści weekendowi, jednak sezon turystyczny trwa dla nich znacznie dłużej. Z pewnością wielu turystów aktywnych można znaleźć wśród uczestników Gryfińskiego Festiwalu Miejsc i Podróży „Włóczykij”.

TURYŚCI AKTYWNI

Długość sezonu turystycznego maj-wrzesień Nocleg 1-2 noclegi w Gryfinie lub okolicach standard: pensjonat, hostel, kwatera prywatna, gospodarstwo agroturystyczne Gastronomia bar, food truck, budżetowa restauracja, obiady domowe, pub z browarem Potencjalne atrakcje Międzyodrze, Krzywy Las, ścieżki rowerowe, szlaki kajakowe, przyroda

3. Turyści kulturowi – osoby dobrze wykształcone, o ponadprzeciętnej wrażliwości na dobra kultury. Intersujące wydarzenie muzyczne bądź teatralne przekona ich do wydania niemałej kwoty na bilet wstępu. Takie wydarzenia jak Festiwal „Włóczykij” oraz występy Teatru Tańca Ego Vu mogą zachęcić ich do przyjazdu z terenu całego regionu, a nawet bardziej odległych zakątków kraju. Część turystów kulturowych odwiedzających Gryfino, może być członkami Związku Sybiraków lub Kresowiaków, którzy przyjadą tu na przykład podczas festynu pieśni ludowej i kresowej organizowanego przez Stowarzyszenie „Wspólnota

strona | 12 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

Polska”. Turyści kulturowi chętnie wezmą udział w spacerze po mieście w towarzystwie przewodnika.

TURYŚCI KULTUROWI

Długość sezonu turystycznego niezależnie od pory roku i pogody Nocleg bez noclegu w przypadku 1-dniowych wydarzeń nocleg jedno lub kilkudniowy w przypadku dłuższych wydarzeń standard: hotel, hostel, pensjonat, kwatera prywatna Gastronomia restauracja, kawiarnia, bar, food truck, pub z browarem Potencjalne atrakcje wydarzenia, spacery tematyczne z przewodnikiem, obiekty zabytkowe, inscenizacje historyczne

4. Turyści z Niemiec – ze względu na sąsiedztwo z Niemcami, znaczący odsetek turystów w Gryfinie może pochodzić zza zachodniej granicy. Wielu z nich może odwiedzić Gryfino przy okazji podróży rowerowej szlakiem rowerowym Nysa-Odra, który cieszy się dużą popularnością wśród naszych zachodnich sąsiadów. Drugą podgrupą mogą być turyści pływający tzw. hausbotami czyli barkami turystycznymi. Zainteresowani będą możliwością skorzystania z jakościowej infrastruktury na nabrzeżu oraz oferty gastronomicznej. Po zejściu na brzeg, chętnie zwiedzą rowerami okoliczne atrakcje oraz udadzą się na spacer po mieście. Liczną grupą potencjalnych turystów są odwiedzający Park Narodowy Doliny Dolnej Odry, znajdujący się po niemieckiej stronie granicy. Ze względu na korzystne położenie Gryfina oraz niższe ceny usług noclegowych i gastronomicznych w Polsce, mogą oni być zainteresowani urządzeniem bazy wypadowej po polskiej stronie granicy. Jest to szansa na rozwój usług turystycznych w Gryfinie skierowanych do niemieckich odbiorców. Turyści z Niemiec będą się czuli ugoszczeni, jeśli dostępne atrakcje i infrastruktura (np. na Nabrzeżu lub szlaki rowerowe) będą kompleksowo oznakowane i opisane, również w języku niemieckim.

TURYŚCI Z NIEMIEC

Długość sezonu turystycznego maj-wrzesień Nocleg 1-3 dni standard: hotel, pensjonat Gastronomia dobra restauracja, kawiarnia, pub z browarem, lokalne przysmaki i pamiątki kulinarne Potencjalne atrakcje Nabrzeże wraz z infrastrukturą, dobrze oznakowane i opisane szlaki rowerowe i kajakowe, obiekty zabytkowe

strona | 13 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

3.4. Inwestorzy

To grupa menedżerów, dyrektorów i właścicieli przedsiębiorstw, szukających potencjalnych miejsc do zainwestowania, ulokowania nowej siedziby czy też miejsca produkcji. Są to decydenci o dużym doświadczeniu, ugruntowanej pozycji zawodowej i ponadprzeciętnych dochodach, którzy dysponują wielomilionowymi budżetami firm, dla których pracują. Poszukują miejsc z dostępem do wykwalifikowanej siły roboczej i potencjalnych rynków zbytu. Kluczowy jest dla nich dogodny dojazd oraz możliwość uzyskania wsparcia ze strony lokalnych władz. Podejmują decyzje strategiczne dla przedsiębiorstwa, mając na uwadze wieloletnie perspektywy rozwoju obszarów inwestycyjnych. Ważniejszy jest dla nich potencjał przyszłościowy, a nie teraźniejszość zastana. W przypadku Parku Regionalnego w Gryfinie do kluczowych czynników mogących wpływać na pozytywną decyzję o lokalizacji inwestycji jest uzbrojenie terenu. W ramach zakończonego w 2012 roku projektu, kosztem 35 milionów złotych powstała sieć energetyczna, wodno-kanalizacyjna, teleinformatyczna, światłowodowa oraz drogi dojazdowe. Uzbrojony teren Parku Regionalnego ma powierzchnię 160 ha, z czego 55 ha zostało włączone do Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Na terenie SSE dotychczas zainwestowali: Invento – producent innowacyjnych transparentnych puszek PET, wytwarzanych według opatentowanej technologii. W Gardnie firma zatrudnia 50 osób i zajmuje obszar około 10 ha. Invento na przełomie 2017 i 2018 roku planuje otworzyć w Gryfinie Centrum Badań i Rozwoju, które będzie przeprowadzało badania i testy nowych opakowań. Zalando – niemiecki internetowy sklep wysyłkowy z siedzibą w Berlinie skupiający się przede wszystkim na sprzedaży ubrań i butów. Na polskim rynku firma obecna jest od 2012 roku, a w 2016 roku rozpoczęła budowę centrum logistycznego pod Gryfinem. W nowym magazynie o powierzchni ponad 130 tys. m2 zatrudnienie znajdzie nawet 1000 osób. Z magazynu w Gryfinie będą wysyłane paczki do Polski, Niemiec i krajów skandynawskich.

Wyszczególnić można kilka branż, z których przede wszystkim pochodzić mogą inwestorzy skłonni ulokować swój kapitał w Gryfinie. Są to w szczególności:

 Branże wynikające z regionalnych inteligentnych specjalizacji województwa zachodniopomorskiego: o biogospodarka (oparta o naturalne zasoby regionu i jego potencjał gospodarczy oraz naukowo-badawczy) o działalność morska i logistyka (w tym technika morska, branża, która jest mocno osadzona w regionie, ale która musi odpowiadać na współczesne wyzwania) o przemysł metalowo-maszynowy (w regionie przybywa firm z tego sektora, zwiększa się oferta parków przemysłowych, dodatkowym atutem są cenne doświadczenie związane z przemysłem okrętowym) o usługi przyszłości (dynamicznie rozwijająca się branża ICT, IT, KPO, czy przemysły kreatywne) o turystyka i zdrowie (wykorzystanie zasobów przyrodniczych i dorobku kulturowego)  Branże wynikające z przygranicznego położenia Miasta i Gminy Gryfino:

strona | 14 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

o logistyczno-spedycyjna – atrakcyjne położenie przy granicy z Niemcami i stosunkowo niedaleko od bałtyckich portów oraz przy europejskich trasach E65 (droga ekspresowa S3) oraz E28 (autostrada A6) o e-commerce o hotelarska IBNGR – subregiony i ich specjalizacje Według Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową subregion szczeciński, w którym znajduje się m.in. powiat gryfiński, cechuje się następującą atrakcyjnością dla poszczególnych typów działalności:

 Działalność przemysłowa (wysoka, 4/5)  Działalność usługowa (wysoka, 4/5)  Działalność zaawansowana technologicznie (najwyższa 5/5; 9. miejsce w kraju) Atrakcyjność inwestycyjna regionów Polski 2015 – zachodniopomorskie W dorocznym raporcie przygotowywanym na zlecenie Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Gmina miejsko-wiejska Gryfino została oceniona jako jedna najatrakcyjniejszych w całym województwie zachodniopomorskim. Na 114 gmin Pomorza Zachodniego 25 – w tym Gryfino – zostało docenionych najwyższym wynikiem (A, w 6-stopnowej skali od A do F). Gryfino otrzymało ponadprzeciętne oceny dla wszystkich analizowanych sekcji gospodarki: przemysłu przetwórczego, handlu i napraw, zakwaterowania i gastronomii oraz działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej.

Ilustracja 1 Potencjalna atrakcyjność inwestycyjna gmin dla gospodarki narodowej w 2014 roku

strona | 15 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

4. BIG IDEA

Idea marki ma skupiać jej wartości. Stanowi ona jej podstawę i pewien mit założycielski, do którego będą odwoływały się wszystkie działania marki. Ma ona wypływać z tożsamości marki i inspirować do budowania jej pożądanego wizerunku. Jak dowodzą przeprowadzone badania i audyt, miasto i gmina Gryfino znajdują się w momencie przełomowym. Z jednej strony mieszkańcy oraz najbliższe otoczenie marki czują zniechęcenie, poczucie braku wpływu na rzeczywistość i marazmu. Spowodowane jest to wieloletnim brakiem dialogu na linii samorząd – otoczenie bliższe (mieszkańcy) oraz samorząd – otoczenie dalsze (potencjalni mieszkańcy, turyści). Z drugiej strony istnieją plany rozwoju jak również zakończone i realizowane inwestycje stwarzające szansę na realną zmianę w zakresie rozwoju gospodarczego i rynku pracy, funkcji turystycznej, oferty kulturowej, dostępności komunikacyjnej. Jest to kluczowy moment, żeby zaprosić mieszkańców Gryfina do współtworzenia nowej rzeczywistości, której symbolem ma stać się komunikacja pod nową marką. Marka ta ma służyć jako narzędzie dialogu i współpracy w budowaniu nowej rzeczywistości w Gryfinie. Ma być symbolicznym nowym otwarciem w rozwoju miasta i gminy. Ma pokazać zarówno mieszkańcom, jak i pozostałym grupom odbiorców, że Gryfino jest otwarte na ich inicjatywę oraz budowanie wspólnej przyszłości. Marka ta ma również zmienić geopolityczne, a nawet topograficzne położenie Gryfina. Z miejsca przez dekady położonego na peryferiach i rubieżach. W sensie dosłownym i przenośnym okaleczonego. Które mogło komunikować się tylko „na wschód” . Droga na zachód była zamknięta. Dlatego też Gryfino nie mogło rozwijać się harmonijnie, korzystało tylko z energii wschodu, która pewnym osłabionym echem docierała tutaj z Warszawy. Energia gospodarcza, kulturowa, a także przyrodnicza z zachodu nie miała dostępu do Gryfina. Przeszło dziesięć lat po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej sytuacja ta się odmieniła. Granica z miejsca „martwego” i znajdującego się „na końcu” znalazła się w środku. Pomiędzy dwoma bardzo blisko zespolonymi krajami. Dzięki temu to właśnie na granicy może dochodzić do najbardziej dynamicznych i twórczych spotkań: biznesowych, kulturowych i społecznych. Marka w swojej idei przewodniej ma odwoływać się właśnie do tych dwóch aspektów – aktywnego włączenia społeczności lokalnej do współtworzenia nowej rzeczywistości oraz do określenia na nowo położenia Gryfina. Marka ma pomóc w przewartościowaniu postawy społecznej z biernej w czynną oraz w zmianie oceny własnego położenia z nieatrakcyjnego i peryferyjnego na bardzo atrakcyjne i centralne.

strona | 16 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

Podstawowa idea marki – BIG IDEA to

Gryfino – Energia Międzyodrza

Misja marki: Smart City - Gryfino jako małe miasto dające wielkomiejski potencjał. Doskonale wykorzystujące fakt granicznego położenia. Aktywnie współtworzone przez mieszkańców i otwarte na turystów. Miejsce kreacji, synergii, wyjątkowej jakości życia. Bez kompleksów. Gdyż to co robi, stara się robić doskonale.

Cel marki: Zaoferowanie kompaktowej, przyjaznej przestrzeni dla obecnych i przyszłych mieszkańców, turystów i inwestorów. Wykorzystującej metropolitarne położenie, zjawiskową naturę i atuty jakie daje granica.

Wartości marki

 Wartości marki mają wypływać wprost z energii, jaką ona wyzwala. Energia rozumiana dosłownie funkcjonuje w marce Gryfino na trzech poziomach: o Energia natury – nurt Odry, rozlewiska, dzikie tereny, o Energia społeczna – napędza pasjonatów, twórców, sportowców, poszczególne jednostki jak i kolektywy do działania. Sprawia że narody spotykają się, a jednostki podróżują po świecie o Energia gospodarcza – każe mądrze ryzykować, rozwijać się i współpracować, budując nowe miejsca pracy

strona | 17 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

Energia w marce Gryfino jest także rozumiana szerzej. Jej pojawienie się wyzwala takie wartości jak: o Kreatywność – towarzyszy twórcom z Gryfina z wielu dziedzin sztuk, każe widzieć świat inaczej, stwarzać nową jakość o Towarzyskość – chęć współpracy, dzielenia się z innymi chwilami, wydarzeniami, ulubionymi miejscami o Ambicja – chęć mierzenia się z największymi wyzwaniami, stawiania sobie niecodziennych celów o Odwaga – śmiałość we wprowadzaniu zmian, walki z utartymi schematami o Zaufanie – wiarę w innych i we własne siły, niezbędną cechę, aby pojawił się sukces o Konsekwencja – upór do doskonalenia się, chęć do ponoszenia wysiłku o Chęć przekraczania granic – tych fizycznych jak i psychicznych, odkrywania nowych możliwości

Międzyodrze, do którego odwołuje się marka Gryfino to kraina nieodkryta. Zapominana od stu lat. Ziemia niczyja, która po II wojnie światowej stanowiła naturalną granicę pomiędzy PRL a DDR. Odwołanie się do Międzyodrza obrazuje zmianę optyki w myśleniu i rozwoju. To co przez dekady było pasem ziemi nikomu nie potrzebnej, leżącej poza strefą zainteresowania, stanowiącą wręcz obszar wyłączony z życia człowieka, obecnie staje się symbolem europejskości. Jest to naturalny most pomiędzy dwoma wielkimi krajami środkowej Europy Polską i Niemcami. To także naturalne pole współpracy na wszelkich możliwych płaszczyznach mieszkańców przygranicznego Gryfina oraz miast po drugiej stronie granicy takich jak: Mescherin , Gartz (Oder), Schwedt (Oder).

Międzyodrze w rozumieniu przyrodniczym to niezwykły obszar chronionego krajobrazu znajdujący się częściowo w ramach Nationalpark Unteres Odertal po stronie Niemieckiej i Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry po stronie Polskiej.

Międzyodrze w rozumieniu kulturowym ma szansę stać się platformą realizacji wspólnych inicjatyw transgranicznych. Niektóre z nich powinny stać się najważniejszymi w swojej kategorii dla obu krajów. Te najważniejsze mogą pojawić się w sferze festiwali podróżniczych, tańca współczesnego, inicjatyw przyrodniczych.

strona | 18 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

5. Założenia do systemu komunikacji

5.1. Określenie głównej idei komunikacyjnej

Hasła przewodnie marki

Wyzwalamy energię!

Hasło do stosowania

Jesteśmy bramą na Międzyodrze!

każe zwrócić swoją takie uporządkowanie procesu komunikacji, żeby był on spójny, zrozumiały.

Zakłada się, że aby osiągnąć cel strategiczny jakim jest budowa atrakcyjnego wizerunku marki miasta i gminy Gryfino należy: W zakresie turystyki – zbudować ofertę wykorzystującą zasoby W zakresie atrakcyjności gospodarczej – lepiej komunikować osiągniecia związane z funkcjonowaniem strefy regionalnej Gardno W zakresie atrakcyjności dla przyszłych mieszkańców – zbudować przekaz obejmujący elementy atrakcyjności gospodarczej i turystycznej oraz podkreślić inwestycje infrastrukturalne w modernizację kolei W obszarze atrakcyjności dla obecnych mieszkańców – przygotować efektywne kanały komunikacji obejmujące przekaz informacji o działaniach Urzędu oraz zbieranie informacji zwrotnych od mieszkańców i zaangażowanie ich w postawy obywatelskie związane z miastem. 5.2. Wytyczne kodu graficznego i werbalnego marki

Kod graficzny i werbalny marki definiuje jej podstawowe założenia odnośnie symboli graficznych i wyrażeń słownych jakimi posługiwać się będzie marka. Założenia te, mają stanowić brief do kreacji znaku graficznego i systemu identyfikacji wizualnej marki.

strona | 19 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

Założenia do kreacji znaku graficznego marki Gryfino w zakresie jego kolorystyki, formy, sposobu narracji:

 Znak ma odwoływać się do kolorów natury. Ma czerpać z barw wody (Odra, Jeziora) oraz przyrody Międzyodrza. Należy również spróbować uchwycić w nim korelację z istniejącym herbem miasta i jego kolorami (w miarę możliwości)  W formie ma być energetyczny i dynamiczny  Nowoczesny, ale zrównoważony i ponadczasowy

Założenia do systemu identyfikacji wizualnej System taki powinien obejmować całość aktywności komunikacyjnej marki ze szczególnym uwzględnieniem elementów wylistowanych poniżej:  Projekt układów graficznych (lejoutów), materiałów drukowanych w tym: biuletynu informacyjnego wydawanego w formie magazynu, folderów promocyjnych  System oznakowania miejskiego. Składający się z witaczy, tablic ulicowych, tablic numerowych, słupów z tablicami kierującymi do budynków użyteczności publicznej i atrakcji turystycznych, tablic informacyjno-promocyjnych z planem miasta, nośników specjalnych służących promocji własnych imprez i przedsięwzięć Gryfina  Projekt logo instytucji miejskich takich jak Gryfiński Dom Kultury i innych  Projekt jakościowych gadżetów promocyjnych stanowiących dedykowane marce wyróżniające elementy

Założenia do zdjęć i grafik komunikujących markę

 Zdjęcia powinny być dynamiczne ukazujące sytuacje budzące pozytywną energię w każdej ze sfer aktywności marki.  Tematem zdjęć ma być zawsze grupa ludzi w starannie wybranych kontekstach takich jak: wyprawa kajakowa na Międzyodrze; spacer, przejażdżka rowerowa lub targ kulinarny na Bulwarach Nadodrzańskich; ekipa inżynierów pijących kawę na budowanie obiektów przemysłowych w Parku Regionalnym, czy młode matki zaprowadzające dzieci na najnowocześniejszego w Polsce żłobka. Zdjęcia mają pokazywać nowe sytuacje, które do tej pory nie były kojarzone z Gryfinem i przekazywać nowe informacje o jego ofercie.

 Estetyka zdjęć powinna być najwyższej jakości. Zdjęcia wykonane przez profesjonalistów za pomocą aparatów pełno klatkowych, obrobione z podkreślonym kontrastem kolorów. Wywołane w stylu mat lub pół mat.

Założenia do komunikatów werbalnych wyrażających markę

 Na poziomie werbalny marka Gryfina powinna być intrygująca i zachęcająca do interakcji. Warto pokazać w sposób przewrotny. Marka powinna opowiadać historię atrakcyjne dla odbiorcy i kojarzące się jednoznacznie pozytywnie.  Historie opowiadane przez markę Gryfino, te na pozór powinny pasować bardziej do innych, bardziej prestiżowych miejsc na świecie. Po zapoznaniu się z opowieścią w głowie odbiorcy

strona | 20 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA powinna pozostać informacja o tym, że Gryfino jest tak atrakcyjne jak inne miejsca uważane za liderów w swoich kategoriach atrakcyjności. Np. wyprawa młodych skautów na kanu po czcinowiskach Międzyodrza mogłaby być pokazana niczym w Amazonii, występy tańca współczesnego w Gryfinie mogłyby być porównane do Nowego Jorku, wyprawa nowoczesną koleją z wykorzystaniem Zintegrowanego Węzła Przesiadkowego może zostać zestawiona z miastami w Holandii czy Japonii.

strona | 21 | STRATEGIA MARKI MIASTA I GMINY GRYFINO CZ. II STRATEGICZNA

6. Określenie strategii marki pod kątem grup odbiorców

Poniżej wskazano produkty jakie może zaoferować marka dla kluczowych grup odbiorców. Są to jedynie podstawowe założenia, które powinny zostać rozwinięte w strategii promocji i komunikacji marketingowej.

6.1.1. Obecni Mieszkańcy

Zarówno mieszkańcy Miasta jak i Gminy Gryfino wyrażają się obecnie o swoim miejscu zamieszkania w sposób umiarkowany. Wizerunek jakim określają swoją małą ojczyznę można określić jako nijaki. Z tego powodu blisko 50% mieszkańców Gminy i 1/3 mieszkańców miasta nie wiąże swojej przyszłości z Gryfinem. Przeważają wśród nich opinie, że miasto nie jest: ani ładne, ani brzydkie; ani pracowite, ani leniwe; jest za to jest nieco bardziej zrównoważone niż dynamiczne i przywiązane do tradycji niż nowoczesne. Ukazuje to swego rodzaju letarg i marazm oraz brak wiary w zmiany. Wśród wielu mieszkańców panuje przeświadczenie, że w Gryfinie nic się nie dzieje, a miasto pozostaje w tyle za dynamicznie rozwijającą się rzeczywistością. Określając pola aktywności Gryfina, które najbardziej odbiegają od ideału zdaniem mieszkańców należy wskazać:

 rynek pracy,  rozwój gospodarczy,  rynek mieszkaniowy,  ofertę rekreacyjną,  opiekę medyczną. Dlatego też, właśnie te cztery obszary powinny stanowić pola szczególnego zainteresowania działań w ramach kreacji nowej marki. W każdym z nich bowiem został zdiagnozowany istotny potencjał, którym jak do tej pory nie był silnie komunikowany przez Gryfino. Okazuje się, że mieszkańcy nie widzą zmian na wielką skalę na rynku pracy i w rozwoju gospodarczym, jakie wiążą się z rozpoczynającym działalność Parkiem Regionalnym. Nie dostrzegają także oferty rekreacyjnej, którą promować ma między innymi punkt informacji turystycznej. Rynek pracy i rozwój gospodarczy Ponieważ rynek pracy wynika wprost z rozwoju gospodarczego, działania dedykowane obu kategoriom zostały opisane wspólnie.

Tabela 2 Działania wspierające poprawę myślenia o lokalnym rynku pracy I rozwoju gospodarczym przez mieszkańców Gryfina