BIAŁA KSIĘGA 2013 Kolej Na Działania – Mapa Problemów Polskiego Kolejnictwa BIAŁA KSIĘGA 2013 Kolej Na Działania – Mapa Problemów Polskiego Kolejnictwa
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
BIAŁA KSIĘGA 2013 Kolej na działania – mapa problemów polskiego kolejnictwa BIAŁA KSIĘGA 2013 Kolej na działania – mapa problemów polskiego kolejnictwa BIAŁA KSIĘGA 2013. Kolej na działania – mapa problemów polskiego kolejnictwa Publikacja powstała z inicjatywy FORUM KOLEJOWEGO – RAILWAY BUSINESS FORUM Wydanie drugie „Białej księgi 2010”, poprawione i zaktualizowane Warszawa – Kraków, luty 2013 2 RAILWAY BUSINESS FORUM BIAŁA KSIĘGA 2013 Kolej na działania – mapa problemów polskiego kolejnictwa Wydanie przygotowane przez zespół redakcyjny pod kierownictwem dr Tadeusza Syryjczyka i Piotra Faryny Podziękowania za pomoc merytoryczną przy tworzeniu „Białej księgi 2013. Kolej na działania – mapa problemów polskiego kolejnictwa” i przygotowanie materiałów redakcja kieruje do następujących osób: dr Mirosław Antonowicz (rozdz. Rynek usług towarowego transportu kolejowego), Piotr Faryna (rozdz. Część wstępna, Dostęp do infrastruktury, Infrastruktura, Otoczenie instytucjonalno-prawne kolejnictwa oraz kompilacje i aktualizacja rozdziałów Informatyka, Energetyka, Stan kadr i zaplecze naukowo- badawcze), Adrian Furgalski (rozdz. Infrastruktura), Michał Grobelny (rozdz. Tabor), Bogusław Kowalski (rozdz. Przewozy pasażerskie), Marek Krawczyk (rozdz. Infrastruktura), Łukasz Malinowski (rozdz. Załączniki), dr Marek Pawlik (rozdz. Zagadnienia bezpieczeństwa i interoperacyjności), Paweł Rydzyński (weryfikacja danych), dr Tadeusz Syryjczyk (rozdz. Polityka transportowa i restrukturyzacja kolei oraz Potrzeby i kierunki zmian polityki transportowej), Wojciech Śmiech (rozdz. Nieruchomości kolejowe). Podziękowania redakcja kieruje także do osób, które wzięły udział w konsultacjach poszczególnych części publikacji „Biała księga 2013. Kolej na działania – mapa problemów polskiego kolejnictwa”: Tadeusz Augustowski (rozdz. Infrastruktura), dr. Mirosław Antonowicz, Akademia Leona Koźmińskiego, (rozdz. Otoczenie instytucjonalno-prawne kolejnictwa), prof. dr. hab. Mirosław Chaberek, Uniwersytet Gdański i Uniwersytet M. Kopernika w Toruniu (rozdz. Przewozy pasażerskie), prof. dr. hab. inż. Adam Szeląg, Politechnika Warszawska, (rozdz. Elektroenergetyka kolejowa), dr. inż. Andrzej Żurkowski, Instytut Kolejnictwa, (rozdz. Stan kadr i zaplecze naukowo-badawcze). 3 RAILWAY BUSINESS FORUM BIAŁA KSIĘGA 2013 Kolej na działania – mapa problemów polskiego kolejnictwa SPIS TREŚCI SYNTEZA 6 1. CZĘŚĆ WSTĘPNA 8 1.1. CELE OPRACOWANIA 8 1.2. Rys Historyczny kolei W Polsce 12 2. MAPA PROBLEMÓW KOLEJOWYCH 2 2.1. Polityka transportowa I restrukturyzacja kolei 2 2.1.1. POLITYKA TRANSPORTOWA 2 2.1.2. KONCEPCJE STRATEGICZNE I PROGNOZY 26 2.1.3. Restrukturyzacja kolei 29 2.1.. Niektóre zagaDnienia zarząDzania rozwojem kolejnictwa 30 2.2. INFRASTRUKTURA 36 2.2.1. Stan tecHniczny – wielkość sieci, niskie pręDkości, Wąskie garDła 36 2.2.2.1. Miejsce I rola zarząDcy infrastruktury – PKP Polskie Linie Kolejowe 1 2.2.2. Problemy funkcjonowania zarząDcy infrastruktury kolejowej 1 2.2.2.2. Finanse infrastruktury kolejowej 3 2.2.2.3. Restrukturyzacja PKP PLK SA 5 2.2.2.. Problemy Z inwestycjami 6 2.3. Dostęp DO infrastruktury kolejowej 5 2.3.1. ZasaDY kształtowania opłat za Dostęp DO infrastruktury zarząDzanej przez PKP PLK SA 57 2.3.2. problemy związane Z opłatami za Dostęp DO infrastruktury 60 2.3.3. Potrzeba zmian 66 2.. Przewozy pasażerskie 68 2..1. Systematyka kolejowycH przewozów pasażerskicH 68 2..2. Wspólne problemy systemowe 69 2..3. Przewozy mięDzyaglomeracyjne 71 2... Przewozy mięDzyregionalne 72 2..5. Przewozy regionalne 73 2..6. Przewozy aglomeracyjne 75 2.5. Rynek usług towarowego transportu kolejowego 78 2.5.1. Syntetyczna ocena rynku 78 2.5.2 Segmenty usług przewozu towarów 85 2.5.2.1. Przewozy intermoDalne 86 2.5.2.2. Przewozy całopociągowe 89 2.5.2.3. Przewozy rozproszone (wagonowe) 90 2.5.3. Problemy rozwojowe rynku usług przewozu towarów koleją 91 RAILWAY BUSINESS FORUM BIAŁA KSIĘGA 2013 Kolej na działania – mapa problemów polskiego kolejnictwa 2.6. TABOR 92 2.6.1. TABOR TOWAROWY 92 2.6.1.1. Lokomotywy – 0-letnie maszyny na toracH 92 2.6.1.2. Wagony – brak nowoczesnycH pojazDów ograniczeniem Dla przewoźników 9 2.6.1.3. Plany, potrzeby I możliwości przewoźników towarowycH 96 2.6.2. Tabor pasażerski 97 2.6.2.1. Lokomotywy 97 2.6.2.2. Wagony pasażerskie – taboru za DUżO, ale jeźDzić nie ma czym 100 2.6.2.3. Elektryczne I spalinowe zespoły trakcyjne 102 2.6.2.. Zapotrzebowanie A zakupy I moDernizacje – brak strategii 10 2.6.3. Sytuacja na rynku proDucentów – Dominacja, konkurencja I poDział 106 2.7. Elektroenergetyka kolejowa 110 2.7.1. PKP ENERGETYKA SA 111 2.7.2. Stan elektroenergetyki – kierunki moDernizacji 112 2.7.3. PODstawowe rekomenDacje 118 2.8. INFORMATYKA KOLEJOWA 120 2.8.1. Obszary zastosowań informatyki W kolejnictwie 122 2.8.2. Główne bariery rozwoju informatyki kolejowej 12 2.8.3. MOżliwości rozwiązań systemowycH 127 2.9. NierucHomości kolejowe 129 2.9.1. Dworce kolejowe 129 2.9.2. NierucHomości niezwiązane Z rucHem kolejowym 135 2.10. Otoczenie instytucjonalno-prawne kolejnictwa 138 2.10.1. Bariery legislacyjne 139 2.10.2. Rola UrzęDU Transportu Kolejowego 12 2.10.3. Problemy organizacji przetargów 17 2.11. ZagaDnienia bezpieczeństwa I interoperacyjności 151 2.11.1. Interoperacyjność I bezpieczeństwo kolei W kontekście członkostwa Polski W Unii Europejskiej 151 2.11.2. Bezpieczeństwo poDróżnycH I bezpieczeństwo łaDunków 152 2.12. Stan kaDR I zaplecze naukowo-baDawcze 159 2.12.1. Kultura korporacyjna W spółkacH kolejowycH 159 2.12.2. Luka pokoleniowa I problemy kaDrowe 161 2.12.3. Zaplecze naukowo-baDawcze 16 2.12.. Rola I znaczenie Instytutu Kolejnictwa 165 3. REKOMENDACJE Dla ogólnej polityki transportowej oraz restrukturyzacji kolei 168 . Załączniki 172 5 RAILWAY BUSINESS FORUM BIAŁA KSIĘGA 2013 Kolej na działania – mapa problemów polskiego kolejnictwa SYNTEZA „Biała księga 2013. Kolej na działania – mapa problemów polskiego kolejnictwa” [dalej: „Biała Księga 2013”] stanowi kontynuację pierwotnego opracowania z roku 2010 wydanego z inicjatywy Forum Kolejowego – Railway Business Forum. Jej głównym celem jest wskazanie na tle opisu aktualnej sytuacji kolejnictwa najważniejszych problemów stwarzających bariery dla rozwoju transportu szynowego w Polsce. Dynamicznie zmieniające się warunki otoczenia ekonomiczno-społecznego (np. kryzys gospodarczy lub zmiany natury demograficznej) i prawnego (np. zobowiązania Polski z tytułu członkostwa w UE) oddzia- łują na kolejnictwo, które z powodu rozbudowanej, trudno reformowalnej struktury organizacji i zasobów, niedofinansowania, a także historycznej spuścizny nie zawsze nadąża za tempem tych zmian. Kolej w Polsce obarczona jest wieloma kłopotami wynikającymi z zapóźnień technologicznych, błędów procesu restrukturyzacji i zobowiązań spłaty zadłużenia ciążących na PKP SA. Niemniej, polski rynek kolejowy charakteryzuje się dużym potencjałem i wysokim stopniem liberalizacji, szczególnie w zakresie przewozów towarowych. Polska sieć kolejowa należy do największych w Unii Europejskiej – zajmuje trzecie miejsce pod względem długości linii, a kolejowe przewozy towarowe, bio- rąc pod uwagę pracę przewozową, plasują się na drugim miejscu, za Niemcami. W Polsce działa kilku- dziesięciu aktywnych operatorów przewozów kolejowych, a rynek, pomijając dominującą pozycję spółek Grupy PKP, jest otwarty i niedyskryminacyjny. Wydaje się jednak, iż te wartości są wykorzystywane w niewystarczającym stopniu. Polska kolej, korzystając ze swojego potencjału oraz wsparcia finansowego funduszy wspólnotowych, przechodzi od kilku lat gruntowną modernizację. Nie ma wątpliwości, że jej stan poprawia się obiektyw- nie, czego wymownym przykładem jest coraz większa liczba nowoczesnego taboru, zważywszy ogromne zaniedbania z przełomu wieku XX i XXI. Polska kolej jest bezpiecznym i przyjaznym środowisku środkiem transportu, bez którego praktycznie niemożliwe byłoby funkcjonowanie transportu produktów energetycz- nych albo przewozów podróżnych w wielkich aglomeracjach miejskich. Niemniej na przeszkodzie w procesie wyrównywania poziomu polskiego kolejnictwa ze znacznie bardziej nowoczesnymi i efektywniejszymi kolejami państw zachodniej Europy leżą istniejące od lat bądź nowo powstające problemy. Diagnozą, analizą i wskazaniem rekomendacji dla eliminacji tych problemów zaj- muje się „Biała księga 2013”. W podsystemach systemu kolejowego i wyodrębnionych sektorach działalności kolei publikacja niniejsza zwraca uwagę na: ■ w zakresie polityki transportowej – niespójność tworzonych strategii, ich zbyt krótkie horyzonty i brak konsekwencji w realizacji; ■ w zakresie infrastruktury kolejowej – zły stan techniczny wielu linii kolejowych, zapóźnienia w remontach i modernizacjach, mało efektywną politykę inwestycyjną oraz model organizacji i finansowania niegwarantujący rozwoju; ■ w zakresie dostępu do infrastruktury kolejowej – zbyt wysokie opłaty, mało elastyczne reguły dostępu i system stawek opłat za dostęp do infrastruktury wymagający nowej konstrukcji; ■ w zakresie przewozów pasażerskich – brak rozwiązania sytuacji przewozów regionalnych oraz wspólnej polityki informacyjnej i biletowej operatorów przewozów, nikłe – poza Warszawą – zintegrowanie kolei aglomeracyjnej z innymi rodzajami transportu publicznego; ■ w zakresie przewozów towarowych – konieczność wprowadzenia stymulacji dla przewozów kolejowych w konkurencji międzygałęziowej; ■ w zakresie taboru – przestarzałe rozwiązania techniczne i potrzebę rozbudowy zasobów pojaz- dów specjalistycznych dla przewozów towarowych; ■ w zakresie elektroenergetyki – problemy dostaw energii trakcyjnej poprzez urządzenia