K Nederlands Tijdschrift td tegen de

NT Kwakzalverij

Jaargang 123 | 2012 | 4

Jaarrede Kackadorisprijs Bruinsmapenning 2012 Het Nederlands Tijdschrift tegen de Kwakzalverij (v/h Actieblad, v/h Maandblad tegen de Kwakzalverij) is een uitgave van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, vereniging tot evaluatie van alternatieve behandelmethoden en tot bestrijding van kwakzalverij

Adviesraad Prof. dr. J. A. den Boer, hoogleraar biologische psychiatrie Prof. dr. P. Borst, emeritus hoogleraar klinische biochemie Prof. dr. D. D. Breimer, emeritus hoogleraar farmacologie Prof. dr. W. M. J. Levelt, emeritus hoogleraar psycholinguïstiek Prof. dr. A. Rijnberk, emeritus hoogleraar interne geneeskunde gezelschapsdieren

Redactie B. van Dien, [email protected] Aanleveren van kopij, maximaal 1500 woorden, in Word. Afbeeldingen dienen als aparte bestanden aangeleverd te worden, elektronische figuren tif- of jpeg-format, minimaal 600 pixels. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen en brieven te redigeren en in te korten. De auteurs verlenen impliciet toestemming voor openbaarmaking van hun bijdrage in de elektroni- sche uitgave van het Nederlands Tijdschrift tegen de Kwakzalverij.

Jaarabonnement: e 37,50 Losse nummers: e 9,50 ISSN: 1571-5469 Omslagtekening: Koninklijke onderscheidingen door Nina Maissouradze

Vereniging tegen de Kwakzalverij opgericht 1 januari 1881 Correspondentieadres: Harmoniehof 65, 1071 TD Amsterdam tel: 0620616743, e-mail: [email protected]

Bestuur Voorzitter: mw. C. J. de Jong, anesthesiologe, Amsterdam Secretaris: prof. dr. F. S. A. M. van Dam, psycholoog, Amsterdam Penningmeester: drs. R. Giebels, econoom, Amsterdam

Leden G. R. van den Berg, psychiater, Amsterdam Dr. M. J. ter Borg, MDL-arts i.o., Barendrecht Drs. T. P. C. Dorlo, farmacoloog, Amsterdam Mr. Th. J. Douma, oud-advocaat, Leiden Prof. dr. M. W. Hengeveld, emeritus hoogleraar psychiatrie Mw. drs. S. J. M. Josephus Jitta, docente Italiaans, Amsterdam P. G. Klasen, tandarts, Sneek Prof. dr. R.A.P. Koene, emeritus hoogleraar nefrologie, Nijmegen Dr. J.T. Lumeij, uhd diergeneeskunde, Houten Dr. C. N. M. Renckens, vrouwenarts, Hoorn Dr. L. J. A. Stalpers, radiotherapeut Prof. dr. H. Timmerman, emeritus hoogleraar farmacochemie, Oegstgeest Prof. dr. M. Vermeulen, neuroloog, Amsterdam Mw. dr.ir. C. A. Vietsch, Utrecht M. A. Westerouen van Meeteren, medisch-juridisch adviseur, Vught Erelid I. A. van de Graaff (1943-2009) Erevoorzitter Dr. C.N.M. Renckens

De contributie bedraagt minimaal e 45 zulks met inbegrip van een abonnement op het Nederlands Tijdschrift tegen de Kwakzalverij; voor studenten, oio’s en leerling-verpleegkundigen e 15; begunstiger wordt men door schenking aan de vereniging van minimaal e 400. Rekeningnummer 32237 ten name van de penningmeester van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, Amsterdam www.kwakzalverij.nl Jaarvergadering 2012

6 oktober 2012 Vereniging tegen de Kwakzalverij Felix Meritis, Amsterdam

Aanwezig: Renckens (erevoorzitter), Timmer- De VtdK is nu financieel weer gezond en dat man, Vermeulen, De Jong (voorzitter), Josep- is niet in de laatste plaats aan zijn stringente hus Jitta, Douma, Lumeij, Hengeveld, Stalpers, beleid te danken. Antoinette Vietsch, Thomas Van den Berg, Van Dam (notulen), Ter Borg, Dorlo en Rob Giebels worden voorgesteld als Klasen, Pellicaan benevens 26 leden. bestuursleden. De vergadering gaat bij accla- De vergadering wordt geopend door de voorzit- matie akkoord met de (her)benoemingen van ter Catherine de Jong. de bestuursleden. De notulen van de vergadering van 8 oktober 2011 worden goedgekeurd. Verslag van de secretaris Renckens en Pellicaan treden reglementair af. over het verenigingsjaar Renckens is herkiesbaar, Pellicaan stelt zich 2011-2012 niet herkiesbaar. Catherine de Jong memoreert de grote verdiensten van Pellicaan als penning- Ledenaantal meester. Pellicaan is er in geslaagd de VtdK De VtdK heeft, ik kan het niet anders zeggen, een veilig door de financieel ruwe zee te loodsen. goed jaar achter de rug. Dat blijkt alleen al uit het

Chris Pellicaan in de bloemen K td

december 2012 NT  De secretaris vertelt

feit dat, in tegenstelling tot wat bij veel andere bij de RCC tegen een chiropractor in Amster- verenigingen het geval is, het ledental niet is ge- dam in verband met leugenachtige reclame, daald. Al jaren hebben we een kleine 2100 leden, aangebracht door onze bestuursleden De Jong er komt wat bij en er gaat wat af. We zijn een ta- en Vermeulen die de zaak overigens gewonnen melijk anarchistisch clubje en de wijze waarop we hebben, (3) dezelfde chiropractor heeft De Jong vergaderen is een regelrechte nachtmerrie, zeker daarna aangeklaagd bij de medische tuchtraad voor een notulist. Er is geen enkele regel waar omdat zij de bekwaamheid van de chiropractor we ons aan houden, maar als je ziet wat we zoal in twijfel had getrokken en tenslotte is Renc- bereikt hebben, is dat niet slecht, vind ik zelf, en kens nog in de clinch geraakt met de advocaat ik zal u daar nog wat over vertellen. van deze chiropractor en heeft hem voor de raad van discipline gesleurd. Ik denk overigens Media dat ze ook niet met instemming naar de moti- De media weten ons nog steeds goed te vinden: vatie van de jaarlijkse Kackadorisprijs gekeken ik denk dat we tegenwoordig wekelijks ergens hebben, maar dat komt vanmiddag aan de orde. in de pers te vinden zijn. Menig instituut met De VtdK heeft een patiënt geholpen met een een grote pr-afdeling is denk ik jaloers op ons. klacht over de bejaarde chelatietherapeut Van Al die free publicity heeft volgens mij een waar- der Schaar. Nadat deze oorspronkelijk veroor- de die onze begroting ver te boven gaat. We zijn deeld was tot een schorsing van één jaar, is dit zelfs in het walhalla van de Nederlandse jour- in hoger beroep teruggedraaid tot een waar- nalistiek doorgedrongen, want met enige re- schuwing. Jammer, maar wat overeind bleef gelmaat citeert Geenstijl met instemming onze was dat Van der Schaars therapie ook door het website, hetgeen tot een hausse aan bezoeken centraal college als obsoleet werd beschouwd. aan onze site leidt. Ik heb overigens de stellige Verboden om deze kwaktherapie toe te passen is indruk dat de media thans veel kritischer staan het kennelijk niet. Ik sla nu maar even de talloze ten opzichte van alternatieve geneeswijzen dan klachten over die Marie Prins ingediend heeft enige tijd geleden. Het sarcastische artikel in bij de RCC over advertenties van kwakkruiden HP/De Tijd van deze week over VSM is daar en prof. Sickbock-apparaten, zaken die ze alle- een goed voorbeeld van. maal gewonnen heeft. De RCC maakt overuren door de VtdK. Eén zaak wil ik u tenslotte niet Juridische zaken onthouden en dat is een zaak die door Sjeng Lu- Aan het juridisch front is het tamelijk rustig ge- meij, onze onvolprezen dierenarts en acupunc- bleven. Van mevrouw Sickesz die ons tot nu toe tuurspecialist, aanhangig is gemaakt bij het ongeveer € 130.000 heeft gekost, zijn wij nog veterinair tuchtcollege over een papegaai die steeds niet af. De zaak dient na de uitspraak van een bioresonantiebehandeling niet overleefde. de Hoge Raad nu weer voor het gerechtshof in De VtdK heeft de advocaat van de benadeelde Den Haag. In oktober doet het hof uitspraak. eigenaar van de papegaai gesubsidieerd. Dat er Dit jaar hebben we nogal wat ruzie met chiro- nog veel zendingswerk in de diergeneeskunde practoren. We hebben diverse zaken tegen hen is te doen, blijkt deze week uit een reportage in lopen, namelijk (1) een zaak wegen titelfraude VN waar een mevrouw wordt geciteerd die een tegen een chiropractor in Assen, (2) een zaak poes heeft die haar hond niet verdraagt. Omdat K td

 NT december 2012 niks hielp, heeft ze nu ten einde raad de hulp sprake meer. Tot onze blijdschap is het VtdK- van een acupuncturist ingeroepen. Zelf gelooft standpunt overgenomen. In het Kunduz-ak- ze niet in acupunctuur, ‘als de poes er maar in koord staat nu dat ‘alternatieve behandelwijzen gelooft’, zegt ze. niet geacht kunnen worden een bijdrage te le- veren aan de medische verzorging van de mens’ Ziektekostenverzekeraars met als consequentie en dat men gewoon btw Er zijn twee zaken die ik met u wil doornemen verschuldigd is. Wij hadden het niet beter kun- en die de bestrijding van kwakzalverij zeer ten nen formuleren, sterker nog, wij hadden het goede komen. Dat is in de eerste plaats het feit zo geformuleerd. Acupuncturisten zijn nu druk dat een grote verzekeringsmaatschappij nu alle aan het lobbyen om dit weer ongedaan te ma- alternatieve behandelingen uit haar aanvullen- ken. Maar zeker nu Groen Links gedecimeerd is de pakket wil schrappen. Zoals u weet is het de en Jolanda Sap uit de Kamer is verdwenen, geef VtdK een doorn in het oog dat er zoveel rare ik ze nog maar weinig kans. kwakzalverij vergoed wordt in de aanvullende pakketten en, nog erger, dat je je bij vrijwel Tot slot geen enkele verzekeringsmaatschappij aanvul- Een van de centrale figuren inHeer Bommel en lend kan verzekeren zonder een alternatieve de Bovenbazen is Pee Pastinakel, een dwergje behandeling voor lief te moeten nemen. Bo- dat wonderen kan verrichten met kruiden. Maar vendien zit het de VtdK dwars, dat kwakzalvers op een slechte dag zit Pee treurig te neer, want zich voordurend beroepen op de status van hun moderne bestrijdingsmiddelen zoals DDT heb- behandeling omdat de verzekeringsmaatschap- ben zijn gewassen vernietigd. ‘Mijn gehele ge- pijen een vergoeding geven. ‘Wat zeuren jullie was is naar de vernerving’, zegt hij. Ik moest toch’ laten ze ons nogal eens weten, ‘we krijgen hier aan denken toen ik een interview in HP/ het vergoed dus de verzekeringsmaatschappijen De Tijd van deze week zag met Luc Knispel,de vinden het prima wat we doen’. De betreffende baas van VSM. Knispel is een naam die zo uit verzekeringsmaatschappij die nog even ano- een Bommelverhaal zou kunnen komen. Knispel niem wil blijven, gaat nog een stap verder en wordt geïnterviewd in zijn verdorde kruidentuin. wil zelfs wereldkundig maken dat ze samen met Die is niet vernietigd door de DDT maar door de VtdK haar aanvullende pakketten wil opscho- een veel giftiger bestrijdingsmiddel, de Vereni- nen. We aarzelen nog enigszins of we er goed ging tegen de Kwakzalverij. En die Vereniging aan doen gehoor te geven aan het verzoek van die deugt niet want die wordt betaald door een de verzekeraar. aantal reguliere bedrijven. Zeker weten doet hij het niet zegt hij, maar het moet haast wel, zo Btw invloedrijk, daar moet het grote geld wel achter De VtdK heeft het afgelopen jaar intensief ge- zitten, zo iets. Mooier compliment uit onver- lobbyd om de regering zover te krijgen dat dachte hoek kunnen we niet krijgen. iedereen die alternatieve behandelwijzen toe- past, btw betaalt. Dat vereist enige uitleg. Heel kort, het probleem is dat fysiotherapeuten die Knispel in zijn VSM-tuin bijvoorbeeld aan acupunctuur doen, btw moe- ten betalen terwijl artsen die precies het zelfde doen hiervan zijn vrijgesteld. Dat komt omdat artsen vrijwel altijd zijn vrijgesteld van btw. Dat werd door de fysiotherapeuten als ‘meten met twee maten’ betiteld en daar kregen ze tot bij Ik krijg als secretaris van de VtdK ongeveer het Europese Hof gelijk in. Het voert te ver om een keer per week een mail van iemand die ons op alle juridische verwikkelingen in te gaan, beschuldigt dat wij aan de hand lopen van Big maar de VtdK heeft er sterk op aangedrongen Farma en dat wij hier dik voor betaald worden. bij het ministerie van financiën om alle alterna- En, voegen ze er aan toe, zoals ook Luc Knispel tieve behandelingen onder het hoge btw-tarief doet, laten ze eerst maar eens kijken naar de te brengen ongeacht door wie ze uitgevoerd tekortkomingen in de reguliere zorg. Duizen- worden. Van meten met twee maten is dan geen den doden per jaar! Ik krijg zoveel van dit soort K td

december 2012 NT  hate-mails dat ik nu een standaardantwoord heb gemaakt waarin ik uitleg dat we echt door niemand gesponsord worden, niet door de in- dustrie, niet door big farma, door niemand niet. Maar niemand gelooft ons natuurlijk. En gezien het soort aantijgingen doen we er verstandig dat ook maar zo te houden. Ik concludeer er in ieder geval uit , dat ons veel macht wordt toe- geschreven. Eén brief, die ik gisteravond laat binnen kreeg, wil ik u niet onthouden omdat hij zo kenmerkend is: ‘Ik wil even reageren op uw vereniging. Ik begrijp niet waar u het recht en wijsheid van- daan haalt om zo tegen homeopathie te zijn. Wij hebben heel goede ervaring met homeopa- 1200 thie. 1000 Mijn vrouw heeft zeven jaar geleden borstkan- ker gehad en neemt u maar van mij aan dat ze 800 Webredacteur zonder homeopathie nu niet meer geleefd had. 600 Als je alleen maar afhankelijk bent van de regu- 1200400 1000 liere geneeskunde, ben je vlug ten dode opge- 200 schreven. Uw wetenschappelijke geneeskunde 800 0 is voor een heel groot gedeelte een kwestie van 600

400 jul-11 jul-12 okt-11 okt-12 jan-12 feb-12 jun-12 apr-12 mrt-12

commercie en dikkeduimenwerk. Ik spreek uit sep-11 nov-11 dec-11 sep-12 aug-11 aug-12 mei-12 ervaring. 200 Ik wens niemand iets slechts, maar leden van uw 0 vereniging gun ik stiekem toch af en toe iets jul-11 jul-12 okt-11 okt-12 jan-12 feb-12 jun-12 apr-12 mrt-12 sep-11 nov-11 dec-11 sep-12 aug-11 aug-12 Graag wil ik met u de discussie aangaan. mei-12 Met homeopathische groet…’ Aantal twitterende volgers van @kwakzalverij Om met onze volksschrijver Gerard Reve te eindigen: ‘het is gezien […] het is niet onopge- 350000 merkt gebleven’. 300000

Frits van Dam 350000250000 300000 200000 VERSLAG REDACTEUR 250000 NEDERLANDS TIJDSCHRIFT 150000 200000 TEGEN DE KWAKZALVERIJ 100000 150000 50000 De betaalde oplage van het tijdschrift is, als im- 100000 mer, groeiende, crisis of geen crisis. Daarom 500000 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 gaat de redactie in het nieuwe jaar weer wel- 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 gemoed aan de slag om een blad te maken ‘ter Aantal unieke bezoekers website lering ende vermaeck’. Ook nu weer doet de re- dactie een beroep op u, lezer, om het tijdschrift nemen. De hoeveelheid unieke bezoekers (het te verrijken met uw bijdrage. aantal verschillende personen die in een pe- Bert van Dien riode een site bezoeken) steeg van ongeveer 21.000 in 2003 naar bijna 300.000 in 2012. VERSLAG VAN DE Met de komst van wetenschapsjournalist Broer WEBREDACTIE 2011-2012 Scholtens is zowel de kwaliteit als de kwantiteit van de artikelen op de website verbeterd. Dit is De bezoekersaantallen van de website van de waarschijnlijk ook terug te zien in de stijging Vereniging tegen de Kwakzalverij blijven toe- van het bezoekersaantal in het afgelopen jaar. K td

 NT december 2012 Sinds ongeveer een jaar is de vereniging ook zijn toegenomen. De inkomsten aan donaties actief op andere social media zoals Twitter, zijn in absolute zin niet toegenomen en maken Facebook en LinkedIn. Op die manier wordt er nog maar een relatief klein onderdeel uit van ook een andere, deels jongere, doelgroep be- alle inkomsten (tussen de 10 en 15%). reikt. Alle artikelen die op de website worden Het tekort leidt niet onmiddellijk tot een pro- geplaatst, worden ook op Twitter vermeldt om bleem. Een paar jaar geleden is besloten tot op- extra aandacht te creëren. Ook kan er via Twit- richting van een Steunstichting Kwakzalverij die ter nog sneller gereageerd worden op de actua­ dient om de financiële gevolgen van juridische liteit. procedures op te vangen. De Steunstichting is Martijn Ter Borg gefinancierd met overschotten van de afgelo- pen boekjaren van de Vereniging en heeft vol- VERSLAG VAN DE doende geld beschikbaar. De Vereniging zal dan PENNINGMEESTER ook een verzoek indienen bij de Steunstichting voor financiële ondersteuning. De begroting In het afgelopen boekjaar van 1 september van de Vereniging wordt weer structureel op 2011 tot 1 september 2012 is flink meer geld orde gemaakt door uitgaven aan website-con- uitgegeven dan binnengekomen. Het grootste tent en het jaarlijkse symposium te reduceren. probleem vormen de uitgaven. De juridische Ook zal een toegangsprijs voor het symposium kosten die de Vereniging heeft gemaakt zijn veel gaan gelden. Besloten is om de contributie niet groter dan was begroot. Ook de kosten van de te verhogen. jaarvergadering in 2011 en de kosten van boe- De leden van de kascommissie, C.A. Vietsch ken (het voorzittersboek en het boek van het en T.P.C. Dorlo, hebben de jaarrekeningen over afscheid van Rien Vermeulen) die als geschenk september 2010 – september 2011 en septem- aan de leden zijn aangeboden zijn hoger dan ber 2011 – september 2012 onderzocht. begroot. Gezien de resultaten van de controle advise- De inkomsten van de VtdK bestaan vrijwel ren de leden van de kascommissie decharge te uitsluitend uit contributies en donaties van le- verlenen aan de penningmeester, de heer C.H.P. den. Er zijn geen inkomsten uit sponsoring door Pellicaan voor de genoemde jaarrekeningen. derden. De inkomsten bleven enigszins achter Tot slot: indien leden behoefte hebben aan bij de verwachtingen; met name inkomsten uit gedetailleerde inzage in de financiële stukken donaties waren lager dan begroot. Wanneer de van de Vereniging kunnen zij hiervoor contact jaarrekeningen van de afgelopen tien jaar op opnemen met de penningmeester. l een rij worden gezet dan valt op dat de contri- Chris Pellicaan butie-inkomsten met ongeveer een factor vier K td

december 2012 NT  Jaarrede 2012

C.N.M. Renckens

Twee dingen goed begrijpen of mijn ontwenningskuur

Dames en heren, In de afgelopen 23 jaar (even lang als Marijnis- sen leider was van de SP) stond ik achter dit katheder als voorzitter en kon ik mij na de meer huishoudelijke onderdelen van de vergadering tot u richten met de ‘jaarrede van de voorzit- ter’, iets dat ik steeds als een voorrecht zag en waarop ik mij altijd grondig voorbereidde. Dit jaar leek zulks niet meer aan de orde, ik was im- mers afgetreden, maar tien dagen geleden werd mij door voorzitter en secretaris te verstaan ge- geven, dat ik desgewenst wel wat spreektijd kon krijgen. Ik schrok daar enigszins van, want ik had niets voorbereid en had ook niet direct een Vaste jaarredenaar geschikt onderwerp. Drie dagen en veel getob later kreeg ik opeens een e-mail van de secreta- de Orde van Oranje Nassau naast de hem toe- ris met de volgende tekst: ‘De link pas openen sprekende Haarlemse burgemeester met het als je rustig zit, zorgen dat je na het openen een onderschrift ‘Koomans, tandarts te Haarlem, kalmeringsmiddel bij de hand hebt of dat Foke- geridderd door de burgemeester van Zaandam’. lien je insnoert in een dwangbuis’. De secretaris Deze laatste functie wordt bekleed door Geke kent mij inmiddels erg goed en heeft een feilloze Faber en zij heeft met de hele zaak natuurlijk feeling voor mijn idiosyncrasieën. Ik opende de niets te maken, maar daarvan keek ik niet echt link na het treffen van de door hem aangeraden op. De IOCOB-website, die het bericht bracht, veiligheidsmaatregelen en ontstak inderdaad in bevat natuurlijk wel meer foutjes. Maar verder grote woede bij kennisneming van het bericht klopte het bericht: alweer een kwakzalver met in de link: ‘Drs. Bas Koomans, acupunctuur een koninklijke onderscheiding! En toen had ik onderwijscoördinator geridderd op NAAV-con- mijn onderwerp en daarom sta ik hier alsnog gres’. Op de foto staat de kersverse Ridder in op mijn vertrouwde plek. Ik heb besloten u in K td

 NT december 2012 vertrouwen te nemen – dat kan nu wel met mijn kwakzalverij, de ergerlijke koppelverkoop tus- wat vrijere rol dan vroeger – en wil twee emo- sen regulier en alternatief in de aanvullende tionele onderwerpen bespreken uit mijn voor- zorgverzekeringen, de geringe vervolgingsbe- zittersperiode, waarin ik door een meerderheid reidheid van de IGZ bij kwakzalverij alsmede van het bestuur werd teruggefloten. Zoals Den de ANBI-status, die veel kwakclubs nog steeds Uyl altijd zei ‘twee dingen goed begrijpen’ en ik genieten. Ik wilde daaraan nog graag een vijfde wil u uitnodigen om, met de kennis van nu, te onderwerp toevoegen: de koninklijke onder- beoordelen of ik inderdaad ongelijk heb gehad scheidingen, die met regelmaat aan kwakzal- bij die twee discussies. vers worden uitgedeeld. Ik kreeg het er helaas De eerste betrof mijn voorstel om in de maar niet door en het onderwerp bleef onbesproken. voortdurende en geldverslindende rechtszaak Ik bewaarde al jaren een mapje waarin ik de van Sickesz tegen Renckens/ VtdK een ‘vredes- namen noteerde van geridderde kwakzalvers voorstel’ te doen om verdere geldverspilling en en ik wil hen hierbij de revue eens laten passe- een dreigend faillissement van de VtdK af te ren. Aan u straks de vraag of deze bekroningen wenden. We zouden dan eindelijk onze energie de toets der kritiek kunnen doorstaan. Ik houd weer op andere zaken dan de relatief onbekende een chronologische volgorde aan en pretendeer Sickesz kunnen richten. Ik bracht mijn voorstel geen compleetheid. Voor aanvullingen houd ik in in de fase tussen de uitspraak van de recht- mij van harte aanbevolen. bank (die ons in het gelijk stelde) en die van Jan Fontijn werd in 1995 be- het hof, dat het hoger beroep behandelde. Mijn noemd tot Ridder in de Orde van voorstel beoogde een voorstel aan Sickesz om Oranje-Nassau. Hij studeerde farma- – ongeacht de uitspraak – hierna de procedures cie en verdiepte zich reeds tijdens stop te zetten. Als de eis tot kostbare rectifica- zijn studie in de homeopathie. Hij werd sterk ties in NRC en Telegraaf zou worden toegewe- beïnvloed door een Zaanse homeopathisch arts zen (en dat zou later inderdaad het geval blijken aan wie hij een grote wijsheid toeschreef. Hij te zijn) dan zou zij die niet mogen afdwingen. ging werken bij VSM en leidde het bedrijf tij- De VtdK zou zich vervolgens onthouden van dens de hoogtijdagen van de alternatieve ge- kritiek op Sickesz, maar wel de vrijheid be- neeskunde in de jaren 80 en 90, waarin de om- houden om de ‘orthomanuele geneeskunde’ te zet verviervoudigde. Hij vervulde functies bij de blijven kritiseren. Aldus mijn voorstel. Zowel de koepel van homeopathische en antroposofische overgrote meerderheid van het bestuur als een fabrieken NEHOMA en trachtte met veel intimi- aantal belangrijke VtdK-leden wezen mijn voor- datie de VtdK het zwijgen op te leggen in een stel radicaal van de hand en zo moest ik door, proces n.a.v. een kritisch artikel van ondergete- in menige droom geplaagd door de nachtmerrie kende en toenmalig VtdK-secretaris De Vries in dat de VtdK onder mijn leiding een faillissement het PW. Hij eiste onder meer dat wij ons zouden tegemoet zou gaan. De afloop is u bekend, wij onthouden van elke kritiek op de homeopathie. wachten thans op de uitspraak van het Haagse Zijn bedrijf stelde de Arij Vrijlandtprijs in voor hof, dat na de voor ons succesvolle cassatie de verdienstelijke homeopaten en die wees deze vierde instantie is die zich over de toch zo sim- prijs in 1994 aan Fontijn zelf toe! Op de foto pele vraag (Mag Sickesz van kwakzalverij wor- ziet u het knoopsgatversiersel trots in situ. Dat den beticht?) heeft gebogen. De VtdK beschikt dat niet hoort is hem kennelijk door niemand inmiddels over een weerstandskas en van een verteld (zie de rubriek correspondentie). nakend bankroet is gelukkig geen sprake meer. H.P.J.A. Maas (1927), homeopa- Ik had destijds dus beslist ongelijk gehad en thisch huisarts te Utrecht werd in daarmee ben ik achteraf zeer ingenomen. 1995 benoemd tot Officier in de Orde Over het gelijk in mijn tweede ‘nederlaag’ kan van Oranje-Nassau. Hij was van 1983 mijns inziens nog wel getwist worden, maar ik tot 1993 ‘privaatdocent’ homeopathie aan de nodig u uit uzelf een oordeel te vormen. Het VU. Hij schreef in 1989 leugens over het effect betrof hier de agenda van het gesprek dat een van homeopathie bij ratjes in het Leerboek In- bestuursdelegatie ging hebben met de minister tegrale geneeskunde. Wijlen professor Ariëns van VWS, Edith Schippers. Over vier onderwer- bracht dit feit naar buiten en Maas moest toege- pen waren wij het snel eens: de btw-heffing op ven. In lezingen vertelde hij over zijn spectacu- K td

december 2012 NT  laire successen met de homeopathie: zo genas Committee for Homeopathy. Daarnaast schrij- hij eens een keelabsces met Mercurius solubilis ver van beleidsartikelen en position papers. D6, want drie dagen later brak het absces spon- Guus van der Bie (1945), an- taan door. Hij haalde ook eens een kind uit een troposofisch arts, werd in 2009 be- coma door Opium D30 in de wangzak te drup- noemd tot Ridder in de Orde van pelen. Hij ging er prat op lid te zijn geweest Oranje-Nassau. Werkte als huisarts van de werkgroep Homeopathie van het NHG. van 1974 tot 2009. Had daarnaast een parttime Van der Smagt onthulde dat Maas in zijn eigen aanstelling embryologie aan de medische facul- praktijk zijn patiënten niet nakeek (overigens in teit van het UMCU, alwaar hij ook les geeft in overeenstemming met de homeopathische leer, ‘complementaire geneeskunde’. Heeft ook part- die de nadruk legt op de subjectieve gevoelens time aanstelling aan de particuliere antroposofi- van de patiënt) en daardoor belangrijke diag- sche universiteit van Witten/Herdecke (Dtslnd). nosen miste. Is betrokken bij ‘Lectoraat ‘ Antroposofische Ge- Lex Rutten (1950), homeopa- zondheidszorg Hogeschool Leiden, bekleed door thisch arts te Breda, werd in 2002 Baars. Tevens internationaal coördinator antro- benoemd tot Officier in de Orde van posofische artsenopleidingen, Dornach (Zw.) Oranje-Nassau. Hij was huisarts van Josephine Beck-Kok (1953), 1978 tot 1983, maar bekeerde zich daarna tot eerst verpleegkundige en later al- de homeopathie. Hij was actief in de VHAN ternatief therapeute te Roosendaal, en bij de Stichting Homeopathische Opleidin- werd in 2009 benoemd tot Ridder in gen SHO, terwijl hij in die periode enige tijd de Orde van Oranje-Nassau. Vertoonde al 20 jaar columns uitsprak op de KRO-radio. Hij is een een gedreven inzet voor natuurlijke gezondheids- groot ingezonden brievenschrijver en reageert zorg, zoals onder andere blijkt uit haar voorzit- op elke aantijging dat homeopathie slechts een terschap van de Stichting Tuchtrecht Beroeps- placebo-effect kan bereiken. Van 1993 tot 2000 beoefenaars Natuurlijke Gezondheidszorg. Ook maakte hij deel uit van de Werkgroep Volksge- vervult zij het voorzitterschap van het evenmin zondheid van D66, dat zich toen bekeerde tot door iemand erkende Register HBO Beroeps- voorstander van ‘pluriforme gezondheidszorg’. beoefenaren Natuurlijke Gezondheidszorg. Zij Lokale faam kreeg hij door zijn homeopathi- waakt er in die kwaliteit voor dat er geen thera- sche aanpak van exhibitionisten. Wijlen ons peuten met een strafblad worden ingeschreven. erelid Ike van de Graaff mocht graag specule- C.L. Oei-Tan (?1944), arts-acu- ren over de remediekeuze bij deze stoornis en puncturiste, werd in 2009 benoemd kwam steevast uit op Caran d’Ache D30. tot Officier in de Orde van Oranje- Jacqueline Kouwenhove (1959), Nassau. Sinds haar afstuderen in verpleegkundige, werd in 2005 be- 1970 als basisarts altijd acupunctuur bedreven. noemd tot Lid in de Orde van Oran- Ze was sinds 1989 redacteur van het Ned Tijd- je-Nassau. Was verpleegster en later schrift v Acupunctuur en sinds 2005 voorzitter als zodanig lekenmissionaris in Afrika. Richtte van de NAAV. Ze vervulde talrijke bestuurs- in 2001 de Eva Damaya stichting op met de functies op het gebeid van de acupunctuur en hoofdvestiging in Malawi. Daar behandelde vertegenwoordigde de NAAV sinds 2006 in het men onder andere hiv en malaria homeopa- voorzittersoverleg van de CAM-clubs. In 2009 thisch. Desondanks was zij succesvol geldinza- organiseerde zij met ruime subsidie van de ge- melaar en verkreeg het CBF certificaat (Cen- meente Den Haag het 7th World Congress of traal Bureau Fondsenwerving beoordeelt mate Chinese Medicine. van bona fiditeit en overheadkosten). Ien Brethouwer, ooit docent li- Ton Nicolai (?1946), Rotterdams chamelijke opvoeding en later klas- homeopathisch arts, werd in 2007 siek homeopaat en natuurgenezeres benoemd tot Ridder in de Orde van te Alkmaar, werd in 2010 benoemd Oranje-Nassau. Was eerder 11 jaar tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Was huisarts, daarna bekeerd tot homeopathie en volgens ingewijden negen jaar ‘bezielend’ voor- toen verder als ‘consultatief’ homeopathisch zitter van de Homeopaten zonder Grenzen. Do- arts. Hij is sinds 2000 voorzitter European ceerde homeopathie in Afrikaanse landen. Was K td

 NT december 2012 eminent fondsenwerver en haalde geld binnen lintje kon opspelden. Hij nam toen ook afscheid bij het NCDO (ontwikkelingshulp), VSM en Trio- als docent van de SNO. Er komt een nieuwe dos. Organiseerde voor HzG ook erkenning als tweejarige (parttime) opleiding in de NAAV-acu- ANBI en behaalde de CBF-keur. punctuur. Vast onderdeel van het afstuderen bij V.P. Mohana Kumari, ayurve- Koomans was het schrijven van een scriptie en disch arts te Witharen, werd in 2010 die scripties vormden voor outsiders altijd een benoemd tot Lid in de Orde van bron van vermaak vanwege het hoogdravende Oranje-Nassau. Aangestuurd door koeterwaals dat men er kon lezen. Krasse voor- meewerkend echtgenoot Cornelis Peters was zij beelden daarvan waren de scripties van IOCOB- medeoprichter van het European Ayurveda Cen- coryfee Kopsky en de Rotterdamse kinderarts- trum te Witharen. Zet daar de 5000 jaar oude intensivist Saskia Gischler. Helaas zijn de meeste ayurveda in tegen mentale en fysieke problemen. scripties recent van de site verwijderd. Heeft geen Nederlandse artsentitel en is sterk in Voor degenen die zich zorgen mochten maken de polsdiagnose. Speelde de hoofdrol in film van over de kwaliteit van de vernieuwde en verkorte haar zoon ‘Mind walls’, nu alleen nog te zien in acupunctuuropleiding hier een overzicht van de Witharen, waar zij spreekuur houdt en genees- eerste drie weekends uit het curriculum: krachtige kruiden kweekt. Haalde Europese sub- WE A1.1: 14-9-‘12: Algemene inleiding: Yin- sidie binnen voor een gepland onderzoek naar de Yang, 5-elementen, basissubstanties, Zang Fu. effectiviteit van haar kruiden bij prediabetes. Etiopathogenese van ziekte: inwendig en uit- Drs. W.Z. Pluut-Lin (1961), wendig. Ba Gang. Acupunctuurpunten, meridi- TCM-arts te Wassenaar, werd in anen. Locale behandeling: ashi-punten, locale 2012 benoemd tot Ridder in de punten. Docent: Sun Peilin Orde van Oranje-Nassau. Geboren WE A1.2: 15-9-’12: Chinese instrumenta- in China en daar opgeleid tot chirurg en TCM rium, naaldtechniek. Wetenschappelijke data. dokter. Emigreerde in 1990 naar Nederland, Dikke darm-, Long-; Maag- en Milt-meridiaan: waar zij het basisartsdiploma behaalt en de lokalisatie, functie, 5 shu-punten, xi-cleft-punt, acupunctuur bedrijft. Ze was vrijwilligster in di- luo-punt, back-shu-punt, front-mu punt. Do- verse functies, onder andere bij de NVPA (acu- cent: Maarten Holsheimer punctuur patiëntenvereniging) en de Stichting WE A2.1: 26-10-’12: Hart-, Dunne darm-, Diabetes Preventie. Speelde een kwalijke rol in Blaas- en Nier-meridiaan: lokalisatie,functie etc. Quress affaire met kwakzalverij bij kanker (Lei- Docent: Sun Peilin den), waar het cytotron-apparaat werd ingezet Dat komt dus wel goed, dames en heren. Iets en waarover Kamervragen werden gesteld. IGZ anders is of er de laatste jaren meer koninklijke zou daarop een onderzoek instellen, maar zo- onderscheidingen worden uitgedeeld aan kwak- als zo vaak werd er nadien niets meer van ver- zalvers dan vroeger. In de periode 1994-2003 wa- nomen. De stichting ging failliet, een stichting ren het er drie, terwijl er sindsdien in de periode waarvoor Pluut-Lin zich zeer had ingezet en 2004-2012 al negen onderscheidingen werden waarvan haar echtgenoot mede bestuurder was. verstrekt. Of deze toename berust op toeval of Om die affaire hangt een geur van oplichting en dat er sprake is van een trend, dat zal de toe- uitbuiting van kankerpatiënten. komst moeten uitwijzen. Houd mij s.v.p. op de Drs. Bas Koomans (1947), tand- hoogte als u hoort van nieuw e onderscheidingen. arts-acupuncturist te Haarlem, werd Ik eindig met drie vragen, waarvan ik de laatste in 2012 benoemd tot Ridder in de niet voorlees, maar die ik u zelf laat lezen. Orde van Oranje-Nassau. Samen met Is de IGZ medeverantwoordelijk? Er wordt zijn echtgenote was hij de stuwende kracht ach- beweerd dat er bij koninklijke onderscheidingen ter de Stichting NAAV Opleidingen (SNO), die van artsen altijd navraag wordt gedaan bij IGZ. op 21 september 2012 zijn slotcongres hield. Had ik ongelijk met mijn wens deze onder- Het was een ‘zwarte dag met gouden rand’, om- scheidingen voor enorme inzet t.b.v. volstrekte dat de SNO die dag werd opgeheven. De SNO- flauwekul bij de minister te bespreken? website vermeldde dat er achter de schermen Moet misschien toch Hare Majesteit volgend ‘heel veel werk’ moest worden verricht alvorens jaar eens worden genomineerd voor de Meester burgemeester Schneiders van Haarlem hem het Kackadorisprijs? l K td

december 2012 NT  De Meester Kackadorisprijs 2012 gaat naar drs. Halbe Zijlstra

Voorafgaande aan het symposium op 8 oktober 2012 werd de Meester Kackadorisprijs 2012 toegekend aan staats- secretaris Halbe Zijlstra van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Juryvoorzit- ter mr. Th.J. Douma sprak mede namens de juryleden prof. dr. R.A.P. Koene en dr. C.N.M. Renckens toen hij de uitverkiezing met redenen omkleedde.

Juryvoorzitter

Dames en heren, wordt geacht. Ik zal met u niet alle negen eer- Alvorens ik de uitslag van de verkiezing bekend dere prijswinnaars langslopen. Al helemaal is zal maken, wil ik even stilstaan bij het feit dat het mij onmogelijk om alle ooit genomineerden het nu al weer de tiende maal is dat mij de eer te noemen: dan zou ik wel bijna honderd kandi- te beurt valt u deelgenoot te maken van de be- daten moeten noemen. Maar duidelijk is wel dat raadslagingen van de jury, waarvan de uitkomst wij bij veel winnaars te optimistisch zijn geweest ook dit jaar door het bestuur werd overgeno- over de uitwerking van deze tot nadenken stem- men. Wij vieren thans het tweede lustrum van mende onderscheiding. Zo is direct duidelijk dat de Meester Kackadorisprijs. ZonMw, dat recent nog een cursus wetenschap- Uiteraard vormde deze mijlpaal voor ons ook pelijk onderzoek voor kwakzalvende artsen aanleiding om de uitwerking van de prijs op subsidieerde, weinig heeft opgestoken van de haar respectieve winnaars nog eens te bezien. prijs die haar in 2006 toeviel. Van GroenLinks De prijs wordt immers toegekend aan personen, moet helaas hetzelfde worden gezegd. Men ging c.q. instellingen waarvan wij verwachten dat in het Lente-akkoord mee met de meerderheid een dialoog mogelijk is en dat de mogelijkheid die eindelijk de btw op kwakzalverij, ook van van een correctie niet bij voorbaat uitgesloten BIG-geregistreerde hulpverleners, liet ingaan K td

10 NT december 2012 De Meester Kackadorisprijs

(en wel in het hoge tarief van nu 21%), maar The award will have different criteria each nam reeds in haar verkiezingsprogramma al- year, and for our first outing we have decided weer afstand van deze wijze maatregel, die de to offer a lifetime achievement award open for schatkist € 65 miljoen kan opleveren. En van any quack from any discipline – the winner may Triodos, de winnaar van 2010, kon misschien come from medical quackery, or indeed politics, al helemaal niets verwacht worden, gezien de business, TV and media and beyond.’ mystieke, antroposofische basisfilosofie waarop De gelegenheid namen te noemen sloot per haar werkwijze is gebaseerd. 1 oktober en de prijswinnaar zal in december Toch hoef ik u hier niet alleen kommer en kwel bekend gemaakt worden. Onder de talrijke ge- te berichten, want ik kan u in vertrouwen mee- nomineerden zijn namen te vinden als die van delen, dat er steeds sterker wordende geruchten Prince Charles, Andrew Wakefield en Rupert de ronde doen, dat een grote ziektekostenverze- Sheldrake. keraar de kwakzalverij uit de aanvullende polis- Ik hoop dat u mij deze beide uitstapjes wilt sen gaat verwijderen. Onze allereerste prijswin- vergeven en dat ik de spanning voor u niet tot naar uit 2003 was Zilveren Kruis Achmea, juist ondraaglijke hoogte heb doen stijgen. Ik kom vanwege deze slechte gewoonte om kwakzalverij nu toe aan het eigenlijke juryrapport. als koppelverkoop aan te bieden in haar aanvul- Bewijzen van werkzaamheid zijn in de psy- lende verzekeringen, en enkele jaren later werd chiatrie en psychotherapie moeilijker te leveren de VVAA genomineerd om dezelfde reden. Maar dan in de somatische geneeskunde. De cruciale wij zullen nog moeten afwachten. rol van de therapeut is een ernstig verstorende Interessant vond de jury ook te ontdekken dat factor in het onderzoek naar effectiviteit en veel er in Engeland een enigszins vergelijkbare prijs psychiaters hanteren een eclectische methode. werd ingesteld, de Golden Duck. Dit is een ini- Tot de momenteel best aangeschreven staande tiatief van de recent opgerichte Good Thinking vormen van psychotherapie behoort de cogni- Society met als voorzitter Simon Singh, die hier tieve gedragstherapie en juist daarom betreurde twee jaar geleden nog sprak. De introductie van de jury de welwillendheid waarmee de Vereni- de prijs luidde als volgt: ‘Good Thinking will ging voor Gedragstherapie en Cognitieve be awarding The Golden Duck each year to the Therapie bij herhaling de Lentiscongressen person (or organisation) that has supported or in Groningen als adequate nascholing erkende. practiced pseudoscience in the most ludicrous, Ernstig genoeg om dit jaar de prijs in de wacht dangerous, irrational or irresponsible manner. te slepen was die opstelling echter niet. The decision is based on nominations by the pu- De jury moet volmondig toegeven dat zij blic, followed by short listing and then finally a het uitgebreide cursusaanbod van Scheideg- vote among skeptic groups. ger Opleidingen niet op de voet volgt. Wij K td

december 2012 NT 11 waren daarom dankbaar voor de tip, dat daar inkomen via de bijzondere bijstand alternatieve maar liefst twee kwakzalverscursussen worden geneeskunde. ‘Wij doen dat omdat wij vinden dat aangeboden. Op de site staat de suggestie dat iedereen uit de doelgroep recht heeft op alter- het bij de Vakopleiding Klassieke Homeopathie natieve geneeswijzen’, aldus de woordvoerder en de Vakopleiding Natuurlijke Geneeskunde van de gemeente Utrecht. De jury veroordeelt (drie modules van elk acht lessen en beide op deze praktijk, die neerkomt op de uitspraak dat ‘mbo+-niveau’) om opleiding tot erkende mbo- elke Utrechtse ‘minvermogende’ recht heeft op opleidingen zou gaan. Scheidegger Opleidingen zijn of haar ‘dooie mus’. Dat het om overheids- is onderdeel van NCOI Opleidingsgroep, welke geld gaat maakt deze gang van zaken extra kwa- ISO-gecertificeerd is. Een medewerkster van lijk. Over de schaal waarop deze kwakzalverij Scheidegger bleek aan de telefoon niet bereid wordt gesubsidieerd is de jury niets bekend en de namen en kwalificaties van de docenten te in de veronderstelling dat het om een beperkt noemen en meende dat er meer sprake was van aantal gevallen gaat besloot de jury Utrecht niet een hobbycursus dan van een beroepsopleiding. voor te dragen als de nummer 1. Allemaal kwalijk, maar bloed stroomt er niet uit U begrijpt nu wel beter, dames en heren, en Scheidegger ontloopt de hoofdprijs. waarom men in Utrecht ‘dom’ met een hoofd- De Koninklijke Nederlandse Maatschap- letter schrijft! pij voor Diergeneeskunde werd ten tweeden De jury neemt grote aanstoot aan het door male genomineerd, omdat zij volhardt in haar NRC Handelsblad regelmatig ongevraagd lankmoedige houding ten opzichte van alterna- meesturen van propagandamateriaal van Ode, tief werkende dierenartsen. In 2003 viel haar een het zogenaamde blad voor ‘intelligente optimis- eerste nominatie ten deel, toen vooral wegens ten’. In november prijkte daarin een reportage het tolereren van een officiële KNMvD-Werk- over biofotonen en Johan Boswinkel, die een groep van homeopathisch werkende dierenart- therapie aanbiedt gebaseerd op de onbewezen sen. Zij stelt thans dat dierenartsen hun patiën- theorie over biofotonen. Volgens de in de war ten in eerste instantie zo veel mogelijk moeten geraakte autodidact Boswinkel bestaat er een behandelen volgens de principes van ‘evidence verband tussen astma en een whiplash en tus- based medicine’, maar zegt vervolgens dat sen een vergrote prostaat en kaliumtekort. Hij een dierenarts op patiënten die regulier uitbe- ziet de oorzaak van leverkanker in een storing handeld zijn best een alternatieve geneeswijze van de hypofyse en daar begint ook de behan- mag toepassen. De KNMvD verwijst zelfs naar deling van alcoholverslaving, die wordt veroor- de website van de Studiegroep Complementair zaakt door een veel te hard werkende alvlees- werkende Dierenartsen. Professionele organisa- klier welke door de hypofyse wordt beïnvloed. ties zijn van oudsher gekenmerkt door strenge Het artikel bevatte de bekende, bij Ode ge- interne discipline, maar steeds vaker blijkt in liefde retoriek over ‘de onmachtige geneeskun- de praktijk dat optreden tegen dissidente be- de’, ‘Boswinkel’s succespercentage van 80%’ roepsbeoefenaren achterwege blijft, mogelijk en ‘de duizenden mensen die van hun kwaal uit angst voor ledenverlies of ter verdediging zijn afgeholpen’. De oprichter en financier van van financiële belangen van de leden. De jury Ode, oud NRC-medewerker Jurriaan Kamp, is neemt dergelijke tendensen ook waar bij de or- in 2004 al eens genomineerd voor de Meester ganisaties van apothekers, artsen en advocaten, Kackadorisprijs wegens de talrijke pro-alterna- en betreurt dat hevig. tieve artikelen in dat blad. NRC Handelsblad, Onze overheid op landelijk niveau kiest steeds dat zich graag tooit met de titel ‘slijpsteen voor meer de zijde van de rationele geneeskunde; de geest’, beledigt hiermee keer op keer de in- denk aan de btw-heffing op kwakzalverij, aan telligentie van zijn lezers. En dat voor een paar het verbod op het noemen van indicaties van grijpstuivers, dames en heren. Omdat vrijwel homeopathica en aan de voorziene schrapping geen lezer de aangeboden informatie van Ode uit het BIG register van talrijke alternatieve serieus zal nemen, ontkomt NRC Handelsblad (basis)artsen in 2016. In de provincie echter dit jaar toch aan de hoofdprijs. blijven er hier en daar bolwerken van sympa- Huub Savelkoul is hoogleraar celbiologie thie voor kwakzalverij intact. Zo vergoedt de en immunologie aan de Wageningen Universi- gemeente Utrecht aan mensen met een laag teit. Al geruime tijd maakt de jury zich zorgen K td

12 NT december 2012 H. Zijlstra, winnaar

over zijn al te grote bereidheid om ook serieus Baars is nu doctor in de agrarische weten- wetenschappelijk onderzoek te doen naar hy- schappen, maar minder oplettende lezers zul- pothesen afkomstig uit de alternatieve wereld. len misschien wel denken dat het over humane Zo onderzocht hij enige jaren geleden de relatie geneeskunde gaat. De jury heeft respect voor tussen voeding en ADHD en die tussen darm- Savelkoul als wetenschappelijk onderzoeker, problemen en autisme. Ook de angstpsychose maar juist daarom nemen wij het hem kwalijk, die door kwakzalvers en ZonMw in stand wordt dat hij schijnbaar volledig blind is voor de le- gehouden over de risico’s van elektromagneti- gitimiteit die hij verleent aan hoogst dubieuze sche velden (wifi, mobieltjes, hoogspanningska- alternatieve opvattingen. Omdat er nog twee bels etc.) wordt door Savelkoul serieus geno- sterkere kandidaten waren ontloopt hij de men en hij deed onderzoek naar de effecten van hoofdprijs. dergelijke stralen op de immunologische activi- Een van hen, de jonge psychiater Rogier teit van cellen in vitro (die hij niet vond overi- Hoenders, is in het NTtdK al menigmaal be- gens). Hij voelt zich goed thuis in vreemde, om sproken. Hij is werkzaam bij GGZ Lentis in Gro- niet te zeggen foute, gezelschappen zoals in de ningen en is oprichter en manager behandel- serie lezingen van het Wageningse studium ge- zaken van het Centrum Integrale Psychiatrie. nerale over ‘biofysische geneeskunde’ en bij de ‘Integrale psychiatrie’, dames en heren: nomen Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken, een est omen! Hij is voorstander van integratieve club die de Meester Kackadorisprijs 2009 in psychiatrie en organiseert sinds 2002 succes- de wacht sleepte. De wereld is klein, dames en volle congressen in Groningen, waarbij relatief heren. Savelkoul zal binnenkort op een NVKP- weinig psychiaters spreken, maar des te meer congres spreken. lama’s (‘tantric self-healing’), scheikundigen Echt in opspraak kwam Savelkoul natuurlijk als Van der Greef (voorstander van ‘personali- toen hij eind 2011 optrad als promotor van de sed Chinese medicine’) en Muskiet (voeding en antroposofische basisarts Erik Baars. In diens psychiatrie), en voorts paranormaal angehau- ondermaatse proefschrift werden experimenten chte denkers als Rupert Sheldrake en Martine gedaan met de in Nederland verboden injecties Busch. Hij presenteert zich zo slim dat zelfs van kweepeer/citroensap tegen hooikoorts. verenigingen van psychologen, huisartsen en K td

december 2012 NT 13 psychiaters zijn congressen accrediteerden als magnetiseur Palmer, die leert dat veel, zo niet erkende nascholing. Psychiaters bezoeken deze alle klachten en kwalen voortkomen uit zogehe- congressen maar in klein aantal, maar de tal- ten ‘subluxaties’ in de wervelkolom. Er zouden rijke alternatieve en holistische hulpverleners, lichte ontwrichtingen bestaan, die bloedvaten die in de sector ook aanwezig zijn, worden door en zenuwen afklemmen en die handmatig ge- deze vorm van erkenning vanuit een regulier corrigeerd kunnen worden. Andere ziekteoorza- GGZ-centrum gestijfd in hun idee, dat zij met ken worden door de meeste chiropractors niet waardevolle behandelvormen bezig zijn. Daar- gekend en hun diagnostische gaven laten zich mee berokkent Hoenders de geestelijke volks- het beste illustreren met de aloude grap van de gezondheid een moeilijk te taxeren, maar ver- vis die bij de chiropractor komt: ‘O, ik zie het moedelijk niet onaanzienlijke schade. al’, zei de dokter, ‘uit de kom!’. Er was in 2012 maar één figuur, die in de U lacht, maar grappig is de situatie beslist ogen van de jury nog hogere ogen gooide en niet. Als de mogelijkheid om op ’s rijks kosten die dit jaar als winnaar uit de bus kwam. Het chiropraxie te gaan studeren niet snel wordt betreft hier een persoon, die zich wellicht nau- stopgezet, dan zal het aantal chiropractoren welijks bewust is van de zaak, waaraan de jury in ons land wellicht ook ooit Amerikaanse pro- aanstoot neemt, maar waarvoor hij niettemin porties aannemen. De Verenigde Staten telden als bewindspersoon politiek aansprakelijk is. in 2010 52.000 chiropractoren en ons land Wij doelen hierbij op VVD-politicus Halbe Zijl- inmiddels 370. Per inwoner is dat voor de VS stra1, sinds 2010 staatssecretaris van Onder- 1:5.900 en voor Nederland momenteel nog wijs, Cultuur en Wetenschap. Onder zijn regiem maar 1:45.000. Maar er zijn inmiddels in de hebben de DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs, laatste drie jaar al 119 Nederlandse jongelui voor diploma-erkenning en studiefinanciering) aan een opleiding chiropraxie begonnen. Het en het NUFFIC (kwaliteitscontrole van buiten- gebrek aan werkzaamheid, de onnodige stralen- landse opleidingen) te maken met de studiefi- belasting (justitie treedt niet op tegen gebruik nanciering van jongelui die in het buitenland van röntgenapparatuur door chiropractoren), een opleiding tot chiropractor gaan volgen. het soms optredende tijdverlies als bij ernstige Voor deze alternatieve behandelwijze bestaat aandoeningen eerst een chiropractor wordt ge- er in ons land godzijdank geen opleiding, maar raadpleegd, de beroertes door bloedvaatwand- aspirant-chiropractoren (bottenkrakers, die zo- beschadiging in de nek, en de sterfgevallen m.n. genaamd wervels rechtzetten) krijgen daarvoor bij kinderen: dat alles pleit eerder voor een be- van de DUO een meeneembare studiefinancie- roepsverbod voor deze ‘krakers’ dan voor inzet ring. En dat terwijl zij na repatriëring een waar- van overheidsgeld. deloos diploma hebben, dat nota bene niet door Het is om al deze redenen dat de jury staats- de overheid wordt erkend. De jury overwoog secretaris Zijlstra de Meester Kackadorisprijs eerder DUO/NUFFIC te nomineren, maar zij zijn 2012 heeft toegekend. Ik verzoek hem naar vo- slechts uitvoerders van de kwalijke regelgeving ren te komen voor het in ontvangst nemen van waarvoor de politiek verantwoordelijk is. diploma en trofee. l De regeling bestaat sinds 2007 en leidt nu tot de instroom van steeds meer chiropractoren Noot in ons land. Chiropraxie is een dwaalleer, ooit 1 Drs. Halbe Zijlstra is thans fractievoorzitter bedacht door de Amerikaanse kruidenier en van de VVD in de Tweede Kamer. K td

14 NT december 2012 Gebroeders Bruinsma Erepenning 2012

Laudatio, uitgesproken op 25 september 2012 door de voorzitter van de VtdK, Catherine de Jong, bij de toekenning van de Gebroe- ders Bruinsma Erepenning 2012 aan prof. dr. F. J. van Sluijs.

Laureaat Van Sluijs

Hooggeachte heer Van Sluijs, Diergeneeskunde (KNMvD), volhardt in haar De Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) lankmoedige houding ten opzichte van kwakzal- reikt sinds 2006 de Gebroeders Bruinsma Ere- vende dierenartsen, getuige het standpunt over penning uit aan een persoon of instelling die alternatieve geneeswijzen dat op de KNMvD zich bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt voor website is gepubliceerd. de bestrijding van de kwakzalverij. De penning Het formuleren van een afwijzend standpunt is genoemd naar de gebroeders Gerardus en Vi- door de faculteit voor Diergeneeskunde in 2012 tus Bruinsma, respectievelijk arts en scheikun- mag worden gezien als een bijzondere stap, om- deleraar, die in 1881 de VtdK hebben opgericht. dat de faculteit niet snel maatschappelijke groe- Deze erepenning is tot nu toe uitgereikt aan in- peringen voor het hoofd wil stoten. stellingen of personen die de kwakzalverij in de Ook bij sommige diergeneeskundige hoogla- humane geneeskunde aan de kaak hebben ge- ren bestaan anno 2012 nog merkwaardige op- steld, te weten het tv-consumentenprogramma vattingen over alternatieve behandelwijzen. Ten- TROS Radar (2005), Rie Prins (2006), Menso einde facultaire consensus te bereiken over in Westerouen van Meeteren (2009), Piet Borst eerste instantie de inhoud van een kritisch hoor- (2010) en Wim Betz (2011). college over alternatieve behandelwijzen en later Het bestuur van de VtdK heeft dit jaar ge- om met een afwijzend standpunt naar buiten te meend de penning uit te moeten reiken aan een treden, heeft de vicedecaan prof. dr. Freek van persoon die zijn sporen met betrekking tot de Sluijs de nodige diplomatie aan de dag moeten bestrijding van de kwakzalverij in de dierge- leggen. De VtdK is zeer verheugd dat prof. Van neeskunde ruimschoots heeft verdiend. Sluijs vlak voor zijn emeritaat erin is geslaagd De beroepsorganisatie van dierenartsen, de een formulering en openbaarmaking van een af- Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor wijzend standpunt te bewerkstelligen. K td

december 2012 NT 15 Reeds vijftien jaar nadat Thorbecke kwam met cedecaan ligt in het feit dat daar waar de KNMvD de ‘wet regelende de uitoefening der genees- haar plicht als bakenlegger voor de diergenees- kunst’, (1 juni 1865, Stb. 60), waarbij de ge- kundige beroepsgroep heeft verzaakt, de facul- neeskunde werd voorbehouden aan artsen die teit Diergeneeskunde in de persoon van vicede- een universitaire opleiding hadden gevolgd, caan prof. Van Sluijs deze rol heeft overgenomen werd de VtdK opgericht. Dit was hard nodig om- teneinde de veterinaire professie te behoeden dat de wet van Thorbecke uit 1865 veelvuldig voor de infiltratie van kwakzalverij binnen de werd overtreden, zonder dat justitie hier ade- beroepsgroep. quaat op reageerde. Ook in de diergeneeskunde Met deze onderscheiding van prof. dr. Van Sluijs speelde een vergelijkbare controverse tussen wil de VtdK dus tevens de toegeeflijke houding de officieel opgeleide veterinairen en de kwak- van de KNMvD aan de kaak stellen. De KNMvD zalvers. Dit was nog problematischer dan in de is dit jaar zelfs ten tweede male genomineerd humane geneeskunde, omdat de status van de voor de Meester Kackadorisprijs. Het wordt in dierenarts niet wettelijk was geregeld. In zijn dit jubileumjaar, 150 jaar na oprichting, namelijk jaarrede van 12 oktober 1935 ging de toenma- de hoogste tijd dat het bestuur van de KNMvD lige KNMvD-voorzitter prof. dr. G. Krediet nog een academische standaard gaat hanteren voor uitgebreid in op het verschijnsel kwakzalverij in zijn leden en ze hierop ook afrekent, in plaats de diergeneeskunde en haalde hij fel uit tegen van de kwakzalverij onder dierenartsen te faci- niet-dierenartsen die werkten volgens opvattin- literen. De KNMvD schijnt zich onvoldoende te gen die afweken van hetgeen aan de Utrechtse realiseren dat het privilege van de dierenarts tot Universiteit werd onderwezen. diagnostiek en behandeling van dierziekten per- Pas nadat de sociaaldemocratische minister manent verdedigd moet worden. Bij onvoldoende Sicco Mansholt in 1954 de Wet op de uitoefening daadkracht van het hoofdbestuur in de aanpak van de diergeneeskunst (Stb. 372) tot stand had van kwakzalverij binnen de beroepsgroep kan die gebracht, was de bevoegdheid van de universi- positie door een wetswijziging zomaar verdwij- tair opgeleide dierenarts wettelijk geregeld en nen, net zoals dat in de humane geneeskunde is leken de dierenartsen verlost van kwakzalvers. gebeurd met de diagnostiek en behandeling van In 1956 – dus twee jaar na de invoering van de ziekten bij de invoering van de Wet op de beroe- wet van Mansholt - vroeg de toenmalige KNMvD- pen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG) voorzitter D. Hendrikse ‘ernstige aandacht’ voor uit december 1993, die de wet van Thorbecke uit het feit dat de kwakzalverij in de diergeneeskun- 1865 heeft vervangen. Om een dergelijke onge- de een vorm aannam zoals die nog nooit tevoren wenste ontwikkeling te voorkomen zullen kriti- was gezien. Het ging toen vooral om de illegale sche dierenartsen binnen de KNMvD zich moeten activiteiten van voorlichters van mengvoederfa- inspannen om binnen hun organisatie een verbod brikanten die bij pluimveehouders hun boekje te op toepassing van alternatieve behandelmetho- buiten gingen. den in de gedragsregels op te nemen. Zij kunnen In de huidige tijd waarin in de diagnostiek zich daarbij spiegelen aan Van Sluijs, die daarbij en behandeling van dierziekten nog steeds zijn als een lichtend voorbeeld kan dienen. Het is ook voorbehouden aan dierenartsen haalt de KNMvD om die reden dat het de VtdK veel genoegen doet wel fel uit tegen niet-dierenartsen die diergenees- u hierbij de penning en het diploma te mogen kundige handelingen verrichten, maar neemt zij overhandigen. l het niet zo nauw met het verschil tussen de in- houd van de diergeneeskundige opleiding waar- Literatuur aan de dierenarts haar/zijn status ontleent en de 1 http://www.knmvd.nl/cms/showpage. wijze waarop supplementair, complementair en aspx?id=320 alternatief werkende dierenartsen hun dagelijkse 2 http://www.uu.nl/faculty/veterinarymedicine/ praktijk uitoefenen. Hoewel met veel bombarie NL/profielenmissie/standpunten/Pages/Ziens- dit jaar een Centraal Kwaliteitsregister Dieren- wijzealternatievegeneeswijzen.aspx artsen is geïntroduceerd, is het lankmoedige 3 Tijdschrift voor Diergeneeskunde 1935, standpunt ten opzichte van alternatief werkende 62, 1120. dierenartsen hiermee in fel contrast. 4 Tijdschrift voor Diergeneeskunde 1956, De bijzondere verdienste van Van Sluijs als vi- 81, 1125. K td

16 NT december 2012 Symposiumverslag Kwakzalverij en bijgeloof in de sport Nico Terpstra

Volle zaal

e programmacommissie van het dagmiddag ruim baan gegeven aan een viertal symposium 2012 van de vereniging eminente sprekers uit een aantal verschillende tegen de kwakzalverij borduurde disciplines, die allen hun licht lieten schijnen dit jaar voort op een overdosis aan- over de vele vreemde en onzinnige en soms Ddacht in 2012 voor de sport in het algemeen en zelfs schadelijke praktijken waaraan topspor- topsport in het bijzonder. Het lijkt inmiddels al ters worden blootgesteld dan wel zichzelf laten even geleden, maar na Roland Garros, de Euro- blootstellen. Conclusie van deze geslaagde mid- pese Kampioenschappen voetbal, Wimbledon, dag: kwakzalverij en ander bijgeloof heeft nog de Tour de France en de Olympische Spelen zou steeds een grote plaats in de (top)sport en dat verwacht kunnen worden dat de meeste mensen is volstrekt onterecht. nu wel even hun buik vol zouden hebben van al- KNVB-bondsarts Edwin Goedhart gaf de fi- les wat met topsport te maken heeft. Niets was guurlijke aftrap met een spannend en informa- minder waar, want dankzij een verrassend hoge tief exposé over het krachtenspel waarin een re- opkomst en een grote belangstelling van de me- gulier medicus in een topsportomgeving moet dia kon geconcludeerd worden dat de VtdK met functioneren. In het topvoetbal heeft Goedhart dit symposium andermaal succesvol geweest is zijn sporen verdiend met een CV waaraan naast in haar doelstelling, namelijk om alle vormen zijn werk als bondsarts van het Nederlands van kwakzalverij aan de kaak te stellen. voetbalteam ondermeer medische hoofdfunc- Na de bekendmaking van de winnaar van ties bij Ajax, AZ en Vitesse glans geven. Het de meester Kackadorisprijs 2012 werd zater- is voor hem wel duidelijk dat hij in dergelijke K td

december 2012 NT 17 functies nooit helemaal ‘recht in de leer kan blijven’, want als hij te negatief overkomt bij de hoogsensitieve talentjes, ‘is hij ze kwijt’. Wat dat kan betekenen, was geen onderwerp van het discours, echter men kan zich hier van alles bij indenken. Want er lopen in en om de topvoetbalsport– omgeving hordes zweverige en de kwakzalverij aanhangende types rond. Goedhart wilde hierbij niet ingaan op de perikelen van het hoofdste- delijke voetbalbedrijf Ajax, maar recente be- richtgeving in Het Parool stemt een gemiddeld VtdK-lid niet optimistisch. Een tip van de sluier wilde hij wel oplichten: Glen Hoddle, voorma- lige bondscoach van het Engelse voetbalteam, voegde in zijn (niet al te lange) tijd als hoofd- verantwoordelijke een gebedsgenezeres aan de medische staf toe. International Gary Neville liet weten dat Hoddle voor een belangrijke wed- Edwin Goedhart strijd tegen Argentinië de opdracht had gege- ven aan de begeleiders die tijdens de wedstrijd passend bij het beoogde prestatieniveau. Hier- niet op de bank hoefden te zitten, hun tijd te bij spelen naast fysieke ook sociale en mentale benutten door tegen de wijzers van de klok rond aspecten een belangrijke rol, en in dat kader het veld te lopen ten einde positieve energie te kan hij als man van de wetenschap soms toch creëren. Het hielp overigens niet, de wedstrijd akkoord gaan met een op zich absurde wens werd verloren. van een topsporter. Een knieblessure van een Meerdere voorbeelden van bestuursleden en van je betere spelers laten behandelen met een ‘kenners’ die aardstralen en zendmasten in de cirkelvormige serie van oppervlakkige sneetjes omgeving voor slechte resultaten verantwoor- rond de knieschijf: om dat te accepteren zul je delijk hielden, passeerden vervolgens de revue. toch even moeten slikken. Er schijnen in bepaalde kringen zelfs stemmen Onder de mentale aspecten schaart Goedhart opgegaan te zijn, aldus Goedhart, om mobiele dan ook nadrukkelijk het omgaan met blessures. telefoons in broekzakken van spelers te ver- Juist daar gaat het vaak om rust en overzicht, bieden, want de straling zou hamstringblessu- maar het vereist dan wel een hoop vaardighe- res kunnen veroorzaken. Ondergrondse water- den van een arts om ongeruste en gespannen aders waren volgens een ander mede debet aan spelers er toe te bewegen om het natuurlijk slechte prestaties. Het bontst werd het gemaakt beloop van het genezingsproces af te wachten. in een geval waarbij spelers behandeld werden Vooral in die situatie zijn jonge, veel verdienen- door instraling via de vierde dimensie door mid- de maar angstige sporters een makkelijke prooi del van een laptop. voor kwakzalvers en valse profeten. Een sportarts bij een grote voetbalclub of een Daarmee kwam Goedhart aan het centrale nationale bond heeft dus te maken met uitge- punt van zijn betoog: in het licht van de bekende breide bijgelovigheid en kwakzalverij, waarbij uitwassen zoals enkelblessures behandelen met de instroom van spelers van het Afrikaanse con- rollers met paardenplacenta enzovoorts maar tinent weer voor allerlei nieuwe vormen van niet ook bij het beoordelen van de rol van een sport- wetenschappelijk onderbouwde behandelings- arts in deze soms duistere en kwalijk riekende modaliteiten blijkt te zorgen. Voor een regulier materie. Het betreft in de topsport in het alge- medicus is het daarbij volgens Goedhart nood- meen – en bij topvoetballers in het bijzonder zakelijk om zich de kernwaarden van de sport- – nooit een één-op-één arts-patiëntrelatie, maar medische begeleiding te blijven realiseren: het er lopen heel veel andere belangen doorheen die doel is het waarborgen van een vanuit gezond- de rust en dus de balans verstoren. Met een dia heidsoogpunt verantwoorde sportbeoefening schetste hij het speelveld (zie schema) waarop K td

18 NT december 2012 Het Speelveld

Schema ‘het Publieke opinie 5e colone speelveld’ Sociale Media

Sporters Zaakwaarnemers familie Sporters Coach Arts Technische medische staf staf

Consulenten Netwerk

Pers Externe behandelaars

medische zorg aan topsporters moet werken, gedoe in de topsport vrijwel alomtegenwoordig en welke krachten op de voorgrond maar ook is. op de achtergrond op de geblesseerde sporters Alhoewel de bijgelovige rituelen niet altijd inwerken. Onthutsend – maar wel invoelbaar als goed te onderscheiden zijn van een gewone men zich de druk waaronder (en het vergroot- wedstrijdvoorbereiding, is er wel een verschil: glas waarmee) de prestaties worden beoordeeld de sporter in kwestie kent een speciale, ma- in het licht ziet van de korte fase waarin een gische betekenis aan het ritueel toe. Daarmee topsporter denkt dat zijn werkzame leven zich zal laten uitbetalen. En invoelbaar ook: een si- garenzaakje na de carrière heeft toch ook zijn nadelen. Time is dus money! Na deze situatieschets besloot de spreker zijn verhaal met verwijzinging naar allerlei voe- dingssuplementen en flutapparaten zoals Ome- gawave die later die middag door de volgende sprekers zouden worden behandeld. De tweede spreker tijdens het symposium was de psychologe dr. Michaèla Schippers, die me- deauteur is geweest van een studie naar bijge- loof in de (top)sport. Zij is de één van de twee auteurs van het artikel: ‘The Psychological Be- nefits of Superstitious Rituals in Top Sport: A Study Among Top Sportspersons’ uit het Jour- nal of Applied Social Psychology, en een van de weinige deskundigen op het gebied van bij- geloof en rituelen van topsporters. Van bijgeloof is het dan weer een kleine stap naar het geloof in kwakzalverij. Schippers legde het aandacht luisterende symposium-publiek uit waarom dit Michaèla Schippers K td

december 2012 NT 19 wordt de handeling in feite een ‘psychologisch het gevoel heeft het geluk in eigen hand te heb- placebo’: door te geloven dat de rituelen wer- ben. ken, neemt de spanning af en wordt ‘optimale Bij de eerste twee situationele factoren was spanning’ bereikt. Rituelen werken omdat men- de uitkomst van het onderzoek dat naarmate sen er in geloven. het belang van de wedstrijd en de sterkte van Als voorbeeld presenteerde zij een studie de tegenstander hoger werd ingeschat, de toe- naar het succespercentage van het nemen van gevoegde waarde van de rituelen toenam. Dit vrije worpen door twintig topbasketballers, die gold vooral voor de extern georiënteerde per- tevoren moesten aangeven hoeveel ze dachten soonlijkheden. Als verklaring gaf Schippers dat dat hun prestatie zou afnemen bij het weglaten de psychologische spanning bij deze situaties van hun ritueel (zoals bijvoorbeeld drie keer bij extern georiënteerde sporters veel beter ge- stuiteren alvorens de vrije worp te nemen). De reguleerd kan worden met een of meer rituelen. zinvolheid van deze ‘pre-performance routines’ Dat is dan ook de conclusie van de studie die zij (PPR) werd door de onderzochte basketballers en haar collega Van Lange in 2006 publiceer- tevoren hoog ingeschat, en hoewel er op het den: de functie van bijgeloof en het gebruik van scoringspercentage mét en zónder PPR wel een rituelen is het verminderen van psychologische klein verschil meetbaar was, bleek deze hande- spanning bij spelers. Als dat lukt, is dat een mo- ling toch veel minder belangrijk dan de sporters gelijke reden voor het ontstaan van, en vasthou- zelf hadden gedacht. den aan, rituelen, die enkel werken als ‘psycho- Hierna kwam Schippers’ eigen onderzoek logisch placebo’, namelijk omdat de sporter er naar rituelen bij topsporters aan de orde, waar- zelf in gelooft. bij al gelijk bleek dat bijgeloof in de topsport Nadat alle deelnemers van een korte pauze vaste prik is: maar liefst 80 procent van de en een kopje thee hadden genoten, nam de be- onderzochte sporters – en 87 procent van de faamde inspanningsfysioloog Peter Hollander, trainers – gaf aan bijgelovige rituelen te hebben emeritus hoogleraar faculteit der bewegings- vóór de wedstrijd. Het onderzoek werd verricht wetenschappen van de VU, het spreekgestoelte onder tien topvoetbalclubs, onder andere Ajax over. Samen met de volgende spreker, voedings- en PSV, topvolleybalclubs zoals Piet Zoomers/ expert Stefan Peters, werd er een onvervalst Dynamo en tophockeyclubs met als prominent- partijtje debunking van mythische en absurde ste vereniging de Amsterdamsche Hockey en claims van alle uithoeken en gezindten opge- Bandy club. In totaal 197 topsporters namen voerd. Hollander mikte met name op de para- deel aan deze studie. fernalia in de sportgeneeskunde en Peters gaf Het type ritueel verschilt van persoon van de voedingsmiddelenmaffia onder uit de zak. persoon: de bril schoonmaken voor de wed- Ondanks de ernstige ondertoon kon er de rest strijd, nummer 13 moeten zien, scheenbescher- van de middag ook hartelijk gelachen worden mers thuis al omdoen, een vaste route naar het om de soms verbijsterende claims die produ- stadion en onder het wedstrijdshirt een eigen centen van flutartikelen en onzinsupplementen belangrijk shirtje aantrekken. Naast deze idio- de wereld inslingeren. syncratische rituelen bestaan er ook wat meer Onder de titel ‘Moderne hulpmiddelen of boe- standaard rituelen die onderdeel van de voor- renbedrog’ liet Hollander een keur van bekende bereiding zijn, denk dan aan eten, relaxen, war- en onbekende attributen passeren. Steeds ging ming-up en kleding. hij daarbij serieus in op het wetenschappelijk Als de drie meest belangrijke factoren werden gehalte van de gezondheidsclaims, en steeds in het onderzoek onderscheiden het belang van bleek daar uiteindelijk niets van over te blijven. de wedstrijd, de sterkte van de tegenstander en Zijn eerste dia toonde gelijk een goed voorbeeld: de psychologische make-up van de persoon- drie zeer succesvolle wielrenners met neuspleis- lijkheid van de sporter. Die werden ingedeeld ters, een soort geplakte veerconstructie die de in twee categorieën: externe of interne ‘locus neusgaten iets wijder open moet trekken. Om of control’. Extern wil zeggen: de uitkomsten te beginnen is het door de neus ingeademende worden in de beleving van de sporter bepaald maximale ademminuutvolume ongeveer 30 liter door omgeving, lot of toeval; een interne locus- per minuut, terwijl een topsporter bij maximale of-control daarentegen geeft aan dat de sporter inspanning 150 tot 200 liter verbruikt. Derhal- K td

20 NT december 2012 Peter Hollander

ve kan de toegevoegde waarde van deze pleis- nen trokken een ‘slim belly’ aan, om vervolgens ter op zijn best als minimaal worden ingeschat. een zwaar fitnessprogramma af te werken met Maar een echte wetenschapper gaat verder: er ook nog eens aangepaste voeding. De hierop- werden metingen verricht naar de oppervlakte volgende conclusie, dat de omstreden Oosten- van de neusgatopening met en zonder pleister, rijkse gordel voor de resulterende gewichtsre- die nauwelijks bleek toe te nemen. De groot- ductie verantwoordelijk zou zijn, is eigenlijk te ste barrière voor opname van zuurstof zit in de lachwekkend voor woorden. Iets dergelijks kan vertakkingen van de lagere luchtwegen, en dus gezegd worden van de ‘whole body vibration’- niet bij de neusgatopening. Hollanders’ conclu- plaat, waarvan Hollanders’vernietigende con- sie: boerenbedrog! clusie was dat de claim dat men ging afvallen en Tijdens elke tv-uitzending met topsport zie je daarmee tijd bespaarde niet deugde en eigenlijk wel een of meer deelnemers beplakt met kleu- moet worden omgedraaid: het kost alleen maar rige banden, het bij fysiotherapeuten zéér po- tijd. Men moet 30 uur trillen om één kilo af te pulaire kinesiotape. Iedereen die zich ooit heeft vallen: wandelen is vele malen effectiever dan afgevraagd hoe op het oog lukraak geplakt tape trillen, aldus de bewegingswetenschapper... op de huid de onderliggende spieren in be- Een speciale plek op de lijst van onzinnige dwang moet houden, kan zich koesteren in het apparatuur mag volgens hem worden inge- idee dat ook de vermaarde spreker hier totaal ruimd voor de ‘omega-wave’, een apparaat dat niets van kon begrijpen. Met name de claim dat een ECG koppelt aan hersengolfactiviteit zoals het kinesiotape echt in een bepaalde richting die wordt waargenomen door één enkele elec- moet worden aangebracht omdat het anders trode op het voorhoofd. Met deze gecombi- niet helpt, overstijgt volgens Hollander het on- neerde aanpak zouden de zgn. omega-golven geloofwaardige. Elk onderzoek naar de werking in de hersenactiviteit kunnen worden gefilterd, geeft aanleiding tot de zelfde conclusie: kine- een door meerdere Russische onderzoeken ge- siotape draagt niet bij aan de spierkracht, en claimd onderzoeksresultaat met voorspellende dat is ook logisch in te zien. Conclusie: boeren- waarde. Dat wil zeggen, volgens de importeur, bedrog! die vervolgens aan de groep van Hollander De balansbandjes van Wesley Sneijder, die deze oostblok-publicaties niet wilde toesturen. na Hollanders onderzoek aan de VU totaal zin- Omega-golven zijn in de reguliere neurologie loos bleken waarop de prijs acuut daalde van overigens niet bekend. Vergelijkend onderzoek 32 euro naar 15 euro, zijn flauwekul. Het on- van de variatie van de tijdsintervallen tussen de derzoek naar de ‘slim belly’ gordels werd uit- R-toppen in het ECG (de ‘variantiemaat’ HRV) sluitend verricht in een mysterieus Oostenrijks bleek nimmer een significant resultaat op te le- instituut dat verder nooit enige wetenschap- veren. Met het ding, dat bij Koot en Bie niet zou pelijke publicatie liet verschijnen. Het was wel hebben misstaan, moet een schatting van de fy- een fraai onderzoek: ongetrainde proefperso- sieke conditie, het herstel en de ‘vorm van de K td

december 2012 NT 21 dag’ gegeven kunnen worden, een bizarre claim die niet op wetenschappelijke gronden gegrond lijkt te zijn. Overigens wordt dit apparaat vol- gens de eerdere spreker Goedhart in het betaald voetbal wel gebruikt, maar na deze middag ver- baasde niemand zich daar meer over... Het laatste woord van Hollanders voordracht werd gewijd aan de BES-T creme, die zou moe- ten werken met magneettechnologie en die door voormalig Rabo-wielrenner Michael Boogerd krachtig werd aangeprezen als middel om su- persnel te herstellen van een zware inspanning. De Rabobank stopte onlangs met het sponsoren van de wielersport omdat er te veel rare figu- ren rondlopen en rare behandelingen in omloop zijn. Hetgeen maar eens weer werd aangetoond door de geldwolven achter de BES-T creme en zij die dit boerenbedrog propageren (30 euro per potje – geen toegevoegde waarde bekend en ook niet te verwachten). De middag werd afgerond door Stephan Pe- Stephan Peters ters, kennisexpert van het Voedingscentrum, maar in het verleden onderzoeker bij Numico functieclaims van vitamines betreft. Van wat er research en MCO Health naar sportsupplemen- resteert is – als men zich tot de sportsupple- ten. Deze begon met een verontschuldiging menten beperkt – eigenlijk vrijwel niets dat aan over zijn besmette verleden in de industrie, hij een normaal levende sporter iets geeft dat een meldde zijn leven gebeterd te hebben. Voor de gewoon dieet niet net zo goed doet. calvinisten in de zaal was het extra bevredigend Van de werking van het sportsupplement cre- dat zijn mea culpa werd gevolgd door een afre- atine bij explosieve sporten zoals gewichtshef- kening op alle fronten van de leugenachtigheid fen (en dus niet bij voetbal waar het vaker wordt van de claims over de werkzaamheid van sport- gebruikt) is de zin wetenschappelijk bewezen, supplementen, die Peters, ook bekend als gast- alle andere sportsupplementen zijn volgens Pe- schrijver van dagblad Trouw, als ‘boetedoening’ ters weggegooid geld! Toen Peters eerder met zijnerzijds typeerde. In zijn huidige functie van deze conclusie naar buiten trad, was er wel een manger kwaliteit en kennis van het Voedingcen- forse tegenreactie, bijvoorbeeld van de diëtistes trum in Den Haag is hij thans verantwoordelijk van het NOC/NSF, maar uiteindelijk kon de we- voor goed wetenschappelijk onderzoek naar het tenschappelijke basis van zijn stellingname niet effect van voeding en supplementen. ontkracht worden. Waar zijn voorganger Hollander het weten- Vaak volgen sporters voedingsadviezen op, schappelijk gehalte van de aangeboden waar met in hun achterhoofd: ‘baat het niet, dan vaak moeilijk tot niet kon achterhalen, is er schaadt niet.’ Hier is Peters het mee oneens, zo volgens Peters wel ruimschoots onderzoek ver- wees hij op de toxische effecten van Vitamine richt naar de toegevoegde waarde van sportsup- B6 in overmaat. Daar mag een mens maximaal plementen. Op dat gebied, maar ook bij andere 25 mg per dag van innemen, maar er circuleren claims over de zin en onzin van voedingspro- tabletten van 100 mg die tot een overdosis kun- ducten en -supplementen, komt hij vaak ab- nen leiden met als gevolg hartkloppingen en surde claims tegen waarvan de onderbouwing andere symptomen. Ook het middel DMAA, dat echter meestal niet geleverd kan worden. Zo insteekt op een plek als pre-workout pilletje, zijn er van ca 40000 producten gezondheids- geeft dankzij een adrenaline-effect het risico claims ter toetsing aan relevante Europese in- op tachycardie en het kan om die reden zelfs sitituten voorgelegd, slechts 222 weerstonden gevaarlijk zijn. de toets de kritiek waarvan overigens het gros Er werd in het Amsterdamse Felix Meritis hard K td

22 NT december 2012 gelachen om topvoetbalclub PSV waar Herbalife witinname. Ook eiwitsupplementen zijn dus als sponsor is gaan optreden. Zou men in Eind- weggegooid geld. hoven wel weten dat herbalife slechts drie pro- Met die laatste uitspraak kwam Peters aan ducten heeft die NIET op de dopinglijst staan, het eind van zijn betoog, dat tevens het einde vroeg Peters zich af, en die drie producten zijn van een buitengewoon interessante middag bewezen onwerkzaam! Dus niet alleen bij Ajax betekende. Als je vragen hebt over je voeding wordt van kwakzalverij gebruik gemaakt, con- als sporter, ga dan naar een goede sportdië- cludeerden de toehoorders. tist, luidde Peters advies, waarbij het overigens Vervolgens ging de voedingsexpert dieper vooral goed is om een normaal dieet te hebben in op de claim dat eiwitsupplementatie in de en waarbij allerlei onzinnige supplementen niet krachtsport wel toegevoegde waarde heeft. zinvol blijken te zijn. Voortschrijdend inzicht in de wereld van de voe- Na deze verhelderende betogen werd er in de dingsdeskundigen geeft aan dat weliswaar er bar van Felix Meritis nog lang nagepraat bij een korte termijn acute effecten van eiwittoediening aangeklede borrel over verkeerd om geplakt ki- zijn gemeld, maar dat de zin van deze anabole nesiotape, herbalife bij PSV en zilverwater bij respons nooit bewezen is. Overigens geeft extra Ajax, de smeekbede van Goedhart om een beetje glucose door het luxeren van insulineproductie medelijden te hebben met de moeilijke positie een veel betere anabole respons. In Maastricht van een sportarts in het betaalde voetbal en de is inmiddels aangetoond dat dat er géén addi- maffe rituelen van 80 procent van de topspor- tief effect van eiwitsupplement is op spiergroei, ters en 87 procent van de toptrainers. l als de normale eiwitinname voldoende is. Dit is voor vrijwel de voltallige Nederlandse sportwe- N. Terpstra is huisarts te Venhuizen reld zeker het geval. Het is de inspanning die het verschil maakt voor spiergroei, niet de ei- K td

december 2012 NT 23 Integraal beter?

Ronald van den Berg

Als wetenschappelijk onderzoek leidt tot een succesvolle behandeling voor bepaalde patiënt- groepen is dat een zegen. Maar soms gaan ‘de markt’ of beunhazen ermee aan de haal, of worden fantasieën verpakt als gewichtige we- tenschap. De ‘nieuwe therapie’ wordt verkocht als panacee voor allerhande klachten die in het grensgebied liggen van de oorspronkelijke aan- doening.

ij het schrijven van een eerder arti- te rekenen met te eenvoudige psychische ver- kel werd mijn belangstelling gewekt klaringen van lichamelijke problemen, waarover door een Integrated Therapist®. men vaak hoort dat die tussen de oren zouden Aan welke hoedanigheden voldoet zitten. Zelfs spirituele (religieuze?) problemen Bzo’n therapist? worden bij het holisme van de VIT betrokken. De oorspronkelijke betekenis van integratie is Het doel van de VIT-therapeut is volgens de volgens Van Dale: ‘het maken tot (of opnemen site: ‘De cliënt zodanig te behandelen c.q. te in) één geheel’.1 De term wekt de suggestie dat begeleiden dat hierdoor diens kwaliteit van le- de therapeut van alle markten thuis is en daar ven verbetert en hij – weer – zoveel mogelijk dan één geheel van weet te maken. in harmonie met zichzelf kan functioneren.’ De Er bestaat een Vereniging van Integraal The- site vervolgt: ‘Het is de professionele integrale rapeuten (VIT),2 ‘voor balans in de geestelijke aanpak waarin de therapeut zich onderscheidt.’ gezondheidszorg’, die wellicht opheldering kan Hoe professioneel is integraal? bieden. De vereniging werd in 1993 opgericht ‘uit de behoefte aan een beroepsvereniging Tot incompleetheid voor professionals met een integrale aanpak.’ gedoemd Die professionals ‘… werken vanuit een holis- tisch mensbeeld, waardoor zij aandacht hebben Onder ‘Algemene Informatie’ staat: ‘De VIT-the- voor de geestelijke, lichamelijke en spirituele rapeuten zijn op minimaal hbo-niveau profes- dimensie van hun cliënt’. sioneel geschoold en hebben zelf een ontwikke- Holisme is, wederom volgens Van Dale, een lingsproces doorgemaakt waardoor zij bewust ‘biologisch- filosofische theorie die de levens- voor deze benadering hebben gekozen’.3 Dat verschijnselen bepaald acht door de totaliteit ontwikkelingsproces wordt niet nader omschre- van het levende, die meer is dan de som van ven. Het lijkt dan ook a priori ondoenlijk om de de onderdelen’. Op zich lijkt holisme een mooi ‘geestelijke, lichamelijke en spirituele dimen- tegenwicht tegen de eenzijdige biologische kijk sies’ te integreren en het beloofde holistische die veel mensen toeschrijven aan medisch spe- overzicht te bewerkstelligen. Voor compleet cialisten zoals psychiaters. Ook lijkt de term af holisme zou men immers medicus moeten zijn K td

24 NT december 2012 voor de lichamelijke kant en psycholoog voor gen onderzoekt’. Het ‘is uitgangspunt voor de de geestelijke kant. Voor het spirituele aspect therapeut, dat het kind (onbewust) weet welke zou men theoloog moeten zijn met grondige oplossingen er voor de klacht zijn’. kennis van monotheïstische religies tot Oos- Weer een ander VIT-genre zijn de hypnothera- terse filosofieën en van sjamanisme tot voodoo, peuten. De term hypno-(psycho)therapie vond om er een paar te noemen. Holisme betreft im- in de vorige eeuw ingang om de behandelingen mers alle aspecten in hun geheel, en niet een te onderscheiden van kermisgeneeskunde en de beetje van alle aspecten. Het overzicht over de publieke evenementen van hypnotiseurs en il- betrokken disciplines was wellicht voor enkele lusionisten. In verband met het laatste kan ik genieën nog mogelijk ten tijde van de Verlich- niet nalaten de naam te noemen van de illusi- ting, maar tegenwoordig is holisme gedoemd onist Roland van den Berg (niet te verwarren tot incompleetheid. Dat wordt bevestigd door- met schrijver dezes, er zijn ook geen familie- dat binnen de VIT nogal uiteenlopende discipli- of zakelijke banden), alias Rasti Rostelli. Zijn nes verenigd zijn, die alle per item op de VIT- voorstellingen zijn knap en ondoorgrondelijk. site zijn te vinden: integratieve kindertherapie, Hypnotherapie maakt gebruik van trance en integratieve therapie, hypnotherapie, psycho- regressie. Regressie wil zeggen dat de cliënt te- oncologische therapie, psycho-energetische ruggaat naar een vroeger, doorgaans kinderlijk therapie en therapeutische coaching. ontwikkelingsstadium waarin psychotraumata De integratie ervan is schimmig, maar dat zijn opgelopen. Het is een behandelwijze waar- wordt opgelost. Het integratieproces wordt na- bij onvoldoende controle mogelijk is op de be- melijk aan de patiënt zelf overgelaten en wel ïnvloeding door de behandelaar bij het vinden aan het begin van de behandeling. Want als u van deze traumata. Sommige hypnotherapeuten een hulpvraag heeft, kunt u onder het menu menen met hun klanten te kunnen doordringen ‘therapeut zoeken’ zelf een therapeut kiezen naar intrauteriene psychotraumata en zelfs naar ‘waarvan u denkt dat deze bij u past’. Daarbij pijnlijke situaties in vorige levens.4 Men moet wordt dan verwezen naar de onderscheiden (en dan wel geloven in reïncarnatie. dus kennelijk helemaal niet geïntegreerde) the- Nog een groep VIT-leden zijn de beoefenaars rapievormen. Men kan per item ook informatie van de psycho-energetische therapie. De naam- krijgen ‘over de verschillende therapievormen geving van deze behandelwijze lijkt verwant aan van waaruit VIT-therapeuten werken’. Als je als en even veelbelovend als een term van wijlen cliënt niet weet waar je aan toe bent, komt het de voormalige Mister World, Angelo Siciliano, toch weer vanzelf goed want: ‘Deze verschillen- alias Charles Atlas, die in het midden van de vo- de vormen kunnen hetzelfde resultaat geven.’ rige eeuw aan dunne slappelingen een geweldig spierstelsel beloofde met zijn bodybuildingme- Paratherapieën thode ‘Dynamic Tension’. Volgens de VIT-site ‘kunnen psycho-energetisch therapeuten in Lopen we de diverse disciplines op de site door, het energieveld van de cliënt verstoringen en dan claimen slechts de behandelaars die inte- onregelmatigheden vinden en interpreteren. gratieve psychotherapie beoefenen, weet te Met behulp van universele energie herstelt of hebben van de ‘vele opvattingen in de psycho- heelt (healt) de therapeut deze. De behandeling therapie over hetgeen de oorzaak kan zijn van via de handen richt zich op de levenskrachten psychische klachten’. Zij zijn zich ervan bewust van de mens, de energiehuishouding, de chi, dat ‘klachten kunnen ontstaan in verschillende het prana …’ (waarvan het bestaan overigens lagen van een mens en daarop hun uitwerking nog nimmer is aangetoond). De site stelt zelf: hebben, zoals de emotionele, fysieke, cognitieve ‘VIT-therapeuten die op deze wijze werken zijn en spirituele lagen’. Gezien de onbestaanbaar- healers en / of paratherapeuten.’ De indruk is heid van compleet holisme kan men vraagte- gewettigd dat paratherapie zich verhoudt tot kens zetten bij de diepgang van dat bewustzijn. psychotherapie als de nooit bewezen parapsy- De beoefenaars van integratieve kinderthera- chologie tot psychologie. pie gaan niet zover. Zij werken ‘kortdurend en Nog een categorie: de psycho-oncologische laagdrempelig’ en stellen dat ‘het kind, samen therapeuten. Die houden zich bezig met de me- met de therapeut zijn hulpbronnen en oplossin- disch-psychologische begeleiding van mensen K td

december 2012 NT 25 die aan kanker behandeld worden of daarvan den via DBC-declaraties op naam van bepaalde genezen zijn. Hoewel kankercentra veel aan- psychiaters. Zorgverzekeraars vergoeden aldus dacht besteden aan training van medewerkers via een U-bocht alternatieve therapieën, die of- voor het bieden van begeleiding en ondersteu- ficieel niet in het basispakket zitten. ning van patiënten, is goed voorstelbaar dat pa- tiënten baat kunnen hebben bij extra aandacht De verzekering betaalt en coaching. Probleem daarbij is wel de juiste hantering van grenzen. Zodra de psycho-on- Integraal en professioneel gaan voor de regulie- cologische therapeut zich gaat begeven op het re ggz niet samen. En holisme kan niet anders terrein van de somatiek en bijvoorbeeld com- zijn dan een belofte van behandelaars die best plementaire en alternatieve methoden (kruiden, wel alles weten, maar dan van alles een beetje. diëten) gaat voorschrijven, kan dat ontaarden De Vereniging van Integraal Therapeuten telt, in nare en dure kwakzalverij. Er bestaat een op zijn Hollands, net als het huis Gods vele wo- bijna negenhonderd pagina’s dik boek van de ningen. De vereniging biedt onderdak aan een American Cancer Society (2009) waarin die rijke schakering van (para-)therapeuten die methoden besproken worden (Complete Guide non-transparant zijn opgeleid en allen werk- to Complementary & Alternative Cancer zaam zijn in de marge van de ggz. Zij worden Therapies, ACS, 2009). goeddeels betaald door verzekeraars. Met een omweg vanuit het basispakket, en anders wel Lidmaatschap uit aanvullende pakketten. l

De VIT ‘is als vereniging lid van de Nederlandse Literatuur Associatie voor Psychotherapie (NAP)’. En ‘lid- 1 Van Dale, Groot Woordenboek maatschap van de NAP geeft de leden van de VIT der Nederlandse Taal. Utrecht, 1984 de mogelijkheid zich te certificeren voor hetEu - 2 www.vit-therapeuten.nl/ ropean Certificate for Psychotherapy (ECP), 3 www.vit-therapeuten.NL mits zij aan de gestelde eisen voldoen’. Vermeld >algemene informatie zij, dat in begin februari 2012 de organisatie 4 www.kwakzalverij.nl> Europsyche via een artikel in de Volkskrant Hypnotherapie of kermisgeneeskunde? in opspraak geraakte, omdat niet BIG-geregi- streerde houders van het ECP-certificaat door De oorspronkelijke versie van dit artikel Europsyche met een omweg gefinancierd wor- verscheen in MGv (2012),4. K td

26 NT december 2012 Kwakzalver en tevens verkrachter? Een beoordeling van een rapport in een leerboek uit 1908

D.O.E. Gebhardt

Wie zich wil verdiepen in de geschiedenis van de juridische kanten van de verloskunde in Nederland, mag zeker niet ver- zuimen het Leerboek der gerechtelijke verloskunde uit 1908 (uitgever Erven Bohn, Haarlem) te lezen. Het is geschreven door Hector Treub (1856-1920), hoogleraar gynaecologie te Leiden en later te Amsterdam en M.A.Tak, advocaat-generaal bij het gerechtshof te ’s-Hertogenbosch.

en bespreking van één van de gebeur- tweede bezoek, waarbij dezelfde vertoning werd tenissen uit de jaren 1903-1905 is herhaald. Een bijzonder soort thee zou herstel vooral interessant omdat deze plaats- brengen. Toen dit zich liet wachten, wendde zij vond voorafgaande aan de invoering zich wederom op 13 Mei 1903 tot den beklaagde Evan de tegenwoordige wetgeving op het gebied en deze constateerde na bimanueel onderzoek van het gezondheidsrecht (zie een recente uit- een zwangerschap van twee maanden. Lachend gave van het Handboek gezondheidsrecht van werd dit resultaat afgewezen, omdat zij zich prof. H.J.J. Leenen). Om de authentieke sfeer te van geen gemeenschap bewust was, maar toen proeven, zal ik hier letterlijk de auteurs citeren langzamerhand de buik en de borsten opzetten, (vanaf pagina 79): besloot men een dokter te R. te raadplegen, die ‘Eene flinke boeredeern had zich wegens op 1 Augustus 1905 (een drukfout m.i. moet maagpijn onder behandeling gesteld van een dit 1903 zijn) een vergevorderde zwangerschap natuurheelkundige te P. Zij klaagde over maag- waarnam. Met schrik werd die mededeling ver- pijn en beweerde tevens, dat de menstruatie ge- nomen en zij leidde tot arrestatie van de natuur- regeld iedere drie weken terug kwam en gedu- heelkundige. Het eerste tijdstip der cohabitatie rende acht dagen aanhield. Op 25 Maart 1903 was met zekerheid te constateeren, daar de data volgde een vooronderzoek, waarbij de quasi-ge- der bezoeken bekend waren en deze omstandig- neesheer het nodig oordeelde, dat het bovenli- heid in verband met andere zeer sterke aanwij- chaam ontbloot en de broek losgemaakt werd. zingen, leidde tot zijne veroordeling wegens Zij moest plaatsnemen op eene sofa, werd onder verkrachting. Luttele maanden later werd een narcose gebracht – de chloroform lucht vormde kind geboren. Dit geval is niet alleen leerrijk, later eene belangrijke aanwijzing – waarna zij omdat het bewijst, dat onbewuste zwangerschap ontwakende bij zich eene niet brandende lamp mogelijk is, doch tevens, dat beweerd werd, dat staan zag, waarvan beklaagde beweerde dat, bevruchting onder narcose onmogelijk zijn zou. het een X-stralen lamp was. De diagnose wees Deze bewering kon door den hoogleeraar Kühn, aan eene verharde verzwering in de maag. Daar die als deskundige werd gehoord even gemak- zij zich misselijk voelde en over moeheid in kelijk worden ontzenuwd, als hij kon aantonen, de benen klaagde, volgde eenige tijd later een dat eene vrouw, na het ontwaken uit chloro- K td

december 2012 NT 27 formnarcose, niet weet, wat er met haar in den heeft aan handelingen die slechts zijn voorbe- slaaptoestand is gebeurd.’ houden aan gekwalificeerde medici. Tevens In een voetnoot bij deze casus staat vermeld: wordt geen aandacht geschonken aan het kind. Zie vonnis Rb. Roermond 21 Mei 1904; arrest ’s Heeft het nadelige gevolgen ondervonden door Bosch 14 December 1904; arrest H.R. 20 Maart de chloroformnarcose van de moeder? En heeft 1905. Na verwijzing door den Hoogen Raad er ook een röntgenbestraling van de zwangere werd op 30 Mei 1905 door het gerechtshof te vrouw plaats gevonden? Kennelijk had de ver- Arnhem het vonnis der rechtbank te Roermond dediging aangevoerd dat door de chloroform- vernietigd, de beklaagde schuldig verklaard aan behandeling een zwangerschap onmogelijk was verkrachting en veroordeeld in een gevangenis- en dus dat er naar een andere verwekker van straf van acht jaar. het kind moest worden gezocht. Het oordeel van de deskundige, Prof Kühn, dat chloroform Kritische bespreking geen contraceptivum is, zal wel juist zijn, maar het zegt natuurlijk niets over het vaderschap. Uit het bovenstaande verslag valt op te merken Dit geldt evenzeer voor het arrest van de Hoge dat alles draait om de vraag of de natuurheel- Raad. Absolute zekerheid omtrent de verwek- kundige de vrouw verkracht heeft. Niemand stelt ker van het kind was nog niet mogelijk, omdat de vraag of de man zich ook schuldig gemaakt er nog geen DNA-test beschikbaar was. l

Hector Treub K td

28 NT december 2012 KWAKZALVERIJ VAN WWW.HOME-SHOPPER.NL

Marie Prins

In de catalogus van www.home-shopper.nl staan advertenties voor voedingssupplementen als kaneel, kurkuma en haaien- kraakbeen waaraan flinke medische claims worden verbon- den, wat niet is toegestaan. Het kwalijkst is de advertentie die zegt dat kaneel insuline kan vervangen.

Kaneel Kaneel ‘100% Natuurlijk – 100% veilig. Ontdekking! Natuurlijk kaneel vervangt insuline!’ Dat staat Kaneelstokjes bovenaan met grote letters op pagina 34 van de catalogus van www.home-shopper.nl te Breda. Die bewering is volstrekt bezijden de waarheid, kaneel niet 100% veilig. Kaneel bevat namelijk want de Cinnamon Plus tabletten van www. de stoffen coumarine en safrol die bij dierproe- home-shopper.nl waarnaar de advertentie ver- ven en ander onderzoek gentoxisch blijken te wijst, bevatten naast kaneel ook zink en chroom zijn en daarmee mogelijk kankerverwekkend. en dat houdt in dat we hier niet te maken heb- Dit geldt voor alle soorten kaneel, maar veel ben met puur natuurlijk kaneel. De twee soor- meer voor cassia dan voor Ceylon. Of kaneel ten kaneel die in Nederland worden gebruikt bij mensen kanker kan verwekken moet nog uit zijn Ceylon kaneel (Cinnamomon verum, sy- nader onderzoek blijken (http://nl.wikipedia. noniem: Cinnamomum zeylanicum) en cas- org/wiki/Kaneel). De hoeveelheden die in Ne- sia (Cinnamomumaromaticum, synoniem: derland worden gebruikt voor zoete gerechten, Cinnamomum cassia). Daarnaast zijn er nog van rijstepap tot speculaas, blijken onschuldig veel andere kaneelsoorten die in hoofdzaak in te zijn. Of dat ook geldt voor de kaneelpillen Zuidoost-Azië worden gebruikt. Kaneel die men van Home-Shopper wordt in de reclame uiter- in Nederland voor de keuken koopt, bestaat aard niet vermeld. Het vervangen van insuline voornamelijk uit cassia. Beweerd wordt dat er door kaneel, al dan niet met zink en chroom, ook een kleine hoeveelheid Ceylon in zit, maar kan zeer gevaarlijk kan zijn voor diabetici. In dat moet wel erg weinig zijn, want je proeft het het algemeen geldt dat het vervangen van een nauwelijks. De pillen van Home-Shopper ko- essentiële therapie door een onwerkzaam mid- men uit Zwitserland en worden door MedosanR del voor een patiënt ernstige gevolgen kan vervaardigd. Of ze Ceylon, cassia of nog weer hebben. Op 13 maart 2006 gaf de VWA een andere kaneelsoorten bevatten, wordt in de ad- nieuwsbericht uit: ‘Claims over diabetes op ka- vertentie niet vermeld. Overigens is natuurlijk neelcapsules niet toegestaan’, wat inhoudt dat K td

december 2012 NT 29 het adverteren voor kaneel ter vervanging van insuline niet is toegestaan. Op 4 oktober 2012 deelde de NVWA mede, dat het klopt dat deze gegevens nog steeds geldig zijn. De advertentie voor Cinnamon PLUS tabletten is dus kennelijk Curcoma longa onwettig. Curcuma longa Kurkuma

Home-Shopper heeft echter nog meer te bie- den. Wat dacht u van kurkuma (Curcuma longa) waarvan de officiële Nederlandse naam geelwortel is. Ook de Indonesische naam koen- jit wordt vaak gebruikt en de Engelse naam tur- meric komt men ook tegen. Kurkuma wordt ge- lijks zekerheid over enige medische werking bruikt in de vorm van een geel, kruidig poeder van kurkuma. En, nogmaals, vergeet niet dat dat in hoge mate zowel de kleur als de smaak medische claims voor voedingssupplementen van kerriegerechten bepaalt. Indien u gaat in advertenties niet geoorloofd zijn. googelen op kurkuma vindt u menige bladzijde waarop te lezen lijkt dat kurkuma goed is voor Haaienkraakbeen van alles en nog wat, hetgeen gebaseerd is op onderzoek bij muizen of ratten en bij een uiterst U denkt misschien dat het gebruik van haaien- klein groepje mensen. De uitkomsten van deze kraakbeen als medicijn achterhaald is (http:// onderzoeken geven nog geen uitsluitsel. Des- www.skepsis.nl/haaien.html), maar nee, het ondanks wordt kurkuma ook als geneesmiddel wordt nog steeds verkocht door www.home- gepresenteerd. Op bladzijde 35 van de catalo- shopper.nl als middel tegen reuma, artrose en gus van Home-Shopper staat een rij van 13 aan- artritis onder andere onder de naam HaiMobi- doeningen waarbij de tabletten Curcuma plus lan. Het wordt vervaardigd in Zwitserland door van de Zwitserse firma Medosan zouden helpen. de firma Medosan. In een advertentie wordt Die plus betreft de vitamine E3 die er aan is verwezen naar professor G. Stevens die al meer toegevoegd. Gebruik van de pillen ‘Houdt de dan 30 jaar haaienkraakbeen onderzoekt. Maar gewrichten soepel’ en ‘Vermindert de stijfheid op PubMed staan slechts acht abstracts over van gewrichten’. Naar geldige bewijzen voor het effect van haaienkraakbeen op artritis waar- de werking van deze tabletten wordt niet ver- bij opvalt dat in geen van deze samenvattingen wezen. De Natural Medicine Comprehensive de naam van professor G. Stevens als een van Database noemt nauwelijks enig gebruik van de auteurs voorkomt. Dat is wel vreemd voor ie- kurkuma als geneesmiddel. Kurkuma helpt vol- mand die al meer dan 30 jaar haaienkraakbeen gens dat compendium misschien als je maag onderzoekt. van streek is en mogelijk ook bij artritispijn. We kunnen er genoegzaam vanuit gaan dat Er worden wel enkele medische toepassingen elk bewijs voor de werkzaamheid van HaiMobi- genoemd waarvoor niet genoeg bewijs is. Men lan ontbreekt. De werkzame stoffen in haaien- dient wel voorzichtig te zijn met het gebruik kraakbeen zouden glucosamine en chondroïtine van kurkuma, omdat het de werking van echte zijn, maar die werken niet bij de pijnklachten bij geneesmiddelen beïnvloedt ( http://www.medi- artrose. Er wordt overigens nog steeds onder- calfacts.nl/2009/04/28/geneesmiddel-interac- zoek gedaan naar haaienkraakbeen als middel ties-met-kurkuma/ ). tegen kanker. Dat blijkt uit verschillende publi- Conclusie: ondanks al het gejubel is nauwe- caties. l K td

30 NT december 2012 Lopende zaken

C.N.M. Renckens

Sickesz serieuze geneeswijze moest worden beschreven en dat tot de financiële ondergang van de VtdK ‘Acht de minister de claim van mevrouw Sic- dreigde te leiden. Een aanbod van de raadsman kesz, dat zij, als orthomanueel therapeut de- van Sickesz om die advertenties niet te hoeven pressies en schizofrenie kan genezen, hoewel plaatsen mits wij zouden afzien van cassatie dit niet wetenschappelijk is bewezen, verant- werd door de VtdK verworpen. Advertenties woord?’ Kamervraag van het lid Edith Schip- werden even goed niet geplaatst en ook niet af- pers aan de minister van VWS, juli 2007. gedwongen. De Hoge Raad vernietigde in janu- ari 2009 op haar beurt het arrest van het hof en De sinds negen (!) jaar slepende zaak, aange- verwees de zaak naar het Haagse hof. Tot nader spannen door de uitvindster van de orthoma- order bleven onze uitlatingen over Sickesz dus nuele geneeskunde (OMG) Sickesz (1923), ligt rechtmatig. Na een pauze van 2 ½ jaar, waarin voor zijn vierde ronde bij het Haagse gerechts- zij zich in twee tuchtzaken moest verweren, die hof. U kent de voorgeschiedenis: aanklacht Sic- in beide gevallen tot een maatregel leidden, kesz in december 2003 wegens de opname in maakte Sickesz de zaak inderdaad begin 2012 onze publicatie over de grootste kwakzalvers weer aanhangig nu in Den Haag. De uitwisse- van de twintigste eeuw, later afgezwakt tot de ling van de schriftelijke stukken werd reeds dit ‘meest notoire genezers’ van die eeuw. Leidde in voorjaar beëindigd en het hof meldde in april augustus 2005 tot de conclusie van de Amster- dat de uitspraak op 23 oktober 2012 verwacht damse rechtbank, dat wij Sickesz als kwakzalf- mocht worden. Quod non. Kort voor die datum ster mochten betitelden. Dit vonnis werd in mei werd bekend gemaakt dat de zaak was uitge- 2007 door het Amsterdamse hof, in een drie- steld en nu werd 18 december als de datum van hoofdige samenstelling onder leiding van een de te verwachten uitspraak opgegeven. raadsheer die aanhangster was van de soefibe- De eisen van Sickesz zijn onverminderd de weging (zie ook elders in dit blad), vernietigd en volgende: (1) een verklaring voor echt dat de de VtdK werd veroordeeld tot de proceskosten Vereniging en Renckens onrechtmatig jegens alsmede tot het plaatsen van grote advertenties haar hebben gehandeld door Sickesz in 2000 en in twee landelijke kranten, waarin de OMG als 2001 in een boekje op te nemen althans op een K td

december 2012 NT 31 lijst van kwakzalvers te plaatsen; (2) een ver- mag niet onvermeld blijven dat Van Broekhuijze bod voor de toekomst om haar, Sickesz, aan te begin november weer twee brieven vol dreigende duiden als kwakzalver op straffe van verbeurte taal verzond. Nu kreeg ook ondergetekende een van een dwangsom; en (3) een rectificatie. klacht bij het Amsterdamse Regionaal Tuchtcol- lege, vooral vanwege een brief die begin okto- Van Broekhuijze en zijn ber 2012 door Nienhuys en mij was verzonden chiropractoren aan een Arnhemse chiropractor Cersosimo, die ook de doctorstitel bleef voeren. Wij wezen deze ‘Inschakelen van de chiropractie in de eerste- op het risico van aanzienlijke bestuurlijke boe- lijnszorg kan de kosten voor de gezondheids- tes, gezien de uitspraak van de officier in Assen zorg halveren.’ Van Broekhuijze in een schrijven dat chiropractors niet gerechtigd zijn die titel aan VtdK/Skepsis op 1 november 2012. in ons land te voeren. Vrijwel simultaan wer- den de VtdK en de stichting Skepsis door Van In het NTtdK van september 2012 wijdden wij Broekhuijze ‘namens de SNRC’ aangeschreven uitgebreide aandacht aan het chiropraxiedos- met een tiental ongespecificeerde klachten over sier, dat steeds maar groter wordt, vooral door onze negatieve uitlatingen over de chiropraxie de onvermoeibare Ridderkerkse advocaat mr. in het algemeen. Bij gebreke van een spoedige Job van Broekhuijze. In een cumulatie van func- herroeping daarvan zou er een rechtszaak te- ties is deze zowel directeur van de Christelijke gen ons worden gestart. Chiropractoren Associatie (CCA, plm. 30 leden) Eerder meldden wij al dat ik mijn beklag had als directeur van de Dutch Chiropractic Federa- gedaan bij de Rotterdamse deken over de onbe- tion (DCF, plm 85 leden) en trad hij op als raads- suisde en irrelevante uitlatingen over mijn per- man van de Amsterdamse chiropractor Adam soon en mijn praktiseren als gynaecoloog van Langweiler (’85,5% verbetering zenuwsympto- Van Broekhuijze in diens mails aan het Asser men na slechts negen chiropractische behande- parket. De deken deelde mijn mening dat zulke lingen’) bij de Reclame Code Commissie RCC. uitlatingen ongepast waren en stelde mij in de Die zaak verloor Van Broekhuijze, waarna hij bij gelegenheid de zaak ook nog voor te leggen aan onze voorzitter een nota van € 17.318,47 (om de Raad van Discipline. Aldus geschiedde en de Langweilers geleden schade te compenseren) zaak zou op 5 november worden behandeld in indiende, alsmede een klacht tegen haar aanhan- het Paleis van Justitie te Den Haag. Van Broek- gig maakte bij het Regionaal Tuchtcollege voor huijze had al aangekondigd niet in persoon aan- de Gezondheidszorg. Hij vormt met zijn mede- wezig te zullen zijn en deponeerde meteen een vennote mr. Biemans en zijn echtgenote mw. klacht over alle vijf jurist-leden van de Raad. Broekhuijze-Olmer, die ook in het bestuur van De zitting van 5 november ging op het laatste de DCF en de CCA zitten, ook de directie van het moment niet door, maar een nieuwe datum zou door hemzelf in 2000 opgerichte Stichting Ne- spoedig worden voorgesteld. derlands Register van Chiropractors SNRC. In Dat je geen haast moet hebben met recht- zijn register prijken vrijwel uitsluitend de leden sprekende colleges en functionarissen was mij van de DCF en de CCA, tezamen zo’n 115 chi- intussen al volkomen duidelijk geworden door ropractors. Representatief is zijn club niet, want het beloop van mijn klacht c.q. aangifte tegen de Nederlandse Chiropractoren Associatie NCA, Molina. Dat ging ongeveer zo: die al in 1975 werd opgericht, heeft wel 270 le- Aangifte wegens titelfraude op 29 juli 2011. 6 den en heeft haar eigen ‘kwaliteitsbeleid’. Met februari 2012: Bericht van officier van Justitie Van Broekhuijze willen zij niet te maken hebben, uit Assen, dat de heer S.I. Molina art. 435 lid 3 want in hun klachtencommissie zit de eerbied- Wetboek van Strafrecht overtreedt en daarmee waardige jurist prof. Van Wijnen en die geniet strafbaar is. De klacht wordt voorwaardelijk wel wat meer aanzien dan Van Broekhuijze. Zijn geseponeerd. Tien dagen later (16 feb.) blijkt grootste bekendheid geniet Van Broekhuijze als Molina de doctorstitel onverminderd te voeren, raadsman van de Asser chiropractor S.I. Molina, waarop ik het OM in Assen per brief attendeer. die zich – op advies van Van Broekhuijze – ‘doc- Op 23 februari 2012 antwoord uit Assen: het tor’ noemde en blijft noemen. vonnis is nog niet ‘betekend’. Toen er op 2 mei Over de zaak-Molina later meer, maar eerst nog niets gebeurd was verzocht ik om nadere K td

32 NT december 2012 inlichtingen waaruit bleek de zaak was opge- niet geschiedde. Toen ik begin oktober maar schort omdat Molina/ Van Broekhuijze een arti- weer eens belde met het OM te Assen, werd ik kel 12 procedure hadden aangespannen tegen doorverbonden met het OM te Groningen, waar het uitblijven van een rechtszaak, die zij denken men mij na enig zoeken kon meedelen dat de gemakkelijk te zullen winnen. Op 25 juni ver- Leeuwarder advocaat-generaal het artikel 12 zocht ik het hof in Leeuwarden, dat de art. 12 verzoek op 28 juni al had afgewezen. Men ver- procedure zou behandelen (volgens het OM te zekerde mij dat nu tot daadwerkelijke vervol- Assen) schriftelijk om deze te staken en over ging zou worden overgegaan. Klachtnummer te gaan tot de feitelijke rechtszaak. Op 6 juli 12-082. Bij het ter perse gaan van dit nummer werd mij schriftelijk door het gerechtshof te kon men mij – bijna anderhalf jaar na mijn aan- Leeuwarden meegedeeld dat niet Leeuwarden, gifte – nog geen datum noemen, maar het zou maar het hof in Arnhem de artikel 12 proce- nog ‘dit jaar’ zijn, ik krijg bericht en houd u op dure in behandeling had. Ik belde hen zo’n zes de hoogte. Ook van de uitkomst van de beide weken later maar weer eens op, waarbij bleek tuchtrechtelijke procedures en de uitspraak van dat de stukken onvindbaar waren en mijn naam de Raad van Discipline. Bange vraag: wordt Van als aangifte-doener onbekend. Men ging het uit- Broekhuijze na Moszkowicz de volgende advo- zoeken en ik zou teruggebeld worden, hetgeen caat die van het tableau wordt geschrapt? l

Molina K td

december 2012 NT 33 Periode 1997 tot heden De recente geschiedenis van de homeopathie in Nederland

C.N.M. Renckens

In 1997 startte het College ter Beoordeling van Geneesmid- delen CBG met het registreren van homeopathische mid- delen, een voortvloeisel uit Europese wetgeving, waaraan elk land zijn eigen invulling mocht geven. Nederland koos ervoor om deze onzinnige taak uit te besteden aan het CBG, dat zich tot die tijd nimmer met dit anachronisme bezig had gehouden, maar zich liever belachelijk maakte dan een nieuwe instelling naast zich te dulden.

BG-voorzitter Frits Lekkerkerker van haar propaganda en procedeerde tegen verdedigde dit besluit, terwijl CBG- de verplichte disclaimer. Ze wonnen, hetgeen lid Ernst Briët zich er openlijk voor leidde tot dolle vreugde bij de zakenlieden van schaamde. Er kwamen twee ca- VSM, maar de vreugde duurde niet lang, want Ctegorieën: eerstens enkelvoudige middelen de minister van VWS oordeelde dat het even- zonder indicatie, het spul dat doorgaans al- wicht nu uit de regelgeving was verdwenen en leen op voorschrift van een homeopaat wordt bepaalde dat aan homeopathische middelen de- gebruikt. Voor de tweede categorie middelen, zelfde toelatingseisen voortaan zouden moeten samengesteld uit mengsels en voorradig in de worden gesteld als aan reguliere echt werkzame zelfzorgschappen van drogist en apotheek, die geneesmiddelen. In 2007 trad deze nieuwe mi- wel een indicatie claimen, gold een aangepaste nisteriële regeling in werking en homeopathica ‘bewijsvoering’, waarbij volstaan kon worden moesten dus vanaf die datum op gebruikelijke met verwijzingen naar monografieën over het farmacologische gronden werkzaamheid aanto- preparaat of naar vermelding in het Deutsches nen. Voor middelen die al in de handel waren Homöopathisches Arzneibuch. Aldus werd in was er een overgangsregeling van twee jaar, 1999 het eerste homeopathische middel met in- waarbinnen de fabrikanten moesten aangeven dicatie geregistreerd: A. Vogel’s Aconitum D10, op welke wijze ze de bewijzen van werkzaam- te gebruiken bij ‘koorts en zenuwpijn’ en anno heid (‘preklinisch en klinisch-farmacologisch’) 2012 zijn er bijna 250 homeopathica met er- dachten aan te leveren. Op 19 december 2007 kende indicatie op de markt. Onze overheid had liet VSM Geneesmiddelen aan het CBG weten destijds nog wel het fatsoen om te eisen dat er dat zij de indicatie van het in 31 juli 2002 ge- op de verpakking van de middelen met indica- registreerde Rinileen wilde handhaven onder tie de volgende tekst zou worden afgedrukt: ‘De verwijzing naar homeopathische literatuur en werkzaamheid van dit homeopathisch genees- stelde dat aantonen van de werkzaamheid van middel is door het CBG niet met wetenschap- deze middelen niet op reguliere wijze mogelijk pelijke criteria beoordeeld’. Deze tekst heet was. Hierop ontnam het CBG VSM de handels- in de wandelgangen de disclaimer. VSM nam vergunning (RVH 80007) voor de Rinileen ta- geen genoegen met deze storende afzwakking bletten (indicatie: neusverkoudheid, oorpijn en K td

34 NT december 2012 Teloorgang

bijholteontsteking). Tegen deze beslissing ging thie in de afgelopen decennia van de autoritei- VSM wederom procederen en naast wat strikt ten ontving. Erg fraai was dat allemaal niet en formeel-juridische argumenten kwam men on- onze overheid kan als medeplichtige worden be- der andere op de proppen met het bedrijfsbe- schouwd aan veel homeopathisch bedrog. Het lang van VSM en beklemtoonde zij dat het CBG begon met het instellen van een fonds in 1986 niet had bewezen dat het middel onwerkzaam waarmee effectiviteitsonderzoek van alterna- was. Nu verloor VSM. Hoger beroep was nog tieve geneeswijzen gefinancierd zou kunnen mogelijk en zo klopte VSM in 2011 aan bij de worden. In dat kader stelde de regering stelde afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van een aanzienlijk bedrag ter beschikking van de State. Het mocht niet baten: het hoger beroep Maastrichtse vakgroep epidemiologie van Knip- (zaak 20102662/1) werd afgewezen en het von- schild, die de medische literatuur over alterna- nis werd gehandhaafd. De uitspraak kwam op tieve geneeswijzen in zgn. meta-analysen ging 18 april 2012 en hij moet in de homeopathische onderzoeken. Het had er zo alle schijn van dat wereld met paniek zijn ontvangen. Biohorma, Knipschild c.s. geen scheikunde hadden gehad VSM, Boiron en dergelijke verdienen alleen aan tijdens zijn opleiding en dat er in Maastricht de complexmiddelen mét indicatie en praktisch geen farmacologen werkzaam waren, die even niets aan de enkelvoudige middelen, die men hadden kunnen uitleggen waarom homeopathie slechts als service aan de al dan niet klassieke niet kan werken (Avogadro draaide zich om in homeopaten in het schap houdt. zijn graf). Men kwam met negatieve conclusies over de acupunctuur, maar gunde met een veel Terugblik op de periode geciteerd artikel in het BMJ in 1991 de homeo- van 1982 tot 1997 pathie het voordeel van de twijfel. De door po- litici veel gelezen NRC kopte: ’Homeopathisch Na 15 jaar publieksmisleiding met medeplich- middel vaak werkzaam.’ tigheid van de afdeling homeopathie van het In dat klimaat overleefden homeopathische CBG komt aan een beschamende vertoning (en antroposofische) middelen meerdere be- eindelijk een einde. De fabrikanten mogen hun zuinigingsronden en werden zij tot 1993 volle- middelen blijven maken, maar ze mogen nu niet dig vergoed door het ziekenfonds, waarvan de meer zeggen waartegen het zou helpen: vanuit overheid het vergoedingenpakket vast stelde. marketing oogpunt een hopeloze situatie. Het Het was staatssecretaris Simons die toen het faillissement van de Nederlandse bedrijven die besluit nam homeopathische en antroposofi- het publiek zo lang hebben kunnen misleiden, sche middelen uit te sluiten van het basispak- kan nu dus op korte termijn verwacht worden. ket, vooral wegens de noodzaak tot bezuinigen. Ter gelegenheid van deze langverbeide en zeer Het parlement ging nu wel akkoord, hoewel het heuglijke ontwikkeling lijkt het opportuun om in 1982 nog had uitgesproken dat deze mid- het verleden niet direct te vergeten en nog eens delen van grote ‘sociaal-medische betekenis’ terug te blikken op de steun die de homeopa- waren. Rechtszaken van de homeopathie- en K td

december 2012 NT 35 antroposofie-fabrikanten tegen het overheids- onzinnige middelen te verstrekken is een blij- besluit van 1993 waren niet succesvol. vende schandvlek voor deze beroepsgroep. Hun Overheidsdienaren lieten zich graag zien bij beroepsorganisatie KNMP eist dat de apotheker de snelle uitbreiding van homeopathische fa- zijn klant er bij het afleveren van een homeopa- brieken als die van Vogel en VSM. Muntendam thisch middel ongevraagd op wijst dat het om verrichtte op 23 mei 1984 de officiële opening onwerkzame middelen gaat, maar geen enkele van een nieuwe fabricage-afdeling van Biohor- apotheker doet dat. ma. Toen in 1990 opnieuw uitbreiding in ge- bruik moest worden genomen, toen sprak daar Hoe nu verder of: de directeur-generaal van WVC prof. drs. J. van de stervensbegeleiding Londen. Kamerleden deden mee aan prijsuitrei- van de homeopathie kingen aan homeopaten, zoals het KVP-kamerlid Ad Lansink, die in 1990 de Arij Vrijlandt-onder- Dankzij minister Schippers, die daarmee de lijn scheiding (van VSM) uitreikte aan een homeo- van haar voorgangers Klink en vooral Hooger- pathisch arts. Oud-minister en CDA-prominent vorst voorzette, komt er nu een eind aan deze Bert de Vries zat tot 1997 in de raad van com- windhandel, waarmee wij als bestrijders van missarissen van Biohorma (‘Dr. Vogel’). Een de homeopathische kwakzalverij eindelijk de protestant, verdwaald tussen de Jehova-getui- steun in de rug krijgen, die wij zo lang moes- gen. Sinds 1986 kregen homeopathisch artsen ten ontberen. De portemonnee en de gezond- een positieve discriminatie in het huisartsenves- heid van de burger alsmede ’s-Rijks financiën tigingsbeleid van staatssecretaris Van der Rei- zijn er zeer mee gediend. En ons land is weer den. Het KNMG-ledenblad Medisch Contact ac- een stukje beschaafder geworden. Maar dat cepteerde overigens advertenties waarin om een het veel te lang geduurd heeft, dat kunnen wij homeopathisch huisarts werd gevraagd zonder toch ook wel vaststellen. Vrijwel synchroon met enig bezwaar. Homeopaten ontvingen konink- deze regelgeving over de ‘over the counter’ lijke onderscheidingen wegens hun verdiensten homeopathie besloten partijen in het Lente-ak- voor deze absurde geneeswijze. Sterk voorbeeld koord om aan alternatieve genezers en dus ook daarvan was Maas, geruime tijd ‘privaatdocent die van de homeopaten een flinke slag toe te homeopathie’ aan de medische faculteit van dienen in de vorm van een btw-heffing in het de Vrije universiteit. Hij was in 1989 nog op hoge tarief. De homeopathie heeft in het verle- leugens over een dierexperimenteel onderzoek den veel veerkracht getoond en overleefde twee naar homeopathie betrapt door farmacologie- eeuwen alle wetenschappelijke vooruitgang en hoogleraar Ariëns en had dat moeten toegeven. kennis schijnbaar moeiteloos. Of ze dat ook nu Na zijn vertrek bij de VU ontving hij in 1995 nog lang zal kunnen volhouden, dat moet – god- desniettemin het Officierschap in de Orde van lof – toch wel als hoogst twijfelachtig worden Oranje-Nassau. De Rijks Voorlichtingsdienst beschouwd. Toch vertoont de homeopathie, verspreidde in 1991 via Postbus 51 enige tijd net zoals na het overlijden nagels en haren nog wervende folders voor homeopathische midde- enige tijd lijken door te groeien, nog enkele te- len, totdat skepticus wijlen Jacob van Noordwijk kenen van leven, hoewel tegelijkertijd sprake is protesteerde en hen met de ware aard van de van ‘paniek in de zelfzorg’, zoals het NCRV-tv homeopathie confronteerde. Vanaf 1999 ging programma Altijd wat de situatie op 6 novem- het College ter Beoordeling van Geneesmidde- ber beschreef. De KOAG bekijkt alle medische len (CBG) zoals hierboven beschreven homeo- claims zeer streng en zelfs voor de cranberry- pathische middelen registreren en men mocht industrie op Terschelling valt het doek. Bran- met claims van werkzaamheid adverteren, hoe- che-organisatie Neprofarm is tegen de maatre- wel daarvoor geen spoor van wetenschappelijk gel van Schippers. Het ’zelfbeschikkingsrecht’ bewijs voorhanden was. Het CBG nam daartoe van de burger zou in het geding zijn. Ook vreest zelfs homeopathisch artsen in dienst. Tot op de men import vanuit het buitenland ‘met alle ge- dag van vandaag worden deze middelen te koop varen van dien’. Voor de werkgelegenheid in de aangeboden door drogisten en apotheken. Dat gelederen van Vogel en VSM is het ook niet best. niet alleen drogisten, maar ook apothekers be- Ook de homeopathische artsen protesteren: Gio reid zijn voor een paar grijpstuivers winst deze Meijer stelde tegen over Zelf Zorg Zaken in sep- K td

36 NT december 2012 tember dat Nederlandse artsen en journalisten in de toptien van de zelfzorgmarkt. Een andere een kennisachterstand zouden hebben op het drogist in Altijd wat: er mogen geen indicaties gebied van de homeopathie. De werkzaamheid meer op de doosjes staan, maar wij kunnen de is allang bewezen, alleen over het werkingsme- spullen wel groepsgewijze in de schappen or- chanisme is ‘nog discussie’. In hetzelfde blad denen per indicatiegebied. Intussen is reclame geven de patiëntenorganisaties Antroposana en mét indicatie in reclame-uitingen en op websites de Koninklijke Vereniging Homeopathie Neder- per direct verboden, de drogisten en apotheken land (verenigd in de koepel Blij met onze dode mogen hun voorraad tot 1 juli 2013 nog verko- mus) blijk van hun ongenoegen, want ze lopen pen zonder strafbaar te zijn. Op veel websites allerlei gewichtige informatie nu mis. Huisarts stonden begin november 2012 nog indicaties Jaco Segers uit Huizen gaat ‘pragmatisch’ met vermeld en na herhaald aanschrijven van IGZ, de homeopathica om en beoogt vooral een pla- door ons en vooral door Skepsis, zegde men cebo-effect. ‘Het werkt op het brein en dus ook daar toe nu daadwerkelijk te gaan ‘handhaven’. op de kwaal en de mensen zijn er tevreden over’. De herbenoeming van Edith Schippers op VWS Aldus de wakkere pragmaticus uit Huizen. Een staat garant voor een no nonsense benadering apotheker, die het wilde opnemen voor de ho- van de homeopathie en daarom zal het effect meopathica heeft het blad niet kunnen vinden, van de handtekeningenactie ‘Handen af van de wel natuurlijk de directeur Centraal Bureau homeopathie’, die medio november op 31.000 Drogisterijbedrijven, die stelt dat drogisten nu handtekeningen kon bogen, wel nihil blijven. meer zullen moeten uitleggen en hun omzet wel Het zijn, beste lezer, gouden tijden voor de zullen zien dalen. Echinacea en Nysileen zitten kwakzalverijbestrijding. l K td

december 2012 NT 37 Ad hominem

C.N.M. Renckens

Coen van der Molen (1927-2005) Zijn boerse voorkomen wordt gecompenseerd door een bril, een witte jas en een ingewik- In het vorige nummer citeerden wij kortweg de keld uitziend apparaat. Hij vroeg niet naar mijn ervaringen van de journaliste Sabine Gieben symptomen. ‘En, hoest met uw moeder?’ vroeg met de alternatieve geneeskunde. Ze beschreef hij alleen, terwijl hij mijn lichaam met electro- in het inmiddels reeds ter ziele gegane glossy des aan het zoemende apparaat verbond. magazine Park haar eigen jeugdervaringen met Om te bekijken welke stoffen mijn innerlijke kwakzalvers en de aandrang die er – veel later onbalans zouden kunnen opheffen, plaatste hij – door de omgeving op haar werd uitgeoefend capsules met korrelige inhoud tussen mijn vin- toen haar echtgenoot aan ongeneeslijke kanker gers. Bij elke capsule mompelde hij iets in het leed. Omdat er navraag was naar de vermelding visserslatijn, terwijl de wijzers van het apparaat van seksueel overschrijdend gedrag door deze onrustbarend uitsloegen. geridderde acupuncturist, volgt hier een letter- Na een uur werd ik weer losgekoppeld, waar- lijke passage uit het lange artikel. Gieben had na de dokter het om onduidelijke redenen no- een moeder die zelf alternatief arts was en zij- dig vond mijn ontluikende borsten te masseren. zelf leed aan hardnekkig eczeem, waarvoor al Ten slotte word ik naar huis gestuurd met een enkele andere genezers hun therapieën zonder groot aantal homeopathische druppels en kor- succes hadden beproefd. rels, die ik op gezette tijden onder mijn tong ‘Ik was hevig teleurgesteld. Geen nood, mijn moest laten smelten. moeder had nog diverse andere therapeuten Toen ook dat niet hielp, zei mijn omgeving in haar adressenboek. Ze stuurde me naar een dat dat ongetwijfeld kwam doordat ik me niet elektro-acupuncturist en homeopaat in IJmui- goed aan de voorgeschreven doses korrels had den. Het was een groot voorrecht om bij hem gehouden. Eigen schuld, dikke bult. Het kwam op consult te mogen komen, werd mij verteld. in niemand op, ook in mij niet, dat er misschien Coen van der Molen stand bekend als de Ne- iets niet deugde aan een therapie, die door een derlandse ‘Godfather van de elektro-acupunc- arts werd aanbevolen en door een arts werd toe- tuur’. Het was een gedrongen mannetje, dat gediend.’ (Sabine Gieben, ‘Handelaren in valse aanhoudend kauwde op een onzichtbare sigaar. hoop’. Park, 3, mei/juni 2012; p. 60.) K td

38 NT december 2012 Dit verhaal komt op mij zeer authentiek over er werkt een geest van leiding in ons leven; je en past bij de indruk dat seksueel overschrij- moet soms iets los laten en de moed hebben om dend gedrag bij alternatieve genezers vaker nieuwe wegen in te gaan. Achter deze lijnen ligt voorkomt dan bij reguliere hulpverleners. Insi- volgens Witteveen het soefisme met zijn ideaal ders herkennen in de beschrijving overigens de van ‘liefde, schoonheid en harmonie’. Zijn ge- electro-acupunctuur van Voll, met zijn zoeken heim van het ouder worden – Witteveen is nog naar de Zeiger-Abfall en de juiste homeopathi- helder van geest en gaf verstandig commentaar sche nosode. Deze onderzoeksmethode wordt op de euro-crisis op de televisie – is drieledig: nog steeds onderwezen in de door de NAAV Soefi-oefeningen, yoga oefeningen, en acupunc- geboden opleiding tot arts-acupuncturist. Over tuur. Van der Molen schreef ik een necrologie in het ‘Toen mijn ouderdom bepaalde gebreken ging NTtdK van juni 2005 (p. 5-6). veroorzaken, met name arthrose van mijn rech- terknie, heb ik een uitstekende acupuncturist Hanneke Groenteman gevonden, die met de zo noodzakelijke intuïtie op precies de juiste plaatsen de doorstroming Deze Amsterdamse journaliste heeft nooit ge- van energie kon bevorderen. Daardoor is na en- antwoord op onze brieven, waarin wij haar op kele behandelingen de arthrose – waarvan de de hoogte brachten van de geldbesteding van de specialist zei, dat er alleen door een operatie door haar in STER-reclames aan bevolen Trio- iets aan te doen was – geheel verdwenen. Mijn dos Bank. ‘Mijn geld gaat goed bij de Triodos fysiotherapeute, die het behandelde, constateer- Bank’. Wij kwamen de naam Groenteman weer de dat de knie genezen was en dat haar behan- tegen in het Eenmalig PvdA-magazine 09/12 deling niet meer hoefde te worden voortgezet.’ dat de partij uitbracht ter voorbereiding van en Het boek is enerzijds een biografie, anderzijds als onderdeel van de verkiezingscampagne. Het een visie op de wereldeconomie. Co-auteur was journalistiek opgemaakte blad, naar een idee Saskia Rosdorff. van Rob van Vuure, was prettig leesbaar en W.F. Hermans heeft de tegendraadse weten- bevatte onder andere het (verrassende) droom- schapsfilosoof Feyerabend eens belachelijk ge- kabinet van Groenteman. Helemaal serieus te maakt door van hem te verklappen dat hij acu- nemen vielen haar nominaties niet, zo stond Ra- puncturisten bezocht. Daarmee had hij direct oul Heertje op O&W, Aysel Erdubak op Volksge- afgedaan bij Hermans en ik vind dat er voor zondheid en Erica Terpstra op Ouderen, maar zo’n conclusie ook veel te zeggen is. Om te zien wel gemeend was ongetwijfeld haar keuze voor wat of dat soefisme van Witteveen c.s. nu ook Peter Blom op Financiën. Blom is directievoor- al weer inhoudt surften wij naar Wikipedia die zitter van de Triodos Bank, bekend van haar het volgende vertelde: ‘Het Universeel Soefisme aardstralenkastjes en subsidie aan Homeopaten is een religieuze stroming, waarin de denkbeel- zonder Grenzen. Volgens Groenteman doet hij den van het soefisme en het westerse denken aan ‘ethisch bankieren’ en ‘vergeten wij even verbonden worden. Het Universeel Soefisme de antroposofische wortels van die bank.’ Zou is gesticht door de Indiase muzikant Hazrat Groenteman toch iets geleerd hebben van ons Inayat Khan. Hij kreeg van zijn Soefi-meester vermanende schrijven? Misschien iets, maar ze- de opdracht om met zijn muziek Oost en West ker niet genoeg. te verenigen en het soefisme te verbreiden in andere landen. Hij belandde in eerste instantie Witteveen in Amerika en begon daar met het geven van concerten met Indiase muziek. De toehoorders Een attent lid met een filosofische inslag at- konden echter weinig waardering opbrengen tendeerde ons op het recent verschenen boek voor Oosterse muziek; er was simpelweg een te De Magie van Harmonie van de bekende grote kloof tussen de culturen. Door het onbe- oud-minister van Financiën, VVD-politicus en grip voor zijn muziek besloot Khan de mensen oud IMF-directeur J. Witteveen (1921). Ons op een andere manier te stemmen door het ge- lid beoordeelde Witteveen als ’zeer intelligent, ven van lezingen.’ Ook op de website van de maar vooral Soefi’. Enkele leerstellingen uit zijn Nederlandse soefi’s is de bewondering voor boek zijn: harmonie heeft magische effecten; Inayat Khan op elke pagina te lezen en verder K td

december 2012 NT 39 organiseert men bijeenkomsten met vertegen- ZonMW-Parel voor woordigers van alle grote wereldgodsdiensten. antroposofisch arts Nee, over die presidente van het Amsterdamse Machteld Huber gerechtshof, die soefi-priesteres was en mede Maar liefst vier ZonMw-Parels werden er re- verantwoordelijk was voor een absurd vonnis, cent uitgereikt door ZonMw en alle vier laure- waarin werd gesteld dat Sickesz’ orthomanuele aten kregen veel aandacht in de Mediator van geneeskunde een volledig serieuze vorm van oktober 2012. De projecten Wijkzuster terug geneeskunde was, daarover ga ik het hier niet (West-Brabant), meer samenwerking tussen meer hebben. wijkverpleegkundige en huisarts (Groningen) en Van Solex naar Laptop (Noord-Holland) vie- Piet Borst, vrijdenker len dit jaar in de prijzen. Daarnaast ging de Pa- van het jaar 2012 rel naar ‘arts en onderzoeker’ Machteld Huber wegens haar inzet om te komen tot een nieuwe Op 13 oktober 2012 vergaderde te Utrecht de definitie van gezondheid. Huber, afgestudeerd Vrije Gedachte en op die bijeenkomst werd Piet in 1977, was kortstondig actief als huisarts, Borst uitgeroepen tot Vrijdenker van het Jaar. maar is inmiddels senior onderzoeker aan het De atheïstisch-humanistische Vrijdenkersver- antroposofische Louis Bolk Instituut (LBI) te eniging De Vrije Gedachte drukte zo haar waar- Wageningen. Haar aandachtsgebied is ‘voeding dering en bewondering uit voor Borsts onver- en gezondheid’ en haar publicatielijst op de droten strijd tegen pseudowetenschap, in het site van het LBI vertoont alle kenmerken van bijzonder in de geneeskunde. Zijn columns in haar antroposofische levensovertuiging. Veel de Wetenschapsbijlage van NRC Handelsblad onderzoek naar biologisch-dynamisch voedsel, getuigen van zijn vrijdenken, aldus de motivatie onderzoek naar de ‘biokristallisatie’ van diverse van de jury. Borst is een veel gelauwerd weten- soorten voedsel, de gezondheid van kindertjes schapsman, die tevens een gewaardeerd lid is op Steiner scholen, gemeenschappelijke publi- van onze Vereniging en enkele jaren geleden de caties met Baars, Savelkoul, Wiegant en Wijf- Gebr. Bruinsma Erepenning ontving. Met eni- fels, publicaties in Elemente der Naturwis- ge regelmaat schrijft Borst in zijn invloedrijke senschaft (Goetheanum) en onderzoek naar de NRC -column over kwakzalverij en hij deed dat samenstelling van moedermelk van vrouwen die recent nog op 29 september, toen hij onder de zelf biologisch-dynamische melk drinken. Als titel ‘Bedenkelijke bankzaken’ de gevaren van vreemde eend in deze Steineriaanse bijt prijkt bepaalde exotische kruiden op soepele wijze in er in haar publicatielijst opeens een artikel in verband bracht met de kwalijke praktijken van het prestigieuze British Medical Journal van de hardleerse Triodos Bank. Triodos-directeur 2011 getiteld ‘How should we define health?’. Blom werd enkele jaren geleden geridderd we- Met een groot aantal co-auteurs van gemengde gens zijn ethisch en ecologisch verantwoord pluimage blijkt dit artikel een weerslag te zijn bankieren, maar Borst ontving na zijn column van een door Huber in opdracht van ZonMw en adhesiebetuigingen uit het buitenland, waar Gezondheidsraad georganiseerde conferentie men de Triodos Bank kent als keiharde zaken- over dit thema in 2009. Met steun van ZonMw mensen. werkt Huber nu verder aan dit thema, waarbij de De Vrije Gedachte is een zeer oude ver- oude en inderdaad belachelijke WHO-definitie eniging met momenteel ruim 500 leden. Zij uit 1948 het moet ontgelden. Alsof iemand zich noemt zichzelf atheïstisch-humanistisch en van die definitie (‘compleet fysiek, geestelijk en de banden met de VtdK zijn al heel oud. Onze sociaal welbevinden’) nog iets aantrekt en hij oprichter Vitus Bruinsma was ook vrijdenker niet al talloze malen op de korrel is genomen. en lid van De Dageraad, zoals de vereniging Skrabanek merkte al zeker 30 jaar geleden op destijds heette. Hij werd opgericht in 1856. dat je zo’n toestand slechts tijdens het orgasme De classicus Anton van Hooff is sinds recent meemaakte of tijdens drugsgebruik. voorzitter en hij schreef in het verre verleden Blijkens het interview met Huber in de Medi- ook wel eens een stukje in ons blad. Wij felici- ator wordt het streven naar een nieuwe defini- teren Borst met de welverdiende onderschei- tie door Huber verder begeleid en zijn er werk- ding. groepen aan de slag die naar de diverse pijlers K td

40 NT december 2012 van gezondheid kijken, zoals ‘lichamelijke en gedoopt tot Committee for Skeptical inquiry mentale gezondheid, sociale participatie, spiri- (CSI). Al snel vormden zich overal in de VS lo- tuele aspecten en kwaliteit van leven’. Op de kale afdelingen en korte tijd later werden er in goede afloop van dit ambitieuze project zal ge- veel landen skeptische clubs opgericht, zoals wacht moeten worden, maar dat van die spiritu- hier te lande de stichting Skepsis met pioniers ele aspecten, dat verontrust mij toch enigszins. als Jan Willem Nienhuys en astronoom Kees de Temeer daar er in de lijst auteurs van het BMJ- Jager en Skepp in België. CSICOP publiceerde artikel naast haar eigen naam de namen prijken een degelijk maar onaantrekkelijk ogend tijd- van Knottnerus (schreef ooit een welwillende schrift, de Skeptical Inquirer en trok eropuit beschouwing in het NTvG over het wetenschap- als er ergens paranormale verschijnselen wer- pelijk onderzoek in de homeopathie), Van der den gerapporteerd. Kurtz richtte in 1969 de Horst (zat in Comité van aanbeveling van het succesvolle uitgeverij Prometheus Books op, Integrative medicine congres Heel de mens), die zich toelegde op science, skepticisme en Daan Kromhout (schreef vriendelijk voorwoord humanisme. In de eerste jaren richtte CSICOP in Houtsmullers boek over zijn kankerdieet) zich vooral op het bestrijden van paranormale en Henk Smid, winnaar van de Meester Kac- en bovennatuurlijke claims, zoals het geloof in kadorisprijs 2006. De lijst bevatte ook namen spoken, geesten, astrologie, het contact met do- van mensen met aanzien en van onbesproken den en vliegende schotels. Later kreeg men ook gedrag, maar onduidelijk is hoe de rollen door steeds meer aandacht voor de medische kwak- Huber verdeeld zullen worden. We houden u op zalverij. Op dat gebied ontstond in dezelfde de hoogte. periode de Campaign against Health Fraud (CAHF) met als prominenten Stephen Barrett, Paul Kurtz, oprichter Bill London, Saul Green en Wallace Sampson. van CSICOP overleden Niet alle initiatieven van Kurtz waren succesvol, zo kwam de Scientific Review of Alternative Paul Kurtz (1925-2012) was van 1965 tot 1990 Medicine niet echt van de grond omdat Pub- hoogleraar filosofie aan de Buffalo universiteit med bleef weigeren het blad in zijn bestand van New York en overleed op 20 oktober in zijn op te nemen. De CAHF was en is een los-vast woonplaats Amherst op 86-jarige leeftijd. Hij is georganiseerde werkgroep van verwanten, die waarschijnlijk de belangrijkste Amerikaanse se- zich vooral manifesteren in websites als die van culiere humanistische filosoof geweest van het SBM, Quackwatch en het IOM. De kwakzalve- laatste een derde deel van de twintigste eeuw. rijbestrijding in de VS werd lange tijd gevormd Hij drong al snel door naar de top van de hu- door de anti-kwakzalverij comités van de AMA manistische beweging, die hij na verschil van (de Amerikaanse KNMG), maar hun activiteit inzicht weer verliet. Hij was al snel een zeer werd aan banden gelegd doordat chiropractors productief schrijver en zou tientallen boeken in 1987 een proces wonnen waarbij zij zich schrijven. Hij trok in die periode op met pro- beriepen op de (economische) antitrust wetge- minenten als E.O. Wilson, Steven Pinker, Ar- ving en de rechters ervan overtuigden dat een thur Caplan, Richard Dawkins, Daniel Dennett, monopolie van wetenschappelijk gefundeerde James Randi en vele anderen. Naast zijn acti- geneeskunde in strijd was met die wet. visme als atheïstisch humanist en vrijdenker is Paul Kurtz bleef tot op hoge leeftijd actief en voor de kwakzalverijbestrijding natuurlijk voor- vitaal en je kon hem op internationale skepti- al van belang, dat hij in 1996 the Committee sche congressen, waar ook ter wereld, tot zeer for the Scientific Investigation of Claims of recent tegenkomen. Hij laat een vrouw, vier kin- the Paranormal (CSICOP) oprichtte, later om- deren en vijf kleinkinderen na. l K td

december 2012 NT 41 Correspondentie

Koninklijke onderscheidingen de reguliere zorg werkzame personen. In dat Elders in dit blad valt te lezen over de ridderor- geval gaan wij na of sprake is van ‘beletsel te- den die met regelmaat aan kwakzalvers of hun gen onderscheiding’. sympathisanten zijn toegekend. Tot de mores Qua informatiestroom: binnen de inspectie rond dergelijke onderscheidingen behoort het wordt in onze informatiesystemen nagegaan of drievoudige motto ‘On ne le demande pas, on iemand bij ons bekend is: zo ja, dan wordt bij de le refuse pas, on ne le porte pas’. Je vraagt er accounthouder informatie opgevraagd over het niet om, je weigert niet en je draagt hem niet. handelen van die persoon en juridische zaken Fontijn is kennelijk door geen medekwakzalver kijkt het tuchtrechtelijk archief na. Op basis van deze gouden regel op de hoogte gebracht, van die gezamenlijke informatie bereidt juridi- want hij laat zich trots als een haan met zijn sche zaken advies voor en geeft de Inspecteur versiersel fotograferen. Als men zich aan de Generaal formeel advies aan het zogenaamde genoemde regels houdt, dan toont men niet al- Kapittel voor de Civiele Orden. leen over de juiste bescheidenheid te bezitten Als sprake is van een (BIG-geregistreerde) – een bescheidenheid die de ware adeldom ken- beroepsbeoefenaar die alternatief werkzaam is, merkt – maar dan kan ook voorkomen worden dan kan dit feit in negatieve zin alleen worden dat men in de situatie belandt waarin Gerard meegewogen als dit bij ons bekend is en als wij Reve in 1983 verzeilde. Hij zou op 23 maart van daar een negatief oordeel over hebben op basis dat jaar de première van De vierde man bijwo- van informatie over zijn praktijkuitoefening of nen in Tuschinski, maar moest toen allerijl een als een tuchtrechtelijke maatregel is opgelegd. nieuw lintje bestellen, omdat de twee die hij had Mocht je nog meer details willen weten, dan verkleurd waren nadat ze per ongeluk mee naar zijn die op te vragen bij bovengenoemd Kapit- de stomerij waren geweest. tel. Want het Kapittel gaat erover, die verzamelt ‘Als ik een charlatan en een oplichter was, zou allerlei informatie (niet alleen bij de IGZ) voor- het dan aan Hare Majesteit de Koningin hebben dat een evt. onderscheiding wordt toegekend.’ behaagd, mij tot Ridder te slaan in de Orde van Nu de Inspectie dus een centrale rol speelt Oranje-Nassau?’. Reve in Het Parool in 1976 in bij de beoordeling van aanvragen keken wij nog reactie op een aanval van W.F. Hermans. eens naar de incidentie van uitgedeelde onder- Na afloop van mijn toespraak op de jaarver- scheidingen in relatie tot de persoon van de In- gadering werd mij gesuggereerd om inzake mijn specteur-generaal in de chronologie. onzekerheid over de rol van de Inspectie IGZ bij J. Verhoeff 1991 - 1999; de toekenning van deze onderscheidingen na- aantal onderscheidingen: 2. vraag te doen bij IGZ. Ik richtte mij tot mw. dr. H. Kingma 2000 – 2005; A.C. Ansink, hoofd-inspecteur curatieve zorg en aantal onderscheidingen: 2. gynaecoloog niet praktiserend. Zij berichtte ons G. van der Wal 2006 – 2012; daarover als volgt: aantal onderscheidingen: 8. ‘Aan ons wordt advies gevraagd als een Ko- ninklijke onderscheiding wordt overwogen bij Het zijn kleine getallen, maar ik durf de ver- BIG-geregistreerde beroepsbeoefenaren of in onderstelling wel aan, zeker ook gezien de ge- K td

42 NT december 2012 ringe actiebereidheid tegen kwakzalvers die de ren zal bewegen en langer zal worden. Een ver- periode Van der Wal onderscheidt van die van lenging van twee tot vier centimeter is haalbaar. zijn voorganger, dat de onverschilligheid jegens Echter is er helaas geen garantie op verlenging het onheil dat alternatieve genezers aan kun- te geven omdat tijdens de wondgenezing het nen richten bij de laatste groot is geweest. Van onvermijdelijke littekenweefsel het effect weer der Wal, wie ook op andere beleidsterreinen iets te niet kan doen. Dit is vooraf helaas niet veel kritiek ten deel viel, o.a. van Radar en de voorspelbaar. Er is een kans van rond de 15% Nationale Ombudsman, is inmiddels voortijdig dat de verlenging slechts uiteindelijk 1 cm of opgestapt en zal worden opgevolgd door kin- minder kan zijn’. derarts-nefroloog Ronnie van Diemen-Steen- voorde, sinds oktober 2008 werkzaam bij de Na de behandeling GGZ Oost Brabant, waar zij bestuursvoorzitter Het resultaat van de verlenging is meestal pas is. Ook bekleedt zij diverse nevenfuncties op goed zichtbaar wanneer al het wondvocht is het gebied van de kwaliteit van medische zorg weggetrokken. Dit zal ongeveer drie maanden en het medisch en verpleegkundige opleidings- in beslag nemen. Door het aanwezige wond- continuüm. Daarvoor was zij onder andere af- vocht kan de penis in eerste instantie korter lij- delingshoofd-opleider kindergeneeskunde in ken. Enig geduld is dus wel van belang. het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein. In Het is zaak dat u na de ingreep een aantal 2003 maakte zij de overstap naar het VUmc in dagen rustig aan doet, waarna u uw dagelijkse Amsterdam waar zij een aantal functies heeft werkzaamheden weer kunnen oppakken. Seksu- bekleed waaronder directeur van het instituut ele activiteit zal echter vermeden moeten wor- voor onderwijs en opleiden, hoogleraar ontwik- den gedurende ongeveer zes weken zodat goed keling en kwaliteit medisch onderwijs en oplei- herstel kan plaatsvinden.’(einde citaat). De ‘er- ding en landelijk leider van een groot project varen plastisch chirurg drs. Martin Janssen’ kan rond de innovatie van de medisch specialistisch ook verlenging én verdikking van de penis uit- vervolgopleidingen. Van Diemen start op 1 de- voeren, maar dat wordt waarschijnlijk zo kost- cember en tot die tijd wordt de functie waarge- baar, dat de prijs daarvan niet op de site staat, nomen door Jan Willem Weck. maar alleen opgevraagd kan worden. Janssen blijkt geen lid te zijn van de NVPC en hoeft zich Penisverlenging dus ook niet aan hun normen te houden. Van een Vlaamse NTdtK-lezer kregen wij be- Onze berichtgeving over de man met de richt dat het oud-vaderlandse ‘Beter een kleine langste penis ter wereld leverde enkele die steigert dan een grote die weigert’ een paral- reacties op. lel kent in het Vlaams: ‘Liever een kleine plezante Een lid uit Oost-Souburg wees erop dat onze uit- dan een grote ambetante’. Nuttige kennis, die ik u lating dat er in ons land geen gekken meer zullen hierbij graag doorgeef. (Definitie van ‘Ambetant’ zijn, die penisverlengende operaties uitvoerden volgens wiktionary: – vervelend, onprettig) voorbarig was. Ze wees ons op de website http:// Intussen werd ik er door de gynaecologen- www.janssenkliniek.nl/behandelingen/penisver- vereniging op geattendeerd dat er in Breda een lenging.php en inderdaad kunt u in Oisterwijk ABC Kliniek bestaat, bemand door Belgische voor het spotprijsje van € 4.500,- een penisver- plastisch chirurgen, die behalve dubieuze ope- lenging laten verrichten. Op de website valt het raties bij vrouwen (bilvergroting, liposuctie van volgende schaamteloze proza te lezen: de schaamheuvel en ‘aanpassingen van de clito- ‘De ingreep vindt plaats onder lokale ver- ris’ [huidoverschot rond de clitoris, clitorisre- doving of algehele anesthesie. Tijdens de be- ductie, clitoropexie] alsmede G spotvergroting) handeling wordt er een kleine snede gemaakt ook ‘peniscorrecties en micro-penis chirurgie’ in de schaamstreek, net boven de basis van de aanbiedt. Al deze behandelingen speculeren op penis. Waardoor het litteken normaal gespro- het toeschrijven van seksuele dysfunctie aan ken bedekt zal worden door het schaamhaar. normale variaties c.q. veroudering van de ge- De ligamenten die de penis binnen het lichaam nitale organen. Chirurgie kan daar natuurlijk op zijn plaats houden worden doorgehaald en geen verbetering brengen en allereerst is sek- gerepositioneerd, waardoor de penis naar vo- suologische therapie geïndiceerd. K td

december 2012 NT 43 Epke Zonderland contractueel mogelijke gelegenheid te beëindi- Op 1 juni 2012 verzond Renckens namens het gen. U verleent salonfähigkeit aan producten bestuur onderstaand schrijven naar turner van onbewezen werkzaamheid en zoiets is een Epke Zonderland: sportman en een medisch student onwaardig.’ ‘Geachte heer Zonderland, beste Epke, Met enige droefenis heeft de in het briefhoofd ge- Op 10 oktober 2012 ontvingen wij de volgende noemde vereniging kennis genomen van uw propa- reactie: ganda voor een dubieus product als Chi Spirulina. ‘Management Epke Zonderland Wij begrijpen dat de topsportcarrière die u thans Lemmer, 10 oktober 2012 maakt aanzienlijke kosten met zich mee brengt en Geachte heer Renckens, dat u bij de keuze van uw sponsors niet al te kies- Wij hebben uw brief d.d. 1 juni jl. ter harte ge- keurig kunt zijn. Met uw acceptatie van sponsoring nomen. De reden dat wij nu pas reageren ligt door Chi gaat u echter een grens over, die des te in het feit dat wij Epke Zonderland niet hebben meer pijnlijk is omdat u geneeskunde studeert. willen lastigvallen met uw berichtgeving in zijn De lijst weldaden en gezonde stoffen die aan dit voorbereidingstijd op de Olympische Spelen algje wordt toegeschreven op de website van uw en tijdens deze Spelen in Londen, Met betrek- sponsor is te mooi om waar te zijn: altijd een reden king tot het bedrijf Chi, waaraan u in uw brief tot wantrouwen. Argumenten als ‘dat Spirulina al refereert, kunnen wij u melden dat bij aanvang bekend was bij de Azteken en natuurvolken in Afri- van de samenwerking het leek alsof het bedrijf ka, zoals de Kanembu bij het Tsjaadmeer’ hadden zich met Wellness gerelateerde producten be- u ook achterdochtig moeten maken. Kwakzalvers zighield. Terwijl het nu meer lijkt dat het be- maken graag gebruik van clichés over de natuur- drijf producten met een heilzame werking aan lijkheid en ouderdom van hun remedies. Zoiets de man brengt. zegt natuurlijk helemaal niets over de werkzaam- Dit heeft ons doen besluiten om de samen- heid of veiligheid. werking op te zeggen en het contract te be- ëindigen. Een en ander wordt geeffectueerd bij de eerste contractueel mogelijke gelegenheid. Tevens zien wij af van verdere samenwerking in de toekomst. Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend Ing. Johan Boesjes, Zaakwaarnemer De firma Chi biedt ook Bachbloesemtherapie aan, Epke Zonderland’ de onzinnige kruidenbehandeling van geestelijke problemen zoals bedacht door de beruchte home- Het bestuur heeft aanvankelijk Zonderland opaat Edward Bach. Hij beweert met zijn planten- laten weten dat er voor hem geen beletselen extracten angst, jaloezie en wanhoop te kunnen meer zijn om zich als lid aan te melden. He- genezen (website Chi). Geestelijke onbalans zou laas liet de heer Boesjes ons bij navraag weten volgens deze kwakzalver de oorzaak van de meeste dat Zonderland nog tot 31 december 2013 ge- kwalen zijn. bonden is aan zijn contract met CHI. Hij drong De firma brengt ook producten gebaseerd op (achteraf) aan op geheimhouding van de ge- leem in de handel en beweert op haar site dat ‘de gevens uit zijn brief d.d. 10 oktober, maar het Russen hun soldaten groene leem meegaven naar bestuur acht een dergelijke geheimhouding het front’, terwijl nog in onze tijd ‘natuurvolkeren in strijd met de statuten van onze Vereniging in Afrika, Amerika en Australië klei eten tegen di- en tilt er met name zwaar aan dat Zonderland arree, misselijkheid en maagpijn’. Erg zielig voor inmiddels medisch doctorandus is, waardoor die natuurmensen, maar nauwelijks een argument hem wellicht meer gezag wordt toegekend dan om de moderne mens aan zulke obsolete primiti- aan andere sporters, die zich laten betalen vismen bloot te stellen. voor reclame voor dubieuze producten. l Wij willen er dan ook krachtig bij u op aandrin- gen om het sponsorship door Chi bij de eerste K td

44 NT december 2012 Inhoud Jaarvergadering 2012 1 Jaarrede 2012 6 Juryrapport Meester Kackadorisprijs 2012 10 Gebroeders Bruinsma Erepenning 2012 15 Symposiumverslag 17 Integraal beter 24 Kwakzalver en tevens verkrachter? 27 Kwakzalverij van www.homeshopper.nl 29 Lopende zaken 31 De recente geschiedenis van de homeopathie in Nederland 34 Ad Hominen 38 Correspondentie 42