Połączenia Kolejowe Pomiędzy Polską I Obwodem Królewieckim
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Systemy transportowe SU46-004 z pociągiem turystycznym z Niemiec Masuren Express na przedmieściach Królewca (15.07.2009 r.). Fot. S. Knyszenko Franciszek Maciążek Połączenia kolejowe pomiędzy Polską i Obwodem Królewieckim jów UE, komponenty do produkcji żywności (np. ziarno siewne, Komunikacja kolejowa pomiędzy Polską i Obwodem Króle- pasze dla zwierząt) czy wyroby przemysłu lekkiego, to jednak wieckim funkcjonuje obecnie tylko nieznacznie lepiej niż przed do przewozu podobnych ładunków, bardziej odpowiedni jest 1989 r. Połączeń pasażerskich brakuje, a szanse na ich urucho- transport samochodowy (np. żywność ze względu na określony mienie są dość mgliste. Jednak całkiem poprawnie rozwija się termin przydatności do spożycia). Poza tym, transport samo- wymiana handlowa, w tym import surowców energetycznych chodowy jest mniej narażony niż transport koleją na polityczne z Rosji, głównie węgla kamiennego, gazu propan-butan czy na- zawirowania (których pomiędzy oboma krajami nie brakuje), wozów sztucznych. Ze względu na specyfikę transportu towa- a także jest bardziej elastyczny w zakresie trasy, którą ładunki rów masowych, a także dość długą trasę, jaką przemierzają są przewożone. te ładunki do granicy z Polską (węgiel jest wydobywany m.in. w kopalniach położonych we wschodniej Syberii), ich transport Komunikacja towarowa pomiędzy Polską i Obwodem koleją wydaje się niezagrożony. Około 79% importu rosyjskiego Królewieckim do Polski odbywało się za pośrednictwem transportu kolejowe- Obecnie na granicy polsko-rosyjskiej funkcjonują 2 kolejowe go (według masy przewożonych ładunków) i tylko 4% z użyciem przejścia graniczne Braniewo–Świętomiejsce (ros. Mamono- transportu samochodowego. Natomiast w strukturze eksportu wo, niem. Heiligenbeil) oraz Skandawa–Gierdawy (ros. Żelez- Polski do Rosji podobne wskaźniki są odwrócone – koleją prze- nodorożnyj, niem. Gerdauen). Ponieważ większość importu wożonych jest tylko 21% ładunków i aż 72% transportem samo- rosyjskiego do Polski stanowią surowce (węglowodory: gaz chodowym (GUS, 2003 r.). ziemny i ropa naftowa) czy towary nieprzetworzone, w tym wę- giel kamienny, drewno oraz rudy metali, zatem infrastruktura na stacjach przygranicznych jest zorientowana na przeładu- Niekorzystny dla kolei udział w eksporcie ma swoje przyczyny nek podobnego wachlarza towarów. Ściśle, przy transporcie w strukturze polsko-rosyjskiej wymiany handlowej: 74% war- węglowodorów (ropy naftowej i gazu ziemnego) preferuje się tości importu do Polski to węglowodory (ropa naftowa, gaz transport rurociągowy, ponieważ jest tańszy niż przewóz koleją ziemny, itp.), a 36% wartości eksportu to maszyny i urządzenia, czy statkiem. Jednak podczas transportu np. mieszaniny ga- które mogą być przewożone wspominanym transportem samo- zów propan-butan, będących de facto niskowrzącymi cieczami, chodowym. Choć Rosja importuje znaczne ilości żywności z kra- znaczenie ma również przewóz koleją, który w tym przypadku 28 1–2 /2018 Systemy transportowe jest preferowany, ponieważ propan-butan, w przeciwieństwie do metanu (główny składnik gazu ziemnego, ~95%), nie wy- maga sprężania/skraplania (tj. zbiorników ciśnieniowych/ kriogenicznych) podczas transportu. Poza tym, transport koleją mieszaniny propan-butan, poprzez wykorzystanie poszczegól- nych przejść granicznych, umożliwia elastyczne kształtowanie miejsca odbioru surowca, a także wolumenu dostaw. W prze- ciwieństwie do specyfiki dostaw gazu propan-butan, transport gazu ziemnego z wykorzystaniem rurociągów narzuca ściśle określone miejsce odbioru surowca, a także mniej elastyczny poziom dostaw. Poza przejściami Braniewo–Świętomiejsce i (Korsze–) Skandawa–Gierdawy, na granicy polsko-rosyjskiej i wcześniej polsko-sowieckiej, funkcjonowało także przejście (Korsze–Bar- toszyce–) Głomno–Iława Pruska (ros. Bagrationowsk, niem. Preussisch Eylau). W przeciwieństwie do pierwszego i drugiego przejścia, do których prowadziły linie jednotorowe niezelektry- Linia nr 205 (1 520 mm) w pobliżu Wielewa (12.05.2012 r.). fikowane po obu stronach granicy, po jednym torze każdej sze- rokości (1 435 mm i 1 520/1 524 mm), na przejściu Głomno– Iława Pruska (także niezelektryfikowanym) tory obu szerokości poprowadzono w splocie. Przejście to nie jest eksploatowane od końca lat 80., a toki szynowe są częściowo niekompletne po obu stronach granicy. Na przejściu Braniewo–Świętomiej- sce tor 1 435 mm jest poprowadzony do samego Królewca, od Świętomiejsca częściowo w splocie, a miejscami odseparowa- ny od toru 1 520 mm. Natomiast tor szeroki został po 1945 r. poprowadzony do Elbląga, gdzie produkowano dla dawnych SŻD parowozy, a także przestawiano na tor 1 520 mm tabor kolejowy (parowozy, wagony towarowe i pasażerskie) produko- wany przez H. Cegielskiego z Poznania na eksport do Związku Sowieckiego. Obecnie tor szeroki został częściowo zdemonto- wany (południowy odcinek linii) i osiąga tylko stację Chruściel. Po polskiej stronie terminale przeładunkowe z przeznacze- niem wojskowym zbudowano w okolicach Braniewa i Skanda- wy. Powstanie podobnych obiektów raczej nie było planowane SA106-008 na stacji Bartoszyce podczas przejazdu okolicznościo- w Głomnie czy Bartoszycach (tj. nigdy nie zostało zrealizowa- wego (12.05.2012 r.) Stacja Iława Pruska (ros. Bagrationowsk, niem. Preussisch Eylau) Obwód Królewiecki. Fot. RŻD 1–2 /2018 29 Systemy transportowe Królewiec Wystruć Wł adimirow Tharau Swietł oje Tarowo Kobbelbude Telmanowo Ładuszkin Dittlacken-Leitnersdorf Ludwigsort Ludwikowo Steinwalde Znamienka III Primorskoje Nowoje Wolittnick ł Znamienka II Znamienka Nowaja Strielnia Nowaja Bieł yj Jar Gross Hoppenbruch Sł awskoje Kreuzburg Schrombehnen Eiserwagen Draupchen / Friedenau Ost. Krzyżbork Frunzenskoje Kasztanowo Bokellen Mamonowo Almenhausen Heiligenbeil / Świętomiejsce Friedland (Ostpr.) Klb Julienfelde Morze Ba tyckie Mamonowo II Korniewo Zinten Doł gorukowo Nowoje Prawdinsk Cynty Stablack Czistopolje Friedland Bothkeim-Postehnen Frydląd Warnascheln / Warnheide Bagrationowsk Zalew Wiślany Preussich Eylau Ił awa Pruska Braniewo Jarzeń Szyrokoje Schönbruch Trostniki Żeleznodorożnyj Głębock Szczurkowo Schakenhof Gerdauen Gierdawy Krył owo Frombork Lejdy Nordenburg Pogranicznoje Sągnity Zori Nordembork Piontken / Waldkerme Posegnick Autostrada (Bo) Gł omno Judyty Kurkł awki Wielewo Rudziski Oł ownik Tolkmicko Wyskok Elbląg Markuzy Rucianka (Be) Górowo Iławeckie Kotki Chruściel Sępopol Skandawa Bartoszyce Kolkiejmy Prynowo CPN (Ba) Anielin Gradowo Piórkowo Pieniężno Wiatrowiec Węgorzewo Warmiński Barciany Srokowo Krymł awki Jankowice Mł ynary Korsze Olsztyn Olsztyn Winda Kamionek Wlk Elbląg Ekł Lidzbark Warmiński Niestierow Krasnojarskoje Sodehen Rosja Czerniachowo Olchowatka Buschfelde Walterkehmen / Grosswaltersdorf Litwa Linie 1435 mm 3 kV DC Linie 1435mm niezelektryfikowane Nowostrojewo Kadymka Czistyje Prudy Trempen Eschemingen / Eschingen Tollmingkehmen / Tollmingen Linie 1520 mm niezelektryfikowane Tolminkiejmy Krasnolesje Linie jednotorowe / dwutorowe Kuiken / Albrechsrode Oziorsk Gross Rominten / Hardteck Darkehmen Ost. Linie 1435 mm + 1520 mm niezelektryfikowane Angerap Ost / Darkiejmy Wsch. Bagrianowo Żeleznodorożnoje Linie jednotorowe, wcześniej dwutorowe Kundern Trakischen / Hohenrode Friedrichsruh Żytkiejmy Linie nieeksploatowane Kumiecie Oł ownik Witkajcie Linie rozebrane Botkuny Stańczyki Pobłędzie Goł dap Linie wąskotorowe Granica państwowa Polska Bachanowo Popioł y Węgorzewo Olecko Schemat sieci kolejowej na pograniczu Polski i Obwodu Królewieckiego ne), a ostatnie przejście służyło raczej do transportu zboża niż wy, przekraczanie granicy było możliwe tylko dla bardzo nielicz- wojska. Należy także dodać, iż na granicy polsko-sowieckiej nych osób, a istniejąca wówczas infrastruktura nie pozwalała w latach 1945–1991 oficjalnie nie funkcjonowały ogólnodo- na zwiększenie poziomu cywilnej wymiany zarówno osobowej, stępne przejścia graniczne drogowe i kolejowe, choć faktycz- jak i towarowej. W pobliżu stacji Świętomiejsce (Mamonowo) nie przejazd przez granicę był możliwy, jednak ograniczony do zbudowano stację towarową Mamonowo 2, której użyto tylko mieszkańców województw olsztyńskiego i elbląskiego, oraz raz w 1968 r. podczas sowieckiej interwencji wojskowej w Cze- tylko w ramach oficjalnych organizacji działających w PRL. chosłowacji (stłumienie Praskiej Wiosny przez wojska państw Inne zasady obowiązywały personel PKP wjeżdżający na stacje Układu Warszawskiego). przygraniczne dawnych SŻD prowadzący eszelony. Innymi sło- Po 1989 r. dotychczasowa infrastruktura kolejowa zbudowa- na na potrzeby wojska określana jako Stałe Rejony Przeładun- kowe (SRP) i Zastępcze Rejony Przeładunkowe (ZRP) w obrębie stacji Braniewo i Skandawa oraz Głomno-Bartoszyce okazała się zbyt rozbudowana w stosunku do rzeczywistych potrzeb. Za- tem na terenie stacji Braniewo powstały punkty przeładunkowe gazu propan-butan, węgla kamiennego oraz nawozów sztucz- nych, a na terenie stacji Skandawa – terminal gazowy oraz w mniejszym stopniu węglowy. W Braniewie terminal przeła- dunkowy dla węgla kamiennego oraz nawozów sztucznych jest zlokalizowany w południowej części stacji kolejowej i obecnie funkcjonuje pod nazwą Cargosped Terminal Braniewo. Nato- miast w północnej części stacji kolejowej położony jest Logistic Terminal Braniewo, zarządzany jest przez spółkę Chemikals, będącą częścią Grupy Pekaes, wykonujący przeładunki węgla kamiennego, LPG i nawozów sztucznych. Po linii Braniewo–Świętomiejsce–Królewiec po torze 1 435 mm przewozi się cement, gips, wapno, cynę, uszczelnia- cze budowlane, płytki ceramiczne, bloczki ścienne, płyty wió-